Neurociencia Condutual

24/3/15 1
 Tema 6: Sistema Motor

24/3/15   2
 TEMA 6. SISTEMA MOTOR.

1.  Introdución.
2.  O músculo e os seus receptores.
3.  Funcións motoras da médula espiñal e do
talo cerebra.
4.  Control superior do movemento. As cortizas
motoras
5.  Funcións motoras dos ganglios da base.
Trastornos asociados.
6.  Funcións motoras do cerebelo. Trastornos
asociados
7.  Plasticidade e aprendizaxe motor.

24/3/15 3
 T6:  Sistema  Motor  

Obxectivos:
•  Familiarizarse coas principais estructuras da xerarquía
motora, ganglios da base e cerebelo.
•  Coñecer os receptores de músculo e tendón, circuitos e
principais reflexos medulares.
•  Coñecer as funcións motoras do tallo cerebral.
•  Comprender a organización das cortizas motoras e as
suas funcións.
•  Coñecer as funcións de ganglios da base e cerebelo así
como os principais trastornos derivados da sua lesión.
•  Familiarizarse con outros sistemas de expresión do SN:
SNA e S. Neuroendocrino

24/3/15 4
 T6:  Sistema  Motor  

Bibliografía
Capítulos de referencia
§ Carlson, N.R. (2014) Fisiología de la conducta (11ª edición). Capítulo 8
(pp 269-303). Madrid: Pearson.
§ Pinel J.P.J. (2007) Biopsicología (6ª edición). Madrid: Pearson Educación.
Capítulo 8 (pp. 205-234)
§ Rosenzweig, M.R., Breedlove, S.M., Watson, N.V. (2006) Psicobiología.
Barcelona: Ariel. Capítulo 11 (pp. 417-455).
 6.1. Introdución.
§  Un sistema que transduce enerxía bioeléctrica en física
§  A razón de ser orixinal do SN (tunicados)
§  Algunhas funcións: manterse respecto da gravidade, moverse no
entorno, alteralo, evitar danos, comunicarse.
§  Algúns termos
- Voluntario/automático/reflexo
- Guía sensorial do movemento/movementos autoiniciados
- traballo muscular fásico/tónico
- Agonista/antagonista
- Flexor/extensor
§  A xerarquía motora
24/3/15 6
 T6:  Sistema  Motor  

SN: para moverse

24/3/15   7  
 T6:  Sistema  Motor  

24/3/15 8
 T6:  Sistema  Motor  

Tres clases de movementos

•  Voluntarios
–  Accións complexas lectura, escritura, etc.
–  Propositivos, dirixidos a unha meta
–  Aprendidos: millora coa práctica.
•  Reflexos
–  Involuntarios, rápidas, estereotipados (retirada,
parpadeo, ...).
–  Controlados polos estímulos que os elicitan.
•  Patróns motores rítmicos.
–  Combinan actos reflexos e voluntarios (andar, ...)
–  Inicio e remate voluntarios.
–  Unha vez iniciados son repetitivos e reflexos.
24/3/15 9
 T6:  Sistema  Motor  

FIG.6.1: Elementos da xerarquía motora.

24/3/15 10
 T6:  Sistema  Motor  

FIG.6.2: xerarquía motora.

24/3/15 11
 T6:  Sistema  Motor  

6.2. O músculo e os seus receptores.

•  Tipos de tecido muscular.
q  Esquelético, xuntase aos hosos: responsable do movemento
coordinado e voluntario
q  Liso: das paredes das vísceras (estómago, intestino, vasos
sanguíneos…): involuntario
q  Cardiaco: estriado e involuntario
•  O 40% do corpo é músculo esquelético, e outro 10% é liso e cardiaco
 T6:  Sistema  Motor  

FIG.6.3: Xunta neuromuscular.

24/3/15 13
 T6:  Sistema  Motor  

FIG.6.4:Contracción muscular.

24/3/15 14
 T6:  Sistema  Motor  

FIG.6.5: Contracción muscular-2.

