Avaliación

 do  Desenvolvemento  
Principios  xerais  
¿De  que  imos  falar?  
1.  Que  é  a  avaliación  no  neno?  

2.  Características  específicas.  

3.  Obxectivos  da  avaliación  do  desenvolvemento  

4.  O  proceso  de  avaliación:  fases  e  instrumentos  

5.  O  informe  escrito:  estrutura  

6.  Algunhas  cuestións  éticas  importantes  

 1.  ¿Que  é  a  avaliación  no  neno?  
“…é  un  proceso  exploratorio,  de  contrastación  de  hipótese,  
no  cal  se  utilizan  unha  serie  de  procedementos  sensibles  
ao  desenvolvemento  e  validados  empiricamente  para  
comprender  a  un  determinado  neno,  nas  súas  
interaccións  cos  diferentes  contextos  nos  que  se  
desenvolve,  e  para  formular  e  valorar  procedementos  
específicos  de  intervención”  (Ollendick  &  Hersen,  1984,  en  
Silva,  1995)  
2.  Caracterís<cas  específicas  
!  A  avaliación  debe  basearse  nun  modelo  evolutivo  
global:  

!   Cada  ámbito  do  desenvolvemento  depende  dos  outros  

! As  capacidades  funcionais  do  neno  deben  examinarse  
en  distintos  contextos  
! Importancia  de  avaliar  o  contexto.  
! Importante  avaliar  as  interaccións  do  neno  co  seu  
coidador  principal,  e  con  outras  persoas  significativas  do  
seu  ámbito.  
2.  Caracterís<cas  específicas  
       Ámbitos  de  avaliación  

 Psicomotor   Cognitivo  

Interaccións  

Contextos  
Interaccións  
Contextos  

Socioafectivo   Lingüístico  
 2.  Caracterís<cas  específicas:    
Ámbitos  de  avaliación  

Neno/a   Entrevista/  observación  

Instrumentos  tipificados  
Probas  informais    
Vías  alternativas  de  
expresión  

Informes  
Entrevista/  Cuestionarios   Listados  de  apreciación  
Observación   Escalas  
Observación  indirecta  

CONTEXTOS  

Familia   Escola  
2.  Caracterís<cas  específicas  

!  Canto  menor  é  o  neno  maior  necesidade  de  técnicas  

alternativas  e  indirectas  como  observación,  expresión  
lúdica  e  gráfica,  información  de  terceiras  persoas,  etc.  
!  Énfase  especial  na  área  instrumental-­‐cognitiva,  
porque  as  consecuencias  de  alteracións  nesta  área  son  
de  maior  alcance  que  noutros  momentos  da  vida.  
!  O  diagnóstico  e  o  prognóstico  sempre  deben  facerse  
dende  unha  perspectiva  evolutiva.  
!  Fundamental  coñecer  as  normas  de  desenvolvemento  
e  as  variacións  individuais  dentro  desa  norma.  
 2.  Caracterís<cas  específicas  

!  A  avaliación  debe  facerse  con  perspectiva  de  futuro,  prevendo  

os  ambientes  e  as  circunstancias  aos  que  o  neno  deberá  
adaptarse.  

!  Dificultades  intrínsecas  ao  proceso:  Escasa  cooperación    

!  Variabilidade  da  conducta  e  distractibilidade  

!  Sensibilidade  a  situacións  novas  

!  Sensibilidade  ao  contexto  de  avaliación,  etc.  

Posible  inhibición  
2.  Caracterís<cas  específicas  

!  Debe  tratar  de  identificar  competencias  e  puntos  fortes.  

Proceso  máis  que  produto.  
!  Importancia  da  interpretación:  elaborar  perfís  e  analizar  
puntuacións  parciais  
!  Debe  verse  como  a  primeira  parte  dun  proceso  de  
intervención:  incluír  orientacións  e  os  apoios  necesarios  
3.  Obxec<vos  da  avaliación  e  o  diagnós<co  
!  Coñecer  as  causas  e  factores  que  interveñen  na  orixe,  
desenvolvemento  e  configuración  do  problema  
!  Identificar  a  estrutura  ou  estruturas  psicopatolóxicas  
subxacentes,  denominándoas  dun  xeito  entendible  para  
outros  profesionais  
!  Informarnos  sobre  o  desenvolvemento  psicolóxico  e  social  
do  neno,  comprendéndoo  á  luz  da  súa  historia  evolutiva  e  
intentando  determinar  en  que  medida  o  problema  actual  
pode  determinar  o  curso  posterior  dese  desenvolvemento.  
!  Preparar  o  camiño  para  a  intervención.  A  concreción  final  do  
diagnostico  é  a  formulación  do  xuízo  clínico,  que  debe  
posuír  tamén  unha  proposta  de  tratamento  
4.  O  proceso  de  avaliación:  fases  
Nun  sentido  amplo,  o  proceso  de  avaliación  comprende  
avaliación-­‐intervención-­‐  seguimento:  

