TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

DİZEL MOTORLARDA KULLANILAN EGZOZ GAZI SON İŞLEME SİSTEMLERİ VE

ATIK ISI GERİ KAZANIM SİSTEMLERİNİN SEBEP OLDUĞU EGZOZ KARŞI BASINCI
ETKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
Yiğit GÜLMEZ1, Güner ÖZMEN2
1
Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gemi Makineleri İşletme Mühendisliği Anabilim
Dalı, Deniz Ulaştırma Sistemleri Mühendisliği, İzmir / Türkiye
2
Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gemi Makineleri İşletme Mühendisliği Anabilim
Dalı, Deniz Ulaştırma Sistemleri Mühendisliği, İzmir / Türkiye

Öz: Dizel motorların sebep olduğu çevre kirliliğinin azaltılması ve motorların atık ısısından enerji geri
kazanımı yapılarak sistem veriminin yükseltilmesi konuları araştırmacılar, tasarımcılar ve motor geliş-
tiriciler için önemli bir hedef durumundadır. Dizel motorların çevresel etkilerini düşürmek üzere motor-
ların egzoz gazı içeriğindeki hava kirletici maddelerin tamamının veya bir kısmının fiziksel veya kim-
yasal işlemlerle bertaraf edilebilmesini sağlayan ve egzoz devresi üzerine yerleştirilen çeşitli sistemler
üzerine birçok tasarım ve araştırma yapılmıştır. Benzer şekilde, egzoz gazının atık ısısının geri kazanımı
için kullanılan ve egzoz devresi üzerine yerleştirilen bazı atık ısı geri kazanım sistemleri üzerine yapılan
çok sayıda çalışma ve tasarım bulunmaktadır. Hem egzoz gazı son işleme sistemleri hem de atık ısı geri
kazanım sistemleri üzerine yapılan çalışmalar bu sistemlerin tasarım amacını yerine getirdiğini göster-
mektedir. Ancak, dizel motorların egzoz devresi üzerine kurulan bu sistemler egzoz karşı basıncının
artmasına sebep olmakta ve bu durum dizel motorların performansı, verimliliği ve egzoz salımları üze-
rinde olumsuz etkiler oluşmasına sebep olmaktadır. Mevcut literatürde yer alan birçok çalışmada bu
sistemlerin sebep olduğu olumsuz etkiler araştırılmıştır. Bu çalışmanın amacı, literatürde yer alan, egzoz
gazı son işleme sistemleri veya egzoz atık ısısı geri kazanım sistemlerinin sebep olduğu egzoz karşı
basıncını veya bu karşı basıncın motor performansı veya egzoz salımları üzerindeki etkileri inceleyen
teorik ve deneysel çalışmaları derlemek ve bu çalışmaların sonuçları ışığında genel değerlendirmeler
yapabilmektir. Çalışma kapsamında yüzün üzerinde çalışma detaylı olarak incelenmiş ve incelenen ça-
lışmalarda sonuçları arasında bu sistemlerin sebep olduğu egzoz karşı basıncı, egzoz salımları, yakıt
sarfiyatı, sistem verimi ve yanma karakteristikleri üzerindeki değişikliklerle ilgili çıktıların olduğu otuz
dört çalışma detaylı olarak özetlenmiştir. (Bu çalışma birinci sırada yer alan yazarın “Dizel Motorlarda
Egzoz Karşı Basıncının Motor Performansı ve Egzoz Salımları Üzerine Etkilerinin Analizi” başlıklı
tezinden üretilmiştir).

Anahtar Kelimeler: Dizel Motorlar, Egzoz Salımları, Egzoz Gazı Son İşleme Sistemleri, Egzoz Atık Isı
Geri Kazanım Sistemleri

GİRİŞ ve KURAMSAL ÇERÇEVE

Dizel motorlar, yüksek enerji verimliliği, birim enerji başına düşük yakıt maliyeti, dayanıklılık ve düşük
bakım masrafları sebebiyle enerji üretiminde ve taşımacılık sektöründe en yaygın olarak kullanılan güç
üretim makineleri durumundadır. Dizel motorların birkaç kW gücünden on binlerce kW gücüne kadar
geniş bir yelpazede güç üretebilen modellerinin olması çok yaygın olarak kullanımının temel sebeple-
rinden biridir. Ancak, özellikle son yıllarda sürdürülebilir üretim hedefiyle daha çevreci enerji üretim
yöntemlerine olan talebin artması yeni alternatiflerine göre daha fazla hava kirliliği oluşturan dizel mo-
torların geleceğini tehlikeye atmaktadır. Bu durum daha çevreci yakıt alternatiflerinin kullanıldığı mo-
deller geliştirilmesi, motorların yanma performansını geliştirecek yeni stratejiler belirlenmesi, motorlara

129
 TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

atık ısısından enerji üretimini sağlayacak sistemlerin entegre edilmesi ve motorların sebep olduğu hava
kirliliğini azaltıcı sistemler geliştirilmesi gereksinimini ortaya çıkarmıştır. Günümüzde, enerji üretim
alanında dizel motorların yerini alabilecek pek çok alternatif yöntemler ortaya çıkmış olsa da enerji
piyasasının geleceği ile ilgili olarak öngörülerin yer aldığı birçok raporda (Shell, 2008; US EIA, 2016;
World Energy Council, 2016)) dizel motorların en azından önümüzdeki on yıllar boyunca enerji üretim
sektöründeki en çok tercih edilen yöntem olması durumunun süreceği tahmin edilmektedir.

Dizel motorların sebep olduğu hava kirliliğinin azaltılması için günümüzde pek çok yönteme başvurul-
maktadır. Bu yöntemlerin bazıları motorun ürettiği hava kirletici maddelerin oranını azaltmaya yönelik
olarak geliştirilen stratejilerken bazıları da motorda yanma sonucu egzoz gazı içeriğine karışan hava
kirletici maddelerin fiziksel veya kimyasal yöntemlerle indirgenmesi prensibine dayanır (Gülmez ve
Nuran, 2020). Egzoz gazı içeriğindeki hava kirletici maddelerin indirgenmesine yönelik olarak kullanı-
lan başlıca yöntemler; egzoz gazı içeriğindeki NOx salımlarını kimyasal yolla indirgemek için kullanı-
lan seçici katalitik indirgeme (SCR) sistemleri, partikül madde salımlarını fiziksel olarak filtrelemek
için kullanılan dizel partikül filtreler (DPF) ve egzoz gazının akışı sırasında gerçekleşen ikincil reaksi-
yonların hızlandırılmasını sağlayan dizel oksidasyon katalisti (DOC) sistemleridir. Bu sistemlerin her
biri önemli oranda hava kirletici madde indirgeyebilmektedir. Ancak, bu sistemler egzoz gazı akışı kar-
şısında bir direnç oluşturması sebebiyle motorlarda oluşan egzoz karşı basıncının artmasına sebep ol-
maktadır. Egzoz gazı son işleme sistemlerinde olduğu gibi, egzoz gazı içeriğindeki atık ısıdan faydala-
narak enerji geri kazanımı amacıyla kullanılan Organik Rankine Çevrimi (ORC), Termoelektrik Jene-
ratörleri (TEG), çeşitli türbin modelleri vb. sistemler ve NOx salımlarını indirgemek üzere egzoz gazının
bir kısmının tekrar silindir içerisine gönderimini sağlayan egzoz gazı resirkülasyon sistemleri de egzoz
gazının akışına direnç oluşturması sebebiyle egzoz karşı basıncını arttırmaktadır. Egzoz karşı basıncının
artışı motorda pompalama için harcanan gücü arttırmakta böylece motorda bir çevrimde üretilen net işi
düşürmekte, motorda üretilen HC ve CO salımlarını arttırmakta ve birim enerji başına sarf edilen yakıt
miktarını arttırmaktadır. (Gülmez ve Özmen, 2021).

