228106b5-ed25-4ced-b92d-92b9e8df1dd8

BK
SH
BK
SH
Thesare të Bibliotekës
Kombëtare të Shqipërisë
SH
BK
Përgatitur nga Piro Misha
BIBLIOTEKA
KOMBËTARE
KY KATALOG BOTOHET NËN KUJDESIN
E KRYETARIT TË KUVENDIT TË SHQIPËRISË, ZOTIT GRAMOZ RUÇI
SH
© Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë, 2020
Katalogu bazohet tek ekspozita “Verba volant, Scripta manent - Thesare të

BK
Bibliotekës Kombëtare”, organizuar me rastin e 100-vjetorit të krijimit të Bibliotekës
Kombëtare të Shqipërisë, nga data 22 tetor deri më 11 nëntor 2020, nga BKSH dhe COD
(Qendra për Hapje dhe Dialog).
Korrektore: Loreta Loli
Art Grafik: Valbona Lila
ISBN 978-9928-4600-1-1
Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë

Adresa: Sheshi “Skënderbe”, Tiranë
www.bksh.al
Përmbajtja e lëndës
Hyrje .................................................................... 5 Paolo Giovio (Paulus Jovius) ............................. 64

Kontribuesit......................................................... 9 Benedetto Bartolomeo Ramberti........................ 66
Pjetër Bogdani.................................................... 10 Juan Luis Vives .................................................. 68
Pjetër Budi ......................................................... 12 Visarioni (Besarioni) nga Nikea ...................... 70
SH
Frang Bardhi ...................................................... 14
Marin Barleti ...................................................... 16
Marin Barleti ...................................................... 18
Marin Barleti ...................................................... 20
Marin Barleti ...................................................... 22
Dhimitër Frëngu ................................................. 24
Jacob Kockert .................................................... 26
Iacopo Fontano................................................... 72
Aristofani ........................................................... 74
Bartolomej Georgijević ...................................... 76
Straboni .............................................................. 78
Aristoteli ............................................................ 80
Pietro Bembi ...................................................... 82
Fjalori apo thesari i gjuhës latine ....................... 84
Marin Beçikemi ................................................. 28 Ciceroni .............................................................. 86
Kuvendi i Arbrit ................................................. 30 Aristoteli dhe Theofrasti .................................... 88
Francesco Maria Da Lecce................................. 32 Dion Kasi nga Nikea .......................................... 90
BK
Ardhja e ikonës së Zojës të Këshillit të Mirë .... 34 Diodori nga Siçilia ............................................. 92
Akoluthitë e Voskopojës .................................... 36 Petrus Gyllius ..................................................... 94
Theodhor Kavaljoti ............................................ 38 Biblia Sacra ........................................................ 96
Papa Piu II (Enea Silvio Pikolomini) ............... 40 Niqifor Gregorasi ............................................... 98
Ambrosio Massari de Cora Girolamo Maggi dhe Iacomo Castriotto .......... 100
(Ambrosio Choriolano) ....................................42 Euklidi .............................................................. 102
Bartolomeo Platina............................................. 44 Petro Lombardo ............................................... 104
Ibn Sina (Avicena) ............................................ 46 Jean Fernel
Shën Augustini ................................................... 48 (Ioannes Fernelius Ambianus) ......................... 106
Shën Augustini ................................................... 50 Historia e Sigethit ............................................ 108
Publius Papinius Statius ..................................... 52 Njoftimi për fitoren në betejën e Lepantos ...... 110
Shën Metodi i Olimpit ....................................... 54 Francesco Sansovino........................................ 112
Shën Augustini ................................................... 56 Cosimo Filiarchi............................................... 114
Plini Plaku (Gaius Plinius Secundus) ................ 58 Demosteni dhe Eskini ...................................... 116
Hermogjeni i Tarsit ............................................ 60 Biblia Sacra ...................................................... 118
Papa Piu II (Enea Silvio Piccolomini) ............... 62 Ptolemeu .......................................................... 120
Apiano i Aleksandrisë ...................................... 122 Cornelio Magni ................................................ 192
Giovani Tommaso Minadoi ............................. 124 Francesco Piacenza Napolitano ....................... 194
Gerhard Merkatori ........................................... 126 Kosma Mavrudhi ............................................. 196
Torquato Tasso ................................................. 128 Dionisi i Alikarnasit ......................................... 198
Johannes Leunclavius ...................................... 130 Barthelemy d’Herbelot..................................... 200
Guido Panciroli ................................................ 132 Vincenzo Maria Coronelli ............................... 202
Cesare Campana............................................... 134 Vincenzo Maria Coronelli ............................... 204
Giuseppe Rosaccio ........................................... 136 Titus Flavius Josefus ........................................ 206
Joachim Camerarius, Guilielmi Brussii Aristoteli në arabisht ........................................ 208
dhe Johannes Cuspinian ................................... 138 Homeri ............................................................. 210
Shën Foti i Madh ........................................... 140 Joan Kantakuzeni ............................................. 212
Johannes Cuspinian.......................................... 142 Kronikat orientale ............................................ 214
SH
Antologji e poetëve latinë ................................ 144
Paolo Ramusio ................................................. 146
Laonik Halkokondili dhe Thomas Artus .......... 148
Giorgio Basta ................................................... 150
Historia e Bizantit nga tre autorë greko-latinë ... 152
Richard Knolles ............................................... 154
Ptolemeu .......................................................... 156
Prokopi i Çezaresë ........................................... 216
Anastas Bibliotekari, Doukas
dhe Teofilakti i Ohrit ........................................ 218
Anselmo Maria Banduri................................... 220
Kâtip Çelebi ..................................................... 222
Luigi Ferdinando Marsigli ............................... 224
Shërbesa e Shën Nikodemit nga Vithkuqi........ 226
Theodor Prodromi ............................................ 158 Shën Cirili i Jeruzalemit................................... 228
Festorja (Panigjirikon) 1631 ............................ 160 Kostë Berati ..................................................... 230
Halkokondili, Thomas Artus, François Eudes de Jacques-Béninius Winslow .............................. 232
Mèzeray, Michel Baudier, Blaise de Vigenère .....162 Charles du Fresne du Cange ............................ 234
BK
Ana Komnena .................................................. 164 Jean-Antoine Guer ........................................... 236
Henrik Ruse ..................................................... 166 Giorgio Baglivi ................................................ 238
Giovan Battista Nani ........................................ 168 Dimitrie Cantemir ............................................ 240
Dorëshkrim në arabisht e persisht .................... 170 Enciklopedia e Didëroit ................................... 242
Arriani i Nikomedias........................................ 172 Perikope (Pjesë) Ungjilli .................................. 244
Andrea Marmora .............................................. 174 Giuseppe Olivi ................................................. 246
Heinrich Brewer ............................................... 176 Ebün Necib Seyzerȋ.......................................... 248
Girolamo Brusoni............................................. 178 Perikope (Pjesë) Ungjilli
Stefan Bizantini................................................ 180 nga Manastiri i Metamorfozës ......................... 250
Charles du Fresne du Cange ............................ 182 Rumi................................................................. 252
Johann Peter von Vaelckeren ........................... 184 Dorëshkrim në arabisht për fenë islame........... 254
Philipp Cluver .................................................. 186 Dorëshkrim në gjuhën osmane
Perikope (Pjesë) Ungjilli .................................. 188 mbi astrologjinë dhe alkiminë .......................... 256
Girolamo Albrizzi ............................................ 190 Ditaret e Franc Nopçës..................................... 258
Hyrje
SH
Ky katalog botohet me rastin e 100-vjetorit
të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë. Sepse
Biblioteka Jonë, institucioni më i vjetër kulturor
i shtetit shqiptar, i krijuar me një ndër vendimet
e para që mori qeveria e dalë nga Kongresi i
Lushnjës në 1920, mbushi 100 vjeç! Lindi si
një bibliotekë modeste me vetëm 3000 libra,
kishte patur mundësi t’i shihte më parë. Madje,
mund të thuhet që as e përfytyronte se paskemi
trashëguar një pasuri të tillë, e cila, për dekada
me radhë kishte mbetur e “fshehur” në fondet e
Bibliotekës sonë Kombëtare. Vlen të kujtohet se
rreth 80% e veprave të ekspozuara, ashtu si dhe
ato të këtij katalogu, i përkasin periudhës mes
në vitin 1938, pra, në prag të Luftës së Dytë viteve 1400 e 1600.
Botërore fondi i saj nuk i kapërcente 12.000 njësi Sigurisht, librat e ekspozuar përfaqësonin veç
bibliotekare. Sot janë afro një milion e dyqind një pjesë të kësaj trashëgimie, e cila është mjaft
BK
mijë libra, koleksione shtypi, dorëshkrime, më e madhe, ashtu sikundër ky katalog përmbledh
harta etj. Sidoqoftë, s’është vendi të zgjatemi vetëm një pjesë të ekspozitës: 125 nga mbi 800
me rrugëtimin njëshekullor të BKSH-së, as libra e dorëshkrime që u ekspozuan. Dhe, duke
me atë që ajo përfaqëson si institucioni më i qenë se çdonjëri nga librat e ekspozuar do ta
rëndësishëm që ka për detyrë të ruajë kujtesën meritonte të përfshihej në katalog, përzgjedhja
e trashëgiminë e shkruar të popullit tonë, por ishte mjaft e vështirë. Megjithëkëtë besoj se
le të mbetemi te ky katalog i ekspozitës Verba ai ia del mbanë të përmbushë atë që për ne
volant, Scripta manent - Thesare të Biliotekës ishte mesazhi kryesor që donim të përçonim
Kombëtare, të hapur në muajin tetor 2020 me me ekspozitën e organizuar: që Biblioteka
rastin e 100-vjetorit, në ambientet e COD-it, Kombëtare e Shqipërisë ka nevojë për shumë më
pranë Kryeministrisë. Bëhet fjalë për ekspozitën tepër vëmendje dhe kujdes. Së pari, sepse është
më të madhe të organizuar ndonjëherë nga institucioni kryesor që ruan kujtesën e shkruar
Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë, me mbi 800 të popullit tonë, por edhe sepse në të ruhet një
libra e dorëshkrime, por, njëkohësisht, dhe më pasuri universale, që duhet të na bëjë krenarë që e
të veçantën, duke qenë se rreth 80 % të librave kemi trashëguar. Sepse nuk ka si të mos ndjehesh
dhe dorëshkrimeve të ekspozuara publiku nuk krenar kur sheh se biblioteka e një vendi të vogël
si Shqipëria paska jo pak prej botimeve të para të është të mbledhë e të ruajë trashëgiminë e shkruar
autorëve greko-romakë që dolën gjatë periudhës kombëtare, ndaj dhe katalogu nis pikërisht me
së Rilindjes Europiane, të cilat do bënin të këtë trashëgimi kaq të vyer, duke filluar me
krenoheshin edhe biblioteka mjaft më të mëdha. veprat e Bogdanit, Budit, Bardhit, Beçikemit,
Duke nisur pikërisht me disa prej botimeve të para pa harruar një pjesë të atij koleksioni prej rreth
të Aristotelit në edicione dygjuhëshe: greqisht e 200 librash në gjuhë të ndryshme kushtuar
latinisht, e krahas tyre dhe dorëshkrimin e një Skënderbeut, që e hap vepra e Barletit, shumica
prej veprave të tij të përkthyer në arabisht, për syresh botime të viteve 1500 dhe 1600.
të vazhduar me veprat e Sofokliut, Demostenit,
Eskilit, Euklidit, Strabonit, Plinit, Ciceronit, e Librat e vjetër që vijnë nga shekujt kanë
kështu me radhë, shumica prej tyre botime të një magji të tyren të veçantë. Dhe ajo që unë
viteve 1500. E si mund të mos ndjehesh krenar provova, kur pashë e preka për herë të parë librat
SH
kur zbulon koleksionin e jashtëzakonshëm të
Corpus Historiae Byzantinae, apo morinë e
botimeve veneciane që gjenden në Bibliotekën
Kombëtare?!
Jo më me pak interes është dhe koleksioni i
dorëshkrimeve orientale, disa prej tyre me mjaft
vlerë, ku veçohet biblioteka e Bushatllinjëve të
shekullorë të mbyllur nëpër arka metalike, apo
të mbetur në raftet e pluhurosura të bibliotekës,
qe entuziazmi, por, njëkohësisht, bindja se
e gjithë kjo pasuri duhej bërë sa më shpejt
“pronë” e publikut. Por, po ashtu provova një
ndjenjë mirënjohjeje për ata që e kishin bërë atë
të mundur. Sepse çdonjëri prej këtyre librave
Shkodrës, me rreth 150 dorëshkrime. ka pasur një histori të vetën si ka mbërritur në
Një vend të veçantë zënë dhe botimet me Bibliotekë, paçka se sot është tepër e vështirë
natyrë fetare, me një sërë ekzemplarësh të të gjurmosh rrugëtimin që ata kanë bërë. Në
rrallë të viteve 1400 e 1500. Pa përmendur një farë mënyre, ashtu si dhe ekspozita, ky
BK
koleksionin e pasur të veprave nga Rilindja katalog shërben për të nderuar kujtimin e
Europiane e ajo Italiane etj., deri te botimet e të gjithë atyre që e krijuan, e pasuruan dhe e
para të disa prej përfaqësuesve më të shquar të ruajtën Bibliotekën Kombëtare ndër vite, duke
Iluminizmit, që nga “Enciklopedia” e famshme nisur me Drejtorët e saj të parë: Mati Logoreci
e Didëroit me 39 vëllime, veprat e Volterit, të e Karl Gurakuqi, por në radhë të parë me
Zhan Zhak Rusoit, pa harruar botimet e Isak Sotir Kolean, drejtorin e saj më jetëgjatë të
Njutonit, Adam Smithit, e kështu me radhë. paraluftës, me emrin e të cilit lidhet një pjesë
Të gjitha këto përbëjnë, veç të tjerash, një e mirë e koleksioneve. Dhe, padyshim, me
dëshmi të faktit që dhe në kohët më të errëta, Lumo Skëndon, vulën e të cilit e gjen në jo pak
kur dukej sikur nga Europa na ndante një prej perlave të BK-së. Por, njëkohësisht, ky
mur i pakapërcyeshëm, tek ne kishte njerëz, katalog shërben për të përkujtuar kontributin e
që mes një mijë vështirësish, duke ruajtur me dhënë prej mjaft prej drejtuesve të tjerë, duke
devotshmëri këtë thesar kulturor, vazhduan të nisur nga paraardhësit e mi në krye të këtij
mbanin lidhjet me kontinentin mëmë. institucioni, Persidën e Aurelin, e ata qindra
Detyra primare e çdo Biblioteke Kombëtare punonjës të Bibliotekës Kombëtare që bënë të
mundur që kjo pasuri kombëtare të ruhej edhe ndaj një falënderim të përzemërt për Eridana
në kohë mjaft të vështira. Çanon, Drejtoreshën e Qendrës për Dialog dhe
Dhe së fundi me falënderimet. Duke nisur Bashkëqeverisje. Por dhe për Milena Selimin,
me Pëllumb Xhufin e Tomi Frashërin, anëtarë të Drejtore e Menaxhimit të Qendrave për Hapje
Këshillit Shkencor të BKSH-së, për ndihmën e dhe Dialog, dhe padyshim për Genti Gjikolën,
tyre të pakursyer për organizimin e ekspozitës. Një kuratorit sa të talentuar aq edhe pasionant.
falënderim të veçantë për profesor Konstantinos Një falënderim të veçantë për Kryetarin e
Giakoumis, bizantolog, për ndihmën e çmuar Kuvendit të Shqipërisë, z. Gramoz Ruçi, që
që na dha për zbërthimin shkencor të disa prej u tregua aq i gatshëm për të na ndihmuar për
botimeve bizantine e pasbizantine. botimin e këtij katalogu.
Padyshim që vetë ekspozita, e për pasojë Dhe në fund fare një falënderim për gjithë
as ky katalog, do kishin qenë vështirësisht ata punonjës të Bibliotekës që punuan për javë
SH
të realizueshëm pa ndihmën e pakursyer e
profesionalizmin e punonjësve të COD-it,
Piro Misha
Drejtor i Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë
.
të tëra për të bërë të mundur organizimin e
ekspozitës, si dhe këtë katalog.
BK
BK
SH
Kontribuesit:
Dr. Etleva Domi, Nëndrejtoreshë e Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë
SH
Akademik Pëllumb Xhufi, anëtar i Këshillit Shkencor të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë
Prof. asoc. Konstantinos Giakoumis, bizantolog
Dr. Tomas Frashëri, anëtar i Këshillit Shkencor të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë
Dr. Alda Biçoku, përgjegjëse e sektorit të Albano-Balkanologjisë në Bibliotekën Kombëtare të

Shqipërisë
Dr. Elda Boriçi, bibliografe në sektorin e Albano-Balkanologjisë në Bibliotekën Kombëtare të
Shqipërisë
Msc. Sonila Tërpo, klasifikatore në sektorin e Albano-Balkanologjisë në Bibliotekën
BK
Msc. Suela Ndoja, bibliografe në sektorin e Albano-Balkanologjisë në Bibliotekën Kombëtare
të Shqipërisë
Msc. Dilara Oztürk, klasifikatore në sektorin e Albano-Balkanologjisë në Bibliotekën
Enkeleda Omari (Papamihali), përgjegjëse e sektorit të Koleksioneve në Bibliotekën
Alban Kaperi, specialist në sektorin e IT në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë
Pjetër Bogdani
Cvnevs Prophetarvm de Christo Salvatore mvndi, et eivs evangelica verita, italice et

epiro cè contexta, et in duas Partes divisa a Petro Bogdano Macedone Sacr. Congr. de
Prop. Fide Alvmno Philosophiæ, & Sacre Theologiæ Doctore, olim Episcopo Scodrensi,
& Administratore An barensi; nunc verò Archipiscopo Scvporvm, ac to vs Regni Serviæ
administratore, Pars prima Pars 1. Patavii, Ex Typographia Seminarii. Opera Avgvs ni
Candiani, [1685]. 182 f.
De vita Iesv Chris Salvatoris mvndi, et eivs evangelica veritate, italice, et epiro cè contexta,
et in duas Partes divisa a Petro Bogdano Macedone Sacr. Congr. de Prop. Fide Alvmno
Philosophiæ, & Sacre Theologiæ Doctore, olim Episcopo Scodrensi, & Administratore
An barensi; nunc verò Archipiscopo Scvporvm, ac to vs Regni Serviæ administratore, Pars
2. Patavii [Padova], Ex Typographia Seminarii. Opera Avgvs ni Candiani, 1685. 162 f.
SH
Në këtë botim janë bashkëlidhur dy vepra të autorit, secila me numërtim faqesh më vete. Në çdo
faqe teksti është në shqip dhe italisht:
1. Çeta e profetëve… përpiluar në italisht dhe në shqip dhe e ndarë në dy pjesë prej Pjetër Bogdanit
Maqedonasit… doktor në filozofi dhe teologji, ish-peshkop i Shkodrës dhe ish-administrator i Tivarit,
sot kryepeshkop i Shkupit dhe administrator i tërë mbretërisë së Serbisë. Botuar në Padova, nga Ex
Typographia Seminarii, në vitin 1685.
2. Jeta e Jezu Krishtit, shëlbuesit të botës… Botuar në Padova, nga Ex Typographia Seminarii, në
vitin 1685.
BK
Pjetër Bogdani, (Petro Bogdano) (Guri i Gjon Klerikati në latinisht dhe të Gjon Bogdanit
Hasit, 1625? - Prishtinë, 1689): Klerik shqiptar, e Nikolla d’Andrea Bratich në italisht. Mes
ipeshkëv, teolog, shkrimtar që zë një vend të tyre ndodhen edhe parathëniet e autorit “Te
veçantë në historinë e letërsisë së vjetër shqipe. primite perpara letterarit”, “Avertimenti per
“Çeta e Profetëve” është e para vepër leggere correttamente in lingua Albanese” dhe
origjinale e prozës së shkruar në gjuhën shqipe, “Al Benigno lettore”. Vepra ka në krye vjersha
që ngjalli interes jo vetëm në trojet shqiptare, por dhe kushtime në shqip, latinisht, italisht dhe
edhe në Itali e më gjerë, gjë që e dëshmojnë edhe sllavisht, të shkruara për nder të Pjetër Bogdanit.
rishtypjet e saj në Venedik në vitet 1691 e 1702, Prej tyre vlejnë të përmenden vjersha shqipe të
por me titull tjetër. Vepra ka tematikë fetare. Lukë Bogdanit e Lukë Sumës, si dhe ato të vetë
Por, pranë të dhënave biblike, shtjellimeve autorit të shpërndara në kapituj të ndryshëm të
teologjike, doktrinore e katekiztike, gjenden veprës.
edhe disa interpretime shkencore mbi dukuritë Në veprën e dytë, “Jeta e Jezu Krishtit,
e natyrës, të bazuara në astronomi, si dhe poezi, shëlbuesit të botës…” autori qëmton mbi figurën
duke e pasuruar e përpunuar gjuhën shqipe. Me kryesore të krishterimit, Jezu Krishtin. Në fund
veprën e këtij autori letërsia shqipe dhe gjuha të librit renditen: treguesit e lëndës, të dhëna për
letrare shënojnë një hap të spikatur përpara. vjetërsinë e Bogdanëve, një letër e Papës për
Në hyrje të veprës gjenden kushtimi i autorit, Andrea Bogdanin si dhe alfabeti arab, epiriot,
mendimet e recensentëve Andrea Bogdani dhe armen, latin, grek, hebraik dhe sirian.
10 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

SH
BK
Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 11

Pjetër Budi
Do rina Chris ana Composta per ordine della fel. me. Di Papa Clemente VIII. Dal R. P.
Roberto Bellarmino Sacerdote della Compagnia di Giesv. Che poi fu cardinale di Santa
Chiesa del tolo di S. Maria in Via. Trado a in lingva albanese dal rever. Don Pietro Bvdi
da Pie ra Bianca. In Roma, Nella Stampa della Sac. Cong. de Prop. Fide, 1636. Con Licenza
de’ Svperiori. 288 f.
SH
Doktrina e Krishterë ose (Doktrina e Kërshtenë)… Përkthyer në gjuhën shqipe nga hirësia e tij At
Pjetër Budi, nga Guri i Bardhë. Botuar në Romë, nga Stampa della Sac. Cong. de Prop. Fide, në
vitin 1636.
Pjetër Budi (Pietro Bvdi) (1566- “Doktrina e Kërshtenë” është një përkthim i
BK
1622): Klerik shqiptar, shkrimtar, autori i katekizmit të Shën Robert Belarminit (Roberto
katër veprave fetare në gjuhën shqipe me Bellarmino, 1542-1621). U botua për herë të
përmbajtje të doktrinës së krishterë. Autor parë në Romë më 1618. Ajo pati jehonë dhe u
i spikatur i letërsisë shqipe. Lindi në Gur të ribotua më 1636, 1664, 1868. Një ndër kopjet
Bardhë (Mat). Shugurohet meshtar në moshën origjinale ruhet në bibliotekën e Vatikanit,
njëzetenjëvjeçare. Shërbeu si famullitar në dhuruar nga autori më 29 janar 1622. Në të
kishat katolike në Maqedoni e Kosovë. Më gjenden vjersha fetare apo shpirtërore në shqip
1599 emërohet Vikar i Përgjithshëm i kishës (rreth 3000 vargje), që konsiderohen dëshmia
katolike në Serbi. Misioni i tij kishtar ishte nga më e hershme e poezisë shqipe në dialektin
shumë anë një veprimtari e jashtëzakonshme geg. Mjaft prej tyre janë të përkthyera nga
për përforcimin e jetës shpirtërore të grigjës latinishtja ose italishtja, por një pjesë janë
besimtare, si dhe për kultivimin e vetëdijes krijime origjinale të autorit në gjuhën shqipe.
kombëtare e të vlerave etnike e kulturore të Budi është vjershëtari i parë i letërsisë shqipe.
popullit shqiptar. Pati kontakte me figura të Alfabeti i përdorur prej tij është i ngjashëm
rëndësishme të kohës, si dhe me kryengritës me atë të Buzukut. Vepra është shkruar me
shqiptarë që luftonin për të përmbysur sundimin alfabetin latin me tri gërma cirilike. Ashtu si
osman. Gjatë viteve 1616-1621 qëndron në Itali, Buzuku, edhe Budi i dallon zanoret e gjata
ku dhe boton veprat e tij. Më 1621 emërohet nëpërmjet dyfishimit të shkronjave përkatëse,
peshkop i Sapës dhe i Sardës (Zadrimë). çfarë dëshmon për një traditë shkrimi relati-
Vepra e tij e parë “Dottrina Christiana” ose visht të vjetër ndër shqiptarët.

SH
BK

Frang Bardhi
Dic onarivm la no epiro cvm. Vna Cum nonnullis vsita oribus loquendi formulis. Per R. D.
Franciscvm Blanchvm Epirotam Coll. de Propag. Fide Alumnum. Romæ, Typis Sac. Congr. de
Propag. Fide. Svperiorvm Permissv, 1635, 222 f.
SH
Fjalor latinisht-shqip bashkë me disa shprehje më të përdorshme gjatë të folurit, hartuar prej hirësisë
së tij At Frang Bardhit, shqiptar i kolegjit të Propagandës Fide. Botuar në Romë, nga Typis Sac. Congr.
de Propag. Fide. Svperiorvm Permissv, në vitin 1635.
BK
Frang Bardhi (Franciscvm Blanchvm) Fide-s” (viti 1635-fundi i shek. XIX). Që në
(1606-1643): Leksikograf shqiptar, historian, parathënie, autori shpreh qëllimin e botimit të
folklorist dhe etnograf, klerik i lartë katolik. veprës në ndihmë të bashkatdhetarëve, si dhe
Lindi në Kallmet (Zadrimë). Më 1628 kreu të lëvrimit të gjuhës shqipe. Bardhi ka përdorur
studimet në kolegjin fetar të Loretos (Itali) dhe alfabetin latin me tri gërma cirilike. Fjalori
më 1633, si i pari student shqiptar në Kolegjin përmban rreth 2500 fjalë shqip. Krahas fjalorit
Urban të Propagandës Fide, u doktorua në prej 188 faqesh, në pjesë të veçanta renditen
teologji. Në vitet 1635-1644 emërohet ipeshkëv edhe: numërorë, emra gjinie e afërie, emra
i Sapës. Bardhi është ndër figurat më të shquara vendesh të Shqipërisë, ndajfolje, parafjalë,
të kulturës shqiptare të shekullit XVII. pasthirrma, 113 proverba e thënie të urta, disa
Më 1635 hartoi dhe botoi “Fjalorin latinisht- të përkthyera nga latinishtja e italishtja, por
shqip”. Si fjalori i parë i gjuhës shqipe, ka shumica nga fondi i gjuhës shqipe popullore,
mjaft rëndësi sepse dëshmon për një traditë të fraza e shprehje përshëndetjeje dhe dialogë
hershme të punimeve leksikografike në vendin në shqip, duke e renditur F. Bardhin ndër
tonë, e cila vazhdon me 35 botime të tjera të mbledhësit e parë të folklorit e të etnografisë
realizuara nga shtypshkronja e “Propaganda shqiptare.

SH
BK

Marin Barleti
Në Bibliotekën Kombëtare Historia de vita et ges s Scanderbegi Epirotarvm principis.
të Shqipërisë gjendet një Petrus Regulus Vicen nus ad Lectorem. Hic Hostes fidei Sanctae/
koleksion mja i pasur dhe Victricibus Armis Sedis Apos licae/ Succubuisse leges, Per claros
i vyer librash (an kuarësh) hic Bella Duces mirabere, Belli Miran / Scanderbeg Tibi fulmen Erit,
mbi figurën e Gjergj Kastriot Magnanimi tum Marte Ducis/ Te Nosse iuuabit/ Saepe feros Turcas
Skënderbeut. Ky koleksion
Stragibus esse datos, Vt Veneto fidus ferret quandóq; leoni/ Dulcis
opem/ gratum Munus Amici ae, Nam Sonat Id Nomen/ Turcarum
përbëhet nga afërsisht 200
interpreta lingua/ Magnus Alexander, Lector Amice Vale. Dominicus
bo me në gjuhë të ndryshme, de Alzegnano Patauius. Grandiloqum Si lector opus percureris
me një shtrirje kohore nga alto Ingenio, auctoris Nomen ad astra feres, Hic Scanderbegum
shekulli XV deri në shekullin praeclaro sanguine natum Magnanimi cecinit for a facta ducis, Non
XIX. Koleksionin e çel libri fuit inferior magno non iste Camillo, Caesaris inuic uiribus imparar
më i vjetër i Bibliotekës erat, Gaudeat Epirus magnus tot clara triumphis, Principis extollat
Kombëtare, “Letra mbi gesta superba sui. Impressum Romae, per Bernardinum Venetum,
Kuvendin e Mantovës” (1473), 1508-1510,159 fl.
i Papa Piut II, bashkëkohës i
SH
Skënderbeut, e vijon vepra
e humanis t shqiptar Marin
Barle , për t’u ndjekur nga
të tjerë autorë, studiues,
historianë, shkrimtarë,
madje dhe muzikologë,
që të gjithë bashkë të
frymëzuar nga figura e vepra
Historia e jetës dhe e bëmave të Skënderbeut, princ i epiriotëve... Botuar
në Romë, nga Bernardinum Venetum, rreth viteve 1508-1510.
Marin Barleti (1460-1512/13).

Libri është dokumenti më i
më 1743, në Zagreb. Ajo është
përkthyer gjithashtu në shumë
e heroit tonë kombëtar, si: rëndësishëm mbi historinë e jetës gjuhë të tjera, si: gjermanisht,
Giammaria Biemmi, Jacques së Skënderbeut dhe luftërave italisht, spanjisht, portugalisht,
De Lavardin, Dhimitër shqiptaro-osmane të shekullit XV. katalanisht e polonisht. Në shqip
Frëngu, Marin Beçikemi, Në qendër të tij qëndron figura e vepra u përkthye në vitin 1964.
BK
Paolo Giovio, Andrea Gjergjit nga familja e Kastriotëve (i “Historia e Skënderbeut” e
Cambini, Antonius Bonfinius, njohur nga osmanët si Skënderbeu), Barletit u bë e njohur në të gjithë
Joannes Leunclavius, Jean që për një çerek shekulli, në krye Europën. Bazuar në punën e
De Bussières, Francesco të aleancës ushtarake shqiptare, tij shumë shkrimtarë të njohur
Sansovino, Miklos Boga u përball me pushtuesit osmanë shkruan për jetën dhe bëmat
(Fazekas), Nicolaus Reusner, duke parandaluar hyrjen e tyre në e princit shqiptar. Midis tyre,
Margherita Sarrocchi, Georg Europë. Emri i autorit, humanistit francezi Jacques de Lavardin,
Barthold Pontanus, Juan Pérez shqiptar nga Shkodra, shfaqet në vepra e të cilit u botua në Francë
De Montalbán, Luys Velez krye të parathënies: Marini Barletii 6 herë: 1576, 1593, 1596, 1597,
De Guevara, Jacob Kockert, Scondrensis... Inicialet B.V. janë 1604, 1621. Pas tabelës së lëndës
Urbain Chevreau, Antonio të botuesit venedikas me origjinë gjendet një portret-gravurë në dru
Possen , Georges Guillet shqiptare, Bernardino Vitali, i cili, i Skënderbeut me diçiturën Signor
De Saint-Georges, Anne De gjatë viteve 1508-1510 ushtroi Scanderbego. Në fletën e parë ka
La Roche-Guilhem, Jean- veprimtarinë e tij në Romë. Vepra një portret në miniaturë të autorit
Nicolas Duponcet, Dimetrius s’ka vit të saktë botimi, por mendohet Marin Barleti. Faqja e titullit është
Cantemir, Thomas Whincop, të jetë botuar rreth viteve 1508-1510. e rrethuar me një gdhendje në dru
George Lillo, Stjepan Zanović, Në latinisht ka njohur edhe tri botime që përmban edhe shqiponjën me
Arcangelo, Heinrich Go lob të tjera: më 1537 në Strasburg, më dy krerë (bicephalous), emblemën
Gräfe, Ioan Steriâ Popović, 1578 në Frankfurt mbi Main dhe e Kastriotëve.
Jozef Von Hamer etj.

SH
BK

Marin Barleti
Marini Barle i de Obsidione Scodrensi. Ad Serenissimum, Leonardum Lauretanum

Aristocra aę Venetae principem. Conciones uarię a Maumethe turcar[u]m, principe &
ab aliis mili ae praefec s ar ficiose compositae. Impressum Vene is, per Bernardinum
Venetum de Vitalibus, Anno Domini M.CCCCCIIII [1504] Die X mense Iannuarii. [72] fl.
SH
Mbi rrethimin e Shkodrës nga Marin Barleti. Kushtuar shumë të ndriturit Leonard Loredani, princ
i aristokracisë venedikase. Ligjërata të ndryshme, të mbajtura me mjeshtëri nga Mehmeti, princi i
turqve dhe nga komandantë të tjerë të ushtrisë. Botuar në Venecia, nga Bernardinum Venetum de
Vitalibus, në vitin 1504.
E botuar në latinisht, ajo është një nga veprat dhëna historike mbi prejardhjen e turqve deri
BK
më të vjetra historike që bëri të njohur luftën në pushtimin e Konstantinopojës më 1453, për
e shqiptarëve kundër Perandorisë Osmane, si sulltanët osmanë dhe sulmet e tyre në Ballkan; të
dhe ngjarjet politike e ushtarake gjatë rrethimit dhëna historike mbi Shqipërinë e Veriut; njoftime
të Shkodrës. Të dhënat e botimit janë marrë historike mbi Ilirinë dhe qytetet e saj kryesore
nga kolofoni. Viti i botimit është shënuar sipas (Lisin, Dyrrahun ose Epidamnin, Apoloninë
kalendarit venedikas, por botimi i përket vitit etj.), Via Egnatian, Shkodrën - krijimin dhe
1505. Libri është ribotuar disa herë në latinisht përshkrimin e pozitës së saj; të dhëna për Balshajt
dhe është përkthyer edhe në gjuhë të tjera. Për dhe sundimin e tyre. Libri i dytë është pjesa
herë të dytë u botua në Bazel, më 1556, së toku qendrore e veprës, sepse përshkruan hollësisht
në një vëllim me disa kronika të tjera rreth rrethimin e parë të Shkodrës, më 1474 dhe atë
luftërave midis të krishterëve dhe osmanëve; të dytë, më 1478, pas vdekjes së Skënderbeut,
për herë të tretë në botimin “Chronichorum operacionet ushtarake, sulmet dhe mbrojtjen
Turcicorum...” të Leoniçerit (Leonicerus), në heroike të kalasë nga shqiptarët. Ndërsa në fund,
Frankfurt dhe botimi i katërt i takon vitit 1596. në librin e tretë, paraqiten shkurtimisht ngjarjet
Vepra është e ndarë në tre kapituj apo në tre e rrethimit të Shkodrës si dhe dorëzimi i saj nga
libra, siç quheshin sipas shkrimtarëve antikë. ana e venedikasve përfaqësuesve të Perandorisë
Në librin e parë gjenden: parathënia, kushtuar Osmane. Vepra ka mjaft njoftime historike edhe
dukës së Venedikut Leonardum Lauretanum; të për Krujën.

SH
BK

Marin Barleti
Scanderbeg. Warha e eigentliche vnd kurtze Beschreibung, aller namha en Ri erlichen

Schlachten vnd Thaten, so der aller streytbarst vnd theurest Fürst vnd Herr, Herr Georg
Castriot, genannt Scanderbeg, Hertzog in Epiro vnd Albanien, & Wider beyde Türckische
Keyser Amurath vnd Mahometh, auch andere seine Feind, vnd der Bapst Eugenio dem
vierdten, Bapst Pio dem andern vnd Keyser Friderich dem dri en, vom jar 1444, biss auff
das jar 1466, mannlich vnd glücklich bey seinem Leben gethan vnd erhalten. Erstlich von
dem nochgelehrten, vnd aller Historin wol erfarnen, Marino Marle o von Scodra auss
Epiro in Latein beschriben. Darnach durch Johannem Pinicianum verteutscht. Jetzt von
newuwen mit sonderm Fleiss durchsehen gebessert vnd gemeiner Teutscher Na on zu gut
an tag geben.
Franckfurt am Meyn, in Verlegung Sigmund Feyrabends, 1577, 156 fl., me il.
SH
BK
Skënderbeu. Përshkrimi i vërtetë, origjinal dhe i shkurtër i të gjitha luftërave dhe bëmave kreshnike
dhe të famshme, të cilat shumëluftëtari dhe shumë i shtrenjti princ, zoti Gjergj Kastrioti, i quajtur
Skënderbe, dukë i Epirit dhe i Shqipërisë etj., i kreu burrërisht dhe me sukses gjatë jetës së tij kundër
dy sulltanëve të Turqisë, Muratit dhe Mehmetit, dhe kundër armiqve të tjerë në kohën e Papa Eugenit
IV, të Papa Piut II dhe të perandorit Frederik III, prej vitit 1444 deri në 1466. Botuar në Frankfurt mbi
Main, nga Verlegung Sigmund Feyrabends, në vitin 1577.
Vepra është në gjermanisht, me shkronja armiqve të tjerë të tij në kohën e Papa Eugenit
gotike. Të dhënat e botimit janë marrë në fund IV, të Papa Piut II dhe të perandorit Frederik
të librit. Botimi i parë në gjermanisht daton në III, prej vitit 1444 deri në vitin 1466. Barleti u
vitin 1533. Në fletën e titullit është portreti i mbështet te dëshmitë e të tjerëve. Kjo vepër u bë
Skënderbeut. Libri është i pajisur me gravura të burim i një literature të gjerë dhe u përkthye në
ndryshme. Përshkruhen luftërat e Gjergj Kastriotit gjuhë të ndryshme të botës. Ajo është cilësuar nga
dhe sukseset e tij ndaj dy sulltanëve të Turqisë, ballkanologu Jireçek si burimi kryesor i historisë
Muratit dhe Mehmetit, dhe luftërat kundër së Skënderbeut.

SH
BK

Marin Barleti
Chronica del esforçado principe y Capitan Iorge Castrioto Rey de Epiro, O Albania, traduzida
de lengua Portugesa en Castellana, per Juan Ochoa de la Salde. En Lisboa, Impresa con
licencia e approbacion del consejo general de la santa Inquisicion, Ano de 1588 con
privilegio real. [2] fl., 191 fl.
SH
BK
Kronikë e princit dhe e komandantit të fuqishëm Gjergj Kastrioti, mbretit të Epirit dhe të Shqipërisë.
Përkthim prej portugalishtes në kastelançe nga Juan Ochoa de la Salde. Botuar në Lisbonë
(Portugali), e shtypur me lejen dhe miratimin e Këshillit të Përgjithshëm të Inkuizicionit të Shenjtë,
në vitin 1588.
Botim në kastelançe i veprës së humanistit moralin kristian, krahasimi ndërmjet Skënderbeut

shqiptar Marin Barleti, mbi historinë e jetës dhe dhe Huniadit, si dhe përmenden himariotët. Në
bëmave të Skënderbeut. Përkthimi i veprës nga kapakun e librit gjenden të pikturuara dy portrete
Juan Ochoa de la Salde është mbështetur në të Skënderbeut. Në portretin e dytë është shënuar
botimin e së njëjtës vepër në portugalisht në vitin edhe emri i piktorit Theohar Shini. Pikturat
1567. Në veprën e përkthyer nuk janë përfshirë duhet t’i përkasin fillimit të shekullit XVI, duke
disa pjesë, si: reminishencat mitologjike të marrë për model gravurat për Skënderbeun nga
Barletit që konsideroheshin të dëmshme për botimet e mëparshme.

