HµM R¡NG S÷A Vµ HµM R¡NG VÜNH VIÔN

Bs. Ph¹m ThÞ Thanh B×nh

I. M« t¶ chung hµm r¨ng

Hµm r¨ng cã bèn nhãm r¨ng: R¨ng cöa, r¨ng nanh, r¨ng hµm nhá, r¨ng hµm lín.
1. Nhãm r¨ng cöa: gåm 8 r¨ng: 4 trªn, 4 díi.
- R×a c¾n c¸c r¨ng xÕp thµnh mét hµng th¼ng t¬ng ®èi.
- §Æc ®iÓm chung: R¨ng mét ch©n, ch©n h×nh chãp. Nh×n mÆt bªn th©n r¨ng
lµ h×nh chªm, lóc míi mäc r×a c¾n chia lµm 3 mói. Trong qu¸ tr×nh ¨n nhai r×a c¾n
bÞ bµo mßn thµnh ®êng th¼ng. MÆt ngoµi låi, mÆt trong lâm, cã gãt r¨ng vµ 2 gê
gÇn xa. Cã hèc tuû ®¬n gi¶n, buång tuû cã 3 sõng t¬ng ®¬ng víi 3 thuú ë mÆt th©n
r¨ng.
- TÝnh chÊt tõng hµm: R¨ng cöa gi÷a trªn to h¬n r¨ng cöa gi÷a díi. R¨ng cöa
gi÷a trªn to h¬n r¨ng cöa bªn trªn, r¨ng cöa bªn díi to h¬n r¨ng cöa gi÷a díi.
- R¨ng cöa trªn: chiÒu xa gÇn lín h¬n chiÒu trong ngoµi, nªn th©n r¨ng dÑt theo
chiÒu ngoµi trong.
- R¨ng cöa díi: chiÒu ngoµi trong lín h¬n chiÒu gÇn xa, nªn th©n r¨ng dÑt theo
chiÒu gÇn xa.
- ChiÒu cao cña r¨ng gÇn nh nhau. D¸ng r¨ng cöa trªn to, khoÎ, r¨ng díi m¶nh
h¬n.
2. Nhãm r¨ng nanh: gåm 4 r¨ng: 2 trªn, 2 díi.
Mäc ë gãc x¬ng hµm, chia cung hµm thµnh hai phÇn tríc sau. R¨ng nanh cã hai
r×a hîp víi nhau thµnh gãc, r¨ng nanh cã chøc n¨ng c¾n xÐ. R¨ng nanh lµ r¨ng cã
ch©n r¨ng dµi nhÊt.

3. Nhãm r¨ng hµm nhá: Mäc sau r¨ng nanh. Th©n r¨ng h×nh khèi vu«ng, mÆt
nhai cã 2 nóm, r¨ng hµm nhá thø nhÊt hµm trªn cã 2 ch©n (1 ch©n ngoµi, 1 ch©n
trong), r¨ng hµm nhá thø hai hµm trªn cã mét ch©n, r¨ng hµm nhá hµm díi cã 1 ch©n.
 4. Nhãm r¨ng hµm lín: Mäc sau nhÊt, mÆt nhai réng cã nhiÒu nóm. R¨ng hµm
lín hµm trªn mÆt nhai cã 4 nóm, cã 3 ch©n: 2 ch©n ngoµi, 1 ch©n trong. R¨ng hµm
lín hµm díi mÆt nhai cã 5 nóm, cã 2 ch©n: 1 ch©n gÇn vµ 1 ch©n xa.
II. Hµm r¨ng s÷a
1. Răng sữa có vai trò quan trọng trong việc:
- Tiêu hoá: nhai nghiền thức ăn.
- Giữ khoảng cho răng vĩnh viễn.
- Phát âm và thẩm mỹ.
- Đồng thời, kích thích sự phát triển của xương hàm nhất là sự phát triển chiều cao
cung răng qua hoạt động nhai.

Gåm 20 r¨ng, bao gåm 2 r¨ng cöa, 1 r¨ng nanh, 2 r¨ng hµm ë trªn mçi nöa cung
r¨ng. Hai hµm chia lµm 4 phÇn, kÎ mét ®êng däc qua gi÷a 2 r¨ng cöa gi÷a trªn vµ
gi÷a 2 r¨ng cöa gi÷a díi, mét ®êng ngang ®i qua gi÷a 2 hµm trªn vµ díi, ®¸nh sè tõ
tr¸i sang ph¶i tõ trªn xuèng díi:

5 6

8 7

Sè 5 lµ ký hiÖu vïng hµm r¨ng s÷a trªn ph¶i, sè 6 lµ hµm trªn tr¸i, sè 7 lµ hµm díi
tr¸i vµ sè 8 lµ hµm díi ph¶i.
R¨ng s÷a cã mÇu tr¾ng nh s÷a do líp men ngÊm v«i Ýt vµ máng, kÝch thíc nhá
b»ng 2/3 r¨ng vÜnh viÔn.
 2. Hai hµm r¨ng s÷a ®Çy ®ñ lóc 3 tuæi vµ h×nh thµnh khíp c¾n r¨ng s÷a. Mçi
r¨ng cña mét hµm tiÕp xóc víi 2 r¨ng cña hµm ®èi diÖn trõ r¨ng cöa gi÷a díi. §Õn 4-5
tuæi, x¬ng hµm ph¸t triÓn nªn quan hÖ nµy thay ®æi do gi÷a c¸c r¨ng cã kho¶ng
c¸ch.
R¨ng s÷a mäc trong thêi gian 3 n¨m.
Tuæi mäc r¨ng:

Hµm trªn Can xi ho¸ Th©n r¨ng Tuæi mäc Cuèng r¨ng
h×nh r¨ng khÐp kÝn
thµnh

1 3-4 th¸ng/ph«i 4 th¸ng 7-8 th¸ng 1-2 tuæi

thai

2 4-5 th¸ng/ph«i 5 th¸ng 8 th¸ng 1,5 -2 tuæi

thai

3 5,25 th¸ng 9 th¸ng 16-20 2,5-3 tuæi

th¸ng
 4 5 th¸ng 6 th¸ng 12-16 2-2,5 tuæi
th¸ng

5 6 th¸ng 10-12 th¸ng 20-30 3 tuæi

th¸ng

Hµm díi

1 4,5 th¸ng/ph«i 4 th¸ng 6,5 th¸ng 1,5- 2tuæi

thai

2 4,5 th¸ng/ph«i 4,25 th¸ng 7 th¸ng 1,5-2 tuæi

thai

4 Nh hµm trªn Nh hµm trªn

- ¸p dông trªn l©m sµng ta sö dông c«ng thøc 6/4 tøc lµ mçi 6 th¸ng mäc thªm 4
r¨ng cña bé r¨ng s÷a.
6 th¸ng = 4 r¨ng
12 th¸ng = 8 r¨ng
18 th¸ng = 12 r¨ng
24 th¸ng = 16 r¨ng
30 th¸ng = 20 r¨ng
2. Sù rông r¨ng s÷a
- Tiªu ch©n r¨ng
- Tiªu x¬ng
- T¸c dông cña lùc tõ bªn ngoµi ®ã lµ lùc nhai.
III. HµM R¡NG VÜNH VIÔN
 1. Hµm r¨ng vÜnh viÔn bao gåm 2 r¨ng cöa, 1 r¨ng nanh, 2 r¨ng hµm nhá, 3 r¨ng
hµm lín trªn mét nöa cung hµm. Tuy nhiªn, ë mét sè ngêi kh«ng cã r¨ng hµm lín thø 3
nªn sè lîng r¨ng vÜnh viÔn trªn cung r¨ng cã tõ 28 -32 chiÕc. C¸ch gäi tªn, gÇn gièng
nh hµm r¨ng s÷a, chØ kh¸c lµ ®¸nh sè c¸c cung r¨ng tõ 1 ®Õn 4:
1 2

4 3
 Sè 1 lµ ký hiÖu vïng hµm r¨ng vÜnh viÔn trªn ph¶i, sè 2 lµ hµm trªn tr¸i, sè 3 lµ
hµm díi tr¸i vµ sè 4 lµ hµm díi ph¶i.

2. Hµm r¨ng vÜnh viÔn ®îc h×nh thµnh tõ 6 ®Õn 25 tuæi. Trõ r¨ng sè 6, c¸c r¨ng
vÜnh viÔn tõ lóc ngÊm v«i ®Õn khi cuèng r¨ng khÐp kÝn trong vßng 2 n¨m.
Mäc r¨ng vÜnh viÔn: ®êng mäc cña r¨ng cöa vµ r¨ng 3 vÜnh viÔn lµ ë phÝa
trong cña r¨ng s÷a t¬ng øng, ®©y lµ vïng cã sù kh¸c biÖt lín vÒ kÝch thíc cña 2 lo¹t
r¨ng.
Tuæi mäc r¨ng:

Canxi ho¸ Th©n R h×nh Tuæi mäc KÝn cuèng

thµnh R

Hµm trªn

1 3-4 th¸ng 4-5 tuæi 7-8 tuæi 10 tuæi

2 10 th¸ng 4-5 tuæi 8-9 11

3 4-5 th¸ng 6-7 tuæi 11-12 13-15

4 1,5-1,75 tuæi 5-6 tuæi 10-11 12-13

5 2-2,5 tuæi 5-6 tuæi 10-12 12-14

6 Míi ®Î 2,5-3 tuæi 6-7 9-10

7 2,5-3 tuæi 7-8 tuæi 12-13 14-16

8 7-9 tuæi 12-16 tuæi 18-21 18-25

Hµm díi

1 3-4 th¸ng 3-4 tuæi 6-7 tuæi 9 tuæi

2 3-4 th¸ng 4-5 tuæi 7-8 10

3 4-5 th¸ng 6-7 tuæi 9-10 12-14

4 1,75-2 tuæi 5-6 tuæi 10-12 12-13

 5 2,25 –2,5 tuæi 6-7 tuæi 11-12 13-14

6 Míi ®Î 2,5-3 tuæi 6-7 9-10

7 2,5-3 tuæi 7-8 tuæi 11-13 14-15

8 8-10 tuæi 12-16 tuæi 17-21 18-25

Hµm r¨ng hçn hîp: lµ hµm r¨ng tõ giai ®o¹n 6 tuæi ®Õn 12 tuæi

IV. Ph©n biÖt r¨ng s÷a vµ r¨ng vÜnh viÔn

1. Sè lîng: Bé r¨ng s÷a chØ cã 20 chiÕc; Bé r¨ng vÜnh viÔn cã tõ 28-32 chiÕc.
2. KÝch thíc nhá h¬n.
3. Mµu s¾c: R¨ng s÷a cã mµu tr¾ng nh s÷a do líp men máng.
R¨ng vÜnh viÔn cã mµu tr¾ng h¬i vµng.
4. Tuæi mäc: R¨ng s÷a mäc tõ 6 th¸ng –3 tuæi
R¨ng vÜnh viÔn mäc tõ 6 - 25 tuæi.
5. H×nh thÓ:
5.1. Th©n r¨ng
- Thân răng sữa thấp hơn răng vĩnh viễn, kích thước gần-xa lớn hơn chiều cao.
- Mặt nhai thu hẹp nhiều         
- Cổ răng thắt lại nhiều và thu hẹp hơn.
- Gờ cổ răng nhô cao
- Chiều dày lớp men và ngà mỏng và đều đặn hơn
- Chiều dày lớp ngà ở hố rãnh tương đối dày hơn
- Răng cửa và răng nanh sữa nhỏ và không thanh như răng vĩnh viễn: chiều gần-xa
nhỏ hơn nhng chiều ngoài-trong phồng hơn.       
- Răng hàm sữa lớn hơn răng hàm nhỏ vĩnh viễn, cần phân biệt kỹ với răng hàm
lớn thứ nhất vĩnh viễn.

5.2. Tñy r¨ng:

- Tủy răng sữa lớn hơn nếu so theo tỉ lệ kích thước thân răng.
 - TØ lÖ buång tuû lín h¬n vµ sõng tuû lªn cao h¬n vÒ phÝa mÆt nhai (nhÊt lµ
phÝa gÇn).
- Có nhiều ống tủy phụ .
- Vì vậy, khi điều trị sâu răng sữa, cần lưu ý không làm tổn thương tủy; khi viêm
tủy thì phản ứng rất nhanh và dễ bị hoại tử.
5.3. Ch©n r¨ng:
- Chân răng cửa và răng nanh sữa dài và mảnh hơn nếu so theo tỉ lệ với kích thước
thân răng.
- Chân răng hàm sữa tách nhau ở gần cổ răng hơn và càng về phía chóp thì càng
tách xa hơn.
Vì vậy, chân răng sữa dễ bị gãy khi nhổ răng.

Hình 4: Sự khác biệt về hình thể giữa răng sữa và răng vĩnh viễn
A: chiều dày lớp men răng sữa mỏng hơn
B: chiều dày lớp ngà ở hố rãnh răng sữa tương đối dày hơn.
C: tỉ lệ buồng tuỷ răng sữa lớn hơn và sừng tuỷ nằm gần đường nối men ngà hơn.
D: gờ cổ răng sữa nhô cao.
E: trụ men răng sữa nghiêng về mặt nhai
F: cổ răng sữa thắt lại rõ rệt và thu hẹp hơn
G: chân răng sữa dài và mảnh hơn (so với kích thước thân răng).
 H: chân răng hàm sữa tách ra ở gần cổ răng hơn và càng gần về phía chóp thì càng
tách xa hơn.
6. Khíp c¾n:
- Theo mÆt ph¼ng ®øng däc: c¸c r¨ng s÷a trªn vµ díi gÆp nhau theo ®êng
th¼ng, trong khi ®ã c¸c r¨ng vÜnh viÔn gÆp nhau theo ®êng cong låi xuèng díi (®-
êng cong Spee).
- Theo mÆt ph¼ng ngang: 10 r¨ng s÷a ë mét hµm t¹o nªn h×nh nöa vßng trßn, 16
r¨ng vÜnh viÔn ë mét hµm t¹o nªn mét cung r¨ng cã chiÒu dµi gÇn gÊp ®«i cung
r¨ng s÷a.
- Theo mÆt ph¼ng ®øng ngang: c¸c r¨ng s÷a cã trôc gÇn nh th¼ng ®øng (theo
c¶ chiÒu gÇn xa vµ ngoµi trong). C¸c r¨ng vÜnh viÔn cã trôc nghiªng vÒ phÝa xa
trong ®èi víi r¨ng hµm trªn vµ phÝa xa ngoµi ®èi víi r¨ng hµm díi, nªn trôc r¨ng trªn
vµ díi héi tô vÒ phÝa trªn.