AMAÇ

Egzoz devresi üzerine monte edilen; hava kirletici gazların salımını azaltmayı veya atık ısıdan enerji
geri kazanımı sağlamayı amaçlayan sistemlerin oluşturduğu karşı basınç etkisi literatürde birçok çalış-
mada yer bulmuştur. Literatürdeki çalışmaların bazıları bu sistemlerin sebep olduğu egzoz karşı basın-
cındaki artışı incelerken bazıları da bu sistemlerden kaynaklı olarak gerçekleşen egzoz karşı basındaki
artışın motor performansı veya sistem verimi üzerindeki etkilerini incelemektedir. Mevcut çalışmada,
literatürde yer alan egzoz gazı son işleme sistemleri veya egzoz atık ısısı geri kazanım sistemlerinin
sebep olduğu egzoz karşı basıncını veya bu karşı basıncın motor performansı veya egzoz salımları üze-
rindeki etkileri inceleyen teorik ve deneysel çalışmalar incelenmiş, bu çalışmaları amaçları ve sonuçları
derlenerek literatürde yer alan boşluklar değerlendirilmiştir.

KAPSAM

Çalışma kapsamında Scopus ve Web of Science (WOS) veri tabanlarında yazarlar tarafından belirlenen
anahtar kelime kombinasyonuyla İngilizce dilinde tarama yapılmış, arama motoru tarafından bulunan
makaleler arasından çalışmanın amacını karşılamayan makaleler çıkarılmıştır. Değerlendirme sonucu
mevcut çalışmanın amacına uygun olan makaleler; amacı, yöntemi ve sonuçları yönlerinden detaylı ola-
rak incelenmiş ve çalışmaların bulguları bu çalışma kapsamında özetlenmiştir.

130
 TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

YÖNTEM

Mevcut çalışma kapsamında yapılan literatür taraması için kullanılan veri tabanlarında; başlıklarda,
anahtar kelimelerde veya öz kısımlarında “exhaust backpressure” veya “exhaust back-pressure” veya
“exhaust back pressure” kelime gruplarından bir tanesi ile “DPF”, “diesel particulate filter”, “SCR”,
“selective catalytic reduction”, “ammonia slip”, “DOC”, “diesel oxidation catalyst”, “EGR”, “exhaust
gas recirculation”, “ORC”, “TEG”, “Waste Heat Recovery” kelime gruplarından en az bir tanesi ve
“diesel” veya “CI engine” kelime gruplarından en az bir tanesi yer alan çalışmalar aranmıştır. Bu kap-
samda belirlenen üç gruptan en az birer kelime grubu yer alan çalışmaların “Öz” bölümleri incelenmiş
ve bu çalışmalar arasından mevcut çalışmanın amacına uygun olmayan çalışmalar literatür taramasından
çıkarılmıştır. “Öz” bölümleri incelemesine göre çalışmanın amacına uygun olan çalışmalar tam metin
olarak incelenmiş ve bu çalışmalar arasından mevcut çalışmanın amacına uygun olmayan çalışmalar
literatür taramasından çıkarılmıştır. Sonuç olarak çalışmanın amacına uygun olan çalışmalar belirlen-
miş, bu çalışmalar amacı, yöntemi ve sonuçları yönlerinden detaylı olarak incelenmiş ve çalışmaların
bulguları bu çalışma kapsamında özetlenmiştir. Mevcut çalışma kapsamında yer verilen çalışmaların
seçim sürecini gösteren şema Şekil 1’de gösterilmiştir.

Şekil 1. Literatür taraması süreci

Şekilde gösterilen şemada her aşamada incelenen çalışma sayıları da gösterilmiştir. Buna göre, yapılan
tarama sonucunda arama motorları tarafından 108 adet çalışma bulunmuş, “Öz” incelemesi sonucunda
51 adet çalışmanın mevcut çalışma amaçlarına uyduğu saptanmış ve tam metin incelemesi sonucunda
34 adet çalışmanın mevcut çalışmanın amaçlarına uyduğu saptanmıştır.

BULGULAR

Egzoz Gazı Son işleme Sistemleri ve Atık Isı Geri Kazanım Sistemlerinin Egzoz Karşı Basıncı
Üzerindeki Etkisi

Li vd. (2020) tarafından yapılan çalışmada dizel motorlarda egzoz gazı içeriğinde bulunan partikül
madde salımlarını engellemek amacıyla egzoz gazı üzerinde filtreleme yapan iki farklı sistemin egzoz
karşı basıncı ve partikül sayısı ve kütlesel partikül madde geçişi engelleme oranlarının karşılaştırılması
yapılmıştır. Bu sistemlerin egzoz karşı basıncı üzerindeki etkileri incelendiğinde EDPT sistemi kullanı-
mında motorun herhangi bir son işleme sistemi kullanılmadığı orijinal haline çok yakın karşı basınç
değerleri elde edildiği, DOC+DPF sistemi kullanımında ise egzoz karşı basıncının motor yüküyle doğru
orantılı olarak orijinal halindeki yaklaşık maksimum 3 kPa seviyesinden yaklaşık 10 kPa seviyesine
kadar yükseldiği görülmüştür. Chaofeng Zhang vd. (2019) tarafından sürdürülen bir çalışmada SCR
sisteminin motor üzerinde oluşturduğu olumsuz etkileri azaltmak ve motor performansını geliştirmek

