Vreme

Koja je razlika između vremena i klime? Kada upotrebljavamo pojam vreme mislimo na trenutne
vremenske prilike, a kada koristimo pojam klima mislimo na to kakvo vreme karakteriše neko mesta
tokom cele godine u dužem vremenskom periodu.
Kada kažemo reč vreme, mislimo na to kolika je
temperature napolju, da li je toplo ili hladno,
da li duva vetar, da li pada kiša, sneg… odnosno pojam
vreme objašnjava trenutno stanje vremenskih elemenata u
atmosferi iznad nekog mesta. Vreme je trenutno stanje klimatskih elemenata iznad nekog mesta.
Klimatski elementi su:
Insolacija-trajanje sunčevog zračenja
Sunčevo zračenje ili radijacija
Temperatura
Vazdušni pritisak
Vetar
Isparavanje
Vlažnost
Oblačnost
Padavine
osnovna odlika vremena-promenljivost
OSOBINE VREMENA (TOPLO, HLADNO,VEDRO, KIŠOVITO) ZAVISE OD VAZDUŠNIH MASA.

OD ČEGA ZAVISE VAZDUŠNE MASE? ZAVISE OD TEMPERATURE I VLAŽNOSTI IZVORIŠNE OBLASTI

VAZDUŠNE MASE ZAVISE OD IZVORIŠNIH OBLASTI.
NAJVAŽNIJA OSOBINA VAZDUŠNIH MASA:KREĆU SE

1.MOGU DA ZAUZIMAJU POVRŠINE DO 2.000.000 KM2, DA SE PROSTIRU U DUŽINU DO 5.000 KM I U

VISINU DO 20 KM.
PODELA VAZDUŠNIH MASA SE VRŠI NA OSNOVU VIŠE FAKTORA:
UZ ARKTIČKE POSTOJE I
ANTARKTIČKE POREKLOM IZ POLARNIH
OBLASTI I POLARNE IZ VIŠIH GEOGRAFSKIH
ŠIRINA.Prema toploti mogu biti: tople i hladne.

U SRBIJU NAJVIŠE DOPIRE HLADNA POLARNA VAZDUŠNA MASA IZ FINOSKANDINAVIJE,

SIBIRA I SA SEVERNOG ATLANTIKA I TROPSKA VAZDUŠNA MASA IZ OBLASTI AZORSKIH OSTRVA,
SREDOZEMNOG MORA I SEVERNE AFRIKE.
VAZDUŠNE MASE SE NE MEŠAJU
DODIRUJU SE U ZONI OD 100 KM.U OVOJ ZONI UVEK NASTAJU VREMENSKE PROMENE.
FRONT SE PRUŽA KOSO I
JEDNIM DELOM DODIRUJE
ZEMLJINU POVRŠINU.
PODELA VAZDUŠNIH FRONTOVA

