BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

• Sözleşme, hukuki işlemin bir çeşididir.

Hukuki işlem; hukuk düzenince korunan bir sonucu doğurmaya

yönelik irade açıklamasıdır.

Sözleşmeler, karşılıklı iki tarafın bir hukuki sonucu yaratmak üzere

birbirleriyle uyuşan karşılıklı iradelerini açıklamalarıyla oluşan hukuki
işlemlerdir.

• Sözleşmelerde karşılıklı İKİ TARAFIN bulunması zorunludur.

SÖZLEŞMELERİN SINIFLANDIRILMASI

• Edimler arasındaki ilişkilere göre

1. Tek Tara ı sözleşmeler. : Tara ardan birinin yalnızca alacaklı
olup, öteki tarafında yalnızca borçlu olduğu sözleşmelerdir.
2. İki Tara ı Sözleşmeler : Genelde her iki tarafında hem borçlu
hem alacaklı olduğu sözleşmelerdir.

2 türü vardır:

1.Tam iki tara ı sözleşme: tara ardan birinin edimi ötekinin ediminin
karşılığını oluşturuyorsa ör:( alım-satım söz.) mleri arasında zorunlu
bir karşılıklılık ilişkisi yoktur. Ör: (vekalet söz.)

2.Eksik iki tara ı sözleşme: tara arın her iki yanıda birbirlerin
edimde bulunma yükümlülükleri vardır ancak tara arın edi İki
taraftan biri borçlu diğeri alacaklıdır.

• Sürelerine göre
1. Ani Edim : Alacaklının ifaya olan menfaati zamana yayılmamışsa

2. Süreli Edim : Alacaklının ifaya olan menfaati zamana yayılmışsa

*Bu ayrımın yapılmasının sebebi;

Ani edimde sözleşme bozulursa- sözleşme başından geçersiz olur.
Süreli edimde sözleşme bozulursa, sözleşme ileriye dönük geçersiz olur.
(Fesih olur.)

• İvazlı olup olmamalarına göre

Tara ardan her ikisi de borç altına giriyorsa; ivazlı

fl
fl
fl
fl
fl
fl
fl
fl
fl
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1
Girmiyorsa; ivazsız söz. Olur.

• Kanunda düzenlenip düzenlenmemesine göre

1. Düzenlenen (tipik/isimli)

2. Düzenlenmeyen (atipik/isimsiz)

TBK’da Düzenlenmiş Olan Sözleşmelerin Sını andırılması

• Devir Borcu Doğuran Sözleşmeler: Bir taraf diğerine bir şeyin

devri amacını güder. * Satış, bağış, trampa (3 çeşittir.)

• Kullandırma Borcu Doğuran Sözleşmeler: Kira, ariyet, tüketim

• İş Görme Amacı Güden Sözleşmeler: Bu sözleşmeler, insan

emeği harcanarak belirli bir işin görülmesi amacını taşırlar.
*Hizmet, eser, vekalet söz.

• Saklama Amacını Güden Sözleşmeler: Bu sözleşmeler, alacaklıya

belirli bir eşyanın, borçlu tarafından belirli süre saklanarak, süre
sonunda alacaklıya geri verilmesi amacı güder. *Saklama
sözleşmesi, garaj vs.

• Güvence Sağlama Amacını Güden Sözleşmeler: Bu sözleşmeler,

var olan borcun ödenmesini güvence altına alır. Sözleşmede bu
güvenceyi veren kişiler de, asıl borcun borçlusu borcu ödemezse;
bu borcun ödeneceğini üstlenmektedir. * kefalet söz.

• Sonuçları Talih ve Tesadüfe Bağlı Sözleşmeler: Bu çeşit

sözleşmelerde borcun konusu olan edimin ödenmesinin gerekir
gerekmeyeceği ve bunun kapsamı önceden belli olmayıp, büyük
ölçüde rastlantıya ya da talihe bağlıdır. * ömür boyu gelir
sözleşmesi, ölünceye kadar bakma sözleşmesi vs.

• Ortaklık Sözleşmeleri: *adi ortaklık

İSİMSİZ SÖZLEŞMELER
Kanunda özel ve ayrıntılı olarak düzenlenmeyen sözleşmelerdir.

A. Kendine Özgü Yapısı Olan Sözleşmeler:

• Bu sözleşmeler kendine özgü öğelerden oluşur. Herhangi bir

yerden alınmamıştır.

fl
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

• Sözleşmelerde uyuşmazlıklar: dürüstlük kuralı, teamül, kıyas ve

gerekirse TBK genel hükümlere göre çözülür.

• Kendine özgü sözleşmelerin bazıları ayrıntılı olmamakla birlikte

kanunda düzenlenebilir. (Ör: hakemlik söz.)

B. Karma Sözleşmeler- Bileşik Sözleşmeler:

• Yasalarda düzenlenmiş bulunan çeşitli sözleşme tiplerine ilişkin

değişik öğeleri, yasada öngörülmeyen biçimde bir araya
toplayarak oluşturulan sözleşmelerdir.

• Öğeler anahtar kelimedir.

• Ör: Arsa Payı Karşılığı sözleşmesi: Eser+ satış vaadi sözleşmesi

• Karma sözleşmelerde uyuşmazlık durumunda hangi yola

başvurulucağı konusunda 4 kuram ortaya atılmıştır;

Soğurma kuramı: hangi sözleşme tipine ilişkin öğe daha

önemliyse, o sözleşmeye ilişkin kuralları uygulamak.

Safdışı etme kuramı: TBK genel hükümlere göre çözülmeli.

Birleştirme kuramı: Her edime, ilişkin olduğu sözleşme tipine ait

kurallar uygulanmalı ve her birine ait hukuki sonuç birbirine
bağlanmalı.

Örnekseme kuramı: Niteliklerine uygun düştüğü ölçüde kıyasen

uygulanmalıdır.

Kabul edilen kuram budur.

