Ścianki szczelne

Źródła:
[1] Piętkowski R. „Fundamentowanie”, Arkady, 1969 r.
[2] Grabowski Z., Pisarczyk S., Obryski M. „Fundamentowanie” Politechnika Warszawska
2005 r.
[3] Krasiński A. Obliczanie i projektowanie ścianek szczelnych – pomoce dydaktyczne

Ścianki szczelne

Ścianki szczelne stanowią często wykorzystywaną konstrukcję pomocniczą przy

wykonywaniu robót. Bywają również częścią składową budowli – szczególnie w
hydrotechnice.
Ścianki szczelne są konstrukcjami oporowymi. Wykonywane są z podłużnych
elementów wprowadzanych w grunt (wbijanych, wwibrowywanych lub wciskanych)
ściśle jeden obok drugiego i połączonych na zamki zapewniające szczelność przed
wodą i wzajemną współpracę. Elementy te nazywa się brusami lub grodzicami.

1
 Ścianki szczelne
Ścianek szczelnych jako konstrukcji pomocniczych najczęściej używa się do
odgrodzenia się od wody lub podtrzymania gruntu przed obsuwaniem bądź dla
osiągnięcia obydwóch tych korzyści jednocześnie.

Ścianki szczelne

2
 Ścianki szczelne - zastosowanie
Ochrona budowli i fundamentów Stabilizacja głębokich Nabrzeża portowe
przed działaniem wody wykopów

Regulacja rzek i kanałów

Uszczelnianie wałów
Grodze wodoszczelne

Inne zastosowania (tunele)

Ścianki szczelne
Rodzaje i wytyczne
wykonywania

3
 Ścianki szczelne – rodzaje i wytyczne wykonywania

Jako materiału do wykonania ścianek szczelnych używa się w różnych

przypadkach drewna, stali i żelbetu.

- ścianka szczelna drewniana

- ścianka szczelna stalowa

- ścianka szczelna żelbetowa

Przedstawione typy ścianek zapewniają dostateczną szczelność przed napływem wody

gruntowej. Ścianki stalowe i niektóre żelbetowe mogą również wykazywać dostateczną
szczelność by osłaniać przeciwko przenikaniu wody otwartej.

Ścianki szczelne
drewniane

4
 Ścianki szczelne drewniane

Drewniane ścianki szczelne znajdują zastosowanie szczególnie w konstrukcjach

tymczasowych i pomocniczych do wykonania innych robót. Od wody otwartej
zazwyczaj nie mogą one zabezpieczać gdyż nie wykazują odpowiedniej
szczelności.
Wytwarza się je przez wbicie w grunt pionowych bali, obrobionych odpowiednio w
celu uszczelnienia.
Najczęściej ścianki wykonuje się z bali 3” obronionych na pióro i wpust trójkątny
z łatwością wycinanych siekierą.

Grubość ścianki dobiera się w zależności od głębokości wbijania. Bale o grubości 3”

można stosować przy głębokości wbijania do 3 m. Bale 4” – przy wbijaniu do 5 m,
dodając następnie po około 1,5 cm na każdy dodatkowy metr pogłębienia ścianki.

Ścianki szczelne drewniane

Taka obróbka bali grubszych wywołałaby zbyt dużą stratę materiału i wobec tego
przy większych grubościach, zaczynając od 4”, stosuje się grzebienie i wpusty
prostokątne o występie i głębokości ok. 1/3 d (d – grubość bala).
Bardziej oszczędna jest obróbka bali wyłącznie na wpusty i łączenie ich za pomocą
pióra obcego z łat wykonanych z twardego drewna np. dębowego (wprowadzenie łat
sosnowych daje również dobre wyniki połączenie może być jednak zbyt słabe pod względem
wytrzymałościowym). Pióro obce należy przymocować do bala gwoździami.

5
 Ścianki szczelne drewniane
Czworokątne wpusty można żłobić z łatwością frezarką lub przez dwukrotne
nacięcie piłą tarczową z każdej strony i zestruganie drewna między nacięciami
za pomocą „noża”, dłuta.

Ścianki szczelne drewniane

Interesującym rozwiązaniem są ścianki szczelne, w których bale wykonywane są z 3
połączonych razem desek lub bali.

