TEMA 3: Avaliación do desenvolvemento

nos anos preescolares.

Prof. Miguel Pérez Pereira

Avaliación do Desenvolvemento
Índice
1. Avaliación do desenvolvemento psicomotor
2. Avaliación das funcións executivas.
3. Avaliación do desenvolvemento cognitivo
4. Avaliación do desenvolvemento lingüístico
5. Avaliación do coñecemento social
6. Avaliación do comportamento
7. Avaliación do contexto familiar e escolar
8. Avaliación en circunstancias excepcionais
 Avaliación no período preescolar:
Características xerais
— Prodúcense adquisicións evolutivas moi relevantes en todas as áreas
do desenvolvemento:
— Avances na motricidade visible e invisible
— Emerxencia e complejización das funcións de representación
(capacidades simbólicas) e resolución de problemas.
— Comezo do control executivo das accións complexas.
— Avances e consolidación da linguaxe.
— Importantes logros en canto a autonomía persoal e socialización
— Importantes logros nas relacións interpersoais e o coñecemento social.
— Cambios nos contextos de desenvolvemento

Poden producirse desfases madurativos

Gran variabilidade intersuxeito e intrasuxeito (disarmonías)
Avaliación no período preescolar:
Características xerais

— O interese e a colaboración durante o exame é aínda

fluctuante e depende do contexto, do avaliador e das
habilidades e intereses do neno.
— Son necesarias actividades curtas e variadas e un espazo libre
para a actividade motriz.
— Pode requerirse a presenza dos pais, aínda que sexa nos
primeiros momentos da avaliación.
— Ademais da linguaxe, a observación e análise doutras
producións simbólicas (como o xogo e o debuxo) son
fundamentais.
Avaliación no período preescolar:
Características xerais

— Demandas habituais de avaliación:

— Atrasos xeneralizados do desenvolvemento.
— Sospeita de atraso cognitivo, lingüístico ou psicomotor
— Problemas de expresión somática.
— Problemas comportamentais (excesiva inhibición ou
actuación, falta de autonomía en alimentación ou sono, falta
de adaptación ao contexto escolar, etc.)
— Os ámbitos do desenvolvemento están máis diferenciados
que no período anterior: Probas máis específicas e
diferenciadas.
1. Avaliación do desenvolvemento
psicomotor
 Desenvolvemento psicomotor: producto da
maduración e do ambiente.

(Cobos, 1995)
 Compoñentes do desenvolvemento psicomotor

• Equilibrio
Desenv. psicomotor •
•
Coordinación
Independencia
motriz

Esquema corporal Lateralidade Motricidade

Estructuración espazo-temporal

Ton muscular Respiración

Relación con aprendizaxes

escolares
Test motores de Ozeretski: Madrid : MEPSA,
1984.
— Aplicación: de 4 a 16 anos.
— Aspectos avaliados:
— coordinación estática
— coordinación dinámica das mans
— coordinación dinámica xeral
— rapidez de movementos
— movementos simultáneos
— ausencia de sincinesias.
— Pódese obter unha idade motora e un cociente motor (CM=
IM/IC)
COORDINACIÓN
ÓCULOMANUAL
COORDINACIÓN DINÁMICA
CONTROL POSTURAL,
EQUILIBRIO
 Avaliación do desenvolvemento psicomotor

— Protocolo para o exame psicomotor (Cobos, 1995)

Cobos Álvarez, P. (1995): El desarrollo psicomotor y sus alteraciones.
Madrid: Pirámide.
— É un conxunto de actividades para valorar
CUALITATIVAMENTE a execución psicomotora, e detectar
posibles atrasos
— É unha proba CRITERIAL (non posúe normas. Inclúe algunhas
orientacións en canto á idade esperada de adquisición)
— Dirixido a preescolares e nenos de primeiro ciclo de primaria
— Estrutura: bloques de actividades para cada compoñente do
desenvolvemento psicomotor
 Protocolo para el examen psicomotor (Cobos, 1995)

Componente Aspectos evaluados

Coordinación • Realizar movementos que inclúen un, dous
ou tres partes seguindo instrucións verbais
ou ante demostración

Equilibrio • Equilibrio estático

• Equilibrio dinámico
Control respiratorio • Observación directa do ritmo, tipo e
profundidade
Estructuración • Conceptos básicos espaciais
espacial • Noción dereita-esquerda (el mesmo/outros)

Estructuración • Secuencias rítmicas

temporal • Conceptos temporais
 Avaliación do desenvolvemento psicomotor:
Protocolo para el examen psicomotor (Cobos, 1995)

Componente Aspectos evaluados

Esquema corporal • Recoñecer/nomear partes do corpo
• Representación gráfica (debuxo)
• Imitación de xestos

Lateralidade • Preferencia manual un conxunto de

tarefas
Ton muscular • Extensibilidade
• Pasividade
• Relaxación

Independencia • Observación de actividades que implican

motriz independizar movementos (Ex. Pechar un
ollo e despois outro)
 Avaliación do desenvolvemento psicomotor:
EPP (Escala de Evaluación de la Psicomotricidad
en Preescolar) (de la Cruz & Mazaira, 2003, TEA)

— Aplicación: de 4 a 6 anos
— Aplicación: individual/colectiva (pequeno grupo)
— Tempo: 20-30 minutos
— Avalía catro aspectos da motricidade:
— Locomoción: desprazamentos e cambios de posición
— Equilibrio: estático e dinámico
— Coordinación: grosa e fina
— Esquema corporal: coñecemento do corpo. Lateralidade
Avaliación do desenvolvemento psicomotor:
EPP (Escala de Evaluación de la Psicomotricidad
en Preescolar) (de la Cruz & Mazaira, 2003, TEA)

— Puntuación e valoración:
— Os ítems poden aplicarse en calquera orde
— Cada ítem recibe 2 (execución correcta), 1 ( execución con
dificultade ou corrixida), ou 0 puntos (non execución, ou
execución incorrecta)
— As áreas reciben unha puntuación directa total, á que se lle
adxudica un nivel psicomotor segundo a idade:
— A: Bo
— B: Normal
— C: Baixo
 Avaliación do desenvolvemento psicomotor:
EPP (Escala de Evaluación de la Psicomotricidad
en Preescolar) (de la Cruz & Mazaira, 2003, TEA)

Tabla 2: Conversión de puntuacións en niveis

 Avaliación do desenvolvemento psicomotor:
EPP (Escala de Evaluación de la Psicomotricidad
en Preescolar) (de la Cruz & Mazaira, 2003, TEA)

