TUR101/ TLL101 TÜRK DİLİ-I

2022-2023 Güz Dönemi

IV. Ünite

1
TUR101/TLL101 TÜRK DİLİ-I

IV. ÜNİTE
Konu:

Dil-Kültür İlişkisi

ue.aydin.edu.tr 2
 Dil-Kültür İlişkisi

Hatırlayalım:
 Kültür nedir?

 Dil ile kültür arasında nasıl bir ilişki var?

ue.aydin.edu.tr 3
 Dil-Kültür İlişkisi

„„DİL MİLLİ BİR VARLIKTIR.‟‟

ue.aydin.edu.tr 4
 Dil-Kültür İlişkisi

«Erin ağırını hafifini at bilir.

Ağır yükün zahmetini katır bilir.
Nerede sızılar var ise çeken bilir.
Gafil başın ağrısını beyni bilir.»

«Dede Korkut Kitabı’ndan»

 Bir dilin söz varlığının incelenmesi o dili konuşan toplumun maddi ve

manevi değerleri hakkında en önemli verileri sunar.

ue.aydin.edu.tr 5
 Dil-Kültür İlişkisi

 Tarihteki olayların dile etkisi büyüktür.

ue.aydin.edu.tr 6
 Dil-Kültür İlişkisi

 Dil, milletin ortak nefesidir. Bir milletin kendine özgü

renkleri, kültürel özellikleri dilinde vücut bulur.

https://www.hurriyet.com.tr/gundem/dunyanin-en-eski-halisi-turklere-ait-41492576

https://www.hurriyet.com.tr/pazirik-halisi-nigde-valiliginde-sergileniyor-40318890

ue.aydin.edu.tr 7
 Dil-Kültür İlişkisi

• “Dil kültürel unsurların ortaya çıkması için ortam

hazırlar. Kültür ve sanat etkinliklerinin çoğu dille
gerçekleştirilen etkinliklerdendir.”

'Komedi Dalında En İyi Kadın Oyuncu'' ve

' En İyi 3.Oyun’ ödülü İAÜ’ye
https://www.aydin.edu.tr/tr-
tr/akademik/fakulteler/guzelsanatlar/drama/Pages/index.aspx
ue.aydin.edu.tr 8
 Dil-Kültür İlişkisi

 Dil temsil etme gücü ile kültürü zaman

ve mekan sınırlarının dışına çıkarak
nesillerden nesillere aktarır.

ue.aydin.edu.tr 9
 Dil-Kültür İlişkisi

Ahmet Hamdi Tanpınar

1901-1962

ue.aydin.edu.tr 10
 Dil-Kültür İlişkisi

 Milletin dili ile ifade ettiği sözlü, yazılı

her şey kültür kavramının içine girer.

ue.aydin.edu.tr 11
Dil-Kültür İlişkisi

 Her millet, dilini ve kültürünü yüzyıllar

boyunca yoğurur. Bu sırada dil akan bir nehir
gibi geçtiği her topraktan bazı unsurlar alır.
(M.Kaplan)

ue.aydin.edu.tr 12
 Dil-Kültür İlişkisi
Göle maya çalmak: Olmayacak hevesler peşinde koşmak

Nasreddin Hoca fıkrasını bilmeden bu deyimi açıklamak veya başka bir

dile tercüme etmek kolay olmasa gerek.

Hoca bir gün biraz yoğurt mayası alıp Akşehir Gölü’ne gitmiş,
mayayı göle bırakmış. Birisi bunu görüp sormuş:

- Ne yapıyorsun Hoca?
- Göle maya çalıyorum, demiş Hoca.

Adam şaşırıp kalmış:

- Tutar mı?

Hoca cevap vermiş:

- Ben de biliyorum tutmayacağını. Ama ya tutarsa?

ue.aydin.edu.tr 13
 Dil-Kültür İlişkisi

PABUCU DAMA ATILMAK

ue.aydin.edu.tr 14
Dil-Kültür İlişkisi

“Abam Yemen‟den gelir.

Suyu çimenden gelir.”

“Üstünü çorap yaptım,

İçini kebap yaptım,
Kestim senede bir gün,
Büyük bir sevap yaptım”

“Akdeniz‟le Karadeniz karışıyor,

Kazancılarda kavga oluyor,
İpçilerde barışıyor.”

ue.aydin.edu.tr 15
 UYGULAMA

1. «Küçüklere sevginin, büyüklere saygının

gösterilmesi gerektiğinin öğretimi» dilin hangi
özelliği ile ilgilidir?