SH
BK

Dhimitër Frëngu
Commentario de le cose de Tvrchi, et del S. Georgio Scanderbeg, principe di Epyrro. Con la

sva vita, et le ui orie per lui fa e, con l’aiuto de l’al ssimo Dio, et le ines mabili forze, &
virtu di quello, degne’ di memoria. S. l. M.D.XXXIX [1539], 48 fl.
SH
Komentar për bëmat e turqve dhe të Z. Gjergj Skënderbeu, princ i Epirit. Përmban jetën dhe fitoret
e tij, të arritura me ndihmën e shumë të lartit Zot, me përpjekje dhe trimëri të paçmuar, të denja për
t’u kujtuar. Botuar në vitin 1539.
BK
Dhimitër Frëngu (Demetrio Franco) (1443- shkruar mbi bazën e “Historia de vitae e gestis
1525): Humanist shqiptar, prelat, bashkëpunëtor Skanderbegi…” të Barletit. Kjo vepër është gati
i Skënderbeut dhe historian i shekullit XV- një përmbledhje e saj, por jep gjithashtu edhe
XVI. Lindi në qytezën mesjetare të Drishtit, të dhëna me interes për jetën e heroit dhe për
pranë Shkodrës, në veri të Shqipërisë. Ishte nip ngjarje të kohës, të cilat nuk gjenden te Barleti.
i familjes së njohur fisnike Engjëlli (Angelus). Vepra nuk e ka të shënuar emrin e autorit. Për
Dhimitër Frëngu qe në shërbim të Skënderbeut atribuimin e saj Dh. Frëngut është marrë për
si sekretar, visartar, skrib, përkthyes dhe luftëtar. bazë parathënia e Giovanni Maria Bonardo-s
E shoqëroi atë në udhëtimin në Romë dhe në botimin e vitit 1584, “Gli illvstri et gloriosi,
Napoli, më 1466-67, duke qenë kështu njohës i gesti, et vittoriose imprese, fatte contra Tvrchi,
jetës dhe bëmave të tij ushtarake. Pas vdekjes së Dal Sig. D. Giorgio Castriotto…”. Në kushtimin
Skënderbeut më 1468, Dh. Frëngu u zhvendos që ai i drejton një nipi të Skënderbeut, Girolamo
në Tivar dhe më pas në Venedik, ku shkroi dhe Angelo Flavio-s, thuhet se “origjinali u shkrua
biografinë e komandantit arbër. me dorë në gjuhën latine nga i nderuari Dhimitër
Vepra “Komentar për bëmat e turqve Frëngu, i cili qe personalisht në të gjitha ato
dhe të Z. Gjergj Skënderbeu, princ i Epirit”, luftëra dhe në të gjitha bëmat heroike të këtij
përmban jetën, trimëritë dhe fitoret e arritura Princi”. Vepra ka njohur disa botime në gjuhë të
nga Skënderbeu. Libri ndahet në 42 kapituj të ndryshme.

SH
BK

Jacob Kockert
Scanderbegus id est carmen egkomias kon de Georgii Castrio quondam Epirotarum

Principis for ssimi & chris anorum adversus Turcas defensoris acerrimi natalibus vita &
morte antehac in Schola Lubecensi exerci j causà discipulis propositum, nunc vero auctum
& majori Studio elaboratum à Jacobo Kockert Lubecensi Scholae patriae Subrectore.
Lubecae [Lübcke], Impressum Typis Johannis Meieri. Impensis, Alber Hackelmann, Anno
1643. [35] fl.
SH
BK
Skënderbeu. Një poezi elozhi për lindjen, jetën dhe vdekjen e Gjergj Kastriotit, dikur princ shumë trim
i epirotëve dhe mbrojtës shumë i rreptë i të krishterëve ndaj turqve. Botuar në Lübcke (Gjermani),
nga Johannis Meieri dhe Alberti Hackelmann, në vitin 1643.
Jacob Kockert (1596-1654): Teolog, filo- Vepra poetike, të cilën autori e titulloi “Një
log, profesor dhe bibliotekar gjerman. Këtë poezi elozhi për lindjen, jetën dhe vdekjen e
vepër epike në gjuhën latine, me 894 vargje Gjergj Kastriotit...”, përshkruan jetën, bëmat
rreth Skënderbeut, ai e shkroi fillimisht si një e Skënderbeut dhe betejat e tij në mbrojtje të
vepër mësimore dhe e botoi më 1643 në Lübcke Krishterimit. Në fletën para frontespicit ndodhet
(Gjermani). Megjithatë kjo vepër do të kishte një gravurë interesante e Skënderbeut, marrë
ndikim më vonë për historinë letrare humaniste. nga libri i tretë i lavdeve të autorit Paolo Giovio.

SH
BK

Marin Beçikemi
Marini Becichemi Scodrensis publici Patauinae Academia e Rhetoris Ora ones duae. Prima
est Gratula o quam ad Serenissimum Venetorum Principem Andream Gri um nomine
Patauinae Academiae Legatus in fre-quen Curia habuit. Altera est funebris Lauda o quam
li eris publicis accitus Vene is in Aede Diui Zachariae de meri s Ioannis Petri Stellae:
Magni Vene arum Cancelarii habuit. Vene is, Sump bus Comini Luerensis, M.D. XXIIII
[1524]. XXVI [26] fl.
SH
BK
Dy ligjërata të Marin Beçikem Shkodranit, të botuara nga Akademia e Retorikës së Padovës. E
para një përgëzim për shumë të kthjelltin princ të venedikasve, Andrea Gritin… Tjetra një ligjëratë
e përmortshme… mbi meritat e Ioannis Petri Stellae… Botuar në Napoli, nga Sumptibus Comini
Luerensis, në vitin1524.
Marin Beçikemi (Marinus Becichemus) kushtuar figurave dhe ngjarjeve historike të

(1468-1526): Humanist shqiptar, shkrimtar, kohës.
orator e kronikan, që e zhvilloi veprimtarinë në Vepra përmban dy ligjërata të Marin
mërgim. Lindi në Shkodër në një familje që kishte Beçikem Shkodranit, të botuara nga Akademia
luajtur rol në historinë e qytetit. Kur Shkodra e Retorikës së Padovës. E para, “Një përgëzim
ra në duart e osmanëve, së bashku me shumë për shumë të kthjelltin princ të venedikasve,
bashkatdhetarë e la vendlindjen më 1479. Kreu Andrea Griti”, ndërsa tjetra, “Një ligjëratë
misione diplomatike në shërbim të Venedikut të përmortshme mbi meritat e Ioannis Petri
dhe krijoi në atë qytet një shkollë studimesh Stellae”. Gjithashtu në të gjenden edhe disa poezi
humaniste. Në 1517 gjendet profesor i retorikës nga autorë të ndryshëm, kushtuar humanistit
në Universitetin e Padovës. Lëvroi edhe një gjini shqiptar Marin Beçikemi, ku vlerësohet figura e
tjetër letrare, “Panegjirikët”, fjalime mburrëse tij si orator i shquar.

SH
BK

Kuvendi i Arbrit
Conciʌi Provintiaaλi o cunvendi i Arbenit Mbelieƺune nde viett gnai mije sctat cint e tre. Ndene
Clementit i Gnimiƺietmi Pape Pretemaƺit. Romae, Typis Sac. Congregationis de Propaganda
Fide, 1706. Superiorum Permissu. 115 f.
SH
Libri përmban aktet (vendimet dhe dekretet) e kishave të rrënuara; bekimin e kishës katolikët
BK
e Kuvendit të Arbrit, - mbledhje e klerit të lartë ta kishin vetëm kur të jetonin në bazë të dokeve
katolik shqiptar, mbajtur më 14-15 janar 1703 e zakoneve shqiptare të miratuara e predikuara
në kishën e “Shën Gjon Kryepremit” në fshatin prej shekujsh nga doktrina kristiane, çfarë do të
Merqi të Lezhës, me përkrahjen e papës me bënte kështu të mundur qëndresën e palëkundur
prejardhje shqiptare Klementi XI. Të hartuara ndaj pushtuesit otoman. Kuvendi i Arbrit e kreu
e të shtypura në gjuhën shqipe shumë herët, detyrën, bota kristiane e njohu dhe e përkrahu
më 1706, ato paraqesin vlerë si dokument i atë.
rëndësishëm gjuhësor. Duke synuar të vërë
në jetë në Shqipëri porositë e Vatikanit për t’i Në fondin e Bibliotekës Kombëtare të
bërë ballë islamizimit të vazhduar të popullsisë, Shqipërisë, gjendet edhe botimi në latinisht i
Kuvendi i Arbrit shqyrtoi gjendjen shpirtërore kësaj vepre (1706):
dhe shoqërore të besimtarëve. Ndër vendimet e
marra qenë kërkesat për të botuar libra në gjuhën Concilium Provinciale sive Nationale
shqipe, të cilat u zbatuan gjatë shek. XVIII e XIX Albanum Habitum Anno M.DCCIII.
me disa botime fetare të bëra në shkodranishte. Clemente XI. Pont[ifice] Max[imo]Albano.
Ndër të tjera, në këtë kuvend u vendos hapja e Romae,Typis Sac[rae] Congregationis de
shkollave shqipe që ekzistonin pranë famullive, Propaganda Fide, Anno 1706. Superiorum
si dhe rihapja e atyre që ishin mbyllur; ringritja Permissu. 109 f., [1] fl.

SH
BK

Francesco Maria Da Lecce
Osservazioni gramma cali Nella Lingua Albanese del P. Francesco Maria Da Lecce Min.
Oss. Rif. Esprefe o Apostolico delle Missioni di Macedonia. Dedicate agli Eminen ssimi E
Reverendissimi Signori Cardinali Della Sagra Congregazione di Propaganda Fede. In Roma,
Nella Stamperia della Sagra Congregazione di Propaganda Fede, 1716. Con licenza de
Superiori. 228 f.
SH
Vëzhgime gramatikore në gjuhën shqipe nga at Francesco Maria Da Lecce ish-prefekt apostolik
i Misioneve të Maqedonisë… Dedikuar shumë të ndriturve dhe të nderuarve zotërinj kardinalë
të Kongregacionit të Shenjtë të Propagandës Fide. Botuar në Romë, nga Stamperia della Sagra
Congregazione di Propaganda Fede, në vitin 1716.
BK
Francesco Maria Da Lecce (?-1718): fonetika e gjuhës shqipe; fillon me përshkrimin
Misionar dhe autor françeskan arbëresh. Vepra e tingujve të shqipes dhe të shenjave grafike për
është botuar në Romë, në vitin 1716 dhe renditet shkrimin e tyre. Pjesët e ligjëratës dhe kategoritë
ndër studimet e vyera të dijetarëve arbëreshë të leksiko-gramatikore trajtohen gjerësisht, ndërsa
Italisë. Konsiderohet si vepra e parë tërësore për pjesët e pandryshueshme të ligjëratës trajtohen
gramatikën e gjuhës shqipe, duke funksionuar shkurtimisht. Vepra përmban gjithashtu kush-
për shumë kohë si mjet për përhapjen e timin e autorit në italisht, datuar në Bari, tetor
njohurive në fushën gjuhësore. Vepra sjell të 1715, me disa të dhëna për qëndrimin e tij në
dhëna për fonetikën, morfologjinë, sintaksën, Shqipëri, parathënien në italisht, ku autori i
dialektologjinë dhe leksikologjinë shqiptare. drejtohet lexuesit shqiptar duke i shpjeguar
Në të gjenden të dhëna të vlefshme (të parat në synimin e kësaj vepre; lutje në italisht dhe në
historinë e shqipes) për drejtshkrimin e gjuhës shqip; shprehje dhe përshëndetje të përdorimit
shqipe, duke kryer madje njëfarë funksioni të përditshëm.
edhe për normëzimin dhe kodifikimin e gjuhës “Gramatika” e Da Lecce-s është ribotuar disa
letrare shqipe të shekullit XVIII. Vepra ndahet herë, pjesërisht dhe e plotë, nga Johann Adelung,
në dy pjesë: në morfologji dhe ortografi. Pjesa John Hobhouse, Johann Vater, Francesco Rossi
e morfologjisë ka elemente të rëndësishme nga etj.

SH
BK

Ardhja e ikonës së shenjtë të Zojës së Këshillit të Mirë
nga Shkodra në Genazzano
Considerazioni Sull’Istoria della portentosa Venuta da Scutari in Genazzano della sacra

prodigiosa Immagine della Sempre Vergine Maria del Buon Consiglio Per maggiormente
venerarla con profi o delle anime nostre ne’ Saba , e ne’ nove giorni preceden la sua
Festa, che si celebra à 25 d’Aprile, ricavate da sen , e pij Scri ori, e presentate a novelli
divo da un Servo di tu , perchè impetrino il Buon consiglio dalla medesima gran Signora
Maria. In Napoli, 1781. 83 f.
SH
BK
Konsiderata për historinë e ardhjes së mrekullueshme të ikonës së shenjtë të Zojës së Këshillit të

Mirë nga Shkodra në Genazzano për ta nderuar atë më shumë… Botuar në Napoli në vitin 1781.
Vepër me karakter historiko-letrar me katoliçizmit ndër shqiptarë.

të dhëna për Shkodrën, Skënderbeun dhe Rreth vitit 1467, kur një ushtri e re e
emigrimin e shqiptarëve gjatë dhe pas pushtimit madhe e sulltanit u dynd mbi Shkodër, sipas
turk të Shqipërisë, e botuar në Napoli. Vepra gojëdhënës, figura e Zojës u shkëput nga muri
trajton historinë legjendare të ardhjes së ikonës i Shenjtores rrëzë kështjellës së Rozafës. E
së shenjtë të Shën Mërisë të Këshillit të Mirë mbartur nga engjëjt, mbështjellë prej një reje -
nga Shkodra në Genazzano, pas pushtimit të vijon gojëdhëna - ajo u ndal në Genazzano, afër
Shkodrës prej turqve. Historia e “Zojës së Romës. Festa e 25 prillit njihet si dita e “Zojës
Këshillit të Mirë”, apo siç njihet më dendur së Këshillit të Mirë”. Vepra përmban edhe një
“Zojës së Shkodrës”, është vetë historia e riprodhim të ikonës.

SH
BK

Akoluthitë e Voskopojës
Akolouthia tou en Agiois Patros īmōn Vīssariōnos Archiepiskopou Larissīs tou

Thavmatourgou. Typōtheisa analōmasi men Tou panierōtatou kai Theoprovlītou Mītropo-
litou Larissīs Kyriou Kyriou Iakōvou kai tou Panosiōtatou Īgoumenou tou Ierou Monas riou
Dousikou Kyriou Ierotheou. Epimeleia de kai epidiorthōsei tou Logiōtatou en ieromonachois
Kyriou Grīgoriou Moschopolitou.
SH
Shërbesë e atit tonë të shenjtë dhe çudibërës Visar, kryepeshkop i Larisës…, e redaktuar nga Grigor
BK
Voskopojari dhe botuar nga Grigor Kostandinidhi në Voskopojë, në vitin 1744.
Shtypshkronja e Voskopojës u ngrit, Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë ka

pas përpjekjesh të gjata, nga murgu Joan shtatë prej botimeve të kësaj shtypshkronje në
Kostandini më 1720. Gjatë ekzistencës së koleksionet e saj.
saj, deri në vitin 1769, u shtypën 21 libra.
Shtypshkronja e Voskopojës, megjithëse është Akoluthitë u kushtohen shenjtorëve më të
quajtur “e dyta” në Perandorinë Osmane, rëndësishëm për Kryepeshkopatën e Ohrit.
mbas asaj të Stambollit, në të vërtetë, përsa Disa prej tyre i përkushtoheshin Joasafit II,
kohë që ekzistoi, ishte e vetmja shtypshkronjë Kryepeshkopit të Ohrit, i cili ka qenë prej
në gjithë Perandorinë, sepse, ndërkohë, ajo Voskopojës.
e Stambollit ishte mbyllur. Aty u shtypën Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë ka
kryesisht libra fetaro-kishtarë dhe ndonjë libër 9 prej akoluthive të botuara në Voskopojë
mësimi. Akoluthitë janë disa prej botimeve mes viteve 1731-1744. Shtatë prej tyre janë
të kësaj shtypshkronje. Një pjesë e tyre janë të bashkëlidhura me frontespic e numërtim
redaktuar nga Grigor Voskopojari dhe botuar faqesh më vete, ndërsa botimi i rrallë i vitit
nga Grigor Kostandinidhi. 1731 është riprodhim.

SH
BK

Theodhor Kavaljoti
Eisagōgī Gramma kīs Para tou Aidesimōtatou, kai Ellogimōtatou Didaskalou s en

Moschopolei neōs idrytheisīs Akadīmias, kai Megalou Prōtopapa, kai Ierokīrykos
tou Agiōtatou Thronou s Prō s Ious nianīs Achreidōn kai s Theosōstou Politeias
Moschopoleos Kyriou Theodōrou Anastasiou Kavalliōtou Mos-chopōlitou, synarmostheisa
eis efchereian tōn Prōtopeirōn. Nyn prōton typois ekdotheisa dapanī tou en motatou,
kai chrīsimōtatou Kyriou Antōniou Chatzī Geōrgiou Boue, efpatridou Moschopleos.
En Typografia tou osiou, kai Theoforou Patros īmōn Naoum tou Thavmatourgou En
Moschopolei, 1760, 158 f.
SH
Hyrje në gramatikë nga mësuesi i ndritur e i nderuar i Akademisë të sapothemeluar të Voskopojës…,
BK
zotit Theodhor Anastas Kavaljoti nga Voskopoja, hartuesit të “Protopeirisë”. Botuar në Voskopojë, në
vitin 1760. Konsiderohet i fundit botim i realizuar në Voskopojë.
Prejardhja: Biblioteka e at-Petro Riskos, Voskopojë.
Theodhor Kavaljoti (1718-1789): Mendimtar, fjalësh në greqisht, arumanisht dhe shqip. Ky

leksikograf dhe iluminist arumun nga fjalorth u ribotua më 1774 nga profesori gjerman
Voskopoja. Ndërmjet viteve 1732-1734 studioi Johann Thunmann nga Halle, me përkthimin
matematikë, teologji dhe filozofi në Janinë në latinisht përbri.
kolegjin “Maruci”, të drejtuar atë kohë nga “Hyrja në gramatikën e gjuhës së lashtë greke”
Eugjen Vulgaris. U kthye në Voskopojë, kur u shtyp me shpenzimet e Andon Haxhi Jeorgji
ajo kishte nisur të lulëzonte si qendër shqiptare Bue prej Voskopojës, për nevojat e Akademisë
dhe arumune, dhe në vitin 1746 u bë drejtor i së qytetit, në shtypshkronjën e Voskopojës.
“Akademisë së Re”. Kopertina e brendshme është printim nga një
Kavaljoti është autor i disa veprave filo- ribotim i vitit 1807. Faqet e para përmbajnë
zofike të shkruara në greqisht, i një gramatike epigrame dedikuese nga nxënës të shquar të
elementare dhe i “Protopeirias” (Venedik, 1770), Theodhor Kavaljotit, si: Tërpo Mano, mësues në
që përmban një fjalorth trigjuhësh prej 1170 Korçë, prifti dhe ligjmbajtësi Vreto etj.

SH
BK

Papa Piu II (Enea Silvio Pikolomini)
Pii Secvndi Pont[ificis] Max[imi] Epistolae. De Conventv Mantvano. Opvs impressum

Mediolani, Per Magistrum Antonium De Zaro s Parmensem, MCCCCLXXIII [1473], Maii
XXV. [179] fl.
SH
Letra të Papa Piut II. Mbi Kuvendin e Mantovës. Botuar në Milano në vitin 1473.
BK
Enea Silvio Pikolomini (Papa Pius II) shkruante sulltan Mehmetit II, si dhe të tjera që
(lat. Aeneas Silvius Bartholomeus) (1405- lidhen drejtpërdrejt me përfshirjen e Arbërisë
1464): Kryetar i kishës katolike dhe sundimtar në projektin e kryqëzatës kundër turqve
i shteteve papënore (Enea Silvio Pikolomini osmanë dhe qëndresën e Skënderbeut. Ato
është emri i autorit para se të zgjidhej papë). shërbejnë për të dëshmuar interesimin e Piut
Punimi i tij më i plotë e i qëndrueshëm mbetet II në vitin 1459, posaçërisht në kontingjencat
historia e jetës së tij, e cila është e vetmja e Kuvendit të Mantovës, për Skënderbeun dhe
autobiografi e shkruar nga një papë që është Arbërinë në vështrimin e rëndësisë luftarake,
zbuluar deri tani. por jo vetëm. Vepra jep të dhëna historike
Vepra përmban letrat e Papa Piut II mbi mbi luftërat e Skënderbeut në krye të popullit
Kuvendin e Mantovës, botuar në Milano në shqiptar në shek. XV, mundësinë e zbarkimit
vitin 1473. Inkunabula është vepra më e hershme në Vlorë të trupave të koalicionit europian
e koleksionit antikuar të Bibliotekës Kombëtare etj., (letrat I, VIII, XLIII, XLVI, XLIIII),
të Shqipërisë. Ajo përmban pesëdhjetë e dy letra armëpushimin midis Skënderbeut dhe sulltan
të Papa Piut II drejtuar disa personaliteteve të Mehmetit II, vlerësimet për Pirron e Epirit, si
kohës dhe princërve të krishterë. Ndër letrat një ndër udhëheqësit ushtarakë më të shquar të
e kësaj përmbledhjeje gjendet letra që Papa i lashtësisë etj.

SH
BK

Ambrosio Massari de Cora (Ambrosio Choriolano)
Vita precellen ssimi ecclesie doctoris divi Avrelii Avgvs ni Iponensis an s s edita a sacre
theologie professore magistro Ambrosio Choriolano cive Romano et to vs Sacri Ordinis
Fratrvm Heremitarvm eivsdem sanc generali et prefa o in commentarios svper regvla
ipsivs ab eodem generali compositos feliciter incipit et primo ponitvr exordivm super vita.
Romae, Georgius Herolt de Bamberga, MCCCCLXXXI [1481], [453] f.
SH
BK
Jeta e fort të ndritshmit doktor hyjnor të kishës, Avrelii Avgvstini Iponensis (Shën Augustinit) me
paraqitje të doktorit në teologji të shenjtë magister us Choriolanus, qytetar i Romës dhe gjeneral i
urdhrit të shenjtë të fretërve heremitanë. Po prej tij (Choriolanit) gjendet parathënia mbi komentarët
e hartuar mjeshtërisht prej tij mbi urdhrin të cilit i përkiste. Botuar në Romë, nga Georgius Herolt de
Bamberga, në vitin 1481.
Ambrosio Choriolano (Ambrosio Massari peshkop, doktor dhe shenjtor i kishës katolike.
de Cora): Klerik italian, i lindur në Romë, i cili Titulli gjendet në kreun e tekstit, ndërsa të dhënat
jetoi rreth shekullit XV, mësues i teologjisë. Vepra i e botimit dhe shtëpia botuese “Mag[ist]ro Giorgio
kushtohet jetës së Shën Augustinit: teolog, filozof, Herolt de Bamberga” gjenden te kolofoni.

SH
BK

Bartolomeo Platina
Pla nae historici liber de vita Chris : ac pon ficum omnium: qvi hactenvs dvcen [et]
vigin dvo fvere. [Treviso], Johannes Vercellensis, 1485, die. X. Februarii, [136] fl.
SH
BK
Libër historik rreth jetës së Krishtit dhe 222 papëve deri te papa Sixtius IV… Botuar në Trevizo, nga
Johannes Vercellensis, në vitin 1485.
Bartolomeo (Bartholomaeus) Sacchi i e Jezu Krishtit dhe 222 papëve, deri te papa
mbiquajtur Platina (1421-1481): Humanist me Sixtius IV...” janë marrë nga kolofoni. Në
ndikim të madh në Rilindjen italiane. Në vitin brendësi të kopertinës është e dorëshkruar:
1475 ka qenë bibliotekar i Vatikanit, por gëzoi
një popullaritet të konsiderueshëm me botimin Ex Libris comitis Francisci Rocca sacerdotis
e një traktati teorik mbi gastronominë italiane dhe ka një shënim në italisht që e konsideron
me titull “De honesta voluptate et valetudine”, botimin shumë të rrallë, ndër më të bukurit e
që konsiderohet si libri i parë i shtypur mbi botimeve të viteve ‘400. Stema e zbukuruar me
gatimin. ar, në fund të fletës, tregon se kjo vepër e çmuar
Të dhënat e botimit të veprës “Mbi jetën i përkiste një familjeje fisnike.

SH
BK

Ibn Sina (Avicena)
Kitab al – Isharet. S.l., 890 Hixhri (Kalendarit hënor islam) – vi 1485, sipas Kalendarit
Gregorian, 122 fl.
SH
BK
Ibn Sina (Avicena) (982-1037): Filozof, dhe shkencore dhe “Kanuni i Mjekësisë”, një
enciklopedist, fizikant, matematicien, mjek dhe enciklopedi mjekësore, e cila u bë teksti standard
astronom persian i Mesjetës. Emri i latinizuar mjekësor në shumë universitete të Mesjetës dhe
me të cilin njihet në Europë është Avicena. Ai mbeti në përdorim deri në 1650. Përveç filozofisë
ishte një dijetar i madh persian i cili vlerësohej dhe mjekësisë, korpusi i veprave të Avicenës
si një nga mjekët, astronomët, mendimtarët dhe përfshin shkrime mbi astronominë, alkiminë,
shkrimtarët më të rëndësishëm të Epokës së gjeografinë dhe gjeologjinë, psikologjinë,
Artë islamike, “babai” i mjekësisë së hershme teologjinë islame, logjikën, matematikën, fizikën
moderne dhe, pa dyshim, filozofi më i ndikuar dhe veprat poetike.
nga filozofia aristoteliane. Nga 450 vepra
që besohet të ketë shkruar, kanë mbijetuar Dorëshkrimi “Kitab al-Isharet” është një
rreth 240, ku 150 i përkasin filozofisë dhe 40 studim në arabisht mbi logjikën, i shkruar në
mjekësisë. Veprat e tij më të famshme janë vitin 890 Hixhri sipas kalendarit hënor islam, që
“Libri i Shërimit”, një enciklopedi filozofike i përket vitit 1485 sipas kalendarit Gregorian.

SH
BK

Shën Augustini
Epistole: Incipiunt epistole pulcherrime Diui Aurelii Augus ni Hipponensis Episcopi ualdes
u les : et primo primam ad Petrum Diaconum ques o utrum mali in inferno peccabunt.
Vene is, Bernardinum Benalium, [1490], [59] f.
SH
BK
Letra, duke filluar nga letra e bukur dhe shumë e vlefshme e Shën Augustinit, Peshkopi i Hipos, ku
pyetja kryesore është nëse dhjaku në ferr mëkaton. Botuar në Venecia, nga Bernardinum Benalium,
në vitin 1490.
Aurelius Augustinus Hipponensis, i brendshme psikologjike, ndjenjën e varësisë

mbiquajtur Shën Augustini i Hipos (354-430): së plotë nga mëshira (e shprehur në doktrinën
Filozof, peshkop, teolog dhe shenjtor i kishës e tij të predestinimit) dhe me konceptimin për
katolike, i lindur në Afrikën Veriore. Vepra e tij e Kishën e sakramentet.
njohur “Rrëfimet” quhet shpesh vetëjetëshkrimi Vepra “Letra të Shën Augustinit” është botuar
i parë perëndimor dhe lexohet ende nëpër botë. në Venecia, aty rreth vitit 1490. Autori, titulli dhe
Teologjia e tij ka mbizotëruar gjithë teologjinë vendi i botimit janë marrë nga kolofoni, ndërsa
e mëvonshme perëndimore, me shqyrtimet e botuesi gjendet në fund të librit.

SH
BK

Shën Augustini
Aurelii Augus ni opuscula plurima...Vene s, Dionysius Bertochi, 1491. [686] f.
SH
BK
Doracak i rrallë me përmbajtje teologjike mbi doktrinën kristiane, nga Aurelius Augustinus Hipponensis
(i njohur si Shën Augustini). Botuar në Venecia, nga Dionysius Bertochi, në vitin 1491. (Faqet e
numërtuara me gërma).
Doracak shumë i rrallë me përmbajtje Bertochus (Denis Bertochi), në vitin 1491 dhe
teologjike mbi doktrinën kristiane, nga Shën është e shtypur në dy kolona, në latinisht me
Augustini (Aurelius Augustinus Hipponensis). gërma gotike. Në të gjenden dhe 25 punime nga
Vepra është botuar në Venecia nga Dionysius autorë të tjerë, përfshirë Anselmin dhe Jerome.

SH
BK

Publius Papinius Statius
Sta i Sylvae cum Domi i commentariis Sta s Thebais cum Lactan i commentariis.
Sta i Achilleis cum Maturan i commentariis-Domi i. Vene is, Bartholomeum de Zanis,
MCCCCLXXXIIII [1494], 203 fl.
SH
BK
Silvae / Pyjet, kompozime metrike, letrare, karakteristike të Statius, me komentarë… Botuar në

Venecia, nga Bartholomeum de Zanis, në vitin 1494.
Publius Papinius Statius: Poet romak i pesë librat e përfshirë në veprën e tij “Silvae”.
shekullit I (rreth. 45-96), lindur në Napoli, një Nga 32 poezi që përfshin vëllimi, 5 prej tyre janë
nga poetët kryesorë epikë dhe lirikë romakë të lavde për perandorin dhe njerëzit rreth tij. Një
Epokës së Argjendtë të letërsisë latine (vitet 18- grup tjetër poezish janë përshkrime piktoreske
133 p.e.s.). Poezitë e tij të rastit, të mbledhura në të vilave dhe kopshteve të miqve të autorit.
këtë vepër të titulluar “Silvae” / “Pyjet”, përveç Ndërkohë që në libër janë dhe një sërë poezish
meritave të tyre letrare, janë të vlefshme edhe të një natyre më intime, kushtuar ndjenjave për
për përshkrimin e stilit të jetesës gjatë epokës së familjen dhe dhimbjen e humbjes së njerëzve të
perandorit Domitian. “Statii” është më i miri ndër afërm, apo një poezi kushtuar gjumit.

SH
BK

Shën Metodi i Olimpit
Titulus in libellum sanc Methodii martyris et episcopi Par ne[n]sis ecclessie prouincie
grecor[um] con ne[n]s in se reuela ones diuinas a Sanc s angelis factas de principio mundi
et eradica one varioru[m] regnor[um] atq[ue] vl mi regis romanor[um] ges s et futuro
triumpho in turcos atque delibera one... ac oppressione sarracenor[um] de restaura one
ecclesie et vniversali pace cu[m] auten cis concordan js prophe aru[m] deq[ue] co[n]
suma one seculi hic annotat[um]. [Augsburg?] Johann Froschauer, M.CCCC.XCVI [1496],
[45] fl.
SH
BK
Hyrje në libërthin e Shenjtit Metod, martir, ipeshkëv i kishës Partinense (provincë greke), që përmban
shpjegimet hyjnore të bëra nga fillimet e botës dhe çrrënjosjen e mbretërive të ndryshme; bëmat e
më të fundit prijës të romakëve bashkë me triumfin kundër turqve dhe çlirimin prej tyre. Përmban
edhe shtypjen e saraçenëve, restaurimin e kishës, paqen universale dhe marrëveshjet në përputhje
të plotë me profecitë deri në përfundim të shekullit. Botuar në Augusta (Gjermani), nga Johann
Froschauer, në vitin 1496.
Është botimi i parë i kësaj vepre të Shën gërma gotike. Të dhënat e botimit janë marrë nga
Metodit të Olimpit (Methodius Olympius) kolofoni. Nga veprat e tij të shumta vetëm njëra
- lindur në vitin 250 dhe vdekur në vitin 311: ka ardhur e plotë në një tekst greqisht. Punimet e
Peshkop i krishterë, autor kishtar dhe martir, i tjera të autorit janë në formën e dialogut, si p.sh:
konsideruar si një At i Kishës. Kronologjikisht “Mbi Vullnetin e Lirë” / “Peri tou autexousiou”-
veprat e tij i përkasin fundit të shekullit III dhe një traktat i rëndësishëm që sulmon pikëpamjen
fillimit të shekullit IV. Libri në latinisht është me gnostike për origjinën e së keqes.

SH
BK

Shën Augustini
Opus ques onū diui Augus ni In quo hec omnia con nentur. Heptateucon .i. opus variarū
ques onū super septē primos libros biblie... Ques onum noui veteris testamen libri .iij.
De consensu euangelistarum libri .iiij. Ques onum euangeliorum libri .iij. Ques onum
octogintatriū liber .i. Ques onū .lxv. Orosij: eiusdē dyalogus qui est liber vnus. Ques onū
octo Dulci j libellus vnus. Ques onū lauren j de fide spe charitate: enchiridion.
Inquisi onū ianuarij de consuetudinibus ecclesie libri .ij. Ques onum honora de gra a
noui testamen liber vnus. Ques onum quin hylarij libellus vnus. Ques onū sex contra
paganos ad Deogra as libellus vnus, etc. G.L. Lugduni [Lyon], Johannes Trechsel, 1497,
[568] f.
SH
BK
Pyetje të Shën Augustinit mbi çështje të Biblës (Testamentin e ri dhe të vjetër)… Botuar në Lion, nga
Johannes Trechsel, në vitin 1497.
Vepër mbi teologjinë, edukimin kristian dhe qudringentesimo nonagesimo septimo. VII.
jetën shpirtërore, e shtypur në latinisht me gërma Kalen [das] Maias [25 prill, 1497]. Në fletën
gotike. Të dhënat e botimit të inkunabulës janë e titullit gjenden treguesi i përmbajtjes dhe
marrë nga kolofoni, ku shënohet: Ip[re]ssum shënime të dorëshkruara, të datuara më 1817.
est... Lugduni... impensis D. Joa[n]nis Trechsel Vende-vende, në fillim të kapitujve ka zbukurime
alema[n]ni a[n]no salutis nostre Millesimo ari dhe vinjeta.

SH
BK

Plini Plaku (Gaius Plinius Secundus)
Historia naturale di Caio Plinio Secondo di lingua la na in fioren na tradocta per il

doc ssimo homo misser Christophero Landino fioren no nouamente correcta: da infini
errori purgada: Aggionte e am di nouo le figure a tu di libri conueniente. Vene a,
Marchio Sessa & Piero di Rauani Bersano compagni, 1516. 259 fl.
SH
BK
Historia e natyrës e Caio Plinit të Dytë, përkthyer nga gjuha latine në atë fiorentine nga z. Christophero
Landino fiorentinasi, dhe e korrigjuar nga gabimet e shumta... Botuar në Venecia, nga Marchio
Sessa & Piero di Rauani Bersano compagni, në vitin 1516.
Ky është botimi i pestë në italisht i veprës mëparshme. Vepra, e ndarë në 36 libra, përmban
së famshme enciklopedike të Gaius Plinius zëra mbi kozmologjinë, gjeografinë, matematikën,
Secundus (23/24-79), i quajtur Plini Plaku: mjekësinë, zoologjinë, bujqësinë, botanikën,
autor romak, natyralist, filozof, komandant detar historinë, filozofinë, artet e literaturën. Kjo vepër
në ushtrinë e Perandorisë së hershme Romake. mbetet një nga burimet më të vyera për njohjen
Njëkohësisht është botimi i parë që përmban e botës së antikitetit. Ajo ka, gjithashtu, mjaft të
ilustrime. dhëna mbi fiset e Ilirisë dhe të Epirit, si: liburnët,
Botimi i parë i librit i përket vitit 1476. Botimi enkelejtë, japodët, taulantët, parthinët, thesprotët,
i vitit 1516, i përkthyer nga latinishtja në dialektin dardanët, kaonët etj., dhe shtrirjen e tyre. Njoftime
fiorentin nga Christophero Landino, ka disa historike gjenden edhe mbi organizimin e jetës në
korrigjime dhe shtesa krahasuar me botimet e Iliri, për florën dhe faunën e saj.

SH
BK

Hermogjeni i Tarsit
Technī, rītorikī, teleiota =Hermogenis: Ars, rhetorica absolu ssima. Parisiis: Excudebat
Chris anus Wechelus, 1530, 163 fl.
SH
Hermogjeni i Tarsit: Art, retorikë absolute. Botuar në Paris, Excudebat Christianus Wechelus, në vitin
BK
1530.
Oratori, sofisti dhe juristi Hermogjeni i nga i sotmi. Teoria retorike që u propozua nga
Tarsit (Ἑrmogenīs o Ταrsevs: Ermogenous) Hermogjeni ka të bëjë kryesisht me retorikën
lindi rreth vitit 150 dhe vdiq rreth vitit 230. gjyqësore, sidomos ajo që u referohet veprave
Ai është shkrimtari më i rëndësishëm i epokës penale. Kjo teori klasifikoi llojet e ndryshme të
perandorake në fushën e teorisë retorike. Veprat mosmarrëveshjeve që mund të lindin në debatin
e tij kishin, para së gjithash qëllim edukativ gjyqësor dhe ndihmoi folësit të identifikojnë
dhe shërbenin kryesisht për të mësuar artin e argumentet përkatëse dhe t’i organizojnë ato në
retorikës. Vepra e tij më e rëndësishme është mënyrë efektive. Teoria u zhvillua në një nivel
trilogjia: “Mbi çështje ligjore” (“Peri staseōn”), të ri sofistikimi nga retorikët grekë të shekullit
“Mbi shpikjen e argumenteve” (“Peri evreseos”), II.
“Për lloje të ndryshme të stilit” (“Peri ideon”). Traktati “Mbi çështje ligjore” është trajtimi
“Mbi çështje ligjore” është një manual sistematik më i plotë i mbijetuar. Ai pati
ligjor i antikitetit, kryesisht me përmbajtje jashtëzakonisht ndikim gjatë gjithë antikitetit të
proceduriale, nga leximi i të cilit kupton se mëvonshëm dhe periudhës Bizantine, si dhe në
mendimi ligjor grek i lashtë nuk ndryshon shumë Rilindjen e Europës Perëndimore.

SH
BK

Papa Piu II (Enea Silvio Piccolomini)
Pii. II. Pon[ ficis] Asiae Evropaéq[ue] elegan ss[ima] descrip o, mira fes uitate tum
ueter[um] tum recen um res memoratu dignas complectens maxime quae sub Frederico
III ap[u]d Europeos Chris ani cum Turcis, Prutenis, Soldano & caeteris hos bus fidei, tum
e am int[er] sese uario bellorum euentu commiserunt.
S. l., Imp. ad quadriennium, Anno domini 1531. 499 f. me il.
SH
BK
Përshkrim i mrekullueshëm, plot elegancë e hijeshi i Azisë dhe i Europës, nga Papa Piu II, ku
përfshihen ngjarje herë të vjetra e herë të reja, të denja për t’u përmendur. Botuar, nga Imp. ad
quadriennium, Anno domini, në vitin 1531. Pa vend botimi. Teksti në latinisht.
Vepra është botuar pas vdekjes së autorit. Si renditet ndër të parët që e përshkroi Europën
në përshkrimin e Azisë, ashtu edhe të Europës në mënyrë të përimtuar, ku spikatin të dhënat
renditen ngjarje të ndryshme, duke përbërë historiko-gjeografike për Ilirinë dhe Epirin e
një burim të jashtëzakonshëm informacioni, lashtë: kaonët, molosët dhe luftërat e tyre.
ku ndërthuren me mjeshtëri përshkrime Një vend të veçantë në vepër zë Arbëria
gjeografike, zakone të popujve, histori laike dhe qëndresa e saj kundrejt Perandorisë
dhe kishtare etj. Azia vizatohet sipas Strabon- Osmane nën drejtimin e Skënderbeut, duke
it, Ptolemeu-t, Plin-it dhe autorëve të tjerë përshkruar edhe marrëdhëniet e Skënderbeut
antikë, duke marrë prej secilit të dhëna që me Alfonsin e Aragonës. Krahas Arbërisë,
autorit i duken të dobishme për njohjen e autori jep origjinën dhe gjuhën e arbërve, si
territoreve të saj. Ndërsa në përshkrimin e dhe sjell të dhëna për arbëreshët e Peloponezit
Europës merret në konsideratë kontinenti dhe të Italisë, doket, zakonet dhe mënyrën e
sipas realitetit bashkëkohor të tij. Piccolomini tyre të jetesës.

SH
BK

Paolo Giovio (Paulus Jovius)
Comentario de le cose de’Turchi, di Pavlo Iovio, vescovo di Nocera a Carlo Qvinto Imperadore
Avgvsto. Presto intendo di publicare da Roma á li XXII di Gennaro de’1 M.D. XXXI [1531].
[36] fl.
SH
Komentar për bëmat e turqve nga Pavlo Iovio, ipeshkëv i Noçerës, kushtuar perandorit Karli V.
Botuar në Romë në vitin 1531.
Paulus Jovius, i njohur ndryshe dhe si Paolo Michaelis Vascosani, 1553-1554.

Giovio (1483-1552): Historian i Rilindjes Tom. 1: 1553, III, 1 fl. pa num., 236 fl., 18
italiane, autor i një sërë veprash historike të fl. pa num.
shkruara në latinisht. Në vitin 1513 u vendos Tom. 2: 1554, 349 fl., 18 fl., pa num.
në Romë ku gjeti mbështetjen e papës Leoni
BK
X si dhe të kardinalit Giulio de’ Medici, i cili Jovius, Paulus: Pavli Jovii Novocomensis
më vonë u bë papa Klementi VII. Në vitin 1528 episcopi Nvcerini elogia virorum bellica
Giovo u emërua peshkop i Noçerës. Ai shkroi virtute illustrium veris imaginibus supposita,
në latinisht një histori të qytetit të Firences në quae apud Musaeum spectantur, in libros
vitet 1494 deri më 1547, si dhe një seri librash septem digesta. Doctorum item uirorum
kushtuar jetëshkrimit të njerëzve të famshëm. ingenij monumentis illustrium ab Auorum
Giovio është biografi më i hershëm i Leonardo memori publicatis oltero tome comprehensa.
da Vinçit. Në veprat e tij gjen një informacion të Basileae, 1561.
pasur dhe në lidhje me Shqipërinë dhe sidomos
për Skënderbeun. Pavli Jovii Novocomensis Episcopi
Nvcerini illvstrivm vivorvm vitae. Qvibvs
Në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë nvnc accesserunt Turcarum Imperatorum
gjenden dhe këto vepra nga ky autor: vitæ, eodem autore, ex Italico in Latinum
conuersæ, cum gemino Indice
Jovius, Paulus: Pauli Iovii Novocomensis Basilae, Sumptibus Henrici Petri & Petri
Episcopi Nucerini, Historiarum sui temporis Pernae Typographorum, 1567
Tom 1-2. Cum indice plenissimo Lutetiae Tom. 1: 891 f.
Parisiorum, Ex Officina Typographica Tom. 2: 482 f.

