Dis Ticaret Temel Kavramlar

Dış Ticaret İşlemleri ve Yönetimi-I
DERS PLANI
⇨ Dış ticaret işlemlerinde kullanılan temel kavramlar

⇨ Dış ticarette taşımacılık
 Taşımacılığın tanımı, önemi
 Taşımacılık türleri
⇨ Dış ticarette mal gruplarına göre taşımacılık türleri
Dr. Aydın Beraha

DIŞ TİCARETLE İLGİLİ DİĞER KAVRAMLAR
Dış ticaret işlemleri: Dış ticaret işlemlerinden

kastedilen, ürün ve hizmet hareketleriyle ilişkili
işlemlerdir. Başka bir ifade ile ithalat ve ihracat
işlemleri ile bu ithalat ya da ihracat işlemlerinin
parasal karşılıkları ifade edilmektedir.
2
3. Teknik Kavramlar
Teslim (Delivery): Alıcının isteği doğrultusunda
malların bir araca yüklenmesi veya alıcı deposuna
devredilmesidir.
3
3. Teknik Kavramlar
Konşimento (Transport Document): Dış ticarete
konu olan malların taşınmak üzere teslim alındığını
gösteren belgedir. Nakliyeci veya acente
tarafından düzenlenir. Daha çok deniz ve hava
taşımacılığı için kullanılmaktadır. Diğer taşıma
araçları için taşıma/nakliye belgesi (transport
document) ifadesi kullanılır.
4
3. Teknik Kavramlar
Navlun (Freight): Uluslararası ticarette malların
taşınması için (bilhassa deniz ve hava yoluyla)
nakliyeci firmalara veya acentelere ödenen taşıma
ücretidir.
5
3. Teknik Kavramlar
Küpeşte, Borda, Mavna ve Manifesto: Gemilerin
üst güvertelerinin kenarlarında malların veya
insanların denize düşmesini önleyen engellere
küpeşte denir. Geminin rıhtıma yanaştığı kısma
borda denir. Altı düz motorsuz deniz araçlarına
mavna denir. Gemiyle taşınan malların detaylı
listesini gösteren belgeye manifesto denir.
6
3. Teknik Kavramlar
Özet Beyan: İthalatta taşınan malların gümrük
sahasına indirilmesinden önce, ihracatta ise
gümrüklemesi bitip taşıması yapılan malların
nakliyeci tarafından gümrük sistemine genel
isimleriyle tanıtılmasına özet beyan denir.
Nakliyeci tarafından yapılır. Özet beyanı
yapılmayan malların gümrük sahasına indirilmesine
izin verilmez. Özet beyan ithalatta ilk işlem,
ihracatta ise son işlemdir.
7
3. Teknik Kavramlar
Demuraj (Demurrage): Nakliye firmasının malların
taşınmasında ücretsiz bekleme süresini
(sözleşmeyle belirlenir) aşan beklemelerde
(nakliyecinin belirlediği yerde veya konteyner ya da
gemide) tahsis ettiği günlük ücrete demuraj denir.
8
3. Teknik Kavramlar
Vesaik (Documents): Arapça vesika (belge,
doküman) kelimelerinin çoğuludur. Bir ihracat veya
ithalat işleminde düzenlenen tüm dokümanları ifade
eder.
9
3. Teknik Kavramlar
Ordino (Delivery Order: Teslim Emri): Mallar
konşimento ile alıcıya ulaştıktan sonra alıcının hem
gümrükten hem de nakliyeciden malı teslim
alabilmesi için konşimento üzerinde yazan acente
tarafından malı çekecek firmaya verilen izne
ordino denir. Bu izin ayrı bir belge olarak
düzenlenebileceği gibi konşimento üzerinde de
belirtilebilir. Bu iznin kullanılabilmesi için ithalatçı
tarafından ödenecek tüm masrafların (navlun,
liman masrafları, demuraj, ordino gibi) nakliyeci
veya acenteye ödenmesi gerekir. 10
3. Teknik Kavramlar
Avarya ve Müşterek Avarya: Uluslararası deniz
taşımacılığında gemiye ya da yüke gelen zarara
verilen addır. Bu zarardan gemi ve yük sahiplerine
veya onların sigortacılarına düşen paya müşterek
(ortak) avarya denir.
11
3. Teknik Kavramlar
Proforma fatura (Proforma Invoice): Ön fatura
demektir. Anlaşma safhasında ihracatçı tarafından
malın birim fiyatının, özelliklerinin ve satış
şartlarının yer aldığı, bilgi verme amacı güden bir
teklifname niteliğindeki faturadır.
Gayri resmidir.
Pazarlık sürecinin sonunda ortaya çıkar. Ama bu
satış şartlarında değişiklik olmayacağı anlamına
gelmez.
12
3. Teknik Kavramlar
Akreditif: Kelime anlamı bakımından kredi
mektubu demektir. Bu mektup ithalatçının alımını
yapacağı mal karşılığında ihracatçıya ulaştırılır.
Bankalar vasıtasıyla gerçekleştirilir (şubeler
arasında veya farklı bankalar arasında olabilir).