C. Bileşik Sözleşmeler:
• İki sözleşmenin bütünleri bir araya getirilir.

• Ör: cep telefonu alımında, hattın değiştirilmesi (satış+abonelik)

• Uyuşmazlıklarda her iki sözleşme hükümleri uygulanır.

D. Eksik Sözleşmeler: Yasada düzenlenmiş bir sözleşmenin bazı

unsurlarını yapılan sözleşmeye dahil etmeme sonucu olur.

• Sadece kanunda düzenlenmiş bulunan sözleşmeler bakımından

eksik sözleşmelerden söz edilebilir. Ayrıca söz konusu eksik
unsuru öngörmeyen bir sözleşmenin kanunda düzenlenmemiş
olması da gerekir.

 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

• Ör: inşaat sözleşmesinde, eğer ücretsiz inşaat söz. Yapılacak bu

eksik sözleşmedir.

İSİMLİ SÖZLEŞMELER

SATIŞ SÖZLEŞMESİ

TBK m.207: Satış sözleşmesi, satıcının, satılanın zilyetlik ve

mülkiyetini alıcıya devretme, alıcının ise buna karşılık bedel ödeme
borcunu üstlendiği sözleşmedir.

• Satıcının borcu: zilyetlik ve mülkiyeti devretme

• Alıcının borcu: bedel ödeme

• Satış sözleşmesinin yapılmasıyla, malın mülkiyeti alıcıya geçmez;

zilyetliğin devri ile mülkiyet geçer.

• Satış sözleşmesi= borçlandırı işlem

• Mülkiyet devri= tasarruf işlemidir.

Satış Sözleşmesi Niteliği:

• Satış sözleşmesi borç doğuran bir sözleşmedir.

• Tam iki tarafa borç yükler.( ödemezlik def’i ileri sürülebilir.

Temerrütte özel durumlardan söz edilir.)

• Rızai bir sözleşmedir. (İrade beyanı aranır.)

• Ani edimli bir sözleşmedir. (Yani sözleşmeden dönmede ((ani

edimlerde dönme, süreli edimlerde fesih)) geçmişe etkili geçersiz
olur.)

• Satış sözleşmesi sebebe bağlıdır. (Taşınırlarda tartışmalı.)

Satış Sözleşmesinin Unsurları:

 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

1-Satılan mal

2-Bedel

3-Anlaşma

Satış sözleşmesinin bu temel öğelerinden yalnızca birisinin

olmaması durumunda dahi satış sözleşmesi kurulmamış olur.

1) Satılan Mal: Mal kavramıyla, taşınır ve taşınmaz niteliğindeki

nesnel varlığa sahip ve mülkiyetin konusu olmaya elverişli olan tüm
eşya kastedilir.

Ancak malın ille de nesnel bir varlığa sahip olması gerekmez.

• Egemenlik altına alınabilen ve mülkiyetin konusu olmaya elverişli

bulunan gaz, elektrik, gibi doğal güçler,

• Alacaklar ve mal varlığına girip de parasal değeri bulunan tüm

haklar

satım konusunu oluşturabilirler.

** parasal değeri olmayan ya da başkalarına devredilemeyen şeyler

ör: kişilik hakkında giren değerler eşya niteliği taşısa da satımın
konusunu oluşturamazlar.

• Malın, sözleşmenin yapıldığı sırada mutlaka var olması ya da

satıcının mal varlığında bulunması gerekmez.

*Satıcı bu malı daha sonraki bir tarihte elde ederek alıcıya vermeyi
yükümlenmişse, böyle bir satış sözleşmesi geçerli olacaktır.

*Fakat mal, en geç kararlaştırılmış ifa zamanında var olmalı ya da

satıcının eline geçmiş bulunmalıdır.

**Eğer ödeme zamanında mal mevcut değilse, yani temin edilmesi

mümkün değilse; artık sözleşme bu yüzden (imkansızlık sebebiyle)
geçmişe dönük olarak batıl sayılır. TBK M.27

**Satıcı, malı herhangi bir biçimde elde ederek zilyetliğini devretme

olanağına sahipse, fakat yine de elde ederek teslimi
gerçekleştirmemişse, sözleşme geçersiz değil ancak borca aykırılık
söz konusudur. TBK M.112

 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

2) Satış Parası: Bedel yerine para ifadesi kullanılmıştır. Çünkü satış

sözleşmesini düzenleyen TBK m. 207 esaslı unsur bedeli;

* Eğer bir mal karşılığı mal veriliyorsa trampa (mal değişimi)

sözleşmesi,
* Eğer bir mal karşılığı hem bir mal hemde bir miktar para
veriliyorsa karma sözleşmesi (satış-trampa) söz konusu olur.

• Satış parasının miktarını tara ar diledikleri gibi belirleyebilirler.

( TBK M.27 aykırı olmamak suretiyle)

Tara ar paranın belirlenmesinde dürüst davranmalı, bir taraf,

diğerinin satış parası hakkındaki bilgisizliğini kullanarak, elden
geldiğince çıkar sağlama yoluna gitmemelidir.

• Sözleşme yapılırken satış bedelinin miktarının kesin olarak

belirlenmesi gerekmez.

*Eğer satış parası ilerde belirlenebilecek nitelikteyse bu durumda

TBK M.207/3 gereğince sözleşmenin öğesi olarak bedel
kararlaştırılmış sayılır.

TBK M.207/3= Durum ve ko ullara g re belirlenmesi m mk n olan

bedel, kararla tırılmı bedel h km ndedir.

Bunun istisnası : taşınmazların satışıdır. Taşınmazların satışında

bedelin belirlenmesi gerekir.

*TBK M.233/1= Alıcı, satı bedelini belirtmeksizin, malı alaca ını

kesin olarak bildirmi se satı , ifa yeri ve zamanındaki ortalama
piyasa yatı zerinden yapılmı sayılır.

*Dara: satılanın ambalajının ağırlıdır.

Satış bedeli, satılanın ağırlığına göre hesap ediliyorsa, kural olarak

darası, satılanın ağırlığından indirilir. (TBK 233/1)

• Satış parası kural olarak Türk parası üzerinden kararlaştırılır.