131
 TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

üzere yapılan dört farklı alternatif SCR mikser tasarımlarının performansları karşılaştırılmıştır. Alterna-
tif mikser tasarımları arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin çalışma kapsamında kullanı-
lan dört tasarım arasından birinci tasarım yaklaşık 1660 Pa karşı basınç oluştururken diğer tasarımlar
sırasıyla 1710, 1790 ve 1650 Pa karşı basınç oluşturmaktadır. Cui vd. (2018) deneysel çalışmaları kap-
samında DPF üzerinde biriken kül miktarının filtrenin partikül tutma özelliği ve rejenerasyonu üzerin-
deki etkilerini araştırmıştır. Ölçümlerin başlangıcıyla 1. rejenerasyona kadar geçen süreçte egzoz karşı
basıncı 2.96 kPa'dan 9.41 kPa'ya yükselmiş, 1. rejenerasyondan 2. rejenerasyona kadar geçen süreçte
egzoz karşı basıncı 3.14 kPa'dan 10.39 kPa'ya yükselmiş ve 3. rejenerasyon ile egzoz karşı basıncı 3.29
kPa'dan 11.24 kPa'ya yükselmiştir. Bu sonuçlar, filtre üzerinde yanmayan madde miktarındaki artışın
her bir ardışık denemede egzoz karşı basıncını kademeli olarak yükselttiğini göstermektedir. Bermudez
vd. (2015) tarafından yapılan çalışmada bir dizel motorun egzoz devresi üzerindeki DPF'nin sebep ol-
duğu karşı basınç etkisinin düşürülmesi için literatürde kullanılan yöntemlerden biri olan filtre öncesi
su püskürtmesinin egzoz gazı içeriğindeki hava kirleticilerin salım oranları üzerindeki etkisi araştırıl-
mıştır. Çalışma kapsamında yapılan analizlerde filtre öncesi su püskürtülen durumda başlangıçta basınç
düşüşünün daha düşük olduğu filtredeki kurum birikimi arttıkça basınç düşüş oranının su püskürtmesiz
sisteme yaklaştığı ve filtrede biriken partikül oranının daha da artmasıyla su püskürtülen sistemdeki
basınç düşme oranının standart sistemin üzerine çıktığı görülmektedir. Qiao vd. (2014) yaptıkları çalış-
mada DPF kullanılan sistemlerde filtrenin girişi ile çıkışı arasındaki egzoz basınçları arasındaki mutlak
fark kullanılarak doğru rejenerasyon zamanlamasının belirlenebilmesi için bir yöntem önerisinde bulun-
muşlardır. Kullanılan test düzeneğinde alınan verilere göre egzoz gazı sıcaklığının 249.6 C ve kütlesel
debisinin 0.023 kg/h olduğu durumda egzoz karşı basıncı 1.12 kPa ölçülürken egzoz sıcaklığının 414.5
ve debinin 0.067 kg/h olduğu durumda 6.9 kPa ve egzoz sıcaklığının 580.3 ve kütlesel debinin 0.12 kg/h
olduğu durumda ise basınç düşüşünün 14.5 kPa olduğu görülmektedir. Dimou vd. (2012) yaptıkları ça-
lışmada bir DPF sisteminde farklı porozitelerde malzemeler kullanılarak, farklı gözenek boyutlarında
üretilmiş olan filtreler kullanılmasının başta filtrenin sebep olmuş olduğu karşı basınç etkisi olmak üzere
performans değerlendirmesi yapılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre filtre üzerinde kül birikimi parti-
kül toplama sürecinde filtredeki karşı basıncı azaltmaktadır. Bunun sebebi külün seramik yüzeyler üze-
rinde oldukça ince ve geçirgen bir tabaka oluşturması ve bu tabakanın filtrenin partikül tutma oranını
düşürmektedir. Çalışmanın bir diğer sonucuna göre yüksek poroziteye sahip malzemelerden imal edil-
miş filtrelerde daha düşük karşı basınç görülürken düşük poroziteye sahip malzemelerde imal edilmiş
filtrelerde daha yüksek karşı basınç ölçülmektedir. Ancak, filtre üzerinde biriken kül miktarının 5 g/lt
seviyesine gelmesiyle birlikte porozite farkından kaynaklı karşı basınç farklılığı görülmemektedir. Wil-
liams vd. (2011) deneysel çalışmaları kapsamında sürekli olarak ASTM standartlarında B20 olarak ta-
nımlanan yüksek metal parçacık içeren biyodizel yakıt kullanımının egzoz gazı içeriğinde sebep olacağı
yüksek kül miktarının egzoz gazı son işleme sistemleri üzerindeki etkisi gözlemlemiştir. Çalışmanın
sonuçları egzoz gazı son işleme sistemleri kullanılan bir motorda yüksek metal içerikli biyodizellerin
uzun süreli kullanımının egzoz karşı basıncını yükseltmesi sebebiyle olumsuz etki gösterdiği anlaşıl-
maktadır. Fenghu vd. (2009) tarafından yapılan çalışmada DPF malzemesi olarak mikro uzunlukta kar-
bon kaplı ahşap malzeme kullanılmasının filtre partikül tutma kabiliyeti, egzoz karşı basıncı arttırma
oranı ve filtre servis ömrü açısından performansı araştırılmıştır. Çalışma kapsamında daha yüksek po-
roziteye ve daha yüksek gözenek alanına sahip filtre kullanımında filtre uzunluğuna göre egzoz karşı
basıncı yükselmesinin daha düşük oranlarda olduğu görülmektedir. Ayrıca, filtrelerdeki gözenek alanı

132
 TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

küçüldükçe filtrenin sebep olduğu karşı basınç oranının yükseldiği görülmektedir. Jun vd. (2011) yap-
tıkları çalışmada DPF'nin akustik performansı ile egzoz karşı basıncının ve partikül madde birikim mik-
tarının akustik performans üzerindeki etkisi gözlemlenmiştir. Çalışma kapsamında partikül madde biri-
kim miktarının egzoz karşı basınç değişimi üzerindeki etkisi de araştırılmıştır. Buna göre egzoz gazı
içeriğindeki partikül oranı arttıkça kullanılan filtre malzemeleri değişse de egzoz karşı basıncı yükselme
oranının da arttığı görülmektedir. Ayrıca, çalışmanın bir diğer sonucu kullanılan filtre malzeme tipleri-
nin partikül oranına göre karşı basınç yükselme oranını etkilediği görülmektedir. Wilbrecht vd. (2018)
yaptıkları çalışmada TEG sistemi olmadan imal edilmiş ve kullanılan dizel-elektrik lokomotiflerde alan
gereksinimi, egzoz karşı basınç limitleri, düşük yaşam çevrim maliyetleri gibi tasarım gereksinimleri
dikkate alınarak TEG modülleri eklenmesinin değerlendirmesi ve optimizasyonu yapılmıştır. Çalışma-
nın bulguları ışığında egzoz karşı basınç perspektifinden bir değerlendirme yapılacak olursa 2500 W
enerji kazanımı olan iki kademeli TEG sisteminde karşı basınç için belirlenen tasarım limiti 25 mbar
yerine 15 mbar seçilmiş olsaydı geri kazanılabilecek enerji miktarı yaklaşık 2200 W, 35 mbar seçilmiş
olsaydı yaklaşık 2600 W olacağı değerlendirilmektedir.

