Savremena književnost

Književnost poslije Drugog svjetskog rata, raskid s tradicionalnim književnim izrazom, okretanje k
istraživanju unutarnjeg čovjekovog svijeta. Savremena književnost posljedica je savremenog društva.
Alijenacija-otuđenje. Analiza podsvjesnih psihičkih stanja, retrospekcija u pripovijedanju, česta upotreba
unutrašnjeg monologa.

Egzistencijalizam- filozofsko-književni pravac koji se javlja 40-ih godina u Francuskoj. Čovjek je bačen u
život protiv svoje volje i to je temelj apsurda, slobodno odabiremo varijante svog života i svaka je
jednako vrijedna, čovjek se rađa i umire sam, poslije smrti nema ništa.

Postmoderna književnost – književne promjene od 70-ih godina 20. st., lakši i razumljiviji način pisanja,
metaknjiževnost-književnost o književnosti; intertekstualnost-prisutnost jednog djela unutar drugog;
metatekst-veće djelo unutar kojeg je prisutno neko manje djelo; intertekst-manji tekst unutar drugog
teksta.

Novohistorijski romani- kroz historijsku tematiku izricanje istine o današnjici; stvarnosna proza-
nestilizirano predstavnjanje stvarnosti, kolokvijanli govor,likovi društvene margine,buntovnici i
primitivci; romani negativne utopije- futurističke vizihe koje pokazuju propast savremene civilizacije;
magijski realizam-miješanje stvarnog i nestvarnog sna i jave, mogućeg i nemogućeg; teatar apsurda-
osporavanje tradicionalnih karakteristika drame; epski teatar- uvođenje načela epike u dramski tekst

Savremeni književnici: žan pol satr, aler kami, tomas sterns eliot, ernest hemingvej, herman hese,
semjuel beket, margerit jursenar.

Semantički nivo jezičke strukture

Lingvistika je nauka o jeziku. Leksikologija – proučava leksiku tj. Riječi jednog jezika. Leksikografija –
sakupljanje riječi i pisanje rječnika. Dijalektologija – proučava dijalekte jednig jezika. Lingvistička
stilistika- proučava stilski odabir jezičkih jedinica. Lingvistička semantika- proučava značenje riječi.
Seminologija- proučava jezičke znakove.

Znak= oznaka(izraz) / označeno(sadržaj). Znak je spoj oznake i označenog(izraza i sadržaja). Semantika

proučava sadržaj, značenje i smisao jezičkih jedinica. Sadržaj je ukupnost svih značenja jedne riječi.
Značenje je dio sadržaja, riječ može imati jedno značenje (monoznačne) i više značenja (višeznačne).
Smisao, riječ dobije smisao tek u određenom kontekstu. Semantem- riječ na semantičkom nivou.
Semantika proučava i značenje riječi i značenjske odnose među riječima i rečenicama.

Značenjski odnosi među riječima: SINONIMIJA, HOMONIMIJA, ANTONIMIJA, HIPONIMIJA

Sinonimija. Denotativno značenje riječi- postoje nijanse u značenju ovih riječi i svaka od njih ima
određenu sferu upotrebe. Sinonimija je značenjski odnos između riječi koje imaju različite oznake, a isto
ili slično značenje. Riječi u takvom odnosu zovu se sinonimi. Sinonimi su bogatstvo jezika.

Podjela sinonima:

Samoglasnik/vokal- pravi/potpuni sinonim (mogu se zamijeniti u kontekstu), momak/mladić-djelomični

sinonimi (dijelom im se podudara sadržaj, nisu zamijenjivi u svakom kontekstu), umrijeti/poginuti-
nepravilni sinonimi (svaki od njih primjenjuje se u neodređenom kontekstu), djevojka7cura-
općenički/izvankomunikacijski (pojavljuju se kao sinonimi i bez konteksta), ruke/cvjetovi- individualni
( inače nisu sinonimi nego samo u određenom kontekstu)

HOMONIMIJA- je značenjski odnos među riječima koje imaju istu oznaku ali različito označeno. Riječi u
takvom odnosu zovu se homonimi. Gramatička homonimija – istim izrazom sikazani različiti gramatički
sadržaji. Podjela homonima: PRVA PODJELA: Morfološki homonimi- su riječi koje u svom onsovnom
obliku imaju razlučitu oznaku, ali postaju homonimi kada im se promijeni oblik. Leksički homonimi- su
riječi koje u svom osnovnom obliku imaju istu oznaku. DUGA PODJELA: Homofoni su riječi koje se isto
izgovaraju a različito pišu (Zapad, zapad). Homografi su riječi koje se isto pišu a različito izgovaraju. (luk i
lik i strijela).

ANTONIMIJA- je značenjski odnos među riječima suprotnog značenja. Riječi u takvom odnosu zovu se
antonimi. Podjela: mogući/nemogući- istokorijenski(imaju isti korijen, nastaju prefiksacijom), živ/mrtav-
raznokorijenski (imaju različit korijen). Druga podjela: blizu/daleko – općekezički (poznati jezičkoj
zajednici i bez konteksta), izgubiti se/isploviti – individualni (imaju suprotno značenje samo u
određenom kontekstu). Treća podjela: star/mlad – stepenovani (mogu se komparirati),
prisutan/odustan- nestepenovani. Četvrta podjela: muškarac/žena- potpuni antonimi (jedna riječ
isključuje drugu), dan/noć – djelomični antonimi (višeznačne riječi koje imaju antonim za jedno značenja,
ali i za drugo), star- višeznačni antonimi (višeznačne riječi koje imaju različite antonime za svako
značenje).