Praktyka doprowadziła do łączenia tworzonych

w ten sposób bali za pomocą śrub
rozstawionych po dwie co 1,80 m i między
nimi dodatkowo za pomocą gwoździ co 45 cm.
Przy łączeniu desek grubości 25 mm używa
się śrub Ø13 mm, a przy większych
grubościach drewna śrub Ø16 mm.
Zaletą tego rozwiązania jest możliwość
wyeliminowania słabych desek i uniknięcia
lokalizacji sęków w jednym przekroju co
zwiększa wytrzymałość bali w porównaniu z
balami wyciętymi z jednego kawałka drewna.
Na uwagę zasługuję również prostota
połączenia w narożach. Przez doczepienie łaty
można otrzymać dogodne przyłączenie bali w
drugim kierunku.

6
 Ścianki szczelne drewniane

Z uwagi na zjawisko pęcznienia drewna mającego kontakt z wilgocią, bale

do wykonania ścianek szczelnych nie powinny być bardo suche, lecz raczej
o zawilgoceniu świeżego drewna.
Zbyt duża suchość wywoła duże pęcznienie i zniekształcenie płaszczyzny
ścianki przez wypieranie bali na bok.
Nieduże spęcznienie sprzyja uszczelnieniu ścianki.

Ścianki szczelne drewniane

Metody wbijania w grunt ścianek szczelnych drewnianych:
1. z zastosowaniem pali kierunkowych
2. bez pali kierunkowych z zastosowaniem krótkich bali pomocniczych

1. 2.

7
 Ścianki szczelne drewniane
W palach kierunkowych, średnicy 20 – 25 cm i dłuższych o 0,5 – 1,0 m od wykonywanej
ścianki, wyciosujemy wpusty.

Pale te przeznaczone są do dowiązania do nich kleszczy utrzymujących w prostej linii bale

ścianki szczelnej.
Po wbiciu pali, najczęściej w odległości 2,5 – 3,0 m, z pozostawieniem głowic nad
powierzchnią ziemi, zaciosujemy głowice w ten sposób by grubość pozostawionej części d
odpowiadała grubości ścianki.

Ścianki szczelne drewniane

Po zaciosaniu głowic zakłada się na nie kleszcze 1 łącząc je z palami śrubami Ø19 mm.
Kleszcze te muszą być dostatecznie mocne, by utrzymać na miejscu wbijane bale. Na
kleszcze używa się krawędziaki o przekroju 12x18 do 20x24 cm, w zależności od grubości
i głębokości ścianki, a także połowice drewna okrągłego Ø22 – 25 cm.
Po umocowaniu kleszczy rozpoczynamy wbijanie bali ścianki.

8
 Ścianki szczelne drewniane
Aby każdy bal przylegał możliwie najlepiej do poprzedniego wbitego otrzymuje on u
dołu odpowiednie ścięcie, które przy wbijaniu wskutek jednostronnie klinowej formy
dociska ten bal do poprzedniego. W kierunku poprzecznym wykonuje się klinowe
zacięcie symetryczne na wysokości e = (1–1,5)d – w gruntach bardziej zwartych
i e = 2,0d – w gruntach łatwych do wbijania.

Ścianki szczelne drewniane

Na głowicy bala, w celu zabezpieczenia przed rozbijaniem drewna, nakłada się
obręcz ochronną ze stali o przekroju przynajmniej 2x6 cm. Obręczy należy nadać
pochylenia do wewnątrz 1:10 i przy zakładaniu dopasować ją tak by wystawała
około 2,0 cm ponad głowicę bala.
W przypadku wtłoczenia obręczy głębiej na skutek uderzeń młota (kafara)
i wytworzenia się tzw. czapki należy ją ściąć, zdjąć obręcz, wyrównać głowicę
i ponownie dopasować obręcz (czapka bardzo osłabia siłę uderzeń).

9
 Ścianki szczelne drewniane
Druga metoda wbijania ścianek szczelnych bez pali kierunkowych polega na wbiciu
jedynie pali narożnych i wykorzystaniu krótkich bali pomocniczych.

