‫ﺑﺴﻢ ﷲ ﺍﻟﺮ ﺣﻤﻦ ﺍﻟﺮ ﺣﻴﻢ‬

‫ﺟﺒﺮ ﺧﻄﻲ‬
‫‪Linear Algebra‬‬
‫‪ -2‬دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻫﺎ‬
‫‪Determinants‬‬

‫دﻛﺘﺮ ﺳﻴﺪ ﻓﺮﻳﺪ ﻗﻨﺎدﭘﻮر‬

‫‪Email: ghannadpour@iust.ac.ir‬‬
 ‫رﺋﻮس اﺻﻠﻲ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ‬
‫• دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن و ﻣﻔﻬﻮم ﺟﺎﻳﮕﺸﺖ‬
‫• ﺑﺴﻂ ﻻﭘﻼس – ﺑﺴﻂ ﺳﻄﺮي و ﺳﺘﻮﻧﻲ دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن‬
‫• ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﻄﺮي )ﺳﺘﻮﻧﻲ( ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫• دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﻲ‬
‫• وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن‬
‫• دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ در ﻓﻀﺎي ﺑﺮداري‬
‫• ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ اﻟﺤﺎﻗﻲ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻣﻨﻔﺮد و ﻧﺎ ﻣﻨﻔﺮد‬
‫• ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻣﻌﻜﻮس و دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت ﺧﻄﻲ ‪ -‬ﻗﺎﻋﺪه ﻛﺮاﻣﺮ‬
‫• ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي ﺑﻠﻮﻛﻲ و دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن‬
‫• ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎ )ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺜﺒﺖ ﻧﻴﻤﻪ ﻣﻌﻴﻦ و ‪(....‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ – دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن و ﺟﺎﻳﮕﺸﺖ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ – دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن و ﺟﺎﻳﮕﺸﺖ‬

‫اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﻣﻌﺎدل ﺟﺎﻳﺸﮕﺖ اﻋﺪاد ‪ 1‬اﻟﻲ ‪ n‬اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد !‪n‬‬

‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن‬
 ‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن‬

‫ﻣﻔﻬﻮم ﻛﻬﺎد و ﻫﻤﺴﺎزه‬

‫ﻛﻬﺎد و ﻫﻤﺴﺎزه‬
 ‫ﺑﺴﻂ ﺳﻄﺮي و ﺳﺘﻮﻧﻲ دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن‬
‫ﺑﺴﻂ دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺮ اول‬

‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮد دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻳﻚ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻣﺮﺑﻌﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻋﺪه ﻓﻮق ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﻄﺮ ﻳﺎ ﺳﺘﻮن‬
‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺳﺖ‬
 ‫ﻣﺜﺎل‬
‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ زﻳﺮ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻄﺮ دوم ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‬

‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ زﻳﺮ را ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‬

‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﻄﺮي )ﺳﺘﻮﻧﻲ( ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﻄﺮي )ﺳﺘﻮﻧﻲ( ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬

‫ﺑﺴﻂ دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﺳﻮم‬

 ‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﻄﺮي )ﺳﺘﻮﻧﻲ( ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬
‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي ‪ B1‬ﺗﺎ ‪ B3‬را ﺑﺎ ﻓﺮض اﻳﻨﻜﻪ دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪12‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬
 ‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﻲ‬

‫ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﻄﺮي )ﺳﺘﻮﻧﻲ( ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ را ﻣﺜﻠﺜﻲ ﻧﻤﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬
‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﭘﺮداﺧﺖ‬
 ‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﻲ‬

‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ روﺑﺮو را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‬

‫=‬ ‫=‬
‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﻲ‬

‫ﺻﺤﺖ ﺗﺴﺎوي زﻳﺮ را ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ‪:‬‬

‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﻲ‬

‫ﺻﺤﺖ ﺗﺴﺎوي زﻳﺮ را ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ‪:‬‬

‫=‬ ‫=‬

‫=‬
‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﻲ‬

‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ روﺑﺮو را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‬

 ‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﻲ‬

‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ روﺑﺮو را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‬

‫=‬ ‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺳﻄﺮ دو م و ﺳﻮم‬

‫=‬
‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﻲ‬

‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ روﺑﺮو را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‬

‫=‬
 ‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﻣﻮرد ﻓﻮق‪ :‬ﻳﻚ ﺳﻄﺮ )ﺳﺘﻮن( از ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻣﻀﺮﺑﻲ از ﺳﻄﺮ )ﺳﺘﻮن( دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﻣﻬﻢ‪ :‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺴﻲ ﻛﻪ دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن آن ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺴﻲ ﻣﻨﻔﺮد )ﻣﻌﻜﻮس ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ( اﺳﺖ‬

‫ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي زﻳﺮ ﻣﻨﻔﺮد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

 ‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن‬

‫اﺛﺒﺎت ﺑﺎ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ )ﻓﺼﻞ ‪(3‬‬

‫اﺛﺒﺎت ؟‬

‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن ﻣﺮﺗﺒﻪ ‪ 2‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺒﺎرات زﻳﺮ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‬

 ‫ﻣﺜﺎل‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻣﺮﺑﻌﻲ ‪ A‬دارﻳﻢ‪:‬‬

‫اﻟﻒ( ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻴﺪ اﮔﺮ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﺎ اﻧﺪازه ‪ n‬و ﻣﻨﻔﺮد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ AB‬ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻨﻔﺮد اﺳﺖ‬

‫ب( ﻋﻜﺲ ﮔﺰاره ﻓﻮق را ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

 ‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در‬ ‫ﻳﻜﻲ از روش ﻫﺎي راﻳﺞ در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ‪ A‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺳﺘﻮن ‪ i‬ام ‪ A‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫آن‬
‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ‬

‫ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ ﻫﺎي ‪3*3‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ‬
‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺳﻄﺮي ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻴﺪ ‪:‬‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣﺎﺗﺮﻳﺲ‬
 ‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ در ﻓﻀﺎي‬
The determinant of A equals the Volume of a box in n-dimensional space. The
edges of the box come from the rows of A.

The columns of A would give an entirely different box with the same volume
 ‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ در ﻓﻀﺎي‬

‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺜﻠﺚ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺮدار ﻫﺎي )‪ v = (3,2‬و )‪ w = (1,4‬و ‪ v + w‬را ﺣﺴﺎب‬

‫ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
 ‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ در ﻓﻀﺎي‬

‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺜﻠﺚ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺮدار ﻫﺎي )‪ v = (3,2‬و )‪ w = (1,4‬و ‪ v + w‬را ﺣﺴﺎب‬

‫ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
 ‫دﺗﺮﻣﻴﻨﺎن – ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺣﺠﻢ در ﻓﻀﺎي‬

‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺜﻠﺜﻲ ﺑﻪ رﺋﻮس )‪1‬و‪2) ،(1‬و‪ (0‬و )‪2‬و‪ (3‬را ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ‬