Egzoz Gazı Son işleme Sistemlerinin Özgül Yakıt Sarfiyatı Üzerindeki Etkisi

Jun Zhang vd. (2018) tarafından yapılan çalışmada bir dizel motorun egzoz devresi üzerine yerleştirilen
DPF sisteminin sebep olduğu ilave yakıt sarfiyatı miktarı tahmin edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın so-
nuçları egzoz karşı basıncı artışının özgül yakıt sarfiyatı üzerinde oldukça etkili olduğunu göstermekte-
dir. Örneğin,4.5 kPa değerindeki ilave egzoz karşı basıncı %0.44, 10.1 kPa değerinde egzoz karşı basıncı
%1.4, 20.5 kPa değerinde karşı basınç artışı %3.57 ve 30 kPa karşı basınç yükselmesi %5.66 oranlarında
özgül yakıt sarfiyatı artışına sebep olmaktadır. Bhure vd. (2018) sürdürdükleri çalışmada egzoz son iş-
leme sistemi olarak EGR ve DOC kullanılan bir dizel motorda egzoz karşı basıncı yükselmesinin motor
performansı ve egzoz salımları üzerindeki etkisini araştırmıştır. Yapılan çalışmanın sonuçları valfin kı-
sılma oranı arttıkça, başka bir ifade ile egzoz devresindeki en küçük çaplı bölgedeki devre çapı küçül-
dükçe egzoz karşı basıncının arttığını, buna bağlı olarak da özgül yakıt sarfiyatının yükseldiğini göster-
mektedir. Ayrıca, egzoz karşı basınç yükselmesinin HC, CO ve nitrik oksit salımlarını genel olarak dü-
şürdüğü, egzoz gazı içeriğindeki partikül oranlarını ise yükselttiği görülmektedir. Millo vd. (2015) tara-
fından yapılan çalışmada bir araç motorunda kullanılan üç farklı malzemeden imal edilmiş DPF'nin
performans karşılaştırılması yapılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlar, farklı sürüş tipleri için analizler
içermektedir. Bu sebeple; egzoz karşı basıncının yükselmesi farklı sürüş modları için yakıt sarfiyatı
üzerinde farklı oranlarda etkiler göstermiştir. Çalışmada elde edilen bulgulara göre egzoz karşı basıncı-
nın 3 kPa yükselmesi yakıt sarfiyatını %0.2 - %1.3; egzoz karşı basıncının 6 kPa yükselmesi yakıt sar-
fiyatını %0.6 - %2.7 ve egzoz karşı basıncının 9 kPa yükselmesi ise yakıt sarfiyatını %0.9 - %4 oranla-
rında yükseltmektedir.

Serrano vd. (2015) yaptıkları çalışmada DPF'nin ve bu filtrelerde biriken partüküllerin sebep olduğu
egzoz karşı basınç yükselmesi kaynaklı olan ilave yakıt sarfiyatını engellemek veya etkisini azaltmak
üzere filtre öncesi su püskürtme yönteminin etkisi araştırılmıştır. Çalışmanın sonuçları özgül yakıt sar-
fiyatı perspektifinden değerlendirilecek olursa filtrenin görece temiz olduğu ve egzoz karşı basıncının
su püskürtme yapılan sistemde su püskürtmesi yapılmayan sisteme göre daha fazla olduğu durumda
özgül yakıt sarfiyatının etkilenmediği görülmektedir. Ancak kurum birikiminin artması ve bu sebeple
iki sistem arasındaki egzoz karşı basıncı farkının artması ile özgül yakıt sarfiyatı değerlerinin su püs-

133
 TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

kürtmesi yapılan sistemde daha düşük olduğu görülmektedir. Bu deney sonuçları, DPF öncesi su püs-
kürtmesi stratejisinin, bu filtrelerin ve filtrelerde biriken partiküllerin sebep olduğu egzoz karşı basıncı
kaynaklı ilave yakıt sarfiyatı artış miktarını azalttığını göstermektedir. Sun vd. (2013) deneysel çalış-
maları kapsamında yüksek yakıt püskürtme basınçlı bir dizel motorda kullanılan DPF'nin partikül madde
filtreleme verimi, egzoz karşı basınç etkisi, yakıt ekonomisi üzerindeki etkisi ve hava kirletici salım
miktarları yönünden değerlendirmesi yapılmıştır. Çalışmada elde edilen deneysel sonuçlara göre sabit
motor hızında sistem üzerinde DPF olması egzoz karşı basıncını önemli ölçüde arttırmaktadır. Örneğin
3190 devir/dk motor hızında ve %75 motor yükünde DPF kullanılması durumunda egzoz karşı basıncı
yaklaşık 24 kPa ölçülürken DPF kullanılmayan durumda yaklaşık 15 kPa ölçülmektedir. Aynı motor
çalışma koşullarında özgül yakıt sarfiyatındaki değişim incelenecek olursa filtre kullanılmadığı du-
rumda özgül yakıt sarfiyatı yaklaşık 315 g/kWh ölçülürken filtre kullanılması sarfiyatın yaklaşık 322
g/kWh olmasına sebep olmaktadır. Kopperoinen vd. (2011) tarafından yapılan çalışmada DPF sistemi
ile birlikte çalışan bir dizel motor sisteminde farklı yakıtlardaki rejenerasyon sürelerinin karşılaştırılması
amaçlanmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre, filtre üzerindeki basınç düşüşü rejenerasyonun hemen ar-
dından yaklaşık 52 mbar olurken rejenerasyon yaklaştıkça bu değer 85 mbar'a kadar yükselmekte ve
rejenerasyon sırasında tepe noktası olarak 135 mbar seviyesine ulaşmaktadır. Sonuçlara göre 350 km
kullanım sıklığında rejenerasyon yapılması 100 km başına 0.3 lt ilave yakıt sarfiyatına sebep olurken
450 km kullanım sıklığında rejenerasyon yapılması 100 km başına 0.23 lt ilave yakıt sarfiyatı oluştur-
maktadır.

Atık Isı Geri Kazanım Sistemlerinin Özgül Yakıt Sarfiyatı Üzerindeki Etkisi

Gao vd. (2020) yapmış oldukları çalışmada hibrit elektrikli bir araçta, dizel motor enerji verimliliğini
arttırmak üzere kullanılan bir ORC sisteminin sebep olduğu ilave ağırlık artışı ve egzoz karşı basınç
yükselmesi gibi olumsuz etkiler dikkate alarak bu sistemin kullanılmasının toplam sistem verimi üze-
rindeki etkisini araştırmıştır. Çalışmanın sonuçları egzoz karşı basıncı yükselmesinin hibrit sistem bün-
yesinde yer alan dizel motorun özgül yakıt sarfiyatını düşük ve orta motor hızlarında %1 - %3, yüksek
motor hızlarında ise %5.8'e kadar arttırdığı saptanmıştır. Andwari vd. (2019) tarafından yapılan bir ça-
lışmada bir dizel motordaki egzoz gazının atık ısısından enerji elde etmek üzere motorun egzoz devresi
üzerinde ORC ve turbo-compund sisteminin birlikte kullanılmasının etkileri araştırılmıştır. Çalışmanın
sonuçlarına göre, atık ısı geri kazanım sistemlerinin sebep olduğu egzoz karşı basıncı artışı sebebiyle
motorun özellikle düşük motor yüklerinde kaybetmiş olduğu enerji düşüşünün atık ısı geri kazanım sis-
temlerinde üretilen enerjiden daha yüksek olabildiğini göstermektedir. Başka bir ifadeyle, düşük yük-
lerde atık ısı geri kazanım sistemlerinin egzoz karşı basıncı yükseltmesi sebebiyle ortaya çıkan verim
kaybı atık ısı geri kazanım sistemlerinde kazanılan ısı ile karşılanamamaktadır. Ancak, daha yüksek
motor yüklerinde, egzoz karşı basınç yükselmesi sebebiyle motorun özgül yakıt sarfiyatı yükselse de
atık ısı geri kazanım sistemlerinde üretilen enerji ile birlikte toplam sistem veriminin yükseldiği ve top-
lam özgül yakıt sarfiyatının düştüğü görülmektedir. Karvountzis-Kontakiotis vd. (2017) tarafından ya-
pılan çalışmada atık ısı geri kazanımı amacıyla motorun egzoz devresi üzerine kurulan bir ORC sistemi
kullanılan bir araçta bu sistemin sebep olduğu ekstra ağırlık ve egzoz karşı basıncı yükselmesi dikkate
alınarak tüm sistem veriminde gözlemlenen gelişim gözlemlenmiştir. Çalışma kapsamında yapılan eg-
zoz karşı basıncının özgül yakıt sarfiyatı üzerinde etkisinin gözlemlendiği deneylerin sonuçları egzoz
karşı basıncının yükselmesinin özgül yakıt sarfiyatını yükselttiğini göstermektedir. Bei vd. (2015) yap-
tıkları çalışmada bir dizel motorun egzoz gazı ile kaybedilen atık ısısından faydalanmak üzere egzoz

