DIŞ TİCARET

İŞLEMLERİ
YÖNETİMİ
H A F TA 3

• T E M E L K AV R A M L A R : G Ü M R Ü K İ Ş L E M L E R İ

• D I Ş T İ C A R E T T E PA Z A R A G İ R İ Ş Y Ö N T E M L E R İ
 Türkiye Gümrük Bölgesi’ne giriş ve çıkış gümrük kapılarından
yapılır. Türkiye Gümrük Bölgesi’nin giriş noktalarındaki
gümrük kapıları ile içeride bulunan gümrük kapıları arasında
belirli yolların takip edilmesi zorunludur. Türkiye Gümrük
Bölgesine giren ve çıkan taşıtlar gümrük gözetimine tabidir.
Denetimleri gümrük idareleri tarafından yapılır.

Gümrük
işlemleri
4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun amacı, Türkiye Cumhuriyeti
Gümrük Bölgesine giren ve çıkan eşyaya ve taşıt araçlarına
uygulanacak gümrük kurallarını belirlemektir.
 Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi, Türkiye Cumhuriyeti
Gümrük bölgesi topraklarını kapsar. Türkiye karasuları, iç suları ve hava sahası
gümrük bölgesine dahildir.
Türkiye Gümrük Bölgesi’ne getirilen eşya, girişinden itibaren
gümrük gözetimine tabidir. Bunlar yürürlükteki hükümlere
uygun olarak gümrük idareleri tarafından denetlenir. Türkiye
Gümrük Bölgesi’ne getirilen eşya, getiren kişi tarafından
gecikmeksizin yetkili kuruluş tarafından(Ticaret Bakanlığı)
belirlenen usul ve esaslara uygun olarak, belirlenen bir gümrük
idaresine veya gümrükçe uygun görülen herhangi bir yere ya
da deniz veya hava yoluyla ya da Türkiye Gümrük Bölgesi’nden
geçmeksizin karayoluyla doğrudan bir serbest bölgeye
götürülür.
SERBEST Madde 6 – (Değişik: 29/1/2004 – 5084/8 md.) (Değişik birinci
fıkra: 12/11/2008-5810/4 md.)
BÖLGELER
Serbest bölgeler, Türkiye Gümrük Bölgesinin parçaları
KANUNU(1) Kanun olmakla beraber; yer ve sınırları Cumhurbaşkanınca
Numarası : 3218 belirlenmiş, serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir
Kabul Tarihi : gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest dolaşıma
sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında
6/6/1985 kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu,
Yayımlandığı R. ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin ve kambiyo
mevzuatının uygulanması bakımından Türkiye Gümrük
Gazete : Tarih : Bölgesi dışında olduğu kabul edilen ve serbest dolaşımdaki
15/6/1985 Sayı : eşyanın bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal
olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlandığı
18785 Yayımlandığı yerlerdir.
Düstur : Tertip: 5
Cilt : 24 Sayfa : 469
 SERBEST BÖLGE
Genel olarak serbest bölgeler;

ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin

hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari

faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından
ayrılan yerler olarak tanımlanabilir.

3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu'nda serbest bölgelerin kurulması ve işletilmesindeki temel
amaçlar; ihracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek, doğrudan yabancı yatırımları ve
teknoloji girişini hızlandırmak, işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticareti
geliştirmek olarak sıralanmıştır.

Bulundukları ülke ekonomilerine sağladıkları katkıların yanında, esnek ve çağdaş idari

yapılarıyla dış ticarete yönelmek isteyen firmalara modern ve gelişmiş bir yatırım ortamı
sağlayan serbest bölgeler lojistik merkezler olarak ülkemizde de önemlerini artırmaktadırlar.
Gümrüğe sunulan
eşya,
gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma
tabi tutulur. Bu durum,
gümrüğe sunulan eşyanın bir gümrük rejimine
tabi tutulmasını, bir serbest bölgeye girmesini,
Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracını,
imhasını ve gümrüğe terk edilmesini ifade eder.
Gümrük Beyannamesi
nedir?

