KODU TARA

KATI BASINCI VIP FiZiK

F
BASINÇ

Birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvetin büyüklü–üne ba-

s€nç, yüzeyin tamam€na etki eden dik kuvvette ise basÐnç
kuvveti denir. F büyüklü–ünde bir kuvvet yüzey alan€ A olan mg mg
bir yüzeye etki ederse yüzeyde oluãan bas€nçå

E
Bas€nç kuvveti F mg
m g mg+F
Bas€nç = P= P= P=
Yüzey alan€ A S S

B
F
F F

TU
F G
S P= = a
S S
G A

™ SIÝda bas€nç kuvvetinin birimi N ve yüzey alan€n birim

birimi
Umi
m2 dir. Bas€nc€n birimi ise Pascal (Pa) olup 1 Pa = N/m
N/m2 mg mg
g
dir. Kuvvet vektörel bir büyüklük olmas€na ra–m
ra–men
–men
en ba
ba-
YO
s€nç skaler bir büyüklüktür.

F
mg - F mg-F
mg-F·sinÅ
mg
g-F·sinÅ
P= P=
S S
™ Kat€ cisimler için bas€nç kuvveti a–€rl€–a
a–€rl
–€rl€–
–a eãittir.
eãittir. A–€rl€k
A–€
–€rl
rl€€€k
k

PD
kuvv
vvetiti de–iãmez.
de–iãmedi–i sürece bas€nç kuvveti de
de–
–iãmez.
K
VIP FİZİK
Zİ

İZ
2S S

mg
mgsina
m a
Fİ

Z Z mgcosa
TS

a mg

S 2S
IP

mg·cosÅ
P=
S
R

™ Bas
Bas€nç
nç ile kuvvet do–ru orant€l€, yüzey ala
alan
alan€
n€ ters oran-
V

t€l
t€l€d€r. G X
C

™ Karda ördekler batmaz, tavukla

tavuklar
klar
ar batar. Bۍa
B
B€ça–€n
ça–€
–€nn ince
S
yüzü daha keskindir.
Ü

Y
™ Kat€lar üzerine uygulanan kuvveti aynen
ynen
nen iletirler
i ancak 4G
bas€nc€ iletmezler. yer
4S
1 m2 0,1 m2
XÝin bulundu–u yüzeye yapt€–€ bas€nç =
100N 100N

YÝnin yere yapt€–€ bas€nç =

TYT FiZiK 115

 KODU TARA
VIP FiZiK KATI BASINCI

Örnek - 1 Örnek - 3

Özdeã küplerin yap€ãt€r€lmas€ ile oluãan X ve Y cisimleri ãe-

kildeki gibi yatay zemin üzerindedir.

G
X Y
G

E
A–€rl€–€
–€ G, taban alan€
alan€ S olan kare prizma ãeklindeki türdeã

B
Yatay cisim
sim yatay zeminde dururken e–ik düzleme b€rak€l€rsa,

TU
uyguladÐöÐ
a) Zemine uyg
uygu
guladÐöÐ basÐnç nasÐl deöióir?
X cisminin zemine yaQtÐöÐ Px, Y cisminin zemine yaQtÐöÐ
b) Ze
Zemine
eeetki eden basÐnç kuvveti nasÐl deöióir?
PX
basÐnç PY olduöuna göre, oranÐ kaçtÐr?
PY BasÐnç BasÐnç Kuvveti
8 3 2
U 1
A) B) C) 2 D) E) A)
A Artar Ar
Artar
3 2 3 2
B) Artar Azal€€r
Azal
Azal€r
YO
C) Azal€r Azal
Azal€r

F
D) De–iãmez ar
Artar

PD
E) Artar De–
De
De–iãmez
K
VIP FİZİK
Zİ

Örnek - 2 Düzgün
üzgün
gün Katılarda Ba
Basınç
İZ
Kesiti ãekildeki gibi
gibi olan kat€
kat€ bir cisim
cis I konumunda iken
Fİ

zemine yapt€–€
€–€ bas€nç
yapt€– bas ç P, bas€nç
bas
bas€€€nç
n kuvveti ise F dir.
nç
TS

h h d
d d
2S S h
s
IP

Z Z
E

I II
R

P = h·d·g
V

S 2S
C

Buna göre, cisim II konumuna getirilir ise P ve ' nasÐl

deöióir?
DİKKAT
Ü

A) P artar, F artar
B) P azal€r, F artar. Düzgün kat€lar boyuna kesilirse yere yap€lan bas€nç de–iãmez.