Detección   Consulta  especialista  

Sentido   Identificación  de  

Avaliación-­‐  diagnóstico   necesidades:  
estricto  
Orientacións  na  
aula/obxectivos  de  
intervención  
Seguimento  da  intervención  
Reaxustes  
4.  O  proceso  de  avaliación:  fases  

O  proceso  de  avaliación  ou  diagnóstico  'sensu  

stricto'(Rodríguez  Sacristán,  1995)    
1.  Delimitación/identificación  do  problema:  primeira  recollida  de  
información  e  entrevista  inicial.  
2.  Hipótese  de  partida  planificación  avaliación  (que  e  como).  "
Planificación    da  avaliación  (que  e  como  avaliar)  
3.  Recollida  e  organización  da  información:  técnicas  e  instrumentos  a  
aplicar.  
4.  Análise  dos  datos  recollidos  e  interpretación  dos  resultados.    
Confirmación/reelaboración  da  hipótese  diagnóstica.  
5.  Enfoque  da  intervención.  Prognóstico.  
6.  Entrega  dos  resultados  (informe  escrito).  
4.  El  proceso  de  evaluación:  instrumentos.    

Probas  
Observación   normativas  
(test)  

Avaliación   Probas  
Entrevista   informais  
Toma  de   (criteriales)  
decisións  
a.  A  entrevista  inicial:  obxec<vos  

Establecer   Escoitar/ Obter   Formular  

observar/   información/   Planificar  
Rapport primeiras  
proceso  
conter   antecedentes   hipóteses  
a.  A  entrevista  familiar:  información  a  recoller  
!  Datos  identificativos  
!  Motivo  de  consulta.  
!  Datos   do   desenvolvemento   (historia   evolutiva  
completa,  privilexiando  ámbitos,  segundo  o  caso).  
!  Historia  médica  ou  psicolóxica  
!  Información  familiar  
!  Historia  educativa  
!  Aspectos  relevantes  da  conduta  
!  IMPORTANTE:  aspectos  adaptativos  ou  "saudables".  
a.  A  entrevista  co/a  neno/a  
!  Importancia    de  establecer    comunicación  e  vínculo  de  
confianza  inicial  
!  Atopar    cal  é  a  mellor  vía  de  comunicación  (segundo  
características  e  idade  do  neno)  
!  Xogo  
!  Expresión  gráfica  
!  Xestos/actividade    sensoriomotriz  
!  O  intercambio  verbal  
!  Buscar  ámbitos  de  interese  (colexio/xogos/familia/rutinas,  
etc.)  
!   Subjetivación  do  motivo  de  consulta:  por  que  cre  que  esta  
alí/para  que.  
!   Observar  forma  de  enfrontarse  a  situacións  novas  
b.  A  observación  
Funcións  dentro  da  avaliación  (Sattler,  1996):  
!  Proporcionar  unha  imaxe  da  conduta  do  neno  en  ambientes  
cotiáns,  ou  ambientes  novos  (sesión  de  xogo)  
!  Indagar  sobre  a  conduta  interpersoal  e  estilo  de  aprendizaxe  
!  Ofrecer  un  rexistro  sistemático  da  conduta  
!  Verificar  a  precisión  dos  informes  de  pais  e  mestres  
!  Comparar  a  conduta  en  situación  de  proba  con  ambientes  
máis  naturais  
!  Especialmente  útil  en  nenos  pequenos  e  con  dificultades  no  
desenvolvemento  
b.  A  observación  

Características:  
!  Pode  ser  informal/sistemática  
!  Sistemática:  recollida  dunha  mostra  de  conduta  nun  
intervalo  definido  e  que  se  asume  representativa.  
!  Implica:    
!  Definir  claramente  a  conduta  para  observar  
!  Seleccionar  o  lugar  e  momento  adecuado  
!  Combinar  un  método  de  rexistro  e  un  sistema  de  
codificación  
b.  A  observación  
Métodos  de  rexistro  
!  Rexistro  narrativo  (rexistros  anecdóticos,  máis  globais)  
!  Rexistro  de  intervalo  temporal  (ocorrencia  ou  non  
ocorrencia  cada  certo  tempo  regular)  
!  Rexistro  de  eventos  (centrado  en  certas  condutas  de  
interese)  
!  Rexistro  de  cualificacións  (cualificación  da  conduta  
nunha  escala  que  valora  a  frecuencia  ou  intensidade  da  
mesma,  por  ex.)  
b.  A  observación  
Sistemas  de  codificación  
!  Categorizan  as  observacións  conductuais,  nun  mínimo  
de  dúas  categorías  
!  As  categorías  deben  ser  o  menos  numerosas  posibles,  e  
deben  poder  definirse  con  claridade  
!  Depende  das  preguntas  de  avaliación  ou  investigación  
!  Mutuamente  excluíntes  (evitar  solapamentos)  

