Slide Chuong2

Chương 2: Biến đổi Laplace
Dương Thanh Phong
Khoa Toán–Thống kê, Trường đại học Tôn Đức Thắng
Ngày 24 tháng 7 năm 2020
Dương Thanh Phong (TDTU) C01144-Toán 2E1 Ngày 24 tháng 7 năm 2020 1 / 39
Nội dung
Nội dung chương 2

2.1 Biến đổi Laplace
2.2 Ứng dụng giải phương trình vi phân
2.3 Ứng dụng trong kỹ thuật
2.4 Hàm bước nhảy và hàm xung
2.5 Hàm chuyển
2.1. Biến đổi Laplace
Định nghĩa:
Biến đổi Laplace của hàm f (t ) được định nghĩa là
Z∞
L {f (t )} = F (s ) = e −ts f (t ) dt , s ∈ C. (1)
0
Hàm e −st được gọi là hàm nhân của phép biến đổi. Kí hiệu L được gọi là
phép toán biến đổi Laplace, nó biến hàm f (t ) thành hàm F (s ).
Biến t thường đặc trưng cho thời gian, biến s thường đặc trưng cho tần số.
Hình: 2.1. Biến đổi Laplace biến hàm theo thời gian thành hàm theo tần số.
Chú ý:
Cận trên của tích phân là ∞, có nghĩa là biến đổi Laplace xác định
bằng tích phân suy rộng:
Z∞ ZT
−st
e f (t ) dt = lim e −st f (t ) dt .
T →∞
0 0
F (s ) chỉ chứa các thông tin của f (t ) khi t ≥ 0.
Ví dụ 1.
1) Tính L {f (t )} với f (t ) = c, c là hằng số.
2) Tính L {f (t )} với f (t ) = t, t ≥ 0.
3) Tính L {f (t )} với f (t ) = e kt , t ≥ 0, k là hằng số.
4) Tính L {f (t )} và L {g (t )} với f (t ) = sin (at ), g (t ) = cos (at ), a là
hằng số.
Dãy hội tụ
Hàm số f (t ) được gọi là có cấp mũ khi t → ∞ nếu tồn tại hằng số thực σ
và hằng số dương M , T sao cho
|f (t )| < Me σt , ∀t > T .
Số σc lớn nhất trong số các σ được gọi là dãy hội tụ của f (t ).
Sự tồn tại phép biến đổi Laplace của một hàm số

Nếu hàm f (t ) thỏa f (t ) = 0, ∀t < 0 và liên tục từng đoạn trên [0, ∞], có
cấp mũ với dãy hội tụ σc , khi đó biến đổi Laplace của f (t ) tồn tại với
Re (s ) > σc , tức là
Z∞
L {f (t )} = F (s ) = e −st f (t ) dt , Re (s ) > σc .
0
Tính chất của phép biến đổi Laplace:
Tính chất 1.
L {αf (t ) + β g (t )} = αL {f (t )} + β L {g (t )} .
Ta nói L là toán tử tuyến tính.
Ví dụ 2.
1) Tính L 3t + 2e 3t .

2) Tính L 5 − 3t + 4 sin 2t − 6e 4t .

Tính chất 2. (Định lý dịch chuyển thứ nhất)

Nếu
L {f (t )} = F (s ) , Re (s ) > σc
thì
L e at f (f ) = F (s − a) , Re (s ) > σc + Re (a) .

Ví dụ 3.
1) Tính L te −2t .

2) Tính L e −3t sin 2t .

Tính chất 3. (Đạo hàm của phép biến đổi Laplace)

Nếu
L {f (t )} = F (s ) , Re (s ) > σc
thì
d n F (s )
L {t n f (t )} = (−1)n , Re (s ) > σc .
ds n
Ví dụ 4.
1) Tính L {t sin 3t }.
2) Tính L t 2 e t

3) Tính L {t n } , n ∈ N.
Biến đổi Laplace một số hàm cơ bản

L {c } = cs , với Re (s ) > 0 .
1
L {t } = s2 , với Re (s ) > 0 .
L {t n } = s nn+!1 , với Re (s ) > 0.
L e kt = s −1 k , với Re (s ) > Re (k ).

a
L {sin at } = s 2 +a 2 với a ∈ R và Re (s ) > 0 .
s
L {cos at } = với a ∈ R và Re (s ) > 0.
s 2 +a2
−kt
sin at = (s +ka)2 +a2 với k , a ∈ R và Re (s ) > −k.

L e
L e −kt cos at = (s +sk+)2k+a2 , với k , a ∈ R và Re (s ) > −k.

Biến đổi Laplace ngược

Cho F (s ) = L {f (t )}, ta gọi F (s ) là biến đổi Laplace của f (t ) và gọi f (t )
là biến đổi ngược của F (s ), ký hiệu
f (t ) = L−1 {F (s )} .
Cách tìm biến đổi ngược

a) Dùng biến đổi Laplace một số hàm cơ bản
b) Dùng định lý dịch chuyển thứ nhất: Nếu
F (s ) = L {f (t )}
thì
L e at f (t ) = F (s − a) .