Elaboración do Perfil Psicomotor

2. Avaliación das funcións executivas
3.2 Técnicas e instrumentos para a avaliación das
funcións executivas
— Importancia das funcións executivas para o desenvolvemento.
— Funcións executivas: habilidades cognitivas que permiten a
anticipación e establecemento de metas, a formación de plans e
programas, o inicio das actividades e operacións mentais, a
autoregulación das tarefas, o mantemento da atención e a inhibición
de conductas innecesarias, e a capacidade de corrección. Permiten
o manexo dos proceso cognitivos.
— Inhibición conductas inaxeitadas
— Atención selectiva
— Flexibilidade cognitiva
— Auto regulación
— Memoria de traballo
— Planificación
— Demora na gratificación
— Diferente momento de maduración.
CHEXI: Childhood Executive Functioning
Inventory
— Autores: Thorell, L.B., & Nyberg
— Idades aplicación: 4-15 anos
— Inventario para pais e/ou mestres
— Mide funcións executivas:
— Subescalas:
— Memoria de traballo (media dos ítems 1, 3, 6, 7, 9, 19, 21, 23, 24)
— Planificación (media dos ítems 12, 14, 17, 20)
— Regulación (media dos ítems 2, 4, 8, 11, 15)
— Inhibición (media dos ítems 5, 10, 13, 16, 18, 22)
— http://www.chexi.se/index.html
CHEXI: Childhood Executive Functioning
Inventory.
— Análise factorial identificou só dous factores, que
denominaron:
— Memoria de traballo
— Inhibición
— Corrección
As puntuacións son de 1 a 5 e os ítems de cada factor son:
— Memoria de Traballo: Ítems nº: 1, 3, 6, 7, 9, 12, 14, 17, 19,
20, 21, 23, 24
— Control Inhibitorio: Ítems nº: 2, 4, 5, 8, 10, 11, 13, 15, 16,
18, 22
— Hai que obter a media de cada factor.
 Media e desviación típica do CHEXI

Adaptación galega de Alberto Veleiro con nenos de 4-7 anos (a meirande parte de 4) nos centros
públicos de ensino de Culleredo. Non houbo diferenzas por idades
Media e desviación típica do CHEXI para
nenos con TDAH e sen trastorno.
3. Avaliación do desenvolvemento
cognitivo
Avaliación do desenvolvemento cognitivo.
A medida da intelixencia.
— A intelixencia é un constructo teórico complexo para o cal
non existe unha definición unívoca nin consensuada.
— Son medidas das habilidades dun suxeito en diferentes
ámbitos.
— A súa estrutura e o tipo de ámbitos avaliados depende do
modelo teórico a partir do cal se constrúe a proba.
— Tests de perspectiva clínica-empírica
— Modelos factoriais-aptitudinais (factor único/ multifactoriais)
— Modelos de procesamento
Avaliación do desenvolvemento cognitivo.
A medida da intelixencia.

Principais probas para idade preescolar:

ü Escalas Wechsler (WPPSI/WPPSI III) (Wechsler,
2002/2009)
ü Test Breve de Inteligencia de Kaufman (K-Bit)
(Kaufman & Kaufman, 1990/2000)
ü Escalas McCarthy de Aptitudes y Psicomotricidad
para niños (MSCA) (Mc. Carthy, 1972/ 2006)
 Avaliación do desenvolvemento cognitivo.
As escalas Wechsler de intelixencia
— “O que miden os test de intelixencia é a capacidade do suxeito
para comprender o mundo que lle rodea e o conxunto de recursos
con que conta para afrontar os retos que se lle presentan”
D. Wechsler

Capacidade global, aínda que formada por elementos

cualitativamente diferentes que requiren unha medición
complexa.
 Escalas de intelixencia de Wechsler para
diferentes idades
WPPSI WISC-R WAIS III
(4;0 - 6,6) (6;0 - 16,11) (16 - 89)
Escala Verbal -Información -Información -Información
(5 subtest) -Vocabulario -Vocabulario -Vocabulario
- Aritmética - Aritmética - Aritmética
- Semejanzas - Semejanzas - Semejanzas
- Comprensión - Comprensión - Comprensión
- (Frases) - (Dígitos) - Dígitos
- (Letras y números)

Escala - Figuras incompletas - Figuras incompletas - Figuras incompletas

Manipulativa - Laberintos - Historietas - Historietas
(5 subtest) - Dibujo geométrico - Rompecabezas - Matrices
- Cuadrados - Cubos - Cubos
- Casa de animales -Claves -Claves de números
(Laberintos) (4 alternativas)
Escalas Wechsler para preescolares.
2 manuales 2 Cuadernos de estímulos
Nova versión: WPPSI III
ESTRUCTURA GENERAL
Estrutura xeral

2 etapas de edad
Nuevos modelos
1ª etapa 2:6 a 3:11 años
teóricos de
interpretación de
2ª etapa 4:0 a 7:3 años
los resultados

8 tests nuevos 2 índices nuevos

Matrices Búsqueda de Símbolos
Material manipulativo Libro de clav
Velocidad de procesamiento (VP)
Adivinanzas Rompecabezas
Lenguaje general (LG)
Conceptos Dibujos
Claves Nombres
Escalas Wechsler para preescolares.
Nova versión: WPPSI III
Escalas xerais e tests (1ª etapa): 2;6 a 3;11

Escalas xerais e tests (2ª etapa): 4;0 a 7;3

 Escala verbal
WPPSI-III - Exemplos 1ª y 2ª Etapa

— Información
— Items gráficos (niveis inferiores de idade)
“Enséñame qué es lo que te puedes comer” (item 1)
— Items verbais
“Cuántos años tienes?”
“Qué puede haber dentro de una botella?”
“Dime dos cosas que tengan ruedas”
Ø Que avalía?:
ü Intelixencia cristalizada (coñecementos xerais do mundo)
ü Memoria a longo prazo
 WPPSI III- Exemplos Escala verbal
1ª Etapa

Dibujos
Linguaxe Xeral
“Mira estos dibujos. Señala el….” 1ª e 2ª etapa
Que avalía?

ü Comprensión instruccións
verbais
ü Discriminación auditiva e
visual
ü Memoria auditiva
WPPSI III- Exemplos
Linguaje Xeral
1ª e 2ª etapa

Nombres
“¿Sabes que es esto… cómo se llama? ”

Que avalía?