Ej:  Observación  da  conduta  infantil  na  aula  

Sistema  1:  Conduta  na  tarefa  (apropiada  para  a  situación)  vs  2.  
Conduta  fóra  da  tarefa  (inapropiada)  
Sistema  2:  1.  Conduta  na  tarefa/  2.  Conduta  pasiva  fóra  da  tarefa    
(inapropiada  pero  non  altera  a  outros)/  3.  Conduta  
desorganizante  fóra  da  tarefa  (altera  a  outros).  
c.  Probas  estandarizadas  ou  norma<vas  
Probas  normativas  (test)  
!  A  norma  pode  ser  a  idade  de  adquisición  ou  a  distribución  
dunha  conduta  na  poboación  de  referencia  (idade    e  
características  do  suxeito).    
!  A  puntuación  obtida  (puntuación  directa)  non  ten  valor  
interpretativo.  Debo  transformala  en  puntuación    típica  ou  
normalizada.  
!  A  súa  aplicación  e  corrección    está  altamente    estandarizada  
(pautas  establecidas  recollidas  no  Manual  da  proba)  
!  Son  medidas  estáticas,  referidas  a  adquisicións  xa  realizadas    
!  Estas  probas  utilízanse  cando  se  quere  realizar  un  diagnóstico  
do  desenvolvemento  (por  exemplo)  
c.  Probas  estandarizadas  ou  norma<vas  
As  probas  norma<vas  e  a  referencia  poboacional:  
a  distribución  normal  
c.  As  probas  estandarizadas  ou  norma<vas  
!  Tipos:  
!  De  detección  (screening)/de  exploración  
!  De  habilidades  xerais/específicas  
!  De  aplicación  individual/colectiva  
!  Propiedades:    
!  Validez  
!  Fiabilidade  
!  Sensibilidade  ou  capacidade  discriminatoria  
!   Características  da  súa  elaboración  (Orixinal;  
adaptación;  traducción).  Particularmente  relevante  para  
as  que  exploran  a  linguaxe.  
 d.  Probas  criteriais  ou  informais  
Probas  referidas  ao  criterio    
#   Comparan  as  adquisicións  dun  suxeito  con  respecto  a  uns  
obxectivos  específicos.    
#   A  puntuación  directa  do  suxeito  neste  caso  SI  indica  o  nivel  
adquirido  ou  a  aprendizaxe  realizada  
#   Son  útis  cando  o  que  se  quere  é:    
!   Avaliar  coñecementos  nunha  área  específica  (por  ex.  
Lectoescritura/Capacidades    operatorias)  
!   Deseñar  programas  de  intervención  individualizados  
!   Analizar  a  evolución  logo  de  aplicarse  un  programa  de  
intervención.    
5.  Elaboración  do  informe  escrito  

1.  Filiación  (datos  persoais/quen  solicita  o  informe  e  por  que)  

2.  Antecedentes  (resumo  psicobiográfico)  

3.  Descrición  dos  síntomas,  condutas  máis  relevantes  e  

reaccións  da  contorna  
4.  Resumen  de  resultados  da  observación  e  probas  aplicadas.    

5.  Xuízo  clínico:  interpretación  cualitativa  e  integrada  da  

información  dispoñible.    
6.  Diagnóstico.  Significación  para  o  suxeito  e  o  seu  contexto  
7.  Opinión  sobre  prognóstico  

8.  Orientacións  para  a  intervención  

6.  Algunhas  cues<óns  é<cas  importantes  
!  A  avaliación  debe  estar  xustificada  (tanto  en  xeral  como  
en  canto  ao  uso  de  certos  instrumentos)  
!  Debe  contar  co  consentimento  voluntario  e  informado  
dos  representantes  legais  do  menor,  e  na  práctica  
tamén  do  menor.    
!  A  información  obtida  nunha  avaliación  debe  ser  
confidencial.    O  psicólogo  debe  explicitar  quen  poden  
acceder  á  información  (médicos,  outros  psicólogos,  
profesores)  
!  Os  datos  mediante  probas  normativas  deben  aplicarse  
sempre  se  é  posible  con  escalas  ou  test  con  adecuados  
niveis  de  validez  e  fiabilidade.    
!  Coidado  do  vínculo  persoal.