Gümrük işlemleri, şekil ve içeriği yönetmelikle

belirlenen beyanname ve diğer belgelerle
yapılmak zorundadır ve beyanın bilgisayar veri
işleme tekniği yoluyla yapılması esastır.
Bu beyannamenin eşyanın beyan edildiği
gümrük rejimini düzenleyen hükümlerin
uygulanması için gerekli bütün bilgileri ihtiva
etmesi ve imzalanması gerekir. Eşyanın beyan
edildiği gümrük rejimini düzenleyen hükümlerin
uygulanması için gerekli bütün belgeler
beyannameye eklenir.
Gümrük Rejimleri
1. Serbest dolaşıma giriş rejimini,
2. Transit rejimini,
3. Gümrük antrepo rejimini,
4. Dâhilde işleme rejimini,
5. Gümrük kontrolü altında işleme rejimini,
6. Geçici ithalat rejimini,
7. Hariçte işleme rejimini,
8. İhracat rejimini
Ifade eder.
gümrük rejimi demek gümrük ile ilgili
düzenlemeleri anlatır.
Yani Bir gümrük rejimine tabi tutulmak istenilen eşya bu
rejime uygun şekilde yetkili gümrük
idaresine beyan edilir.
Beyanın ihracat, hariçte işleme, transit veya antrepo rejimi
için yapılması halinde, serbest dolaşımda bulunan eşya,
gümrüğe verilen beyannamenin tescil tarihinden itibaren
Türkiye Gümrük Bölgesinden çıkıncaya veya imha edilinceye
ya da gümrük beyannamesi iptal edilinceye kadar gümrük
gözetimi altında kalır.
Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi:
Türkiye Gümrük Bölgesine gelen eşyaya, ticaret
politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın ithali
için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması ve
kanunen ödenmesi gereken vergilerin tahsili ile
mümkün olur. Serbest dolaşıma giriş rejimi
hükümlerinin uygulanması ile eşya serbest
dolaşımda bulunan eşya statüsünü kazanır.
Dahilde İşleme Rejimi:
Dahilde İşleme Rejimi, ihracat yapan firmalar tarafından ihraç ürünleri üretmek için
gerekli olan ve ithal edilen, bu yüzden de ithali gümrük vergisine tabi hammadde ya da
girdilere gümrük muafiyeti getiren bir ihracatı teşvik sistemidir.

Dahilde İşleme Rejimi, yurt içinde dünya fiyatlarından temin edilemeyen, hiç temin
edilemeyen ya da üretimi yetersiz olan, yeterli kalitede bulunmayan malzemelerin
gümrük muafiyetli olarak yurt dışından getirilmesine olanak sağlayarak girdi
maliyetlerini azaltmak suretiyle ihracatı artırmak, ihraç ürünlerine uluslararası
piyasalarda rekabet gücü kazandırmak, ihraç pazarlarını geliştirmek ve ihraç ürünlerini
çeşitlendirmek amacıyla oluşturulmuştur.
Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) nedir?
Basit düzeyde işlemler için alınabilecek Dahilde İşleme İzni için başvurular gümrük
idaresine; daha kapsamlı işlemler için alınabilecek Dahilde İşleme İzin Belgesi için
başvurular ise Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğüne elektronik ortamda yapılır.

Dahilde İşleme İzin Belgesi, 2006/12 sayılı Dahilde işleme Rejimi Tebliğine istinaden
düzenlenen bir belgedir.
Geçici İthalat Rejimi Nedir?

Serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da

kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın,
Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki
olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden
ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı rejimdir.

Geçici ithalat izni, eşyayı kullanan veya kullandıran kişinin talebi üzerine
gümrük idarelerince verilir.