Fakat satış parası yabancı parayla ve bu paranın ödeme

zamanındaki karşılığıyla Türk parası olarak ödenmesi koşuluyla da
kararlaştırılabilir.

Yabancı para üzerinden sözleşme bedeli kararlaştırmaya

sınırlamalar getirilmiştir.

fl
fi
ü
ş
ş
ş
ş
ş
ş
fl
ü
ş
ü
ö
ü
ü
ğ
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

3) Anlaşma: Satış söz. Tamam olabilmesi için, alıcıyla satıcının,

karşılıklı olarak malla paranın değiştirileceği konusunda anlaşmaları
gerekir.

• Satış sözleşmesinin kurulmuş sayılması için mutlaka malın

zilyetliğinin devri ya da paranın ödenmesi gerekli değildir.

Sözleşme bunlar yapılmaksızın da kurulur, ancak sözleşmenin

kurulmasıyla tara arın karşılıklı olarak birbirlerinden malı ve parayı
isteyebilme konusunda kişisel bir istem hakkı doğar.

• Satış söz. İstisnalar dışında şekle tabii değildir.

Satış sözleşmesinde Maldaki Yarar ve Hasarın

Geçmesi:

TBK m. 208: Kanundan, durumun gere inden veya sözle mede

öngörülen özel ko ullardan do an ayrık haller dı ında, satılanının
yarar ve hasarı; ta ınır satı larında zilyetli in devri, ta ınmaz
satı larında ise tescil anına kadar satıcıya aittir.

Taşınır satışlarında, alıcının satılanın zilyetliğini devralmada

temerrüde düşmesi durumunda zilyetliğin devri gerçekleşmişçesine
satılanın yarar ve hasarı alıcıya geçer.

Satıcı alıcının isteği üzerine satılanı ifa yerinden başka bir yere
gönderirse, yarar ve hasar, satılanın taşıyıcıya teslim edildiği anda
alıcıya geçer.

• Yarar: satış sözleşmesi yapıldıktan sonra malın, zilyetliğinin

devredilmesine dek geçen süre içerisinde bu malda kendiliğinden
oluşan fazlalıklar anlamına gelir.

• Hasar: satış sözleşmesi yapıldıktan sonra malın, zilyetliğinin

devredilmesine dek geçen süre içinde, satıcının elinde olmayan
nedenle malın ;

• ya tümüyle yok olması (telef)

ş
fl
ş
ş
ş
ğ
ğ
ğ
ş
ş
ş
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

• ya da değerini azaltacak derecede kötüleşmesi, zarara uğraması

ve bu nedenle de satış konusu malın alıcıya teslim edilmesinin
olanaksız hale gelmesi veya kararlaştırılan maldan daha az
değerde bir malın teslim edilebilmesidir.

• Burada dikkat edilmesi gereken husus; kastedilen hasar mutlaka

alıcı ya da satıcıdan kaynaklanmayan bir hasar olmasıdır.

• Bu durum daha çok vadeli satışlarda söz konusu olur.

Taşınır mallarda:

1- Yasal İfa Yerinde Zilyetliği Devredilecek Mallarda Yarar ve

Hasarın Geçmesi:

• Temel kural— zilyetliğin devrine kadar yarar ve hasara satıcının

Zilyetliğin devredilmesinden itibaren ise alıcının katlanmasıdır.

• Ancak TBK m.208/1 hükmünde

Kanundan, durumun gere inden veya sözle mede öngörülen özel
ko ullardan do an ayrık haller dı ında, satılanının yarar ve hasarı;
ta ınır satı larında zilyetli in devri, ta ınmaz satı larında ise tescil
anına kadar satıcıya aittir.

Buna göre, zilyetliğin devri ile yarar ve hasarın alıcıya geçebilmesi

için;

-kanundan

-durumun gereğinden

-sözleşmede öngörülen özel kurallardan doğan

-ayrık bir halin bulunmaması gereklidir.

*Kanundan kaynaklı istisnaya ör: 1- alacaklı temerrüdü

2- 208/1

2- Yasal İfa Yerinden Başka Bir Yere Gönderilecek Mallarda Yarar ve

Hasarın Geçmesi:

ş
ş
ş
ğ
ğ
ğ
ş
ş
ş
ş
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

• Mal, yasal ifa yerinden başka bir yere gönderilicekse, o

zaman hasarın alıcıya geçmesi için, malın taşıyıcıya teslim
edilmesi gerekir.

• TBK m.208/3 gereğince, hasarın alıcıya geçebilmesi için,

satıcının malı göndermek amacıyla elinden çıkarması, örneğin
nakliyatçıya vb. Teslim etmesi gerekir.

• Burada ilk şart: satıcının malı alıcıya gönderme amacıyla

elden çıkarmış, taşıyıcıya teslim etmiş olmasıdır.

• İkinci şart: bu taşıyıcı satıcının adamı olmamalıdır.

Satış Sözleşmesinin Çeşitleri:

Eşya, eşya hukuku yönünden genel olarak taşınır ve taşınmaz

olmak üzere ikiye ayrılır.

• Taşınır: varlığına ve bütünlüğüne bir zarar gelmeden bir

yerden başka bir yere taşınabilen eşyadır.

• Taşınmaz: varlığına ve bütünlüğüne bir zarar gelmeksizin bir

yerden başka bir yere taşınamayan eşyadır.

1-Taşınır Satışı :

Taşınır satışı, taşınmaz sayılanların dışında kalan ve diğer

kanunlarda taşınır olarak belirtilen şeylerin satışıdır.

İnsanların üzerinde egemenlik kurabildiği su, elektrik,

havagazının yanında; alacak hakları, ortaklık hakkı ve eser
üzerindeki telif hakkı gibi hakların satışı da taşınır satışı ile ilgili
kurallarla bağlıdır.

• Taşınır satışı şekle tabi değildir. Tara ar dilerlerse

kararlaştırabilirler.

fl
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

Fakat kanun bazı taşınır satışları özel hükümlerle biçime

bağlanmıştır. Bunlardan bazıları;

- taksitle satış

- Patent

- Markaların satışı vb.