 T6:  Sistema  Motor  

6.3. Funcións motoras da médula espiñal.

FIG. 6.6: Descripción dun segmento medular.

24/3/15 16
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.7: Receptores do músculo: Fuso

muscular e Órgano Tendinoso de Golgi.
24/3/15 17
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.8: Reflexos medulares

24/3/15 18
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.9.: Reflexo de estiramento e carga

24/3/15 19
 T6:  Sistema  Motor  

24/3/15 FIG. 6.10.: Reflexo de estiramento e carga 20

 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.11: Reflexo de retirada ou nociceptivo.

24/3/15 21
 T6:  Sistema  Motor  

FIG.6.12: Reflexo de
marcha e inhibición
recíproca do anta-
gonista.

24/3/15 22
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.13: Vías motoras

corticoespiñais (sistema
piramidal).
24/3/15 23
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.14: Vías dó Tronco Cerebral á médula

(sistema extrapiramidal).
24/3/15 24
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.15: Núcleos motores da Médula Espiñal

24/3/15 25
 T6:  Sistema  Motor  

Funcións motoras do talo cerebral.

FIG. 6.16: integra-

ción sensomotora
no tallo cerebral.

24/3/15 26
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.17: Control dos

movementos oculares
dende o tallo cerebral

24/3/15 27
 T6:  Sistema  Motor  

Fig. 6.18: Talo cerebral indicando as

preparacións mais típicas.
24/3/15 28
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.19: Reflexos posturais nun

animal descerebrado no que se
extirparon os laberintos.
24/3/15 29
 T6:  Sistema  Motor  

6.4. Control superior do movemento.

Os movementos voluntarios
Requiren:
•  Percepción do obxectivo
•  Ser conscentes de cómo están dispostas
as partes movibles do corpo.
•  Capacidade para mover partes do corpo.
•  Capacidade para detectar erros e facer
reaxustes (con retroalimentación).

24/3/15 30
 T6:  Sistema  Motor  

FIG.6.20: Incremento do flu-

xo sanguíneo nas áreas mo-
toras do cortex según distin-
tas execucións motoras.

24/3/15 31
 T6:  Sistema  Motor  

(Adaptado de Pinel, 2001, 260) FIG.6.21: Cortizas motoras.

24/3/15 32
 T6:  Sistema  Motor  

Córtex de asociación Sensomotor

Parietal Posterior :
Está implicado na representación da posición do
corpo e tamén na representación dos obxectos
cos que a persoa está a interactuar.
Integra información de diferentes areas senso-
riais que logo envía ao lóbulo frontal.
A súa lesión pode provocar:
Apraxia: Dificultade para executar movementos
voluntarios.
Neglixencia contralateral: Falla de resposta a
información que ven da cara contralateral á do
dano cerebral.

24/3/15 33
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.22: Entradas

(Adaptado de Pinel, 2001, 260)
e saídas do córtex
parietal posterior.
24/3/15 34
 T6:  Sistema  Motor  

Córtex de asociación Sensomotor:

Córtex de Asociación Prefrontal Dorsola-
teral
Responsable do mantemento da memoria
durante períodos de tempo curtos.
Implicado na decisión de iniciar
movemento.

24/3/15 35
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.23: Entradas e

saídas do córtex pre- (Adaptado de Pinel, 2001, 260)

frontal dorsolateral
24/3/15 36
 T6:  Sistema  Motor  

Córtex motor Secundario:

Responsable da planificación do movemento.
Córtex motor suplementario: Especializado en
movementos autoiniciados.
Córtex premotor: Especializado en movementos
baixo guía sensorial.

24/3/15 37
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.24: Saídas ao

(Adaptado de Pinel, 2001, 260)
córtex motor primario.