HLADNI FRONTOVI
Vreme u oblasti hladnog fronta zavisi u prvom redu od njegove brzine kretanja u prizemlju. Prema
brzini premeštanja, hladni frontovi se mogu podeliti na hladne frontove prvog i drugog reda.
1.) HLADNI FRONT PRVOG REDA
Hladni frontovi prvog reda kreću se sporije u odnosu na hladne frontove drugog reda. Obično se mogu
osmotriti blizu centra mladog ciklona ili izvan oblasti depresija. Zbog trenja o podlogu, kod hladnih
frontova dolazi do „podvrtanja“ frontalne površine. Nagib hladnog fronta prvog reda (odnos
vertikalnog i horizontalnog rastojanja od linije fronta) je dosta veliki i iznosi 1:100. Oblilčni sistem je
sastavljen uglavnom od slojevitih oblaka (As i Ns) i nešto gomilastih oblaka (Cc i Ac). Manji deo
padavina padne ispred, a veći deo iza fronta. Ukoliko je topla vazdušna masa vlažna i nestabilna, i ako
postoji konvergencija vetra na liniji fronta, može doći i do razvoja konvektivnih.
2.) HLADNI FRONT DRUGOG REDA
Hladni front drugog reda najčešće se javlja u oblasti ciklona. Ovi frontovi se kreću velikom brzinom,
usled čega je i nagib frontalne površine veći nego kod frontova prvog reda. Nagib frontalne površine je
1:50. Hladan vazduh se kreće brzo i potiskuje topao vazduh, što prouzrokuje razvoj konvektivne
oblačnosti. Oblačni sistem se razvija ispred fronta, a dominantni oblaci su kumulonimbusi (Cb), koji se
formiraju neposredno uz liniju fornta. Jaki kratkotrajni pljuskovi se javljaju u uskom pojasu ispred
fronta – zona padavina iznosi nekoliko desetina kilometara. Pri prolasku fronta, pritisak raste, vetar
menja pravac, a padavine prestaju. Iza fronta u hladnom vazduhu vreme je vedro, ali ako je hladna
vazdušna masa nestabilna na izvesnom rastojanju iza fronta (na oko 200 km) može doći do razvoja
konvektivne oblačnosti i kratkotrajmh pljuskova. Kao predznaci nailaska hladnog fronta drugog reda
javljaju se sočivasti oblaci (Ac lenticularis).
Pored brzine kretanja, na vreme u oblasti hladnog fronta znatno utiču i osobine vazdušnih masa koje
frontalna površina razdvaja, kao i karakteristike barskog sistema u kojem se front nalazi. Kada su obe
vazdušne mase vlažne i nestabilne, a dolina u polju vazdušnog pritiska duboka i simetrična, tada je
zona padavina znatno šira (200 – 300km) i nalazi se sa obe strane fronta. Međutim, kada su vazdušne
mase suve i stabilne, a dolina u kojoj leži front slabo izražena, oblačni sistem se sastoji od nešto
razbijenih oblaka, a padavina nema. Postoje i izrazite sezonske razlike u karakteristikama vremena
vezanim za hladne frontove.
U hladnijem delu godine konvektivna oblačnost je znatno manje razvijena. Zbog intenzivnog hlađenja
podloge dešava se da prizemni vazduh u toploj vazdušnoj masi bude hladniji od prizemnog vazduha u
hladnoj vazdušnoj masi iza fronta, pa po prelasku fronta može doći čak i do porasta temperature
vazduha. Tako maskiran hladni front veoma je teško raspoznati na prizemnim sinoptičkim kartama, a
u toplijem delu godine hladni frontovi su znatno izraženiji. Tada se najčešće kreću od severozapada na
jugoistok, pa hladnu vazdušnu masu koja dolazi sa Atlantika odlikuje velika vlažnost i znatno niža
temperatura u odnosu na zagrejani vazduh iznad kopna. Zbog jake nestabilnosti dolazi do naglog
uzdizanja vazduha ispred frontalne površine i stvaranja oblaka kumulonimbusa koji se mogu prostirati
sve do tropopauze. Prolazak fronta je često praćen olujnim nepogodama, grmljavinom i gradom.
TOPLI FRONT
Topli frontovi su najizrazitiji u oblasti ciklona i to u fazi njihovog razvoja. Pri nailasku toplog fronta,
hladan vazduh se povlači i postavlja u obliku klina ispod toplog vazduha, koji se uzdiže po strmoj ravni
frontalne površine. Nagib frontalne površine je znatno manji kod toplog nego kod hladnog fronta i
iznosi u proseku 1:150. Zbog uzdizanja toplog vazduha, duž frontalne površine obrazuje se
karakteristični oblačni sistem toplog fronta. Na rastojanju od oko 1000km ispred linije fronta mogu se
osmotriti visoki oblaci, prvo cirusi (Ci), a potom i cirostratusi (Cs) i to nekih 7 do 15 sati pre početka
padavina u zavisnosti od brzine kretanja fronta. Iza visokih oblaka slede srednji slojeviti oblaci (As) iz
kojih ponekad pada kiša. Naposletku, nekih 200 do 400km ispred linije fronta nailaze padavinski oblaci
– nimbostratusi (Nb).
Zona padavina je široka, zimi više nego leti, a trajanje padavina iznosi 15 do 30 sati. Intenzitet
padavina raste sa približavanjem fronta, a najintenzivnije padavine se izlučuju neposredno ispred
linije fronta. Kada se topli front približava pritisak pada, najviše u trenutku prelaska fronta. Po
prolasku fronta nastupa promena vremena, ali postepena, ne nagla kao po prolasku hladnog fronta.
Temperatura raste, pravac vetra se menja, pritisak prestaje da opada, dolazi do prestanka padavina i
razvedravanja.
Vreme u oblasti toplog fronta je određeno u prvom redu strujanjem toplog vazduha po frontalnoj
površini, ali u velikoj meri zavisi i od drugih faktora kao što su vlažnost, stabilnost i temperatura
vazdušnih masa, doba godine i sl. Ako je topao vazduh koji se uzdiže po frontalnoj površini suv i
stabilan, obrazovaće se samo visoki i srednji oblaci, a padavina neće biti. Kada je topla vazdušna masa
jako nestabilna, u blizini frontalne linije može doći do razvoja kumulonimbusa (Cb) i nepogoda.
Za razliku od hladnih frontova, kod kojih se nepogode uglavnom javljaju danju, kod toplih frontova
nepogode se obično javljaju noću. Pri zimskim inverzijama kada dolazi do formiranja slojevite
oblačnosti, prolazak oblačnog sistema toplog fronta ponekad se ne može osmotriti sa površine Zemlje.
Leti zbog jake zagrejanosti kopna, razlike u temperaturama vazdušnih masa su male, pa se može desiti
da temperatura prizemnog sloja vazduha bude viša u hladnoj nego u toploj vazdušnoj masi.
STACIONIRANI FRONT
Kod stacionarnih frontova izobare i vetar su paralelni sa frontom. U zavisnosti od raspodele pritiska,
vetar može imati isti ili suprotan smer u toploj i hladnoj vazdušnoj masi. Duž fronta vreme može biti
vedro ili delimično oblačno. Ako je topla vazdušna masa suva, nema padavina, ali ako je vlažna,
obrazuju se oblaci i slabe padavine koje mogu zahvatiti prostranu oblast.
FRONT OKLUZIJE
Pošto je obično brzina hladnog fronta veća od brzine toplog fronta dešava se da hladan front sustigne
pri svom premeštanju topli front. Novonastala frontalna površina predstavlja okludovani front, koji u
prizemlju razdvaja hladnu vazdušnu masu koja se nalazi iza hladnog fronta i hladnu vazdušnu masu
koja se nalazi ispred toplog fronta. U zavisnosti od temperatura ove dve vazdušne mase, front okluzije
može biti hladni, topli i neutralni.
Hladni front okluzije nastaje kada je temperatura hladnog vazduha iza hladnog fronta niža od
temperature hladnog vazduha ispred toplog fronta. Kod ovog tipa okluzije hladni front se podvlači
ispod toplog fronta i podiže ga uvis, tako da se hladni front prostire do tla, a topli front postoji samo
na visini. Kada se približava front okluzije hladnog tipa, vreme je veoma slično vremenu u oblasti
toplog fronta – prvo nailaze visoki, zatim srednji, pa niski oblaci, a padavine se javljaju znatno pre
linije fronta. Prelazak ovog fronta prati vreme slično vremenu u oblasti hladnog fronta – jaki pljuskovi
i promena pravca duvanja vetra. Po prolasku fronta nastupa razvedravanje, pritisak raste, a
temperatura se snižava.
Ako je temperatura hladnog vazduha iza hladnog fronta viša od temperature hladnog vazduha ispred
toplog fronta, nastaje topli front okluzije. Kada manje hladan vazduh sustigne hladniji vazduh ispred
toplog fronta, on se uzdiže po klinu hladnijeg vazduha, tako da se sada topli front prostire do tla, a
hladni front postoji samo na visini. Vreme u oblasti fronta okluzije toplog tipa veoma je slično
vremenu u oblasti toplog fronta.
Neutralni front okluzije nastaje kada je razlika u temperaturama hladnog vazduha iza hladnog i ispred
toplog fronta neznatna. Nakon sustizanja, obe frontalne površine se povlače uvis, a front na površini
Zemlje nestaje.
Iznad kopna hladni front okluzije se uglavnom javlja u toplijem, a topli front okluzije u hladnijem delu
godine, zbog razlika u sezonskim temperaturama mora i kopna. Okludovane frontove je veoma često
teško prepoznati na sinoptičkim kartama. Objašnjenje da front okluzije nastaje kada hladni front
sustigne topli front predstavlja idealizovan koncept, ali u stvarnosti, situacija je znatno složenija i pre
bi se moglo reći da je okluzija u stvari novi front koji predstavlja razdvojnu zonu u dolini niskog pritiska
između dve hladne vazdušne mase u prizemlju i tople vazdušne mase na visini.
PROGNOZA VREMENA
METEOROLOŠKE STANICE SE
DELE NA METEOROLOŠKE STA
NICE I,II,III REDA.