2- Taşınmaz Satışı :

• Taşınmaz satışının konusunu, niteliği gereği yerinde sabit

arazi, arsa, ev , dükkan gibi eşya ve kat mülkiyeti kütüğüne
kayıtlı bağımsız bölümler ve bağımsız sürekli haklar oluşturur.

• Taşınmazların satışı resmi biçimde tapu sicil memurları

tarafından düzenlenecek bir sözleşmeyle yapılması gerekir.

• Tapuya kayıtlı olmayan taşınmazların satışı taşınır mülkiyetinin

devrinde olduğu gibi herhangi bir biçime bağlı değildir.

• Taşınmaz satışında yarar ve hasar tescil anına kadar satıcıya

aittir.

Fakat tara arca satılanın tescilinden sonraki bir zamanda alıcı

tarafından teslim alınması kararlaştırılmışsa, yarar ve hasar
alıcıya teslim ile geçer.

Teslim süresi dolmasına rağmen satıcı teslim etmiyor ise

temerrüt nedeniyle hasara satıcı katlanır.

Teslim tarihinin ertelenmesi sözleşmesi yazılı olmalıdır.

• TBK m. 244 taşınmaz satışında ayıp düzenlenmiştir.

- Bu düzenlemede yer alan ayıp yüzölüçümünün sözleşmede

belirtilenden az çıkmasına ilişkindir.

- 2 ayrıma gidiliyor:

1- eğer resmi ölçümü (kadastorsu) yapılmamışsa taşınmazın

yüzölçümünün sözleşmede belirtilenden az çıkması durumunda
aradaki zararı satıcı alıcıya ödemek zorundadır.

Bu kural emredici değildir; tara ar sorumlu olmayacağını

kararlaştırabilirler.

2- taşınmazın kadastrosu yapılmışsa satıcı ayrıca üstlenmediği

sürece bu ayıptan sorumlu olmaz.

fl
fl
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

- Taşınır satışındaki ayıba ilişikin kurallar örnekseme yoluyla

taşınmaz satışında da uygulanır.

- Tek fark taşınmaz satışında zamanaşımı mülkiyetin

geçmesinden itibaren 5 yıldır; satıcının ağır kusuru varsa 20
yıldır.

Taşınırlarda 2 yıldı.

Taşınmaz Satışı Sonucunu Doğuran Sözleşmeler:

TBK 237: taşınmaz satışının geçerli olabilmesi için, sözleşme

resmi şekilde yapılmalı.

Taşınmaz satış vaadi, geri alım ve alım sözleşmeleri, resmi

şekilde düzenlenmedikçe geçerli olmaz.

Önalım sözleşmesinin geçerliliği, yazılı şekilde yapılmış

olmasına bağlıdır.

Taşınmaz satışı sonucunu doğuran sözleşmeler 4 tanedir;

1- taşınmaz satış vaadi

2- alım sözleşmesi

3- geri alım sözleşmesi

4- ön alım sözleşmesi

1- Taşınmaz Satış Vaadi

• Taşınmaz satış vaadi, sözleşmenin bir ya da iki tarafına bir

taşınmazın satımı sözleşmesinin yapılmasını istemek hakkı
sağlayan bir ön sözleşmedir.

• Resmi şekilde yapılmalıdır.

• Normalde ön sözleşmelerin geçerliliği esas sözleşmenin

şekline tabiidir.

Satış vaadi sözleşmesi satış sözleşmesinin ön sözleşmesidir.

Dolayısıyla onun geçerlilik şartı olan tapu memurunun tescil
edilmesine bağlı olması gereklidir.

Ancak satış vaadi sözleşmesini noterlerde yapmaktadır. Hatta

çoğunlukla noterler yapar.

 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

• Her iki tarafında imzası bulunmalıdır.

• Vaad konusu taşınmaz belli olmak zorunda değil ancak

belirlenebilir olmalıdır.

• Alıcı satış vaadi sözleşmesine dayanarak tapuda satış

yapılması istemine karşılık satıcı buna yanaşmıyorsa, alıcı
tescile zorlama davası (tmk m.716) açarak taşınmazın
kendisine verilmesini isteyebilir.

• Taşınmaz satış vaadi alacaklısı bu hakkını başkalarına

devredebilir ve devralan da tescil yapılmasını isteyebilir.

• Vaad alacaklısı tescil mümkün ise tescili ister. Mümkün

değilse alacak tazminata dönüşür.

• Taşınmaz satış vaadi nisbi niteliktedir. Yani sadece tara ar

birbirin karşı istekte bulunabilirler.

Ancak şerh verilerek bu hak güçlendirilir. Dolayısıyla üçüncü

kişilere karşı da ileri sürülebilir hale gelir.

Normalde şerh anlaşması aranır ancak satış vaadinde gerekli

değildir.

Şerh verilmesinden itibaren 5 yıl içinde esas satış sözleşmesi

yapılmazsa şerh tapu sicili memuru tarafından re’sen silinir.

2- Alım (iştira) Sözleşmesi:

• Alım hakkı, hak sahibine tek tara ı irade açıklaması ile bir malı
satın alabilme yetkisi veren kurucu yenilik doğuran bir haktır.

• Alım hakkının konusu hem taşınır hem taşınmaz olabilir.

• Kanun taşınmazlara ilişkin alım hakkına özel hüküm

koymuştur; buna göre, taşınmazlara ilişkin alım sözleşmesi
resmi biçime bağlıdır.

Bu resmiyeti sadece tapu memuru verir.

Taşınırlara ilişkin alım hakkında serbestlik kuralı vardır.

• Alım hakkı vasiyetname ile de tanınabilir. Vasiyetname şekil

şartlarına uymalı.

• Alım hakkı da tapuya şerh verilmemişse sadece nisbi

niteliktedir.

Eğer şerh verilmiş ise üçüncü kişiye karşı da ileri sürülebilir.