Başka bir ifadeyle akreditif ile bir alıcı, bir banka
aracılığı ile satıcıya malların bedelini ödeme
garantisi vermektedir.
13
3. Teknik Kavramlar
Akreditif: İngilizce kullanımı «Letter of Credit»
dir. Bu nedenle kısaca L/C olarak da ifade edilir.
Dört tarafı vardır. Bunlar:
 Amir (İthalatçı): Alıcı
 Amir banka: İthalatçı adına ödeme
yükümlüğünde bulunan bankadır.
 Lehtar (İhracatçı): Satıcı
 Lehtar bankası (muhabir banka): Açılan
akreditifi satıcı kuruluşa bildiren bankadır.
Bilgi: Akreditifi açtıran alıcı tarafıdır.
14
3. Teknik Kavramlar
Acente (Agency): İtalyanca agente kelimesinden
dilimize geçmiştir.
Bir ticari işletme adına sözleşmeye dayanarak alım,
satım yapan gerçek ve tüzel kişilerdir. Türk
Ticaret Kanunu’na göre irtibat bürolarını da içine
alır.
Acenteler aracılık hizmetleri karşılığında komisyon
alır.
15
3. Teknik Kavramlar
Lojistik: Yük-yolcu ulaştırması ve depolama
faaliyetleridir.
Multimodal Nakliye (Multimodal Transport):
Yüklerin taşınması sırasında birden farklı taşıma
aracı ve taşıma türü kullanılarak yapılan nakliyedir.
Menşe/Mahreç (Origin): Eşyanın ekonomik
kimliğidir.
16
3. Teknik Kavramlar
Transit (Transit): Fransızca transit kelimesi
dilimize alınmıştır.
Serbest dolaşıma girmemiş malların, gümrük
işlemleri tamamlanan ihracat mallarının, yabancı bir
ülkeden gelerek Türkiye Gümrük Bölgesi’nden
geçerek yine yabancı bir ülkeye veya Türkiye’den
yabancı bir ülke veya bir iç gümrükten diğer bir iç
gümrüğe taşınmasıdır.
17
3. Teknik Kavramlar
IATA; International Air Transport Association
(Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği):
Havayoluyla yolcu ve mamul taşımacılığının
belirlenen kurallar çerçevesinde güvenli, ekonomik
olarak sürdürülmesini hedefleyen, dünya genelinde
140 ülkeden havayolu şirketlerinin üye olduğu
kurumdur.
18
3. Teknik Kavramlar
Incoterms (International Commerce Terms):
Uluslararası Ticaret Odası (ICC) tarafından
uluslararası ticaretin standartlarının belirlenmesi
amacıyla düzenlenen, kullanılması sözleşmeyle
belirlenen kurallardır.
19
3. Teknik Kavramlar
Dökme Eşya (Bulk Items): Maden cevheri,
mineraller, hurda demir, kömür, hububat, hayvan
yemi, küspe (tohum ve bitki artıklarından oluşan
yem), çimento, klinker (çimento üretiminde elde
edilen iri taneli malzeme), ponza, suni gübre,
mucur, gibi ambalajlanmamış ve genellikle yükleme
ve boşaltılması mekanik vasıta ve tesis gerektiren
her türlü gaz, sıvı ve katı maddeleri ifade eder.
20
3. Teknik Kavramlar
Ad Valorem Tarife (Ad Valorem Tariff): İthal
edilen eşyadan alınan vergilerin ağırlık , hacim, birim
gibi fiziksel ölçüler yerine eşyanın birim değeri
veya fiyatı üzerinden yüzde olarak alınmasını esas
alan vergilendirme listesidir. Eşyanın birim değerinin
belirlenmesindeki güçlükler dezavantaj
oluştururken, enflasyona karşı gücünü yitirmemesi
ve daha adil olması avantajdır.
Türkiye ve AB, Gümrük Vergilerinde ad valorem
sistemi kullanır.
21
3. Teknik Kavramlar
Ata karnesi: Uluslararası Geçici İthalat
Sözleşmesi (kısaca İstanbul Sözleşmesi) ve Ekleri
kapsamında, taraf ülkeler arasında, başka herhangi
bir belgeye gerek duyulmaksızın, malların geçici
olarak ithalat ve ihracatını sağlayan gümrük
belgeleridir.
Bir malın geçici olarak ihracını veya ithalini
gerektiren haller fuarlar, sergiler veya onarım-
bakım gibi faaliyetler olabilir.
Bu belge sanayi ve ticaret odalarından temin
edilebilir.
22
3. Teknik Kavramlar
A.TR dolaşım belgesi: Türkiye ve Avrupa Birliği
arasında imzalanan Gümrük Birliği anlaşmasınca
ihracatta gümrük muafiyetinden yararlanmak
amacıyla ihracatçı tarafından düzenlenen belgedir.
Ticaret odalarından temin edilebilir.
Ticaret odaları tarafından onaylanır ancak
vizeleme işlemi ihracatçı ülkenin gümrük idaresince
yapılır ve 4 ay geçerlidir.
23
A.TR dolaşım belgesi örneği
A.TR dolaşım belgesi örneği
3. Teknik Kavramlar
CMR Uluslararası Hamule (Yük) Senedi