SH
BK

Benedetto Bartolomeo Ramberti
Delle cose de Turchi, Libri tre. Delli quali si descrive nel primo il viaggio da Vene a a
Costan nopoli. Nel secondo la Porta. Nel terzo & ul mo il modo del reggere il stato et
imperio suo. In Vinegia, In casa di Maestro Bernardin Milanese, 1541, 37 fl.
Corregiaio, Marco Uber . Della vera maniera del vincere il Turco, discorso di Don Marco
Vber In Padova, Apresso Marcantonio Olmo, 1571, 59 fl.
SH
Dy vepra të lidhura së bashku në të njëjtin libër:
1. Tre libra mbi çështjet turke. Në të cilat përshkruhet, tek i pari udhëtimi nga Venecia në
Konstantinopojë. Në librin e dytë përshkruhet Porta e Madhe. Në të tretin dhe të fundit mënyra
BK
e sundimit të shtetit dhe të perandorisë së tij. Botuar në Venecia, In casa di Maestro Bernardin
Milanese, në vitin 1541.
2. Mbi mënyrën e duhur për mposhtjen e turqve. Ligjëratë e Don Marco Ubertit Correggiaio nga
Pavia, Bianteo, Akademik Nderi dhe kanonik (ligjvënës) i rregullt lateranez. Botuar në Padova, nga
Apresso Marcantonio Olmo, në vitin 1571.
Vepra “Tre libra mbi çështjet turke” i ashtu jepen mënyrat e tyre të sundimit dhe të
Benedetto Bartolomeo Rambertit (Venezia, ndëshkimit në qytetet e pushtuara.
1503-?1547): diplomat, historian, koleksionist,
bibliotekar, është e ndarë në tri pjesë. Në të Vepra e dytë e përfshirë në këtë libër, “Mbi
parën përshkruhet udhëtimi i tij nga Venecia mënyrën e duhur për mposhtjen e turqve” nga
në Stamboll, në pjesën e dytë autori merret me Marco Uberti Corregiaio (v. 1591), është një
përshkrimin e hollësishëm të oborrit të sulltanit ligjëratë e autorit mbi mënyrat se si të krishterët
Sulejmani i Parë, dhe në pjesën e tretë shpjegohet duhet të mposhtin turqit, botuar pas betejës së vitit
besimi i turqve mbështetur te Profeti Muhamet 1566 të forcave të Lidhjes së Shenjtë të drejtuar
dhe në interpretimin e ligjeve sipas Kuranit. Po nga perandori Maksimilian kundër turqve.

SH
BK

Juan Luis Vives
Divi Aurelii Agus ni Hipponensis episcopi, de civitate dei, libri XXII. Ad priscae venerandae
que vetusta s exemplaria de nuocolla , eru ssimisque insuper commentariis per
undequaque doc ss. Virum Joan Lodovicum vivem illustra at racogni . Accessit index
foeccondissimus. Basileae, Apud Hier. Frobenium et Nic. Episcopium, 1542, 1398 kolona.
Shën Augustini Peshkopi i Hipos, Qyteti i Zotit, 22 libra. Modeleve të lashta dhe të nderuara të vjetra
përsëri u jepen më shumë komente. Ilustruar dhe komentuar nga Joan Lodovicum. Botuar në Bazel,
nga Apud Hier. Frobenium et Nic. Episcopium, në vitin 1542. Teksti në gjuhën latine, i ndarë në
SH
kolona.
Juan Luis Vives (latinisht: Ioannes

Lodovicus Vives) (1493-1540) ishte një
dijetar spanjoll (valencian) dhe humanist i
Rilindjes. Besimet e tij mbi shpirtin, depërtimi në
praktikën e hershme mjekësore dhe perspektiva
veprat më të rëndësishme të Shën Augustinit.
Pjesë e fondit të Bibliotekës Kombëtare të

Shqipërisë janë dhe disa vepra të tjera të Shën
Augustinit, si:
mbi emocionet, kujtesën dhe të mësuarit i dhanë
atij titullin e “babait” të psikologjisë moderne. Varii sermoni de santo Agostino, et d’altri
Ndër veprat e tij më të rëndësishme përmendim catholici, et antichi dottori, utili alla salute
“Fabula de homine” (“Një fabul për njeriun”), dell’anime: messi insieme et fatti volgari da
BK
një version i hershëm i pikëpamjeve të tij mbi Mons. Galeazzo vescovo di Sessa al reverendiss
natyrën dhe qëllimin e njerëzimit, “De initiis, et illus mons. Marcello Cervino cardinal di
sektis et laudibus filozofia” (“Mbi origjinat, Santa Croce.Con due tavole. La prima de
shkollat dhe meritat e filozofisë”), një ese e sermoni et homelie, et la seconda delle cose piu
shkurtër mbi historinë e filozofisë. notabile : com privilegio del sommo pontefice
Me këmbënguljen e mikut të tij Erazmit Iulio III et della illustriss, signoria di Vinegia In
(1469-1536), ai përgatiti një botim kritik të Vinegia, Appresso Gabriel Giolito de Ferrari
“Qytetit të Zotit” (“De Civitate Dei”), i cili për et frateli, 1556, 681 f.
herë të parë u publikua në vitin 1522 me dedikim
ndaj Henrit VIII të Anglisë. Predikime të ndryshme të Shën Augustinit dhe
“Mbi qytetin e Zotit kundër paganëve” të katolikëve të tjerë si dhe të të diturve të vjetër, të
(latinisht: “De Civitate Dei contra paganos”), dobishme për shpëtimin e shpirtit, të vendosura së
shpesh i quajtur “Qyteti i Zotit”, është një libër bashku dhe të sjella në gjuhën popullore nga zoti
i filozofisë së krishterë i shkruar në latinisht nga Galeaco ipeshkëv i Sesës, për shumë të nderuarin
Shën Augustini i Hipos në fillim të shek. V. Libri dhe shumë të ndriturin Marcello Cervino, Kardinal
ishte në përgjigje të pretendimeve sipas të cilave i Kryqit të Shenjtë. Me dy tabela, e para mbi
Krishterimi kishte sjellë rënien e Romës dhe, predikimet dhe e dyta për çështjet më të njohura.
përkrah “Rrëfimeve”, konsiderohet si një nga Botuar në Venecia në vitin 1556.

SH
BK

Visarioni (Besarioni) nga Nikea
Bessarionis Niceni cardinalis ora ons de grauissimis periculis, quae Reipublicae chris anae
à Turca iam tum impendere prouidebat. Eiusdem ad principes de pace inter se conciliãda, &
bello aduer sus Turcas suscipiendo, exhorta on Romae, in aedibus Francisci Priscianensis
floren ni, 1543. 68 f.
Ligjëratat (fjalimet) e kardinalit Visarioni nga Nikea mbi rreziqet e mëdha që paraqesin zgjerimet
e turqve për republikën e krishterë. Thirrje princave për të bërë paqe mes tyre, dhe të mbështesin
SH
luftën kundër turqve. Botuar në Romë, nga Francisci Priscianensis fiorentini, në vitin 1543. Teksti
është në gjuhën latine.
Visarioni (Βησσαρίων) (1403-1472):

Humanist dhe teolog bizantin, më vonë kardinal
dhe një kontribues i madh në ringjalljen e letrave
në shekullin XV. Lindi në Trebizond, port i Detit
Visarioni ishte një nga studiuesit më të
ditur të kohës së tij. Ai u bë patriark latin i
Konstantinopojës në 1463. Vepra e tij më
e rëndësishme është një traktat i drejtuar
të Zi në Anatolinë Verilindore, që ishte zemra kundër Gjergjit të Trebizondit (Γεώργιος
e kulturës dhe e civilizimit grek pontik gjatë Τραπεζούντιος) (1395-1486), një aristotelian i
periudhave bizantine dhe osmane. Ai u shkollua zjarrtë që kishte shkruar një polemikë kundër
në Konstantinopojë (Stamboll) dhe mori emrin Platonit, e cila titullohej “In Calumniatorem
BK
Visarion kur u bë murg me Urdhrin e Shën Platonis” (“Kundër shpifjeve të Platonit”).
Vasilit në 1423. Në 1437 u bë Kryepeshkop i Përpjekjet e tij për të pajtuar dy filozofitë
Nikesë (tani Iznik, Turqi) nga perandori bizantin ndikuan në filozofinë italiane, e cila asimiloi
Joani VIII Paleolog (1392-1448). Visarioni e traditën filozofike bizantine pas rënies së
shoqëroi perandorin në udhëtimin e tij në Itali Konstantinopojës në 1453. Libri fillon me
për të negociuar një bashkim midis kishave parathënien kushtuese nga Guillaume Fichet,
bizantine dhe perëndimore, si një mjet për të datuar më 1470, i cili ishte një studiues
mobilizuar ndihmën kundër turqve, të cilët kishin francez, që bashkëpunoi me Johann Heynlin
pushtuar gadishullin Ballkanik dhe kërcënonin për të krijuar shtypshkronjën e parë në Francë
Konstantinopojën. Në Këshillin e Ferrara- në 1470. Fichet fitoi njohje duke botuar disa
Firences, Visarioni mbështeti Kishën Katolike fjalime të bëra nga kardinali Visarion.
Romake dhe fitoi mbështetjen e Papës Eugjeni “Ligjëratat kundër Turqve” të Visarionit
IV, i cili i dha titullin kardinal në vitin 1439. Në 1471-1472, siç u quajt vepra, njihet si një nga
Romë ai kontribuoi për zhvillimin e Akademisë pjesët e para të propagandës politike për një
Romake të Historisë dhe të Arkeologjisë dhe, kryqëzatë perëndimore kundër turqve. Në vitin
me ish mësuesin e tij, neoplatonistin Gemistus 1472, Fichet, dhe më vonë Visarioni, i paraqitën
Pletho, tërhoqi një rreth filozofësh të përkushtuar ligjëratat Mbretit Louis XI me qëllim që ai t’i
në studimin e Platonit. bashkohej kryqëzatës.

SH
BK

Iacopo Fontano
Della guerra di Rhodi: libri III; Aggiunta la discri one dell’isola di Malta concessa à Cavalieri,
dopo che Rhodi fu preso; Il modo del governarsi con la bussola in mare per ven , di Gio.
Quin no; Inoltre un Commentario dell’isola di Rhodi, e dell’ordine di Cavalieri de quella.
Trado in uolgare per M. F. Sansouino. In Vinegia, Apresso Vincenzo Vaugris àl segno
d’Erasino, 1545, 160 f.
SH
BK
Mbi luftën e Rodit: Libri 3. Shtuar përshkrimi i ishullit të Maltës që iu dha kalorësve pas marrjes së
Rodit; për mënyrën e drejtimit me busull në detin me erë, si dhe për urdhrin e Kavalierëve...Përkthyer
në gjuhën vulgare nga z. F. Sansovino. Botuar në Venecia, nga Apresso Vincenzo Vaugris àl segno
d’Erasino, në vitin 1545.
Iacopo Fontano (Jacobus Fontanus) sukses dhe u përkthye e u ribotua në gjuhë

(~1450-1528), ishte humanist, jurist dhe të ndryshme të botës. Kjo vepër përbën një
historian i shekullit XVI. U bë anëtar i Urdhrit burim të rëndësishëm dhe të rrallë në lidhje
Ushtarak të Shën Gjonit të Jeruzalemit, më me rrethimin e Rodit nga turqit në vitin 1522.
vonë i Urdhrit të Maltës. Shërbeu si gjykatës Ushtria turke udhëhiqej nga sulltani Sulejmani
në Rodos në vitin 1522, kur ishulli u rrethua i Madhërishëm, i cili i detyroi kalorësit e
dhe u pushtua nga turqit. Pas lirimit nga Urdhrit të Shën Gjonit të Jeruzalemit të
robëria, Fontano botoi shënimet që kishte largoheshin nga ishulli dhe të vendoseshin në
mbajtur gjatë muajve të rrethimit. Libri pati vitin 1530 në ishullin e Maltës.

SH
BK
Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Aristofani
Aristophanous Kōmōdiai ennea meta scholion pollōn palaiōn kai pany ōfelimōn=Aristophanis
Comoediae nouem cum commentariis an quis admodum u libus, duaeque sine
commentarijs, adiecto copiosissimo indice omnium cognitu dignorum. Basileae: In officina
Frobeniana, 1547, 571 f.
SH
BK
Nëntë komedi të Aristofanit shoqëruar me komente. Botuar në Bazel, In officina Frobeniana, në vitin
1547. Teksti dhe komentet në greqisht dhe latinisht.
Si për shumë autorë të antikitetit, edhe për një pasqyrë të gjallë të jetës politike, shoqërore
këtë komediograf të madh shumë pak gjëra dihen e ideologjike të Athinës midis shekullit V dhe IV
rreth jetës së tij. Dihet se shkroi 44 komedi nga të p.e.s, është komediografi më i madh i antikitetit
cilat kanë mbijetuar të plota vetëm 11. Këto vepra dhe një nga më të mëdhenjtë e të gjitha kohërave.
janë e vetmja trashëgimi që hedhin paksa dritë Nga njëmbëdhjetë komeditë e Aristofanit: “Pluti”,
mbi rrugën e zhvillimit të komediografisë klasike “Retë”, “Bretkosat”, “Kalorësit”, “Aharnianët”,
greke, që njohu mbi 150 autorë me rreth 900 “Grerëzat”, “Zogjtë”, “Paqja”, “Gratë në
komedi, nga të cilat kanë mbetur vetëm emrat, parlament”, “Lisistrati” dhe “Thesmoforet”,
titujt dhe fragmente të shkëputura. Aristofani, vetëm nëntë komeditë e para janë të shoqëruara
që për dyzet vjet me radhë dha me veprat e tij me koment të hollësishëm.

SH
BK

Bartolomej Georgijević
Prophe a de maometani, et alter cose Turchesche, trado e par M. Lodovico Domenichi.

Firenze, 1548, 97 f.
SH
BK
Profecia e myslimanëve dhe gjëra të tjera të turqve, të përkthyera nga M. Lodovico Domenichi.
Botuar në Firence, në vitin 1548.
Bartolomej Georgijević (1510-1566): Teolog vonë u emërtua “De Turcarum moribus”, Paris,
kroat. Ishte ndër të parët nga sllavët e Jugut që 1553. Shkrimet e tij mbetën të rëndësishme deri
pasqyroi në një tekst përvojën sllave në Perandorinë në shekullin XVII dhe u përkthyen në gjuhët
Osmane, një tekst që është ruajtur dhe shërbeu si kryesore europiane. Në tekstet e tij ai ndërthuri
burim i rëndësishëm për të njohur rrethanat në një lloj ligjërimi bisedor dhe analitik-sistematik,
perandorinë e atëhershme multikulturore. Thuhet fjalorë dygjuhësh të turqishtes, serbo-kroatishtes,
se ai ishte nxënës i Kryepeshkopit të Ostrogut, persishtes dhe hungarishtes. Ai shkroi shumë
Salkaj. Mori pjesë në betejën e Mohács-it, ndërsa vepra historike për Orientin dhe Perandorinë
periudhën nga 1526 deri në 1534 e kaloi si rob në Osmane.
Perandorinë Osmane. Në këtë vepër flitet për Portën e Lartë dhe
Pjesën kryesore të këtyre shkrimeve e Perandorinë Osmane, janë pasqyruar qytetërimi,
mblodhi në koleksionin “Libellus”, i cili më kultura, traditat dhe ritet e myslimanëve.

SH
BK

Straboni
Stravōnos peri s geōgrafias vivlia iz. Strabonis de sitv orbis libri XVII. Grecè & la nè simul
iam; in eorum qui pariter & Geographiae et utriusque linguae studiosi sunt, gra am edi :
olim quidem, ut putatur, à Gvarino Veronensi, & Gregorio Trifernate in la num conversi:
ac deinde Conrad i Heresbachii opera ad eius generis autorum fidem recogni : nunc uerò
postremum eruditorum aliquot industria ac studio, quorum in Praefa one fit men o,
ab innumeris quibus aequè, & Graecum exemplar & La na transla o scatebant, mendis
repurga . Accessit rerum et verborum memorabilium locuple ss[imus]. Basileae, per
Henrichvm Petri, 1549. 797 f.
SH
Shtatëmbëdhjetë libra të Strabonit për gjeografinë, tashmë në gjuhën greke dhe në atë latine
njëkohësisht… Me tregues shumë të pasur të çështjeve dhe të fjalëve më të përmendura. Botuar në
BK
Bazel, nga Henrichvm Petri, në vitin 1549.
Kjo vepër e famshme e Strabonit kuptimin e ngjarjeve historike të botës antike.

(Strabonis) - lindur rreth vitit 63 p.e.s, vdekur Botimi i vitit 1549 u transkriptua dhe u
në vitin 23, gjeograf dhe historian i Greqisë përkthye nga Guarino da Verona dhe Gregorio
së lashtë, përbëhet nga shtatëmbëdhjetë libra Trifernate dhe u korrigjua nga M. Hopper, me
(kapituj), prej të cilëve i shtati ka mbërritur deri ndihmën e C. Heresbach, H. Gemusaeus, H.
te ne i paplotë. Vepra, e shkruar njëkohësisht në Glareanus dhe J. Hartung. Libri përmban të
greqisht dhe latinisht, konsiderohet burimi më dhëna për gjeografinë, historinë, ekonominë
i rëndësishëm që kemi për të njohur territoret, e Ilirisë dhe të Epirit të lashtë, për fiset ilire
historinë, zakonet e doket e popujve të lashtë. (pirustët, ardianët, japodët, dasaretët, dardanët
Nisur nga udhëtimet e vrojtimet personale, si dhe etj.), shtrirjen gjeografike dhe luftërat e tyre,
duke u mbështetur në veprat e shumë autorëve të fiset epirote (kaonët, molosët, thesprotët, bylinët,
ndryshëm antikë, Straboni ka sjellë një minierë enkelejtë etj.,), vendbanimet dhe qytetet kryesore
të vërtetë informacioni për njohjen e gjeografisë të Ilirisë e të Epirit (Durrësi, Apolonia, Butrinti,
antike të të tria kontinenteve (Europës, Azisë Lisi, Nikopoja, Damastioni, Oriku etj.,) për
dhe Afrikës), duke ndihmuar njëkohësisht për pellazgët dhe prejardhjen e tyre.

SH
BK

Aristoteli
Aristotelous apanta. Aristotelis summi semper philosophi, et in quem unum uim suam
uniuersam contulisse natura resum uidetur, opera quaecumque hactenus ex terunt omnia:
quae quidem ut antea integris aliquot libris supra priores aedi ones omnes à nobis aucta
prodierunt, ita nunc quoque lucis & memoriae causa, in capita diligenter dis ncta in lucem
emi mus. Praeterea quam diligen am ut omnibus aedi onibus reliquis, omnia haec
exirent à nostra officina emenda ora, adhibuerimus, quoniam uno uerbo dici non potest,
exsequen pagina plenius cognoscere licebit Per Des[iderium] Eras[mum] Roterodamum
Tom. 1-2. Basileae, per Io. Beb. et Mich. Ising, MDL [1550]. Tom.1: 572 f.; Tom.2: 425 f.
Vepra të plota të Aristotelit, e më të madhit filozof, tek i cili natyra duket se ka derdhur gjithë forcën
SH
e saj universale... Botuar në Bazel, në vitin 1550. Dy vëllime të përmbledhura në një libër të vetëm.
Teksti është në greqisht dhe latinisht.
Aristoteli (384-322 p.e.s.): Filozof, mendimtar

dhe shkencëtar i shquar i Greqisë antike, i konsideruar
si një nga gjenitë e antikitetit. Njihej edhe nga ana
omnes Aristotelis libros, Authore Gvillelmo
dv Vallio Pontizarano, Philosophiae; Grecae
& Latinae in Parisiensi Academia Regio
e dijetarëve mesjetarë arabë, të cilët e vlerësuan me Professore, & Doctore Medico. Vltima editio
epitetin “Mësuesi i parë”. ab eodem du Vallio avcta, correcta, illustrata &
Shkrimet e Aristotelit përbëjnë sistemin e parë variis ad ipsius synopsim appendicibus, sive in
tërësor të filozofisë perëndimore dhe mbulojnë fusha Aristotelem commentariis locupletata. Tomus
BK
të tilla si fizika, biologjia, zoologjia, metafizika, tertius. Parisiis, Apud Aegidivm Morellvm, via
logjika, etika, estetika, poezia, teatri, muzika, Iacobea, ad insigne Fontis, 1639.Tom. 3: [2] fl.,
retorika, psikologjia, gjuhësia, ekonomia, politika 891 f.
dhe qeverisja. Në kapitullin “Politika” ka mjaft të
dhëna edhe për rendin politiko-shoqëror dhe mënyrën Vepra të plota të Aristotelit në greqisht dhe në
e qeverisjes në Apoloni e Epidamn, si dhe mënyrën latinisht. Botuar në Paris në vitin 1639.
e organizimit te molosët. Në vepër gjendet dhe një
letër në latinisht e Erazmit të Roterdamit kushtuar Eis apasan tīn logikīn tou Aristotelous:
veprës së Aristotelit, që daton më 3 mars 1531. ypomnīmata kai zītīmata ypo tou sofōtatou
kyriou kyriou Theofilou tou Korydaleōs.
Në koleksionet e Bibliotekës Kombëtare të Ektethenta, nyn de prōton typois ekdothenta, kai
Shqipërisë gjenden nga Aristoteli edhe dy veprat methosīs oion tōn tīn tīs akriveias diorthōthenta,
e mëposhtme, si dhe dorëshkrimi në arabisht i para kyriou Alexandrou Kagkellariou., En
“Politikës”: Enetisi, para Nikolao Glykei, 1729.
Aristotelis opera omnia quae extant, Graece Mbi logjikën e Aristotelit: kujtime dhe çështje
& Latine. Veterum ac recentiorvm interpretvm, sipas të ndriturit zotit Theofil Koridalevsi. Botuar
ut Adriani Turnebi, Isaaci Casauboni, Iulij dhe redaktuar me përpikmëri sipas botimit të parë
Pacij studio emendatissima, accessit synopsis nga Aleksandër Kankelario. Botuar në Venecia në
analytica universae doctrinae Peripateticae, in vitin 1729.

SH
BK

Pietro Bembi
Petri Bembi Cardinalis viri clariss[imi] rervm Venetarum historiae. Lvte ae, Ex officina
Michaëlis Vascosani, uia Jacobaea ad insigne Fon s, 1551. Cum Privilegio. 317 f.
SH
Kardinali i Ndritur Pietro Bembi mbi historinë e Venedikut. Botuar në Paris, nga Jacobaea ad insigne
Fontis, në vitin 1551.
Pietro Bembi (lat. Petri Bembi) (1470-1547): Ad Pavlvm Tertivm Pont. Max. Romam Missi
Një ndër figurat e humanistët më me ndikim të Basileae, Palma Ising, 1556, 743 f.
Rilindjes italiane, kardinal, studiues, historian,
BK
poet, me kontribut të veçantë për kodifikimin e Petri Bembi Insignia qvotqvot extant
gramatikës dhe ortografisë së italishtes moderne. opvscvla. Nempe, De Imitatione libellus. Cui
epistola Io. Francisci Pici eiusdem argumenti
Në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë præmittitur. De Aetna dialogus. De Culice
gjënden disa vepra të tjera të këtij autori: Vergily, & Terenty fabulis. Carminium
libellus.
Petri Bembi patritii Veneti, scriptoris Basileae, Palma Ising, 1556, 229 f.
omnivm politissimi disertissimi que
quaecunque usquam prodierunt, opera, in Pietri Bembi, patricii Veneti quacunque
unu corpus collecta, et ad postrema autoris usquam prodierunt opera in unum corpus
recognitionem diligentissime elaborate collecta et nunc demum abc. Augustino
quarum catalogum versa pagina monstrabit. Curione, cum optimis exemplaribus collata, et
Cum rerum et vocum memorabilium Indice, diligentissime casstigata quorum catalogum
in operis calcem reiecto. versa pagina indicabit his accesserunt.Has
Basileae, Palma Ising, 1556, 624 f. editione singulorum historiae librorum
epitomacum tabula locarum prisca et nova
Petri Bembi Epistolarvm Leonis Decimi nomina explicante et rerum ac nocum
Pontificis Max. Nomine Scriptarvm libri sexdecim. memorabilium indice. Basilea, 1567.

SH
BK

Fjalori apo thesari i gjuhës latine
Dic onarium, sev La nae linguae Thesaurus, non singulas modò dic ones, sed integras
quoque la nè & loquendi, & scribendi formulas ex op mis quibusque authoribus euquidem
nunc accessione, ut nihil prapemodum observatu dignum sit apud oratorum es historicos,
poetas. Omnis denique generis scriptores quod hic non prompter parstumque habest.
Edi o secunda
Parisiis, Ex officina Rober Stephani Typogr. Regii, 1553, Tom. 2, f. 433-816.
SH
BK
Fjalor apo thesar i gjuhës latine, jo vetëm për mënyrat e veçanta të shqiptimit, por edhe për formula
të plota të të folurit, të të shkruarit prej autorëve shumë të mirë. Në këtë botim të dytë përfshihen gjini
shkrimesh, të oratorisë, historisë, poezisë. Botuar në Paris, nga Ex officina Roberti Stephani Typogr.
Regii, në vitin 1553.
Robert Estienne (1503-1559) ishte botues Më 1531 ai botoi “Thesaurus linguae latinae”, e
dhe leksikograf francez. Një nga shtypshkruesit cila konsiderohet nga disa studiues si themeli i
më të mirë të librave në kohën e tij, i njohur si leksikografisë moderne latine. Ky fjalor e bëri
specialist në shtypjen e teksteve në gjuhën latine. Estienne-n “babain” e leksikografisë franceze.

SH
BK

Ciceroni
In epistolas Ciceronis ad A cum, Pauli Manu j commentaries Vene is, Apud Paulum
Manu um, Aldi filium, 1553, 414 fl.
SH
Letrat e Ciceronit drejtuar Atticus-it, me komentet e Paolo Manuzio. Botuar në Venecia, nga Apud
BK
Paulum Manutium, Aldi filium, në vitin 1553. Teksti në gjuhën latine.
Libri është një përmbledhje letrash që në mesin e shekullit I të erës sonë, dukshëm më
politikani dhe oratori i famshëm romak Ciceroni vonë se letrat e tjera të Ciceronit dhe mjaft kohë
(Marcus Tullius Ciceronis) ia dërgonte mikut të pas vdekjes së tij (viti 43 p.e.s.) dhe të Atticus
tij të ngushtë Titus Pomponius Atticus. Këto letra (32 p.e.s.).
konsiderohen ndër burimet më të besueshme të Në vitin 1553 Paolo Manuzio, botues dhe
informacionit për periudhën që çoi në rënien e humanist venecian i apasionuar pas Ciceronit,
Republikës Romake. Midis veprave të Ciceronit, boton në Venecia “Letrat” e Ciceronit, të
letrat drejtuar Atticus-it zënë një vend krejt të shoqëruara me komentet e tij. Ky botim i vitit
veçantë, duke qenë se ofrojnë mundësi për të 1553 ka shërbyer si burimi kryesor për të gjitha
njohur më mirë vetë autorin, karakterin dhe botimet e mëvonshme. Libri është botuar nga
sensin e tij të humorit. Tradicionalisht e ndarë në “Aldine”, e cila ishte themeluar nga babai i
16 libra, përmbledhja përmban letra që datojnë Paolo Manuzio-s në vitin 1494, në Venecia.
mes viteve 68-44 p.e.s. Duke qenë se mungojnë “Aldine” është e famshme në historinë e
referenca më të hershme lidhur me këto letra, tipografisë, ndër të tjera, për futjen e shkrimit
mendohet se ato mund të mos jenë botuar deri të pjerrët (italik).

SH
BK

Aristoteli dhe Theofrasti
Aristotelis et Theophras scripta quædam, quæ uel nunquam antea, uel minus emendata
quam nunc, edita fuerunt
Genève, Ex officina Henrici Stephani, Parisiensis typographi, 1557, 168 f.
SH
BK
Disa shkrime të Aristotelit dhe Theofrastit të cilat nuk janë ndryshuar kurrë, aq më pak tani që janë
botuar. Botuar në Gjenevë, nga Ex officina Henrici Stephani, Parisiensis typographi, në vitin 1557.
Teksti në greqisht dhe latinisht.
Aristoteli dhe Theofrasti: Filozofë të shqisave” (“De sensu et sensibilibus”), (“Peri

Greqisë së lashtë. I pari themelues i shkollës aisthīseōs kai aisthītōn”) dhe “Mbi mrekullitë e
filozofike peripatetike, ndërsa i dyti pasardhës dëgjuara” (“De mirabilibus ausculationikus”),
i tij në këtë shkollë dhe themelues i botanikës. (“Peri thavmasiōn akousmatōn”) të Aristotelit
Në vitin 1557 Henri Estienne botoi shkrime dhe nga eseja e Sotion-it (“Sōtiōnos”) për
të tyre, të shoqëruara me shënime kritike. lumenjtë, burimet dhe pellgjet.
Henri Estienne, i njohur gjithashtu si Henricus Traktati i shkurtër “Mbi perceptimin e
Stephanus, ishte një botues dhe studiues klasik shqisave” është pjesë e Traktateve të shkurtra të
francez i shekullit XVI. Përmbledhja e teksteve Aristotelit “Mbi Natyrën” (“Parva Naturalia”).
në greqisht, pjesërisht të pabotuara, pasohet Vlen të përmendet se te traktati “Mbi mrekullitë
nga 18 faqe me shënime kritike nga Estienne në e dëgjuara” gjenden një tok shënimesh të
gjuhën latine. “Karakteret” e Theofrastit ndiqen vlefshme me karakter ekonomik për Ilirinë dhe
nga fragmente të traktateve “Mbi perceptimin e Epirin.

SH
BK

Dion Kasi nga Nikea
Dionis Cassii Nicaei romanae historiae libri (Tot enim hodie extant) XXV. Nimirvm a XXXVI
ad LXI. Quibus exponuntur res gestae à bello Cre co vsque ad mortem Claudij Caesaris,
quae est historia annorum circiter CXX.
Lvgdvni [Lion], 1559. 884 f.,125 f., 1 fl. tab. gjenealogjike, [51] fl.
SH
Historia e Romës e shkruar prej Dion Kasit nga Nikea në njëzet e pesë libra, në të vërtetë prej librit
XXXVI deri te libri LXI, ku përshkruhen bëmat heroike në luftën e Kretës deri në vdekjen e Perandorit
Klaud, pra rreth 120 vite histori. Botuar në Lion, në vitin 1559.
BK
Lucius Cassius Dionis (155-235): Historian, periudhën nga viti 65 deri në vitin 12 p.e.s.
senator, konsull romak. Lindi dhe u shkollua në Duke filluar nga libri (kapitulli) 56 deri në të
Nikea, në Bitini. Veprat e tij i shkroi në greqisht, 60-in pasqyrohen ngjarje nga disfata e Varusit
edhe pse qe një qytetar romak. Kryevepra e tij në Gjermani deri në vdekjen e Klaudit. Në
“Historia e Romës”, e shkruar pas një pune libër gjejmë fakte të rëndësishme mbi luftërat
studimore 22-vjeçare, konsiderohet një nga tri midis Çezarit dhe Pompeut në afërsi të Durrësit
burimet më të njohura mbi historinë romake. dhe në vise të tjera të Ilirisë, të dhëna për
Librat (kapitujt) përfshijnë një periudhë kohore qytetet: Dyrrahu, Apolonia, Oriku, Metuli
1400-vjeçare, duke filluar nga mitologjia etj., shënime për kryengritjen e madhe ilire të
romake për mbërritjen e Eneas në Itali dhe viteve 6-9 të udhëhequr nga Bato i desidiatëve
themelimin e Romës, deri në përshkrimin e etj. Në 20 librat (kapitujt) në vazhdim gjendet
ngjarjeve historike të periudhave republikane një përmbledhje e murgut Xiphilinus. Libri
dhe perandorake të vitit 229. 21 librat e parë (kapitulli) i fundit përfshin kohën e mbretërimit
të tij janë bazuar në vepra të tjera të shkruara të Aleksandër Severus.
më herët. Libri 22 deri tek i 35-ti është shkruar Lucius Cassius Dionis është vlerësuar si
me fragmente. Më pas, librat e tjerë, nga i 36- për paraqitjen e fakteve historike, por edhe në
ti deri te i 54-ti, janë të plotë. Ata mbulojnë përshkrimin dhe analizën e fakteve politike.

SH
BK

Diodori nga Siçilia
Diodorou tou Sikeliotou vivliotekīs istorikīs vivloi pentekaideka ektōn tessarakonta. Diodori
Sicvli Bibliothecae historicae libri quindecim de quadraginta.
Decem ex his quindecim nunquam prius fuerunt edi [Paris], Excvdebat Henricus Stephanvs
illustris viri Hvldrici Fvggeri typ., Anno 1559. 859 f.
SH
Pesëmbëdhjetë libra nga dyzet librat e bibliotekës historike të Diodorit nga Siçilia, dhjetë prej të
cilëve të botuar më parë. Botuar në Paris, nga Excvdebat Henricus Stephanvs, në vitin 1559. Teksti
në latinisht dhe greqisht.
Diodorus Siculus apo Diodori nga Siçilia p.e.s. Pjesa e fundit, ku duhet të përfshiheshin
BK
(91-31 p.e.s): Historian grek, i famshëm fushatat e Çezarit, ka humbur.
sidomos për veprën e tij monumentale Në hyrjen e veprës autori paraqet qëllimin
“Biblioteka” (“Bibliothēkē”), e njohur në e punës së tij, domethënë njohjen e përvojës
latinisht si “Bibliotheca historica”, e përbërë njerëzore si histori, duke dhënë një mësim
nga 40 libra, nga të cilët kanë mbetur vetëm për çka ai konsideronte të dobishme, sipas një
15: librat 1-5 dhe 11-20. Sipas planit të autorit, ideologjie stoike, me dëshirën për të bërë bashkë
të parashtruar në hyrje të librit të parë, në në një sistem të gjithë qytetarët e botës, ndonëse
librat 1-6 do të trajtohej periudha mitologjike të ndarë në kohë dhe hapësirë. Vlera e veprës
e fiseve helene, por jo vetëm, deri në së Diodorus Siculus është se sjell mjaft prej
shkatërrimin e Trojës. Te ne kanë mbërritur 5 teksteve të humbura të autorëve antikë. Libri
librat e parë, ata mbi Egjiptin, Mesopotaminë, u botua për herë të parë në Bolonjë, më 1472,
Indinë, Shitinë dhe Arabinë, ndërsa libri 3 flet ndërsa botimi integral i Parisit i vitit 1559 u
për Afrikën, libri 4 për Greqinë dhe i pesti mbështet në botimin e mëparshëm të Gjenevës.
për Europën. Librat 7-17 përfundojnë me Në këtë vepër ka të dhëna për çështjet ilirike,
vdekjen e Aleksandrit të Madh, kurse librat për mbretëritë e para ilire, luftën civile në
18-40 vazhdojnë me rrëfimin e historisë deri Dyrrachium, themelimin e Lisit dhe të Farit,
në fillimet e Luftërave Galike të Jul Çezarit. Luftërat iliro-maqedonase, Luftërat e enkelejve
Librat e mbetur 11-20, mbulojnë vitet 480-302 me Filipin II të Maqedonisë etj.

SH
BK

Petrus Gyllius
De topographia Constan nopoleos, et de illius an quita bus. Libri quatuor. Lion, Lugduni
Apud Gulielmum Rovillium, 1561, 245 f.
SH
Topografia e Konstantinopojës dhe e të gjitha antikiteteve të saj. Libri i Katërt. Botuar në Lion, nga
Lugduni Apud Gulielmum Rovillium, në vitin 1561.
BK
Petrus Gyllius (Pierre Gilles) (1490-1555): në sajë të shpërblesës së paguar nga kardinali
Gjeograf, mjek, arkeolog (konsiderohet si babai d’Armagnac.
i “arkeologjisë bizantine”), përkthyes. Lindi në Në Romë Gyllius shkroi atë që konsi-
Albi, në Francën Jugore. Udhëtoi dhe studioi derohet si studimi i parë arkeologjik kushtuar
Mesdheun dhe Orientin, duke sjellë vepra të Konstantinopojës dhe Bosforit. Vepra e tij
tilla si: “De Topographia Constantinopoleos mbështetet në librin e gjeografit grek të shekullit
et de illius antiquitatibus libri IV”, “Cosmæ II, Dionis Bizantinit, “Anaplous Bosporou”, të
Indopleutes dhe De Bosphoro Thracio libri III” cilin ai e kishte zbuluar në Konstantinopojë, një
dhe një libër për peshqit e detit Mesdhe. Nga libër që tashmë rezulton i humbur.
viti 1544 deri në 1547 jetoi në Konstantinopojë, Vepra e P. Gyllis për topografinë e
ku mbreti Fransua I e kishte dërguar për të Konstantinopojës u botua për herë të parë në
gjetur dorëshkrime antike për bibliotekën Lion në 1561, nga Gulielmus Rovillius. Ajo
e mbretit. Pas vdekjes së Fransua I në vitin konsiderohet si burimi kryesor për njohjen
1547, i mbetur pa asnjë të ardhur, u fut në e Konstantinopojës, të Bosforit dhe Thrakës
ushtrinë turke, duke marrë pjesë në fushatën e bizantine dhe osmane të shekullit XVI. Për
Sulejmanit të Madhërishëm kundër Persisë. Në shkak të vdekjes së papritur të Gyllius-it nga
vitin 1550, rrugës së kthimit për në Stamboll, malarja, vepra e tij u botua dhe u redaktua më
kapet nga piratët. Shpëton nga robëria vetëm pas nga i nipi, Antoine Gilles.

