TİC208U-İTHALAT VE İHRACAT İŞLEMLERİ
Ünite 2: İhracat Mevzuatı ve İhracat Şekilleri
Giriş
İhracat işlemlerinizde başarılı olmak için ihracat
kanunlarının özümsenmesi ve kavranması ile meydana
gelen değişikliklerin takip edilip güncel kalınabilmesi
büyük önem arz etmektedir. Mevzuat, her alanda geçerli
olan kanun, kararname, yönetmelik, basın bültenleri ve
uygulama esaslarının toplamıdır.
İhracat Rejimi Kararı
İhracat rejimine ilişkin kararın amacı, ihracatın ülke
ekonomisinin yararına düzenlenmesi, desteklenmesi ve
geliştirilmesini sağlamak için yetkili merciyi ve
uygulanacak ilkeleri belirlemek- tir. İhracatla ilgili her
türlü işlem İhracat Düzenleme Kararı kapsamındadır.
İhracat programına ilişkin kararlar, diğer ihracat kanunları,
ikili ve çok taraflı anlaşmalar ve yönetmelikler, tebliğler
ve bu yönetmeliklere dayanılarak çıkarılacak kılavuzlar
çerçevesinde alınır.
İhracat Rejim Kararı (95/7623) madde 4’e göre kanun,
kararname ve uluslararası anlaşmalarla yasaklanan ihraç
malları dışında kalan tüm malların ihracı bu kararname
çerçevesinde serbesttir.
Kamu kurum ve kuruluşları, ihracatın madde, miktar veya
süreye bağlı olarak sınırlandırılması veya yasaklanmasına
ilişkin kanun ve kararnamelerin hazırlanması sürecinde
Ticaret Bakanlığının görüşlerinden yararlanır.
İhracat faaliyetlerinin koordineli bir şekilde
yürütülebilmesini teminen ilgili kurum ve kuruluşların
kendi mevzuatları uyarınca ihracata yönelik olarak
alacakları kararlar ile alım ve satımı ilgili mevzuatla belirli
bir mercinin iznine bırakılmış malların ihracına ilişkin
esas ve uygulamaların tespiti aşamasında Ticaret
Bakanlığından uygun görüşü alınır.
İhracı Yasak ve Ön İzne Bağlı Mallar
İhracat Rejim Kararı (95/7623) madde 5’e göre kanun,
kararname ve uluslararası anlaşmalarla ihracı yasaklanmış
veya belli bir mercinin ön iznine bağlanmış olan mallar
grubuna, İhracat Rejimi Kararının Ek’inde yer alan mallar
ilave edilmiştir.
İhracatta Yaptırımlar
Genel anlamı ile ihracatçıların;
• İhracat işlemleri dolayısıyla gerçeğe aykırı
beyanda bulunma veya resmî kuruluşlara yanlış
beyanda bulunmaları,
• Alıcılarına karşı taahhütlerini haksız yere ihlal
etme,
• İhracat mevzuatı çerçevesinde istenilen bilgi ve
dokümanları sağlamayı reddetmeleri,
• İhracatla ilgili belgelerde değişiklik yapmaları
hâllerinde, şu yaptırımlarından biri veya birkaçı
uygulanabilir:
• Firmanın uyarılması
• Miktar kısıtlamasına tabi malların ihracında
verilen tahsislerin iptali veya 1 yıl süreyle tahsis
yapılmaması,
• İşlenen fiilin ağırlığına göre firmanın 3 ay ila 3
yıl süreyle ihracattan men edilmesi
İhracat Yönetmeliği
İhracat Rejimi Kararı uyarınca yapılacak ihracat işlemleri,
İhracat Yönetmeliği ve Ticaret Bakanlığı tarafından
yayımlanacak tebliğler ve ilgililere verilecek talimatlar
çerçevesinde yürütülür.