134
 TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

devresi üzerine yerleştirilen bir ORC sisteminin sebep olduğu egzoz karşı basınç yükselmesinin motor
performans parametreleri üzerindeki etkisini analiz etmek amaçlanmıştır. Çalışmada kullanılan simü-
lasyon modeliyle elde edilen sonuçlara göre egzoz karşı basıncının yükselmesi üretilen motor torku ve
motor gücünü sınırlandırmakta ve özgül yakıt sarfiyatını arttırmaktadır. Lan vd. (2018) yaptıkları ça-
lışmada araç egzozlarındaki atık ısı geri kazanımı için termoelektrik jeneratörlerinin kullanılmasının
fayda-maliyet analizi yapılması amaçlanmıştır. Çalışmanın sonuçlarında TEG yerleşiminin sistem ve-
rimi üzerinde oldukça etkili olduğu ve simülasyonla incelenen dört etkinin enerji üretim potansiyelinde
toplamda %25'e kadar düşüşe sebep olabildiği görülmüştür. Sonuçlar egzoz karşı basınç yükselmesinin
toplam sistem verimine etkisi bakış açısıyla incelendiğinde, egzoz devresi üzerine TEG modülleri ek-
lenmesinin toplam enerji geri kazanım potansiyelini %3.1 oranında düşürdüğü görülmektedir.

Egzoz Gazı Son İşleme Sistemlerinin Egzoz Salımları Üzerindeki Etkisi

Lu vd. (2019) tarafından yürütülen çalışmada dizel motorlarda, yakıt olarak motorin ve metanol birlikte
kullanılmasının yalnızca motorin kullanımına göre azot dioksit salım oranlarında sebep olduğu artışın
nedenleri ve bu artış üzerinde etkisi olan parametreler araştırılmıştır. Çalışmanın sonuçları, püskürtülen
toplam yakıt kütlesindeki metanol oranı arttıkça egzoz gazı içeriğindeki azot dioksit miktarının arttığını
ifade etmektedir. Wang vd. (2018) sürdürdükleri çalışmada platin bazlı bir DPF üzerinde biriken kül
miktarının egzoz salımları üzerindeki etkisini araştırmıştır. Sonuçlara göre, filtrede kül birikimin artma-
sıyla hava kirletici gaz salımlarından CO2 ve NOx salımlarında bir değişim olmadığı CO ve HC salım-
larında ise sırasıyla %68.2 ve %91 artış gözlemlendiği görülmüştür. Diğer hava kirletici miktarlarında
ise karbonil bileşiklerinin oranında toplamda %41-150 oranında artış, uçucu organik gaz bileşikleri ora-
nında ise toplamda %8.6-23.6 oranlarında düşüş gözlemlenmiştir. Lee vd. (2016) tarafından yapılan
çalışmada Euro-3 standartlarına sahip bir dizel motorda farklı soğutma kapasitelerine sahip EGR soğu-
tucularının nitrik oksit salımları üzerindeki etkisini gözlemlemek amaçlanmıştır. Yapılan analizler sıra-
sında EGR sisteminin sebep olacağı karşı basınç artışının etkisini gözlemlemek amacıyla egzoz devresi
üzerine merkez delik ölçüleri farklı olan orifis benzeri contalar yerleştirilerek akış kısıtlanmıştır. Çalış-
manın sonuçları, egzoz devresi üzerine daha küçük çaplı conta yerleştirildikçe başka bir ifade ile egzoz
karşı basıncı yükseltildikçe is salımlarının arttığı, nitrik oksit salımları üzerinde de indirgeyici etkisi
olduğunu göstermektedir.

Braun vd. (2013) sürdürdükleri çalışmada yüksek EGR oranlarında çalışan bir dizel motorda düşük ve
orta motor yüklerinde yüksek yakıt püskürtme basıncı ve emme havası basıncı sağlanmasının motor
performansı ve egzoz salımları üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre, ekstra
emme havası desteği sağlanması, turboşarjerin sebep olacağı egzoz karşı basıncı ve türbin verim kayıp-
ları da dikkate alındığında, orta motor yüklerinde partikül madde salımlarını %75'e kadar, CO salımla-
rını ise %15'e kadar indirgeyebilmektedir. Bu sisteme yüksek yakıt püskürtme basıncının da katılmasıyla
partikül madde salımları %95'e kadar indirgenebilmektedir Ancak, emme havası basıncının yükseltil-
mesi HC salımlarını arttırdığı görülmüştür.

Alriksson vd. (2006) sürdürdükleri çalışmada düşük sıcaklıklarda yanma gerçekleşen bir dizel motorda
yüksek EGR oranları kullanılmasının ve egzoz karşı basıncının yükselmesinin motor performansı ve
egzoz salımları üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Çalışmanın sonuçları egzoz karşı basıncının yükselme-

135
 TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

siyle egzoz gazı içeriğindeki partikül miktarının önce arttığını ve EGR oranının %50'yi geçmesiyle azal-
dığını, NOx salımlarının yüksek oranda azaldığını CO ve HC salımlarının azaldığını ve özgül yakıt sar-
fiyatının özellikle yüksek EGR oranlarında yüksek oranda arttığını göstermektedir.

