GAZİ ÜNİVERSİTESİ

ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA

SELİN UZUNTAŞ
151070065
SANAT TARİHİ
Öğr. Gör. Dr. Açalya Alpan
Hacıbayram Tepesi ve UNESCO Dünya Mirası Listesi
 UNESCO DÜNYA MİRAS LİSTESİ VE HACIBAYRAM TEPESİ
GİRİŞ
UNESCO Dünya Miras listesindeki eserler hem Dünya için hem de ülkemiz için çok önemlidir. Ülkemizden
birçok eser bu listeye katılmıştır ve Hacıbayram Tepesi de UNESCO Dünya Mirası Geçici listesine alınmıştır.

UNESCO DÜNYA MİRAS LİSTESİ

Bütün insanlığın ortak mirası olarak kabul edilen evrensel değerlere sahip kültürel ve doğal varlıkları dünyaya
tanıtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çıkacak bilinci oluşturmak ve çeşitli sebeplerle bozulan,
yok olan kültürel ve doğal değerlerin yaşatılması için UNESCO kurulmuştur.

2016 yılı itibariyle Dünya genelinde UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kayıtlı 1052 kültürel ve doğal varlık
bulunmakta olup bunların 814 tanesi kültürel, 203 tanesi doğal, 35 tanesi ise karma (kültürel/doğal) varlıktır.
Her yıl gerçekleşen Dünya Miras Komitesi toplantıları ile bu sayı artmaktadır. 1

Bir alanın Dünya Miras Listesi’ne dâhil edilebilmesi için Dünya Miras Komitesi tarafından belirlenen
olağanüstü evrensel değerini ölçen 6 kültürel ve 4 doğal kriterden en az birini karşılaması gerekmektedir. Bu
kriterler:

1. İnsanın yaratıcı dehasının üst düzeyde bir temsilcisi olması,

2. Dünyanın bir kültür bölgesinde veya bir dönemde mimarlık veya teknoloji, anıtsal sanatlar, kent planlama veya
peyzaj tasarımı alanlarında önemli gelişmelere ilişkin insani değer alışverişlerine tanıklık etmesi,

3. Yaşayan veya yok olan bir kültür geleneğinin veya uygarlığın istisnai, ender rastlanan bir temsilcisi olması,

4. İnsanlık tarihinin önemli bir aşamasını veya aşamalarını gösteren bir yapı tipinin, mimari veya teknolojik
bütünün veya peyzajın istisnai bir örneği olması 

5. Özellikle geri dönülmez bir değişimin etkisi altında hassaslaşmış olan çevre ile insan etkileşiminin veya bir
kültürün/kültürlerin temsilcisi olan, geleneksel insan yerleşimi, arazi kullanımı veya deniz kullanımının istisnai
bir örneği olması,

6. İstisnai evrensel önem taşıyan sanatsal veya edebi eserler, inançlar, fikirler, yaşayan gelenekler ve olaylarla
doğrudan veya dolaylı olarak ilgili olması (Komite bu kriterin tercihen diğer kriterler ile birlikte kullanılması
gerektiğini kabul etmektedir.)

7. Üstün doğal görüngelere veya eşsiz doğal güzelliklere ve estetik öneme sahip alanları içermesi,

8. Yaşamın kaydı, yer şekillerinin oluşumunda devam eden önemli jeolojik süreçler veya önemli jeomorfik veya
fizyografik özellikler dahil dünya tarihinin önemli aşamalarını temsil eden istisnai örnekler olması,

9. Kara, tatlı su, kıyı ve deniz ekosistemleri ve hayvan ve bitki topluluklarının evrim ve gelişiminde devam eden
önemli ekolojik ve biyolojik süreçleri sunan istisnai örnekler olması,

10. Bilim veya koruma açısından istisnai evrensel değere sahip tehlike altındaki türleri içeren yerler de dahil,
biyolojik çeşitliliğin yerinde korunması için en önemli ve dikkat çeken doğal habitatları içermesi. 2

1
http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,44423/dunya-miras-listesi.html
2
http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,44439/dunya-miras-listesine-alinma-kriterleri.html
 Dünya ‘da ve ülkemizde değerli ve tarih boyunca gelmiş birçok eser mevcuttur ve bunların önemini daha çok
ortaya çıkarmak ve korumak amacıyla kurulmuş olan UNESCO bu özel eserlerin gelecekte de var olabilmesi ve
bu doğallın korunması için kendi kriterlerine göre eserleri bu listeye dahil etmektedir. Bundan da görmüş
olduğumuz gibi bu eserlere sahip çıkmalı ve onların önemini daha iyi anlamalıyız.