ü Expresión verbal
ü Recuperación de palabras
WPPSI III- Ejemplos
Escala verbal
2ª Etapa
Vocabulario
Items gráficos (niveis inferiores de idade)
“¿Qué es esto?”
Items verbais
“Ahora voy a preguntarte el significado de algunas palabras… qué
es… qué quiere decir…?

Que avalía?
ü Formación de conceptos verbales
ü Memoria a longo prazo
ü Amplitude léxica
WPPSI III- Exemplos Escala verbal
2ª Etapa

Adivinanzas
Identificar conceptos a partir de pistas verbais
“Adivina en qué estoy pensando”
Es un animal que hace miau. ¿Qué es?
Es una palabra que dices cuando te vas. Qué es?
Está en el cielo. Qué es? (5”) Está en el cielo y da calor. Qué es?

Que avalía?
ü Razonamento verbal, analóxico e xeral
ü Integración e síntese de información
ü Xeneración de conceptos alternativos
 alg
WPPSI: ÁREA MANIPULATIVA los
má
Cubos
WPPSI III- Exemplos
Es uno de los test principales enEscala Manipulativa
las dos etapas
La
1ª e 2ª Etapa
Las tareas se realizan con pequeños cubos con
caras de color blanco y rojo y el niño debe intentar
Cubos copiar el modelo que se le presenta
Es
Procesos implicados:
Reproducción dun modelo de duas cores e con de
la coordinación visomanual,
grao crecente de dificultade.
la percepción y
Primeiro modelo en papel. Logo, tridimensional.
la organización visual
Que avalía? la capacidad de separar la forma de la figura
visual
ü Análise e síntese de estímulos visuais abstractos.
ü Formación de conceptos non verbais, percepción e
2007-2009
2009-2011
orgaización visual.
ü Procesamento simultáneo
ü Coordinación visomanual.
ü Capacidade de aprendizaxe e xeneración de estratexias.
 alguno de los dos prim
los ítems anteriores e
máxima puntuación en
WPPSI III- Ejemplos Escala Manipulativa
1ª e (2ª Etapa)
La aplicación finaliza de

Rompecabezas
Diferentes puzzles con dificultade crecente Es muy importante con
después de decir la últi
“Estas piezas forman un… Júntalas tan rápido como puedas y avísame
cuando hayas terminado”
Que avalía?
Free powe

ü Organización visoespacial.
ü Integración de relacións parte/todo.
ü Razonamento non verbal.
ü Aprendizaxe por ensaio error.
ü Coordinación visomanual.
ü Flexibilidade cognitiva e persistencia.
WPPSI III- Exemplos
Escala Manipulativa
2ª Etapa

Matrices
“Mira estos dibujos… Cual de estos iría aquí? Señálalo.”

Que avalía?
ü Razonamento abstracto
ü Procesamento de información
visual
WPPSI III- Ejemplos Escala Manipulativa
2ª Etapa
Conceptos
Escoller un debuxo de cada fila para formar un grupo

“Elige un dibujo de aquí (fila de arriba)

que vaya con uno de aquí (fila de
abajo)”

Que avalía?
ü Razonamento abstracto
ü Formación de categorías
 máxima puntuación en dos con

WPPSI III- Ejemplos Velocidad de procesamiento

La aplicación finaliza después d

2ª Etapa
Es muy importante controlar y
Búsqueda de símbolos después de decir la última pala
O neno debe sinalar se un símbolo modelo atópase ou non dentro dun
conxunto de 4 ítems diferentes (grupo de procura)

Free powerpoint temp

Que avalía?
ü Percepción e discriminación visual
ü Memoria visual a curto prazo
ü Coordinación visomanual
ü Atención sostida
Subtest Búsqueda de símbolos
Ítems de práctica
 alguno de los dos primeros ítems presentados, h
los ítems anteriores en orden inverso hasta q
máxima puntuación en dos consecutivos.
WPPSI III- Exemplos Velocidade de procesamento
2ª Etapa
La aplicación finaliza después de tres fallos conse

Es muy importante controlar y registrar el tiempo

Claves después de decir la última palabra de las instrucc

Debe recoñecer unhas figuras xeométricas dentro das cales,

segundo un código que se lle mostra, debe debuxar o signo
que lle corresponde (por exemplo no cadrado dúas liñas
Free powerpoint template: www.brainybetty.com
paralelas, na estrela unha liña vertical, etc.).

Avalía
ü Memoria a curto prazo ü Atenció n
ü Capacidade de aprendizaxe ü Motivació n
ü Procesamento visual e secuencial ü Coordinació n visomanual
ü Flexibilidade cognitiva
Subtest Claves
Hoja de respuesta
Escala Wechsler para preescolares (WPPSI III)
Normas xerais de aplicación

- Altérnanse tests verbais e de execución. Primeiros items son de

exemplo
- En cada test o punto de comezo depende da idade do suxeito.
Regra de retorno.
- Finalización: de acordo a número de items fallados (2 a 5)
- Algunhas das probas teñen bonificación ou penalización por tempo

OLLO: as condicións de aplicación poden modificar os resultados!!!!

IMPORTANTE observar aspectos cualitativos e formas de enfrontarse
ás tarefas
IR MAIS ALÁ do acerto ou do erro / ANÁLISE INTRAINDIVIDUAL
 Escala Wechsler para preescolares (WPPSI III)

Puntuación e valoración

Puntuacións directas
Escalares (subtest) Media = 10
DT = 3

Puntuacións típicas
Dous tipos Media = 100
Compuestas (CI/Indices) DT = 15

CI Verbal CI Manipulativo
Velocidad Lenguaje
procesamiento general

CI Total
Exemplo: resumo de puntuacións.
Alicia, 6 anos e 1 mes
Exemplo: resumo de puntuacións.
Alicia, 6 anos e 1 mes
Escala Wechsler para preescolares (WPPSI III)
— Interpretación
— Análise interindividual e intraindividual
• Análise do CI Total
• Comparacións entre CI Verbal-Manipulativo (tamaño
das diferenzas)
• Análise de perfís
• Relacións entre escalas
• Relacións entre subtest/ discrepancia entre
media da escala e subtest (puntos fortes e
febles)
• Relacións entre factores
 Escala Wechsler para preescolares (WPPSI III)

Interpretación: novas perspectivas teóricas no WPPSI III

Modelo de Cattell- Horn- Carroll (CHC)

Factores/ Aptitudes xerais

Intelixencia Fluida Velocidade de

Procesamento visual
Gf procesamento
Gv
(Gs)

Intelixencia Cristalizada Memoria a longo prazo

Gc (Glr)

Aptitudes específicas
Modelo de Carroll
Habilidades específicas
Test breve de inteligencia de Kaufman (K-BIT)

— Medida de intelixencia verbal e non verbal.

