Çalışan ve Hasta Güvenliği

Doç. Dr. Tunçay PALTEKİ

Amaç

Hasta ve çalışan güvenliği konularında;

• Farkındalık yaratmak
• Güvenlikle ilgili tehlike kaynaklarını bilmek
• Risk algısını oluşturmak
• Risk değerlendirmesi yapabilmek
• Olası riskler karşısında nasıl davranılacağını öğrenmek
Bu dersin kazanımları…

• Hasta güvenliği kavramını tanımlayabilme

• Hasta güvenliğine etki eden faktörleri sınıflandırabilme
• Suçlama kültürü yerine hatalardan ders alabilme tutumunu
geliştirebilme
• Hasta bakımı verenlerle etkili iletişim kurabilme
• Sağlık bakım hizmeti içindeki rol ve sorumluluklarını tanımlayabilme
 İçerik
• Hasta güvenliği ile ilgili temel kavramlar
• Dünya’da ve Türkiye’de Hasta Güvenliği/ Hasta güvenliği ve iletişim
• Hastaların doğru tanımlanması/Güvenlik Raporlama sistemleri
• Enfeksiyonların kontrolü ve önlenmesi
• Renk kod uygulamaları /Hasta düşmelerinin önlenmesi
• Güvenli kan transfüzyonu/Güvenli cerrahi uygulamaları
• İlaç Güvenliği
• Tanı hataları
• Hastanın bilgilendirme ve onamının alınması/Laboratuvar güvenliği
• Sağlık kurumlarında risk yönetimi
• Çalışan güvenliği ile ilgili temel kavramlar/Sağlık kurumlarında biyolojik faktörler ve önlemleri
• Sağlık kurumlarında kimyasal faktörler ve önlemleri
• Sağlık kurumlarında ergonomik faktörler ve önlemleri
• Sağlık kurumlarında psiko-sosyal faktörler ve önlemleri/Mobing
• Sağlık kurumlarında şiddet/Sağlık kurumlarında radyasyon güvenliği
• Diğer çalışan güvenliği problemleri ve önlemleri
Kitap

• Hasta Güvenliği Çözümleri

• Hasta Güvenliği, İyi Uygulamalar 1 - Mustafa Bulun
• Checklist Manifesto - İşler Nasıl Doğru Yapılır - Atul Gawande
• Patient Safety: Charles Vincent
• Understanding Patient Safety, Second Edition: Robert Wachter ...
• Hasta Güvenliği Beklenmedik Olaylarda Hemşirenin Rolü
Yayım tarihi: 05/2012
Yazar: Zehra Alcan, Devrim Eren Tekin, Serpil Özbucak Civil
• Sağlık Kuruluşlarında İnsan Faktörü Mühendisliğinin Önemi ve Hasta Güvenliği Alanında Uygulama
Örnekleri , Dr. Özlem Yıldırım
• Hasta Güvenliği Beklenmedik Olaylarda Hemşirenin Rolü – Kitabı
• Hastane Yönetimi, Prof. Dr. Haydar SUR, Uz.Dr. Tunçay PALTEKİ
• Hasta Güvenliği, Haydar SUR, Tunçay PALTEKİ, Gülay YAZICI
• Tıbbi Müdahale Hataları, Halide Savaş
Temel Kavramlar
Doç. Dr. Tunçay PALTEKİ
Ülkemizde yapılan bir çalışmada…

• 1993-1998 tarihleri arasında

Yüksek Sağlık Şurası’nda
değerlendirilmiş olan 997
dosya incelenmiş;
• %47,7 ‘sinde hekim sorumlu
tutulmuş,
• Vakaların %42,4’ü Kamu
Hastaneleri ile ilişkili
bulunmuş,
• Olayların %59’u ölümle
neticelenmiş…

Kaynak: Gündoğmuş ve ark, Annals of Saudi Medicine [01 Sep 2005, 25(5):404-408]
Hangisi daha riskli?
Tarifeli hava yolları ile uçmak mı?
Sağlık hizmeti almak mı?
A B

C D
 Sağlık hizmetleri ne kadar riskli?
Kabul Edilebilir Risk
Tehlikeli Önlenebilir Güvenli

Sağlık Araç Tarifeli hava

Hizmeti Kullanma yolları
Her yıl kaybedilen yaşam sayısı

1/500 1/20.000 1/8.000.000

Charter Avrupa tren

Dağcılık
1/300 Uçuşlar yolları
1/10.000.000

Bungee Kimya
Jumping Fabrikası
1/100

Ölüm/ Karşılaşma sayısı

 Tehlike
•Yaralanma, hastalık, hasar, zarar meydana
getirme potansiyeli olan kaynak veya durum

Risk

• Bir tehlikenin ortaya çıkma olasılığı ile tehlike

ortaya çıktığında meydana gelebilecek hasar
yada yaralanmanın şiddet derecesini bileşimi
Tıbbi müdahale nedir?