Značenjski odnos među rečenicama

Fraza je spoj najmanje dvije riječi koje se u različitim rečenicama pojavljuju u istom okamenjenim obliku.
Riječi u frazi imaju konotativno značenje – zato se fraze ne mogu doslovno prevoditi. Cijela fraza ima
jednu funkciju u rečenici. Fraza može imati pozitivnu ili negativnu konotaciju/značenje.

Kontradiktorne rečenice su rečenice kojima se iskazuju suprotne tvrdnje.

Hiponimija- značenjski odnos među riječima od kojih je jedna neodređena i šireg značenja (hiperonim),
a druga podređena i užeg značenja (hiponim). Riječi koje imaju zajednički hiponim zovu se kohiponimi.

Sociolongvitika- proučava odnos između društva i jezika kao komunikacijskog sistema. Proučava i izbor
jezičkih jedinica ovisno o društvenom kontekstu u kojem se uspostavlja komunikacija. Osnovni
sociolingvistički pojmovi: govorni događaj- stvorena komunikacija između najmanje dva govornika. Mpže
bit kratak ili dug; govorni čin/akt- jedan poseban iskaz govornog događaja; govorna situacija- obuhvata
društveni, stvarnosni kontekst unutar kojeg se odvija komunikacija, u svakoj toj situaciji imamo posebnu
socijalnu ulogu; govorne uloge- u skladu sa našim socijalnim ulogama, imamo jezičku kulturu ako znamo
prilagoditi govornu socijalnoj ulozi, imamo ravnopravnu (ti-ti) i neravnopravnu (ti -vi); govorni
predstavnik- svaki pojedinac koji posjeduje jezičku sposobnost da uspostavi komunikaciju sa drugim;
govorna zajedniva- skup govornih predstavnika koji govore istim jezikom. Bilingvizam-govoriti dva jezika.
Diglosija- jedan jezik je službeni a drugi se upotrebljava u neslužbenim situacijama.

RASLOJAVANJE JEZIKA

Teritorijalno raslojavanje- postojanje različitih dijalekata jednog jezika. Riječi specifične za jedan dijalekt
zovu se dijaktelizmi. Nauka koja proučava zove se dijalektologija. Dijalektalizmi mogu biti: leksički(imaju
zamjenu u standardnom jeziku i razlikuju se od zamjene po cijelom obliku), fonološki(imaju zamjenu u
standardnom jeziku i razlikuju se po nekom glasu), folklorni(nemaju zamjenu u standardnom jeziku,
nazivi jela)

Savremena književnost naroda BiH

Ratne i prve poslijeratne godine ( socijalistička, kolektivna, tendiciona književnost, duh bratstva,
jedinstva,borbe, nema umjetničku vrijednost osium „Ševa“ S. Kulenović. Prvi zaokret prema modernijem
načinu pisanja Plivačica M. Dizdar, Pesma Oskar Darvič. Okretnaje od kolektivnog prema individualnom,
analiza čovjekovog unutarnjeg svijeta, romani toka svijesti, egzistencijalističke teme. 1966. Derviš i smrt
M.Selimovič, Kameni spavač M.Dizdar i Pobune Derviš sušić. Književnici: Kovačić,Andrić,Kulenović,Ćamil
Sijanić, Vesna Parun, Dizdar, Selimović...

Funkcionalno raslojavanje jezika- razlikovanje funkcionalnih stilova kao jezičkih potkodova. Statička
kompetencija je osobina pojedinca da poznaje različite funkcionalne stilove i da jezik uskladi na
zahtjevima tih stilova. Tradicionalni stilovi: književnoumjetnički, novinarsko-publicistički,
administrativno-pravni, naučni, razgovorni. Novi stilovi: religijski, reklamni,
retorički,esejistički,scenastički,stripovni. Funkcionalno raslojavanje proučavaju: funckionalna stilistika,
lingvistička stilistika.

Funkcije jezika

Referencijalna- odnosi se bna predmet poruke(funkcija obavještavanja, funkcija gotovo svake poruke
kojim primaocu prenosimo svaku obavijest). Objektivna je bez emocionalno ekspresinvih sredstava,
najčešće u formi trećeg lica. 2.ekspresivna/emotivna- usmjerena na pošiljaoca(iskazuje njegov stav
prema onome o čemu govori,ugl u 1. licu jednine). 3.Konativna/apelativna-usmjerena na
primaova(pošiljalac apelira na misli ili osjećanja primaoca).4.Fatička-usmjerena na komunikacijski
kanal(služi za uspostavljanje komunikacije kao i provjeravanje ispravnosti komunikacojskog kanala).
5.Metajezička- usmjerena na kod, služi za provjeravanje učesnika komunikacije, koristi se u definicijama i
citatima