Burada şerh sözleşmesi gereklidir.

fl
fl
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

Şerhin 2 etkisi vardır;

1- eşyaya bağlı borç etkisi— buradaki etkisi alım hakkının

kullanımasından önceki etkisidir. Olan malike karşı kullanılan
etkidir?

2- munzam etki— şerhten sonra malik değişikliği halinde de

yeni malike karşı ileri sürülebilir.

• Şerh 10 yıl geçmesi ile etkisini kaybeder.

3- Geri Alım (vefa) Sözleşmesi:

• Geri alım hakkı taşınmazını başkasına devretmiş olan kişiye,

tek tara ı irade açıklaması ile o taşınmazı geri alabilme yetkisi
sağlayan, kurucu yenilik doğuran bir haktır.

• Geri alma bedeli açıkça kararlaştırılmamışsa satılırkenki

bedeldir.

• Geri alım hakkı genelde, taşınmaz malikinin kredi sağlamak

için başvurduğu bir yoldur.

İpotek etmek yerine geri alım sözleşmesi yapar.

• Geri alım hakkı, öngörülen borç ödenmediği takdirde

taşınmazın ipotekli alacaklıya ait olması kuralına aykırılık
gösterir.

Kanuna karşı hile gibi. Ancak burada buna yasa koyucu izin
vermiştir.

• Geri alım hakkı, taşınmazını başkasına temlik eden malike

tanına alım hakkından ibarettir.

Bu yüzden alım hakkı konusunda yapılan açıklamalar burda da

geçerlidir.

4- Önalım (şufa) Sözleşmesi:

• Önalım hakkı, taşınmaz malikinin taşınmazın 3. Kişiye

satılması durumunda ya da eşdeğer bir işlem yapılması
halinde, önalıcının dava açması ile taşınmazın alıcısı olabilme
yetkisini veren, yenilik doğuran bir haktır.

fl
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

• Adi önalım hakkı: önalım hakkı sahibinin , 3. Kişinin vereceği

bedeli ödemesidir.

• Nitelikli önalım hakkı: önceden kararlaştırılan bedel

ödenecekse.

• Kuşku halinde adi önalım hakkı söz konusu olur.

• Önalım hakkı hem yasadan hemde sözleşmeden doğar.

• Yasadan doğan önalım hakkı: paylı mülkiyet ilişkisinde bir

paylı malikin payını paydaşlar dışındaki 3. Kişiye satması
durumudur.

Sözleşmeden doğan önalım hakkı: m. 240-242 özel olarak

düzenlenmiştir:

• Önalım hakkı kullanılabilmesi için koşul — taşınmazın bir

başka kişiye satılmış olmasıdır.

• Satış yanında ekonomik bakımdan satışa eşdeğer işlemin

yapıldığı hallerde de kullanılabilir. Ör: ihtiyari açık arttırmalar.

• Taşınmazın mirasın paylaşımında mirasçılardan birine

özgülenmesi, cebri icra arttırma yoluyla ve kamu
hizmetlerinin yerine getirilmesi durumlarına benzer
amaçlarla edilinmesi halinde kullanılamaz.

• Önalım hakkı nisbi bir haktır. Tapuya şerh edilmesi

durumunda herkese karşı ileri sürülebilir.

• Şerh süresi 10 yıllık zamanaşımına tabiidir, 10 yıl içinde

kullanılmazsa şerhin etkisi sona erer.

• Önalım hakkı dava yolu ile kullanılabilir.

• 3.kişiye yapılan satış, alıcı veya satıcı tarafından noter aracılığı

ile hak sahibine bildirilir.

• Hak bildirimden itibaren 3 ay içinde ve her halde 2 yıl içinde

kullanılması gerekir.

• Bildirim yapılmadıkça kural olarak bu süre işlemeye

başlamaz. Meğer ki hak sahibi satışı başka yollarla öğrenmiş
olsun.

 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

• Şerh edilmemiş önalım hakkı satışın üzerinden 2 yıl geçmekle

düşer.

• Şerh etkisi 10 yıl demiştik zaten.

Satış Sözleşmesinin Koşulları Bakımından Çeşitleri:

1- Örnek (numune) Üzerine Satış:

• Bu satışta, alıcıya ya da 3.bir kişiye, satış konusu malın örneği

bırakılmakta ve tara ar ileride teslim edilecek malın bu örneğe
uygun olacağı konusunda anlaşmaktadırlar.

• Sözleşmenin hükümleri kurulduğu an doğar.

• Bu satışa konu olan şeyler sadece çeşidiyle belirlenen

taşınırlar olabilir.

• Satılan örnek ile uyumlu olmalıdır.

Satılan örneğe uygun değilse, alıcı ifayı reddedebilir ve

sözleşmenin ifa edilmemesinin sonuçlarından yararlanabilir.

Ancak ifayı reddeden alıcı elindeki örneği saklanması için

gerekli tedbirleri almalı.

• Örnek, en geç sözleşmenin yapıldığı sırada alıcıya teslim

edilmelidir.

1- sözleşmenin örnek üzerine yapılmadığı anlaşmazlığı:

satışın örnek üzerinden yapıldığını ileri süren atari kanıtlamak
zorundadır.

2- gösterilen örneğin teslim edilen örnek olup olmadığı

anlaşmazlığı: ortadaki örneğin kendisine verilen örnek
olduğunu alıcının kanıtlaması zorunluluğu yoktur.

Alıcı sözlü olarak söylemesi yeterlidir. Fakat satıcı aksini

kanıtlayabilir.

3- teslim edilen mal örneğe uygun olmadığı anlaşmazlığı:

Teslim edilen malın örneğe uygun olduğunu satıcı ispatlamalıdır.

fl
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

Fakat örnek yok olmuş veya kötüleşmişse, artık örnekle malı

karşılaştırma olanağı bulunmadığından bunu alıcı ispat
etmelidir.

Kötüleşme vs de alıcının kusurunun olup olmaması önemli

değil.

• Örneğin bozulmaması için alıcı gerekli önlemleri almalı.