(International Consignment Note): Kamyon
konşimentosu olarak da bilinir. Nakliye firması ile
ihracatçı veya ithalatçı firma arasında düzenlenen
bir taşıma sözleşmesidir.
26
3. Teknik Kavramlar
Sigorta Poliçesi (Insurance Policy): Malların
sevkiyat sürecinde oluşabilecek (yangın, deprem vb.)
risklere karşı güvence sağlayan bir belgedir.
Poliçede ürünlerin hangi risklere karşı sigortalandığı
belirtilir.
27
3. Teknik Kavramlar
Sigorta Sertifikası (Insurance Certificate):
Sigorta şirketi tarafından düzenlenerek sigortalıya
verilen ve sigorta sözleşmesinin varlığına kanıt olarak
kullanılabilen bir belgedir. İhracatçı veya taşıma
komisyoncusu ile taşıma firması arasında düzenlenir
ve fazla kapsamlı değildir. Belge, sigortalının
kimliğine ilişkin bilgiler, sigorta teminatının kapsamı
ve poliçe şartları hakkında genel bilgiler
içermektedir. Bir defadan fazla yüklemesi olan
ihracatçı veya ithalatçıların kesin sigorta öncesi
hazırladıkları belgedir. Özellikle bir ana poliçe ile
birden fazla kişi veya sigorta konusu için grup
teminatı veren branşlarda sıklıkla kullanılmaktadır.
28
3. Teknik Kavramlar
Dahilde İşleme Rejimi: Serbest dolaşıma (ülke
içinde) giren malların işlenerek elde edilen yeni
ürünlerin ihraç edilmek üzere işleme alınması ve alınan
vergilerin geri verildiği (ihracatçı firmaya) gümrük
rejimidir.
Hariçte İşleme Rejimi: Serbest dolaşımdaki malların
hariçte (ülke dışında) işleme tabi tutulmak üzere
gümrük bölgesinden geçici ihracı ve işlemler sonrası
ithalat vergilerinden kısmen veya tamamen muaf
tutularak yeniden serbest dolaşıma girişine izin
verilen rejimdir.
29
3. Teknik Kavramlar
İrsaliye: Malların taşınması sırasında beraberinde
bulunması zorunlu, ürün bilgileri ve teslim detayını
içeren belgedir.
Antrepo: Gümrüklere gelmiş olan ticari malların
konulduğu ve korunduğu yer.
Küşat (Pre-inspection): Ürün sahiplerinin,
beyanname düzenlenmeden önce eşyalarını
muayene etme, numune alma ve tartma hakkıdır.
30
3. Teknik Kavramlar
Armatör: Gemi sahibi, taşıyıcı
Broker: Komisyoncu. Armatörle yükleyici arasında
aracılık yapan kimsedir.
Gümrük Müşaviri (Customs Broker): Gümrük
Kanunu çerçevesinde dış ticaret işlemlerini
gümrüklerde ithalatçı ve ihracatçılar adına dolaylı
temsil yoluyla yürüten ve sonuçlandıran,
kendilerine Müsteşarlıkça Gümrük Müşavirliği
belgesi verilen meslek mensuplarıdır.
31
3. Teknik Kavramlar
Giriş Gümrük İdaresi (Entry Customs Office):
Mamullerin Türkiye Gümrük Bölgesine getirildiği,
sadece risk analizine dayalı giriş kontrollerinin
yapıldığı, ithalat gümrük işlemlerinin yapılmadığı
gümrük idaresidir.
32
3. Teknik Kavramlar
GTİP Kodu (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon
Cetveli): Gümrük belgelerinde kullanılan 12 haneli
bir kod numarasıdır. Ürünün kimlik numarası olarak
tüm dünyada kullanılmaktadır.
Ürünlerin GTİP kodları T:C. Gümrük ve Ticaret
Bakanlığı’ndan öğrenilebilir.
33
3. Teknik Kavramlar
Konsinye İhracat (Export on Consignment):
Kesin satışı daha sonra yapılmak üzere (mülkiyet
devri yapılmaksızın) yurt dışındaki alıcılara,
komisyoncu, şube ve temsilciliklere mamul ihracat
edilmesi.
Kota (Quota): Dış Ticarette miktar ve diğer
sınırlamaların konulması halinde bir takvim yılı
içinde veya belirlenen dönemde yapılmasına izin
verilen miktar veya değer.
34
3. Teknik Kavramlar
Elleçleme (Handling): Gümrük denetimi altındaki
eşyanın asli nitelikleri değişmeden istiflenmesi,
yerinin veya kaplarının değiştirilmesi işlemleridir.
35
3. Teknik Kavramlar
Matrah (Basis): Bir verginin miktarını belirlemek
için esas alınan değer.
36
3. Teknik Kavramlar
TEU (Twenty Foot Equivalent Unit): 20 feet’lik
konteyneri tanımlar. Konteyner gemilerinin taşıma
kapasitesi ve konteyner terminallerinin yük
elleçleme kapasitesi de TEU ile ifade edilir.
Yaklaşık 33 metre küptür.
37
KONTEYNER ÇEŞİTLERİ
Konteynerlar kullanım amaçlarına göre ise;