SH
BK

Biblia Sacra
Ex postremis doctorum omnium vigiliis ad hebraicam veritatem, et proba ssimorum

exemplarium fidem. Cum hebraicorum nominum interpreta on. Lugduni: Apud Iacobum
de Millis, 1562. 1056 f., me il.
SH
BK
Bibla e Shenjtë: Nga pikëpamja e një studiuesi të madh të hebraishtes… Me një interpretim të
emrave hebraikë. Botuar në Lion, nga Apud Iacobum de Millis, në vitin 1562. Teksti është në gjuhën
latine.
Një botim i rrallë i Biblës prej botuesve me ilustrimet nga Hans Springinklee dhe Erhard
Guillermo de Millis (lindur në fund të shekullit Schön.
XV dhe vdekur në vitin 1555) e Jean Pullon,

SH
BK

Niqifor Gregorasi
Nicephori Gregorae, Romanae, hoc est Byzan nae historiae Libri XI quibus res a Graecis
imperatorib. per annos CXLV, a Theodoro Lascari priore, usque ad Andronici Palaeologi
posterioris obitum gestae, describuntur, &Nicetae Acomina Choniatae paralypomena
supplentur. Nunc demum liberalitate Magnifici&Generosi viri, d. Antonii Fuggeri&c.&
Hieronymi Vvolfii labore, Graece La neque edi , con indice copioso. His adiunximus
Laonici Chalcocondylae Turcicam historiam, Conrado Clausero Tigurino interprete: sed
recognitam ab eodem, & ad d. Philippi Gundelii exemplar emendatam. Ita quatuor his
scriptoribus, Zonara, Choniate, Gregora, Chalcocondyla coniunc s integrum Byzan ne
historiae corpus à Con an no magno ad Constan num postremum, &Constan nopolim
à Turcis occupatam&possessam, habituri sunt studiosi,utraq lingua expositum, ut&defide
interpretum constaret&tam rudibus Græcarum literarum, quam doc s, maiore
commoditate quam sumptu consuleretur. Basileae, Per Ioannes Oporinus, 1562, 534 f.
SH
Njëmbëdhjetë libra të Niqifor Gregorasit për historinë e Bizantit dhe të perandorëve grekë, ku
përshkruhen 145 vjet ngjarje nga Theodor Laskari I deri në vdekjen e Andronik Paleologut të fundit
si dhe paralipomenat e Nikitë Akominatit nga Konia. Punuar nga Antonii Fuggeri dhe Hieronymi
Volfii, në greqisht e latinisht, me një tregues të pasur. Këtyre u shtojmë edhe historinë turke të Laonik
Halkakondilit, me përkthim të Konrad Klauser Tigurinit, korrigjuar nga Philippi Gundelii. Këta katër
shkrimtarë: Zonara, Koniati, Gregori, Halkokondili u bashkuan në Korpusin e Historisë Bizantine.
Botuar në Bazel, Per Ioannes Oporinus, në vitin 1562. Teksti në greqisht dhe latinisht.
Niqifor Gregorasi (Nikīforos Grīgoras), Epirit, shtrirjen, marrëdhëniet dhe luftërat

BK
(1295-1360) ishte astronom dhe historian e tij kundër Bizantit dhe kundër fuqive të
bizantin. Ai gjithashtu luajti një rol kryesor në tjera të Ballkanit; Shqipëria dhe qytetet e saj,
politikë, në një kohë kritike për Bizantin, i cili u Ohri, Vlora, Berati, Devolli etj., në kohën e
trondit nga luftërat civile dhe konfliktet e mëdha Despotatit të Epirit; rrethimi dhe pushtimi i
teologjike. Vepra e tij kryesore është “Historia Beratit nga anzhuinët; Andronik III Paleologu
bizantine” (“Historia bizantina”), në 37 libra, në luftë kundër shqiptarëve kryengritës në vitet
e cila përfshin vitet 1204 deri në 1359. Ajo 30 të shek. XIV.
plotëson dhe pjesërisht vazhdon punën e Gjergj Bashkë me “Historinë” e Niqifor Gregorasit
Pahimerit (Geōrgios Pachymerīs). “Historia” e është botuar dhe “Historia e Laonik Halkokondilit
Gregorasit është punuar nga Hieronymus Wolf nga Athina për origjinën dhe për bëmat e turqve”/
(1516-1580): historian dhe humanist gjerman, “Laonici Chalcocondylae Atheniensis histo-
më i famshmi për prezantimin e një sistemi riarum de origine ac rebus gestis Turcorum”.
historiografie bizantine që përfundimisht u Historitë e tij në dhjetë libra regjistrojnë 150
bë standardi në punimet e historisë mesjetare vitet e fundit të Perandorisë Bizantine (1298 deri
greke, në greqisht dhe latinisht. në 1463). “Historia” e Halkokondilit u botua për
Në njëmbëdhjetë librat e Niqifor Gregorasit herë të parë në një përkthim latinisht nga Conrad
me interes janë të dhënat për Despotatin e Clauser në Bazel, në 1556.

SH
BK

Girolamo Maggi dhe Iacomo Castriotto
Della for fica one delle ci a di M. Girolamo Maggi, e del Capitan Iacomo Castrio o,
ingegniero del Chris anis, re di Francia Libri III. Ne quail oltra le molte inven oni di ques
autori, si con ene tu o quello di più importanza che sino ad hora éstato scri o di questa
materia. Vene a, Ru lio Bongominiero, 1564, 139 fl.
SH
Për fortifikimin e qyteteve nga M. Girolamo Maggi dhe kapiteni Iacomo Castriotto, inxhinier i mbretit
të krishterë të Francës. Libri III. Përveç shumë shpikjeve të këtyre autorëve, ai përmban gjithçka
me më shumë rëndësi që është shkruar për këtë temë deri më tani. Botuar në Venecia, nga Rutilio
BK
Bongominiero, në vitin 1564.
Girolamo Maggi (1523-1572): Jurist, poet tij. Duke filluar nga 1542, ai ishte në shërbim
dhe inxhinier italian. Mësoi latinisht, greqisht, të Papës dhe u kujdes për modernizimin e
hebraisht dhe spanjisht. Ushtroi detyrën si fortifikimeve të ndryshme.
gjykatës dhe inxhinier i mbrojtjes ushtarake në Vepra “Për fortifikimin e qyteteve” pati
Famagusta të Qipros, kur ishulli u pushtua në sukses dhe u ribotua e përkthye disa herë
1571 nga turqit osmanë. gjatë shekullit XVI. Kjo vepër konsiderohet
si traktati më i plotë i këtij shekulli sa i takon
Iacomo Castriotto (1501-1563): Fisnik inxhinierisë ushtarake. Libri i parë merret me
italian nga qyteti i Urbinos, inxhinier dhe çështje të planifikimit urban. Në librin e dytë
teoricien i inxhinierisë ushtarake, në shërbim trajtohen fortifikimet në përgjithësi, ndërsa në
të Papatit, të Cosimo De Medicis, dhe së fundi, librin e tretë trajtohen specifikisht fortifikimet
të mbretit Henri II të Francës. E mori mbiemrin e portave të kështjellave. Traktati ilustrohet
Kastrioti pas martesës me një pasardhëse gjerësisht me lloje të ndryshme të gravurave
të Gjergj Kastriotit Skënderbeut dhe e bëri (vizatime tekniko-gjeometrike, planifikim
shqiponjën dykrenare në sfond të kuq stemën e urban etj.).

SH
BK

Euklidi
Euclide Megarense philosopho, solo introdu ore delle scien e mathema ce.
Diligentemente rasse ato, et alla integrità rido o, per il degno professore di tal scien e
Nicolo Tartalea Brisciano. Secondo le due trado oni. Con vna ampla esposi one dello
istesso trado ore di nuono aggiunta In Vene a, Appresso Cur o Troiano, 1565, 315 f.
SH
Euklidi Megarense filozof, prezantuesi i vetëm i shkencave të matematikës. U rregullua me mjaft
kujdes dhe iu kthye integriteti nga profesori i denjë i kësaj shkence Nicolo Tartaglia nga Breshia.
Botuar në Venecia, nga Appresso Curtio Troiano, në vitin 1565.
BK
Për përkthimin në italisht të veprës së kishin mundësinë që të njiheshin me një nga
famshme të Euklidit (Ευκλείδης): “Elementet”, thesaret më të vyera të matematikës. Botimi i
Nicolo Tartaglia u mbështet te dy përkthimet vitit 1565 është botimi i dytë i përkthimit të tij,
e mëparshme të kësaj vepre në latinisht: në pas atij të vitit 1543.
përkthimin e saj nga arabishtja në latinisht, nga “Elementet” e Euklidit është e ndarë në
Giovanni Campano da Novara, matematikani trembëdhjetë libra. Dy të fundit duket se janë
i shekullit XIII, si dhe në përkthimin e saj nga Ipsicle (Ypsiklīs), një matematikan dhe
nga greqishtja në latinisht, nga Bartolomeo astronom antik grek i shekullit II p.e.s. Në
Zamberti, botim që u shtyp në Venecia në vitin gjashtë librat e parë është përpunuar gjeometria
1505. Tartaglia u përpoq të krijonte një vepër në plan, vetitë bazë të trekëndëshit, katrorit,
homogjene, bazuar në kriteret matematikore, drejtkëndëshit, rrethit etj., si dhe disa parime
duke kombinuar përkthimet e Campano-s dhe të tjera matematikore. Katër librat në vijim
Zamberti-t. Sidoqoftë botimi i tij përbënte një merren me teorinë e numrave, duke përfshirë
ngjarje me rëndësi të madhe për përparimin edhe provën e famshme që ekziston një numër
e matematikës, dhe, në të vërtetë, të të gjitha i pafundmë numrash të thjeshtë. Tre librat e
shkencave të aplikuara, duke qenë se tashmë fundit janë të përqëndruar në gjeometrinë e
edhe ata që nuk dinin greqisht apo latinisht hapësirës.

SH
BK

Petro Lombardo
Magistri senten arum libri quatuor. Petro Lombardo episcopo Parisiensi authore: labore
Ioannis Aleaume Parisiensis theologie professoris a mendis non paucis ex vetus s. Codicum
colla one repurgatorum. Adiunximus singulis libri tulos, quibus capita dis nguntur
ex authoris senten a. Ad calcem operis subiiciuntur ar culi erronei, Parisiis iam olim
damna atque ab eorum assertoribus recanta : adiec s nonnullis ipisius magistri, in
quibus communiter non approbatur. Cum Indice copiosissimo Vene is : Apud Camillum &
Franciscum Franceschinis fr., 1566, 475 f.
SH
BK
Katër librat e sentencave. Me autor Petro Lombardo, peshkop i Parisit. Botuar në Venecia, nga Apud
Camillum & Franciscum Franceschinis fr., në vitin 1566. Teksti është në gjuhën latine.
Petro Lombardo (latinisht: Petrus Kishës, duke krijuar me to një tërësi koherente.
Lombardus, frëngjisht: Pierre Lombard) Për ta arritur këtë, atij iu desh të kalonte disa
(1100-1160): Peshkop i Parisit dhe autor i vështirësi, sepse teologjia sistematike nuk ishte
“Katër librat e Sentencave”, për të cilin mori konstituar ende si një disiplinë dhe duhej gjetur
vlerësimin “Magister Sententiarum” në shkollën mënyra për të pajtuar ndryshimet doktrinore
e katedrales së Notre Dame-s në Paris. Vepra e midis burimeve të ndryshme. Në universitetet
tij më e famshme “Katër librat e Sentencave”, e mesjetare “Sentencat” përbënin tekstin kryesor
shkruar rreth vitit 1150, shërbeu gjatë Mesjetës teologjik, dhe shumë nga skolastikët më të
në Europë si teksti kryesor teologjik. Është mëdhenj kanë shkruar komente për të. Nga
një përmbledhje sistematike e mendimeve të vitet 1220 e deri në shekullin XVI, asnjë vepër
teologëve të mëparshëm, shpesh në konflikt tjetër e krishterë, përveç vetë Biblës, nuk është
dhe jo gjithmonë të pajtuar me njëri-tjetrin. komentuar më shpesh. Martin Lutheri dhe
Autori mblodhi tekste nga burime të ndryshme, të gjithë mendimtarët kryesorë të Mesjetës u
si Bibla, së bashku me pasazhe nga Etërit e ndikuan prej saj.

SH
BK

Jean Fernel (Ioannes Fernelius Ambianus)
Io Fernelii Ambiani Vniuersa Medicina, tribus et vigin libris absoluta ab ipso quidem
authore ante obitum diligenter recognita, & quatuor libris nunquam antè edi s, ad praxim
tamen perquam necessaris aucta ; nunc autem studio & dilegen a Guil. Plan j Cenomani
postremùm elimata, & in librum Therapeu ces sep mum doc ssimis scholiis illustrata.
Lute ae Parisiorum, Apud Andream Wechelum, 1567, 767 f.
SH
BK
Mjekësia e përgjithshme nga Io Fernelii Ambiani, njëzet e tre libra të rishikuar nga autori me kujdes
përpara vdekjes dhe katër libra të pabotuar më parë, jashtëzakonisht të nevojshëm për praktikën.
Botuar në Paris, nga Apud Andream Wechelum, në vitin 1567.
Ioannes Fernelius Ambianus (Jean e patologjisë, në të cilën përfshiu studimin e

François Fernel) (1497-1558), ishte një mjek i shkaqeve të sëmundjeve dhe simptomat e tyre.
famshëm francez. Në fillim studioi matematikën Ky libër përbëhet nga tri pjesë. Shtatë kapituj
dhe astronominë, pastaj iu përkushtua mjekësisë kanë të bëjnë me fiziologjinë, duke përshkruar
dhe shumë shpejt fitoi një famë të tillë që Henri pjesët e ndryshme të trupit dhe funksionin e
II e quajti mjekun e parë të mbretit. Ishte Ferneli tyre, elementët, shpirtin, nxehtësinë e brendshme
ai që krijoi termin “fiziologji”. Studimi i tij mbi dhe gjendjet shpirtërore. Tre të tjerë trajtojnë
fiziologjinë është traktati i parë në këtë fushë, që patologjinë, ku Ferneli përshkruan sëmundjet,
nga Galeni (më shumë se trembëdhjetë shekuj shkaqet, shenjat dhe simptomat e tyre, pulsin
më parë) dhe do të bëhej pikë referimi, deri pas dhe urinën. Shtatë kapituj merren me terapinë,
pranimit të teorisë së Harvey-t për qarkullimin e duke përshkruar rastet e shërimit, gjakderdhjes,
gjakut. Ferneli dëshironte të reformonte studimin pastrimeve, përdorimit dhe veprimit të barnave.

SH
BK

Historia e Sigethit
Historia Sigethi, to us Sclavoniae for ssimi propugnaculi, quod a Solymanno... nuper

captum Chris anisque ereptum est, ex Croa co sermone in La num conversa per M.
Samuelem Budinam Labacensem. Viennae, Ex Officina Caspari Stainhofer, 1568, 38 fl.
SH
Historia e rrethimit të fortesës së Sigethit, qendrës së Sllavonisë e cila u pushtua dhe u rrënua
së fundmi nga Sulejmani duke ua shkëputur kristianëve, sipas një sermoni kroatisht përkthyer në
latinisht nga Samuel Budina. Botuar në Vjenë, nga Ex Officina Caspari Stainhofer, në vitin 1568.
BK
Botimi i parë, një libër mjaft i rrallë, kushtuar dhe të humbjeve të mëdha që kishin pësuar gjatë
ngjarjeve të lidhura me betejën e Szigetvárit rrethimit të fortesës. Vetëm më 1689 hungarezët
mes turqve dhe forcave habsburgase. Në 8 arritën ta rimerrnin këtë qytet.
shtator 1566, pas rrethimit njëmujor, ushtria Libri “Historia e Sigethit” u botua për herë
osmane arriti të pushtonte fortesën e Sigethit të parë në Vjenë në vitin 1568. Më pas ai u
(Szigetvár), e cila ishte kthyer në pengesën përkthye në gjermanisht dhe spanjisht, duke
kryesore për përparimin e ushtrisë osmane shërbyer kështu si burimi kryesor për ngjarjet e
drejt Vjenës. Komandantit të qytetit, Miklós kësaj beteje historike. Në libër shënohet se bëhet
Zrínyi, iu pre koka, ndërsa më shumë se 20,000 fjalë për një përkthim prej origjinalit kroatisht në
ushtarë humbën jetën. Pak kohë pas kësaj beteje latinisht nga Samuel Budina (1540-1571). Për
vendimtare, sulltani Sulejmani i Madhërishëm, i shumë kohë mendohej se autori i saj i vërtetë qe
cili e kishte udhëhequr vetë rrethimin e qytetit, Fran Crnka (Ferenc Czerno), ndihmësi i Zrínyi-t.
vdiq nga pleqëria pas një mbretërimi 46-vjeçar. Por, sipas Gollnerit, autori i saj i vërtetë është
Kështu, pavarësisht nga fitorja e arritur, turqit Alfonso de Ulloa (v. 1580). Sidoqoftë, në vitin
qenë të detyruar të tërhiqeshin drejt Stambollit 1911, në kështjellën e Ojerbergut u gjet teksti
jo vetëm për shkak të vdekjes së sulltanit, por origjinal i “Historia e Sigethit” në kroatisht.

SH
BK

Njoftimi për fitoren në betejën e Lepantos
Warha ige Zei ung. Von dem Grossen Christen Sieg auff dem Ionischen oder Ausonischen
Meer, wieder den Türcken so bey dem Porto Le Pante (sonsten Naupactus genandt) auff
sonderbarer Schickung Go es erhalten worden ist. Den vij. Octobris im MDLXXI. Jare.
Sampt einer verzeichnuss was auff beyden Sei en von fürtrefflichen Leuten gewesen und
zum Theil gefangen und blieben sein. Nürnberg Wendelinum Borsch Wonha ig auff dem
Newenbawden der Kalchhüten. Nürnberg, [1571], 8 fl.
SH
BK
Njoftim i vërtetë. Mbi fitoren e madhe të të krishterëve në Detin Jon ose në Detin Auson, kundër turqve,
të korrur në Porto Le Pante (ndryshe i quajtur Naupactus). Botuar në Nurenberg, nga Wendelinum
Borsch Wonhafftig, në vitin 1571, 8 faqe.
Njoftimi për fitoren e arritur në Betejën e kohës, krijuar nga papa Piu V, kundër flotës së
Lepantos, në Gjirin e Patrës, në 7 tetor të vitit Perandorisë Osmane. Bëhet fjalë për fitoren e
1571, nga Flota e Lidhjes së Shenjtë, që ishte parë madhore të arritur nga forcat e krishtera
një koalicion i fuqive të krishtera europiane të europiane kundër Perandorisë Osmane.

SH
BK

Francesco Sansovino
Gl’Annali Turcheschi overo vite de principi della casa Othomana. Ne quail si leggono di tempo
in tempo tu e le guerre par colarmente fa e dalla na on de Turchi, in diverse provincie del
mondo contra i Chris ani. Un Summario di tu e le guerre fa e dal 1496 fino al tempo presente
(1570) Con Privilegio del Senato por XX. anni. In Vene a, Iacopo Sansovino, 1571, 145 fl.
Razzi, Girolamo. Vite Di Cinqve Hvomini Illvstri, M. Farinata Degl’Vber , Dvca D’Athene, M.
Salvestro Medici, Cosimo Med. Il Piv Vecchio, E Francesco Valori. Di nuovo ristampato. In
Firenze, Stamperia Giun . 1602, 210 f.
Ky libër përmbledh dy vepra të ndryshme:
1. Analet turke ose jeta e princave të Shtëpisë Otomane, në të cilën mund të gjesh herë pas here të gjitha
luftërat e zhvilluara veçanërisht nga kombi i turqve, në provinca të ndryshme të botës kundër kristianëve...
Një përmbledhje e të gjitha luftërave të bëra nga 1496 deri në kohën e tanishme (1570)..., nga Francesco
Sansovino. Botuar në Venecia, nga Iacopo Sansovino, në vitin 1571.
SH
2. Jetët e pesë burrave të shquar, M. Farinata Degl’Vberti, Dvca D’Athene, M. Salvestro Medici, Cosimo
Med. Il Piv Vecchio dhe Francesco Valori. Nga Girolamo (Silvano) Razzi. Botuar në Firence, nga Stamperia
Giunti, në vitin 1602.
Francesco Sansovino (1521-1586): Studiues

italian, humanist (një nga më të rëndësishmit e shekullit
të tij), njeri i letrave, komentues i veprave të klasikëve
dhe tipograf i njohur në Venecia. Si shkrimtar, ai njihet
dhe një vepër tjetër nga F. Sansovino:
Historia vniversale dell’origine, et Imperio

de Tvrchi, Raccolta da M. Francesco Sansovino
me veprat “Venecia” - një përmbledhje prej 14 librash, Cavaliero Angelico di Constantino. Nella quale si
“Origjina dhe fakte të familjeve të shquara italiane”, contengono le leggi, gli ufficij, & i costumi di quella
“Letrat mbi 10 ditët e Dekameronit”. Sidoqoftë, vepra natione, cosi in tempo di pace, come di guerra. Oltre
à ciò, tutte le cose fatte da loro per terra, & per mare,
BK
kryesore e tij është “Mbi qeverisjen e mbretërive dhe
republikave antike dhe moderne”. in diuerse parti del Mondo. Con le vite particolari
“Përmbledhja e analeve turke për jetët e princave de i Principi Othomani; Cominciando dal primo che
të Shtëpisë Otomane...”, është një përmbledhje e jetës fondo il Regno, fino al presente sultan Selim II. Con
së disa prej sulltanëve otomanë deri në kohën e autorit. una copiossissima Tauola di tutte le cose notabili che
Ndër të tjera, aty ka të dhëna dhe për kryengritjen e si contengono in questo volume per ordine d’Alfabeto.
shqiptarëve, për betejat e Muratit II kundër Skënderbeut In Venetia, Appresso Michel Bonelli, 1573. 471 f.
dhe disfatën e tij në Krujë, siç ka po ashtu dhe informacion
për jetën e djalit të Skënderbeut, Gjon Kastriotin. Bëhet fjalë për një përmbledhje veprash nga autorë
të ndryshëm mbi historinë e Perandorisë Osmane, mes të
Girolamo Razzi (i njohur në karrierën e tij klerikale cilave: “Dell’assedio di Scutari” e Marin Barletit, “Fatti
si Silvano Razzi) (1527- 1611): Murg, komediograf dhe illustri del signor Giorgio Scanderbegh” e Dhimitër
studiues italian. Autor i disa veprave me natyrë fetare, por Frëngut, “Vita et legge tvrchesca di M. Gio Antonio
po ashtu dhe komedish si dhe një sërë veprash kushtuar Menauino Genouese”, “Costvmi de tvrchi, trattato scritto
njerëzve të shquar të Rilindjes italiane, ndër të cilat më e al Cardinal Ridolfi”, “Trattato di Theodoro Spandvgino
njohura është biografia e Giotto-s. Në librin e tij të përfshirë Cantacvsino Gentilhvomo Costantino, politano de
në këtë vëllim, jepet biografia e disa personaliteteve të costumi de’Turchi”, “Vita di Sach Ismael, et Tamas
historisë së Italisë në periudhën mes shekujve XIII-XIV. Re di Persia, chiamati Soffi di Theodoro Spandugino”,
“Dell’Origine de tvrchi”, D’Andrea Cambini, “Cronico di
Në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë gjendet Volfango Dreslero. Delle cose de’Saracini, et de’tvrchi”.

SH
BK

Cosimo Filiarchi
Tra ato della guerra, et dell’unione de’principi chris ani contra i Turchi, & gli altri infedeli.
Nel quale con autorita, e con argomen della sacra scri ura, et con gli essempi dell’an ce,
et delle modern historie si essortano i principi Chris ani e unirsi a fare impresa contrai i
nimici communi della fede di Christo. Et s’insegna loro, in che modo e in che tempo si deve
far quest Guerra per vincergli, et per ampliare la religion Chris ana. Con due tavole, una
de’ capitoli l’altra delle cose più notabili. In Vine a, Appresso Gabriel Giolito de Ferrari,
1572, 163 f.
SH
Traktat për luftën dhe bashkimin e princërve të krishterë kundër turqve dhe të pafeve të tjerë. Në
të cilën, me argumentat e shkrimit të shenjtë e shembuj nga antikiteti dhe historia moderne nxiten
princat kristianë të bashkohen kundër armiqve të përbashkët, të pafeve. Dhe u mëson atyre mënyrat
BK
dhe kohën kur mund të fitohet lufta, për zgjerimin e besimit kristian. Botuar në Venecia, nga Appresso
Gabriel Giolito de Ferrari, në vitin 1572.
Në vitin 1572, Cosimo Filiarchi (1520-1603) i cili merret së pari me rolin që do të duhej të
ndodhej në Venecia si pjesë e dërgatës së Papës, luante Kisha në këtë luftë të shenjtë. Në vepër
të kryesuar nga kardinali Pier Donato Cesi, për ka kapituj të veçantë kushtuar rolit që duhej të
të rënë dakord me Venedikun dhe Spanjën për kishte gjithashtu Papa në këtë luftë, nevojës për
krijimin e Lidhjes së Shenjtë, e cila po atë vit të krijuar një ushtri të bashkuar të krishterë nën
kishte për të mundur turqit në betejën e madhe komandën e një komandanti të vetëm, drejtësisë
detare të Lepantos. së një lufte të të gjithë të krishterëve kundër
Filiarchi e shkroi veprën “Traktat për luftën turqve të pafe, diskutimit nëse klerikët do duhej
dhe bashkimin e princërve të krishterë kundër të merrnin pjesë në luftime apo jo etj.
turqve...”, të cilën ia kushtoi pikërisht kardinalit “Traktat për luftën dhe bashkimin e princërve
Cesi, në vazhdën e entuziazmit që kishte ngjallur të krishterë kundër turqve...” ishte libri i parë
kjo fitore, e cila atëherë dukej sikur do t’i që Cosimo Filiarchi shkroi, dhe u ndoq nga një
paraprinte krijimit të një kryqëzate të re kundër sërë veprash të tjera, ku gjithnjë në vëmendje të
turqve. Bëhet fjalë për një libër propagandistik, autorit ishte lufta kundër turqve.

SH
BK

Demosteni dhe Eskini
Demosthenis et Aeschinis Principum Graeciae Ora-torum Opera, Cum utriusq; autoris

Vita, & Vlpiani Commentarijs, nouisq; Scholiis, ex Quarta eàque postrema recogni one,
Graeco-la na: Sex codicum impressorum, et inter hos Parisiensis nuper edi duorum
manuscriptorum, alterius Pannonij, alterius ex Augustana bibliotheca fidelissimi colla one,
à mendis repurgata, uarijs Lec onib. adaucta. Annta onib. illustrata: Per Hieronymvm
Vvolfivm Oe ngensem, utriusque lingua in Augustana Schola professorem. Indices duas
adiecimus. Catalogvm Operum Praefa oni subiecimus, Gnomologiam Demosthenicam
seorsim ad Scholarum usum excudimus. T. 1-6 Cum priuilegio Caesareo & Regio. Basileae.
Ex officina Heruagiana, per Evsebivm. Episcopium, 1572.
SH
BK
Veprat e Demostenit dhe të Eskinit, oratorët më në zë të Greqisë, bashkë me ta jeta e secilit autor
dhe komentarët e Ulpianit... Botuar në Bazel, nga Ex officina Heruagiana, per Evsebivm. Episcopium,
në vitin 1572.Teksti në greqisht dhe latinisht, i ndarë në dy kolona, 1384 f.
Botimi i parë në latinisht i veprës së prej tij të një sistemi të historiografisë bizantine,
Demostenit (384-322 p.e.s.) dhe Eskinit (390- i cili hodhi bazat për studimet e mëtejshme
314 p.e.s.), dy prej oratorëve më të famshëm të historisë mesjetare greke. Përkthimi i
të Greqisë së lashtë, përkthyer në latinisht nga Hieronymus Wolf u mbështet në një dorëshkrim
Hieronymus Wolf (1516-1580), historian dhe në greqisht, në kodikun Augustanus primus
humanist gjerman i shekullit XVI. (codex Augustanus primus) të Jacques-Auguste
Hieronymus Wolf u bë i njohur për paraqitjen de Thou, që ai e gjeti në bibliotekën e Augsburgut.

SH
BK

Biblia Sacra
Biblia Sacra Veteris et Noui Testamen iuxta vulgatam edi onem: ab aliquot theologis
Parisiensibus accuratè recognita & emendata, annorúmque à mundo condito ad Christum
vsque natum supputa one illustrata: adiec s ad singula quaeque capita breuibus
argumen s, & ad finem voluminis, Hebraicarum, Graecarum, caeterarúmque peregrinarum
vocum interpreta onibus: tribus item indicibus, quorum primus senten as in toto contextu
Bibliorum maximè insignes, secundus ea quae in scholiis à D. Ioanne Benedicto doctore
theologo ad marginem diges s notatu dignissima occurrunt, ter us locorum illustrium
nomina comprehendit atque explanat: in hac autem edi one omnium postrema, praeter
illa quae in aliis omnibus inueniuntur, accesserunt, commenta orum accurata recogni o,
Ter us Machabaeorum liber, insuper eruditus atque copiosus senten arum & rerum
tam Veteris quàm Noui Testame[n] index, qui studiosis cùm minorum tum maiorum
concordan arum loco esse poterit. Parisiis: Apud Sebas anum Niuellium sub Ciconiis,
1573, 1349 f.
SH
BK
Shkrimet e Shenjta të Dhiatës së Vjetër dhe të Dhiatës së Re, sipas versionit popullor: nga një
numër teologësh parisienë janë rishikuar dhe ndryshuar me kujdes… Botuar në Paris, nga Apud
Sebastianum Niuellium sub Ciconiis, në vitin 1573.
Një botim i rrallë i Biblës së Shenjtë. Bëhet herë të parë qe botuar në Paris në vitin 1564 nga
fjalë për botimin e një varianti të ripunuar të René Benoist. Ky botim i Biblës është i pajisur me
përkthimit të Biblës prej Jacobus Faber, e cila për shënime nga Jean Benoit (Joannes Benedictus).

SH
BK

Ptolemeu
La Geografia di Clavdio Tolomeo Alessandrino, Gia trado a di Grece in Italiano da M.

Gierolamo] Rvscelli & hora in questa nuoua edi one da Messere] Giovanni] Malombra
ricorre a, & purgata d’infini errori come facilmente nella Prefa onea Le ori può
ciascuno vedere con L’Esposi oni del Rvscelli, par colari di luogo in luogo, et vniuersali,
sopra tu o il libro, et sopra tu a la Geografia, o Modo di fare la descri one del Mondo con
vna copiosa Tauola de Nomi an chi, dichiara co’Nomi moderni: dal Malombra riueduta,
et ampliata. Et con vn Discorso di M. Gioseppe Moleto, doue si dichiàrano tu i termini
appartenen alla Geografia. Accresciuto di nuouo del modo di fare i Mappamondi, le Balle,
le Tauole di Geografia, et di molte figure necessarie. Al Clariss. S. Giacomo Contarini Con
Privilegi.
In Vene a, Appresso Giordano Zile , 1574, 480 f., 65 f.
SH
Gjeografia e Klaud Ptolemeut nga Aleksandria, përkthyer rishtas nga greqishtja në italisht nga z.
Gierolamo Ruscelli, tashmë në këtë ribotim të korrigjuar nga Giovanni Malombra, dhe të pastruar nga
gabimet e pafundme siç mund ta shikojë kushdo në parathënien për lexuesin dhe në parashtresat e
Ruscell-it. Botuar në Venecia, nga Appresso Giordano Ziletti, në vitin 1574.
BK
Ptolemeu (Claudius Ptolemaeus) (Tebë, vendosi të përdorte hartën origjinale në formë
100 - Aleksandri, 170): Matematikan, astronom, konike të përdorur prej vetë Ptolemeut si dhe
gjeograf dhe astrolog. Ishte qytetar romak që jetoi të hartës së territorit të Romës, kjo e fundit e
në Aleksandri të Egjiptit. Shkroi disa traktate shtuar për këtë botim. Libri jep të dhëna për
shkencore për astronominë, gjeografinë dhe lumenjtë, ishujt, gjiret, malet, krahinat dhe
astrologjinë. Vepra e tij mbështetet te filozofët e qytetet e lashta të Ilirisë dhe të Epirit, të banuara
Greqisë së lashtë, ndërkohë që në kërkimet e tij nga taulantët, elimët, orestët, albanët, paionët,
ai shfrytëzoi gjithashtu vëzhgimet e kryera prej dasaretët, lynkestët. Një sërë toponimesh
babilonasve si dhe teorinë e tyre hënore. dëshmojnë vijimësinë e botës ilirike si:
Ky është botimi i tretë i përkthimit në italisht Vlcinio, Lisso, Dyrrah, Apolonia, Aulona,
të veprës së famshme të Ptolemeut nga Giovanni Sazani, Oriku, Chimera, Amantia, Albanopoli,
Ruscelli, të botuar për herë të parë në Venecia Bylis, Nikopoja, Skampa, Antigonea, Lyknidi,
në vitin 1561. Botimi i parë i veprës origjinale Skodrae. Përmendet për herë të parë fisi i
të Ptolemeut është ai i vitit 1477, në Bolonjë. albanëve dhe qyteti i tyre Albanopoli, që
Hartat e përfshira në botimin e 1561-it janë po gjendej diku në shpinë të Durrësit, i identifikuar
ato të botimeve të mëparshme, me përjashtim të më pas me rrënojat e qytetit ilir në Zgërdhesh,
hartës së botës, për të cilën botuesi Malombra afër Krujës.

SH
BK

Apiano i Aleksandrisë
Appiano Alessandrino delle gverre civili de’Romani, Trado o già da M. Alessandro Braccio
Secretario Fioren no. Et ora nvovamente con molta diligenza ristampato. Con vna ordinata,
et copiosissima Tauola delle cose piu notabili, che in tu a l’opera si contengono. In Vinegia,
Appresso Camillo Franceschini, 1575. 278 fl.
Appiano Alessandrino delle gverre de Romani, cosi esterno come civili Trado e da M.
Aless[andro] Braccio Secretario Fioren no. Nuauamente ristampato, & tu o ricorreto, &
di capiose tauole migliorato. Con l’historia delle guerra Illirica, & di quella contra Annibale,
del medesimo Autore, Nuouamente ritrouata in lingua Greca, & Trado a in Italiano da S.
Girolamo Rvscelli. In Vene a, Appresso Camillo Franceschini, 1575. 183 fl.
Tre libri d’Appiano Alessandrino cioè della gverra che i Romani fecero in Ispagna, Trado o
già da M. Allessandro Braccio Secretario Fioren no. Et della gverra fa a da’Romani contra
gl’Illirij, con quella che Anibale fece in Italia Nouamente trado di Greco in Italiano dal
Signor Girolamo Ruscelli. In Vene a, Appresso Camillo Franceschini. 1575. 88 fl.
Bashkëlidhur në të njëjtin libër janë tri vepra të autorit:
SH
1. Luftërat civile të romakëve nga Apian Aleksandrini. Përkthyer tani prej M. Alessandro Braccio (z.
Aleksandër Braçio), sekretar fiorentinas, dhe e saporishtypur me shumë zell. Me një indeks shumë
të pasur për çështjet më të njohura që ndeshen në të gjithë veprën.
2. Luftërat, si të jashtme dhe të brendshme të romakëve, përkthyer nga M. Alessandro Braccio (z.
Aleksandër Braçio), sekretar fiorentinas. E saporishtypur, e gjitha e korrigjuar dhe e përmirësuar
me shumë indekse. Bashkë me historinë e luftërave ilirike dhe të asaj kundër Hanibalit e po të
njëjtit autor, e rigjetur rishtas në gjuhën greke dhe e përkthyer italisht nga S. Girolamo Rvscelli (z.
Xhirolamo Rusheli).
BK
3. Tre libra të Apianit nga Aleksandria për luftërat që zhvilluan romakët në Spanjë, përkthyer nga
M. Alessandro Braccio (z. Aleksandër Braçio), sekretar fiorentinas, për luftërat e romakëve kundër
ilirëve si dhe për atë që Hanibali bëri në Itali, përkthyer rishtas nga greqishtja në italisht nga S.
Girolamo Ruscelli (z. Xhirolamo Rusheli).
Botuar në Venecia, nga Appresso Camillo Franceschini, në 1575.
Apiano i Aleksandrisë (Appianus e autorit, mes tyre lufta e romakëve kundër

Alexandrinus) (rreth viteve 95-165): Hanibalit në Itali.
Historian grek me shtetësi romake, që lindi Në këtë botim gjejmë të dhëna të shumta
në Aleksandri dhe jetoi gjatë sundimit të mbi historinë e Shqipërisë dhe qytetet e saj
perandorëve të Romës: Trajan, Hadrian dhe bregdetare; për legjendën e themelimit të
Antoninus Pius. Vepra e tij kryesore është Epidamnit dhe origjinën e emrit Dyrrah, për
“Historia Romana”, e shkruar në greqisht, e luftën e Çezarit kundër Pompeut, për Pirron
cila përmban përshkrimin e vetëm ekzistues e Epirit dhe kalimin e trupave romake nëpër
gjithëpërfshirës të disa prej dekadave të Epir, për fiset ilire dhe shtetin ilir të ardianëve
rëndësishme të historisë romake, sidomos për gjatë sundimit të Gentit, për Agronin dhe
periudhën e luftërave civile. Në të përfshihet pushtimet e tij, për Teutën dhe Luftën e Parë
historia e disa prej luftërave deri në kohën dhe të Tretë Iliro-Romake etj.

SH
BK

Giovani Tommaso Minadoi
Historia della Guerra fra turchi et Persiani descri a in Qua ro libri, cominciando dall’anno
1577 nel quale furo li primi movimen di lei seguendo per tu o l’anno 1585.
Roma, I. Tornerios Donangeli, 1587, 386 f.
SH
Historia e Luftës midis Turqve dhe Persianëve përshkruar në katër libra, fillon nga viti 1577, në të
cilin filluan lëvizjet e para dhe u shoqërua gjatë gjithë vitit 1585. Botuar në Romë, nga I. Tornerios
Donangeli, në vitin 1587.
Giovani Tommaso Minadoi (1549-1615) të Shqipërisë gjendet dhe vepra tjetër e Giovani
ishte mjek dhe historian italian. Libri “Historia Tommaso Minadoit:
BK
e Luftës midis Turqve dhe Persianëve...”
u përkthye shumë shpejt në latinisht dhe në Historia della Guerra tra turchi e Persiani
anglisht, sepse rindërtimi i ngjarjeve ishte divisa in libri nove, nella quale chiaramente si
ndër dëshmitë e pakta që kishin europianët scuoprene la causa i progressi e tutti gli accidenti
për botën persiane. Kjo vepër historike është e fattioni in quela, avvenuti, con una descrittione
një studim i rëndësishëm për luftërat turko- di tutte le cose pertinenti alla religione alle force,
persiane, mbi persët dhe civilizimin e tyre. al governo et al paese del Regno de Persiani, et
Faktet e raportuara janë dëshmi e drejtpërdrejtë una lettera all’illustre Sig. Mario Corrado, nella
e Minadoi-t, i cili kishte qëndruar gjatë luftës quale si dimostra qual citta fosse anticamente
në ato vende për shtatë vjet si mjek, pjesërisht quella c’hora si chiama Tauris, aggiuntivi, anche
në Soria dhe pjesërisht në Konstantinopojë. Në gli argomenti a tutti i libri et una nuova carta
këtë libër shprehen konsiderata mbi origjinën di geografia, per maggior chiarezza delle cose
e Islamit dhe mbi historinë e Persisë, me një narrate nell’Historia. Con tre tavole una per la
leksik të fjalëve barbare turke dhe perse, të dichiaratione delle voci barbare, l’altra per la
përkthyera në italisht. ricognitione de nomi antichi, la terza delle cose
piu notabili. Venetia, Apreso Andra Muschio et
Krahas kësaj vepre në Bibliotekën Kombëtare Barezzo Barezzi, 1594.

SH
BK

Gerhard Merkatori
Italie, Slavoniae et Graeciae tabule geographice. Per Gerardum Mercatorem. Illustrissimi

Ducis Julie Cliuie, cosmographum Duysburgi, [1589], 103 fq., 22 fl. me harta.
SH
BK
Hartat gjeografike të Italisë, Sllavonisë dhe Greqisë. Nga Gerhard Merkatori. Ilustrimet nga Ducis
Julie Cliuie. Botuar në Duisburg (Gjermani), nga cosmographum Duysburgi, në vitin 1589.
Gerhard Merkatori (1512-1594): Gjeograf, e hershme të Merkatorit ishin në formate të

kozmograf dhe hartograf i shekullit XVI, nga mëdha, të përshtatshme për montim në mur, por
Flandra. Është i njohur për krijimin e hartës së në gjysmën e dytë të jetës studimore si hartograf,
botës në vitin 1569, bazuar në një projeksion të ai prodhoi mbi 100 harta të reja rajonale në
ri i cili përdoret akoma në tabelat hartografike format më të vogël, të përshtatshme për t’u
detare. Merkatori ishte një nga pionierët e hedhur në botimin e Atlasit të vitit 1595. Në këtë
hartografisë dhe konsiderohet gjerësisht figura botim gjendet paraqitja e parë e fjalës “Atlas” si
më e shquar e shkollës holandeze të hartografisë referencë për një libër hartash. Atlasi me 22 harta
në epokën e saj të artë (afërsisht në periudhën ka të dhëna hartografike mbi Italinë, gadishullin
1570-1670). Në kohën e tij, ai u shqua si krijues Ballkanik (Kroacinë, Dalmacinë, Bosnjën,
i globeve dhe instrumenteve shkencorë. Hartoi Serbinë, Bullgarinë, Rumaninë), Greqinë,
mjaft punime shkencore në teologji, filozofi, Morenë, Epirin (përfshirë Karaburunin, Vlorën,
histori, matematikë dhe gjeomagnetizëm. Hartat Sazanin, Durrësin).