— Obxectivo: cribado (screening), en circunstancias en que se
precise unha apreciación rápida das habilidades dun suxeito.
Ej:
ü Identificación previa de nenos en risco, para posterior avaliación
ü Estimación da intelixencia como parte dun proceso máis amplo
de valoración ( intereses vocacionais, rendemento,
personalidade, etc.)
ü Valoración dun numero amplo de nenos ou adultos
ü Revisión periódica de capacidades
 Test breve de inteligencia de Kaufman (K-BIT)

— Rango de aplicación: 4-90 años

— Tempo de aplicación: 15-30 minutos
Intelixencia cristalizada
— Estructura:
— 2 subtest:
1. Vocabulario
Coñecemento de palabras
a) Vocabulario expresivo Formación de conceptos verbais
b) Definicións (a partir de 8 anos)

2. Matrices Resolución de problemas non verbais

Comprensión de analoxías
Percepción de relacións
Intelixencia fluida
 Test breve de inteligencia de Kaufman (K-BIT)

1. Vocabulario
a. Vocabulario expresivo : “¿Qué es esto?”
 Test breve de inteligencia de Kaufman (K-BIT)
La aplicación finaliza después de tres fallos consecut

Es muy importante controlar y registrar el tiempo, q

1. Vocabulario 30 seg.por item
después de decir la última palabra de las instruccion
b. Definicións. Encontrar a palabra a partires de dúas pistas
(expresión descriptiva máis palabra incompleta)“¿Qué
palabra va aquí?”
Free powerpoint template: www.brainybetty.com
 Test breve de inteligencia de Kaufman (K-BIT)

2. Matrices.
Elexir a figura (concreta ou abstracta) que “mellor encaixa”
cun determinado patrón ou estímulo único. “Este….con cuál de
estos va?” o “¿Cuál de estos va aquí?”
 Test breve de inteligencia de Kaufman (K-BIT)

2. Matrices.
Test breve de inteligencia de Kaufman (K-BIT)

2. Matrices
Test breve de inteligencia de Kaufman (K-BIT)

— Aplicación:
— Contén ítems de aprendizaxe (os dous primeiros de cada
nivel de idade en vocabulario expresivo e ítems de exemplo
en definicións e matrices).
— Os ítems preséntanse en bloques (4 ou 5) que sinalan puntos
de inicio segundo a idade e o criterio de terminación
— Terminación: fallo en todos os ítems dun bloque
— Retorno ao ítem 1: fallo en todos ou case todos (-1) os ítems
do bloque de inicio.
Test breve de inteligencia de Kaufman (K-BIT)
Exemplos de aplicación
Test breve de inteligencia de Kaufman (K-BIT)
Puntuación e valoración

1) Calcúlase a puntuación directa para cada subtest.

2) Cada PD transfórmase en puntuacións típicas (PT, Media :
100 DT: 15), e obtense ademais un CI Composto
(Vocabulario + Matrices)
3) As PT convértense tamén en centiles e categorías
descritivas
4) Determínase a significación da diferenza entre as
puntuacións dos dous subtest
Test breve de inteligencia de Kaufman (K-BIT)
Puntuación e valoración

Exemplo, Elena S.P. , 22 anos

 Escalas Mc Carthy de aptitudes y psicomotricidad
para niños (MSCA)
— Ed. Pearson (anteriormente TEA ediciones)
— Avalía habilidades cognitivas e psicomotoras en
nenos pequenos (especial para preescolares)
— Rango de aplicación: 2 anos e medio a 8 anos e
medio
— Tempo aplicación 45-60 minutos
— Estrutura: 18 test agrupados en cinco escalas.
As tres primeiras escalas ( Verbal + Perceptivo-
manipulativa + Numérica) proporcionan un
Índice Xeral Cognitivo (GCI)
Escalas McCarthy de aptitudes y psicomotricidad
para niños (MSCA) (Dorothea McCarthy)
— Especial para avaliar nenos con sospeita de atraso para os
cales o WPPSI pode ser moi difícil.
— Inclúe escala de psicomotricidade, importante para a
avaliación da aprendizaxe a estas idades: copia de debuxos,
debuxo da figura humana, imitación de accións, coordinación
de brazos e pernas, etc.
— O Índice Xeral Cognitivo exprésase en puntuacións típicas:
media de 100 e unha DT de 16.
— Os índices parciais do resto das subescalas tamén son
puntuacións típicas: media de 50 e unha DT de 10.
— Pódese trazar un perfil de desempeño.
 Escalas Mc Carthy de aptitudes y psicomotricidad
para niños (MSCA)