 Askılı (tekstil ürünleri için)
 Havalandırmalı (gıda maddeleri için) veya
 Soğutuculu (dondurulmuş gıdalar için) olabilir.
Konteyner kullanımının birçok avantajı
bulunmaktadır. Bunlar:
 Malların zarar görmesini engeller (Kırılma,
dökülme, ıslanma, bozulma)
 Yükleme, istifleme, taşıma ve boşaltma
işlemlerinin daha kolay ve hızlı olmasını sağlar.
 Taşıma maliyetlerini azaltır.
 Birbirinden farklı ürünlerin bir arada taşınmasına
olanak tanır.
39
3. Teknik Kavramlar
Gabari (Transport Loading Gauge): Araçların
karayolu taşımacılık kurallarına uygun olarak seyrini
amaçlayan, uzunluk, genişlik ve yüksekliklerini
belirleyen ölçüleridir.
Charter Taşıma: Gemi veya uçağın tamamen yada
kısmen (part kargo) kiralanması ile yapılan
taşımadır.
40
3. Teknik Kavramlar
Ro-Ro: İngilizce roll on roll off kelimesinden
türetilmiştir. Tır ve konteyner taşımacılığı için özel
yapılan gemilerdir.
41
3. Teknik Kavramlar
Römork (Trailer): Fransızca kökenlidir. Remorque
kelimesinden dilimize uyarlanmıştır.
Başka bir taşıma aracı tarafından çekilmek üzere
yapılmış yük aracı.
42
3. Teknik Kavramlar
TIR (Transit International Routier): Uluslararası
Transit Taşımacılığı kelimelerinin İngilizce karşılığı baş
harflerinden oluşmuştur. Karayolu taşımacılığında
kullanılan, uluslararası düzenlemelerle standart ölçülere
sahip, ayrı ayrı taşıyıcı ve çekiciden oluşan araçlardır.
43
DIŞ TİCARETTE TAŞIMACILIK
Uluslararası ticarette mallar 5 farklı yolla