Söz konusu yönetmelikte yer alan kavramlarla ilgili
tanımlar şunlardır:
• Bakanlık; Ticaret Bakanlığını,
• Banka; ihracatla ilgili herhangi bir işlem yapan
banka veya özel finans kurumunu,
• Gümrük beyannamesi; ihracatta Gümrük
Mevzuatı uyarınca doldurularak ilgili ihracatçı
birliği tarafından onaylanmasını müteakip
gümrük idaresine tevdi edilen belgeyi,
• İhracatçı; ihraç edeceği mala göre ilgili ihracatçı
birliğine üye olan, gerçek usulde ver- giye tabi
(tek vergi numarası sahibi) gerçek ve tüzel kişi
tacirler, Esnaf ve Sanatkâr Odalarına kayıtlı olup
üretim faaliyeti ile iştigal eden esnaf ve
sanatkârlar ile joint-venture ve konsorsiyumları,
• İhracat; bir malın veya değerin yürürlükteki
İhracat Mevzuatı ile Gümrük Mevzuatı’na uygun
şekilde fiili ihracatının yapılması ve Kambiyo
Mevzuatı’na göre bedelinin (bedelsiz ihracat
hariç) yurda getirilmesi veyahut Bakanlıkça
ihracat olarak kabul edilecek sair çıkışları,
• Fiili ihracat; ihraç konusu malın Gümrük
Mevzuatı hükümleri çerçevesinde muayenesinin
yapılıp taşıta yüklenmesini, bir yerden veya
muhtelif yerlerden bir defada veya kısım kısım
gelmekte olan dökme ve diğer eşyada
yüklemenin tamamlanması veyahut Gümrük
Mevzuatınca fiili ihracat olarak kabul edilecek
sair çıkışları,
• Bedelsiz ihracat; bedeli yürürlükteki Kambiyo
Mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmesi gerekli
olmaksızın yurt dışına kesin olarak mal
çıkarılması,
• Kayda bağlı ihracat; gümrük beyannamesinin fiili
ihracattan önce ihracatçı birliklerince kayda
alındığı ihracat şeklini,
• İhraç müsaadesi; ülke ekonomisinin ihtiyaçları, iç
ve dış piyasa arz ve talep durumu, satış şekli ile
alıcı ülke ve firmaların ülkemiz ile olan ticari ve
ekonomik ilişkileri gibi hususlar göz önünde
tutularak Bakanlıkça verilen ihraç iznini,
• Konsinye ihracat; kesin satışı daha sonra
yapılmak üzere dış alıcılara, komisyonculara,
ihracatçının yurt dışındaki şube veya
temsilciliklerine mal gönderilmesini,
1
 TİC208U-İTHALAT VE İHRACAT İŞLEMLERİ
Ünite 2: İhracat Mevzuatı ve İhracat Şekilleri
• Transit ticaret; alış ve satış bedelleri arasında
lehte fark esas olmak üzere, malların transit
olarak veya doğrudan doğruya bir ülkeden başka
bir ülkeye satılmasını,
• Takas; iki ülke arasında olmak üzere, ihraç ve
ithal edilen mal, hizmet veya teknoloji transferi
bedelinin kısmen veya tamamen mal, hizmet,
teknoloji transferi veya kısmen döviz ile
karşılanmasını,
• Bağlı muamele; ikiden fazla taraf arasında
yapılan takas işlemini,
• Dolaylı offset; özellikle savunma, havacılık ve
yüksek teknoloji alanlarında gerçekleştirilen
projeler ve kamu kurum ve kuruluşlarının
açacakları her türlü uluslararası ihale ile özel
şirketlerin yapacakları büyük çaplı dış alımlarda
ülkemiz sınai ve ticari kapasitesini, projeyle
doğrudan ilgisi olmayan alanlarda
gerçekleştirilecek ihracat yoluyla arttırmak üzere
yabancı firma ya da kuruluşların taahhüdünü
kapsayan bir anlaşma çeşidini
ifade eder.
İhracat Şekilleri ve Esasları
Özellik Arz Etmeyen İhracat-Serbest İhracat
Özellik arz etmeyen ihracatla, ihracatçılar, ihracatçı
birliklerine onaylatmış olduğu Gümrük Beyannamesi ile
ihracatın yapılacağı gümrük idaresine başvurarak ihracat
işlemini gerçekleştirir.
Kayda Bağlı İhracat
İhracat yönetmeliğinin ekinde yayımlanan “Kayda Bağlı
İhracat Listesi”nde yer alan malların ihracı kayda bağlı
ihracat kapsamındadır. Kayda bağlı ihracat listesinde yer
alan malların ihracatını yapacak olan ihracatçılar Gümrük
Beyannamesi ile birlikte kayıt için ihracatçı birliklerine
başvururlar.