24/3/15 38
 T6:  Sistema  Motor  

FIG.6.25: A lesión unilateral da área

motora suplementaria produce déficits
na coordinación bimanual.
24/3/15 39
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.26: O rexistro dende coiro cabelludo demostra

que neuronas da área premotora lateral poden disparar
ata aprox. 800 ms. antes do movemento voluntario.
24/3/15 40
 T6:  Sistema  Motor  

Córtex Motor Primario:

E por donde a meirande parte da información
motora abandona o córtex.
A lesión desta área leva a alteracións motoras
pero non a parálese.
Contén representación somatotópica.
Codifica a forza e a dirección do movemento.

24/3/15 41
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.27: Representación topográfica dos mús-

24/3/15
culos do corpo na cortiza motora primaria. 42
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.28: Codificación da forza no cortex motor primario.

24/3/15 43
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.29: Control fragmentario e a

24/3/15
súa retroalimentación. 44
 T6:  Sistema  Motor  
Salto   Man  na  parte  
Agarrar   inferior  

Man  na  
Defensa   parte  central  

Man  á  boca   Mas8ca,  lame  

FIG. 6.30: Categorías de movementos no Córtex Motor

24/3/15   45  
 T6:  Sistema  Motor  

(Adaptado de Pinel, 2001, 260)

FIG. 6.31: Fluxo da informa-

ción nas cortizas motoras.
24/3/15 46
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.32: Campo visual

frontal: un centro para
movementos oculares
voluntarios.
24/3/15 47
 T6:  Sistema  Motor  

6.5. Funcións motoras dos ganglios da base.

FIG. 6.33: Gánglios da base e cerebelo forman

dous bucles de retroalimentación para o sistema
motor, con conexións e funcións diferenciadas.
24/3/15 48
 T6:  Sistema  Motor  

•  Caudado
Estriado
•  Putamen
•  Globus pallidus
•  Nuc. subtalámico
•  Substancia nigra

FIG. 6.34: Ganglios da Base.

24/3/15 49
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.35: Organización

de bucles en Gánglios
da base e Cerebelo.

24/3/15 50
 T6:  Sistema  Motor  

Síntomas por dano nos ganglios da base

1. Movementos involuntarios continuos.

2. Diminución nos movementos voluntarios.
3. Cambios na postura ou no tono muscular

Nalgunhas enfermidades prevalecen os

movementos involuntarios, noutras domi-
na a perda de movementos voluntarios.

24/3/15 51
 T6:  Sistema  Motor  

Trastornos por lesión dos Ganglios da Base

Atetoses: Movementos lentos de torsión nas
extremidades superiores
Enfermidade de Dificultade para iniciar movementos,
Párkinson: espontáneos; movementos enlentecidos,
aumento de tono e rixidez muscular;
tremor en reposo, que diminúe en
movemento e desaparece durante o sono.
Acaba impedindo calquera movemento
voluntario.
Balismo: Sacudidas violentas que soen afectar a un
lado do corpo.
Corea de Movementos rítmicos involuntarios e rápi-
Huntington: dos dos músculos distais.
Discinesia: Movementos accesorios asociados a un
acto motor voluntario.

24/3/15 52
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.36: Conexións de Gánglios da Base e

Córtex. Configuración en bucle.
24/3/15 53
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.37: Ganglios da Base: Bases anatómicas

de algunhas enfermidades.
24/3/15 54
 T6:  Sistema  Motor  

Papel dos Ganglios da Base

•  Implicados en movementos complexos e precisos.
•  Paso dunha acción á próxima mediante mecanis-
mos de inhibición e desinhibición.
•  Corea de Huntington e Hemibalismo supoñen a
quebra de sistemas inhibitorios coa aparición de
movementos involuntarios.
•  Acinesia ou E. de Parkinson supoñen quebra dos
sistemas de desinhibición.

24/3/15 55
 T6:  Sistema  Motor  

6.7. Funcións motoras do cerebelo.

FIG. 6.38: O córtex (A) está

organizado en tres capas e
conten cinco tipos de neuronas.
Detalle dun glomérulo (B)

24/3/15 56
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.39: Bucles para a modulación da función motora no

cortex do cerebelo. O input excitatorio pode ser modulado
por interneuronas inhibitorias.
24/3/15 57
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.40: Saídas dos tres sistemas

funcionais do cerebelo.