Tıp mesleğini icraya yetkili kişiler tarafından

uygulanan sağlığı koruma, hastalıkların teşhis ve
tedavisi için ilgili mesleki yükümlülükler ve
standartlara uygun olarak tıbbın sınırları içerisinde
gerçekleştirilen fiziki ve ruhi girişim.

Kaynak: Hasta Hakları Yönetmeliği, 4.maddesi

Tıp etiği ilkeleri…
•Yararlılık
•Zarar vermemek
•Özerkliğe saygı
•Adalet
Tıbbi müdahalenin hukuka uygunluğu…

• Yetkili kişilerce gerçekleştirilmiş

olması
• Öngörülmüş amaçlara yönelmiş Yetki
olması
• Aydınlatılmış onamının
bulunması
Öngörülmüş
• Müdahalenin tıp biliminin genel Uygunluk
amaç
kabul görmüş ilke ve esaslara
uygun olması

Rıza
Tıbbi uygulama hatası (malpractice)

Hekimin tedavi sırasında standart tedaviyi

yapmaması, beceri eksikliği veya hastaya
tedavi vermemesi ile oluşan zarardır.
Dünya Tabipler Birliği, 1992

Bilgisizlik, deneyimsizlik ya da ilgisizlik nedeni

ile bir hastanın zarar görmesi, hekimliğin kötü
uygulanmasıdır.
Türk Tabipleri Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kuralları, md.13
Komplikasyon

• Bir hastalığın sonucunda oluşan başka patolojik

olaylar veya hastalıklar.
• Ardıl sorun.
Yan etki (adverse event)

Sağlık hizmetinin, altta yatan hastalığa veya hastanın

içinde bulunduğu duruma bağlı olmaksızın yol açtığı
hasar/zarar.
Hasta Güvenliği

• Hastalara gelecek zararın önlenmesi (1)

• Sağlık hizmetine bağlı hataların önlenmesi ve sağlık
hizmetine bağlı hataların neden olduğu hasta
hasarlarının ortadan kaldırılması veya
azaltılmasıdır.(2)
• Tedavi hatalarının olmaması, sağlık hizmeti
sunumundan kaynaklanan yaralanma ve ters
sonuçlardan sakınılması ve önlenmesidir.(3)

(1) IOM
(2)Ulusal Hasta Güvenliği Vakfı National Patient Safety Foundation
(3)Naveh,2005
Hasta güvenliği

•Hataları önlemek
•Meydana gelebilecek hatalardan dersler
çıkarmak
•Güvenlik kültürünün sağlık
profesyonelleri, sağlık kurumları ve
hastalar üzerinde inşa edilmesi
• Hamurabi Kanunları (Madde 218); “Hekimin hastasını
öldürmesi veya tehlikeli bir şekilde yaralaması halinde, her
iki elinin kesileceği…” yazılmıştır.

Babil Kralı Hamurabi (MÖ:1792-1750)

 Ve…

Primum non nocere To Err Is Human

Galen, 130-200 IOM, 1999
“Bir hastanenin hastaya ilk önce zarar vermemeye
çalışması gerekiyor…”

“Bir hastanenin yapmaması gereken ilk şey mikrop

saçmamaktır”

Florence Nightingale (1820-1910)

1883 yılında İngiltere’de “Tıbbi ihmal” kavramı, kanunlara girmiştir.

Osmanlılar döneminde de hasta güvenliğinin
önemli bir yer tuttuğu, arşiv belgelerinden
anlaşılmaktadır. Bu belgelerde hasta güvenliğine
dair en çok rıza (onam) belgelerine rastlamaktayız.
Osmanlı Devleti’nde sağlık mesleği mensupları
tabipler, cerrahlar, kehhâller (göz hekimleri) ve
eczacılar olarak dört ayrı gruptu. Özellikle cerrahlar
yaptıkları ameliyatlar için rıza beyanı isterlerdi, aksi
takdirde kan davası açılabilir ve diyet (tazminat)
istenebilirdi. (www.sdplatform.com)