İthal eşyası ile ilgili ayniyet tespitinin mümkün olmadığı hallerde, geçici
ithalat rejiminin kullanılmasına izin verilmez. Ancak, eşyanın veya
yapılacak işin niteliği itibariyle, ayniyet tespiti ile ilgili önlemlerin
alınmamasının rejimin kötüye kullanılmasına sebep olmayacağı hallerde,
gümrük idareleri vergilerin tümünü teminata bağlamak suretiyle, geçici
ithalat rejiminin kullanılmasına izin verebilirler.
Gümrük antrepo rejimi nedir?
Gümrük gözetimi altında bulunan eşyanın veya izin verildiği
durumlarda ihraç eşyasının konulduğu genel ve özel antrepolar
ile ilgili işlem ve prosedürlerin tümüdür. Gümrük antrepoları,
genel ve özel antrepo olmak üzere ikiye ayrılır.
Gümrük antreposu; gümrük gözetimi altında bulunan eşyanın
veya izin verildiği durumlarda serbest dolaşımda bulunan
eşyanın ihraç edilmek kaydıyla konulduğu genel ve özel
antrepolardır.
Genel antrepolar; eşyanın konulması için herkes tarafından
kullanılabilen gümrük antrepolarını, özel antrepolar ise yalnız
antrepo işleticisine ait eşyanın konulması amacıyla kurulan
gümrük antrepolarını ifade eder.
İhracat Rejimi nedir?
İhracat rejimi, serbest dolaşımda bulunan eşyanın ihraç amacıyla
Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışına ilişkin hükümlerin
uygulandığı rejimdir. İhracat, ticaret politikası önlemleri ve
gerektiği takdirde ihracat vergileri de dahil olmak üzere çıkış
işlemlerine ilişkin hükümlerin uygulanması ile gerçekleştirilir.
Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilecek eşya, ihracata ilişkin
gümrük beyannamesi ile yetkili gümrük idaresine beyan edilir.
İhraç eşyası, buna ilişkin gümrük beyannamesinin tescili sırasında
bulunduğu durum ve niteliğini gümrük kontrolünden çıktığı
sırada da aynen muhafaza etmesi ve bu haliyle Türkiye Gümrük
Bölgesini terk etmesi koşuluyla fiilen ihraç edilmiş sayılır. Bu
durumda, ihraç eşyası üzerindeki gümrük kontrolü sona erer.
 Transit Rejimi:
İthalat vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi
tutulmayan serbest dolaşıma girmemiş eşya ile
ihracatla ilgili gümrük işlemleri tamamlanmış
eşyanın, gümrük gözetimi altında Türkiye Gümrük
Bölgesi içinde bir noktadan diğerine taşınmasıdır.
Transit rejimine tabi tutulan eşya Türkiye Gümrük
Bölgesi içinde; yabancı bir ülkeden gelip yabancı
bir ülkeye, yabancı bir ülkeden Türkiye'ye,
Türkiye'den yabancı bir ülkeye, bir iç gümrükten
diğer bir iç gümrüğe taşınabilir.
Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi
nedir
Serbest dolaşıma girmemiş eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde, ithalat
vergilerine veya ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın,
niteliğini veya durumunu değiştiren işlemlere tabi tutulmaları ve bu
işlemlerden elde edilen ürünlerin gümrük vergileri üzerinden serbest
dolaşıma girmelerine ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir. Elde edilen
bu tür ürünler, işlenmiş ürün olarak adlandırılır.
Gümrük kontrolü altında işleme izni, işleme işini yapan veya yaptıran
kişinin talebi üzerine gümrük idarelerince verilir. Gümrük kontrolü
altında işleme rejiminin uygulanabileceği durumların listesi ile bu rejim
konusu eşyanın serbest dolaşıma giriş rejimi dışında gümrükçe
onaylanmış bir işlem ve kullanıma tabi tutulabileceği istisnai durumlar ve
özel şartlar yönetmelikle belirlenir.
Hariçte İşleme Rejimi Nedir?
Hariçte İşleme Rejimi, işlem görmek üzere hammaddelerin
önce ihraç edilmesi, işlem gördükten sonra ürün olarak tekrar
ülkemize ithal edilmesini içeren ve bu süreçte her türlü
vergiden muafiyet sağlayan sistemdir.
Hariçte İşleme İzin Belgeleri ; Ticaret Bakanlığı İhracat Genel
Müdürlüğünce,
Hariçte İşleme İzinleri ;
•Tamir amaçlı vb işlemler için İlgili gümrük müdürlüklerince,
•Madenlerin işlem görmesi için gönderilen hammaddeler için
ise Maden İhracatçı Birliklerince düzenlenir.
DIŞ TİCARETTE
PAZARA GİRİŞ
YÖNTEMLERİ
 Yoğun bir rekabetin var olduğu günümüz global
pazarlarında başarılı olabilmek için bu pazarlara açılmak
isteyen tüm kişi veya kuruluşların her şeyden önce rekabet
ortamını iyi tanımaları ve çağdaş bir pazarlama anlayışını
benimsemeleri gerekir.

