1

ปฏิบตั กิ ารที่ 7 เรื่องกายวิภาคของกบ

รายวิชา ปฏิบัติการทางชีววิทยา (ว30246)
ผู้สอน คุณครูวารุณี ไชยรงศรี

ชื่อ – สกุล.................................................................................... เลขที่.................ห้อง......................

ผลการเรียนรู้
อธิบาย ทําปฏิบัติการเกี่ยวกับลักษณะโครงสร้างภายนอกและภายในของกบได้ พร้อมทั้งอธิบายหน้าที่ของ
ระบบต่างๆ ของกบได้อย่างถูกต้อง

วัตถุประสงค์
1. เพื่อศึกษาโครงสร้างภายนอกและภายในของกบ
2. เพื่อศึกษาลักษณะหน้าที่การทํางานของอวัยวะกบ

ลักษณะทั่วไปของกบ (Frog)
กบเป็นสัตว์ที่แพร่กระจายทั่วโลกแต่มีมากในเขตร้อน กบมีลกั ษณะผิวหนังเรียบลื่นและเปียกชื้น สามารถ
ดํารงชีวิตอยู่ทั้งในน้ําและบนบก และบนบกและสามารถปรับสีผิวให้กลืนไปกับธรรมชาติ เพื่อป้องกันตัวกบบางชนิด
ตัวใหญ่มาก เช่น Bullfrog ตัวยาวจากหัวไปถึงปลายขาประมาณ 20 ซม. กระโดดได้ไกล 2-3 เมตร และมีเสียงร้องที่
ดังมาก กบมีการแลกเปลี่ยนแก๊สทางผิวหนัง โดยออกซิเจนละลายกับน้ําทีเ่ คลือบบนผิวหนัง ดังนั้นถ้าผิวแห้งกบจะ
ตาย กบมีด้านต่าง ๆ คือ ด้านหัว หรือด้านหน้า (anterior) และด้านท้าย (posterior) ด้านที่หันเข้าทางพื้นดินเป็น
ด้านท้อง (ventral) ด้านบนสีเข้มเป็นด้านหลัง (dorsal) ดังนั้นถ้าจับขาหน้าสองข้างและหันด้านท้องออกไปข้างหน้า
ตัวเรา กบจะตั้งตัวอยู่ในลักษณะเดียวกับเรา ซีกที่มือขวาจับจึงเป็นซีกขวา และซีกทีม่ ือซ้ายจับเป็นซีกซ้าย

ภาพที่ 1 แสดงลักษณะภายนอกของกบ
 2
ลักษณะโครงร่างของกบ
กระดูก
1. กระดูกแกน (axial skeleton) ประกอบด้วยกระดูกในแนวแกนกลางของลําตัว ได้แก่ กะโหลกศีรษะ
(skull) กระดูกสันหลัง (vertebral column) และกระดูกอก (sternum)
2. กระดูกรยางค์ (appendicular skeleton) เป็นกระดูกรยางค์ขาหน้าและขาหลัง (fore limb และ
hindlinb)
กล้ามเนื้อ
กล้ามเนื้อมี 3 ชนิดคือกล้ามเนือ้ เรียบในอวัยวะภายใน กล้ามเนื้อหัวใจทีผ่ นังของหัวใจ และกล้ามเนื้อลาย
เป็นกล้ามเนื้อทีเ่ กาะกับโครงร่าง ซึ่งเป็นระบบกล้ามเนื้อที่ทาํ ให้เกิดการเคลื่อนที่โดยอยู่ในอํานาจจิตใจมัดกล้ามเนื้อ
(belly) มีสองปลายคือ จุดต้น (origin) ซึ่งมักจะติดอยูท่ ี่กระดูกแกนกับจุดปลาย (insertion) ซึ่งมักเกาะทีก่ ระดูก
รยางค์
โครงสร้างภายในของกบ
ระบบย่อยอาหาร
ระบบย่อยอาหารของกบจะเริ่มจากปาก (Mouth) ในช่องปากจะมีช่องอาหาร (Gullet) เป็นทางเปิดเข้าสู่
หลอดอาหาร (Esophagus)
หลอดอาหาร (Esophagus) เป็นท่อต่อจากปากสูก่ ระเพาะอาหาร ทําหน้าที่ผลักดันอาหารให้เคลื่อนทีล่ งสู่กระเพาะ
อาหารโดยการหดตัวของกล้ามเนื้อเรียบของหลอดอาหาร

ภาพที่ 2 แสดงหลอดอาหารของกบ
กระเพาะอาหาร (Stomach) มีลักษณะเป็นถุงกล้ามเนื้อขนาดใหญ่ คล้ายอักษรรูปตัว J ทําหน้าที่เก็บอาหาร และ
ย่อยอาหาร ตอนปลายของกระเพาะอาหารที่ติดกับลําไส้เล็ก มีกล้ามเนื้อสําหรับปิดเปิดกระเพาะอาหารคล้ายหูรูด
เรียกว่า Pyloric sphincter ทําหน้าที่ควบคุมการส่งออกอาหารที่ยอ่ ยจากกระเพาะอาหารไปยังลําไส้เล็ก