Egzoz Gazı Son İşleme Sistemleri ve Atık Isı Geri Kazanım Sistemlerinin Yanma Kondisyonu
Üzerindeki Etkisi

Jääskeläinen vd. (2017) deneysel çalışmaları kapsamında mekanik turbo kompunding sistemlerinin atık
ısı geri kazanım konusunda etkinliğini değerlendirmiş ve bu sistemlerin egzoz karşı basıncını arttırıcı
yöndeki etkisini de dikkate alarak bir analiz yapmışlardır. Çalışma kapsamında literatürde yer alan mev-
cut deneysel ve modelleme çalışmalarının çıktıları ve bulguları üzerinden bir değerlendirme yapılmıştır.
Çalışma kapsamında yapılan değerlendirmelere göre mekanik bağlantılı turbo kompounding sistemleri-
nin egzoz karşı basıncını diğer atık ısı geri kazanım sistemlerine göre daha yüksek oranlarda arttırdığı
ifade edilmiştir. Çalışma kapsamında referans alınan çalışmalardan birinde yapılan bir matematiksel
modele göre karşı basınç yükselmesinin kapalı yanma diyagramının yüksek basınç döngüsünde üretilen
işi düşürürken, düşük basınç döngüsünde sarf edilen pompalama işini arttırdığı görülmektedir. Cong vd.
(2010) tarafından yapılan çalışmada dizel motorlarda egzoz karşı basıncı yükselmesinin motor perfor-
mansı ve egzoz salımları üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre, egzoz karşı ba-
sıncının yükselmesi dizel çevrimindeki pompalama işinin artmasına sebep olmaktadır. Çalışmanın so-
nuçlarına göre egzoz karşı basıncının artması yakıt püskürtme zamanlamasının üst ölü noktasının 18
derece öncesi olduğu durumda yanma evrelerinin daha geç başlamasına sebep olurken daha kısa sürme-
sine ve daha düşük maksimum basınçlara ulaşılmasına sebep olduğu görülmektedir. Yakıt püskürtme
zamanlamasının üst ölü noktanın 24 derece ve 30 derece öncesinde olduğu durumlarda ise egzoz karşı
basıncının artmasıyla hem yanma evrelerinin görece ertelendiği hem de yanma sürecinin kısaldığı gö-
rülmektedir. Ming Zheng vd. (2008) yaptıkları çalışmada biyodizel yakıtlar kullanılan dizel motorların
yüksek sıcaklıkta yanma durumunda yakıt verimliliği ve egzoz salımları konularında avantaj sağlarken
düşük yanma sıcaklıklarında dezavantaj oluşturduğu değerlendirilmiştir. Bu sebeple biyodizel kullanı-
lan dizel motorlarda yüksek EGR oranı veya homojen karışımlı yanma gibi sebepler kaynaklı düşük
yanma sıcaklıklarında performans iyileştirmesi yapılabilmesi amacıyla farklı püskürtme stratejilerinin
karşılaştırması yapılması amaçlanmıştır. Çalışma sonuçları egzoz karşı basıncı perspektifinden değer-
lendirilecek olduğunda; düşük motor yüklerinde tüm yanma etken parametreleri sabit iken EGR oranının
%55' yükseltilmesi ve böylece egzoz karşı basıncının arttırılması yanmanın başladığı krank açısının ge-
cikmesine, ulaşılan maksimum silindir içi basıncın düşmesine, yanma evrelerinin gecikmesine ve top-
lam süresinin kısalmasına sebep olmaktadır. Cong vd. (2009) yaptıkları çalışmada yanma sonrası artık
gaz oranının ölçülebilmesi amacıyla bir yöntem önerilmiştir ve önerilen yöntem kullanılarak egzoz karşı
basıncındaki yükselmesinin silindir içerisinde yanma sonrası artık gaz kalma oranı ve motor performansı
üzerindeki etkileri analiz edilmiştir. Sonuçlara göre, egzoz karşı basıncının 1.2 bar'dan 2 bar'a yüksel-
mesi 6 bar indike basınç ve 3000 devir/dk motor hızında artık gaz oranının yaklaşık %4.5'ten yaklaşık
%8.25'e kadar yükselmesine sebep olmaktadır. Benzer olarak, egzoz karşı basıncının 1 bar'dan 1.6 bar'a
yükselmesi 3 bar indike basınç ve 1500 devir/dk motor hızında artık gaz oranının yaklaşık %5'ten yak-
laşık %6.5'e kadar yükselmesine sebep olmaktadır. Ayrıca çalışmada egzoz karşı basıncı yükselmesinin
ve dolaylı olarak artık gaz miktarı artışının ortalama pompalama indike basıncın da yükselmesine yol
açtığı görülmektedir. Frackowiak vd. (2008) yaptıkları çalışmada homojen şarj sıkıştırma ateşlemeli bir

136
 TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

dizel motorda egzoz karşı basıncı yükselmesinin motor performansı üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Ça-
lışma sonuçlarına göre egzoz karşı basıncının değişmesi emme havasının silindir içerisine alınması sü-
recini doğrudan etkilemektedir. Buna göre, motor hızının artması ve karşı basıncın yükseltilmesi egzoz
strokunda silindir içerisinde ilave basınç oluşumuna sebep olduğu için emme manifoldundaki havanın
silindir içerisine girişini zorlaştırmaktadır. Bu durum emme havasının girişte karşılaştığı basıncın ve
sıcaklığın artmasına sebep olmaktadır. Black vd. (2007) tarafından yapılan çalışmada değişken geomet-
rili bir turboşarjer kullanılan bir dizel motorda turboşarjerin kanat konumunun değişimine göre egzoz
karşı basıncı değişiminin üretilen motor torku, pompalama kayıpları ve duman opaklığı ölçümleri ya-
pılmıştır. Çalışmanın sonuçları turboşarjer kanat açılarının tamamen kapalı pozisyona getirilmesi ve
böylece egzoz karşı basıncının düşürülmesi ile pompalama indike basınçların düştüğü görülmektedir.
Pompalama işi için harcanan enerjinin fazla olması emme havasının silindir içerisine alışını zorlaştırmış,
bu sebeple de zengin yanma karışımı kaynaklı olarak aşırı duman oluşumu gözlemlenmiştir.

SONUÇ

Bu çalışmada, belirlenen tarama kriterlerine göre yapılan tarama sonucu elde edilen çalışmalar arasında
yer alan, egzoz gazı son işleme sistemleri veya egzoz atık ısısı geri kazanım sistemlerinin sebep olduğu
egzoz karşı basıncını veya bu karşı basıncın motor performansı veya egzoz salımları üzerindeki etkileri
inceleyen teorik ve deneysel çalışmalar derlenmiştir. Çalışma kapsamında 108 adet çalışma detaylı ola-
rak incelenmiş ve incelenen çalışmalarda sonuçları arasında bu sistemlerin sebep olduğu egzoz karşı
basıncı, egzoz salımları, yakıt sarfiyatı, sistem verimi ve yanma karakteristikleri üzerindeki değişiklik-
lerle ilgili çıktıların olduğu otuz dört çalışma detaylı olarak özetlenmiştir.

Çalışma kapsamında incelenen ve egzoz gazı son işleme sistemlerinin egzoz karşı basıncı üzerindeki
etkisini inceleyen çalışmalar değerlendirildiğinde yapılan çalışmalarda genel olarak partikül filtrelerdeki
veya diğer son işleme sistemlerinde oluşan kül birikiminin egzoz karşı basıncı üzerindeki etkisinin göz-
lemlendiği görülmektedir. Bu çalışmalar arasında DPF sistemlerinin rejenerasyon sürecinin de önemli
bir yer tuttuğu görülmektedir. Çalışmaların sonuçları incelendiğinde genel olarak filtrelerdeki kül biri-
kiminin 8-10 kPa seviyelerine kadar egzoz karşı basıncı oluşturduğu görülmektedir. Bu çalışmaların
önemli bir bölümünde egzoz karşı basıncındaki artışın motor verimini düşüreceği, yakıt sarfiyatını art-
tıracağı ve egzoz salımlarını etkileyeceği öngörülmüş ancak çalışmalarda bu etkiler üzerine bir gözlem
yapılmamıştır.