OPIS STANICA
SINOPTIČKE-STANICE I REDA
(OSMATRAJU SE SVI METEOROLO
ŠKI ELEMENTI I POJAVE
SVAKOG SATA DANJU I NOĆU);
KLIMATOLOŠKE-STANICE II RED
A
(SAMO NAJVAŽNIJI ELEMENTI TRI
PUTA DNEVNO, 7.14,21 ČAS.)
KIŠOMERNE-STANICE III REDA, MERE SE SAMO PADAVINE.
WMO -SVETSKA METEOROLOŠKA ORGANIZACIJA U OKVIRU EU
SVE STANICE U NAŠOJ ZEMLJI SU OBJEDINJENE U OKVIRU REPUBLIČKOG HIDROMETEOROLOŠKOG
ZAVODA , KOJI JE U SASTAVU WMO.
M(ETEOROLOŠKI SATELITI I RAKETE;
SATELITI KRUŽE ILI SE NALAZE NA VISINI IZNAD 900 KM IZNAD NEKE OBLASTI NA ZEMLJI I SNIMAJU I
DAJU OBAVEŠTENJA NA 15 MIN.
RAKETE MOGU BITI OBIČNE METEOROLOŠKE
(120KM) I GEOFIZIČKE (500KM).
SINOPTIČKE KARTE
SINOPTIĆKE KARTE MOGU BITI:
VREMENSKE
PRIZEMNE VREMENSKE,
OSNOVNA VREMENSKA,
DOPUNSKA VREMENSKA,