3 pruebas nuevas Pruebas de las

+ 2 de la escala tres primeras
Escala/ Índice General Cognitivo perceptivo escalas (2+1+1)
manipulativa
Escalas Mc Carthy de aptitudes y psicomotricidad
para niños (MSCA)
4. Avaliación do desenvolvemento lingüístico.
4. Técnicas e instrumentos para a avaliación o
desenvolvemento lingüístico
— Complexidade das habilidades lingüísticas.
— Que avaliar?:
— Procesos: Comprensión e Produción
— Dimensións da linguaxe:
— Fonética e fonoloxía
— Léxico-Semántica
— Morfoloxía
— Sintaxe
— Pragmática
— Discurso
4. Técnicas e instrumentos para a avaliación o
desenvolvemento lingüístico
— Obxectivos:
— Identificar nenos que precisan de atención específica.
— Saber que conductas lingüísticas están alteradas e en que grao
(retraso) (debilidades).
— Identificar as habilidades positivas da súa conducta lingüística.
— Valorar se o problema afecta a todos os compoñentes da
linguaxe ou só a algúns.
— Fundamento para realizar a acción educativa / intervención.
— Principio: Adaptar a avaliación ao individuo e ás características que
presenta (Miller, 1981).
4. Técnicas e instrumentos para a avaliación o
desenvolvemento lingüístico
— Métodos e instrumentos para a avaliación da linguaxe.
— Observación.
— Probas non estandarizadas (avaliación criterial)
— Probas estandarizadas de aplicación individual.
— Inventarios paternos.
— Consideracións sobre do proceso de elaboración dos test:
— Creación orixinal (Ex. PLON).
— Adaptación dun existente noutra lingua (Esclas MacArthur).
— Tradución dun xa existente noutra lingua (Ex.: Escala de
Reynell).
4. Técnicas e instrumentos para a
avaliación do desenvolvemento lingüístico
— Decisión previa sobre os aspectos a avaliar e as técnicas de
obtención de información.
— Preparativos sesións de avaliación:
— Preparación dos materiais.
— Previsión das actividades do neno.
— Disposición do entorno (cuarto).
— Coñecemento das normas para a aplicación das probas.
— Entrenamento previo.
— Coñecemento dos criterios de puntuación e valoración.
— Interpretación dos resultados e integración da información.
Escala de Desarrollo del Lenguaje de
Reynell – 3ª edición
— Autores: S. Edwards, P. Fletcher, M. Garman, A. Hughes, C. Letts,
I. Sinka (1997).
— Edición española: Madrid. PSYMTEC. 2004.
— Problemas da tradución española.
— Aplicación: 18 meses a 7 anos.
— Aplicación Individual. Tempo: Libre ( entre 30 e 45 minutos).
— Descrición: Esta edición revisada ofrece unha media fiable da
comprensión verbal e a linguaxe expresiva nos nenos. Permite
avaliar calquera neno que se sospeite poida ter algún problema de
linguaxe e ofrecer guías básicas de terapia e estimulación.
— Esta composta por dúas escalas: A) Escala de Comprensión. B)
Escala de Expresión.
Escala de Desarrollo del Lenguaje de
Reynell – 3ª edición
— Vantaxes:
— Avalía as habilidades de Comprensión e de Produción por separado.
— Aplicación fácil e relativamente breve.
— Usos:
— diagnostica nenos con posibles problemas de linguaxe
— proporciona bases para a intervención
— monitoriza os progresos
— Baremos: Proporcionan percentís e idades equivalentes.
— Validez e fiabilidade: Fiabilidade (Kurder-Richardson) Comprensión:
entre 0.96 e 0.44 (3 a máis de 6 anos); Expresión: entre 0.92 e 0.85.
Validez : Correlación arredor de 0.70 co TROG e co BPVS II.
 Escala de Desarrollo del Lenguaje de
Reynell – 3ª edición
Escala de Comprensión
1 Palabras simples
2 Relacionar dous obxectos
nomeados
3 Axentes e accións
4 Clausulas
5 Atributos
6 Frases nominais
7 Relacións locativas
8 Asignación de rol temático
9 Vocabulario e gramática
complexa
10 Inferencias.
Escala de Expresión:
1 Palabras simples
2 Verbos en frases
3 Inflexións (Plurais, 3ª Persoa
Tempo Pasado)
4 Elementos da Cláusula
5 Auxiliares (Negativas,
Interrogativas e Preguntas
confirmatorias (tag).
6 Estruturas Complexas
(Imitación, corrección de
erros e completamento de
emisións).
 Escala de Desarrollo del Lenguaje de
Reynell – 3ª edición
— Problemas da Edición en español do RDLS :
— Non se realizou unha aplicación a unha mostra
da población.
— Non existen baremos propios; úsanse os
ingleses.
— Non se adaptou ás carácterísticas do español:
Ordenamento por dificultade dos apartados
(Nivel F: Interrogativas e Negativas),
introdución de elementos novos…
— A tradución é moi mellorable:
Exemplo: Apartado J de COMPRENSIÓN
— ¿De quién es la hermana que celebra su
cumpleaños? à ¿Quién es la hermana de la niña
que celebra su cumpleaños?
Prueba del Lenguaje Inicial (PLI)
— Autores: M. Ramos & J. Ramos
— Editorial: Pro-ed, 2000.
— Avalía habilidades lingüísticas, receptivas e expresivas.
— Idades: 3;0 – 7;11
— Duración: 15-40 minutos.
— Ítems de entrada diferentes para cada idade (3 anos: 20; 4 anos:
25...) Se contesta 3 seguidos continúase, ata que falla 3 seguidos
(tope). Se falla algún, retrocédese ata que responde correctamente
a tres consecutivos (descendente).
— Os compoñentes da linguaxe a avaliar incorporados no PLI son: a
semántica, a sintaxe e a morfoloxía.
— Puntuación bruta à Cocientes à Percentiles.
Evaluación de la Discriminación Auditiva y
Fonológica (EDAF)
— Autores: Brancal, Ferrer, Alcantud & Quiroga (1998). Barcelona: Lebón;
TEA S.A.
— Rango idades: 2-7 anos.
— 1. Discriminación de sons do medio: sinalar os sons escoitados nunha
lámina con 4 debuxos: choro dun bebé, moto, tren...
— 2. Discriminación figura-fondo auditiva: 2 sons xuntos: debe sinalalos
nunha lamina con 4 debuxos (moto-galiña...).
— 3. Discriminación fonolóxica en palabras: Láminas con 2 debuxos. Debe
sinalar a figura que corresponde coa palabra que escoita: mama-papá,
ucha-uva. / Logotomas.
— 5. Memoria secuencial auditiva: O neno escoita series de palabras que
despois debe repetir: luna, casa, silla (item 1); piso, letra, taza, sopa,
pollo (item 14).
— Proporciona percentil para grupos de idade.
Registro Fonológico Inducido