Egzoz gazı son işleme sistemlerinin özgül yakıt sarfiyatı üzerindeki etkilerinin araştırıldığı çalışmalar
incelendiğinde çalışmaların önemli bir kısmının partikül filtrelerde biriken kül sebebiyle artan egzoz
karşı basıncının yakıt sarfiyatı üzerindeki etkilerinin gözlemlendiği görülmektedir. Çalışmaların sonuç-
ları genel olarak değerlendirildiğinde egzoz karşı basıncındaki artışların özgül yakıt sarfiyatını arttırdı-
ğını göstermektedir.

Egzoz devresi üzerine kurulan atık ısı geri kazanım sistemlerinin özgül yakıt sarfiyatı üzerindeki etkile-
rinin değerlendirildiği çalışmalarda genellikle ORC sistemlerinin konu edildiği görülmektedir. Bu ter-
cihteki temel etkenin ORC sistemlerinde ısı alışverişi için egzoz gazını bir ısı değiştiriciden geçirme
zorunluluğu olması ve egzoz gazının bu ısı değiştiriciden geçerken devredeki karşı basıncı arttırması
olarak düşünülebilir.

137
 TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

Egzoz gazı son işleme sistemlerinin egzoz salımları üzerindeki etkisinin değerlendirildiği çalışmalarda
genel olarak EGR sistemlerinin işlendiği dikkat çekmektedir. Çalışmaların sonuçları incelendiğinde
EGR sistemlerinin kullanımının yanma sıcaklıklarını düşürücü etkisi sebebiyle NOx salımlarının düşü-
rülmesinde önemli bir rol üstlendiği ancak bu sistemlerin sebep olduğu egzoz karşı basınç etkisinin de
oldukça etkili olduğu ve bazı senaryolarda toplam NOx salımlarının artmasına sebep olduğu dikkat çek-
mektedir.

Egzoz karşı basıncının artmasına sebep olan sistemlerin yanma kondisyonu üzerindeki etkilerinin araş-
tırıldığı çalışmalar incelendiğinde egzoz karşı basınç artışının motorda bir çevrimin tamamlanması için
gerekli olan pompalama işini arttırdığı görülmektedir. Pompalama işindeki artış yanma sonrası silindir
içerisinden atılması gereken atıl gazların atılmasının zorlaşması sebebiyle olmaktadır. Bu durum çevri-
min tamamlanması için kaybedilen enerji miktarını arttırdığı için çevrim verimini düşürmektedir. Pom-
palama işinden hariç olarak egzoz karşı basıncı yükselmesi motor içerisinde kalan gaz miktarını arttır-
ması sebebiyle takip eden çevrimde silindir içerisine alınan emme havası miktarını düşürmekte bu da
silindir içerisinde daha zengin bir karışımda yanma oluşması sebebiyle HC ve CO salımlarında artışlara,
bir çevrimde üretilen brüt ve net işin azalmasına ve özgül yakıt sarfiyatının artmasına sebep olmaktadır.

Mevcut çalışma kapsamında yapılan literatür taraması değerlendirildiğinde egzoz gazı son işleme sis-
temleri ve atık ısı geri kazanım sistemlerinin sebep olduğu egzoz karşı basınç artışının motor perfor-
mansı ve egzoz salımları üzerindeki etkilerinin incelendiği önemli sayıda çalışma dikkat çekmektedir.
Bu çalışmaların sonuçları hem bu sistemlerin sebep olacağı egzoz karşı basıncı hakkında hem de egzoz
karşı basıncının motor üzerinde etkileri hakkında fikir vermektedir. Ancak çalışmalarda egzoz karşı ba-
sıncının ölçülen değeri ile özgül yakıt sarfiyatı, egzoz salımları ve yanma parametreleri arasında bağ-
lantılar oluşturmaya yetecek verilerin toplanamadığı görülmektedir.

KAYNAKÇA

Alriksson, M., ve Denbratt, I. (2006). Low temperature combustion in a heavy duty diesel engine using
high levels of EGR. SAE Technical Papers, 2006-01-0075.

Andwari, A. M., Pesyridis, A., Esfahanian, V., Salavati-Zadeh, A., ve Hajialimohammadi, A. (2019).
Modelling and evaluation of waste heat recovery systems in the case of a heavy-duty diesel
engine. Energies, 12(7).

Bei, C., Zhang, H., Yang, F., Song, S., Wang, E., Liu, H., Chang, Y., Wang, H., ve Yang, K. (2015).
Performance analysis of an evaporator for a diesel Engine-Organic Rankine Cycle (ORC) com-
bined system and influence of pressure drop on the diesel engine operating characteristics. En-
ergies, 8(6), ss. 5488–5515.

Bermúdez, V., Serrano, J. R., Piqueras, P., ve Campos, D. (2015). Analysis of the influence of pre-DPF
water injection technique on pollutants emission. Energy, 89, ss. 778–792.

Bhure, S. (2018). Effect of exhaust back pressure on performance and emission characteristics of diesel
engine equipped with diesel oxidation catalyst and exhaust gas recirculation. International Jour-
nal of Vehicle Structures and Systems, 10(3), ss. 199–203.

138
 TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

Black, J., Eastwood, P. G., Tufail, K., Winstanley, T., Hardalupas, Y., ve Taylor, A. M. K. P. (2007).
The effect of VGT vane control on pumping losses during full-load transient operation of a
common-rail diesel engine. SAE Technical Papers, 2007-24-0063.

Braun, T., Rabl, H. P., ve Mayer, W. (2013). Emission reduction potential by means of high boost and
injection pressure at low- and mid-load for a common rail diesel engine under high EGR rates.
SAE Technical Papers, 2013-01-2541.

Chen, Y. ve Lv, L. (2015). Design and evaluation of an Integrated SCR and exhaust Muffler from marine
diesels. Journal of Marine Science and Technology (Japan), 20(3), ss. 505–519.

Cong, S., Garner, C. P., ve McTaggart-Cowan, G. P. (2011). The effects of exhaust back pressure on
conventional and low-temperature diesel combustion. Proceedings of the Institution of Mechan-
ical Engineers, Part D: Journal of Automobile Engineering, 225(2), 222–235.

Cong, S., McTaggart-Cowan, G. P., ve Garner, C. P. (2009). Measurement of residual gas fraction in a
single cylinder HSDI diesel engine through skip-firing. SAE Technical Papers, 2009-01-1961.

Cui, Y., Cai, Y., Fan, R. (2018). Effects of residual ash on DPF capture and regeneration. International
Journal of Automotive Technology 19(5), ss. 759–769.

Dimou, I., Sappok, A., Wong, V., Fujii, S., Sakamoto, H., Yuuki, K., ve Vogt, C. D. (2012). Influence
of material properties and pore design parameters on non-catalyzed diesel particulate filter per-
formance with ash accumulation. SAE Technical Papers, 2012-01-1728.