OSOBINE SINOPTIČKIH KARATA

TAČNOST I VAŽNOST VREMENSKE PROGNOZE
MOGUĆE JE DATI PROGNOZU VREMENA
ZA 24 SATA IL DVA ILI TRI DANA
UNAPRED.TEŠKO JE ODREDITI DUGO-
ROČNU PROGNOZU JER NA NJU UTIČU
MNOGI POVEZANI FAKTORI I DOGADJA SE DA UMESTO SUNČANOG DANA PO PROGNOZI OSVANE
KIŠA-VAZDUH VLAŽAN -PRITISAK OPADA, (KIŠA,NAOBLAČENJE, LETI HLADNIJE, ZIMI TOPLIJE).
VAZDUH SUV-PRITISAK RASTE, SUVO I VEDRO.
Prognoza može biti: 1. kratkoročna – 12-24h/ 2 – 3 dana, najpreciznija 2. srednjoročna – 7 dana 3.
dugoročna – 30 – 40 dana, samo količine padavina
primeri nekih međunarodnih
sinoptičkih znakova
ATMOSFERSKE NEPOGODE
KRATKOTRAJNE PROMENE VREMENA U ATMOSFERI PRAĆENE OBILNIM IZLUČIVANJEM PADAVINA I
VIDLJIVIM I ČUJNIM ELEKTRIČNIM PRAŽNJENJEM OBLAKA NAZIVAJU SE ATMOSFERSKE NEPOGODE.
OLUJA- GRMLJAVINSKA NEPOGODA
Grmljavinska nepogoda (oluja) je, u suštini, sistem strujanja protegnut u visinu, u kome su vertikalna
strujanja znatnija od vodoravnih. Obično nastaje nad zagrejanom podlogom u vlažnoj vazdušnoj masi
u tropskim oblastima i unutar maritimnih vazdušnih masa koje tokom leta dospevaju iznad
kontinentalnih oblasti na srednjim geografskim širinama, gde se nazivaju lokalnim nepogodama da bi
se razlikovale od poremećaja sinoptičkih razmera, a neophodna joj je i nestabilna atmosfera, ako ne
tik nad tlom, onda iznad neke visine.
Malo je mesta na Zemlji na kojima nema grmljavinskih nepogoda. Planine pomažu njihovo formiranje
podižući vazduh uvis. Jedina mesta na kojima ih nema su ona gde gotovo i nema padavina, kao što su
Sahara ili najhladniji delovi Arktika i Antarktika. Međutim, čak su i tu iznenađenja moguća. U oblasti
najsevernijeg naselja u Aljasci, Beroua (Barrow), zabeležena je prva nepogoda u istoriji ovog mesta –
19. juna 2000. godine.
MUNJE
Munje – predstavljaju električna pražnjenja između oblaka. Treba ih razlikovati od gromova (ZVUČNI
EFEKAT) koji su ništa drugo do električna pražnjenja između oblaka i tla, tj. munje koje udaraju u tlo ili
predmete. Oni su opasniji od pravih munja, jer na predmetu u koji udari grom nastaju velika
oštećenja, a po ljudski organizam su neretko i pogubni.
MUNJA DOSTIŽE BRZINU OD 40.000 KM/H, A TMPERATURA U KANALU MUNJE DOSTIŽE DO 30.000
STEPENI CELZIJUSA.
RAZLIČITI OBLICI MUNJA ALI JR NAJČEŠĆE LOPTASTOG OBLIKA KOJA SE NA-
ZIVA VATRA SVETOG JELMA.(MOŽE DA UĐE KROZ OTVORENA VRATA, DIMNJA-
KE.
PODELA ATMOSFERSKIH NEPOGODa
ATMOSFERSKE NEPOGODE SE PREMA NAČINU POSTANKA DELE NA:
TERMIČKE NEPOGODE (nastaju kao posledica pregrejanosti prizemnog sloja vazduha. On se usled
zagrevanja naglo izdiže i hladi što dovodi do izlučivanja padavina u vidu pljuskova.Najčesće između
11.00 -15.00 časova)
FRONTALNE NEPOGODE (nastaju na vazdušnim frontovima, izrazitije su na hladnom frontu, kada
hladan vazduh prodire na toplu oblast, prate ih jaki vetrovi, obilne padavine, snižavanje t , u bilo kom
delu dana se javljaju,rasprostranjenije su od termičkih,u našoj zemlji su zastupljene).
GRAD-PRATEĆA POJAVA FRONTALNIH NEPOGODA
Grad – Rast i putanje zrna leda u olujnom oblaku zavise od jačine i raspodele horizontalnih i
vertikalnih vazdušnih struja, kao i od količine prehlađenih kapljica. Kada su uzlazne struje jake i
dugotrajne, razvijaju se zrna grada prečnika većeg i od 2 cm.