C) P artar, F de–iãmez.
D) P azal€r, F de–iãmez. 2G 6G G
E) P azal€r, F azal€r.
2S 6S S

2G 6G G

Çapraz kesilirse bas€nç de–iãir.

116 1. A 2. D 3. C TYT FiZiK

KODU TARA

KATI BASINCI VIP FiZiK

Örnek - 5
PİEZZO ELEKTRİK OLAYI
0ekil IÝde taban alanlar€ s€ras€yla 2S ve S olan K ve L cisim-
S€k€ãt€rma kuvveti artt€kça bas€nçta artar. Bu durumda volt- lerinin yatay düzleme yapt€klar€ bas€nçlar birbirine eãittir. 0e-
metrenin gösterdi–i de–er artar. kil IIÝde K, LÝnin üzerine kon
konuldu–unda LÝnin yüzeyine yapt€–€
bas€nç P1, LÝnin yere
e yapt€–€
yyapt
pt€–€
€–€ bas€nç
ba P2 olmaktad€r.
V

E
Voltmetre
Piezo
Elemen
Elementi K
Gaz
z

B
F
L L
K

TU
S€k€ãt€rma
Mekanik enerji Elektrik enerjisi 2S S
0ekil I 0ekil II
NOT P1
U
Piezzoelektrik özelli–ine sahip malzemelerin kullan€m alanla-
ala
lanla-
a-
Buna
na
aggöre,

1
P2
oranÐ kaçtÐr?

2
r€ndan baz€lar€: A)
A B) C) 1 D) 2 E) 3
YO
2 3
™ Mikrofon

F
™ Gramafon

PD
™ Kamyon kantarlar€
™ A–€rl€–a duyarl€ zemin sensörleri
eri (Alarm sistem)
sistem
K

™ Asansör a–€rl€k kontrol sensörleri

nsörleri
rleri (Alarm sistemi)
sistem
siste
™ Gaz ateãleyiciler (Çakmak)
(Çakma
mak)
k)
VIP FİZİK
Zİ

™ H€z ölçer
İZ
™ Derinlik ölçüm cih
cihazlar€
cihazlar
azlar€€
™ Sonar cihazla
cihazlar€
zlar€
Fİ

TS

™ Iã€kl€ ayakkab€
ayak
akkab
b€ ÖSYM Tadında - 6
T

0ekildeki
ekildeki K ve L türdeã cisimlerin yere yapt€klar€ bas€nçlar
eãittir.
eãittir
tir.
ir
IP

2S S
E

Örnek - 4
Örnek

0ekil
0 ekil IÝdeki
IÝdeki
deki düzgün
düz türdeã X cismi bulundu–u ze
zemine
ne Px ka
ka- K L
R
V

dar bas€nç
ar bas
as€€nç uygulamaktad€r. Cisim 0ekil II deki
ki gibi Y ve Z
parçalar€na
alar ayr€ld€–€nda bu parçalar€n yapt
yapt€–€ bas€nçlar
ya €– bas
ba €nçlar
arr PY
C

ve PZ olmaktad€r. S S
K ve L cisimleri ters çevriliQ aynÐ özellikteki yumuóak
Ü

kumun üzerine konulursa,

X Y Z I. Kuma uygulad€klar€ bas€nç kuvvetleri eãittir.
II. KÝnin kuma batma derinli–i LÝnin kinden az olur.
0ekil I 0ekil II III. Yumuãak kuma ilk durumdaki halleriyle b€rak€l€rsa K,
Buna göre; Px, Py ve Pz basÐnçlarÐ arasÐndaki ilióki nedir? L den daha fazla batar.
yargÐlarÐndan hangileri doörudur?
A) Px = Py = Pz B) Py > Px > Pz C) Pz > Px > Py
A) Yaln€z I B) I ve II C) I ve III
D) Px > Py > Pz E) Px > Py = Pz
D) II ve III E) I, II ve III

TYT FiZiK 4. C 5. B 6. B 117

 KODU TARA
VIP TEST 1 KATI BASINCI

1. Ayn€ maddeden yap€lm€ã türdeã K, L ve M cisimlerinin kesit 4. Türdeã ve içleri dolu özdeã silindirlerden kesikli çizgi ile gös-
alanlar€ ãekildeki gibidir. terilen parçalar oyulup ç€kart€lmaktad€r.

M
K
L

E
S 3S 2S

B
Buna göre, cisimlerin yere yaQtÐklarÐ basÐnçlar PK, PL ve K L M
PK arasÐndaki ilióki nedir?