— Autores: M. Monfort & A. Juárez

— Ed. CEPE, 2001
— Explora produción de fonemas.
— Idades: 3;0 a 6;6 anos.
— Uso de debuxos que deben denominar: uso espontáneo e
repetición.
— Consigna: ¿Qué ves aquí? / ¿Qué está haciendo este señor?
— Puntuación: Nº palabras erróneas / Nº fonemas erróneos
— Baremos: Media e DT por idade (cada 6 meses).
— Cociente de dificultade (% de erros por idade)
Bohem-3 Preescolar. Test Bohem de
conceptos básicos
— Autora: Anne E. Bohem
— Editorial: Pearson Educación, 2012
— Aplicación individual
— Duración: 10-15 minutos.
— Idades aplicación: 3-5 anos.
— Avaliación da comprensión de conceptos básicos (26):
cualidades, relacións espaciais e temporais, cantidade..
— Relacionado co desenvolvemento da linguaxe e a cognición, e
co rendemento escolar.
— Base para planificación educativa e acción individual.
Comprobación eficacia intervención.
Bohem-3 Preescolar. Test Bohem de
conceptos básicos
— Dous puntos de inicio (despois dos 4 ítems de práctica):
— nenos de 3 anos (ítems 1 a 24 e 25 a 52)
— Nenos de 4 e 5 anos (ítems 25 a 52 e de 53 a 76)
— Puntuación:
— Resposta correcta: 1
— NR: Non responde
— A: Antónimo
— T: Sinala todos os debuxos
— O: outras respostas
— Proporciona PD, porcentaxe de respostas correctas, diferenza
entre PD e punto de corte (tercio inferior do rango de idade).
Tamén hai Media e DT para grupos de idade (tramos 6 meses)
Señala el bote que está vacío
Señala el tren más largo
Señala la niña que está en la fila antes de un niño
Desarrollo de la morfosintaxis en el niño (TSA)
— Autor: Aguado, G.
— Ed. CEPE: Madrid (1999).
— Rango idades: 3-7 anos.
— Competencia morfosintáctica.
— Material: Libro de láminas
— Baremos para intervalos de 3 meses (2;10-3;1, etc).
— Comprensión (36 items):
— Lámina con gatos e nenos dividida en 4 partes. 2 Frases que se
len ó neno: El niño mira los gatos / El niño mira al gato. O
neno debe sinalar a imaxe apropiada.
— Producción (36 items):
— Lámina dividida en 2 partes que mostran a unha nena e cans.
O examinador dí 2 frases: La niña mira los perros / La niña
mira al perro. Despois o examinador volve a sinalar cada
escea e pregunta ¿qué he dicho de este dibujo?
— Peche gramatical (items 30-34)
Identificación de los ítems que evalúan los diversos elementos
Ella sube las escaleras* / El sube las escaleras La que no es rubia salta* / La que es rubia salta
Mientras el gato llega, la niña bebe Está corriendo
Están corriendo*
Cuando llegue el gato, la niña beberá*
 El coche está en el garaje*
La chica mira los perros* / La chica mira el perro ¿Está el coche en el garaje?
 30. Cuando hace frio// pongo el abrigo (o
cualquier presente de indicativo)
Si hiciera calor // no pondría (quitaría: potencial)
el abrigo
El elefante va detrás del ratón*
El ratón va detrás del elefante
PLON

— Interactiva 5
5. Avaliación do coñecemento social
Avaliación do coñecemento social
— Progresos importantes das habilidades sociais durante a idade
preescolar.
— Relacionados co desenvolvemento do coñecemento sobre as
persoas, a súa conducta e a súa mente (desexos, intencións,
emocións, coñecemento…) Psicoloxía intuitiva.

Teoría da Mente ‘Theory of mind’

Avaliación do coñecemento social
— Que é a Teoría da Mente?:
— Capacidade de atribuir mente aos outros: comprensión da
conducta dos demáis en función dos seus estados e procesos
mentais (crenzas, desexos, emocións, coñecementos…)
— Desenvolvemento paulatino, particularmente durante a idade
preescolar.
— Cara aos 4-5 anos os nenos comenzan a comprender que as
conductas das persoas dependen das súas crenzas, e que esas
crenzas poden ser falsas (falsa crenza)
Avaliación do coñecemento social
— Para que sirve a Teoría da Mente?:
— Para explicar e predicir as accións dos outros na interacción
social.
— Para comunicar eficazmente: ter en conta as necesidades
comunicativas dos outros (relacionadas cos coñecementos
previos), e adaptar as nosas mensaxes a ese coñecemento.
— Para ensinar a outros: permite a transmisión cultural do
coñecemento
— Para explicar emocións complexas dos demáis.
Avaliación do coñecemento social
— Para que sirve a Teoría da Mente?:
— Tamén serve para:
Manipular crenzas e emocións dos demáis mediante:
Burla, engano, simulación

Teoría da Mente

Cooperativa Competitiva
Avaliación da teoría da mente.
Falsa crenza por cambio de localización.

— Os nenos de menos de 4
anos tenden a dar respostas
realista: Sally buscará a
canica na caixa (onde
realmente está)
— Depois dos 4 anos
responden tendo en conta a
falsa crenza do personaxe:
Sally buscará a canica no
cesto, onde ela cre que está
(falsa crenza).

(Frith, Leslie e Baron-Cohen, 1985)

Avaliación da Teoría da Mente
— Protocolo de tarefas non estandarizadas:
— Conxunto de tarefas que permiten unha valoración cualitativa e
CRITERIAL acerca das habilidades do neno para atribuír
estados mentais de diferente complexidade.
— 5 tarefas
— Rango aplicación: 4-6 anos
— Tempo de aplicación: aprox. 20 minutos.
— Valoración:
— Preguntas de control de comprensión e de memoria
— Preguntas de test (1 punto por resposta correcta)
— Max. 10 puntos
Avaliación da Teoría da Mente
— Tarefa Nº 1: Distinción apariencia-realidade
— Obxectivo: O neno debe comprender que un obxecto pode
ao mesmo teempo ser unha cousa e parecer outra.