Suy ra
L−1 {F (s − a)} = e at f (t ) .
Ví dụ 5.
Sử dụng biến đổi Laplace của các hàm cơ bản để tìm Laplace ngược:
n o
1) L−1 s −1 a
n o
2) L−1 s 2 +a a2
n o
3) L−1 (s +3)(1 s −2)
n o
4) L−1 s 2 (ss+2 +1 9)
Ví dụ 6.
Sử dụng định lý dịch chuyển thứ nhất để tìm Laplace ngược:
n o
1) L−1 (s +12)2
n o
2) L−1 s 2 +6s2 +13
n o
3) L−1 s 2 +s +7
2s +5
n o
4) L−1 (s +1)21(s 2 +4)
2.2.Ứng dụng giải phương trình vi phân
Laplace của đạo hàm

Nếu L {f (t )} = F (s ) thì
i) L df

= sF (s ) − f (0)
n dt2 o
ii) L ddtf2 = s 2 F (s ) − sf (0) − f / (0)
n
iii) L ddtfn = s n F (s ) − s n−1 f (0) − s n−1 f / (0) − · · · − f (n−1) (0)
Giải phương trình vi phân bằng biến đổi Laplace

Bước 1: Đặt X = L {x (t )}, với x (t ) là hàm cần tìm. Tính
L x / (t ) , L x // (t ) ,. . . .

Bước 2: Giải phương trình theo X .

Bước 3: Từ X lấy Laplace ngược ta được x theo tính chất
x (t ) = L−1 {X (s )}.
Ví dụ 1.
Giải phương trình
d 2x dx
+5 + 6x = 2e −t , t ≥ 0.
dt 2 dt
Với các điều kiện x (0) = 1, x / (0) = 0.
Ví dụ 2.
d 2x dx
+6 + 9x = sin t , t ≥ 0.
dt 2 dt
Với các điều kiện x (0) = 0, x / (0) = 0.
Ví dụ 3.
d 3x d 2x dx
3
+ 5 2 + 17 + 13x = 1, t ≥ 0.
dt dt dt
Với các điều kiện x (0) = 1, x / (0) = x // (0) = 0.
Giải hệ phương trình vi phân:
Ví dụ 4.
Giải hệ (
dy
dx
dt + dt + 5x + 3y = e −t
dy
2 dx
dt + dt +x +y =3
với các điều kiện x (0) = 2, y (0) = 1.
2.3. Ứng dụng trong kỹ thuật
Bài toán mạch điện

Một mạch điện được xây dựng dựa vào 3 thành phần là: điện trở R, đo bằng
Ohm Ω; tụ điện C, đo bằng fara F ; cuộn cảm L, đo bằng Henrry H. Cường
độ dòng điện trong mạch là i (t ) đo bằng Ampe A, hiệu điện thế v (t ) đo
bằng volt V .
Cường độ dòng điện là sự thay đổi của điện lượng q (t ) (đo bằng coulomb
C ) theo đơn vị thời gian
dq
i= .
dt
Ta có
Hiệu điện thế giữa hai đầu điện trở là Ri.
q
Hiệu điện thế giữa hai đầu tụ điện là C1 idt =
R
C.
di
Hiệu điện thế giữa hai đầu cuộn cảm là L dt .
Ví dụ
Một mạch điện LCR mắc nối tiếp vào nguồn có hiệu điện thế là e (t ). Trước
khi đóng mạch, t = 0, điện lượng q (t ) trong mạch bằng 0. Hãy tìm điện
lượng q (t ) và cường độ dòng điện i (t ) khi đóng mạch tại thời gian t. Cho
R = 160Ω, L = 1H, C = 10−4 F và e (t ) = 20V .
2.4. Hàm bước nhảy và hàm xung
Hàm bước nhảy

Hàm bước nhảy Heaviside (còn gọi là hàm bước nhảy đơn vị) H (t ) được
định nghĩa là (
0, t<0
H (t ) =
1, t ≥ 0
(
0, t < a
H (t − a) =
1, t≥a
Ta thường dùng hàm bước nhảy Heaviside để biểu diễn các hàm cho bởi
nhiều biểu thức bởi tính chất
(
0, t<0
f (t ) H (t ) =
f (t ) , t≥0
(
1, a≤t<b
H (t − a) − H (t − b ) =
0, t∈
/ [a , b )
Ví dụ nếu 
 f1 (t ) , 0 ≤ t < t1

f (t ) = f2 (t ) , t1 ≤ t < t2

f3 (t ) , t2 ≤ t

Khi đó ta viết
f (t ) =f1 (t ) H (t ) + [f2 (t ) − f1 (t )] H (t − t1 )
+ [f3 (t ) − f2 (t )] H (t − t2 )
Hoặc
f (t ) =f1 (t ) [H (t ) − H (t − t1 )]
+ f2 (t ) [H (t − t1 ) − H (t − t2 )] + f3 (t ) H (t − t2 )
Ví dụ 1.
Biểu diễn hàm số sau bằng các hàm bước nhảy