Po wbiciu pala narożnego zaciosujemy

jego głowicę, a w kierunku
projektowanej ścianki w odległości
2,5 – 3,0 m wbijamy krótki bal
o długości 1,5 – 2,0 m i tej samej
grubości co wykonywana ścianka.
Do pala kierunkowego i pomocniczego
krótkiego bala umocowujemy kleszcze,
po czym prowadzimy wbijanie ścianki
jak poprzednio.
Gdy zbliżymy się do pomocniczego
bala, mocujemy kleszcze do ostatniego
wbitego bala, wyciągamy bal
pomocniczy, przenosimy go na dalszą
pozycję, mocujemy kleszcze
i prowadzimy wbijanie ścianki.

Ścianki szczelne drewniane

Przy stosowaniu lekkich młotów wbijających bale wbija się pojedynczo, przy użyciu
młotów ciężkich korzystniej jest wbijać od razu po 2 bale.
Ostatni bal stykający się z palem kierunkowym, należy każdorazowo dopasować do
odstępu pozostałego między palem kierunkowym i przedostatnim balem.
W celu lepszego wykonania ścianki zaleca się wbijać bale najpierw do głębokości
1,5 – 2,0 m a następnie dobijać je na pełną głębokość.
Gdy ścianką szczelną trzeba przebijać się przez grunt z kamieniami lub ze żwirem,
ostrze bali wzmacnia się przez założenie blachy stalowej o grubości 3 mm
przymocowanej gwoździami lub śrubami.

10
 Ścianki szczelne drewniane
Gdy ścianki szczelne mają zabezpieczać od wody gruntowej do głębokości nie
przekraczającej 1,0 m, a głębokość wbijania nie przekracza 1,5 m, zastosować
można ścianki przedstawione poniżej.
Ścianki te z bali o grubości 2” = 51 mm, otrzymują zacięcie w dolnej części w
jednym szeregu dwustronne, a w drugim – jednostronne.

Ścianki szczelne
stalowe

11
 Ścianki szczelne stalowe
Ścianki szczelne stalowe mają w porównaniu z drewnianymi następujące zalety:
a) można je przebić przez wiele przeszkód napotykanych w gruncie,
b) profile można wytwarzać i używać w dużych długościach dochodzących do 30 m,
c) zapewniają większą szczelność w porównaniu z innymi rodzajami ścianek. Dzięki
temu mogą być stosowane jako samodzielne osłony od wody nadziemnej
(otwartej).
d) możliwość wielokrotnego użycia.

Ścianki szczelne stalowe

Profile do ścianek szczelnych stalowych nie mogą być wykonywane tylko przez
walcowanie. Wymagają powtórnej przeróbki po walcowaniu w celu ukształtowania
zamków (uchwytów) do ścisłego (szczelnego) wiązania sąsiadujących profili.

12
 Ścianki szczelne stalowe

Kształty przekrojów i zamków ścianek szczelnych stalowych

zetowy
korytkowy (lub typu U)

typu H
płaski

Ścianki szczelne stalowe

Spośród różnych typów ścianek stalowych wybiera się odpowiedni pod względem
wskaźnika wytrzymałości W. Do obliczeń wytrzymałościowych zwykle przyjmuje
się
2/3 W
Najbardziej popularnym typem są profile Larssena.
Wobec możliwych niedużych obrotów w zamkach można ścianki wbijać wzdłuż
linii krzywej, lecz najmniejszy promień krzywizny nie może być mniejszy od 2,5 –
3,0 m.

Profil korytkowy Larssena

13
 Ścianki szczelne stalowe
Do połączeń narożnych używa się albo profili specjalnych lub wytworzonych z
połówek profilowanej blachy połączonych kątownikiem.

Ścianki szczelne stalowe

Ścianki szczelne stalowe zagłębia się w grunt znacznie łatwiej niż drewniane.
Zagłębia się je przez wbijanie lub wwibrowywanie.
W gruntach piaszczystych można pomagać zagłębianiu przez wpłukiwanie.