Pedra / esponxa Afilalapis / robot

Avaliación da Teoría da Mente
— Tarefa Nº 2: Tarefa da falsa crenza por cambio de
localización
— Obxectivo: o neno debe ser quen de predicir e explicar a conducta
dun personaxe en base á súa falsa crenza.
 Avaliación da Teoría da Mente
— Tarefa Nº 3: Tarefa de falsa crenza por contido inesperado
— Obxectivo: O neno debe autoatribuirse unha falsa crenza pasada e
atribuír a outro unha falsa crenza acerca do contido dun recipiente
típico, unha vez que coñece o verdadeiro contido do devandito
recipiente.
Avaliación da Teoría da Mente
— Tarefa Nº 5: Emoción real-aparente
— Obxectivo: O neno debe comprender que unha persoa pode
sentirse dunha maneira pero expresar unha emoción diferente.
Avaliación da Teoría da Mente
— Tarefa Nº 4. Tarefa de razoamento crenza-desexo (crenza-
emoción)
— Obxectivo: o neno debe predicir unha emoción a partir da
atribución dunha falsa crenza
6. Avaliación do Comportamento
Técnicas e instrumentos para a avaliación
do desenvolvemento comportamental
— Child Behavior Checklist (CBC) (Cuestionario sobre
Comportamiento de Niños) 1;6 a 5 años.
— Achembach, T. M., & Rescorla, L. A. (2000). Manual for the ASEBA
Preschool Forms & Profiles. Burlington, VT: University of Vermont,
Research Center for Children,Youth, & Families.
— Inventario paterno. Idealmente 2 adultos familiares.
— Duración: 10-15 minutos
— 99 ítems, que se puntúan entre 0 e 2, deben cubrilos basándose
nos comportamentos dos últimos 2 meses + 1 pregunta aberta.
— Ítems abertos: indicar enfermidades ou trastornos.
— Pídenselle descricións en algúns ítems. (http://www.aseba.org)
Técnicas e instrumentos para a avaliación
do desenvolvemento comportamental
— Resultados à Perfil
— Agrupamentos:
— Conductas/Problemas internalizantes: relacionados co eu (self)
— I.- Reactivo(a) emocionalmente
— II.- Ansioso(a)/Deprimido(a)
— III.- Queixas somáticas
— IV.- Aillado(a)/Retraido(a)
— Conductas/Problemas externalizantes: conflictos con outras persoas
e coas expectativas do neno:
— VI.- Problemas de atención
— VII.- Conducta agresiva.
— Ademáis está: V.- Problemas de sono, e Outros problemas, que non
se integran nos agrupamentos.
— Puntuación total: Suma 99 ítem + puntuación máis alta na pregunta
aberta (1 ou 2).
CBCL 1.5-5 años: Conversión
de puntuación directa a
puntuación T.
7. Avaliación do contexto familiar e
escolar
 Avaliación do medio e da adaptabilidade
familiar.
— Escala HOME para 3-5 anos.
— Mesmos criterios de aplicación, puntuación e interpretación que para
0-2 anos. Varían ítems e dimensións consonte co cambio evolutivo.
— Dimensións:
— I. MATERIALES DE ESTIMULACION PARA EL APRENDIZAJE
— II. ESTIMULACION LINGÜISTICA
— III. ENTORNO FISICO
— IV. ORGULLO, AFECTO, TERNURA
— V. ESTIMULACION ACADEMICA
— VI. MODELADO Y ESTIMULACION DE LA MADUREZ SOCIAL
— VII. DIVERSIDAD DE EXPERIENCIAS
Avaliación do contexto e dos modelos educativos
familiares.
— Parent Behavior Checklist / Cuestionario de
Conductas Paternas (CCP). Versión en español.
— Autor Robert A. Fox
— Editorial: Clinical Psychology Publishing, Brandon: Vermont.1994
— Inventario/cuestionario paterno.
— Duración: 10-20 minutos
— Idades aplicación: Pais de nenos entre 1;0 e 4;11 anos.
— Obxectivos: Avaliación dos Estilos de crianza paternos (parenting):
Expectativas e comportamentos
— Dimensións analizadas (subescalas):
— Expectativas
— Disciplina
— Crianza
Avaliación do contexto e dos modelos
educativos familiares.
— Parent Behavior Checklist / Cuestionario de
Conductas Paternas (CCP). Versión en español.
— Boas cualidades psicométricas: validez, fiabilidade (test-retest: .98, .87,
.81 para cada factor)
— Utilidade de caras á asistencia (escolas de pais, intervención clínica...).
— Puntuación: Sempre: 4; Frecuentemente: 3; Algunas veces: 2, Nunca: 1.
— Conforman a subescala de Expectativas 50 items, dos que 6 puntúanse
en sentido inverso. A Subescala de Disciplina está conformada por 30
items, e a de Crianza por 20 items.
— Proporciona Puntuacións T normalizadas, con 50 de media,10 de DT, e
rango de 20 a 80
Avaliación do contexto escolar: a escala ECERS-R (Early
Childhood Environment Rating Scale; Harms, Clifford & Cryer, 1998)

— Escala observacional de tipo criterial.

— Utilízase para avaliar a calidade dos recursos didácticos, as
infraestruturas e as prácticas educativas dunha clase á que
asisten nenos de entre 3 e 6 anos.
— Utilízase normalmente para investigación ou para
autoavaliación do profesorado.
— Aplícase en visita ao colexio durante horas lectivas. A maior
parte dos ítems cóbrense por observación da aula e do patio
de recreo, e algúns requiren entrevistar o profesor.
Avaliación do contexto escolar: a escala ECERS-R (Early
Childhood Environment Rating Scale; Harms, Clifford & Cryer, 1998)

— 43 ítems organizados en 7 subescalas:

1. Espacio y mobiliario.
2. Cuidados personales
3. Lenguaje y razonamiento
Cada ítem: puntuación 1-7
4. Actividades (Inadecuado-Excelente)
5. Interacción
6. Estructura del programa
7. Padres y personal Criterios

• Puntuación media por subescala

• Puntuación media total
• Inadecuada/baja/ buena/ excelente
Avaliación do contexto escolar: a escala ECERS-R (Early
Childhood Environment Rating Scale; Harms, Clifford & Cryer, 1998)

Exemplo Subescala “Espacio y mobiliario”. Items:

1. Espacio interior
2. Mobiliario básico (rutinas, juego y aprendizaje)
3. Mobiliario para relajación y confort
4. Organización del aula
5. Espacio para privacidad
6. Decoración
7. Espacio para juegos de motricidad gruesa (incluyendo
patio)

A escala completa (versión española) debese consultar na aula virtual

 Avaliación do contexto escolar: a escala ECERS-R
— Exemplo: Ítem 6: Decoración. Subescala Espacio y mobiliario
1. Inadecuado
1.1 No hay materiales expuestos para los niños y niñas.
1.2 Materiales inapropiados para la edad del grupo predominante (ej. Materiales en una clase de preescolar
diseñados para niños mayores de edad escolar o adultos; dibujos mostrando violencia).
3. Mínimo
3.1 Materiales apropiados para la edad del grupo predominante (ej. Fotos de niños y niñas; rimas infantiles;
comienzos de lectura y mates para preescolares mayores; exposiciones de estaciones).
3.2 Exposición de algunos de los trabajos de los niños y niñas.
5. Bueno
5.1 Mucho de lo expuesto está relacionado de cerca con las actividades del momento y de niños y niñas en
grupo (ej. Trabajos de arte o fotos de actividades recientes).
5.2 La mayoría de lo expuesto es trabajo hecho por los niños y niñas.
5.3 Muchas de las cosas expuestas están al nivel de la vista del niño y niña.
7. Excelente
7.1 Predomina el trabajo individual de los niños y niñas.
7.2 Se exhiben trabajos hechos por los niños y niñas en tres dimensiones (ej. Plastilina play dough, arcilla,
madera) y de dos dimensiones.
8. Avaliación en circunstancias excepcionais
Detección temperá de nenos en risco de autismo.
— Síntomas básicos do TEA
— Comunicación e linguaxe:
a) Atraso ou ausencia completa de linguaxe sen compensación con
outros medios comunicativos (ex. Xestos)
b) Se hai fala adecuada, alteración na capacidade de iniciar e
manter conversacións
c) Esteriotipias ou repeticións lingüísticas descontextualizadas e
sen propósito comunicativo (ecolalias)
d) Persistencia de neoloxismos e palabras raras
e) Ausencia de xogo de ficción espontáneo (xogo simbólico).
Detección temperá de nenos en risco de autismo.