24/3/15 58
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.41: Entradas aos tres

sistemas funcionais do cerebelo.

24/3/15 59
 T6:  Sistema  Motor  

24/3/15 FIG. 6.42: Circuitos para a modulación. 60

 T6:  Sistema  Motor  

•  O Vestibulocerebelo orgaiza reflexos para manter o

equilibrio e a coordinación dos movementos
oculares.

•  O Espiñocerebelo e o cerebrocerebelo converten

plans motores en programas motores coa
secuencia temporal precisa.

24/3/15 61
 T6:  Sistema  Motor  

Trastornos por lesión do Cerebelo

Ataxia Falla orden e coordinación nos movementos
- Bradicinesia - Movementos lentos.
- Astenia lixeira - Debilidade muscular
- Asinerxia - Deterioro na dirección e forza
Disdiadococinesia Dificultade para executar unha secuencia
progresiva de movementos.
Disartria: Fala lenta, farfállante e entrecortada.
Dismetría: Erros na medida dos movementos que son
bruscos e se descompoñen en sacudidas
que non acadan o seu obxectivo.
Tremor intencional: Aparece co movemento voluntario e diminúe
en reposo.
Hipotonía: Diminúe a resistencia normal ao estiramento
pasivo.
Signo de rebote: Ao opoñernos á flexión, golpéanse.
Desequilibrio: Afecta sobretodo as pernas (andar ebrio).
24/3/15 62
 T6:  Sistema  Motor  

Fig. 6.43: Tremor intencio-

nal, por dano no cerebelo.

Atasia cerebelosa: des-coo

rdinación e inexacti-tude do
s movementos
24/3/15 63
 T6:  Sistema  Motor  

Fisiolóxico

En reposo (enfermidade d
e Parkinson). Desaparece c
o movemento.
Intencional (dano no
cerebelo). Aparece co
movemento.

Da Corea de Huntington:
rápido, irregular, involuntario

Da atetose: lento, de torsió

n.

Fig. 6.44: Tremores

24/3/15 64
 T6:  Sistema  Motor  

Guía interna versus guía externa do

movemento
Os movementos poden variar notablemente
en canto a contribución de fontes de
información internas ou externas.
–  Un bucle externo domina no caso de move-
mentos guiados pola visión.
–  Un bucle interno domina durante movemen-
tos autoguiados e ben aprendidos.

24/3/15 65
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.45: Bucles

externo (cerebelo)
e interno(ganglios
da base).

24/3/15
66
 T6:  Sistema  Motor  

Efectos da experiencia
•  Coa práctica as secuencias motoras poden ser
agrupadas en paquetes de resposta en vez de
diferentes respostas illadas.

•  A practica provoca o desplazamento do control

dende áreas superiores (p.e. de asociación) a
outras mais baixas (p.e. motora primaria).

24/3/15 67
 T6:  Sistema  Motor  

Fig. 6.46: Coa práctica medra a exactitude, os mo-

vementos son mais directos e menos variables.
24/3/15 68
 T6:  Sistema  Motor  

Fig. 6.47: Coa aprendizaxe desplázase

24/3/15
o control dos movementos (PET) 69
 T6:  Sistema  Motor  

Fig. 6.48: Entrenamento rehabilitador en primates

despois de lesión cortical focal (Nudo et al., 1992)
24/3/15 70
 T6:  Sistema  Motor  

Fig.  6.49:  En  monos,  co  

entrenamento,  o  córtex  
sen   dano   que   controla  
man   e   dedos   expande  
ata  áreas  próximas  non  
dañadas.  

24/3/15 71
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.50: Sistema

Neuroendocrino.

24/3/15 72
 T6:  Sistema  Motor  

FIG. 6.51: Sistema

Nervioso Autonomo.

24/3/15 73