SH
BK

Torquato Tasso
La Gierusalemme liberata di Torquato Tasso Con le Figure di Bernado Castello; e le

Annota oni di Scipio Gen li, e di Giulio Gustavini. Genova, Appresso Girolamo Bartoli,
1590. 255.f.
SH
BK
Jeruzalemi i çliruar nga Torquato Tasso, me figurat nga Bernado Castello dhe shënimet nga Scipio
Gentili dhe Giulio Gustavini. Botuar në Gjenovë, nga Appresso Girolamo Bartoli, në vitin 1590.
Botuar për herë të parë në vitin 1581, admirohet veçanërisht për 20 ilustrimet e tij në
“Jeruzalemi i çliruar” i Torquato Tasso-s faqe të plota. Këto u gdhendën nga Giacomo
është një nga veprat letrare më të famshme të Franco dhe Agostini Carraci, sipas skemave të
Rilindjes së vonë. Duke ndjekur traditën epike ideuara nga Bernardo Castelli.
antike, poema trajton një ngjarje të vërtetë, “Jeruzalemi i çliruar” konsiderohet si krye-
përkatësisht Kryqëzatën e Parë. Ajo rrëfen vepra e Torquato Tasso-s, e njohur dhe e
pushtimin e Jeruzalemit nga kryqtarët në 1099.
përkthyer në shumë gjuhë të tjera.
Botuar gjatë jetës së Tasso-s, ky botim i rrallë

SH
BK

Johannes Leunclavius
Historiae mvsvlmanae tvrcorvm, de monvmen s ipsorvm exscriptae, libri XVIII. Opus

Jo[hannis] Levnclavii Amelburni, lectu dignissimum; quod gen s originem, progressus,
familias & principatus diuersos, res Osmaneas a Suleimane Schacho, ad Suleimanem II
memoriae nostrae, cum aliis maxime raris & hactenus igno s, con nent. Accessere
commentarii dvo, libi narivs index Osmanidarum quo fides historiae gen liciis e thecis,
ac tulis eorum funebribus, adstruitur; & Apologe cus alter. Cum Onomas co gemino &
Indice copioso Francofvr , Apud heredes Andreae Wecheli, Claudium Marnium & Joann
Aubrium, M.DXCI [1591], 898 f.
SH
Tetëmbëdhjetë libra për historinë myslimane të turqve, nxjerrë nga dokumentet e tyre. Vepër e
BK
Johan Leunklavit… shumë e denjë për t’u lexuar, e cila përmban origjinën, përparimet, familjet dhe
principatat e ndryshme të këtij populli, historinë osmane nga Sulejman Shahu deri te Sulejmani II i
kohës sonë, bashkë me vepra të tjera shumë të rralla dhe të panjohura deri tani. Botuar në Frankfurt,
nga Apud heredes Andreae Wecheli, Claudium Marnium & Joann Aubrium, në vitin 1591. Teksti i
ndarë në dy kolona.
Johannes Leunclavius (1533/1541?-1594): sërë dokumentesh të tjera të rralla historike.

Historian dhe orientalist gjerman, ekspert në Në vepër gjenden shumë të dhëna historike
studimet mbi historinë e Perandorisë Osmane. mbi vërshimin turk në viset shqiptare, flitet për
Zotërimi i gjuhës osmane i dha mundësinë për të betejën e Kosovës, për luftërat e sulltan Muratit
njohur dhe shfrytëzuar me efektivitet burimet e II kundër Gjergj Kastriotit Skënderbeut dhe
ndryshme osmane. luftën shqiptaro-turke të shek. XV, pushtimin
Libri përmban tetëmbëdhjetë kapituj kushtuar e Shqipërisë pas vdekjes së Skënderbeut,
historisë së turqve osmanë, ku përfshihen plaçkitjen dhe rrënimin e saj prej pushtuesve
origjina, jeta, familjet dhe principatat e ndryshme turq si dhe për ekspeditat e sulltan Bajazitit II
të këtij populli, historia osmane nga Sulejman dhe të sulltan Sulejmanit II Kanuniut kundër
Shahu deri te Sulejmani II, së bashku me një Shqipërisë në vitet 1485-1493 dhe 1537.

SH
BK

Guido Panciroli
No a vtraque dignitatvm cvm Orien s, tum Occiden s vltra Arcadij, Honorijque Tempora.
Et in eam Gvidi Pancirolii. V. C. Prestan s ac in Celeberrimo Patauino GymnasioInterpre s
Legum Primarij, Commentarivm. In quo civiles Militaresque Magistratus, ac Pala nae
dignitates, cum omnium officijs explicantur: pluriumque iurium Sensus, atque;aliorum
Auctorum loca illustrantur. Ad Sereniss. Carolvm Emanvelem Sebavdiae dvcem. Item de
Magistra bus mvnicipalibus eiusdem Auctoris Liber, ad Seren. Rainv vm Farnesivm Parmae
&c. Ducem, Cum duplici Indice, vno Capitum altero insignium rerum copiosissimo
Cvm privilegio.
Vene is, Apud Franciscum de Francisis Senensem, 1593, 224 f, me il.
SH
Njoftime për rangjet si në Perandorinë e Lindjes, ashtu dhe në atë të Perëndimit mbas sundimit të
Arkadit dhe të Honorit nga Guido Panciroli. Komentar ku shpjegohen rangjet civile dhe ushtarake,
magjistrati, rangjet palatine bashkë me detyrat e tyre. Botuar në Venecia, nga Apud Franciscum de
Francisis Senensem, në vitin 1593.
Guido Panciroli (1523-1599): Jurist. prefektët e Konstantinopojës, prefektët e Lindjes

Studimet për jurisprudencë i kreu në Ferrara, dhe prefektët e Ilirisë, ku hyjnë provincat e
BK
Bolonjë dhe Padova. Në universitetin e Padovës Maqedonisë dhe njësitë administrative si: Akaja,
drejtoi katedrën e drejtësisë, ndërsa në vitin 1570 Maqedonia, Thesalia, Kreta, Epiri. Iliria ndahet
transferohet në universitetin e Torinos. U thirr në dy nëndegë: Maqedonia, që përfshin provincat
në Romë si konsulent pranë Selisë së Shenjtë. e sipërshënuara, dhe Provinca e Dakisë, e cila
Në të gjallë autori botoi komentarin “Dignitates përfshin Dakinë Mesdhetare, Mysinë e Parë dhe
utrisque Imperii” (“Mbi dinjitetin imperial”), të Dytë, Dardaninë dhe Prevalitaninë. Në vepër
ndërsa vepra “Declaris Legum interpretibus” u listohen emërtesat e institucioneve juridike dhe
botua në Venecia pas vdekjes së tij. administrative të të dyja Perandorive, shoqëruar
Vepra “Njoftime për rangjet si në Perandorinë me funksionet e tyre, si dhe komente lidhur me
e Lindjes, ashtu dhe në atë të Perëndimit...” është institucionet e çdo province. Jepen po ashtu të
një histori e jurisprudencës që nga periudha dhëna mbi dioqezat.
romake deri në Mesjetë. Në pjesën e parë të Libri i dytë jep të dhëna mbi rangjet civile
saj, “Notitia vtraque dignitatvm cvm Orientis, dhe ushtarake. Bëhet ndarja e rangjeve në
tum Occidentis vltra Arcadij, Honorijque Perandorinë Perëndimore Romake, në provincat
Tempora...”, jepen të dhëna mbi “Rangjet në e Hispanisë, Britanisë, Galisë; heraldika e
Perandorinë Romake të Lindjes”, të shoqëruara qyteteve dhe rangjet e qytetit të Romës, duke
me ilustrime, si dhe mbi emërtimet e prefektëve nisur nga prefektët, magjistrit, tribunët, konsujt,
në Perandorinë e Lindjes të ndarë në tri grupe: kuratorët dhe zyrtarët.

SH
BK

Cesare Campana
Compendio historico delle gverre vl mamente successe tra chris ani, & Turchi, & tra
Turchi, & Persiani Nel quale par colarmente si descriuono quelle fa e in Ungharia, et
Transiluania, fino al presente anno MDXCVII. Doue per più facilita de’ Le ori si e posta
in disegno essa Vngheria, & Transiluania; con tu e le sue Provincie ci a, fortezze, mon ,
laghi, & fiumi, il tu o situato a suo luogo, come si puo vedere per la Scaladelle miglia
Italiane, che in essa figura si con ene. Con un Somario dell’origine de’ Turchi, e Vite di
tu i Prencipi di Casa O omana; & un’arbore, nel quale si contengono tu gli Imperatori
di de a casa. Di Cesare Campana. Con Privilegio. In Vinegia, Presso Altobello Salicato et
Giacomo Vincen , compagni, MDXCVII [1597]. 65 fl.
SH
BK
Shkurtore historike e luftërave të fundit midis të krishterëve dhe turqve e midis turqve dhe persianëve,
ku përshkruhen sidomos ato të zhvilluara në Hungari dhe në Transilvani deri tani, në vitin 1597...
bashkë me një përmbledhje mbi origjinën e turqve dhe mbi jetën e të gjithë princërve të Shtëpisë
Osmane, si dhe një pemë ku përfshihen të tërë perandorët e shtëpisë së thënë. Botuar në Venecia,
nga Presso Altobello Salicato et Giacomo Vincenti, compagni, në 1597.
Cesare Campana (1540-1606): Historian, dhe mbi jetën e bëmat e të gjithë sundimtarëve
kronikan, studiues, mësues italian. të Perandorisë Osmane, si dhe një pemë
Libri përshkruan historinë e luftërave midis gjenealogjike të sulltanëve osmanë. Me mjaft
të krishterëve dhe turqve, e midis turqve interes janë edhe të dhënat historike mbi Gjon
dhe persianëve, ku një vend të veçantë zënë Kastriotin dhe Skënderbeun, të dhënat për
përshkrimet e betejave të zhvilluara në Hungari luftërat shqiptaro-osmane në kohën e Mehmetit
dhe në Transilvani deri në vitin 1597. Vepra sjell II, për Shkodrën dhe rënien e saj në duart e
edhe një përmbledhje mbi origjinën e turqve turqve etj.

SH
BK

Gioseppe Rosaccio
Viaggio da Vene a, a Costan nopoli: per mare, e per terra & insieme quello di Terra
Santa, da Gioseppe Rosaccio, con brevità descri o, nel quale, oltre à se antadui disegni,
di geografia e corografia si discorre, quanto in esso viaggio si ritroua, cioè : ci à, castelli,
por , golfi, isole, mon , fiumi è mari : opera u le à mercan , marinari & à studiosi di
geografia. In Vene a, Apresso Stefano Scolari a S. Zul : Marco Sadeler. Con Privilegio. 1598.
74 fl. me harta.
SH
Udhëtim nga Venediku në Konstantinopojë, me det dhe me tokë, bashkë me atë të Tokës së Shenjtë,
përshkruar shkurtimisht nga Gioseppe Rosaccio, në të cilën, përveç shtatëdhjetë e dy skicave të
BK
gjeografisë dhe koreografisë, flasin për sa ka gjetur gjatë udhëtimit të tij, d.m.th. qytete, kështjella,
porte, gjire, ishuj, male, lumenj dhe dete. Vepër e dobishme për tregtarët, për marinarët dhe për
studiuesit e gjeografisë. Botuar në Venecia, nga Apresso Stefano Scolari a S. Zul: Marco Sadeler,
në vitin 1598.
Gioseppe Rosaccio (1530-1610): Mjek, qyteteve portuale më të rëndësishme të Mesdheut)

hartograf dhe udhëtar italian nga Pordenone, si dhe gravura në bakër nga Marco Sadeler dhe
i njohur për realizimin e veprave të ndryshme Giacomo Franco, të shoqëruara këto me tekste
kozmografike e gjeografike, i famshëm të shkurtra. Gjithashtu në vepër gjenden hartat e
sidomos për veprën e tij “Viaggio da Venetia, a Shqipërisë dhe qyteteve të saj: Shkodrës, Tivarit,
Costantinopoli: per mare, e per terra & insieme Ulqinit, Durrësit, Vlorës dhe Sopotit.
quello di Terra Santa”. Në këtë libër G. Rosaccio Ndonëse shumë prej hartave të tij, në të
kombinoi traditën e mëparshme të disa prej vërtetë, janë bazuar në hartografë të mëparshëm
hartografëve venecianë me atë të kronikanëve të venecianë (G. Camoccio, P. Bertelli), Rosaccio
pelegrinëve që udhëtonin për në Tokën e Shenjtë. ka meritën që solli një variant të ilustruar të
Vepra pasqyron udhëtimin që bëri autori. Ajo rrugëtimit që kryenin pelegrinët e krishterë për
përmban 74 fletë harta (përmbledhje hartash të të vajtur në Tokën e Shenjtë.

SH
BK

Joachim Camerarius, Guilielmi Brussii dhe Johannes Cuspinian
De rebvs Tvrcicis commentarii dvo accvra ssimi, Joachimi i Pabepergensis. A filiis nunc
primum colle ac edi . Accessere & alia nonnulla lectu admodum digna & v lia, quae
aduersa pagina indicantur: Francofvr , Apvd heredes Andreae Wecheli,1598, 91 f.
Bashkëlidhur me dy vepra të tjera:
Guilielmi Brussii Sco de Tartaris Diarum. Gvilielmi Brvssii Sco De Tartaris diarium ad
illustrem Georgivm Talbo um Anglum Serenißimi et op mi Principis Guilielmi, Comi s
Pala ni Rheni, vtriusque Bauariae Ducis etc. familiarem.
Francofvr , Apvd heredes Andreae Wecheli, 1598, 11 f.
Iohannis Cuspiniani V. Cl. Imp. Maximiliani I. Caroliu et Ferdinandi Aug. Consiliarii

Oratoris et historici Ora o Protrep ca qua Chris ani ad bellum Turcicum excitantur.
Cuaccessit Alphonsi Regis Neapolitani Sapien s. Ora uncula eiusdem argument Ultraque
SH
emenda um quam antehac edita a J. Weindnere Lendsidelio
Francofvr , Apvd heredes Andreae Wecheli, 1598, f.143.
1. Dy komentarë shumë të përpiktë për çështjet e Turqisë nga Joahim Kamerari. Mbledhur dhe
botuar për herë të parë nga të bijtë, bashkë me vepra të tjera të denja dhe të dobishme për t’u lexuar.
2. Guilielmius Brussius: Ditari mbi tartarët i Guilielmi Brussii Scoti për të shquarin Georgivm Talbottum
Anglum dhe shumë të mirit princi Guilielmi.
BK
3. Iohannis Cuspiniani V. Cl. Imp. Maximiliani I. Caroliu et Ferdinandi Aug. këshilltarët oratorë dhe
fjalimet historike paralajmëruese për të krishterët në lidhje me shkaqet e luftës turke.
Të tria botuar në Frankfurt, nga Apvd heredes Andreae Wecheli, në vitin 1598.
Joachim Camerarius [Joachim Johannes Cuspinian (1473-1529): Humanist,

Kammermeister] (1500-1574): Studiues dhe shkencëtar, diplomat dhe historian austriak, me
teolog luterian, eruditi dhe poeti më i rëndësishëm kontribut të rëndësishëm si zbulues i teksteve
gjerman i shekullit XVI. Përkthyesi në latinisht historike klasike dhe mesjetare, i famshëm si
i Herodotit, Demostenit, Ksenofonit, Homerit, koleksionist dhe botues i dorëshkrimeve antike
Sofokliut, Euklidit, Niqiforit, Ptolemeut dhe dhe mesjetare. Për një kohë të gjatë Cuspinian-i
autorëve të tjerë grekë. Botoi mbi 150 vepra. u mor dhe me çështjen turke për të cilën botoi
disa libra politikë dhe historikë, ndërmjet tyre
Vepra e dytë është ajo e Guilielmi Brussii më i rëndësishmi është “De Turcarum origine,
(William Bruse), e botuar në Frankfurt në 1598, religione et tyrannide”.
me historinë e Perandorisë Osmane nga shekulli
XIII deri në atë të XVI.

SH
BK

Shën Foti i Madh
Vivliothikῑ tou Fō ou: Librorum quos legit Pho us Patriarcha Excerpta et Censurae.
Quatuor MSS. codicibus ex Græcia, Germania, Italia, Gallia colla s. David Hoeschelius
Augustanus, primus edidit. No s, in quibus multa veterum fragmenta, ante hac inedita,
illustravit. Augustae Vindelicorum, 1601, 985 f.
SH
Biblioteka e Fotit. Librat e lexuar nga patriarku Foti, fragmente dhe kritika. Katër dorëshkrime
nga Greqia, Gjermania, Italia, të bëra së bashku. Botim i parë nga David Hoeschelius. Botuar në
Augsburg, nga Augustae Vindelicorum, në vitin 1601. Teksti në greqisht dhe latinisht.
Shën Foti i Madh (Agios Fotios o botimi i parë i shtypur i saj (editio princeps),
BK
Megas) ishte studiues bizantin dhe patrik i që deri atëherë kishte ekzistuar vetëm si
Konstantinopojës, një nga personalitetet më dorëshkrim. “Biblioteka” (“Vivliothīkī” ose
të rëndësishme kishtare dhe shpirtërore të “Μyriovivlos”), e shkruar në shekullin IX, është
Perandorisë Bizantine. Ai u quajt “i Madh” për vepra më e rëndësishme e autorit. Ajo është një
shërbimet e mëdha që i ofroi Kishës Ortodokse përmbledhje e rreth 280 vëllimeve, kryesisht të
të Krishterë. Foti vlerësohet si intelektuali më autorëve të krishterë dhe paganë nga shekulli V
i rëndësishëm i kohës së tij falë të cilit letërsia p. e. s. deri në kohën e tij, shekulli IX. Pothuajse
e lashtë greke shmangu zhdukjen e saj të plotë. gjysma e librave që ai përmend tashmë nuk
Njëkohësisht ai ishte një figurë qendrore në janë më, si për shembull shkrimet e Diodorit
konvertimin e sllavëve në Krishterim. Shën Foti të Siçilisë, Arrianit, Memnonit të Herakleas,
i Madh, i shpallur shenjtor nga Kisha Lindore, Ktisias. Ato mendohet të jenë zhdukur gjatë
përveç punës së tij fetare dhe misionare, shkroi Kryqëzatës së Katërt në 1204 dhe, sidomos,
libra të shumtë. Më të njohur janë: “Sinagogë pas pushtimit të Konstantinopojës nga osmanët
fjalësh”, “Biblioteka”, “Komentarë rreth në 1453, ose në shekujt vijues të sundimit
shkrimeve të Shën Athanasit”, “Komente rreth osman, gjatë të cilit pasuria dhe shkrim-leximi
letrave të Palit”, “Komenti i Ungjillit sipas u tkurrën në mënyrë dramatike në bashkësinë
Mateut” etj. greke. “Biblioteka” është njëra nga veprat e
Ky botim i vitit 1601 i “Bibliotekës” është para bizantine që mund të quhet enciklopedi.

SH
BK

Johannes Cuspinian
Avstria Ioannis Cuspiniani: cum omnibus eiusdem marchionibus, ducibus, archiducibus,

ac rebus praeclare ad haec usque tempora ab iisdem ges s. Eivsdem Joannis Cvspiniani
Ora o protrep ca ad S. Ro. imperii principes & proceres, vt bellum suscipiant contra
Turcum cum descrip on conflictus in Hungaria fac , quo periit rex Hungariae Ludovicus,
et qua via Turcus Solemet ad Budam usque pervenerit ex Alba Graeca., cum enumera ons
clara do um quibus a natura dotata est Hungaria: et inser on multarum rerum annotatu
dignissimarum. Cum Gasparis Bruschii poetae laureate et Comi s Pala ni praefa one
quae Carmine elegiaco scripta. Francofur : Typis Wechelianis apud Claudium Marnium, &
heredes Ioannis Aubrii, 1601, 84 f.
SHJohannes Cuspinianus (Ioannis Cuspiniani)

(Schweinfur, 1473 - Vjenë, më 1529): Klasicist,
bibliotekar, medievalist. U shkollua në Lajpcig
dhe në Vjenë. U bë i famshëm për leksionet e tij
mbi Virgjilin, Horacin, Salustin dhe Ciceronin.
Perandori Maksimilian i dha atij titullin “Mjeshtër
i Arteve” dhe “Poet laureat”, ndërsa Frederiku
përplasjet ushtarake dhe politike midis Austrisë
dhe Perandorisë Turke, si dhe marrëdhëniet e
Austrisë dhe të Habsburgëve me Boheminë,
Hungarinë dhe Poloninë.
Po nga i njëjti autor, në Bibliotekën Kombëtare

të Shqipërisë gjendet edhe një vepër tjetër:
III e vlerësoi për veprat e tij mbi klasikët, duke
e emëruar drejtor të Bibliotekës Perandorake De turcorum origine, religione ac
dhe Prefekt të Vjenës. Drejtoi disa misione immanissima eorum in christianos tyrannide.
diplomatike në Hungari, Bohemi dhe Poloni, Deque viis, per quas christiani Principes Turcas
BK
duke kontribuar për lidhjet mes Habsburgëve, profligare & invadere facile possent. Liber olim
Mbretit të Hungarisë dhe Bohemisë me Mbretin ad utilitatem Reipublicae Christianae editus.
Sigismund të Polonisë. U bë njëkohësisht i Lugduni Batavorum, Ex.officina Jaannis
njohur si mbledhës i dorëshkrimeve mesjetare, Maire, 1654, 297 f.
duke botuar librin “Libellus de la Pidibus”
të Marbodiusit dhe atë të kronikanit mesjetar Origjina dhe feja e turqve, mizoritë e tyre të
Otto Freising. Ndër veprat e tij kryesore është pashembullta kundër të krishterëve, si dhe rrugët
“Historia e perandorëve romake”. U mor për nëpërmjet të cilave princat e krishterë do mund
një kohë të gjatë me çështjen turke, duke t’i shkatërrojnë dhe mposhtnin ata më lehtë.
botuar një sërë librash me këtë temë, ndër të Botuar në Lion në vitin 1654.
cilët është “De Turcarum origine Religione
et tyrannide”. Por, sidoqoftë, vepra e tij më e Në këtë libër ka të dhëna interesante për luftën
njohur mbetet “Avstria Ioannis Cuspiniani: cum shqiptaro-turke të shek.XV, për Skënderbeun dhe
omnibus eiusdem marchionibus...”, në të cilën fitoret e tij kundër ushtrive të sulltan Muratit II
përshkruhen zhvillimet politike të Perandorisë dhe Mehmetit II, për rënien e Krujës, të Shkodrës
Austriake, mbështetur në një ditar të shkruar dhe pushtimin e Shqipërisë pas vdekjes së
gjatë viteve 1502-1527, duke hedhur dritë mbi Skënderbeut.

SH
BK

Antologji e poetëve latinë
Corpus omnium veterum poetarum la norum secundum serien temporum inquinque libris
dis nctum, in quo con nentur omnia ipsorum opera, seu fragmenta quae reperiuntur,
cui praefixaest unius cuiusque poetae vita. Postremo accesserunt variae lec ones, si non
omnes, praecipuae tamen, magisque necessariae. A. B. P. G. (Petro Brossaeo Patricio
Gacensi). Lvgdvni, In Officina Hug. A Porta Sump bus Ioan. Degabiano et Sam. Girard,
1603, 2362 f.
SH
BK
Antologji e poetëve antikë latinë ndarë sipas periudhave në pesë libra, që përmban fragmente nga
veprat, shoqëruar me jetëshkrime të shkurtra të poetëve dhe disa komente mjaft të nevojshme.
Botuar në Lion, In Officina Hug. A Porta Sumptibus Ioan. Degabiano et Sam. Girard, në vitin 1603.
Botimi i Lionit i vitit 1603 është realizuar nën katërt rendit krijimtarinë e Papinit, Juvenalit,
kujdesin e Pierre de La Brosse për pjesën e parë Marcialit, Terencit. Në indeks janë futur poetët e
dhe Petro Crinito, i njohur edhe si Pietro Riccio, krishterë dhe ndahen në tri grupe. Përfshihen në
humanist italian, për përshkrimet e pjesës së grupin e parë Juveni, Damasiusi, Paulinus, Nevi,
dytë. “Antologjia e poetëve antikë latinë” është Plauti, Terenci. Në grupin e dytë përfshihen
ndarë sipas periudhave. Libri i parë përmban poetët skenikë Liv Androniku, Laberi, Sirusi
fragmente nga Liv Androniku, Enni, Plauti etj. dhe Seneka dhe në grupin e tretë poetët lirikë
Libri i dytë ka pjesë të zgjedhura nga krijimtaria dhe poetët e epigrameve: Horac Plaku, Katuli,
e Lukrecit, Katulit, Tulit. Libri i tretë përmban Tuli, Marsusi dhe Marciali. Po ashtu jepet edhe
fragmente nga Virgjili, Horaci, Albtibuli, një indeks në rendin alfabetik të poetëve latinë,
Properci, Ovidi, Seneka dhe Lukiani. Libri i shoqëruar me një jetëshkrim të shkurtër.

SH
BK

Paolo Ramusio
Della gverra di Constan nopoli per la res tv one de gl’imperatori Comneni fa a da’sig[nori]
Vene ani et Francesi, l’anno MCIV. Libri Sei di Paolo RannvsioVene ano. Con Privilegio. In
Vene a, Appresso Domenico Nicolini, 1604, 217 f., me il.
SH
BK
Për luftën e Konstantinopojës, zhvilluar nga zotërinjtë venedikas dhe francezë në vitin 1204, për
rikthimin e perandorëve Komnenë. Gjashtë libra nga Paolo Ramusio. Botuar në Venecia, nga
Appresso Domenico Nicolini, në vitin 1604.
Paolo Ramusio (1532-1600) ishte historian në italisht nga i biri i autorit, Girolamo Ramusio.
dhe sekretar i Këshillit të të Dhjetëve në Venecia. Origjinali në latinisht “Ramusio, Paolo. De
Në 1541 Francesco Contarini solli nga Brukseli Bello Constantinopolitano et imperatoribus
“Historinë e pushtimit të Konstantinopojës” të Comnenis per Gallos, et Venetos restitvtis
Geoffroi de Villehardouin, të cilën ia paraqiti historia Pauli Rammusii...” u botua vetëm në
Këshillit të të Dhjetëve. Në vitin 1556 Këshilli vitin 1634, botim ky që gjendet gjithashtu në
urdhëroi përkthimin e veprës në latinisht nga Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë. Vepra
Paolo Ramusio, i cili e shndërroi “Historinë” e përmban të dhëna interesante lidhur me pasojat
Villehardouin në një vepër elegante historike. e Kryqëzatës së Katërt të vitit 1204 në Shqipëri,
Vepra u botua më parë në vitin 1604, e përkthyer e sidomos në Durrës.

SH
BK

Laonik Halkokondili dhe Thomas Artus
L’histoire de la decadence de l’Empire Grec, et establissement de celvy des Turcs par

Chalcondile Athenien. De la traduc on de B. de Vigenère Bourbonnois & illustrée par luy
de curieuses recherches trouuées depuis son decés. Auec la Con nua on de la mesme
Histoire, depuis la ruine du Peloponese jusques à present, & des Considera ons sur icelle:
A laquelle ont esté adioustez les Eloges des Seigneurs Othomans: Plusieurs Descrip ons
& figures representants au naturel les Accoustrements des Officiers de l’Empereur Turc, &
des Tableaux Prophe ques predisans la ruine de la mesme Monarchie, Par Artvs Thomas
sieur d’Embry, Parisien, Auec Priuilege du Roy A Paris, Chez la Veufue M. Gvillemot en la
Gallerie des Prisonniers, 1612, 560 f.
Con nua on de l’histoire des Tvrcs depuis qv’ils se furent rendvs les maistre de l’Empire
Grec & leur conquestes du Peloponese iusque à present: enrichie de considera ons
par culiers, sur les ac ons plus signalées, aduenues la vie de chacun des Empereur Turcs,
par les quelles on a veu reluire la Ius ce & Providence de Dive. Divisée en huict Livres. Par
Artus Thomas, sieur d’Embry, Parisien. Auec priuilege du Roy A Paris, V.ve L’angelier, 1612,
SH
f. 1164.
Dy pjesë të bashkëlidhura me fletë titulli të përbashkët dhe me numërtim faqesh më vete.
1. Historia e rënies së Perandorisë Greke dhe krijimi i asaj Turke, nga Halkokondil athinasi, përkthyer
nga B. de Vigenère & ilustruar nga kërkime të çuditshme që janë gjetur pas vdekjes së tij. Me vazhdimin
e së njëjtës histori, nga Rrënimi i Peloponezit e deri më sot dhe konsideratat mbi të. Disa përshkrime
dhe figura që përfaqësojnë natyrshëm veshjet e oficerëve të perandorit turk & tabelat profetike që
parashikojnë shkatërrimin e së njëjtës monarki. Nga parisieni Thomas Artus, zot i Ambrit. Botuar në
Paris, nga Chez la Veufue M. Gvillemot en la Gallerie des Prisonniers, në vitin 1612.
BK
2. Vazhdim i historisë së turqve që nga koha kur ata u bënë zotër të Perandorisë Greke dhe pushtuan
Peloponezin deri në kohën e sotme, pasuruar me gjykime të veçanta mbi veprimet më domethënëse
të çdo sulltani turk. Ndarë në 8 libra nga parisieni Thomas Artus, zot i Ambrit. Botuar në Paris, nga V.ve
L’angelier, në vitin 1612.
Laonik Halkokondili (Laonikos Komnenin dhe Depë Zenebishin, si dhe për

Chalkokondylis) (1425-1490): Historian pjesëmarrjen e shqiptarëve të Peloponezit në
bizantin. Vepra e tij kryesore është “Historia luftë kundër pushtuesve turq.
e rënies së Perandorisë Greke”, që përfshin Pjesa e dytë është shtesë e veprës së
periudhën nga 1298 deri më 1463, e cila Halkokondilit nga Thomas Artus, kronist francez.
është një nga burimet më të rëndësishme Libri është veçanërisht i pasur me gravura, mes të
për studimin e kësaj periudhe. Halkokondili cilave një planimetri e Konstantinopojës, si dhe
vlerësohet për paanësinë e tij kur shkruan 62 gravura me veshjet e ofiqarëve dhe oficerëve
për turqit dhe latinët si dhe për përpjekjen të Portës së Madhe, si dhe ato të popujve të
për të imituar stilin e historianëve klasikë. nënshtruar prej saj. Në fund ka 7 gravura me
Vepra sjell informacion për qëndresën e imazhet profetike të perandorëve Sever dhe
shqiptarëve kundër vërshimit turk, si dhe Leon, që me epigramet e tyre parashikojnë
për Skënderbeun, Gjon Kastriotin, Arianit rënien e Perandorisë Turke.

SH
BK

Giorgio Basta
Le Gouvernement de la Cavallerie legere: Traicté qui comprend mesme ce qui concerne la

Grane, pour l’Intelligence des Capitaines, reduite en Art par plusieurs excellens Preceptes,
& represente par Figures. Traduite a present en langue françoise... par Jean Theodore de
Bry.
Hanaw, 1614, 104 f.
SH
BK
Drejtimi i kavalerisë së lehtë, me autor George Basta, kont i Husztës,… Përkthyer në frëngjisht nga
Jean Theodore de Bry. Botuar në Hanau (Gjermani) në vitin 1614.
Giorgio Basta, konti i Huszt (1550 “Drejtimi i kavalerisë së lehtë” i George

-1607): Gjeneral, diplomat dhe shkrimtar i Bastës u botua për herë të parë në italisht
njohur italian, me origjinë arbëreshe. Ishte në në Venecia, më 1611, dhe përbën padyshim
shërbim të Habsburgëve, në krye të ushtrisë së veprën më të rëndësishme të tij. E përkthyer në
Perandorisë së Shenjtë gjatë së ashtuquajturës frëngjisht dhe në gjermanisht, ajo pati ndikim te
Lufta e Gjatë (1591-1606). Më pas shërbeu si mjaft autorë të tjerë të kohës dhe konsiderohet si
guvernator i Transilvanisë, me detyrën për ta një ndër traktatet e para kushtuar mirëfilli artit
kthyer popullatën në katolicizëm. ushtarak.

SH
BK

Historia e Bizantit nga tre autorë greko-latinë
Historiae Bizan nae scriptores tres greco-la ni, uno Tomo Simul nunc Edi . 1 .Grῑgoras,
Nikiforos: Nicephori Gregorae, Romanae, hoc est Byzan nae histo-riae, Libri XI. quibus res à
Graecis Imperatoribus per annos CXLV, à Theodoro Lascari priore, vsque ad Andronici Paleologi
posterioris obitum gestae, describuntur & Nicetae Acomina Choniatae Paraleipomena
supplentur Coloniae Allobrogvm, Apud Petrum de la Rouiere 1615, 399 f.
Halkokondylou Athenaiou apodeiksis istorion, othen te erksanto oi a hental tōn Tourkōn.

Laonici Chalcocondylae Atheniensis historia de origine ac rebus ges s Imperatorum
Turcicorum. Opvs e tribvs manuscrip s graecis exemplaribus Bibliotheca Pala nae, nunc
primum Graece editum, descriptum vero, & quantum fieri potuit, emendatum, opera & studio
Iohannis Balthasaris Baumbachij, Graecae & Hebraeae Linguae in peran qua Academia
Heidelbergensi, Proffessoris ordinarij: Una cum versione Conradi Clavseri Tigurini Coloniae
Allobrogvm, Apud Petrum de la Rouiere, 1615, 375 f.
Georgii Logothetae Acropolitae Chronicon Constan -nopolitanvm, complectens captae a
SH
La nis Constan nopoleos & annorum circiter sexa-ginta Historiam, a Balduine Flandro Augusto
ad Balduinum vl mum, eius nepotem, Byzan j Imperatorem. Ex Bibliotheca Theodori Dvsae
Coloniae Allobrogvm, Apud Petrvm de la Roviere, 1615, f. 378-445.
Tri tekste të bashkëlidhur në një libër. Në greqisht dhe latinisht.
Historia e Bizantit nga tre autorë greko-latinë, Niqifor Gregorasi, Laonik Halkokondili dhe Gjergj
Akropoliti:
1. Njëmbëdhjetë libra të Niqifor Gregorasit për historinë e Bizantit dhe të perandorëve grekë, ku
përshkruhen 145 vjet ngjarje, nga Teodor Laskari I deri në vdekjen e Andronik Paleologut të fundit si
BK
dhe paralipomenat e Nikitë Akominatit nga Konia.
2. Historia e Halkokondilit për origjinën dhe bëmat e perandorëve turq. Vepër e botuar rishtas, për
herë të parë në greqisht, nga tri dorëshkrime greke sipas ekzemplarëve të bibliotekës Platina.
3. Kronikë bizantine e Gjergj Akropolitit nga Logotheta, që përfshin historinë e pushtimit të

Konstantinopojës prej latinëve dhe rreth gjashtëdhjetë vite histori, nga Balduin Flandri deri te Balduini
i fundit, nipi i tij, perandor i Bizantit. Nga Biblioteka e Teodor Duzës.
Botuar në Gjenevë, nga Apud Petrum de la Rouiere, në vitin 1615.
Niqifor Gregorasi (Grῑgoras, Nikiforos) Gjergj Akropoliti (Geōrgios Akropolitῑs):

(1295-1360): Astronom dhe historian bizantin. Historian bizantin, vepra e të cilit “Analet”,
përfshin periudhën nga pushtimi i
Laonik Halkokondili (Laonikos Konstantinopojës nga latinët gjatë Kryqëzatës
Chalkokondylῑs) (1430-1470): Historian së Katërt, më 1204, deri te ripushtimi i saj
bizantin nga Athina, i njohur për “Historinë” e tij nga Mihail Paleologu dhe rimëkëmbjen e
për 150 vitet e fundit të Perandorisë Bizantine. Perandorisë Bizantine më 1261.

SH
BK

Richard Knolles
The generall historie of the Turkes, from the first beginning of that Na on to the rising
of the Othoman Family: with all the notable expedi ons of the Chris an Princes against
them. Together with the lives and conquests of the Othoman Kings and Empereurs vnto
the Year 1621.. Wri en by Richard Knolles somtyme fellowe of Linkoln College in Oxford.
The Third edi on. [London]. Printed by Adam Is p, 1621. [5] fl., 1396 f. me il.
SH
BK
Historia e përgjithshme e turqve nga fillimet më të hershme të atij kombi deri në ngjitjen e familjes së
osmanëve, me të gjitha ekspeditat e njohura të princërve të krishterë kundër tyre. Bashkë me jetën
dhe pushtimet e mbretërve e perandorëve osmanë deri në vitin 1621. Botuar në Londër, nga Adam
Istip, në vitin 1621.
Richard Knolles (1545-1610): Historian për qarkullimin e tyre gjerësisht.

anglez, i famshëm për rrëfimin e tij mbi Botimi i vitit 1621 është ribotim me disa
Perandorinë Osmane. Libri i tij është vepra e shtesa dhe ndryshime i atij të vitit 1603. Në këtë
parë e plotë në gjuhën angleze mbi historinë e libër gjenden gjithashu mjaft të dhëna historike
turqve deri në ngritjen e familjes së osmanëve, mbi Skënderbeun, pushtimin turk të Shqipërisë
mbi të gjitha ekspeditat e njohura të princërve të pas vdekjes së Skënderbeut, rënien e Shkodrës,
krishterë kundër osmanëve deri në vitin 1621. Krujës, Lezhës dhe Durrësit. Për rrethimin e
Është kronika e parë e aspekteve ushtarake dhe Shkodrës autori rekomandon të lexohet vepra e
politike të Perandorisë Osmane e shkruar në Marin Barletit. Në vepër gjendet portreti dhe një
anglisht. Historitë e mëparshme kishin qenë poezi për Skënderbeun nga Ferni, në latinisht
vetëm në latinisht, gjë që përbënte një pengesë dhe anglisht.

SH
BK

Ptolemeu
Geografia cioè Descri one Universale della Terra Par ta in due volumi. Nel primo de quali si
contengono gli O o Libri della Geografia di Cl. Tolomeo, Nuouamente con singolare studio
ricontra , & corre dall’Eccell[en ssi]mo Sig[nor] Gio[vanni] Antonio Magini Padovano
Publico Matema co nello studio di Bologna. Con una larghisima et copiosisima sposi one
del medesimo sopra ‘l Primo de’ de libri d’intorno à prece et alle regole della Geografia.
Nel Seconda vi sono poste XXVII. Tavole An che di Tolomeo, & XXVII altre Moderne, tu e
reviste, & in alcuni luoghi accresciute, & illustrate da richissimi commentarij di de o Sig[nor]
Magini, Liquali non pur di minute rappresentano si , qualità diuisioni, mon , fiumi, por ,
ci à castella di tu e le par , et Prouincie del Mondo, co’loro nomi An chi et Moderni;
ma pienissimamente informano della natura, de’costumi, delle signorie, delle ragioni de’
gouerni, et interamente dello stato di tu e le na oni dell’uniuerso, cosi ne’ tempi passa ,
come ne’ presen . Opera v lissima & specialmente necessaria allo studio dell’ Historie, Dal
La no nell’Italiano Trado a dal R. D. Leonardo Cerno Vini ano canonico di S. Salvadore.
Con due Indici copiosissimi. Nvovamente corre o, et accresciuto. Con licenza de’Superiori,
et PrivilegiIn Padova, Appresso Paolo, & Francesco Galignani, Fratelli, 1621, 325 f.
SH
Gjeografia, d.m.th. përshkrim i përgjithshëm i tokës, ndarë në dy vëllime. Në të parin përfshihen
tetë libra të gjeografisë së Ptolemeut, botuar sërish me një studim të posaçëm dhe rregulluar nga i
përndrituri z. Xhovani Antonio Maxhini, nga Padova...; në të dytin janë vendosur 27 tabela antike të
Ptolemeut dhe 27 të tjera të reja, të gjitha të ripara dhe në disa vende me shtesa, të ilustruara dhe
shumë të pasura me komente nga i sipërthëni z. Maxhini. Botuar në Padova, nga Paolo & Francesco
Galignani, Fratelli, në vitin 1621.
BK
Vepra kryesore e Ptolemeut është cilat së bashku formojnë një Atlas. Libri është
“Gjeografia”, një përmbledhje koordinatash një përshkrim i përgjithshëm i tokës dhe ndahet
gjeografike e botës së njohur të Perandorisë në dy vëllime. Në vëllimin e parë përfshihen
Romake të kohës. Merita kryesore e tij tetë libra të “Gjeografisë” së Ptolemeut të cilat
qëndron te përmbledhja dhe renditja janë botuar sërish me një studim të posaçëm
sistematike e vrojtimeve dhe zbulimeve të nga Giovanni Antonio Magini, në të dytin janë
autorëve të mëparshëm, kryesisht të Hiparkut vendosur 27 tabela antike të Ptolemeut dhe 27
(Hipparchus), si dhe paraqitja e tyre në një të tjera të reja, të gjitha të ripara dhe në disa
vepër të vetme. vende me shtesa, të ilustruara dhe të pasuruara
Në vitin 1621, Giovanni Antonio Magini: me komente po nga G. Magini. Për herë të
astronom, astrolog, hartograf dhe matematikan parë është sqaruar në mënyrë të hollësishme në
italian botoi në Padova “Gjeografinë” e rrugë matematikore përllogaritja e gjerësisë dhe
Ptolemeut. Botimi i tij, i përkthyer nga gjatësisë së tokës, në bazë të asaj që kishte filluar
latinishtja në italisht nga Leonardo Cernoli, ka Hiparku. Ptolemeu iu përkushtua kërkimit të
një rëndësi të madhe jo vetëm për komentet e rëndësishëm epokal të projektimit të sipërfaqes
sakta përshkruese, por dhe për shtimin e 27 së tokës në rrafsh dhe kështu krijoi hartën e parë
hartave të tjera krahas 27 hartave ptolemike, të të botës, e njohur në përmasa të zvogëluara.