taşınabilmektedir. Bunlar:
1. Karayolu
2. Denizyolu
3. Havayolu
4. Demiryolu
5. Boru hatları
44
DIŞ TİCARETTE KARA, HAVA VE DENİZ TAŞIMACILIĞININ YERİ
 Bazı durumlarda uluslararası ticaret bu yollardan

birkaçının kullanılmasını gerektirebilmektedir!
 Uluslararası ticaretin yaklaşık %90’ı deniz yoluyla
gerçekleştirilmektedir.
 Dünya genelinde (2016 yılı itibariyle) uluslararası
ticarette kullanılan 1000 tonun üzerinde yük
kapasiteli 54.000 den fazla ticari gemi
bulunmaktadır*.
45
2012 kuru kargo gemilerinin türleri (1000 Groston)
Dünyanın en büyük 9 deniz taşımacılığı işletmesinin sahip
olduğu gemi sayıları (2021)
Dünyanın en büyük 10 deniz taşımacılığı işletmesinin Pazar payı
2017 yılı itibariyle en büyük limanlar (million TEU)
TEU: Twenty-foot Equivalent Unit. Yaklaşık 34 metreküplük bir hacme karşılık gelir)
en büyük 30 liman
1970-2018 yılları arasında ürün gruplarına göre deniz
taşımacılığı (milyar ton)
2008 yılında en büyük kargo taşımacılığı yapan 25 havayolu
şirketi (milyon ton)
Boru hatları ile petrol ve doğal gaz taşınmaktadır.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Kaya, F. (2016) Dış Ticaret İşlemleri Yönetimi, Beta Yayınları, İstanbul

Melemen, M. (2016) Uygulamalı Uluslararası Ticaret İşlemleri, Türkmen Kitabevi
Seyidoğlu, H. (1999) Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük, Güzem Can Yayınları
İnternet kaynakları:
http://www.ics-shipping.org/shipping-facts/shipping-and-world-trade
http://infomaritime.eu/index.php/2021/08/22/top-15-shipowning-countries/
https://www.statista.com/

Dis Ticaret Temel Kavramlar

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dis Ticaret Temel Kavramlar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dış Ticaret İşlemleri ve Yönetimi-I

⇨ Dış ticaret işlemlerinde kullanılan temel kavramlar

Dr. Aydın Beraha

Dış ticaret işlemleri: Dış ticaret işlemlerinden

Konteynerlar kullanım amaçlarına göre ise;

Uluslararası ticarette mallar 5 farklı yolla

 Bazı durumlarda uluslararası ticaret bu yollardan

Kaya, F. (2016) Dış Ticaret İşlemleri Yönetimi, Beta Yayınları, İstanbul

You might also like