• Örnek gözden geçirme sonucu kural olarak iade edilir. Ancak

tüketilmesi vs. Gerekiyorsa iade yapılmaz.

• Satılan mal örneğe uygun değilse; alıcı başta reddeder ve ifa

etmeme hükümlerine dayanır ya da kabul eder ayıplı ifa
hükümlerine dayanır. (Dikkat ayıp gizli olmalı!!)

• Hem alıcı hem satıcı örnekten birer tane alırsa alıcının elindeki
örneğe değer verilir, mal o örneğe uygun mu ona bakılır.

• TKHK özel düzenleme getirmiştir: malın teslimi anında

tara arca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun
olmaması, ayıplı ifa sayılmıştır.

2- Beğenme (Deneme veya Yoklama, Tecrübe veya

Muayene) Koşuluyla Satış:

• Bu satış sözleşmesi, alıcının malı deneme veya gözden

geçirme koşuluna bağlı olarak yapılır.

Geciktirici koşula bağlı yapılır yani.

• Koşulun gerçekleşmesi tümüyle alıcının elindedir.

Yaptığı deneme veya gözden geçirme sonucu alıcı malı

onaylarsa koşul gerçekleşmiş sayılır.

• Alıcı deneme sonucu malı kabul etmekte veya reddetmekte

tümüyle özgürdür.

** sözleşmede, deneme sonucuna göre alıcı malı kabul veya

reddetme yükümlülüğü altına sokulmuşsa beğenme koşuluyla
sözleşme olmaz artık o.

• Bu sözleşmede malın mülkiyetinin geçmesi yalnızca

sözleşmenin yapılması ve malın teslimi ile geçmez. Ayrıca
koşulunda oluşması yani deneme veya gözden geçirme
fl
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

sonucunda alıcının malı kabul etmesi gerekir ve o anda

mülkiyet alıcıya geçer.

• Mülkiyet alıcının onaylama anına kadar satıcıya aittir. Bu

yüzden satıcının satılanı başkasına devretmesi ihtimali
mevcuttur.

• Satılanın yarar ve hasarı zilyetliğin devri ile alıcıya geçer.

• Deneme ve gözden geçirme alıcı nezdinde yapıldığı

durumlarda, alıcıya teslim edilmek zorunda olduğunda göre,
onaylama anına kadar hasarlara alıcının katlanması gerek.

• Satışın beğenme koşuluyla yapıldığını ispat yükü, alıcıdadır.

• Deneme veya gözden geçirme satıcının nezdinde yapılacağı

kararlaştırılmışsa, sözleşmede kararlaştırılan süre içinde;

süre kararlaştırılmadıysa gelenek gereği uygun süre içinde

deneme ve gözden geçirme yapılmalı.

Bu süreler içinde deneme ve gözden geçirme yapılmamış ve

malın beğenilip beğenilmediği bildirilmemişse artık satıcı
özgürdür ve borcunu yerine getirmek zorunda değildir.

Ne süre belirlenmiş ne de geleneğe belirli süre öngörülmemişse

satıcı dilerse belirli süre verebilir. Buna da süre bitiminde
bildirim yapılmazsa satıcı yine sözleşmeyle bağlı olmaz.

• Deneme veya gözden geçirme alıcı nezdinde yapılacaksa

ve mal alıcıya teslim edilmişse, süresi içinde bu malı
deneyerek alıp almayacağını bildirmesi gerekir.

Süresi içinde bildirmezse malı kabul etmiş sayılır.

• Satış parasının tümünü ya da bir kısmını vermiş alıcı da

malı kabul etmiş sayılır.

• Deneme veya gözden geçirme sınırlarını aşacak derecede

malı kullanmış olan alıcı da malı kabul etmiş sayılır.

 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

3- Arttırmayla (müzayedeyle) Satış:

• Malın satılacağı yer ve zaman önceden belirlenir ve ilan

yoluyla duyurulur.

• Satıcının malı açık arttırmaya çıkarması — öneriye davet

Pey ileri süren alıcı adayları— öneri

Satıcının kendisine en uygun peyi kabul etmesi( ki böyle bir

hakkı vardır.)— kabuldür.

• Pey ileri süren kişi, kendisinden daha yüksek pey ileri

sürülmesine dek tekli yle bağlıdır.

2 çeşiti vardır: 1- zorla(cebri) arttırma

2- isteğe bağlı (ihtiyarı) arttırma

A- Zorla (cebir) Arttırma:

• Malikin borcunu ödememesi durumunda icra memurluğunca

mala el konulmakta ve malı zorla arttırmayla satılmaktadır.

• Satıcının satış konusunda rızası aranmaz.

• Mülkiyet (taşınır-taşınmaz) ihalenin kesinleşmesi ile geçer.

• Ayıp ve zapttan sorumluluk söz konusu olmaz. Şartları var ise

iptal söz konusu olur.

2- İsteğe Bağlı (ihtiyari) Arttırma:

• Satım mal sahibinin rızası ile yapılır.

• Herkese açıktır.

• Talipler arasında en yüksek yat verene satılır.

• Ancak zorunlu arttırma olmadığı için malik en yüksek yat

verene satmak zorunda değildir.

Ancak satıcının böyle bir niyeti varsa, bu niyetini açık arttırmayı

yöneten kişiye bildirmelidir.

Bu niyet bildirilmediği sürece, mal en yüksek verene satılır.

• Düşündüğü yata ulaşılmazsa da satıcı malını satmayabilir.

fi
fi
fi
fi
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

• Pey veren kurallara uyma şartıyla tekli yle bağlıdır.

Bu bağlılık ondan daha fazla teklif verenin çıkması ile ya da

tekli kabul edilmeyesiye kadar bağlıdır.

• Taşınırlarda ihalenin yapılması ile yani malın teslimi ile geçer.

• Taşınmazlarda tapuya tescil ile geçer.

• Ayıptan ve zapttan sorumluluğa dayanılabilir.

Eğer iptal koşulları da varsa (hile vs.) iptal nedeninin öğrenildiği

andan itibaren 10 gün içinde ihalenin iptali istenebilir.