TU
(eriye
( eriye kalan
n QarçalarÐn
Q yere yaQtÐöÐ basÐnçlar sÐrasÐy-
A) PK > PM > PL B) PL > PM > PK C) PK = PL = PM
a P K, PL v
la ve PM olduöuna göre, bunlar arasÐndaki ilióki
D) PM > PL > PK E) PM > PK > PL nedir?
r?
U A PK = PL = PM
A) B) PM > PK = PL
D) PK > PM > PL E) PL > PK > PM
C) PK = PL > PM
YO
2. Aãa–€da verilen düzgün türdeã cisimler ayn€ maddeden
m ddeden ya-

F
p€lm€ã olup yükseklikleri birbirine eãittir.

PD
K
VIP FİZİK
Zİ

İZ
I II III 5. X
Fİ

TS

X
Buna göre,
öre, cisimlerin
erin zemine
zem
ze yaQtÐöÐ P1, P2 ve P3 basÐnç-
ç-
larÐ ara
arassÐndak
ndaki ili
arasÐndaki óki ne
ilióki nedir? Y
A) P2 = P3 > P1 B) P1 = P2 = P3 C) P2 > P3 > P1 Y
IP

D) P3 > P2 > P1 E) P1 > P2 = P3

0ekil I 0ekil II
R

Özdeó ve türdeó X ve Y cisimleri òekil-I'deki gibi durur-

V

ken òekil-II'deki durumuna getirilirse, X'in Y'ye uygula-

C

3. Ayn€ yükseklikteki X, Y ve Z kat€ cisimlerinin yatay d

düzleme dÐöÐ basÐnç PX ve Y'nin yere uyguladÐöÐ basÐnç PY nasÐl
yapt€klar€ bas€nçlar birbirine eãittir.
ir.
r. deöióir?
Ü

PX PY
S S 2S
A) De–iãmez Azal€r
B) Azal€r Artar
X Y Z
C) Azal€r Azal€r
D) De–iãmez Artar
yatay
S 2S S E) Artar De–iãmez

Buna göre, cisimlerin yaQÐldÐöÐ maddelerin özkütleleri

dx, dy ve dz arasÐndaki ilióki nedir?

A) dy > dx > dz B) dz > dx > dy C) dx > dz > dy

D) dx = dy = dz E) dx > dy = dz

118 1. E 2. B 3. A 4. D 5. D TYT FiZiK

 KODU TARA

KATI BASINCI VIP TEST 1

6. I. B€çaklara e–e yapmak 9. Türdeã K, L ve M cisimlerinin kesit alanlar€ ãekildeki gibi olup
II. Futbolcular€n krampon ayakkab€ kullanmas€ cisimlerin zemine yapt€klar€ bas€nçlar birbirine eãittir.
III. A–€r iã makinelerinde palet kullan€lmas€
IV. Traktörlerin arka tekerle–in büyük yap€lmas€
V. Kar ayakkab€lar€n€n geniã tabanl€ yap€lmas€ M
K
VI. Buz pateni ayakkab€lar€n€n alt k€sm€n€n ince demirden
yap€lmas€ L

E
YukarÐda verilen örneklerden hangilerinde amaç basÐncÐ
S 3S
3S 2S
azaltmaktÐr?

B
A) I ve II B) II ve VI C) I, II ve V Buna göre,
re, cisimlerin özkütleleri
ö dK, dL ve dM arasÐndaki
iliók
óki nedir?
ilióki

TU
D) I, II ve VI E) III, IV ve V
A)) dK > dL > dM
A B) dL > dK > dM C) dM > dK > dL
D) dK = dL = dM E) dL > dM > dK

U
7. 0ekilde verilen X, Y ve Z cisimlerinin yere yapt€klar€ bas€nçlar
ba
bas€€nçlar
çla
YO
eãittir.

F
PD
K

h
10. 0ekilde cismin
smin
n yatay zemine yapt€–€
y bas€nç P, bas€nç kuvveti
VIP FİZİK
Zİ

Yatay F dir.
İZ
X Y Z r

Buna göre, cisimlerinin

mlerinin
erinin özkütlele
özkütleler
özkütleleri dx, dy ve dz arasÐnda-
Fİ

TS

ki ilióki aóaöÐdakilerden
öÐdakilerden
den hangisidir?
hangis
h
A) dz > dy > dx B) dx > dy > dz C) dy > dx > dz
D) dx = dy = dz E) dy > dz > dx 2r
IP

Cisim ters çevrilirse zemine yaQtÐöÐ basÐnç ve basÐnç

R
V

kuvveti deöerleri kaç olur?