SH
BK

Theodor Prodromi
Theodori Prodromi philosophi Rhodanthes et Dosiclis Amorum. Libri IX Graece & La nè.
Interprete Gilb. Gaulmino Molinesi.Pariisis, Apud Tussanum du Bray, 1625, 592 f.
SH
Filozofi Theodor Prodromi: dashuria e Rodanthit dhe Dosikleas. Nentë libra greqisht dhe latinisht.
Interpretuar nga Gilb. Gaulmino Molinensi. Botuar në Paris, nga Apud Tussanum du Bray, në vitin
1625. Teksti në greqisht dhe latinisht.
BK
Theodor Prodromi (Θεόδωρος Ῥοδάνθην καὶ Δοσικλέα), në 9 libra; një parodi
Πρόδρομος): Poet bizantin, i cili jetoi në dramatike në vargje “Beteja e maceve dhe
Konstantinopojë në gjysmën e parë të shekullit minjve” (Κατομυομαχία); disa satira në vargje,
XII dhe frekuentoi oborrin e Komnenëve. poezi alegorike, himne kishash, vepra në prozë,
Disa nga pjesët letrare që i atribuohen janë të të gjitha të shkruara në gjuhën popullore.
pabotuara, ndërsa të tjerat mund t'i atribuohen Te “Rodanthi dhe Dosiklea”, Prodromi ndoqi
gabimisht atij. Pavarësisht nga trajtimi traditën e romancierëve antikë. Kursi i veprimit
panegjirik dhe konvencional, shkrimet e tij ndjek gjithashtu skemën tradicionale: endjet
ofrojnë informacione të rëndësishme për dhe ndarja e të dashuruarve, sulme të ndryshme
shumë aspekte të historisë bashkëkohore ndaj jetës dhe dëlirësisë së tyre, nga të cilat të
bizantine. Satira në veprat e tij varion nga dashuruarit dalin fitimtarë dhe ribashkohen
epigrama dhe dialogu deri te letrat dhe pjesët për fat të mirë. Forma gjuhësore e këtij romani
e rastit, si në prozë ashtu edhe në vargje. Ai është gjuha standarde bizantine, e cila në thelb i
kishte një sens thumbues humori. Puna e tij detyrohet greqishtes klasike. Libri është pajisur
e gjerë përfshin, ndër të tjera, një roman me me shënime nga Gilbert Gaulmin (1585-1665):
vargje “Rodanthi dhe Dosiklea” (Τὰ κατὰ magjistrat, dijetar dhe orientalist francez.

SH
BK

Festorja (Panigjirikon) 1631
Panīgyrikon 1631, [452] fl.
SH
BK
Festorja (Panigjirikon). Botuar në vitin 1631.
Kodiku është përpiluar nga një sërë fjalish afër fshatit Dhivër të Sarandës, dhe u shkrua prej
predikuese, të cilat lexoheshin nëpër manastire Gjinos, priftit dhe ekonomit të Kryepeshkopatës
në rastet e festave fetare. Dorëshkrimi u porosit së Pogonianisë. Para vitit 1940, dorëshkrimi
nga manastiri patriarkal dhe stravropegjik “Fjetja gjendej në mitropolinë e Gjirokastrës, prej nga
e Shën Mërisë” në fshatin Stilo (i rrënuar sot), përfundoi në Bibliotekën Kombëtare.

SH
BK

Halkokondili
Thomas Artus, François Eudes de Mèzeray, Michel Baudier, Blaise de Vigenère
L’Histoire de la decadence de l’empire grec et establissement de celvy des Turcs par

Chalcocondile Athenien. De la Traduc on de B. de Vigenere Bourbonois et illustrée par luy
de curieuse recherche trouves depuis son deces. Avec la con nua on de la mesme Histoire
depuis la ruine du Peloponese iusques à l’an 1612. Par Thomas Artus S.r d’Embry [Tome
1-2. A Paris, Chez Sebas en Cramoisy. Imprimeur ordinaire du Roy, et de la Reyne Regente:
& Gabriel Cramoisy rue St. Iacques, au Cicognes, 1650. Avec la Privilege du Roy. 2 V.Tom.
1: 907 f.
Histoire des tvrcs. Second tome. Contenant ce qvi sest passé dans cet Empire depvis lan
1612 ivsqv à l année presente 1649. Par F. E. du Mezeray. Avec l’histoire dv Serrail. Par
le S.r Bavdier. Les illvstra ons svr l’histoire de Chalcondyle. Par Blaise de Vigenere. Les
descrip ons et figures des habit des officiers et autres personnes de l’Empire Turcs. Et les
Tableaux prophe ques sur la ruine du mesme Empire. A Paris, Chez Sebas en Cramoisy.
Imprimeur ordinaire du Roy, et de la Reyne Regente: & Gabriel Cramoisy rue St. Iacques,
au Cicognes, 1650. Avec la Privilege du Roy. [2] fl., 196 f. dhe 273 f.
SH
Vëllimi i parë:
Historia e rënies së Perandorisë Greke dhe krijimi i asaj turke nga Halkokondil athinasi, përkthyer
nga B. de Vigenere Bourbonois (B. dë Vizhëner) dhe ilustruar nga shumë kërkime kurioze të gjetura
që nga vdekja e tij. Histori që vazhdon me shkatërrimin e Peloponezit deri në vitin 1612 nga Thomas
Artus, zot i Ambrit.
BK
Vëllimi i dytë:
Historia e Turqve. Përmban atë që ndodhi në këtë Perandori nga viti 1612 deri në vitin e tanishëm
1649. Nga F. E. du Mezeray. Me historinë e Sarajit. Nga S.r Bavdier. Ilustrime mbi historinë e
Chalcondyle. Nga Blaise de Vigenere. Përshkrime dhe figura të zakoneve të oficerëve dhe njerëzve
të tjerë të Perandorisë Turke. Dhe pamjet profetike mbi rrënimin e së njëjtës Perandori.
Botuar në Paris, nga et de la Reyne Regente: & Gabriel Cramoisy rue St. Iacques, Gabriel Cramoisy
rue St. Iacques, au Cicognes, në vitin 1650.
Vëllimi i parë përmban veprën e Vëllimi i dytë përmban shtesa të ndryshme

Halkokondilit dhe atë të Thomas Artus-it. Sa kushtuar Perandorisë Osmane për periudhën
i përket veprës së Thomas Artus-it, që është një 1612-1649, nga tre autorë: François Eudes
vazhdim i veprës së Halkokondilit, ajo përfshin de Mèzeray (1610-1683): historian francez;
historinë e Perandorisë Osmane nga viti 1463 Michel Baudier (1589-1645): orientalist
deri në vitin 1612. Gjithashtu analizohen pasojat francez, historiograf i oborrit mbretëror; dhe
e pushtimit osman për Europën në përgjithësi Blaise de Vigenère (1523-1596): diplomat,
dhe për vendin tonë në veçanti. kriptograf, përkthyes dhe alkimist francez.

SH
BK

Ana Komnena
Annīs s Komnenīs Porfyrogennītou Kaisarissīs Alexias. Annae Comnenae Porphyrogenitae

Caesarissae Alexias, sive de rebvs ab Alexio imperatore vel eivs tempore ges s, libri
qvindecim. Notae mox opportunius edentur, vna cum Sinnamo Con nuatore Annae, &
aliis quibusdam ad Alexiadem spectan bus. Accesserunt Praefa ones ac Notae Davidis
Hoeschelii Augustani, ex Edi one anni MDCX. Parisiis, E Typographia Regia, 1651. 507 f.
SH
BK
Aleksiada ose jeta dhe bëmat e perandorit Aleks nga e bija, Ana Komnena, në pesëmbëdhjetë libra.
Me parathënie dhe shënime të David Heshlit (Davidis Hoeschelii) nga botimi i vitit 1610. Botuar në
Paris, nga E Typographia Regia, në vitin 1651. Teksti në latinisht dhe greqisht.
Ana Komnena (Anna Comnena) (1083- “Aleksiada” përmban të dhëna me mjaft

1150): Princeshë dhe historiane bizantine, e bija interes dhe mbi historinë e Shqipërisë gjatë
e perandorit Aleksi I Komnenos. Njihet kryesisht krizës politike të Bizantit në shek. XI dhe në
si autore e “Aleksiadës”, një rrëfim disaplanësh fillim të shek. XII, për revoltën e strategëve
mbi jetën dhe mbretërimin e të atit të saj dhe të Durrësit (1077-1078), sulmin e parë të
jetën politike të kohës, që e bën atë historianen normanëve në Shqipëri, luftën e Durrësit, 1081,
e parë grua në botë. “Aleksiada” konsiderohet luftërat midis ushtrive bizantine dhe atyre
si burimi kryesor e më i rëndësishëm i historisë të Boemundit në tokat të Arbrit (Arbanon).
bizantine të fundshekullit XI dhe fillimshekullit Ka të dhëna mbi Vlorën, Butrintin, Kaninën,
XII dhe, sidomos, për përplasjet e para mes Orikumin (Jeriko), Petrelën (Petrula), Janinën,
Bizantit dhe kryqëzatave të para perëndimore, Dibrën dhe qëndrimin e shqiptarëve gjatë
parë nga këndshikimi bizantin. këtyre luftërave.

SH
BK

Henrik Ruse
Versterckte Ves ng, Uytgevonden In velerley voorvallen, en geobserveert in dese laeste

Oorloogen, soo in de Vereenigde Nederlanden als in Vranckryck, Dvyts – Lant, Italien,
Dalma en, Albanien en die daer aengelegen Landen doov’Henrjck Ruse. Amsterdam, By
Joan Blaev, 1654, 53 f., me il.
Bashkëlidhur me një libër tjetër nga po i njëj autor.
Aenwysinge der Misverstanden van G. Melder, begaen in sijne Instruc e van de For fica en,
In welck hy de Sustenuen van H. Ruse in ‘t versterckten der hedendaeghse For fica en,
pooght te wederleggen. Door den selven H. Ruse, ten dienst en grondiger kennisse der
Lie ebbers deser konst, beantwoort. Amsterdam, Ter Druckerye van Joan Blaev, 1658, 32
f., me il.
SH
1. Përforcimi i fortesave: të shpikura në shumë rrethana dhe të përdorura/vrojtuara gjatë luftërave të
fundit, në Provincat e Bashkuara, Francë, Gjermani, Itali, Dalmaci, Shqipëri dhe vendet fqinje, nga
BK
Henrick Ruse. Amsterdam, nga Joan Blaev, 1654, 53 f., me il.
2. Të dhëna mbi gabimet e G.Melder, në (veprën) e tij Manual për Fortifikimet, në të cilën ai përpiqet
të hedhë poshtë veprën e H.Ruse në lidhje me përforcimin e fortifikimeve bashkëkohore. Përgjigja
nga vetë H.Ruse, në shërbim të arritjes së njohurive më të thelluara nga ata që e duan këtë art.
Amsterdam, nga Joan Blaev, 1658, 32 f., me il.
Dy vepra të rëndësishme të historisë së vepra arti që të kujtojnë vizatimet e Rembrandit.

inxhinierisë ushtarake, të cilat reformuan traditën Henrik Ruse, i njohur edhe si baroni Henrik
holandeze të fortifikimeve gjatë luftës tetëdhjetë Rysensteen (1624-1679): Arkitekt holandez që
vjeçare, duke i hapur kësisoj rrugën Menno van konsiderohet si bashkëthemeluesi më i rëndësishëm
Coehoorn, që konsiderohet eksponenti më i madh i teknikës së ndërtimit holandez të fortifikatave.
holandez në këtë fushë. Libri shoqërohet me një Vepra është në holandisht. Trajton historinë e
numër të madh ilustrimesh mjaft të detajuara të fortifikimeve në Holandë, në Ballkan dhe Europë.
fortifikimeve të ndryshme në ndërtim e sipër, Ilustrimet në vepër janë të Hieronymus Benzo,
të cilat janë mjaft interesante në vetvete, por që Iohan de Castro, Nicolaas Clenard, J. Goeree,
për nga cilësia mund të konsiderohen gjithashtu Ulrich Smidt, Ferdinand de Soto.

SH
BK

Giovan Battista Nani
Historia della Repvblica Veneta di Ba sta Nani Cavaliere, e Procuratore di San Marco. In
Vene a, Per Combi, & La Nou, Con Licenza de’ Superiori, & Priuilegio.
Part. 1: MDCLXII [1662], 895 f.
SH
BK
Historia e Republikës së Venedikut nga Batista Nani, kalorës dhe prokuror i Shën Markut. Botuar në
Venecia, nga Per Combi, & La Nou, në vitin 1662. Në dy vëllime.
Giovan Battista Nani (1616-1678), i libër autori përshkruan Republikën e Venecias,

njohur gjithashtu në frëngjisht me emrin Jean e cila për gati një mijëvjeçar, që prej vitit
Baptiste Felix Gaspard Nani, ishte ambasador, 697, ishte fuqi e madhe financiare dhe detare,
bibliotekar, arkivist, botanist amator dhe sidomos gjatë Mesjetës dhe Rilindjes, si dhe
historian venecian, lindur në një familje një skenë e rëndësishme për kryqëzatat. Kjo
patricësh. Për 25 vjet (1643-1668) Battista e bëri Venecian një qytet-shtet dominues e të
Nani ishte ambasadori i Republikës së Venecias pasur gjatë gjithë këtyre periudhave historike.
në Francë. Kreu disa misione diplomatike në Nani shkroi gjithashtu edhe mbi komplotin e
Gjermani e më vonë u bë prokuror i Shën Markut. Spanjës kundër Republikës Veneciane.
Vepra e tij kryesore është “Historia e Republikës Në këtë vëllim ka mjaft të dhëna mbi historinë
së Venecias”, vepër kjo që u bë shumë e njohur e Shqipërisë dhe qytetet e saj bregdetare, si:
duke u përkthyer dhe në frëngjisht nga François Vlora, Butrinti, Lezha, Tivari, Ulqini, gjatë
Tallemant (1679) dhe Masclary (1702). Në luftërave turko-venedikase.

SH
BK

Dorëshkrim në arabisht e persisht
Në Bibliotekën Kombëtare Er-Reshid ibni Elul-muhsin Rivayetul-Mutaheri. [Tregime

të Shqipërisë, koleksioni i nga Mutaheri]. S.l., 1077 Hixhri (Kalendarit hënor islam) -
dorëshkrimeve në gjuhët vi 1665, sipas Kalendarit Gregorian, 220 fl.
orientale përmban rreth 1200
njësi, në arabisht, osmanisht
dhe persisht. Shumica
prej tyre janë kopjuar nga
kaligrafë të specializuar në
Shkodër, Berat, Elbasan,
Tiranë etj. Mes tyre dallohet
koleksioni i Bibliotekës së
Bushatllinjve, me rreth 150
dorëshkrime që mbajnë vulën
SH
e sundimtarëve të Shkodrës:
Mustafa dhe Karamahmut
pashë Bushatlliut.
Pjesë e këtij koleksioni

janë veprat e poetëve të
mëdhenj të botës orientale
dhe dorëshkrimet shqip me
alfabet arab. Vlen të veçohen
gjithashtu mynsheatet ose
krestomacitë dokumentare
(përmbledhje letrash private
BK
dhe shkresash zyrtare), një
pjesë e të cilave përmbajnë
të dhëna për historinë e
Shqipërisë dhe të qyteteve të
saj. Shumë prej tyre shquhen
për miniaturat në ar dhe
zbukurimet.
Dorëshkrim me përmbajtje fetare në arabisht dhe persisht i

shkruar në vitin 1665. Pa të dhëna për vendin ku është shkruar.

SH
BK

Arriani i Nikomedias
Arrianou peri Anabaseōs Aleksandrou, istoriōn vivlia 7. Tou a ou Indika. Arriani de

expeditçione] Alexçandri] Magni Historiarum Libri VII. Ejusdem Indica ex Bonavent.
Vulcanii Brug. Interpreta one. Nicolaus Blancardus e Veteribus libris recensuit, versionem
La nam emendavit, octo libros Animadversionum adjecit Amstelodami, Apud Joannem
Janssonium à Waesberge, & Viduam Elizaei Weyerstraet, 1668., 665 f., 2 fl. il.
SH
BK
Shtatë libra të historisë së Arrianit për ekspeditën e Aleksandrit të Madh. Nikolaus Blancardus e
ritregoi sipas librave të vjetër, e solli në latinisht dhe shtoi vërejtjet. Botuar në Amsterdam, nga Apud
Joannem Janssonium à Waesberge, & Viduam Elizaei Weyerstraet, në vitin 1688. Teksti në dy
kolona, greqisht dhe latinisht.
Arriani i Nikomedias (lat. Lucius Flavius konsiderohet si burimi kryesor i informimit për
Arrianus, greq. Arrianos) (Nikomedi 86/89- fushatat e Aleksandrit të Madh. Vepra ndahet
146/160): Historian grek, komandant ushtarak në 7 libra ku shfrytëzohen kryesisht të dhënat
dhe filozof i periudhës romake. Arriani ishte e Ksenofonit. Nis me rrëfimin e vdekjes së
nxënës i filozofit stoik Epiktetusit të Nikopolisit. Filipit dhe ngjitjen në fron të Aleksandrit.
Nga njohja që gëzonte në Athinë, u miqësua Përshkruhen luftërat me thrakët, tribalët, keltët,
me Perandorin Adrian i cili e bëri senator. Në si dhe kryengritjet e mbretërve ilirë: Klitusit dhe
vitin 130 u emërua konsull si dhe guvernator Glaukut. Vijon me pushtimin dhe shkatërrimin
i Kapadokias. U rikthye në Nikomedi duke u e Tebës, betejat me gjeneralët persianë dhe
shuguruar prift. Vdiq gjatë mbretërimit të Mark mposhtjen e Dariusit. Në vepër përshkruhet
Aurelit. figura dhe karakteri i Aleksandrit, si dhe bëmat
Vepra e tij “Anabasis e Aleksandrit” e tij apo dhe gabimet e tij.

SH
BK

Andrea Marmora
Della historia di Corfv Descri a da Andrea Marmora Nobile Corcirese. Libri o o. Al

Serenissimo e Principe ed Eccellen ssimo Senato di Vene a.
Vene a, Presso il Cur , 1672, 467 f., me il.
SH
Historia e Korfuzit nga Andrea Marmora, fisnik nga Korfuzi. Në tetë libra. Botuar në Venecia, nga
Presso il Curti, në vitin 1672.
Andrea Marmora (Andreas Marmoras)

(1618-1684): Shkencëtar dhe historian i shekullit
XVII me origjinë greke. Ndoqi karrierën
dhe Pompeut, për sulmin e parë dhe të dytë
norman dhe luftën e Durrësit, përshkruhen
luftërat turko-veneciane të shek. XV-XVI
ushtarake në shërbim të Venecias. Andrea dhe krahinat e qytetet bregdetare shqiptare në
Marmora shkroi në 1672 “Historinë e Korfuzit” këtë kohë (Himara, Vlora, Sopoti, Butrinti,
në italisht, të cilit udhëzuesit e sotëm të ishullit i Nivica etj.,) si dhe ekspedita e Sulejman
referohen si historia e parë e Korfuzit. Kanuniut kundër Himarës në vitin 1537. Libri
BK
Ky është botimi i parë dhe i vetëm i këtij shoqërohet me harta dhe gravura.
libri. Një pjesë e madhe e tij i kushtohet
Venedikut, i cili aneksoi në vitin 1386 ishujt Në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë
e detit Jon (përfshirë Korfuzin), dhe i mbajti gjëndet dhe një histori tjetër e Korfuzit, nga:
ata deri në 1797, vit që shënon edhe fundin
e Republikës së Venedikut prej Napoleonit. Quirini, Angelo Maria: Primordia
Në libër gjendet një përshkrim i pushtimit të Corcyrae post editionem Lyciensem anni
ishullit prej turqve në vitin 1536, siç ka po MDCCXXV. Ab auctore nuperrime recognita
ashtu një listë mjaft interesante të familjeve më et multis partibus adaucta, Superiorum
të shquara të Korfuzit në atë kohë. Përmenden Auctoritate. Brixiae, Excudebat Joannes
kolonitë helene në bregdetin e Ilirisë: Dyrrahu, Maria Rizzardi, 1738. 224 f., me il.
Buthroti, Apolonia, Vlora, trajtohet lufta civile
në Dyrrah dhe shkaku i luftës së Peloponezit, Origjina e Korkyrës (Korfuzit) pas botimit
përshkruhen po ashtu monedhat e prera në lician të vitit 1725, hartuar pak kohë përpara
Butrint, Apoloni dhe në Durrës, shumë prej dhe plotësuar me shumë pjesë nga autori. Botim
të cilave i janë kushtuar Pirros së Epirit. Ka i dytë i pajisur me një shtojcë, me numërtim
informacion për qytetet e tjera bregdetare të faqesh më vete me shifra romake. Botuar në
Shqipërisë në kohën e luftërave midis Çezarit Breshia në vitin 1738.

SH
BK

Heinrich Brewer
Historica rervm notabiliorvm quae ex anno MDCLXI, in annum MDCLXXII, in terris utriusque
imperatoris, electorum, principum, ac statuum utriusque Germaniae, accidere, breviter ac
svccincte. Per Henricvm Brewer Juliacensem, S.T.L. Pars VII.
Colonia e Agrippinae, 1672, 401 f., 1 fl. portret.
SH
Historia e ngjarjeve më të njohura, që kanë ndodhur nga viti 1661 deri në vitin 1672, në tokat e të
dyjave perandorive, historia e zgjedhësve, princërve dhe shteteve të secilës Gjermani, të pasqyruara
shkurt dhe ngjeshur nga Henrik Brewer. Pjesa VII. Botuar në Këln, në vitin 1672.
Heinrich Brewer (Henricus Brewer) Brachelio-Thuldenanae” në tetë vëllime, me të

BK
(1640-1713): Prift i kishës katolike dhe historian cilin Heinrich Brewer mori titullin “Historiograf
gjerman. Arsimin e mesëm e kreu në Këln. Jetoi Mbretëror”.
për disa vjet në Bon, ku punoi si kurator dhe Vepra “Historia e ngjarjeve më të
u mor me restaurimin e Katedrales së Bonit, njohura…” e bëri autorin të njohur, si për
periudhë kjo kur nisi të shkruante letërsi. Në rëndësinë e fakteve historike që jep ashtu dhe
vitin 1668 botoi një poemë poetike. Studimet e për saktësinë e tyre. Ai u cilësua si një historian
tij u thelluan më tej, kur në vitin 1667 u emërua origjinal në përshkrimin e fakteve. Në libër
lektor i teologjisë në Universitetin e Këlnit. janë pasqyruar ngjarjet e ndodhura përgjatë
Nga viti 1669 deri në vitin 1682 ishte rektor i viteve 1661-1672 në të dyja perandoritë. Në
manastirit të murgeshave në Këln, kohë gjatë përshkrimin e Perandorisë Osmane gjejmë
së cilës përfundoi dhe studimet e tij për histori. mjaft të dhëna historike për Shqipërinë dhe
Në vitin 1682 bëhet famullitar i kishës së Shën ngjarjet historike të shekullit XVII, siç ishte
Jakobit në Ahen. Pas 29 vjetësh largohet nga përgatitja e kryengritjes shqiptare të vitit
Ahen dhe kthehet në vendlindje. 1649 kundër ushtrive osmane. Gjithashtu janë
Vepra e tij më e rëndësishmë është “Historia pasqyruar dhe tërmetet e ndodhura në Shqipëri
e ngjarjeve më të njohura…”, të cilën e shkroi në vitin 1667. Në krah të frontespicit është një
gjatë viteve 1672-1675 në dy vëllime. U portret i Klementit X. Libri shoqërohet me një
pasua nga një libër tjetër “Historia Universalis parathënie nga autori.

SH
BK

Girolamo Brusoni
Historia dell’ul ma guerra tra veneziani e turchi. Nella qualle si contegono i successi delle
passate guerre nei Regni di Candia, e Dalmazia dall’anno 1644 fino al 1671...
Venezia, Presso Stefano Cur , 1673, Part.1: 310 f., Part.2: 34 f.
SH
BK
Historia e luftës së fundit midis venedikasve dhe turqve, në të cilën u pasqyruan sukseset e luftërave
të kaluara në Mbretërinë e Kandias dhe Dalmacisë nga viti 1644 deri në vitin 1671....
Botuar në Venecia, nga Presso Stefano Curti, në vitin 1673.
Girolamo Brusoni (1614-1686) ishte një paraprin trilogjisë së Glisomiros.

shkrimtar dhe studiues italian. Jeta e tij shënohet Vepra tjetër e tij “Historia dell’ultima guerra
nga disa zgjedhje të paqëndrueshme, që e bënë tra veneziani e turchi” është një përmbledhje e
atë të hynte në manastir dhe ta linte atë tri herë. luftërave të shumta që u zhvilluan gjatë shekullit
Ndër veprat e tij të hershme vlen të përmendet XVII mes venecianëve dhe turqve, sidomos në
romani “Turbulencat e veshjeve”, ku vihen Kandia dhe në Dalmaci. Në të gjen po ashtu një
në dukje veset brenda manastireve. Në 1652, informacion të zgjeruar lidhur me Shqipërinë,
pasi u largua nga manastiri për herë të tretë, ai qytetet, krahinat e saj, gjatë luftërave turko-
shkroi “Orestilla” (1652), një roman me tipare venedikase të gjysmës së dytë të shekullit XVII,
të forta autobiografike. Brusoni është gjithashtu si dhe për kryengritjen shqiptare antiturke të
autor i veprës “Historia d’Italia” (1656), e cila i vitit 1648.

SH
BK

Stefan Bizantini
Stefanos peri poleon=Stephanus de urbibus quem primus Thomas de Pinedo Lusitanus

La i jure donabat, &observa onibus Scru nio Variarum Linguarum, ac Praecipue
Hebraicae, Phoeniciae, Graecae&La nae detec s illustrabat, His addita praeter ejusdem
Stephani Fragmentum Colle ones Jacobi Gronovii cum codice Perusino, Unà cum gemino
Rerum&verborum Indice ad Stephanum&Thoma de Pinedo Observa ones Amstelodami,
Typis Jakobi de Jonge, 1678, 904 f.
Stefani mbi qytetet, vepër të cilën për herë të parë e solli në latinisht Tomas Luzitani, ilustruar
me vrojtime mbi gjuhë të ndryshme, posaçërisht mbi hebraishten, gjuhën fenikase, greqishten dhe
latinishten. Botuar në Amsterdam, nga Typis Jakobi de Jonge, në vitin 1678. Teksti është në greqisht
dhe latinisht.
Stefan Bizantini (Stephanus Byzantinus):
SH
Shkrimtar bizantin i cili jetoi në fund të shekullit
V, autor i veprës me titull “Ethnika” ose “Peri
poleon kai demon” (“Mbi qytetet dhe popujt”).
Fjalori gjeografik i hartuar nga Stefan Bizantini
konsiderohet të jetë, ndoshta, i pari që përmban
emrat e krahinave dhe vendeve të njohura në
antikitet, të renditura alfabetikisht. Botimi i
Si burime informacioni, përveç hulumtimeve
në terren, autori ka gjeografët dhe historianët e
mëdhenj të antikitetit, si: Artemidorin, Polibin,
Aelius Herodianusin, Herodotin, Tukiditin,
Ksenofonin, Strabonin, Arrianin etj. Por,
në të njëjtën kohë, edhe veprat e poetëve
dhe hartografëve të lashtësisë. Saktësia e
informacionit që ai sjell konsiderohet veçanërisht
vitit 1678, i botuar në Amsterdam nga Thomas e rëndësishme sepse mundëson verifikimin e
de Pinedo Lusitanus, një letrar i njohur hebre i vendndodhjes së mjaft prej vendbanimeve në
shekullit XVII, është përkthimi i parë i “Stefani epokën e tanishme. Njëherazi libri vazhdon
mbi qytetet dhe popujt” në latinisht. të jetë një burim i rëndësishëm informacioni
BK
rreth botës antike, me referenca mbi një
Në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë, nga numër të madh shkrimtarësh, historianësh dhe
po i njëjti autor, gjendet:
gjeografësh antikë. Edhe për filologun modern
libri i Stefan Bizantinit ka gjithashtu vlerë, pasi
Genuina Stephani Byzantini de urbibus
në të citohen fragmente nga shumë autorë antikë
et populis fragmenta. Abrahamus Berkelius
vepra e të cilëve nuk ka mbijetuar. Fjalori është
Latinam interpretationem & animadversiones
i rëndësishëm për historinë e Ilirisë, sepse jep
adjecit. Accedit Hannonis Carthaginensium
Regis Periplus. Graece & Latine Lugduni in njoftime jo vetëm mbi shumë qytete e fise të
Batavis [Leiden], Apud Danielem à Gaesbeeck, Ilirisë e të Epirit, të njohura edhe nga burime të
1674. 189 f. tjera më të vjetra, por edhe mbi qytetet të cilat
nuk ndeshen në asnjërën nga veprat e ruajtura
Fragmente të vërteta të Stefan Bizantinit, për të autorëve paraardhës. Në këtë vëllim gjejmë të
qytetet dhe për popujt. Solli në latinisht dhe pajisi dhëna për Dyrrahun (Dyrrachium, Epidamnus),
me shënime Abraham Berkeli. I shtohet edhe Antigonean, Apoloninë, Amantian, Aulonën,
lundrimi i Anonit, mbretit të kartagjenasve. Botuar Orikun, Butrintin (Buthrotus), Lisin, Bylisin,
në Lion në vitin 1674, Apud Danielem à Gaesbeeck. Delminiumin, Nikopolin, Lyknidin, Tegestrën
Teksti është në greqisht dhe latinisht. etj., si dhe për fiset ilire dhe për krahinat e tyre.

SH
BK

Charles du Fresne du Cange
Historia Byzan na duplici commentario illustrata. Prior familias ac stemata imperatorum

Constan nopolitarum, cum eorundem Augustorum Nomisma bus, &aliquot Iconibus.
Praeterea Familias Dalma cas&Turcicas comple tur: alter descrip onem urbis
Constan nopolitanae, qualis ex t sub Imperatoribus chris anis. Auctore Carlo du
Fresne Domino du Cange, Regi à Consillis&Franciae apud Ambianos Quaestore. Lute ae
Parisiorum [Paris], Apud Ludovicum Billaine, Bibliopolam Parisiensem, (I)I)C.LXXX [1680].
Cum Privilegio Regis Chris anissimi. 372 f.me il.; 203 f. me il.
SH
Historia Bizantine e ilustruar me dy komentarë. I pari përfshin familjet dhe stemat e perandorëve
bizantinë bashkë me monedhat dhe disa portrete të tyre. Përveç tyre përfshin edhe familje dalmate
dhe turke; i dyti përshkrimin e qytetit të Konstantinopojës, i cili ka qenë nën sundimin e perandorëve
të krishterë. Me autor Charles Du Fresne, zot i Du Cange… Botuar në Paris, nga Apud Ludovicum
Billaine, Bibliopolam Parisiensem, në vitin 1680.
BK
Charles du Fresne, sieur du Cange dhëna të rëndësishme lidhur me historinë e
(1610-1688): Filolog dhe historian i njohur i Bizantit, të ilustruara me dy komentarë. Në të
Mesjetës europiane dhe i Bizantit. Vepra e tij parin përfshihen familjet kryesore bizantine,
më e njohur është “Glossarium ad scriptores gjenealogjia dhe stemat e perandorëve bizantinë,
mediae et infimae Latinitatis”, botuar në tri bashkë me monedhat dhe disa portrete të tyre.
vëllime në Paris, në vitin 1678. Por dijet e tij të Në të përfshihen dhe disa prej familjeve më të
jashtëzakonshme gjuhësore, si dhe ato në fushën shquara dalmate dhe osmane.
e arkeologjisë, gjeografisë dhe jursiprudencës, e Në komentarin e dytë përshkruhet qyteti i
bënë atë një ndër historianët më të rëndësishëm Konstantinopojës nën sundimin e perandorëve
të Bizantit, të cilit ai i kushtoi një numër veprash. të krishterë. Në këtë pjesë gjenden gjithashtu
Në fakt, Du Cange është një ndër autorët e të dhëna për perandorin Kostandini i Madh,
cituar më shpesh nga Edward Gibbon në veprën gjenealogjinë e familjes së tij, por edhe të dhëna
e tij monumentale “Decline and Fall of the gjenealogjike dhe stemat e disa prej familjeve
Roman Empire”. Në njërin prej shënimeve të
feudale shqiptare si ajo e Dukagjinëve, e
tij në këtë vepër, Gibbon-i e quan Du Cange-in
Arianitëve, e Engjëjve nga Drishti, e Kastriotëve,
“Udhërrëfyesi ynë më i vyer dhe i sigurtë për
e Balshajve, e Bokalëve dhe e Spanëve. Botimi i
Mesjetën dhe Bizantin”.
parë i kësaj vepre i takon vitit 1648.
Vepra “Historia Bizantine” përmban të

SH
BK

Johann Peter von Vaelckeren
Vienna assediata da Turchi, & Liberata da Chris ani, o sia Narra one Giornaliera
dell'Assedio di Viennan Incominciato da 6. Di Maggio fino alli 15. Se embre 1683. Dato
in luce in Idioma La no, dal Signor Gio. Pietro Velcheren Cauagliere del Sacro Romano
Imperio, Consigliere di Stato, e di Guerra di S.M.C. suo Auditor Generale, & Historiographo.
Et impresso in Vienna con Priuilegio Cesareo, Nouamente trado o in Lingua Italiana da
Dorotheo Alimari, dedicata. All’Illustrissimo, & Eccellen ssimo Signor Conte Carlo Vicenzo
Giovanelli Nobile Veneto. In Vene a, S. Zulian all'Insegna del nome di Dio 1684, VI, 80 f.,
me il., 2 harta.
SH
BK
Vjena e rrethuar nga turqit dhe e çliruar nga të krishterët, ose një rrëfim ditor i rrethimit të Vjenës
që filloi nga 6 maji deri më 15 shtator 1683. Shtypur në gjuhën latine, nga z. Gio. Pietro Velcheren
Kalorësi i Perandorisë së Shenjtë Romake, këshilltar i shtetit dhe i luftës së S.M.C. revizor i saj i
përgjithshëm dhe historiograf. Shtypur në Vjenë, nga con Priuilegio Cesareo, përkthyer rishtas në
italisht nga Dorotheo Alimari. Për më të shquarin dhe më të shkëlqyeshmin z. kont Carlo Vicenzo
Giovanelli fisnik venecian. Botuar në Venecia, në vitin 1684.
Johann Peter von Vaelckeren (?-1690): osmanë që përparuan në Europë duke arritur
Historian, strateg dhe kalorës austriak. deri në Vjenë. Perandoria e Shenjtë Romake
Një vepër e rrallë mbi rrethimin e Vjenës bashkoi forcat me Komonuelthin Polako-
nga turqit dhe mbi betejën e Kahlenberg-ut, e Lituan për të luftuar turqit. Ashtu si në Lepanto
shkruar nga historiografi i gjykatës zyrtare dhe e në 1571, osmanët u mundën dhe kjo humbje e
plotësuar me dy harta. dytë sinjalizoi rënien e shpejtë të ndikimit të
Beteja e Vjenës më 1683 ishte një kthesë Perandorisë Osmane në Europë.
kryesore në përpjekjet europiane kundër turqve

SH
BK

Philipp Cluver
Introduc o in Universam Geographiam tam Veterem, quàm Novam olim Studio & Operà
Johannis Bunonis, Illustris. Gymnasii, quod Lüneburgi est, Historiar. Prof. & V. D. M. Mul s
locis emendata, memorabilibusque illustrata, necnon XLVI. Tabulis Geographicis melioribus
aucta; Cum Gra a & Privilegio Sacr. Caes. Maej. & Elect. Sax. Gvelferby , Impensis Conradi
Bunonis, 1686. [13] fl., 607 f., me harta.
SH
BK
Hyrje në gjeografinë e përgjithshme, sa të vjetër aq dhe të re dhe vepra e shkëlqyeshme e Johannis

Bunonis, përmirësuar në shumë vende dhe ilustruar e shtuar me 46 tabela gjeografike nga më të
mirat. Botuar, nga Impensis Conradi Bunonis, në vitin 1686.
Philipp Cluver (lat. Philippus Cluverius) nga një numër hartash e gravurash dhe ka
(1580-1622): Gjeograf gjerman, themelues i një sërë shënimesh gjeografike për Ilirikun e
gjeografisë historike. Cluver lindi në qytetin e Vjetër dhe të Ri, për Epirin dhe Shqipërinë, si
Danzigut, por pjesën më të madhe të karrierës e dhe përshkrime të qyteteve si Shkodra, Vlora,
kaloi pranë Universitetit të Lajdenit. Kjo vepër, Durrësi, Kruja, Ulqini, Lezha, Apolonia,
e botuar pas vdekjes së autorit, konsiderohet si Butrinti, Himara, Orikumi, Antigonea, bashkë
vepra e parë e gjeografisë moderne. Shoqërohet me të dhëna për banorët e tyre.

SH
BK

Perikope (Pjesë) Ungjilli
Evangelistarion periechon n tōn evangelistōn diadochīn Ene īsin, Para Nikolaō Glykei tō
ex Iōanninōn, 1686, 257 f.
SH
BK
Perikope (Pjesë) Ungjilli. Botuar në Venecia në vitin 1686. Prejardhja: Manastiri i Ungjillëzimit,
Vanistër, Dropull, Gjirokastër.
Zbukurimet e kapakut janë të lyera me ar. Mbishkrimi është përkatësisht në greqisht.

Mbartin figura shenjtorësh dhe simbole për Ungjilli mund të jetë dhuratë e njerëzve të pasur
festa të mëdha, të identifikuara në gjuhën sllave. pranë oborreve të Moldovllahisë.

SH
BK

Girolamo Albrizzi
Esa a no a del Peloponneso volgarmente penisola della Morea diuisa in o o prouincie

descri e geograficamente, doue si legge l’origine de primi habitan , con li nomi, che
diedero alle prouincie, ci à, & altro con sue istorie, & acquis fa dalla serenissima
republica di Vene a, dall’anno 1684. sino al dì presente. Adornato di quan tà di figure in
rame. Consacrato al Serenissimo Principe Chris ano Ernesto marchese di Brandemburg
In Vene a: per Girolamo Albrizzi, 1687, 143 f., me il.
SH
BK
Njoftime të sakta për Peloponezin, rëndom i quajtur gadishulli i Moresë, ndarë në tetë provinca,
përshkruar gjeografikisht, ku flitet për zanafillën e banorëve të parë, me emrat që iu dhanë provincave,
qyteteve, dhe me historitë e tyre, bashkë me arritjet e Republikës së Venecias nga viti 1684 deri më
sot. Pajisur me figurina bakri. Libri i kushtohet Princit Christiano Ernesto markez i Brandenburgut.
Botuar në Venecia, nga Girolamo Albrizzi, në vitin 1687.
Girolamo Albrizzi vinte nga një familje Vallisnieri.

fisnike nga Bergamo. Në fund të shekullit Libri “Njoftime të sakta për Peloponezin...”,
XVII ai ngriti shtëpinë botuese “Albrizzi”, i shkruar gjatë periudhës së luftrave turko-
e njohur për botimin e një sërë historish të veneciane në Peloponez, përmban shumë
Venedikut: “Protogiornale Veneto”, “Pallade gravura të qyteteve dhe kështjellave të
Veneta”, “Giornale Veneto de’ Letterati” etj. Peloponezit, te të cilat ndjehet ndikimi i
Ai, gjithashtu, krijoi dhe drejtoi revistën Coronelli-t. Por, sidoqoftë, duhet thënë se
“Galleria di Minerva” si dhe akademinë me të në gravurat e librit të Albrizzi-t dallohet një
njëjtin emër, ku bashkëpunoi me Konstantin, vëmendje më e madhe për detajet dhe, në
themeluesin e Akademisë Kozmografike të përgjithësi, cilësia e tyre është më e mirë.
Argonautëve, si dhe mjekun e natyralistin A.