Uluslararası
Pazar Küreselleşen pazarlarda, alışılmış ulusal ve bölgesel
Fırsatlarının farklılıklar ortadan kalkmaktadır.
Analizi
Bir işletmenin, modası geçmiş ve geçen yılın modellerini az
gelişmiş ülkelere sattığı günler tarihe karışmaktadır.
İşletmeler, yüzeysel, bölgesel ve uluslararası farklılıkları
görmezlikten gelerek dünyayı tek büyük bir pazar olarak
kabul edip öyle faaliyet göstermeyi öğrenmelidir.
 Herhangi bir pazara nasıl girileceğinin belirlenmesi, alınması
gereken en önemli kararlar arasındadır. Giriş şekli seçilirken
ihracatçı, ihraç pazarında talep edilen hizmet düzeyinin,
tarifeler ve nakliyenin, marka bilincinin ve rekabet
Uluslararası avantajının iç pazardakilere benzeyip benzemediğini göz
önünde bulundurmalıdır. Pazara giriş esas itibarıyla iki şekilde
Pazara Giriş mümkün olmaktadır:
Şekilleri 1. Doğrudan (direkt) ihracat ve
2. dolaylı (endirekt) ihracat.
Doğrudan (Direkt) İhracat

Doğrudan ihracatta ihracatçı, hiçbir aracı

kullanmayarak tüm ihracat işlemlerini kendisi yapar.
Doğal olarak, doğrudan ihracatta ithalatçının
bulunmasından ödemenin alınmasına kadarki tüm
sorumluluk da ihracatçıya aittir.
Doğrudan ihracat yapmak için, şirketin yurt içi satış
kısmından bağımsız bir ihracat departmanı
oluşturması gerekir. Doğrudan ihracatın çeşitli
faydaları bulunmaktadır.
Dolaylı (Endirekt) İhracat

İhracat yapmak isteyen, ancak gerekli personel

ve kaynağı olmayan şirketler, komisyoncular,
acenteler, SDŞ (Sektörel Dış Ticaret Şirketleri),
DTŞ (Dış Ticaret Şirketleri), lokal alım ofisleri
vasıtasıyla ihracat yapabilir. Bunların değişik
ülkelere ihracat konusunda gerekli deneyimleri
ve altyapıları mevcuttur.
Ortak Yatırım (Joint Venture)
İhracatçı firma ile ithalatçı firma arasındaki hisse, teknoloji
transferi, yatırım, üretim ve pazarlama alanlarından biri veya
birkaçının söz konusu olduğu bir ortaklık anlaşmasıdır.
Bu ortaklık anlaşması, performans, yükümlülüklerin sınırları,
kârın paylaşımı ile birlikte pazarlama anlaşmalarındaki
sorumlulukları belirlemektedir. Bu tip anlaşmalar maliyeti
yaymakta, riski azaltmakta, pazar hakkındaki bilgi ve detayları
öğrenmeye olanak sağlamakta ve böylece pazara girişi
kolaylaştırmaktadır.
Lisans Anlaşmaları (Licensing)

Bir firma sahip olduğu teknolojik know-how, tasarım ve fikrî

mülkiyet hakkını, bir sözleşmeye bağlı olarak yabancı bir firmaya,
bir ödeme şekli veya telif karşılığında devredebilir. Lisans
anlaşmaları yabancı pazarlara hızlı bir girişe imkân
sağlamaktadır.