14
 Ścianki szczelne stalowe
Przy wbijaniu ścianek stalowych używa się mocnych kleszczy drewnianych 1 lub
wykonanych z belek stalowych. Kleszcze rozpiera się wkładkami drewnianymi 2
i ściąga śrubami, co utrzymuje je w należytym wzajemnym oddaleniu. Prócz tego
w celu współdziałania w utrzymaniu należytego kierunku po stronie zewnętrznej
wbija się paliki 3 o długości 1,0 m.
Gdy wbija się ściankę w grunt żwirowy lub zawierający drobne kamienie, zaleca się
doczepić do zamków na dole sworznie ochronne, które zabezpieczają przed
wtłaczaniem kamyków i zatykaniem zamka.

Ścianki szczelne stalowe

W ściankach szczelnych stalowych zamki tak mocno ściągają sąsiednie profile, że
nieraz wskutek tego powstają następujące zjawiska:

1. poszczególne profile wykazują skłonność do zbytniego przywierania swą dolną

częścią do poprzednio wbitych profili. Wywołuje to odchylenia ścianki od pionu.
Aby możliwie zmniejszyć to odchylenie, należy dołem zukosować blachy z
pochyleniem wg rysunku.

2. połączenie w zamkach wywołuje nieraz tak duże tarcie, że wraz z wbijanymi

profilami wciągane są w głąb gruntu profile wbite poprzednio. Przeciwdziałać
takim objawom można przez powleczenie powierzchni poślizgowej zamków
asfaltem z dodatkiem paku.

15
Pogrążanie panelowe

16
 Pochylanie się brusów

Ścianki szczelne
żelbetowe

17
 Ścianki szczelne stalowe
Ścianki szczelne żelbetowe są kosztowne i dlatego używa się ich wyłącznie
wówczas, gdy mają służyć na stałe jako część składowa budowli np. jako ściana
licowa.

Pióro które odpowiada wpustowi w sąsiednim

balu, wykonuje się zwykle nie na całej długości
lecz tylko w dolnej części, np. na długości 3,0 m w
celu zmniejszenia tarcia przy wbijaniu. Pozostały
otwór, po wbiciu ścianki przepłukuje się wodą, a
następnie zabetonowuje.

Na rysunku przedstawiony jest typowy brus

(element ścianki szczelnej) z charakterystyczną
formą ostrza, sprzyjającą szczelnemu przyleganiu
do siebie poszczególnych brusów.

Przy wbijaniu brusów stosuje się silne kleszcze

zakładane i umocowane podobnie jak przy
ściankach stalowych.

Schematy konstrukcyjne
ścianek szczelnych

18
 Schematy ścianek szczelnych
Ścianki szczelne w konstrukcjach inżynierskich najczęściej konstruuje się i oblicza
wg następujących schematów:

1. Dołem utwierdzone górą swobodne (nie podparte) – ścianki wspornikowe,

2. Dołem nie utwierdzone (swobodnie podparte), górą podparte,
3. Dołem utwierdzone, górą podparte,

Ścianki rozpierane jednokrotnie lub wielokrotnie

Ścianki wspornikowe

Ścianki kotwione jednokrotnie lub wielokrotnie

Zakres obliczeń
Obliczenia statyczne ścianek szczelnych przy różnych schematach obciążenia i
utwierdzenia polegają na wyznaczeniu:

1. Głębokości wbicia ścianki,

2. Wartości siły w kotwi,
3. Wartości maksymalnego momentu zginającego,
4. Doborze przekroju brusu ścianki

19
 Schemat obciążenia ścianki

Schematy obciążania ścianek szczelnych

20
 Kotwienie ścianek szczelnych
Gdy swobodna wysokość ścianki szczelnej jest duża, ściankę należy wzmocnić
dodatkowo za pomocą rozparcia lub zakotwienia.

Przykłady
realizacji ścianek szczelnych

21
22
23
24
 Literatura

[1] Radzimir Piętkowski „Fundamentowanie”, Arkady 1969.

[2] Bolesłw Rossiński „Fundamentowanie”, Arkady 1974.
[3] Z. Grabowski, S. Pisarczyk, M. Obryski „Fundamentowanie”
Politechnika Warszawska 2005.
[4] PN-81/B-03020 Grunty Budowlane. Posadowienie bezpośrednie
budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie.
[5] PN-81/B-03010 Ściany oporowe. Obliczenia statyczne i
projektowanie.
[6] Zenon Wiłun „Zarys geotechniki”, WKiŁ.

25