• Birde isteğe bağlı özel arttırma vardır.

• Bu arttırma genellikle paylı ortaklar ya da mirasçılar arasında

olur.

• Özel arttırmada mülkiyetin geçişi de genel hükümlere tabidir.

• Ayıp ve zapttan sorumluluk vardır.

• İptal yoktur. 

fi
fi
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

Satış Sözleşmesinde Alıcı ve Satıcının Karşılıklı Hak

ve Borçları:

A) Satıcının Borçları:
1-Satılanın zilyetliği devir ve mülkiyeti alıcıya geçirme borcu

2- Ayıbı Üstlenme

3- Başkalarının malda hak ileri sürmeyeceklerini üstlenme

4- Öteki borçlar

B) Alıcının Borçları:
1-Satılan malı devralma borcu

2-Satış parasını ödeme borcu

3-İkincil borçlar

Satıcının borçlarını inceleyelim.

1-Satılanın Zilyetliği devir ve Mülkiyeti alıcıya geçirme

borcu:

• Taşınırlarda şeyin zilyetliğinin devri ile mülkiyetin geçirilmesi

aynı zamanda olur ( kural olarak, her zaman olmayabilir.)

Dolayısıyla kural olarak zilyetliği devir borcu yerine getirilmekle

mülkiyet geçirilmesi borcu da yerine getirilmiş olur.

Ancak, satıcının tasarruf yetkisine sahip olmamasına karşın,

malı zilyetliğini devir etmiş olması halinde zilyetliği devir borcu
yerine getirilmiş olmasına rağmen mülkiyeti geçirme borcu
yerine getirilmiş olmaz.

• Zilyetliği devir, bizzat teslim ya da hükmen teslim

Kısa elden teslim

Zilyetliğin naklini sağlayacak araçların teslimi

Yollarından biri ile olur.

 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

• Zilyetliğin havale yolu ile devri alıcının kabulüne bağlıdır.

• Satılan maldan tamamen başka bir malın teslimi halinde

zilyetliği devir borcu yerine getirilmiş olmaz; bu yüzden alıcı
bu malı zilyetliği devralmaktan kaçınıp satıcıyı temerrüde
düşürebilir.

Ancak alıcı açıkça bunu kabul ederse, asıl ifa yerine geçen
edim nedeniyle zilyetliği devir borcu yerine getirilmiş olur.

• Satılan malın ayıplı olduğu teslim sırasında anlaşılmışsa alıcı

malı kabul etmeyebilir.

Satıcı ayıbı gidererek malın zilyetliğini devretmezse temerrüde

düşer.

• Taşınmazlarda ise malın teslimi yeterli olmayıp ayrıca tapu

siciline alıcı adına tescil yapılması gerekir.

• Taşınır ve taşınmaz dışındaki gayrimaddi şeyler ve hakların

satışında, temlik yolu ile borç yerine getirilmiş olur.

2- Ayıbı Üstlenme :

• Ayıp: satılan malda ortaya çıkan ve alıcının o maldan tümüyle

ya da gerektiği gibi yararlanmasını engelleyen eksiklikler
anlaşılır.

• Satıcı, daha önce alıcıya mala ilişkin olarak belirttiği ve söz

verdiği ya da bildirdiği niteliklerin malda bulunmamasından
sorumlu olduğu kadar;

• böyle bir söz vermemiş olsa bile, niteliği gereği malda

kullanma amacı bakımından normal olarak bulunması gereken
ve bulunmadığı zaman maldan yararlanma olacağını kaldıran
ya da kısıtlayan ayıptan da sorumludur.

Yani 2 şeyden sorumludur:

1- vaad edilen niteliğin bulunmaması

2- vaad edilmese bile kullanım açısından bulunması gereken

özelliğin bulunmamasından

 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

TBK m.219/2= satıcı, ikinci çeşit, yani malda bulunması zorunlu

niteliklerdeki ayıpların varlığını bilmese bile yasa gereği
bunlardan sorumludur.

Ayıptan doğan sorumluluktan bahsedilebilmesi için şartlar:

Maddi Şartlar:

1- Satılan malda elverişliliği kaldıran veya önemli ölçüde

azaltan bir eksiklik olmalı.

2- Ayıp, yarar ve hasarın geçişinden önce var olmalı: satılan

teslim olduktan sonra doğan ayıptan satıcı kural olarak sorumlu
olmaz. Fakat bu ayıplar da sözleşme kurulmadan önceki bir
nedenden dolayı ise yine satıcı sorumlu tutulabilir.

3- Sorumluluk, sorumsuzluk and. İle kaldırılmamış olmalı:

satıcı satılanı ayıplı olarak devretmekte ağır kusurlu ise söz.
Geçersiz olur.

4- Ayıp, gizli olmalıdır: alıcı biliyorsa satıcı sorumlu olmaz.

Alıcının gözle görebileceği ayıplarda satıcı güvence vermemişse

sorumlu olur yoksa olmaz.

Olağan gözden geçirme ile anlaşılamayan ayıplar için satıcı

güvence vermemiş olsa bile sorumludur.

** tüketici niteliğine sahip alıcılara yapılan satışlarda, üretici,

ithalatçı ya da satıcı ayıplardan sorumlu olmak istemiyorsa,
malın ambalajına veya mal üzerine, alıcının kolayca
okuyabilceği biçimde ‘ÖZÜRLÜDÜR’ vs. Yazmalıdır.

Hayvan satışı yönünden TBK bu kurala ayrık bir düzenleme

getirmiştir:

hayvan alım satımında, satıcı yazılı olarak güvence vermediği

ya da ağır kusurlu olmadığı sürece hayvandaki ayıptan sorumlu
olmaz.

Şekli Şartlar:

Alıcının gözden geçirme + bildirim sürelerine uymasıyla şekli

şart gerçekleşir.

 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

• TBKye göre alıcının malı teslim aldıktan sonra işlerin olağan

akışına göre imkan bulur bulmaz gözden geçirmesi ve eğer
ayıp bulduysa bunu uygun bir süre içinde satıcıya bildirmesi
gerekir.