2
 2t , 0 ≤ t < 3

f (t ) = t + 4, 3 ≤ t < 5

9, 5 ≤ t

Laplace của hàm bước nhảy

e −as
L {H (t − a)} = , a ≥ 0.
s
Nếu L {f (t )} = F (s ) thì với mọi hằng số dương a ta có
L {f (t − a) H (t − a)} = e −as F (s ) .
Ví dụ 2.
Tìm Laplace của hàm số

 0, t < a

f (t ) = k , a ≤ t < b

0, t ≥ b

với k là hằng số và 0 < a < b.
Ví dụ 3.
(
t, 0 ≤ t < b
f (t ) =
0, t≥b
Ví dụ 4.

2
 2t , 0 ≤ t < 3

f (t ) = t + 4, 3 ≤ t < 5

9, t≥5

Dùng định lý dịch chuyển thứ hai để tìm Laplace ngược:
L−1 e −as F (s ) = f (t − a) H (t − a) .

Ví dụ 5.
Tìm
4e −4s

−1
L .
s (s + 2)
Ví dụ 6.
Tìm
e −πs (s + 3)

L−1 .
s (s 2 + 1)
Áp dụng giải phương trình vi phân
Ví dụ 7.
Giải phương trình vi phân
d 2x dx
+5 + 6x = f (t ) ,
dt 2 dt
với (
3, 0 ≤ t < 6
f (t ) =
0, t≥6
và x (0) = 0, x / (0) = 2.
Ví dụ 8.
Giải phương trình vi phân
d 2x dx
2
+2 + 5x = f (t ) ,
dt dt
với (
t, 0 ≤ t < π
f (t ) =
0, t≥π
và x (0) = 0, x / (0) = 3.
Laplace của hàm tuần hoàn

Nếu f (t ) là hàm xác định khi t > 0 và tuần hoàn với chu kỳ T , tức là
f (t + nT ) = f (t ) , n ∈ N. Khi đó ta có
T
1
Z
L {f (t )} = e −st f (t ) dt .
1 − e −sT 0
Nếu f (t ) là hàm xác định với mọi t ∈ R và tuần hoàn với chu kỳ T , khi đó
1
L {f (t )} = L {f (t ) [H (t ) − H (t − T )]} .
(1 − e −sT )
Ví dụ 9.
Tìm Laplace của hàm sóng
(
π
sin (ω t ) , 0<t< ω
f (t ) = π 2π
0, ω <t< ω
2nπ

và f t + ω = f (t ) , n ∈ N.
2.5. Hàm chuyển
Định nghĩa
Hàm chuyển của một hệ thống tuyến tính bất biến theo thời gian được định
nghĩa là tỉ số của biến đổi Laplace của hệ thống đầu ra (output) và biến đổi
Laplace của hệ thống đầu vào (input).

Slide Chuong2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Slide Chuong2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương 2: Biến đổi Laplace

Dương Thanh Phong

Khoa Toán–Thống kê, Trường đại học Tôn Đức Thắng

Ngày 24 tháng 7 năm 2020

Nội dung chương 2

F (s ) chỉ chứa các thông tin của f (t ) khi t ≥ 0.

Số σc lớn nhất trong số các σ được gọi là dãy hội tụ của f (t ).

Sự tồn tại phép biến đổi Laplace của một hàm số

Tính chất của phép biến đổi Laplace:

Ta nói L là toán tử tuyến tính.

Tính chất 2. (Định lý dịch chuyển thứ nhất)

2) Tính L e −3t sin 2t .

Tính chất 3. (Đạo hàm của phép biến đổi Laplace)

Biến đổi Laplace một số hàm cơ bản

Biến đổi Laplace ngược

Cách tìm biến đổi ngược

Laplace của đạo hàm

Giải phương trình vi phân bằng biến đổi Laplace

Bước 2: Giải phương trình theo X .

Với các điều kiện x (0) = 1, x / (0) = 0.

Với các điều kiện x (0) = 0, x / (0) = 0.

Với các điều kiện x (0) = 1, x / (0) = x // (0) = 0.

Giải hệ phương trình vi phân:

với các điều kiện x (0) = 2, y (0) = 1.

Bài toán mạch điện

Hàm bước nhảy

Laplace của hàm bước nhảy

với k là hằng số và 0 < a < b.

Dùng định lý dịch chuyển thứ hai để tìm Laplace ngược:

Áp dụng giải phương trình vi phân

Laplace của hàm tuần hoàn

You might also like