C

BasÐnç BasÐnç Kuvveti

8. Özdeã küplerin yap€ãt€r€lmas€ ile elde
de edilen K, L ve M ci-
A) 2P F
s€ras€
simlerinin yere yapt€klar€ bas€nçlar s€ras
as€€ ile PK, PL ve PM dir.
as
Ü

B) 2P 2F
K
C) 4P F
L M D) 4P 4F
E) 4P 2F

Buna göre, bu basÐnçlar arasÐndaki ilióki nedir?

A) PL = PM > PK B) PM > PL > PK C) PK = PL = PM
D) PK > PL > PM E) PL > PK = PM

TYT FiZiK 6. E 7. C 8. A 9. B 10. C 119

 KODU TARA
VIP FİZİK SIRA SENDE SORULARI

1. A–€rl€klar€ birbirine eãit ve G olan X, Y ve Z cisimleri iki ayr€ 3. Özdeãã küplerin yap€ãt€r€lmas€
yap€ãt€r€lmas€ ile oluãturulan 0ekil I deki cisimlerin
ãekilde dengededir. yere yapt€–€ bas€nç P, yere göre potansiyel enerjisi EÝdir.

E
0e il I
0ekil 0ekil II
Y Z X

B
2S S S Buna
Bun
unaa göre, cisim ò
òekil
e II deki gibi konulursa P ve E nasÐl
deöióir?
deöióir?
de

TU
0ekil I 0ekil II
P E
Buna göre, cisimlerin zemine yaQtÐklarÐ basÐnçlar iliókisi
nedir? (Çubuk a–€rl€–€ önemsizdir.) A) A
Artar Artar
A) Px > Py > Pz B) Pz > Py > Px U C) Px > Pz > Py B))
B Azal€r De–iãmez
D) Py > Pz > Px E) Py > Px > Pz C) Azal€r Artar
YO
D) Artar De–i
–iãmez
De–iãmez

F
2. Günümüzde popüler oyunlar aras€nda olan
ola enga,
enga, prizma
ma E) Azal€r Aza €r
Azal
Azal€r
dizilmesi
ãeklindeki özdeã bloklar€n üst üste diz
izilmesi
me ile 0ekil
kil 11Û
1Ûdeki
Ûd

PD
gibi oluãturulmuã oyundur. Oyunc
uncular
ular prizma ãe
Oyuncular ãeklindeki
bloklar€ engaÛy€ devirmeden çeker ve bu bloklarla
blokla
blokl en üst
K

kat€ inãa ederler. Oyun enga

nga devrilene kadar
kada devam eder.
VIP FİZİK

Oynanan bir enga oyununda

yununda
unda oyuncular s€ras€yla I, II ve III
Zİ

İZ
yap€yorlar.
numaral€ hamleleri ya
yap ((0ekil
ap€€yorlar. (00ekil
kil 2)
2
4.. A
A–€rl€–€
–€rl
–€ rl€–€
€– önemsen
önemsenmeyen
nemse
senmeyen çubuk bir ucundan esnek bir yay ile
Fİ

ããekildeki
ekildeki gibi
ibi ba–lanm€ãt€r. Çubu–un üzerine b€rak€lan K cis-
TS

yönünde
mi okk yön
önünde hareket etmeye baãlamaktad€r.
III
IP

Yay
E

K
R

I A I
II
V

0ekil 1 0ekil
0ekil 2
a
Ü

YaQÐlan hamleler neticesinde +enga

+enga devrilmediöine
dev
de
göre;
Bu süreçte,
I. I ve II numaral€ hamlelerden sonra A blo–una etki I. K cisminin çubu–a uygulad€–€ bas€nç azal€r.
eden bas€nç 3 kat€na ç€km€ãt€r.
II. Yaydaki uzama miktar€ azal€r.
II. Yap€lan hamlelerden sonra zemine yap€lan bas€nç
III. Å aç€s€ artar.
de–iãmemiãtir.
IV. Çubu–un yere uygulad€–€ bas€nç kuvveti artar.
III. Kurallara uygun yap€lacak hiçbir hamle zemine uygu-
V. K cisminin çubu–a uygulad€–€ bas€nç kuvveti artar.
lanan bas€nç kuvvetini de–iãtirmez.
yargÐlarÐndan kaç tanesi doörudur? (Yay€n düãey konum-
yargÐlarÐndan hangileri doörudur?
da kald€–€ varsay€lacakt€r.)
A) Yaln€z I B) Yaln€z II C) Yaln€z III
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
D) I ve II E) II ve III

120 1. C 2. E 3. A 4. D TYT FiZiK