SH
BK

Cornelio Magni
Relazione della ci à d’Athene: colle prouincie dell’ A ca, Focia, Beozia, e Negroponte, ne’
tempi, che furono queste passegiate da Cornelio Magni Parmegiano l’anno 1674, e dallo
stesso publicata l’anno 1688, 435 f., 6 fl. me il.
SH
Relacion lidhur me qytetin e Athinës: bashkë me provincat e Atikës, Fokisë, Beotisë dhe Negropontit,
në kohën kur ato i vizitoi Cornelio Magni Parmegiano, në vitin 1674, dhe po prej tij botuar në vitin
1688. Botuar në Parma.
BK
Pas rënies së Konstantinopojës, në vitin 1453, vitin 1688. Kjo vepër, e konsideruar sot një botim
dhe pushtimit të Greqisë pak vjet më pas, për të mjaft i rrallë, pati ndikim të madh në Europën
huajt, e sidomos për europianët, u bë praktikisht e kohës, duke qenë një nga përshkrimet e para
e pamundur të shkelnin në Athinë dhe në të një dëshmitari okular të qytetit të Athinës e
përgjithësi në Greqi. Cornelio Magni (1638- të monumenteve të saj pas pushtimit turk. E
1692) ishte një nga europianët e parë që arriti shoqëruar me një numër të madh gravurash e
të vizitonte Athinën në vitin 1674, kur si pjesë ilustrimesh, ajo zë një vend të rëndësishëm në
e grupit që shoqëronte ambasadorin francez historinë e kulturës së Rilindjes për kontributin
Nointel, gjatë rrugës së kthimit nga Stambolli, e veçantë që pati për të bërë të njohur në Europë
pati mundësinë të udhëtonte nëpër Greqi. arkitekturën e Greqisë antike. Ishte koha kur
Librat e tij me përshkrimin e këtij udhëtimi, si Europa e Rilindjes qe e etur për të rilidhur fillin
dhe të qëndrimit të tij disavjeçar në Stamboll, e ndërprerë gjatë Mesjetës me trashëgiminë e
konsiderohen si një burim i rëndësishëm për antikitetit grek.
të njohur situatën politike, ekonomike e fetare Vepra e Cornelio Magni-t vlerësohet për
të Perandorisë Osmane të asaj periudhe. Por përshkrimin e saktë dhe të hollësishëm të një
sidoqoftë, vepra e tij më e rëndësishme qe numri të madh monumentesh të Athinës, dhe të
“Relazione della città d’Athene…”, e botuar në viseve përreth saj, përshirë dhe Maratonën.

SH
BK

Francesco Piacenza Napolitano
L’Egeo redivivo: o’sia chorographia dell’Arcipelago, E dello stato primiero, & atuale di quell
isole, regni, ci aà, popola oni, dominij, costumi, sito, & imprese, con la breue descri one
par colare si del suo ambito li orale, che della Grecia, Morea, o Peloponnese, di Candia, e
Cipri, con le sue piante in rame al piu viuo. Modena, Per gli Eredi Soliani Stampatori Ducali,
1688.
SH
BK
Egjeu i ringjallur: ose koreografia e Arkipelagut, dhe gjendja se si kanë qenë dhe si janë aktualisht
këta ishuj, mbretëri, qytete, popullata, zotërime, zakone, vende dhe sipërmarrje, me përshkrimin e
shkurtër e të veçantë të viseve bregdetare që nga Greqia e Morea, ose Peloponezi, te Kandia dhe
Qipro, me hartat e tyre... Botuar në Modena, nga Per gli Eredi Soliani Stampatori Ducali, në vitin
1688.
Francesco Piacenza Napolitano (1637- në veprat e një sërë autorëve të tjerë, por,
1687): Jurist, diplomat dhe shahist italian. njëherazi, edhe në vëzhgimet konkrete që bëri
Pas një udhëtimi në ishujt e detit Egje, ai në terren. Libri shoqërohet me një numër të
shkroi një libër përshkrimesh të pasur me madh gravurash mjaft interesante. Gjenden
detaje të hollësishme për këta ishuj, sidomos gjithashtu njoftime të shkurtra gjeografike për
të atyre më pak të njohur, duke i shoqëruar Epirin dhe Ilirinë e Jugut, të cilat janë marrë
edhe me informacione të rëndësishme për nga autorë të lashtësisë, sikundër flitet për
historinë e tyre gjatë Mesjetës. Për realizimin pushtimin e Durrësit nga perandori bizantin
e botimit të tij, Francesco Piacenza u mbështet Andronik.

SH
BK

Kosma Mavrudhi
Mavrudhi, Kosma: Akolouthia tou agiou endoxou vasileōs , kai megalomartyros Iōannou
tou Vladimīrou kai Thavmatourgou Ene īsin: Para Iōann Antōniō tō Ioulianō, 1690.
SH
BK
Shërbesa e Shën Joan Vladimirit. Botuar në Venecia në vitin 1690.
Libri është shërbesa e parë e shtypur në së Durrësit si edhe igumen (kryemurg) i

përnderim të Shën Joan Vladimirit. E sponsorizuar manastirit të Shenjtorit në Shijon, Elbasan.
nga elbasanasi Joan Papa, shërbesa besohet se Shërbesa përbën dëshminë e parë të përhapjes së
është vepra e qipriotit Kosma Mavrudhit, ish përnderimit të shenjtorit në gjithë juridiksionin e
mitropolitit të Qitios (në Qipro), i cili ka shërbyer Kryepeshkopatës së Ohrit. Gravura e shenjtorit
si mëkëmbës dhe më pas mitropolit i Mitropolisë mban firmën: “Suor Isabella Piccini scolpi”.

SH
BK

Dionisi i Alikarnasit
Dionysiou Alikarnaseōs ta eyriskomena, istorika te kai rītorika syngrammata. Dionysii

Halicarnassei scripta, quae extant, omnia, et historica, et retorica. E veterum librorum
auctoritate doctorumque hominum animadversionibus, quamplurimis in locis emendata
& interpolata; cum La na versione ad Graeci exemplaris fidem denuo sic collata &
conformata, ut plerisque in locis sit plane nova. Additae e am Notae, quibus de utriusque
textus vel emenda one vel explana one agitur. Adjec praeterea duo locuple ssimi
rerum & verborum Indices, alter Graecus; alter La nus. Opera & Studio Friderici Sylburgii
Veterensis. Lipsiae, Impensis Mauri Georgii Weidmanni, Literis Christophori Guntheri,
1691, 824 f.
Dionysiou Alikarnaseōs Tomos B, o ta rītorika kai ta kri ka perichōn. Dionysii Halikarnassei

Tomus II, Rhetoricos ejus et cri cos libros con nens; duobus tracta bus nusquam ante vulga s
auctus. Addita sex tractatuum versio La na, mul s in locis emendata. Additus item notarum
libellus, in quo praeter variae scripturae indica onem, plurima loca par m emendantur, par m
illustrantur. Additus denique duplex rerum & verborum index, La nus & Graecus. Catalogus
singulorum tractatuum, tam eorum . Opera & studio Friderici Sylburgii Veterensis Lipsiae,
SH
Impensis Mauri Georgii Weidmanni, Literis Christophori Guntheri, 1691, 388 f.
Dy vëllime të bashkëlidhur me frontespice e numërtim faqesh më vete.
Vëllmi i parë
Veprat e Dionisit të Alikarnasit, me karakter historik dhe retorik, me rëndësinë e librave të vjetër dhe
me vërejtjet e njerëzve të ditur, të ndrequra e të përmirësuara në shumë vende… Me dy tregues
lëndorë shumë të pasur, njëri në latinisht e tjetri në greqisht.
Vëllimi i dytë i Dionisit të Alikarnasit që përmban veprat retorike dhe kritike të tij.
BK
Botuar në Lajpcig, nga Impensis Mauritti Georgii Weidmanni, Literis Christophori Guntheri, në vitin
1691. Teksti greqisht dhe latinisht në dy kolona.
Dionisi i Alikarnasit (shek. I p.e.s) ishte përdorur burime më të lashta, se romakët ishin
një historian dhe mësues grek i retorikës në pasardhës të mirëfilltë të grekëve të vjetër. Sipas
kohën e Augustit. Vepra e tij më e rëndësishme, tij, historia është mësim filozofie me shembuj,
e titulluar “Arkeologjia Romake”/“Romaiki dhe këtë ide ai e ka realizuar nga këndvështrimi
archeologia”, përfshin historinë e Romës nga i një retoriku grek. Vepra e tij, bashkë me atë të
epoka mitike deri në fillimin e Luftës së Parë Tit Livit (59/64 p.e.s. - 12/17), konsiderohen si
Kartagjenase (264 p.e.s). Ajo u nda në njëzet burimet më të besueshme lidhur me periudhën e
vëllime, nga të cilat nëntë të parat janë ruajtur hershme të historsë romake. Në këtë vëllim janë
në tërësinë e tyre, i dhjeti dhe i njëmbëdhjeti përfshirë 11 libra të kësaj historie.
pothuajse tërësisht, ndërsa vëllimet e mbetura Dionisi ishte gjithashtu autor i disa traktateve
në fragmente. Qëllimi kryesor i autorit ishte retorike. Përveç “Për sintezën e emrave” (“Pery
të pajtonte grekët me sundimin e Romës, duke syntheseōs onomatōn”), ai shkroi monografitë e
u zgjeruar mbi cilësitë e mira të pushtuesve të para të kritikës letrare, të cilat tregojnë aftësinë e
tyre dhe gjithashtu duke argumentuar e duke tij delikate kritike.

SH
BK

Barthelemy d’Herbelot
Bibliotheque orientale ou Dic onary Universel contenant generalement tout ce qui

regarde la connoissance des peoples de l’Orient, leurs histories et tradi ons veritable ou
fabuleuses. Leurs gouvernement loix coutumes moeurs guerres, e les revolu ons de leurs
empires. Les vies et ac ons remarquables de tous leurs saints. Des jugemens cri ques et
des extra its de tous leurs ouvrages.Leurs sciences, et leurs arts. Paris, Par la compagnie
des Libraires, 1697, 1059 f.
SH
Biblioteka orientale ose Fjalori universal që në përgjithësi përmban gjithçka që lidhet me njohjen e
historisë, traditave të vërteta ose përrallore të popujve të Lindjes. Qeveritë, ligjet, zakonet, luftërat
BK
dhe revolucionet e perandorive të tyre. Jetët dhe veprimet e jashtëzakonshme të gjithë shenjtorëve
të tyre. Gjykime kritike dhe ekstrakte nga të gjitha veprat e tyre, shkencat dhe artet. Botuar në Paris,
Par la compagnie des Libraires, në vitin 1697.
Barthelemy d’Herbelot (1625-1695) lindi në të Hadji Khalfa (Katip Çelebi), ashtu si dhe te një
Paris. Studimet i kreu në Universitetin e Parisit ku numër i madh dorëshkrimesh arabe dhe turke të
iu përkushtua studimit të gjuhëve orientale. Më konsultuara prej autorit. Deri në shekullin XIX, ky
pas, për të përsosur njohjen e tyre, shkoi në Itali, fjalor, me gati 8,600 zera, vazhdoi të kishte mjaft
ku një ndihmë të veçantë do t’i jepte kontakti me ndikim, duke shërbyer si burim frymëzimi për
orientalistët e kohës. brezat e artistëve, shkrimtarëve dhe udhëtarëve
Kur u kthye në Francë pas një viti e gjysmë, të interesuar për Orientin. Botimi shoqërohet me
u emërua pranë mbretit si sekretar dhe përkthyes një parathënie nga Antoine Galland, në të cilën
i gjuhëve orientale. Vepra e tij “Bibliothèque ai skicon linjat kryesore të historisë së Lindjes
orientale…”, të cilës ai i kushtoi pothuajse të gjithë dhe të fesë myslimane. Libri sjell gjithashtu
jetën, u përfundua në 1697, pas vdekjes së tij, nga shumë të dhëna për shqiptarët dhe qytetet e tyre:
Antoine Galland. Ajo është mbështetur kryesisht Krujën, Shkodrën, Durrësin, Lezhën, si dhe për
në bibliografinë e pasur arabe (Kashf al-Zunun) Skënderbeun.

SH
BK

Vincenzo Maria Coronelli
Ci à, Fortezze, ed altri Luoghi principali Dell’Albania, Epiro, e Livadia, e par colarmente i

possedu da Vene Descri e Delinea dal P. Coronelli. S. l., s. a., 81 [=76] fl. me harta.
Qytete, fortesa dhe vende të tjera të rëndësishme të Shqipërisë, të Epirit dhe të Livadhjasë, e
veçanërisht ato nën zotërimin e Venedikut, përshkruar e skicuar nga Koroneli. Pa vit dhe vend botimi.
Vincenzo Maria Coronelli (1650-1718): Frat botuara e ribotuara në gjuhë të ndryshme.

venedikas i Urdhrit të Françeskanëve, gjeograf,
hartograf emërmadh i shek. XVII, kozmograf Vëllimi, - me përmbledhje hartash e
SH
zyrtar i Republikës së Venedikut, themelues i
Akademisë Kozmografike të Argonautëve (e para
shoqëri gjeografike në botë), përgatitës i botimit në
7 vëllime të “Biblioteca Universale Sacro-Profana”
(1701-1707) që konsiderohet enciklopedia e parë
alfabetike në botë. I doktoruar në teologji (Romë,
1673), ndonëse ushtroi detyrimet e përditshme të
klerikut, pasioni në përpilimin e qindra hartave
planimetrish, - është një ndër albumet e rralla të
Koronelit, hartat e të cilit patën ndikim të madh
në Europë. Në të gjenden përshkrime historiko-
gjeografike të Korfuzit dhe bregdetit të Epirit,
të qyteteve të Prevezës dhe Gumenicës, të
kryepeshkopatës së Tivarit gjatë luftrave turko-
venedikase, planimetri e pamje panoramike
qytetesh e kështjellash të Shqipërisë, si: Durrësi,
apo përgatitjen e globeve të famshme gjeografikë Vlora, Kanina, Sazani, Ulqini, Tivari, Sopoti,
(qiellore dhe tokësore), ndër to edhe ato për Dukën Butrinti, Preveza, Parga, Margariti dhe Gumenica,
e Parmës dhe Luigjin XIV (pjesë e koleksioneve me të dhëna historike për to, si dhe dy riporodhime
të Bibliotekës Kombëtare të Francës), mbeten grafike veshjesh epirote). Ndërsa, harta e çmuar
BK
angazhimet më gjurmëlënëse të tij, duke e renditur Corso delli Fiumi Drino e Boiana nella Dalmatia
ndër hartografët më të mëdhenj dhe konstruktorë (Rrjedhja e lumenve Drin dhe Buna në Dalmaci), -
globesh ndër më të shquarit të shek. XVII. me të dhëna të hollësishme historike, gjeografike,
Koroneli njihet për përgatitjen e hartave rajonale, demografike, toponomastike, etnografike dhe
tipike për periudhën kur u përpiluan. Në to spikatin statistikore për vendbanimet shqiptare, - përveç
edhe harta që sjellin të dhëna të shumta e të sakta Shqipërisë veriore duke filluar nga derdhja e lumit
historike, etnografike, topografike etj., për trojet Drin, përfshin të gjithë Malin e Zi, territoret e
shqiptare, veçanërisht ato të Veriut të Shqipërisë, Kotorrit e Raguzës, një pjesë të Dalmacisë jugore,
duke përbërë burime të mirëfillta informacioni Hercegovinën ose dukatin e Sh’Sabës, si dhe një
për studimet albanologjike edhe në ditët e sotme. pjesë të Serbisë jugore. Gjen të dhëna interesante
Edhe Kosova me shtrirjen e saj territoriale dhe të për numrin e shtëpive dhe qendrave të banuara,
dhënat topografike, gjeografike e historike është numrin e banorëve sipas përkatësisë etnike (turq,
e pranishme në hartat e Koronelit. Përfshirja serbë grekë) apo fetare (mysliman, katolik,
e Arbërisë në disa harta të botimeve të tij të ortodoks), për qytetin e Shkodrës dhe fshatrat e
rëndësishme u bë objekt i veprës historiografike saj, për Prizrenin, Pejën, Gjakovën, Mitrovicën,
të Ermanno Armao-s “Vende, kisha, lumenj, male Prishtinën, Ulqinin, Tivarin, Deçanin, Shkupin
e toponime të ndryshme të një harte të lashtë të etj., shoqëruar me shpjegime historike për këto
Shqipërisë Veriore”. Trashëgimia e botimeve qytete, fshatrat, lumenjtë, liqenet, lundrimin,
albanologjike të Koronelit përfshin vepra të tërmetet, ndërtesat fetare më të rëndësishme etj.

SH
BK

Vincenzo Maria Coronelli
SH
BK
IIsolario dell’Atlante Veneto del P. Coronelli Parte 1-2. In Vene a, 1697. Con Privilegio dell Ecc. Senato.
Ishujt në Atlasin venedikas (pjesa 1-2) nga At Koroneli. Pjesa 1-2. Botuar në Venecia në vitin 1697.
Vepra monumentale e Coronell-it “Ishujt Paqësorin, me vëmendje të veçantë për ishujt

në Atlasin Venedikas”, e ilustruar me stilin venecianë.
krejt të veçantë të tij, renditet ndër atlasët më Në këtë vëllim gjendet edhe harta e bregdetit
dekorativë të shek. XVII, duke përbërë një të Dalmacisë dhe ajo e Greqisë, në të cilat
studim gjithëpërfshirës të ishujve të botës përfshihen pjesë të bregdetit verior të Shqipërisë
ashtu siç njiheshin në kohën e tij. I pasur me me të dhëna të shkurtra historiko-gjeografike, si:
harta, pamje panoramike malesh, qytetesh, Tivari, Ulqini, Shkodra, Lezha, Apoloni, Vlorë,
kështjellash,portesh, të shoqëruara me tekste Himarë, Kaninë, Pargë, Gumenicë etj., si dhe
shpjeguese historike e topografike, si dhe lumenjtë Buna dhe Drini etj.
elementë gjeografikë, një pjesë e të cilave
përdoren edhe në hartat e sotme, krijohet një Nga i njëjti autor në koleksionet e Bibliotekës
tablo e kohës për rajonin e Mesdheut, Italinë dhe Kombëtare të Shqipërisë gjenden edhe:
Adriatikun, Europën, Afrikën, Japoninë, Azinë,
SH
BK
Part. 1: fl., 312 f. me il. dhe harta, Part 2. 170 f. me il. dhe harta.
Historische und topographische ausfuhrliche Memorie istoriografiche dell’Regno della Morea,

Beschrei-bung der Reiche Morea und Negroponte. racqvistata dall’armi della Ser[enissi]ma Repvblica
Wie auch der Insulen und hafen selbigen Meeres di Venetia, di quello di Negroponte, e de littorali fin
bis an Salonich. Franckfurt am Mey, 1687. 408 f. a Saloniche. In Venetia, 1688. 240 f., 42 fl. il.
me il.
Memorie istoriografiche de Regni della Morea,
Memorie istoriogeografiche della Morea Negroponte e Littorali fin a Salonichi. Accresciute
riacqvistata dall’armi Venete, del regno di in questa seconda edizione. Republica di Venezia.
Negroponte e degli altri luoghi circonuicini, e S. a. 237 f., 42 fl. il.
di quelli c’hanno sottomesso nella Dalmazia, e
nell Epiro. Dal principio della guerra intimata Corso delli Fiumi Drino e Boiana nella
al Turco in Costantinopoli nel 1684, sin’all’anno Dalmatia.Scala di Miglia Italiane [1 : 318 000]. In
presente 1687 In Venetia, 1687. 93 fl. me il. Venezia, 1688; 61,5 x 44,7 cm (hartë).
Titus Flavius Josefus
Histoire des Juifs, écrite par Flavius Joseph, sous le tre de An quitez judaïques, traduite
sur l’original grec reveu sur divers manuscrits, par monsieur Arnauld d’Andilly. À Paris:
Louis Roulland, 1700, Tom. 1, 913 f.; Tom 2, 605 f.
SH
Historia e hebrenjve, shkruar nga Flavius Joseph, nën titullin Antikitete hebraike, përkthyer nga
origjinali në greqisht, i rishikuar në dorëshkrime të ndryshme, nga Z. Arnauld d'Andilly. Botuar në
BK
Paris në dy vëllime, nga Louis Roulland, në vitin 1700.
Titus Flavius Josefus, (ebr. Yosef Ben e Perandorit, Titusin, dhe gjatë rrethimit të
Matit Tyahu): Historian romako-hebre i shek. Jeruzalemit në vitin 70 shërbeu si përkthyes.
I, lindur në Jeruzalem. I ati ishte prift, ndërsa Vepra e tij kryesore është “Antikiteti i
e ëma rridhte nga një familje mbretërore. hebrejve”, ku përshkruhet historia dhe lufta e
Fillimisht luftoi kundër romakëve në Luftën parë e hebrejve me romakët, si dhe rrethimi i
e Parë romako-hebreje si komandant i forcave qytetit të fortifikuar të Masadës. Vepra ka 21
hebreje, derisa u rrethua nga romakët të kapituj në të cilët paraqitet historia e hebrejve,
udhëhequr nga Vespasiani në vitin 67 p.e.s. ligjet dhe zakonet e tyre. Duke qenë vetë
Duke qenë se Jozefi kishte bërë një profeci dëshmitar okular, T. Jozefi synoi të përshkruante
nëpërmjet së cilës parashikonte kurorëzimin të vërtetën të parë me sytë e hebrejve, çka e pati
e Vespasianit Perandor të Romës, Vespasiani përcjellë dhe në librin “Luftrat hebraike”. Libri
vendosi ta mbante atë skllav dhe përkthyes. përfshin dhe një shtojcë autobiografike, në të
Pas kurorëzimit të tij perandor, Vespasiani i cilën autori përpiqet të përligjë veprimet e tij
fali lirinë duke i dhënë edhe emrin e familjes në shërbim të forcave pushtuese romake gjatë
së tij, Flavius. Jozefi lidhi miqësi me djalin luftës.

SH
BK

Aristoteli në arabisht
Terjume Kitabi Timadis, li Ahmad Bin Seyid Abdul Gadir. [Marok], 1119 Hixhri (kalendarit
hënor islam) - [1707] (kalendarit Gregorian).
SH
BK
Politika e Aristotelit.
Dorëshkrimi i vitit 1119 Hixhri, sipas Gadir. Dorëshkrimi ka vulën e bibliotekës së

kalendarit hënor islam, që i përket vitit 1707 famshme të Bushatllinjve (shek. XV-XIX),
sipas kalendarit Gregorian. Është shkruar e cila përmban 150 dorëshkrime në gjuhët
në Marok. Teksti është në gjuhën arabe, me orientale, në fusha të tilla si: fe, filozofi,
këshilla mbi mënyrën e qeverisjes. Përkthyesi gjuhësi, letërsi, administratë, kozmografi,
i veprës është Ahmad Bin Seyid Abdul retorikë etj.

SH
BK

Homeri
Omīrou Ilias kai Odysseia kai eis a as scholia, ī exīgīsis, tōn palaiōn=Homeri Ilias &
Odyssea, et in easdem scholia, sive interpreta o, veterum. Item notae perpetuae, in
textum&scholia, variae lec ones, &c. cum versione la na emenda ssimâ: accedunt
Batrachomyomachia, Hymni & Epigrammata, unà cum Fragmen s, &gemini indices: totum
opus cum plurimis mss. vetuissimis, &op mis ed onibus collatum, auctum, emendatum,
&priscae integrita res tutum. Opera, studio, & impensis, Josuae Barnes Cantabrigiae:
Apud Cornelium Crownfield, 1711, 990 f.
Omīrou a as Odysseia kai eis a as scholia, ī exīgīsis, tōn palaiōn=Homeri Odyssea, et in

eandem scholia, sive interpreta o, veterum: unà cum no s perpetuis, in textum &scholia,
necnon variis lec onibus longè plurimis, &versione La na, accura ori limâ perpolita
Cantabrigiae: Apud Cornelium Crownfield, 1711, 954 f.
SH
Iliada dhe Odisea të Homerit me komente dhe shpjegime. Botuar në Angli në vitin 1711. Teksti në
greqisht dhe latinisht në dy kolona paralele.
Odisea e Homerit me komente dhe shpjegime. Botuar në Angli në vitin 1711. Teksti në greqisht dhe
latinisht, i ndarë në dy kolona.
Homeri (Omiros) është poeti i madh i t’i lexojmë, analizojmë dhe kontekstualizojmë
Greqisë së lashtë, i cili përmes dy veprave, këto vepra në historinë botërore, kuptohet vlera
të mirënjohurave “Iliada” dhe “Odisea”, u e patjetërsueshme dhe rëndësia e posaçme që ato
BK
bë përgjithmonë i pavdekshëm për kulturën kanë. Mbi to grekët ndërtuan kulturën e tyre. Për
botërore. Për datat e sakta të jetës së autorit dhe historinë njerëzore ato janë monumente kulture,
krijimtarinë e tij letrare kritikët ndajnë mendime sepse falë tyre antikiteti grek u përcoll në kohët
të ndryshme, madje faktet që të precizojnë skajet moderne, duke ndikuar, frymëzuar dhe pasuruar
jetësore të poetit (lindjen dhe vdekjen) thuajse në veçanti letërsinë europiane. Asnjë poet tjetër,
mungojnë. Siç ka ndodhur përgjithësisht me botën madje as Virgjili me Danten, nuk mund të
antike, ku mjegulla e kohës shumë herë nuk ka krahasohen me Homerin.
mundur dot të pastrohet, ashtu ka ndodhur edhe
me poetin e madh. Thuhet se Homeri ka jetuar Botimi i Anglisë i vitit 1711 i sjell bashkë
rreth shekullit IX p.e.s. Në antikitet, autorësia “Iliadën” dhe “Odisenë” në një botim. Poemat
e tij për poemat nuk u vu në dyshim, ndërsa janë shoqëruar me komente e shpjegime të
studimet bashkëkohore supozojnë kryesisht se shumta. Janë shkruar në një dialekt poetik
“Iliada” dhe “Odisea” u kompozuan në mënyrë grek, një përbërje letrare e greqishtes eolike,
të pavarur, dhe vetë historitë u formuan si pjesë jonike dhe dialekteve të tjera të greqishtes së
e një tradite të gjatë gojore. Duke pasur parasysh lashtë.
analfabetizmin e përhapur, këto studime thonë Në botimin tjetër të po këtij viti është poema
se poemat u interpretuan nga një rapsod dhe “Odisea”, e cila përmban 12.110 rreshta.
kish më shumë gjasa që ato të dëgjoheshin sesa Përveç saj, gjejmë dhe fragmente të “Luftës së
të lexoheshin. Mirëpo, pavarësisht diskutimit Bretkosave”, himne dhe epigrame të Homerit.
nëse Homeri ka ekzistuar ose jo, kur fillojmë Tekstet janë shoqëruar me shënime e komente.

SH
BK

Joan Kantakuzeni
Iōannou tou Kantakouzīnou apovasileōsistoriōn vivlia d’. Joannis Cantacuzeni eximperatoris

historiarum. Libri IV. Jacobus Pontanus Soc. Jesu La ne ver t, & Notas suas cum Jacobi
Gretseri ejusdem Societa s Anno onibus addidit. Graece nunc primum prodeunt ex
codice MS Bibliothecae Viri Illustrissimi Petri Seguierii Franciae Cancellarii Vene is, Ex.
Typographia Bartholomaei Javarina, 1729, 724 f.
Katër libra për historinë nga Joan Kantakuzeni, ish-perandor. Përkthyer në latinisht nga Jakob
Pontani i Urdhrit Jezuit dhe pajisur me shënimet e tij dhe të Jakob Gretserit i të njëjtit Urdhër. Të
SH
sapodala nga dorëshkrimi greqisht i bibliotekës së të përndriturit Petro Segujeri. Botuar në Venecia,
nga Ex. Typographia Bartholomaei Javarina, në vitin 1729. Teksti është në greqisht dhe latinisht.
Libri është pjesë e serisë “Corpus Historiae Byzantinae”.
Joani VI Kantakuzeni (Iōannīs VI

Kantakouzīnos) (1292-1383): Perandor dhe
librat e parë të veprës së Aristotelit - “Etika”,
dhe disa traktate të diskutueshme teologjike,
historian bizantin. Ai ishte këshilltari kryesor përfshirë një në favor të doktrinës mistike greke
i Andronikut III Paleolog (1297-1341), pasi e Hezikazmit (Ησυχασμού).
kishte ndihmuar atë të merrte fronin nga gjyshi i Vepra e tij me katër vëllime, “Historia”
tij Androniku II (1282-1328). Nga 1328 deri në (Ιστορία), është përkthyer në latinisht nga
BK
1341 Kantakuzeni drejtoi politikën e brendshme Jacobus Pontanus (1542-1626): jezuit gjerman,
dhe të jashtme për perandorin, inkurajoi një shkrimtar dhe humanist, ndërsa Jacob Gretser
reformë në gjykata dhe nxiti pavarësinë tregtare (1562-1625), shkrimtar i famshëm jezuit
nga gjenovezët dhe venecianët duke filluar gjerman, e pajisi veprën me shënime. Vepra me
një projekt të madh të ndërtimit të anijeve. U katër vëllime e Kantakuzenit është një burim i
shqua në betejën kundër serbëve dhe në 1337 vlefshëm për periudhën nga 1320 deri në 1357.
ndihmoi në përfshirjen e Despotatit të Epirit Joan Kantakuzeni është kronisti i parë
në perandori. Kur Androniku III vdiq, në 1341, bizantin, i cili i përmend shqiptarët në Epir
Kantakuzeni shërbeu si regjent për të riun si faktor politik. Ai i përmend shqiptarët si
Joan V Paleolog (1332-1391). U kurorëzua kryengritësa, kur në vitin 1340 udhëhoqi ushtrinë
perandor vetëm në 1347, si bashkë-perandor i bizantine kundër tyre në Epir, gjatë fushatës për
Joan V Paleolog (Ιωάννη V) (1332-1391), por pushtimin e Etolisë dhe të Akarnanisë. Kronika
mosmarrëveshja me të mbi fronin perandorak e Kantakuzenit sjell njoftime me vlerë dhe
e shtyu të kërkonte aleancë te turqit, duke për kryengritjet kundër pushtetit të perandorit
i ndihmuar ata në pushtimin e Perandorisë Androniku III, duke shkruar për shtypjen e
Bizantine. Në 1354 u detyrua të abdikonte dhe kryengritjes në rrethinat e Beratit, Kaninës,
u tërhoq në një manastir, ku shkroi kujtimet Skraparit, Këlcyrës dhe Tomorrit si dhe masakrat
e tij. Ai, gjithashtu, shkroi komente mbi pesë e ushtarëve bizantinë dhe të mercenarëve turq.

SH
BK

Kronikat orientale
Chronicon orientale, La nitate donatum ab Abrahamo Ecchellensi Syro Maronita e

Libano, linguarum Syriacæ & Arabicæ in alma Parisiensium academia professore regio ac
interprete. Accessit supplementum historiæ orientalis ab eodem concinnatum. Vene is,
Ex Typographia Bartholomaei Javarina, 1729, 216 f.
Chronicom orientale petrirahebi Aegyp i. Primum ex arabico, la nae redditum ab Abrahamo

Ecchellensi. Syro, Maronita et Monte Libano. Nunc nova interpreta on donatum a Josepho
Simonita Assemano. Syro Maronita Bibliotheca Va can ae. Secundo Custode Accessere ad
ipsius chronici illustra onem ejusdem Josephi Simonis Assemani. Diserta ones IV.Vene s,
Ex Typographia Bartholomaei Javarina, 1729, 286 f.
Georgii Codini et alterius cujusdam anonymi Excerpta de an quita bus Constan nopolitanis,
edita in lucem opera et studio Petri Lambecii hamburgensis: cum la na versione et
animadversionibus necessariis. Accedunt Manuelis Chrysolorae Epistolae tres de
compara one veteris et novae Romae et imp. Leonis cognomine Sapien s Oracula cum
figuris atque an qua Graeca paraphrasi. Addita est e am Explica o officiorum sanctae
ac magnae ecclesiae juxta eorum ordineix. Interprete Bernardo MedonioVene is, Ex
SH
Typographia Bartholomaei Javarina, 1729, 210 f., me il.
Tri pjesë bashkëlidhur në një vëllim, me numërtim faqesh më vete. Volumi i 18-të i serisë “Corpus
Historiae Byzantinae”.
1. Kronika orientale, dhënë nga Abrahamo Ecchellensi maronit i Sirisë dhe Libanit profesor i gjuhës
siriane dhe arabe në Universitetin e Parisit. Teksti në latinisht.
2. Kronika orientale, së pari nga arabishtja në latinisht, nga Abraham Ecchellensi maroniti sirian. Tani
interpretimi i ri i dhënë nga maroniti sirian Josepho Simonita Assemano në 4 disertacione. Teksti në
latinisht.
BK
3. Georgios Kodini dhe të tjerë autorë anonimë, fragmente nga Konstantinopoja e vjetër... Teksti në
greqisht dhe latinisht.
Botuar në Venecia, nga Ex Typographia Bartholomaei Javarina, në vitin 1729.
“Kronika orientale” (“Chronicon orientale Studiuesi Abraham Ecchellensis (1605-

ose al-Taʾrīkh al-sharqī”), e hartuar në arabisht 1664) botoi një përkthim në latinisht të tekstit në
nga një i krishterë në Egjipt në shekullin XIII, vitin 1651, pa e ditur se cili ishte autori.
është një kronikë e historisë së botës nga krijimi Në vitin 1729 Josefi Simonis Assemani
deri në vitin 1260. E njohur në Perëndim që (1687-1768): orientalist libanez, epark maronit,
nga shekulli XVII, fillimisht mendohej se e ribotoi “Kronikën” e Abraham Ecchellensis
ishte shkruar nga Ibn al-Rāhib, një autor kopt, me disa ndryshime bazuar në shënimet e këtij
që në fakt është autori i një vepre shumë më të fundit si dhe të një dorëshkrimi që gjendej në
të gjatë me titull “Kitāb al-Taëārīkh” (“Libri i bibliotekën e Vatikanit.
Historive”). “Kronika orientale” është vetëm Georgios Kodini (Geōrgios Kōdinos) (shek.
një përmbledhje e kapitujve 48 (“Historia XV): Historian bizantin. Fragmente nga vepra e
e Botës”), 49 (“Historia e Islamit”) dhe 50 tij “Kronikë mbi origjinën e Konstantinopojës”,
(“Historia e patriarkëve koptë të Aleksandrisë”) me të dhëna mbi historinë, topografinë dhe
të kësaj vepre. monumentet e Konstantinopojës.

SH
BK

Prokopi i Çezaresë
Procopii Caesariensis Opera Omnia Prokopiou Kaisareōs tōn Kat’a on istoriōn tetras
deutra. Procopii Caesariensis historiarum temporis sui tetras altera. Interprete Claudio
Maltreto Aniciensi Societa s Jesu Presbytero: Cum supplemen s Va canis, & locorum
aliquot emenda onibus Vene is, Ex Typographia Bartholomaei Javarina, 1729, f. 258.
Bashkëngjitur me dy vepra të tjera nga po i njëj autor. Të tria në greqisht dhe la nisht.
Prokopiou Kaisareōs anecdota. Procopii Caesariensis arcana historia. Qui est liber nonus
historiarum Ex Bibliotheca Va cana Nicolaus Alemannus, protulit, La ne redidit, No s
illustravit. Recognovit, Varias lec ons adjecit, & lacunas fere omnes implevit Claudius
Maltretus Aniciensis, e Societate Jesu Vene is, Ex Typographia Bartholomaei Javarina,
1729, f. 280-385.
Prokopiou Kaisareōs peri tōn tou despotou Ious nia-nou K smatōn logoi eks. Procopii
Caesariensis de aedificiis Dn. Jus niani libri sex.Auc ores quam antea & emenda ores.
SH
Interprete Claudio Maltreto Aniciensi Societa s Jesu Presbytero Vene is, Ex Typographia
Bartholomaei Javarina, 1729, f., 385-480.
1. Historia e Prokopit të Çezaresë për ngjarje të kohës së tij. Fletorja e dytë… bashkë me suplementet
e Vatikanit dhe me disa ndreqje vendesh.
2. Historia e fshehtë e Prokopit të Çezaresë. Ky është libri i nëntë i historive; e nxori nga Biblioteka
e Vatikanit, e përktheu në latinisht dhe e pajisi me shënime Nicolaus Alemannus.
3. Gjashtë libra për ndërtimet në kohën e perandorit Justinian, nga Prokopi i Çezaresë, më të shtuar
BK
dhe më të ndrequr se më parë.
Botuar në Venecia, nga Ex Typographia Bartholomaei Javarina, në vitin 1729.
Prokopi i Çezaresë (500-565): Historian gotike”, përshkruhen dyndjet e gotëve dhe të

bizantin i kohës së Justinianit, i konsideruar si sllavëve në Iliri në shekujt V-VI, ka të dhëna
historiani i fundit i madh i antikitetit. Hartoi tri për Durrësin, Lezhën dhe Vlorën. Po ashtu
vepra: “Historia e luftrave”, “Mbi ndërtimet” me interes janë njoftimet për gjeografinë dhe
dhe “Historia e fshehtë”. Veprat e tij janë një toponomastikën e Ilirisë në veprën e tij “Mbi
ndër burimet kryesore për historinë e kësaj ndërtimet”, ku në listën e gjatë të kështjellave
periudhe, me një pasuri të madhe faktesh dhe të ndërtuara ose të rindërtuara nga Justiniani,
vlerësimesh të ngjarjeve kryesore. Në to gjen përfshihen edhe shumë emra qytetesh e
të dhëna me vlerë edhe për krahinat e Ilirisë, lokalitetesh të Ilirisë, si: Amantia, Himara,
e sidomos te “Mbi ndërtimet”, kushtuar Aona, Klisura, Dyrrahu, Aulona, Gentiana
fortifikimeve gjatë dyndjeve barbare. (Gentianon), Justiniana e Parë, Ulpiana
Në volumin e parë të veprave të Prokopit (Justiniana e Dytë), Bederiana, Primoniana,
përfshihet “De Bello Gothico” / “Mbi luftën Illyrin, Skupi (Scupion).