Fenghu, W., Xiurong, G., Yan, M., ve Danfeng, D. (2009). Theoretical and experimental research on
the characteristics of micro-length fiber carbonized wood DPF. 2009 2nd International Confer-
ence on Intelligent Computing Technology and Automation, ICICTA 2009, 4, 715–718.

Frackowiak, M., Xu, H., Wyszynski, M. L., Misztal, J., ve Qiao, J. (2009). The effect of exhaust throt-
tling on HCCI - alternative way to control EGR and in-cylinder flow. SAE International Journal
of Fuels and Lubricants, 1(1), ss. 1277–1289.

Fu, J., Gong, J., Yuan, W., Yu, M., ve Tang, W. (2011). Study on the exhaust back-pressure threshold-
value map for the diesel particulate filter regeneration. Proceedings - 3rd International Confer-
ence on Measuring Technology and Mechatronics Automation, ICMTMA 2011, 3, 557–560.

Gao, Y., Wang, X., Tian, H., Cai, J. ve Shu, G. (2020). Quantitative analysis of fuel-saving potential for
waste heat recovery system integrated with hybrid electric vehicle. International Journal of En-
ergy Research, 44: ss. 11152-11170.

Gülmez, Y. ve Nuran, M. (2020). Effects of nozzle opening pressure and fuel injection timing on engine
performance and exhaust emissions of a diesel engine fuelled with marine fuels. Dokuz Eylül
Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 12 (2) , ss: 259-284.

Jääskeläinen, H, ve Majewski, WA. "Waste Heat Recovery for Heavy-Duty Diesel Engines: A Review
of Mechanical Turbocompounding." Proceedings of the ASME 2017 Internal Combustion En-
gine Division Fall Technical Conference. Volume 1: Large Bore Engines; Fuels; Advanced
Combustion. Seattle, Washington, USA. October 15–18, 2017. V001T01A012. ASME.

139
 TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

Karvountzis-Kontakiotis, A., Pesiridis, A., Zhao, H., Alshammari, F. et al., (2017). Effect of an ORC
Waste Heat Recovery System on Diesel Engine Fuel Economy for Off-Highway Vehicles, SAE
Technical Paper 2017-01-0136.

Kopperoinen, A., Kytö, M., ve Mikkonen, S. (2011). Effect of hydrotreated vegetable oil (HVO) on
particulate filters of diesel cars. SAE Technical Papers. 2011-01-2096.

Lan, S., Yang, Z., Stobart, R., ve Chen, R. (2018). Prediction of the fuel economy potential for a
skutterudite thermoelectric generator in light-duty vehicle applications. Applied Energy,
231(June), ss. 68–79.

Lee, H., Ha, T., ve Choi, H. (2016). Experimental verification of optimized NOX reduction strategies in
a decrepit Euro-3 diesel engine retrofitted with a cooled EGR system. Journal of Mechanical
Science and Technology, 30(6), ss. 2873–2880.

Li, Z., Kunyou, J. Lou, D. Zhong, X. ve Zhang, Y. (2020). Effect of electric diesel particulate trap on
particulate emission characteristics of light-duty diesel engine. IOP Conference Series: Earth
and Environmental Science, 510 (4).

Lu, H., Yao, A., Yao, C., Chen, C., ve Wang, B. (2019). An investigation on the characteristics of and
influence factors for NO2 formation in diesel/methanol dual fuel engine. Fuel, 235(92), ss. 617–
626.

Millo, F., Andreata, M., Rafigh, M., Mercuri, D., ve Pozzi, C. (2015). Impact on vehicle fuel economy
of the soot loading on diesel particulate filters made of different substrate materials. Energy, 86,
ss. 19–30.

Qiao, S. J., ve Liu, Y. (2014). Research on the correction of regeneration opportunity of DPF using
GW4D20 engine. Advanced Materials Research, ss. 989–994.

Schmidt, S., Rose, M. G., Müller, M., Sumser, S., Chebli, E., Streule, T., ve Leweux, J. (2014). Variable
asymmetric turbine for heavy duty truck engines. Proceedings of ASME Turbo Expo 2013:
Turbine Technical Conference and Exposition GT2013 June 3-7, 2013, San Antonio, Texas,
USA.

Serrano, J. R., Bermudez, V., Piqueras, P., ve Angiolini, E. (2015). Application of Pre-DPF Water In-
jection Technique for Pressure Drop Limitation. SAE Technical Papers, 2015-April(April).

Sun, Z., Sun, P., Wu, Q. M., Hu, J., ve Zhang, M. (2013). Study of diesel particulate filter filtration
efficiency and the effects on performance of diesel engine. Advanced Materials Research, 726–
731.

Wang, H., Ge, Y., Tan, J., Hao, L., Peng, Z., Wang, X., Wu, L., Li, Y., Yang, J., Li, J., ve Yang, D.
(2018). The effects of ash inside a platinum-based catalyst diesel particulate filter on particle
emissions, gaseous emissions, and unregulated emissions. Environmental Science and Pollution
Research, 25(33), 33736–33744.

Wilbrecht, S., ve Beitelschmidt, M. (2018). The Potential of a Cascaded TEG System for Waste Heat
Usage in Railway Vehicles. Journal of Electronic Materials, 47(6), ss. 3358–3369.

140
 TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR

Williams, A., McCormick, R., Luecke, J., Brezny, R., Geisselmann, A., Voss, K., Hallstrom, K.,
Leustek, M., Parsons, J., ve Abi-Akar, H. (2011). Impact of Biodiesel Impurities on the Perfor-
mance and Durability of DOC, DPF and SCR Technologies. SAE International Journal of Fuels
and Lubricants, 4(1), 110–124.

Zhang, C., Sun, C., Wu, M. ve Lu, K. (2019). Optimisation design of SCR mixer for improving deposit
performance at low temperatures. Fuel, 237, ss 465-474.

Zhang, J., Wong, V. W., Shuai, S., Chen, Y., ve Sappok, A. (2018). Quantitative estimation of the impact
of ash accumulation on diesel particulate filter related fuel penalty for a typical modern on-road
heavy-duty diesel engine. Applied Energy, 229(August), ss. 1010–1023.

Zheng, M., Asad, U., Reader, G., Tan, Y., ve Wang, M. (2009). Energy efficiency improvement strate-
gies for a diesel engine in low-temperature combustion. International Journal of Energy Re-
search, 33 ss.8–28. Gao, Y., Wang, X., Tian, H., Cai, J. ve Shu, G. (2020). Quantitative analysis
of fuel-saving potential for waste heat recovery system integrated with hybrid electric vehicle.
International Journal of Energy Research, 44: ss. 11152-11170.

İNTERNET KAYNAKLARI

Shell. (2008). Shell Energy Scenarios to 2050, Technical Report. http://www.shell.com/scenarios, Ac-
cess Date:15.01.2021.

US EIA. (2016). U.S. Energy Information Administration International Energy Outlook 2016,
https://www.eia.gov/outlooks/ieo/pdf/0484(2016).pdf, Access Date: 15.01.2021.

World Energy Council. (2016). World Energy Council World Energy Scenarios 2016,
https://www.worldenergy.org/assets/downloads/WorldEnergy-Scenarios-2016_Summary-Re-
port.pdf, Access Date: 15.01.2021.

141