• Uygun bir süre; hakimin somut olaya göre belirlediği süre??

• Alıcı uygun bir süre içinde gözden geçirme ve bildirmeyi ihmal

ederse ayıplı malı kabul etmiş sayılır. (TBK m.223/2)

• Ancak ayıp olağan bir gözden geçirme ile ortaya çıkacak

türden değil ise ilerde bu ayıp çıkar çıkmaz hemen satıcıya
bildirilerek satıcı sorumlu tutulabilir. (TBK m.223/2)

• Satıcı ağır kusurlu ise bildirimin uygun zamanda

yapılmadığını ileri sürerek sorumluluktan kurtulamaz.

Bir de satıcılığı meslek edinmiş ve çoğunlukla tacir sıfatını

taşıyan kişilerin, bildiriminin zamanında yapılmadığını ileri
sürmesi imkanı satıcı tarafından bilinmesi gereken ayıplar
bakımından yasakoyucu tarafından kaldırılmaktadır.

** ağır kusur= bilinmesi gereken ayıpları bilmemek.

• Gözden geçirme giderlerine alıcı katlanır.

Ancak ayıp çıktıktan sonra bu giderler satıcıdan istenebilir. (TBK

m.229)

• Hayvanlar bakımından da özel düzenleme vardır.

Bu özel hükümlere göre; yazılı güvence verilmemiş olup ayıp da

hayvanın gebe olması dışındaki bir konudaysa;

Hayvanın alıcıya devrinin yapıldığı tarihten ya da alıcının

hayvanı devralmada temerrüde düştüğü tarihten itibaren 9 gün
içinde ayıbın satıcıya bildirilmesi gerekir ve bu süre içinde
hayvanın bilirkişi tarafından görülmesi gerekir.

• Bildirimde ayıbın niteliği vs. Belirtilmelidir.

• Bildirim şekle bağlı değildir.

 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

TBK M.226= satılanın başka yere gönderilmesi:

Satış konusu mal başka yere gönderilmişse satıcının ayıptan
sorumlu tutulabilmesi için alıcının bazı yükümlülükleri yerine
getirmesi gerekir:

1- eğer, alıcının bulunduğu yerde satıcının temsilcisi yoksa, alıcı

gönderilen malın geçici olarak korunması için önlem almalı.

Bu koruma önlemleri giderlerini daha sonra satıcıdan isteyebilir.

2- alıcının zaman kaybetmeksizin mahkeme kararıyla malın

durumunu tespit ettirmelidir.

Bu yükümlülüğe uymazsa, ileri sürdüğü ayıbın, şey kendisine

ulaştığı zamana varolduğunu kanıtlamalı.

Ve eğer satış konusu mal kısa sürede bozulacak cinstense;

3- alıcı onu bulunduğu yerde mahkeme aracılığıyla sattırmaya

yetkili ve hatta satıcının çıkarı gerektiriyorsa mecburdur.

Alıcının Hakları :

Eğer mal, satıcının sorumluluğunu gerektiricek biçimde

ayıplıysa alıcı 4 haktan birini seçebilir;

1- satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden

dönme

2- satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedeline indirim isteme

3- imkan varsa malın ayıpsızı ile değişimi

4- aşırı masraf gerektirmediği takdirde bütün masra arı satıcıya

ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme

• Alıcı bu dört yoldan dilediğin seçebilir.

Bu haklardan birini kullandıktan sonra cayarak diğerini

kullanamaz.

fl
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

Bu haklara ek olarak, alıcı uğradığı zararın tazminini talep

edebilir.

**Bu zarar seçimlik haklarla giderilemeyen zararlardır.

• TBK m.227/3 ile satıcıya alıcının seçimlik haklarını

kullanmasını engelleme imkanı tanınmıştır.

Buna göre; satıcı aynı malın benzerini hemen vererek ve zararın

tamamını gidererek alıcının seçimlik haklarını kullanmasını
engelleyebilir.

1- Sözleşmeden dönme hakkı:

• Malı alıkoymak alıcının yararına değilse, alıcı, sözleşmeden

dönme yolunu seçmelidir.

• Alıcının sözleşmeden dönme beyanı bozucu yenilik doğuran

beyandır dolayısıyla satıcıya vardığı anda hüküm ifade eder
ve sözleşmeyi ortadan kaldırır.

• Tara ar birbirinden aldıklarını geri verirler.

• Dönme hakkının kullanılabilmesi için bulunması gereken

nitelikler bakımından ayıbın önemli olması gerekir.

• Dönme halinde satıcının yükümlülükleri ve hakları:

1- Alıcı malı elde ettiği yararlarla birlikte satıcıya geri vermelidir.

**zapttan sorumlulukta alıcı elde etmeyi ihmal ettiği

semerlerden de sorumluyken burda değildir.

2- Satıcı, daha önce kendisine ödenen bedeli faiziyle birlikte

geri vermek zorundadır.

Ayrıca satıcı, yargılama giderleriyle, alıcının satıcı için yaptığı

diğer masra arı da ödemelidir.

• Alıcı mal nedeniyle uğradığı doğrudan zararlar dışında kalan

zararlarıda isteyebilir.

fl
fl
 BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER 1

Ancak satıcı kusursuzluğunu ispatlayarak sorumluluktan

kurtulabilir.

• Kural olarak dönme satılanın tamamı hakkındadır.

Ancak birden fazla şey veya parça birlikte satılır ve bunlardan

birisi ayıplı çıkarsa, dönme ancak ayıplı çıkanlar hakkında
olabilir. ( TBK m.230/1)

Ancak ayıplı kısmın diğerinden ayrılması önemli bir zarar

meydana getiriyorsa dönme satılanın tamamını kapsamak
zorundadır.

• TBK m.230/2= Satılanın aslı için satıştan dönülmesi, ayrı satış

bedeli gösterilerek satılmış olsa bile, eklentileri de kapsar

ancak eklentiler için dönme, satılanın aslını kapsamaz.