SH
BK

Anastas Bibliotekari, Doukas dhe Teofilakti i Ohrit
Anastasii Bibliothecarii historia ecclesias ca, sive, Chronographia triper ta/ex ms. Codice
bibliothecae Va canae, cular ad ms. Exemplar Longobard. Vetus ss. Casinens. Biblioth. Unde
Rom. Exemplar manauit. Nunc denuo ad fidem veterum librorum emendate. Accedunt notae
Caroli Annibalis Fabro Jc. Quibus obscura quaeue Anastasii illustrantur: item glossaria duo,
quibus vocabula mixo-barbara cular cum Graeco Nicephori, Georgii Syncelli & Theophanis
exponuntur Vene is, Ex typographia Bartholomaei Javarina, 1729, f. 350.
Ducae Michaelis Ducae nepo s Historia Byzan na: res in imperio Graecorum gestas complectens,
a Joanne Palaeologo I ad Mehemetem II: accessit Chronicon breve, quo Graecorum, Venetorum,
& Turcorum aliquot gesta con nentur. E Bibliotheca Regia nunc, primum in lucem. Edita versione
la na et no s illustrate. Studio et opera Ismaelis Bulliardi. Vene is, Ex Typ. Bartholomaei
Javarina, 1729, f. 235.
Tou en agiois patros īmon Theofylaktou Archiepiskopou Voulgarias Paideia Vasilikī=S.
patris nostri Theophylac archiepiscopi Bulgariae Ins tu o regia. Ad Porphyrogenitum
Constan num. Interprete Petro Possino soc. Jesu. Vene is, Ex typographia Bartholomaei
Javarina, 1729, f. 26.
SH
Tri volume të bashkëlidhura:
1. Anastas Bibliotekari, historia ose kronografia tripjesëshe. Nga një kodik i bibliotekës së Vatikanit,
bashkë me një dorëshkrim Longobard. Pajisur me shënime nga Caroli Annibalis Fabroti. Gjithashtu
dy fjalorë, së bashku me grekët Niqifor, Gjergj Sinceli & Theofani, të ekspozuar. Teksti latinisht.
2. Dukas, nip i Mikael Dukës. Historia Bizantine, nga Joan Paleologu I deri te Mehemeti II. Kronikë
e shkurtër me një numër ngjarjesh të grekëve, venedikasve dhe turqve, versioni latinisht i redaktuar
dhe me shënime... Teksti greqisht dhe latinisht.
3. Ati i Shenjtë Teofilakt, Kryepeshkop i Bullgarisë, Edukimi i princave. Për Kostandin Porfirogenitin.
Interpretuar nga Petro Possino.Teksti greqisht dhe latinisht.
Botuar në Venecia, nga Ex Typ. Bartholomaei Javarina, në vitin 1729.
BK
Anastas Bibliotekari (Anastasius dekadat e fundit të Perandorisë Bizantine. Dëshmitar

Bibliothecarius) (810-878): Studiues, kardinal, okular i shumë prej ngjarjeve që përshkruan, sidomos
me ndikim te papët e shekullit IX. E mori epitetin i rënies së Konstantinopojës. Doukas ishte mbështetës
“Bibliothecarius” ngaqë për dhjetë vjet shërbeu si i fortë i bashkimit të kishave Greke dhe Latine,
bibliotekar në oborrin e Papës Adriani II (867-872). duke kërkuar bashkimin e tyre kundër osmanëve.
Konsiderohet një nga personazhet më të kulturuar të “Historia”, e ruajtur në një dorëshkrim të vetëm në
kohës. Përktheu nga greqishtja në latinisht “Aktet” e Paris, u botua për herë të parë në vitin 1649.
Këshillit të Dytë të Nikesë dhe Këshillit të Katërt të Teofilakti i Ohrit, (ΘεοφύλακτοςΑχρίδος)
Konstantinopojës, si dhe disa agjiografi të shenjtorëve, (1050-1108): Kryepeshkopi bizantin i Ohrit dhe i
si dhe “Chronographia tripertita”, një histori në tri Bullgarisë, teolog i shquar. Disa prej shkrimeve të
pjesë nga burimet greke, ku sillen pjesë nga veprat tij përmbajnë të dhëna të rëndësishme për historinë
e Theofanit (Θεοφάνης Ομολογητής) (760-818), e Bizantit dhe të bullgarëve gjatë shekujve X dhe
Niqiforit të Konstantinopojës (Νικηφόρος Α΄) (758- XI. U bë i njohur me jetëshkrimin e kryepeshkopit
828) dhe Gjergj Sincelit (vdiq pas 810). Kjo vepër Klement i Ohrit, i cili qe paraardhësi i tij. “Edukimi i
mbetet një burim thelbësor për historinë e Krishterimit princave”, i hartuar nga Teofilakti për nxënësin e tij,
dhe të Kishës. Konstandin Porfirogeni, u botua fillimisht si pjesë e
Doukas (1400-1462): Historian bizantin, autor i “Korpusit të Historisë Bizantine”, në vitin 1645.
“Historia Byzantina”, një nga burimet kryesore për

SH
BK

Anselmo Maria Banduri
SH
BK
Imperium Orientale sive an quitates Constan nopolitanae in qvatvor partes distribvtae: quae ex
Geographicis, Topographicis, aliisque quam plurimis monumentorum ac nomismatum tabellis
& studio Domni Anselmi Banduri Ragusini, Presbyteri ac Monachi Benedic ni e Congrega one
Tom. 2: Contines libros octo commentariorum in antiquitates CP. Necnon Animà- dversiones in
Notas ad Opuscula Agape Diaconi, Basilii Macedonis & Theophylac Bulgariae Archiepiscopi.
ac tabellis Geographicis, & Topographicis illustrantur, varia item plurrimorum Scriptorum
Vëllimi 1: Perandoria e Lindjes ose historia e lashtë e Konstantinopojës e ndarë në 4 pjesë, të nxjerra nga vepra të ndryshme,
dhe me tabela numizmatike.
Vëllimi 2: Përfshin 8 libra mbi “Historinë e lashtë të Konstantinopojës” si dhe shënimet për librat e Kostandin Porfyrogenetit
Botuar në Venecia, Ex Typographia Bartholomaei Javarina, 1729. Teksti në greqisht dhe latinisht.
Anselmo Maria Banduri (Raguzë 1675- libër me shkrime anti-ikonoklaste të Niqiforit

1743): Klerik e dijetar benedektin, i lindur I, Patriarkut të Konstantinopojës, dhe botoi
në Republikën e Raguzës. Fillimisht u mor “Imperium Orientale....sive antiquatates
me rigjetjen e veprave të Petrarkës “De Viris Constantinopolitanae”, në vitin 1711, me
illustribus” si dhe të një numri dorëshkrimesh mjaft dokumente mbi Perandorinë Bizantine
të humanistëve të tjerë. Në Paris hartoi një të nxjerra nga dorëshkrimet mesjetare. Libri

SH
BK
variis scriptorum graecorum operibus & praeser m inedi s adornatae, Commentariis, &
illustrantur, & ad intelligen am cum sacrae tum profanae historiae apprime conducunt Opera
Melitensi Tomus 1-2. Vene is, Ex Typographia Bartholomaei Javarina, 1729. 2 V. Tom. 1, 565 f.
Constan ni Porphyrogeni libros de Thema bus, & de Administrando Imperio; ac breves
Quae quidem omnia innumeris figures in aere incises cum monumentorum tum nomismatum
fragmenta & e am Opuscula integra inedita, inserta ibi reperiuntur 241 f. me il. f. 96.
sidomos të panjohura, të autorëve grekë, ilustruar me komente dhe me tabela gjeografike, topografike etj., monumente
“Mbi themat” dhe “Mbi drejtimin e Perandorisë”.
shoqërohet me ilustrime nga Konstantinopoja arkitektë, skulptorë, artistë, piktorë të njohur

si dhe nga vepra “Numismata Imperatorum bizantinë, si dhe sillen përmbledhje shkrimesh
Romanorum”. të ndryshme të autorëve bizantinë. Ka të dhëna
Libri mbi antikitetet e Konstantinopojës rreth temave të Durrësit dhe Nikopojës, si dhe
ndahet në 4 pjesë, të shoqëruara me dokumente të qyteteve të provincës së Epirit të Vjetër e të
në greqisht. Në këtë vëllim përmenden Ri dhe të Prevalitanës.

Kâtip Çelebi
Cihan-numâ. Istanbul 1145 h. [1732]. 698 f., 39 fl. me harta me ngjyra.
SH
BK
Historia e botës. Botuar në Stamboll në vitin 1732.
Emri i vërtetë i autorit Kâtip Çelebi është klasifikimit kontinental. Sipas tij kontinentet
Mustafa bin Abdullah, i quajtur gjithashtu e botës janë gjashtë (Europa, Azia, Afrika,
Haxhi Kallfa. Botimin e papërfunduar të Katip Amerika, Magellanica/Australia). Botimi dha një
Çelebiut e ka vazhduar dhe plotësuar më tej kontribut të madh lidhur me njohuritë gjeografike
Ebu Bekr bin Behram. Hyrja dhe përmbledhja në Perandorinë Osmane. Autori në veprën e tij ka
e librit është bërë nga botuesi Ibrahim Efendi shfrytëzuar disa nga hartografët e njohur të kohës
Cihan-nümâ. si: Mercator-in, Ortelius-in dhe Cluverius-in.
“Historia e botës” është ndër veprat më të Libri përmban mjaft të dhëna edhe mbi
rëndësishme të Kâtib Çelebiut. Vepra përbëhet gjeografinë dhe historinë e Shqipërisë, si
nga dy pjesë: e para përshkruan detet, lumenjtë për shembull pushtimin e Vlorës nga turqit
dhe ishujt; e dyta përshkruan tokën. më 1690. Në hartën e brigjeve të Adriatikut
Tipari kryesor që e dallon “Cihan-nümâ” përfshihen toponimet e Ulqinit (Ülgün),
nga veprat e tjera të gjeografisë osmane është Durrësit (Dıraç), Drinit (Lödrin), Vlorës
informacioni gjeografik i organizuar sipas (Avlonya), Sazanit etj.

SH
BK

Luigi Ferdinando Marsigli
L’état militaire de l’Empire O oman, ses progrès et sa décadence. Par M r . le Comte de

Marsigli de l’Académie Royale des Sciences de Paris, et de Montpelier, de la Société Royale
de Londres, et fondateur de l’Ins tut de Boulogne. Ouvrage enrichi de Planches en taille
douce. Part 1-2. A la Haye, Chez Pierre Gosse & Jean Neaulme, Pierre de Hondt, Adrien
Moetjens; A Amsterdam, Chez Herm. Uytwerf., Franç. Changuion, 1732 . Part. 1: 167 f., 2 fl.
harta, 3 fl. il.; Part. 2: 199 f., 31 fl. il.
SH
Gjendja ushtarake e Perandorisë Osmane, sukseset dhe rënia e saj nga Z. Kont De Marsigli i
Akademisë Mbretërore të Shkencave të Parisit dhe të Monpeljesë, i Shoqatës Mbretërore të Londrës
dhe themelues i Institutit të Bolonjës. Vepër e pajisur me ilustrime dhe figura. Botuar në Hagë dhe
Amsterdam, nga Chez Herm. Uytwerf., Franç. Changuion, në vitin 1732. Në dy pjesë.
Luigi Ferdinando Marsigli (Bolonjë, Vepra e tij monumentale “L’état militaire

1658-1730): Inxhinier ushtarak, hartograf, de l’Empire Ottoman, ses progrès et sa
oqeanograf. Lindi në një familje fisnike. Pasi decadence” u botua në Amsterdam në 1732,
studioi matematikë, anatomi dhe histori natyre, në frëngjisht dhe italisht. Interesi i autorit ndaj
udhëtoi në gjithë Azinë e Vogël duke mbledhur Turqisë ishte shfaqur që në moshë të vogël, çka
BK
të dhëna për Perandorinë Osmane. Hyri në e kishte shtyrë atë drejt karrierës ushtarake. Në
shërbim të perandorit Leopold në 1682 dhe u moshën 21-vjeçare ai shoqëroi përfaqësuesin
bë luftëtar i shquar kundër turqve. Në një betejë e Venecias gjatë udhëtimit për në Stamboll.
pranë lumit Raba u plagos dhe u zu rob. Mbas Mundësia e krijuar për të udhëtuar nëpër
betejës së Vjenës u shit te një pasha, duke e viset e Perandorisë Osmane me pretekstin e
fituar lirinë mbas dy vjetësh, kur u pagua shuma mbledhjes së të dhënave për historinë e natyrës,
e kërkuar për të. Shërbeu më pas si inxhinier në fakt e lejoi atë që të shihte nga afër forcat
ushtarak pranë Perandorit. Marsigli ndihmoi ushtarake osmane. Në vëzhgimet e tij Marsigli
në rrethimin e Budës në 1686 dhe mori pjesë nuk u mjaftua vetëm në çështjet ushtarake,
në disa operacione ushtarake kundër turqve. U por përshkroi dhe gjendjen financiare dhe
ngarkua të drejtojë Komisionin e Demarkacionit ekonomike të Perandorisë Osmane. Teksti
të Kufijve të Habsburgëve prej 850 km, mbas është i pasur me një numër të madh ilustrimesh
Traktatatit të Karlovicit. Për rreth 20 vjet mblodhi që plotësojnë informacionin lidhur me ushtrinë
në Hungari informacione shkencore mbi veprat osmane.
e antikitetit dhe kreu matje dhe vëzhgime mbi Në veprën e Marsigli-t ka të dhëna interesante
lumin Danub. Një ndër veprat e tij më të shquara dhe për Shqipërinë dhe, sidomos mbi fushatën
është “Danubius Pannonico-mysicus” (1726) e trupave austriake kundër turqve në vitin 1689,
me gjashtë vëllime, që i kushtohet Danubit. kryesuar nga gjeneral Xhovani Pikolomini.

SH
BK

Shërbesa e Shën Nikodemit nga Vithkuqi
Mīni Ioulio deka mnīmin epiteloumen tou agiou osioou martyros Nikodīmou tou neou.
SH
BK
Shërbesa e Shën Nikodemit nga Vithkuqi, botuar në vitin 1749, 60 fl.
Kodiku përmban Shërbesën në nderim të Shën më 1781. Shenjtori i përket kategorisë së

Nikodemit, dëshmorit të ri nga Vithkuqi, i cili dëshmorëve të rinj të cilët, pasi u kthyen në fenë
u martirizua më 1709, ose 1714, ose 1722, në islame, vendosën t’i rikthehen besimit të krishterë
Berat. Dorëshkrimi, ose kopje e tij, u përdor për duke u përballur me vdekjen sipas ndëshkimit për
prodhimin e Shërbesës së Shenjtorit në Venedik, apostazi.

SH
BK

Shën Cirili i Jeruzalemit
Tou en agiois patros īmōn Kyrillou Ierosolymōn. Archiepiskopou ta evriskomena

panta=S. Cyrilli archiepiscopi Hierosolymitani opera quae exstant omnia, et ejus nomime
circumferuntur. Ad manuscriptos codices, nec-non ad superiors edi ons cas gate.
Disserta onibus & No s illustrate, cum nova interpre a one &copiosis indicibus.,
Cura&studio Domni Antonii-Augus ni Tou ée, Presbyteri&Monacbi Benedic ni e
Congrega one S. Mauri. Vene is, Ex-Typographia Sansoniana, 1763, f. 476.
SH
Vepra e plotë e atit tonë të shenjtë Cirilit kryepeshkop i Jeruzalemit. E korrigjuar nga kodikë të
dorëshkruar si dhe nga botime superiore. Ilustruar me studime dhe shënime, me një interpretim
të ri si dhe me indekse të bollshme nga Antonii-Augustini Touttée, prift dhe murg benediktin i
Kongregatës Mauriste. Botuar në Venecia, nga Ex-Typographia Sansoniana, në vitin 1763. Teksti
është në greqisht dhe latinisht në dy kolona paralele.
Shën Cirili i Jeruzalemit (313-386) ishte dhe në kapelën e Ngjalljes së Jezusit. Qëllimi
BK
një peshkop i krishterë në Jeruzalem. Si Kisha i katekizmave ishte, nga njëra anë, futja e
Katolike Romake dhe Kisha Ortodokse Lindore katekistëve në mësimet themelore të besimit të
e nderojnë atë për shenjtor dhe at të kishës, dhe krishterë dhe jetës morale, dhe nga ana tjetër,
e kremtojnë ditën e tij përkujtimore më 18 mars. zbulimi i sakramenteve të Kishës te të pagëzuarit
Papa Leoni XIII, në vitin 1883, i dha atij titullin e rinj. Vlera e katekizmave të Shën Cirilit është
“Doktor i kishës”. e pallogaritshme. Shpesh herë këto predikime ai
Shën Cirili njihet si katekist i madh. Ishte i ndërlidhte me jetën e përditshme. Mësimet e
ipeshkëv i Aleksandrisë. Ai ishte kundër famshme të katekizmës të shkruara prej Cirilit
arianizmit, që ishte një lëvizje e krishterë e konsiderohen si përmbledhja sistematike më e
shekullit të katërt, që mohonte hyjninë e Jezu lashtë e mësimdhënies së krishterë, si dhe një
Krishtit, dhe u qëndronte besnik mendimeve që botim themelor i një prej thesareve më të çmuar
ishin thënë në Sinodin e Nikesë (v. 325). të antikitetit të krishterë.
Shën Cirili u internua tri herë nga perandorët Veprat e Cirilit u përgatitën nga benedikti i
arianë Konstanti dhe Valensi. Në vitin 350 u Kongregatës Mauriste, dom Antoine-Augustin
ngrit në fronin e Kryepeshkopit të Jeruzalemit. Touttée (1677-1718) dhe u botuan pas vdekjes
Për sa u përket shkrimeve të tija, janë të së tij, në vitin 1720. Ato paraprihen nga studimet
ruajtura 23 predikime katekistike, të cilat i e tij të gjera mbi jetën, shkrimet dhe doktrinën e
kishte mbajtur në bazilikën e Varrit të Shenjtë peshkopit të Jeruzalemit.

SH
BK

Kostë Berati
Kodik me përmbajtje të ndryshme, 1764 – fundshekulli XVIII, f. 154.
SH
BK
Kodiku përmban një tabelë shumëzimi, e Kosta Cepit nga Vithkuqi, përbën dëshmi të
lutje në gjuhën greke si dhe përkthimet e tyre përhapjes së gjuhës shqipe si gjuhë letrare në
në gjuhën shqipe me gërma greke, një fjalor trevat shqipfolëse në shek. XVIII.
greqisht-shqip, një transkriptim të mbishkrimit Kapaku i kodikut përbëhet nga katër fletë
të Epitafit të Gllavenicës, si dhe disa kronika të pergamene të shkëputura nga dy kodikë, njëri i
shkurtra mbi ngjarje të ndryshme në qytetin dhe shekullit XII dhe tjetri i shekullit XII-XIII. Fletët
rajonin e Beratit deri në fund të shek. XVIII. nga kodiku i hershëm përmbajnë pjesë nga Libri
Dorëshkrimi i përket llojit të mathimatarit III i “Historisë Kishtare” prej Eusebit, ndërsa të
(librit shkollor) dhe, së toku me dorëshkrimin tjerat pjesë nga letra e Jakovit (4:6-15).

SH
BK

Jacques-Béninius Winslow
Opuscoli anatomici del Winslow raccol dalle Memorie dell'Accademia Reale delle Scienze
di Parigi trado dal franzese. Con una dissertazione dello stesso sopra l'incertezza de' segni
della morte, e cinque tavole dell'antropologia del Drake, con la loro spiegazione trado a
dall'inglese. WIn Bologna, Bartolomeo Borghi negli Orefici, 1744, 416 f.
SH
Broshurat anatomike të Winslow të mbledhura nga kujtimet e Akademisë Mbretërore të Shkencave
të Parisit, të përkthyera nga frëngjishtja. Me një studim nga i njëjti autor mbi pasigurinë e shenjave të
vdekjes dhe pesë tabela të antropologjisë së Drake, me shpjegimin e tyre të përkthyer nga anglishtja.
BK
Botuar në Bolonjë, nga Bartolomeo Borghi negli Orefici, në vitin 1744.
Jacques-Béninius Winslow (1669-1750): Domenico Terres, 1775, Tom. 1, 280 f.

Anatomist francez me origjinë daneze, një ndër
etërit e anatomisë moderne. Ekspozimi anatomik i strukturës së trupit
Vepra “Broshurat anatomike” është një njerëzor nga doktor Jacopo Benigno Winslow.
studim në fushën e mjekësisë, ku trajtohet me Përkthyer nga frëngjishtja. Botuar në Napoli në
hollësi anatomia e njeriut. vitin 1775.
Nga Winslow, në Bibliotekën Kombëtare Kjo vepër përbën traktatin e parë të anatomisë
të Shqipërisë gjendet dhe një tjetër vepër e përshkruese. U përkthye në gjermanisht,
rëndësishme e fushës së mjekësisë, e botuar në anglisht, frëngjisht, latinisht, holandisht, italisht
Napoli më 1775: dhe u konsiderua klasike për gati një shekull.
Në të paraqiten disa zbulime të rëndësishme në
Esposizione anatomica della struttura fushën e anatomisë si: procesi i uncinuar i W. (në
del corpo umano del Dottor Jacopo Benigno pankreas) dhe forameni i W. (epiploik), të cilat
Winslow Tradotta dal franzese. Napoli, mbajnë emrin e tij.

SH
BK

Charles du Fresne du Cange
Illyricvm Vetus et Novum, sive historia regnorum Dalma ae, Croa ae, Slavoniae, Bosniae,
Serviae, atqve Bvlgariae, locvple ssimis accessionibvs avcta, atqve a primis temporibvs,
vsqve ad nostrum con nvata aetatem. Posonii [Bra slava], Typis Haeredvm Royerianorvm,
Anno 1746, 242 f.
SH
Iliriku i Vjetër dhe i Ri, ose historia e mbretërive të Dalmacisë, të Kroacisë, të Sllovenisë, të Bosnjës,
të Serbisë dhe të Bullgarisë, nga fillimi deri në kohën tonë, prej z. Du Cange, me shtesa të begata.
Botuar në Posonii [Bratislava], nga Typis Haeredvm Royerianorvm, në vitin 1746.
BK
Vepra e Du Cange kushtuar Ilirisë arriti të fiset ilire, mbretëritë e para dhe shtetin ilir të
gjejë dritën e botimit vetëm në vitin 1746, kur Ardianëve, dyndjet barbare dhe ato sllave në
u botua nga Josef Kegleviç, që vinte nga një Iliri, gjen të dhëna për pushtimin e Shkodrës
familje e shquar fisnike kroato-hungareze, me nga sllavët, sundimin bullgar, për Shqipërinë në
origjinë nga veriu i Dalmacisë. shekullin XI, revoltat e strategëve të Durrësit,
“Iliriku i Vjetër dhe i Ri” konsiderohet kryengritjen e viteve 1040-1041 si dhe sulmet
një vepër mjaft e rëndësishme për historinë e e normanëve në Shqipëri. Me mjaft interes
Ballkanit gjatë periudhës së Mesjetës. Libri ka janë njoftimet historike për familjet feudale
të dhëna historike interesante mbi Ballkanin shqiptare të Balshajve, Kastriotëve, Spanëve
gjatë sundimit romak e bizantin, si dhe për dhe Bokalëve. Gjithashtu gjenden informacione
familjet mbretërore të Dalmacisë, Serbisë, për qytetet shqiptare gjatë shekujve XV-XVIII:
Kroacisë, Bosnjës e Bullgarisë. Përmban po Shkodrën, Lezhën, Drishtin, Ulqinin, Tivarin,
ashtu mjaft të dhëna historike dhe gjeografike Prishtinën dhe Prizrenin. Për këtë botim autori
për Ilirinë (Illyricum, Hillyricum, Illyria) dhe është bazuar në veprën tjetër të tij “Historia
provincat e saj, që nga kohët më të hershme Byzantina”, e cila u botua në Paris në vitin
deri në shek. XVIII. Krahas të dhënave për 1680.

SH
BK

Jean-Antoine Guer
SH
BK
Moeurs et usage des Turcs, leur religion, leur gouvernement civil, militaire et poli que. Avec un
Augus ns, MDCCXLVII [1747]. Avec Approba on&Privilege du Roy.2 V. Vëll. I, 453 f.; Vëll. II, f. 539.
Doke dhe zakone të turqve, feja e tyre, shteti civil, ushtarak dhe politik. Me një përmbledhje të historisë osmane
Jean-Antoine Guer (1713-1764): Shkrimtar mëpasëm i kushtohen përshkrimit të administratës,

dhe avokat i njohur francez i shekullit XVIII. institucioneve, ushtrisë, pallatit të sulltanit, fesë,
Pjesa e parë e librit sjell historinë e përmbledhur ceremonialit, veshjeve, ushqimit, zakoneve dhe
të turqve dhe të sulltanëve osmanë. Kapitujt e traditave të Perandorisë Osmane. Por kjo vepër është e

SH
BK
abregé de l’Histoire O omane; Par M. Guer, Avocat Tom. 1. A Paris, Chez Merigot&Piget. Quai des
nga avokat z. Guer. Botuar në dy vëllime, në Paris, Chez Merigot&Piget. Quai des Augustins, në vitin 1747.
famshme, para së gjithash, për 26 gravurat me ilustrime e riprodhuar dhe në këtë katalog.
që e shoqërojnë prej autorësh të tillë të njohur të kohës Në këtë vëllim gjenden edhe shënime të
si Duflos, Boucher dhe Halle. Më e famshmja ndër to shkurtra, konsiderata dhe disa vargje frëngjisht
është ajo panoramike e Konstantinopojës (Stambollit), për Skënderbeun.

Giorgio Baglivi
Opera omnia medico-pra ca et anatomica. ..In qua proeter Disserta ones&alios tractatus
ul mis Edi onibusa adjunct quae sunt ejusdem Baglivi Canones de Medicina Solidorum,
Diser o de progression Roamni Terraemotus, de systemate ^ usu motus solidorum in
corpora animato, de vegata on lapidum & analogismo circula onismaris ad circula onem
sanguinis, necnon Opusula quatour J.D. Santorini. Vene is, Remondini, 1754, 454 f., me il.
SH
BK
Vepra e plotë e mjekësisë praktike dhe anatomike... Botuar në Venecia, nga Remondini, në vitin
1754. Teksti në latinisht.
Giorgio Baglivi (lat. Georgius Baglivus; Angli. Giorgio Baglivi qe mjeku personal i Papës
armenisht Gjuro Baglivi (1668-1707): Mjek Klementi XI. U shqua për punën që bëri në fushën
italian me origjinë armene, i lindur në Dubrovnik, e kërkimeve shkencore në mjekësi, nëpërmjet
Dalmaci. eksperimentimit me kafshët. Eksperimentet e tij
Giorgio Baglivi është i njohur në historinë lidheshin me qarkullimin e gjakut si dhe strukturën
e mjekësisë, sidomos për përshkrimin e parë e muskujve dhe të trurit. Baglivi ishte i pari që
të edemës pulmonare si dhe të fiziologjisë së përshkroi apopleksinë cerebrale. Në libër është e
muskujve. Mësimet universitare ai i kreu në Salerno, përfshirë dhe një hartë e tij që është bërë e famshme,
Padova dhe Bolonjë. Punoi në spitalet e Padovas ajo që tregon përhapjen e merimangës tarantola në
dhe të Venecias, gjithashtu edhe në Holandë e jugun e Italisë.

SH
BK

Dimitrie Cantemir
The History of the Growth and Decay of the Othman Empire. Part I. Containing the Growth
of the Othman Empire from the Reign of Othman the Founder to the Reign of Mahomet
IV. Tha s, From the Year 1300, to the Siege of Vienna, in 1683. Part II. Containing The
History of the Decay of the Othman Empire, from Reign of Mahomet IV to the Reign of
Ahmet III. Being the History of the Author’s Own Times. Wri en originally in La n. By
Demetrius Cantemir, late Prince of Moldavia. Translated into English, from the Author’s
own Manuscript, by N. Tindal, M.A. Vicar of Great Waltham in Essex. Adorned with A Plan
of Constan nople: and Twenty-two Heads of the Turkish Emperors, engraved from copies
taken from Originals in the Grand Seignor’s Palace by the late Sultan’s Painter. London,
Printed for A. Millar in the Strand, MDCCLVI [1756]. 460 f., 22 fl. me il.
SH
Historia e ngritjes dhe rënies së Perandorisë Osmane. Pjesa e parë përmban ngritjen e Perandorisë
Osmane nga mbretërimi i Osman Themeluesit deri në mbretërimin e Mehmetit IV d.m.th. nga viti
1300 deri në rrethimin e Vjenës më 1683. Pjesa e dytë përmban historinë e rënies së Perandorisë
Osmane nga mbretërimi i Mehmetit IV deri në mbretërimin e Ahmetit III, pra historinë e kohëve të
vetë autorit. Shkruar fillimisht në latinisht nga Dimitër Kantemir, princ i ndjerë i Moldavisë. Përkthyer
në anglisht prej dorëshkrimt të autorit nga N. Tindal… Botuar në Londër, nga A. Millar in the Strand,
në vitin 1756.
BK
Dimitrie (Demetrius) Cantemir (1673- Vepra ka të dhëna historike dhe mbi fillimet
1723): Filozof, historian, kompozitor, e pushtimit turk në Shqipëri, për pjesëmarrjen
muzikolog, gjuhëtar, etnograf dhe gjeograf, dy e shqiptarëve në betejën e Kosovës në vitin
herë vojvodë i Moldavisë (1693; 1710-1711). 1389, jep shënime të shkurtra dhe konsiderata
“Historia e ngritjes dhe rënies së Perandorisë për Skënderbeun, për kryengritjen e krahinave
Osmane” është libri i tij më i njohur. Pjesa e jugore të Shqipërisë dhe ardhjen e sulltan
parë përmban ngritjen e Perandorisë Osmane Sulejman II Kanuniut me ushtrinë e tij në Vlorë
nga mbretërimi i Osman Themeluesit deri në më 1537, për qytetet bregdetare të Shqipërisë
mbretërimin e Mehmetit IV (nga viti 1300 deri (Ulqinin, Vlorën, Kaninën) gjatë luftrave
në rrethimin e Vjenës më 1683. Pjesa e dytë midis Venedikut dhe Turqisë në shek. XVII
përmban historinë e rënies së Perandorisë për të zotëruar bregdetin lindor të Adriatikut,
Osmane, nga mbretërimi i Mehmetit IV deri princin e Vllahisë Grigor Gjika dhe origjinën
në mbretërimin e Ahmetit III, pra historinë e e tij shqiptare. Ajo jep edhe konsiderata për
kohëve të vetë autorit. Vepra është shkruar shqiptarët, të cilët njiheshin për mjeshtërinë e
fillimisht në latinisht dhe u përkthye në anglisht ndërtimit të ujësjellësave, dhe si ushtarët më të
prej dorëshkrimit të autorit nga N. Tindal. mirë në Perandorinë Osmane.

SH
BK

Enciklopedia e Didëroit
Encyclopédie ou Dic onnaire raisonné des sciences, des arts et des mé ers… Mis en ordre
et publie par M.Diderot, et quant a la par e mathema que, par M.D’Alembert. A Geneve
Chez Jean-Leonard Pellet, Imprimeur de la Republique. A Neufchatel.M.DCCLXXVIII (1778).
SH
BK
Enciklopedia e Didëroit. Botuar në Gjenevë, nga Chez Jean-Leonard Pellet, Imprimeur de la

Republique, në vitin 1778, me 39 vëllime.
“Encyclopédie, Ou Dictionnaire Raisonné i dijeve dhe i shkencës si një mënyrë për t’iu
Des Sciences, Des Arts Et Des Métiers” kundërvënë ndikimit të madh që kishte Kisha në
konsiderohet një ndër veprat më të rëndësishme shoqëri, duke krijuar një shoqëri të re laike, të
dhe më me ndikim të shekullit XVIII. Vepër e bazuar mbi tolerancën dhe sidomos për ndarjen
një prej figurave më të rëndësishme të mendimit e Shtetit nga Kisha. “Enciklopedia” e Didëroit,
të atij shekulli, filozofit Denis Didëro, ajo përbën në fakt, qëndron në themel të Iluminizmit. Ajo
një sipërmarrje të jashtëzakonshme intelektuale, konsiderohet si një ndër veprat që pati ndikimin
në të cilën kontribuan një sërë figurash të shquara më të madh për hapjen e një epoke të re në
të kohës, të ashtuquajturit filozofë, të cilët më historinë e Europës, duke qenë njëkohësisht
pas u quajtën enciklopedistë. Qëllimi kryesor intelektualisht prekursorja e Revolucionit
i kësaj sipërmarrje madhore ishte promovimi Francez.

SH
BK

Theion kai Ieron Evangelion Ene īsin, Para Nikolaō Glykei tō ex Iōanninōn, 1791. 352 f. me
il.
SH
BK
Perikope (Pjesë) Ungjilli. Botuar në Venecia në vitin 1791.
Libër që përmban gjithë pjesët e Ungjillit panele paraqitjen e kryqëzimit, në qendër, të

që lexohen në çdo ditë të vitit. Zbukurimet rrethuar nga profetë dhe gjashtëkrahë (engjëj),
e kapakut me fletë bakri të lyera me argjend ndërsa nga prapa panelin me Ngjalljen, të
datohen në shekullin XIX dhe mbartin në rrethuar nga katër ungjillorët dhe gjashtëkrahë.

SH
BK

Giuseppe Olivi
Zoologia Adria ca ossia catalogo ragionato degli animali del golfo e delle lagune di Venezia,
proceduto da una dissertazione della storia fisica e natural del golfo, e accompognato da
memorie ed osservazioni di fisica, storia natural ed economia. Bassano, 1792, 376 f., 9 fl. il.
SH
Zoologjia e Adriatikut ose katalogu i kafshëve të gjirit dhe lagunave të Venecias, vazhdon me një
disertacion të historisë fizike dhe natyrore të gjirit, shoqëruar me kujtime dhe vëzhgime të fizikës,
BK
historisë natyrore dhe ekonomisë. Botuar në Basano në vitin 1792.
Giuseppe Olivi (1769-1795): Natyralist lënë përgjysmë aktivitetin e tij studimor. Sot,
italian me interesa të gjera që shtriheshin në Chioggia, Itali, është Muzeu Zoologjik i
nga kimia, ku mbështeste teoritë e Antoine Adriatikut që mban emrin “Giuseppe Olivi”,
Lavoisier, te mineralogjia, bujqësia, deri në për nder të natyralistit italian.
botanikë, i interesuar posaçërisht për algat. “Zoologjia e Adriatikut”, vepra që e bëri atë
Ai u dallua midis natyralistëve italianë të të njohur, përfshin një katalog me shpjegime
fundshekullit XVIII për pikëpamjen e pavarur për kafshët e gjirit dhe të lagunave të Venecias,
shkencore dhe, duke marrë parasysh aspektet vazhdon me një disertacion të historisë fizike
ekologjike të kafshëve studioi ndikimin që dhe natyrore të gjirit të Venecias, shoqëruar
ato kishin në mjedis. Si një prej natyralistëve me kujtime dhe vëzhgime të fizikës, historisë
të parë që bëri vëzhgime nën ujë në detin natyrore dhe ekonomisë. Vepra ka përshkrime
Adriatik, ai tregoi interes për organizmat të jovertebrorëve, të tillë si: Vorticella, Volvox
mikroskopikë që jetonin aty, ekzistenca e dhe Hydra. Në fund të librit përfshihen një
të cilëve më parë ishte e panjohur. G. Olivi sërë ilustrimesh të gjallesave dhe organizmave
ndërroi jetë në moshën 26-vjeçare, duke e ujorë të detit Adriatik.

SH
BK

Ebün Necib Seyzer‫ސ‬
Nehcü’s - Süluk siyase ’l - Mülük. Istanbul, 1266 Hixhri (Kalendarit hënor islam) - vi
1847, sipas Kalendari Gregorian, 140 fl.
SH
BK
Strategjitë dhe arti i qeverisjes. I shkruar në Stamboll, në vitin 1847.

Dorëshkrimi është i shkruar në osmanisht.
Mban vulën e Bibliotekës së Bushatllinjve.

SH
BK

Perikope (Pjesë) Ungjilli nga Manastiri i Metamorfozës

Ene īsin, Para Nikolaō Glykei tō ex Iōanninōn, shek. XVIII & 1856, 249 f.
SH
BK
Pjesë Ungjilli të botuara në Venecia, kapaku i përket shekullit XVIII, ndërsa dorëshkrimi vitit 1856.
Prejardhja nga Manastiri i Metamorfozës, Çatistë, Pogon, Gjirokastër.
Mënyra se si është shkruar fjala ‘manastir’ bën të mendosh se argjendari që e ka punuar

në një nga mbishkrimet e gdhendura greqisht mund të ketë qenë shqipfolës. Mungon fleta
në pjesën e argjendtë të kapakut të kodikut, të e titullit.

SH
BK

Rumi
Rūmī, Jalāl ad-Dīn Muhammad

Sherhi Qasidei i Taiye i Umeril-Faridiye. S. l., S.a., 240 fl.
SH
BK
Dorëshkrim në arabisht me poezitë e Rumit.

Pa të dhëna për vitin dhe vendin ku është shkruar.
Rumi (Jalāl ad-Dīn Muhammad Rūmī) (i vetëm në persisht, por edhe në arabisht, greqisht
njohur gjithashtu si Jalāl ad-Dīn Muhammad e turqisht. Poema “Mathnawī”, e krijuar në Konia
Balkhī, apo edhe si Mevlana (persisht: mund të konsiderohet si një nga lavdet letrare më
“udhëzuesi ynë”) (1207-1273): Poet, jurist, të pastra të gjuhës perse. Veprat e tij janë lexuar
dijetar islam, teolog i shekullit XIII. gjerësisht në gjuhën e tyre origjinale në të gjithë
Poezitë e tij janë të shkruara në persisht dhe Iranin dhe në botën persishtfolëse. Poezia e tij ka
janë përkthyer në shumë gjuhë të botës. Rumi ka ndikuar jo vetëm në letërsinë persiane, por edhe
jetuar në kohën e selxhukëve dhe ka shkruar jo në traditat letrare të gjuhëve turke osmane.

SH
BK

Dorëshkrim në arabisht për fenë islame
Al – Kemali, Ebil-Fet’h
Ifadat al Ziyadat. 58 faqe, me ilustrime.
SH
BK
Dorëshkrim në arabisht për fenë islame. Mban vulën e Bibliotekës së Bushatllinjve.

Pa të dhëna për vitin dhe për vendin ku është shkruar.

SH
BK

Dorëshkrim në gjuhën osmane mbi astrologjinë dhe alkiminë
Ilmi Simya ve nürcum [Alkimia] .S.l., S.a., 102 fl.
SH
BK
Dorëshkrim në gjuhën osmane mbi astrologjinë dhe alkiminë.

Pa të dhëna për vitin dhe vendin ku është shkruar.

SH
BK

Ditaret e Franc Nopçës
Nopcsa. Albania: Bulgarien: No zbücher. [Bd]: 1-7,

S. l., 1905-1909, 1913, 1921 : [2960 f.]
SH
Ditaret e Franc Nopçës:
Vëllimi 1-6: Shqipëria. Libër njoftimesh.
Vëllimi 7: Bullgaria. Libër njoftimesh.
Dorëshkrime me ilustrime dhe harta të ditarit të Nopçës për vitet 1905-1909, 1913 dhe 1921.
Franc Nopça (1877-1933): Albanolog, ekspeditave në Shqipërinë e Epërme. Një

ndër paleontologët më të shquar të kohës, thesar vëzhgimesh, shënimesh dhe njoftimesh
themelues i paleofiziologjisë, dijetar i spikatur të hollësishme gjeografike, gjeologjike,
BK
i Europës Juglindore. Kontributi që ai dha për historike, etnologjike dhe demografike mbi
studimet shqiptare është një pjesë e pandashme trevat shqiptare shoqëruar me harta, vizatime,
e trashëgimisë sonë kulturore dhe shkencore. skica dhe ilustrime të shumta, si dhe të dhëna të
Ka ardhur disa herë në Shqipëri ku qëndroi ndryshme statistikore për vitet 1890-1913.
gjatë, duke kryer një sërë studimesh në fushën
e etnologjisë, paleontologjisë, gjeografisë dhe Vëllimi i shtatë përmban shënime mbi
gjeologjisë së Shqipërisë. Bullgarinë, përshkrime të detajuara të zakoneve
Të shtata vëllimet e dorëshkruara, - të njohura bullgare, mënyrën e tyre të jetesës, të cilat Nopça
si “Ditaret e Nopçës” , - janë kopje unikale ende i mbajti gjatë udhëtimit të tij nëpër Bullgari në
të pabotuara. Ato janë dorëshkrime me laps vitin 1921.
në formë ditari me përshkrime dhe mbresa të
autorit nga udhëtimet e ekspeditat në Shqipëri Titulli dhe të dhënat e tjera bibliografike janë
e Bullgari. Vëllimet mbajnë vulën: Biblioteka marrë nga shpina e vëllimeve të dorëshkruara.
“Lumo Skendo”. Bashkëngjitur në fund të vëllimit të parë gjendet
një fletë e daktilografuar. Në fletën para tryezës
Gjashtë vëllimet mbi Shqipërinë janë të së lëndës së vëllimit të parë gjendet portreti i
mbajtura mes viteve 1905-1913. Përmbajnë autorit me veshje popullore malësore, si dhe një
mbresa të autorit gjatë udhëtimeve dhe autograf i tij: F. N. Nopcsa.

SH
BK

CIP Katalogimi në botim BK Tiranë
SH
Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë
Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë / përgat.
për bot. Piro Misha ; BKSH. – Tiranë : BKSH, 2020
260 f. : me il. ; 29.7 cm.
Katalogu botohet me rastin e 100-vjetorit të krijimit të
Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë
ISBN 978-9928-4600-1-1
1.Katalogë të bibliotekave 2.Koleksione bibliotekare

3.Libra të rrallë 4.Dorëshkrime 5.Shqipëri
BK
090.1(496.5) (01)
BK
SH

228106b5-ed25-4ced-b92d-92b9e8df1dd8

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

228106b5-ed25-4ced-b92d-92b9e8df1dd8

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BK

Katalogu bazohet tek ekspozita “Verba volant, Scripta manent - Thesare të

Korrektore: Loreta Loli

Art Grafik: Valbona Lila

Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë

Hyrje .................................................................... 5 Paolo Giovio (Paulus Jovius) ............................. 64

Dr. Etleva Domi, Nëndrejtoreshë e Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Prof. asoc. Konstantinos Giakoumis, bizantolog

Dr. Tomas Frashëri, anëtar i Këshillit Shkencor të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Dr. Alda Biçoku, përgjegjëse e sektorit të Albano-Balkanologjisë në Bibliotekën Kombëtare të

Cvnevs Prophetarvm de Christo Salvatore mvndi, et eivs evangelica verita, italice et

10 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 11

12 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 13

14 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 15

Marin Barleti (1460-1512/13).

16 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 17

Marini Barle i de Obsidione Scodrensi. Ad Serenissimum, Leonardum Lauretanum

18 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 19

Scanderbeg. Warha e eigentliche vnd kurtze Beschreibung, aller namha en Ri erlichen

20 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 21

Botim në kastelançe i veprës së humanistit moralin kristian, krahasimi ndërmjet Skënderbeut

22 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 23

Commentario de le cose de Tvrchi, et del S. Georgio Scanderbeg, principe di Epyrro. Con la

24 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 25

Scanderbegus id est carmen egkomias kon de Georgii Castrio quondam Epirotarum

26 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 27

Marin Beçikemi (Marinus Becichemus) kushtuar ﬁgurave dhe ngjarjeve historike të

28 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 29

30 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 31

32 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 33

Considerazioni Sull’Istoria della portentosa Venuta da Scutari in Genazzano della sacra

Konsiderata për historinë e ardhjes së mrekullueshme të ikonës së shenjtë të Zojës së Këshillit të

Vepër me karakter historiko-letrar me katoliçizmit ndër shqiptarë.

34 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 35

Akolouthia tou en Agiois Patros īmōn Vīssariōnos Archiepiskopou Larissīs tou

Shtypshkronja e Voskopojës u ngrit, Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë ka

36 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 37

Eisagōgī Gramma kīs Para tou Aidesimōtatou, kai Ellogimōtatou Didaskalou s en

Theodhor Kavaljoti (1718-1789): Mendimtar, fjalësh në greqisht, arumanisht dhe shqip. Ky

38 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 39

Pii Secvndi Pont[iﬁcis] Max[imi] Epistolae. De Conventv Mantvano. Opvs impressum

40 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 41

42 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 43

44 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 45

46 Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë

Thesare të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë 47