ภาพที่ 3 แสดงหลอดอาหารของกบ
 3
ลาไส้เล็ก (Small intestine) เป็นท่อทางเดินอาหารที่ยาวมาก ในกบลําไส้เล็กจะแบ่งออกเป็นสองส่วน คือลําไส้เล็ก
ส่วนต้น เรียก Duodenum จะมีท่อจากตับ และตับอ่อน นําน้ําดีและน้ําย่อยมาเปิดเข้าสู่บริเวณนี้ และลําไส้เล็ก
ส่วนท้าย เรียก Jejunoileum ซึงไม่แยกเป็นลําไส้เล็กส่วน Jejunum และileum โดยมีขนาดเล็ก
ว่า Duodenum จะเป็นส่วนที่ดูดน้ําและสารอาหารมากที่สดุ

ภาพที่ 4 แสดงลาไส้เล็กของกบ
ลาไส้ใหญ่ (Large intestine) เป็นทางเดินอาหารต่อจาก Jejunoileum มีต่อมสร้างเมือก เพื่อให้อุจจาระเคลื่อนที่
ได้สะดวก ในลําไส้ใหญ่ไม่มีการย่อยอาหาร มีการดูดซึมน้ําและสารอาหารได้บ้าง

ภาพที่ 5 แสดงลาไส้ใหญ่ของกบ
ไส้ตรง (Rectum) อยู่ต่อมาจากลําไส้ใหญ่ เป็นทีร่ วมของกากอาหาร ด้านล่างของปลายไส้ตรงของกบมีทอ่ นํา
ปัสสาวะจากกระเพาะปัสสาวะ และท่อนําไข่ในเพศเมีย มาเปิดออกที่ด้านบนของไส้ตรงตอนปลาย เรียกไส้ตรงส่วนนี้
ว่า Cloaca และรูเปิดของ Cloaca หรือ Cloaca opening ซึ่งเป็นทางออกของอุจจาระ ปัสสาวะ และเซลล์สืบพันธุ์
นอกจากอวัยวะที่ใช้ในการย่อยที่กล่าวมาข้างต้น ยังมีอวัยวะในการย่อยทีพ่ บในบริเวณใกล้เคียงกับบริเวณท่อ
ทางเดินอาหาร ได้แก่ ตับ ถุงน้ําดี และตับอ่อน

ภาพที่ 6 แสดงไส้ตรงและ Cloaca ของกบ

 4

ตับ (Liver) มี 3 พู ทําหน้าที่สร้างน้ําดี ซึ่งจะถูกเก็บส่งมาที่

ภาพที่ 7 แสดงตับของกบ

ถุงน้าดี (Gall bladder) ก่อนจะเข้าสู่ Duodenum เพื่อช่วยในการย่อยไขมัน โดยทําให้ไขมันแตกตัวเป็นกรดไขมัน

ขนาดเล็ก

ภาพที่ 8 แสดงถุงน้าดีของกบ

ตับอ่อน (Pancreas) ทําหน้าทีส่ ร้างน้ําย่อยส่งไปยัง Duodenum

ภาพที่ 9 แสดงตับอ่อนของกบ
 5
ระบบสืบพันธุ์ของกบ (Reproductive system)
อวัยวะสืบพันธุ์ (Gonad) ทําหน้าทีส่ ร้างเซลล์สบื พันธุ์ และฮอร์โมนเพศ อวัยวะในเพศผูเ้ รียกว่า
อัณฑะ (Testis) ส่วนในเพศเมียเรียกว่า รังไข่ (Ovary)

ภาพที่ 10 แสดงอวัยวะสืบพันธุ์ของกบ
ในกบเพศผู้เมื่อถึงฤดูผสมพันธุจ์ ะเห็นอัณฑะเป็นก้อนกลมยาวอยูบ่ นไตทั้งสองข้าง เซลล์สืบพันธุ์เพศผูผ้ ่าน
ออกไปทางท่อไต แล้วออกสู่ภายนอกร่างกายทาง Cloaca ในกบเพศเมียถ้ายังไม่ถึงฤดูผสมพันธุ์รงั ไข่จะมีลักษณะ
เป็นถุงบางๆ วางอยูบ่ นไต เมื่อถึงฤดูสืบพันธุ์ ภายในรังไข่จะมีไข่อยู่ภายในเป็นเม็ดสีดํา เมื่อไข่สุกเต็มที่จะอกทางท่อ
นําไข่ (Oviduct) ซึ่งเป็นท่อขดอยู่ข้างๆไตทั้งสองข้าง แล้วออกสู่ภายนอกร่างกายทาง Cloaca แล้วผสมกับอสุจิ
ภายนอกร่างกาย

ภาพที่ 11 แสดงภาพไข่ และท่อนาไข่ของกบเพศเมีย

ที่มา : ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
วัสดุและอุปกรณ์
1. กบ
2. ถาดผ่าตัด
3. ชุดอุปกรณ์ผ่าตัด (มีดผ่าตัด กรรไกร เข็มเขี่ย ปากคีบ ฯ)
4. เข็มหมุด
5. ถุงมือ
 6
วิธีการทดลอง
1. ทําให้กบสลบ โดยการดมอีเทอร์/ ทําลายสมองโดยใช้เข็มหมุด หรือใช้การน็อคน้ําแข็ง
2. นํากบมาวางบนถาด ผ่ากบโดยใช้มีดกรีดและกรรไกร ให้เป็นรูปตัว T/ I ผ่าทีละชั้น
3. ศึกษาโครงสร้างต่างๆ วาดภาพ และชี้ส่วนประกอบ
ผลการทดลอง

ระบบย่อยอาหาร

ระบบสืบพันธุ์
 7
สรุปผลการทดลอง
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................................................