HACIBAYRAM TEPESİ
Hacıbayram Tepesi Ankara’da önemli yerlerden biridir. Cami, adını bahçesindeki Hacı Bayram Türbesi’nden
alır. Ulus sınırları içerisindedir.  Roma Dönemi'nden Augustus Tapınağı’nın yanında yer alan cami vardır ve
burası önceden Ankara akropolüdür. Konumu itibariyle de yüksek bir yerdedir.

Hacı Bayram Camii dikdörtgen planlı bir yapıdır. Taş kaideli, tuğla duvarlı ve kiremit çatılıdır.

Hacı Bayram Türbesi kare planlı, sekizgen tamburlu türbenin üzeri kurşun kubbe ile örtülüdür. Asimetrik
olarak yerleştirilmiş portal özellikle cephe üzerinde tanımlanmıştır. Dikdörtgen çerçeveli siyah beyaz mermerle
süslü loblu bir kemere ve iç kısımda zikzak desenli birbirine kenetlenmiş renkli taşlarla süslü bir giriş kapısı
kemeri bulunmaktadır.3

Birçok yapının olduğu bu tepede uygarlıkların ibadet için seçtikleri yerlerin aynı olduğunu ve bunlarında bir
arada korunduğunu görmekteyiz. Bu yer farklı kültür ve inanışlara sahip milletlerin kullandığı ortak bir alandır.
Ayrıca bu tepe anıt olarak gösterilmektedir.

Hacıbayram Tepesi UNESCO Dünya Mirası Geçici listesinde yer almaktadır. Geçici Listeler hazırlanırken
varlıkların Dünya Miras Komitesi’nce belirlenen kriterleri karşılama durumları ile mimari, tarihi, estetik ve
kültürel, ekonomik, sosyal, sembolik ve felsefi özellikleri de dikkate alınmaktadır.

Hacıbayram tepesinin bu listeye alınmasını sebepleri de taşıdığı mimari özellikleri, çevresinde farklı kültür ve
dönemlere ait barındırdığı yapılar, Augustus Tapınağı,  Hacı Bayram Camii ve Türbesinin birlikteliği ve Augustus
Tapınağı, Hacı Bayram Camisi ve yakınlardaki mezarlığın varlığı, bölgenin çok kültürlü ve çok dini bir alanın
olmasından dolayı bu listede yer almaktadır. Dünya Mirası Listesi'nde şimdiye kadar benzer herhangi bir mülk
yazılmamıştır ve Dünya Mirası Adaylığı için mevcut geçici listelerde veya benzeri başka bir mülk
bulunmamaktadır.

SONUÇ
UNESCO dünyamız için önemli ve özel eserlerin duyurulması ve bu varlıkların korunması amacıyla var
olmuştur. Bizde diğer tarihi eserlerimiz gibi bu eserlere ayrı bir özen göstermeli ve bunları gelecek yıllara
kalması ve önemini kaybetmemesi için onları korumalıyız. UNESCO Dünya Mirası Geçici listesinde yer alan
Hacıbayram Tepesi de bu çeşitlilik için çok önemli bir eser olmuştur. Hıristiyan ve Müslümanların kutsal
mekanları birbirinin üstüne veya yakınına inşa edilen yani birçok inancı buluşturan bu tepe bu kültürel
kaynaşmanın olması ve tarihi olarak bir Akropolde olması bu tepenin UNESCO Dünya Mirası Geçici listesinde
olmasının etkenlerindendir. Bu yapılar geçmişten günümüze işlevselliğini kaybetmemiştir.

3
https://tr.wikipedia.org/wiki/Hac%C4%B1_Bayram_Camii
 KAYNAKÇA
http://whc.unesco.org/en/tentativelists/6124/

http://kdk.gov.tr/haber/unesco-dunya-mirasi-listesinde-yer-alan-15-kultur-
varligi/461