 Oto-katalizör bir otomotiv parçası olarak kullanılan ve gerek

araçlardaki yakıt tüketimini düşüren, gerekse kimyasal gazların

çıkışını azaltan bir parçadır.
 Oto-katalizörler seramik veya metalik olmak üzere 2 tiptir; Dünya
ülkelerinde %95 oranında seramik katalizör kullanımı tercih edilir.
 Oto-katalizör, daha çok egzoz gazının çevreye daha temiz olarak
salınımını sağlar ve içinde platinyum, paladyum ve rodyum gibi 3
ana değerli metali belirli miktarlarda araç cinsine göre ihtiva eder.
 Araç egzoz gazları karbon monoksit, hidrokarbonlar ve nitrojen
oksitler gibi birçok zararlı bileşenden oluşmaktadır.
 Araçlarda izin verilen egzoz gazı emisyonu, aracın egzoz sistemine
katalizör takılmasıyla düşürülmektedir.
 Katalizörler bu zararlı bileşenlerin yüzde 90’dan fazlasını daha az
zararlı karbon dioksit ve su buharına çevirirler.
 Trafiğe çıkan araç sayısındaki artış ve her aracın katalizöre ihtiyaç
duyduğu düşünülürse platin grubu diye adlandırılan bu değerli
metallere olan gereksinimimiz de her geçen gün artacaktır.
 Araçların markası, modeli ve yılına göre değişmekle beraber, her
katalizör 1 ila 15 gram arasında platin grubu elementleri
içermektedir.
 KATALİZÖR
 Katalizör reaksiyonun hızını ve yönünü etkileyen fakat
proseste yok olmayan maddeler olarak
tanımlanabilmektedir .

 Katalizör terimi, 1835’te İsveçli kimyacı Berzelius tarafından

ilk defa kullanıldı. Berzelius, katalizörün reaksiyona giren
maddelerin bağlarını çözecek şekilde tesir ettiğini ve böylece
reaksiyonun daha hızlı bir şekilde meydana gelmesine
yardım ettiğini kabul etti. Bazı katalizörler reaksiyonun
hızını yavaşlatır. Bunlara negatif katalizör denir.

 Buna rağmen katalizörlerin çoğu reaksiyon hızını arttırır ve

reaksiyon hızını arttıran katalizörlere de pozitif katalizör
denir. Katalitik işlemler modern sanayide (bilhassa esası
kimyevi madde olan) ve petrol ürünlerinin elde edilmesinde
yaygın olarak kullanılır.
 Katalitik Konverterlerin Çalışma Prensipleri
 Günümüzde yollarda milyonlarca araba bulunmakta ve bunların her
biri potansiyel hava kirletici olarak dolaşmaktadır. Özellikle büyük
kentlerde bu araçların tamamının oluşturduğu hava kirliliği büyük
boyutlara ulaşmakta ve büyük sorunlar yaratabilmektedir.

 Bu sorunları çözmek için özellikle arabalardan kaynaklanan egzoz

gazlarının yol açtığı kirliliğinin en aza ulaştırılması amacıyla çeşitli
kanunlar ve yönetmelikler uygulanmaktadır. Bunlar doğrultusunda
otomobil üreticileri araç motorları ve yakıt sisteminde çeşitli
iyileştirmeler yapmaktadırlar. Hava kirliliğine yol açan atıkların en aza
ulaştırılması için havaya salınmadan önce işleme tabi tutarak içinde
bulunan zararlı atıkları ayrıştıran “katalitik konverter “ adında bir
cihaz geliştirilmiştir.

 Kirleticileri kontrol altında tutmak için bazı düzenekler hazırlanmıştır.

Bu düzenekler yakıt-hava oranını ideale yakın değerde tutmaya
çalışmaktadırlar. Teorik olarak bu oran motora emilen hava içindeki
oksijenin tamamını kullanarak yakıtın tamamının yakıldığı orandır.
Benzinli motorlar için ideal yakıt-hava oranı 14.7:1 şeklinde
matematikleştirilirken seyir esnasında ideal orandan biraz sapmalar
göstermektedir.
 Bir arabanın motorunun ürettiği atıklar şunlardır:

► Nitrojen gazı (N2) –havanın 78%'ini oluşturduğu bilinmektedir.

► Karbon dioksit (CO2) – En önemli kirli atıktır.
► Su buharı(H2O)

 Bu atıkların büyük bir kısmı zararsızdır. (karbondioksit dışında). Fakat

motordaki yanma süreci çevreye zararlı birçok atık gaz da
oluşturmaktadır. Yanma süreci başlı başına risk taşıyan bir kirletici
unsurdur.

■ Karbon monoksit (CO) – Kokusuz ve renksiz zararlı bir gazdır.

■ Hidrokarbonlar veya uçucu organik bileşikler (VOCs) –Güneş

ışınlarının etkisi ile oksidasyona uğrayıp O3 ortaya çıkarmaktadırlar.

■ Nitrojen oksitler (NO ve NO2, tamamı NOx olarak adlandırılır.) – kirli

sis tabakasına ve asit yağmurlarına sebep olup insan genizinde yakıcı bir
rahatsızlığa yol açarlar.

■ Katalitik konverterler tarafından kontrol altında tutulan üç ana kirletici

madde bunlar olup, en aza indirgenmeye çalışılır.
Katalitik Konvertörlerin Kirliliği Azaltmadaki Rolü

 Günümüz şartlarında birçok araçta üç yollu

katalitik konverter bulunmaktadır. "Üç Yollu" dan
kasıt yukarıda sayılan üç önemli atıktır;
 CO , hidrokarbonlar veya uçucu organik bileşikler
,nitrojen oksitler
 Konvertör iki ayrı tipte katalist kullanır, kısıtlayıcı
azaltma katalizörü ve oksidasyon katalizörü.
 Her iki tip de seramik yapı platin, rodyum
ve/veya paladyum ile kaplanarak oluşturulur.
Buradaki ana düşünce egzost gazının reaksiyona
tabi tutularak olduğunca az seviyede katalizör
kullanarak olabildiğince yüzeyin genişletilmesidir.
 http://evcilerkimya.com/hurda-katalizor-
toplama-ve-ayristirma.html
 http://www.gclcevre.com/tr-TR/Hurda-
Kataliz
131223006 - HARUN ÇAKMAK
131223053 - AYŞE AYAZ
141223035 – ŞEYDA GÜNAL