— Síntomas básicos do TEA

— Interacción social
a) Alteración importante en condutas comunicativas non verbais
b) Ausencia de condutas espontáneas dirixidas a compartir
intereses ou eventos externos con outros (atención conxunta)
c) Ausencia de reciprocidade social ou emocional
(empatía/comprensión de xestos/ expresións emocionais, etc.)
d) Incapacidade para desenvolver relacións con iguais acordes co
nivel evolutivo
Detección temperá de nenos en risco de autismo.

— Síntomas básicos do TEA

— Conducta: Estereotipias e patróns ríxidos de conducta
a) Preocupación excesiva por un foco de interese (un xoguete,
luces, coches, dinosauros, etc.)
b) Adhesión inflexible a rutinas específicas non funcionais (apilar,
poñer e sacar, ordenar, etc.)
c) Esteriotipias motoras repetitivas (abalo, aleteo, andar de
puntillas)
d) Preocupación insistente por partes de obxectos (en xeral por
partes de obxectos mecánicos: a roda dun coche, a corda dun
xoguete, un interruptor, etc.)
Avaliación do TEA. Detección temperá

— Motivos de consulta inicial:

— Non aparición da linguaxe
— Problemas de desenvolvemento social: ausencia ou extrema
pobreza de interaccións
— Desfase significativo con relación a outros irmáns

Buscar signos de alarma

 más frecuentes encontradas, como pre- meses.
Avaliación do TEA. Detección temperá
Tabla III. Principales preocupaciones de los padres5

1. En la comunicación:
• No contesta al nombre.
• No puede decirme lo que quiere.
• Retraso en el lenguaje.
• No sigue las indicaciones.
• Parece sordo por momentos.
Signos de alarma.

• Parece oír unas veces y otras no.

• No señala o hace adiós con la mano.
• Antes decía algunas palabras y ahora no.
2. En lo social:
• No sonríe a otros.
• Parece que prefiere jugar solo.
• Coge las cosas por sí mismo.
Ámbitos

• Es muy independiente.
• Hace las cosas precozmente.
• Poco contacto visual.
• Está en su propio mundo.
• Nos excluye.
• No se interesa por otros niños.
3. En el comportamiento:
• Rabietas.
• Es hiperactivo, no coopera o se opone.
• No sabe cómo jugar con los juguetes.
• Se queda estancado en cosas una y otra vez.
• Anda de puntillas.
• Especial apego por algunos juguetes.
• Alinea objetos.
• Es hipersensible a algunas texturas o sonidos. (Caretti & Alcamí, 2007)
• Hace movimientos extraños.
 Avaliación do TEA. Detección temperá

ØInstrumentos de soporte para a detección temperá

M–CHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers; Robins y colabs, 2001)
(16-30 meses)
https://www.m-chat.org
https://www.m-chat.org/mchat.php
http://espectroautista.info/MCHAT-es.html

CARS (Childhood Autism Rating Scale; DiLalla & Rogers, 1994)

M – CHAT (16-30 meses)
— Cuestionario de CRIBADO (screening) dirixido á detección
precoz de nenos en risco de sufrir TEA.
— Existe adaptación e validación en poboación española (Canal
et al, 2011)
— Para nenos entre 16 e 30 meses.
— 23 ítems en forma de preguntas dirixidas aos pais, con opción
de resposta SI/NON
— Criterio de derivación (risco, non diagnóstico): 3 ítems ou
máis positivos ou DOUS dos 6 ítems críticos
— Ítems críticos: 2/7/9/13/14/15
Seleccione, rodeando con un círculo, la respuesta que le parece que refleja mejor cómo su hijo o hija actúa
NORMALMENTE. Si el comportamiento no es el habitual (por ejemplo, usted solamente se lo ha visto hacer
M – CHAT (16-30 meses)
una o dos veces) conteste que el niño o niña NO lo hace. Por favor, conteste a todas las preguntas.
 CARS (Childhood Autism Rating Scale)
— Escala de clasificación de condutas dirixida á identificación de
nenos con autismo, así como o seu grao de severidade.
— Permite diferenciar nenos con TEA daqueles con atraso no
desenvolvemento pero sen autismo
— Aplicación a partir de 2 anos.
— Os datos obtéñense por observación e entrevista
— 15 ítems que representan áreas de alteración conductual no
autismo
— O avaliador debe valorar nunha escala de 1 a 4 o grao en que cada
área afástase da conduta considerada normal en relación coa idade.
— Obtense unha puntuación total que permite determinar un
diagnóstico de autismo e o seu nivel de gravidade.
 CARS (Childhood Autism Rating Scale)
— Cada ítem puntúase ao longo dun continuum desde normal a
gravemente anormal e/ou inapropiado.
1. indica que a conduta avaliada está dentro dos límites propios da idade
do paciente;
2. indica unha conduta medianamente anormal e/ou inapropiada;
3. moderadamente anormal;
4. reflicte unha conduta severamente anormal e inapropiada.
— As puntuacións intermedias (p.ex. 2.5) selecciónanse cando a
conduta aparece nunha posición intermedia a dúas categorías.
— O rango de puntuación total pode oscilar entre 15 e 60 puntos:
— 1. >36 indica un grao de autismo severo;
— 2. Entre 30 e 36 indican autismo moderado
— 3. Entre 15 e 30 reflicten ausencia da síndrome autista
 CARS (Childhood Autism Rating Scale)
Ejemplo . Ítems I y II *

* La escala completa (áreas evaluadas e instrucciones para su valoración ) puede consultarse

en el aula virtual
CARS (Childhood Autism Rating Scale)

Resumo de puntuacións