A) Dilin gizli antlaşmalar sisteminden oluşmasıyla

B) Dilin birleştirici özelliği oluşuyla
C) Dilin kültürün taşıyıcısı ve aktarıcısı olmasıyla
D) Dilin ses örüntülerinden oluşmasıyla
E) Dilin kendi içinde kurallarının olmasıyla

ue.aydin.edu.tr 16
 Dil-Kültür İlişkisi

 Edebi eserler, dilin belli dönemlerde donmuş şekilleridir. Bu

bakımdan onların anıtlardan farkı yoktur. Kütüphaneler dil
anıtlarını toplayan müzelerdir. Bu yönüyle, kütüphanelere
“dil, düşünce ve hayal müzeleri” denilebilir.

ue.aydin.edu.tr 17
 Dil-Kültür İlişkisi

 Sanatçı, eserini kaleme alırken içinde

yaşadığı toplumdan beslenir.

ue.aydin.edu.tr 18
 Dil-Kültür İlişkisi

“Canan, Rakım’ın o aksamdan başlayarak verdiği Fransızca dersini

Türkçe ve musiki dersleri gibi hızla öğreniyordu. Ha! Canan’ın
Türkçesinden bir hayli zamandır haber vermedik. Canan olur olmaz
her şeyi kaleme almaya başladığı gibi her yeni kitabı da okuyup
anlamaya başlamıştı. Hatta Rakım, kendisine kestirme yoldan Farsça
ve Arapça da gösteriyordu.”

(Ahmet Mithat, Felatun Bey ile Rakım Efendi).

ue.aydin.edu.tr 19
 Dil-Kültür İlişkisi

Kafa, göz, gövde, bacak, kol, çene, parmak, el, ayak,

Boşanır sırtlara vâdilere, sağnak sağnak.
Saçıyor zırha bürünmüş de o nâmerd eller,
Yıldırım yaylımı tûfanlar, alevden seller.
Veriyor yangını, durmuş da açık sinelere,
Sürü halinde gezerken sayısız teyyâre.
Top tüfekten daha sık, gülle yağan mermiler...
Kahraman orduyu seyret ki bu tehdide güler!
Ne çelik tabyalar ister, ne siner hasmından; Mehmet Akif Ersoy
1873-1936
Alınır kal'â mı göğsündeki kat kat iman?
Hangi kuvvet onu, hâşâ, edecek kahrına râm?
Çünkü te'sis-i İlahi o metin istihkâm.

ue.aydin.edu.tr 20
 Dil-Kültür İlişkisi
İşitin Ey Yarenler Aşk Bir Güneşe Benzer

İşitin ey yarenler aşk bir güneşe benzer

Aşkı olmayan kişi misali taşa benzer

Taş gönülde ne biter dilinde ağu tüter

Nice yumşak söylese sözü savaşa benzer

Aşkı var gönlü yanar yumşanır muma döner

Taş gönüller kararmış sarp kah kışa benzer

Ol sultan kapısında hazreti tapısında

Aşıkların yıldızı her dem çavuşa benzer

Geç Yunus endişeden gerekse bu pişeden

Ere aşk gerek evvel ondan dervişe benzer.

ue.aydin.edu.tr 21
 Dil-Kültür İlişkisi
Sevgilerde
Sevgileri yarınlara bıraktınız
çekingen, tutuk, saygılı. Behçet Necatigil
Bütün yakınlarınız
Sizi yanlış tanıdı.

Bitmeyen işler yüzünden

(Siz böyle olsun istemezdiniz).
Bir bakış bile yeterken anlatmaya her şeyi
Kalbinizi dolduran duygular
Kalbinizde kaldı.

Siz geniş zamanlar umuyordunuz

Çirkindi dar vakitlerde bir sevgiyi söylemek.
Yılların telaşlarda bu kadar çabuk
Geçeceği aklınıza gelmezdi.

Gizli bahçenizde
Açan çiçekler vardı.
Gecelerde ve yalnız.
Vermeye az buldunuz
Yahut vakit olmadı

(1955, Eski Toprak kitabından)

http://www.necatigil.com/siirlerinden/15.html
ue.aydin.edu.tr 22
 UYGULAMA

2. “Edebiyat, bir kültürün vitrinidir.“ ifadesinde anlatılmak

istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kültürel değişmeler dile anında yansır.

B) Dil, kültürün temel unsurudur.

C) Bütün kültürel değerler dilde varlık bulur.

D) Kültür, edebî eserler yoluyla temsil edilir.

E) Edebiyat kültürü geliştirir.

ue.aydin.edu.tr 23
 UYGULAMA

3. “Dil, düşünce ve hayal müzeleri” ifadesiyle

aşağıdakilerden hangisi kastedilmektedir?

A) Kütüphaneler

B) Üniversiteler

C) Okullar

D) Devlet Arşivleri

E) Mimari eserler

ue.aydin.edu.tr 24
4. Dil ile kültür arasındaki ilişkiyi göz önünde
bulundurursak aşağıdakilerden
hangisi yanlıştır?
A) Dil, kültürün taşıyıcısıdır.
B) Dil, kültürün ürünüdür.
C) Bir dili öğrenirken yeni bir kültür öğreniriz.
D) Kültür dilden bağımsızdır.
E) Dil, kültürden beslenir.

ue.aydin.edu.tr 25