Stižući do tla u obliku pljuska, takva zrna mogu mehanički

prouzrokovati veliku štetu.
Tornado
Tornado – vrtložni vetar koji karakterišu oblaci u vidu levka, prečnika više desetina metara, koji se
spušta iz glavnog oblaka. U središtu levka je nizak pritisak, a vazduh oko njega vrlo brzo kruži i naglo
se diže. Osim što lomi drveće, tornado usisava krovove i različite teške predmete, poput železničkih
vagona i prenosi ih na drugo mesto pritom pustošeći sve što mu se nađe na putu. Tornado se
pojavljuje na mestima gde se topli i vlažni vazduh diže, zagrevajući se oslobođenom toplotom
kondenzacije, a istovremeno se iz srednjih visina spušta hladan vazduh, koji se i dalje hladi zbog
isparavanja padavina. Razorni vihor koji pritom nastane može dostići brzinu i od 100 m/s.najčešće se
javlja u SAD od aprola do juna u ALEJI TORNADA-TEKSAS, NEBRASKA, OKLAHOMA. Češći je na
kopnu.Na moru se javljaju TROMBE-morske pijavice koje imaju vrtložno kretanje.
Pijavice
Češći je na kopnu.Na moru se javljaju TROMBE-morske pijavice koje imaju vrtložno kretanje.
Pijavica – ima osobine slične tornadu, ali je manja i slabija, a glavni izvor energije joj je u oblaku.
tropski cikloni-TROPSKE OLUJE
U ODNOSU NA CIKLONE UMERENIH ŠIRINA MANJIH SU PREČNIKA I ZNATNO VEĆIH BRZINA DO 250
KM/H.TU SPADA
JU URAGANI, TAJFUNI,TROPSKI CIKLONI, VILI
VILI.
Uragan Izabela (2003) snimljen iz orbite tokom
Ekspedicije 7 na Međunarodnoj svemirskoj stanici. Oko, zid oka, i okružujući kišni opsezi,
karakteristični za tropske ciklone, su jasno vidljivi u ovom pogledu iz svemira.
GDE NASTAJU TROPSKI CIKLONI?
NASTAJU IZNAD OKEANA U TROPSKOM POJASU (10 I 25 STEPENI GŠ), U LETO I JESEN KADA JE t
MORSKE VODE NAJMANJE 28 STEPENI C.
NASTAJE OBLAST NISKOG VAZDUŠNOG PRITISKA, TROPSKA DEPRESIJA, VETAR SPRALNO ROTIRA KA
SREDIŠTU DEPRESIJE.
POSLEDICE URAGANA SU KATASTROFALNE, PRATE IH METEOROLOŠKE STANICE.
SVE DOK JE IZNAD OKEANA URAGAN DOBIJA ENERGIJU IZ TOPLOG I VLAŽNOG VAZDUHA , NAD
KOPNOM SLABI.
GDE SE JAVLJAJU NEPOGODE?
NAJVEĆI BROJ DANA SANEPOGODAMA U TROPSKOM POJASU.
AMAZONIJI, SLIV REKE KONGO, NA OSTRVIMA JAVA I SUMATRA PREKO 200 DANA GODIŠNJE.
U PRIMORJU SREDNJE AMERIKE, JUŽNOM BRAZILU, BANGLADEŠU, I NA MADAGASKARU VIŠE OD 100
DANA.
U POLARNIM OBLASTIMA I PUSTINJAMA GOTOVO NE POSTOJE.