Özelliği Olan İhracat
Kredili ihracat, Bu ihracat türü, yasal süresi boyunca
TPKK (Türk parasının değeri korunarak) ihracat bedelinin
yurda getirilmesine olanak tanır. Kredi kapsamında ihracat
yapacak olanlar, malın cinsi, ödeme planı ve ödeme vadesi
de dâhil olmak üzere satış sözleşmesinin orijinal Türkçe
tercümesi ile birlikte ihracatçılar birliğine başvururlar.
Konsinye İhracat
Konsinye ihracat, kesin satışı daha sonra yapılmak üzere,
yabancı alıcı veya komisyonculara, yurt dışındaki şube
veya temsilciliklerine mal gönderilmesi şeklinde yapılan
ihracattır. Madde ve/veya ülke politikası açısından özellik
arz eden mallarla ilgili ihracat talebi Bakanlığın görüşü
alınmak suretiyle, özellik arz etmeyenler ise doğrudan
ihracatçı birliklerine yapılan başvuru ile gerçekleştirilir.
Transit Ticaret
Transit ticaret, Türkiye dışında satılan malların Türkiye
üzerinden transit yolu olan veya olmayan üçüncü bir
ülkeye satılmasıyla gerçekleştirilen ihracat işlemidir. Alış
ve satış fiyatları arasında lehte bir farkın olması esastır.
Transit ticaret şunlardan birine göre sonuçlandırılabilir:
• Döviz tahsisi
• Mahsup
• Net döviz girdisi
Yurt Dışında İş Yapan Müteahhitlerin Yapacağı İhracat
Bu, yabancı ülkelerde inşaat, montaj ve montaj yapan
müteahhit tarafından gerçekleştirilen işle ilgili makine ve
teçhizatın “geçici ihracatı” ve işçilerin ihtiyaç duyduğu
inşaat malzemeleri ve sarf malzemelerinin “kesin
ihracatı”nı içerir.
Bedelsiz İhracat
Bedelsiz ihracat türünde ihraç mal bedelinin yurda
getirilmesine gerek olmayıp bedeli yürürlükteki kambiyo
mevzuatı çerçevesinde yurt dışına kesin olarak mal
gönderilmesi şeklinde gerçekleşen ihracat şeklidir.
Ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracat, belirli bir süre
için, bir bedel karşılığında, geçici olarak kullanılmak üzere
yurt dışına mal getirme işlemidir.
Bağlı Muamele veya Takas Yoluyla Yapılacak İhracat
Takas; İki ülke arasında tamamen veya kısmen yabancı
para cinsinden ihracat, ithalat veya teknoloji transferi için
mal ve hizmet maliyetlerinin karşılanması sürecidir. Bağlı
muamele ise ikiden fazla taraf arasındaki takas işlemidir.
Dolaylı Offset
Savunma ve havacılık, yüksek teknoloji ve uluslararası
sektörlerdeki projeler başta olmak üzere, proje ile
doğrudan ilgisi olmayan alanlara ihracat yaparak
ülkemizin sınai ve ticari kapasitesini artırmak için yabancı
şirket veya kuruluşların taahhütlerini içeren bir anlaşma
türüdür.
İthal Edilmiş Malların İhracı
İthalat rejimi kapsamında ithal edilen ve vergisi ödenen
sıfır veya ikinci el yabancı malların ihracatı, “özellik arz
etmeyen ihracat” koşuluyla gerçekleştirilir.
Geçici İhracat
Geçici bir süre için, ham madde, yarı mamul ve
mamullerin az veya çok işçilik görmesi, izabe
edilmesi(madenler), paketleme gibi nedenlerle yurt dışına
gönderilmesidir.
Sınır ticareti, sınır illerinin, ihtiyaçlarını karşılamak için
komşu ülkelerin sınır bölgelerinde yaptıkları ticari
işlemlerdir. Bu ticaret türünde ihracat ve ithalatı yasak
olan mallar alınıp satılamaz. Bazı kurum ve kuruluşlarca
ithal edilmesi mümkün olan mallar da bu şekilde alınıp
satılamaz. Yetkili makamın iznine tabi olarak ithalat ve
ihracatına izin verilmesi gereken malların ticaretini
yapmak mümkündür.