Sermaye yatırımına izin verilmekte ve bunun karşılığı genellikle

hızla geri alınmaktadır. Ancak, lisans anlaşmaları üretim ve
pazarlamadaki kontrolün kaybolmasını ve eğer anlaşma da
yasaklanmamışsa istemeyerek de olsa teknolojik know-how’ın
lisans kullanıcısı tarafından paylaşılmasını beraberinde
getirmektedir.
İhracat Konsorsiyumları
SDŞ (Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Modeli) : KOBİ’lerin
birleşerek ihracat amacıyla bir konsorsiyum kurması ve
ihracatın bu konsorsiyum tarafından gerçekleştirilmesi
pazara girişte yararlı bir yöntem olarak görülmektedir. Bu
nedenle hükümetler bu modeli teşvik etmektedir.
SDŞ Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, Türkiye’deki KOBİ’lerin
ihracata yönelik faaliyetlerinde gönüllü olarak sermayelerini,
bilgilerini, üretimlerini ve tecrübelerini bir araya getirerek
ölçek ekonomisinin sağladığı avantajlara sahip olunmasını
destekleyici bir modeldir.
Dış Ticaret Sermaye Şirketleri
İhracata yönelik pazarlamada bir örgütleme biçimi olarak
Türkiye’de ilk olarak “Dış Ticaret Sermaye Şirketleri” bir
model olarak benimsenmiş ve 1980 yılında resmî olarak
uygulamaya konularak devletçe de desteklenmiştir. Söz
konusu karar hükümleri, imalatçı olmayan, ancak dış
pazarlamada ihtisaslaşmış ihracatçı sermaye şirketleri eliyle
ihracatın geliştirilmesi ve artırılması esaslarını
düzenlemektedir.
Dış Ticaretin büyük ölçekli şirketler eliyle büyütülmesini
öngörerek yeni bir yapılanmaya yol açan bu model ile
ihracatta belirli mal ve pazarlar konusunda ihtisaslaşmış
ekipler oluşturulması amaçlanmıştır. Ancak, söz konusu
yapılanmaya gidilirken de şirketlerin geçmiş ihracat
performanslarının belli bir düzeyde olması ve ihracatlarının
belli oranlarının sanayi mallarından oluşması istenmiştir.
 Geçmişte KOBİ’lerin ürünlerini yoğun bir şekilde pazarlama
girişiminde bulunan Dış Ticaret
Sermaye Şirketleri günümüzde kendi holdinglerine bağlı
Dış Ticaret şirketlerin ürünlerini pazarlamaya ağırlık
vermekle birlikte bazıları hâlen KOBİ’lere yönelik
Sermaye faaliyetlerini sürdürmektedir.
Şirketleri Türkiye’de Dış Ticaret Sermaye Şirketlerinin
yanı sıra çok sayıda Dış Ticaret Pazarlama Şirketi ihracatta
aracı şirket olarak dış pazarlara ihracat
yapmaktadır
 • KDV iadelerinde teminat kolaylığı,
• Dâhilde İşleme Rejiminde teminat kolaylığı,
• Eximbank TL ve döviz kredilerinde indirimli faiz uygulaması,
Dış Ticaret kredi temininde indirimli teminat kolaylığı,
• Onaylanmış kişi statüsü edinmek yoluyla,
Sermaye gümrük işlemlerinde kolaylık,
• Dış Ticaret Sermaye Şirketlerinin, ihraç
Şirketlerinin ürünlerimizin tanıtılması, çeşitlendirilmesi,
pazar paylarının artırılması ve yeni pazarlara girilmesi
Avantajları amacıyla Devlet Yardımlarından öncelikle yararlandırılmaları
sağlanır.