Korzyści aglomeracji

Spadek kosztów przeciętnych wynika z lokalizacji zakładów produkcyjnych i ich kooperantów w jednym regionie, co
umożliwia m. in. Ograniczenie kosztów transportu i magazynowania (Specjalne Strefy ekonomiczne).

Model Kempa przedstawia korzyści ze zwiększenia skali produkcji jako podstawę handlu międzynarodowego.

Założenia modelu:

1. Analizowane są dwa kraje (Polska i Niemcy) i dwa produkty (statki i helikoptery).

2. Oba kraje mają takie same możliwości produkcyjne (wspólna krzywa możliwości produkcyjnych).

3. W obu krajach występuje taki sam układ preferencji społecznych (wspólne dla obu krajów społeczne krzywe
obojętności).

Krzywa możliwości produkcyjnych

Helikoptery 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120

Statki 120 84 63 48 35 26 19 13 8 5 3 2 0
Koszt alternatywny 36 21 15 13 11 7 6 5 3 2 1

Gospodarka zamknięta – punkt produkcji (wspólny dla obu krajów): 40 helikopterów i 35 statków.

W celu osiągnięcia korzyści skali oba kraje decydują się na pełną specjalizację: Polska – 120 statków, Niemcy – 120
helikopterów.

Nowa krzywa możliwości konsumpcyjnych

Helikoptery 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120

Statki 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Gospodarka otwarta (relacja wymienna 1:1)

Punkt styczności nowej krzywej możliwości konsumpcyjnych i społecznej krzywej obojętności II – 60 statków i 60
helikopterów.

Polska Gospodarka zamknięta Gospodarka otwarta Korzyść

Helikoptery 40 60 (import z Niemiec) + 20

Statki 35/ 60 + 25

Handel wewnątrzgałęziowy – dany kraj jest jednocześnie eksporterem i importerem produktów tego samego typu (w
teoriach klasycznych i neoklasycznych zjawisko to było pomijane).

Na niemieckim rynku samochodów osobowych marki rodzime mają około 47% udziału.

Indeks handlu wewnątrzgałęziowego (IHW) – miara intensywności handlu wewnątrzgałęziowego, bazująca na

porównaniu salda obrotów handlu międzynarodowego w danej branży z ich łączną wielkością.

IHW = 1- |Ex – Ix| / Ex + Ix

Ex – eksport gałęzi x
Ix – import gałęzi x

IHW = 0
Dany kraj jest wyłącznie eksporterem produktów gałęzi x lub dany kraj jest wyłącznie importerem produktów gałęzi
x.

IHW = 1
W danym kraju eksport i import produktów gałęzi x są sobie równe.

Udział handlu wewnątrzgałęziowego w obrotach pozarolniczymi artykułami przemysłowymi z krajami rozwiniętymi:

USA – 85%, Niemcy – 79%, Japonia – 44%.

Główne przyczyny handlu wewnątrzgałęziowego:

1. Polityka różnicowania produktu – dywersyfikacja cech użytkowych oraz cen produktów w celu sprzedaży ich
nowym grupom nabywców.

2. Dynamiczne korzyści skali – obniżenie przeciętnych kosztów produkcji określonego produktu w wyniku jego
długotrwałego wytwarzania.

3. Handel wewnątrzgałęziowy nie jest przedmiotem kontrowersji w ramach polityki handlowej.

Import samochodów do Niemiec nie stanowi zagrożenia dla istnienia rodzimych producentów i jest przejawem
praktycznego stosowania zasady wolnego handlu.

Ograniczenie handlu wewnątrzgałęziowego głównie poprzez blokowanie importu (np. samochodów do Japonii) może
być traktowane przez amerykańskich i europejskich producentów jako naruszenie zasad wolnego handlu,
wymagające wprowadzenia barier w imporcie japońskich samochodów na ich rodzime rynki.

Hipoteza nakładającego się popytu (S. Linder 1961) dotyczy popytu na podobne grupy gotowych produktów.
Eksport produktów ma miejsce wówczas, gdy popyt na nie jest podobny w obu krajach.

Założenia:

1. Rozpatrywane są dwa kraje.

 2. Każdy kraj eksportuje te produkty, na które istnieje popyt na rynku krajowym.

3. Struktura popytu krajowego zależy od wielkości PKB/osobę.

Analizowane są kraje A, B, C, D, z których najniższy poziom PKB na mieszkańca ma kraj A, średni poziom kraje B i C,
najwyższy poziom kraj D.

Poziom PKB na osobą determinuje układ preferencji konsumpcyjnych mieszkańców tych krajów i popyt na
poszczególne produkty.

Konsumowane są produkty a, b, c, d, e, f, różniące się jakością. Kategoria a obejmuje produkty o najniższej jakości,
kategoria f produkty o najwyższej jakości.

Handel między krajami:

A i B – produkty kategorii c,
A i C – produkty kategorii c.
B i C – produkty kategorii c, d, e,
B i D – produkty kategorii e,
C i D – produkty kategorii e.

Największe obroty w handlu międzynarodowym powstały między krajami o podobnym poziomie PKB na mieszkańca
(B i C).

W wyniku weryfikacji empirycznej twierdzenie Heckschera – Ohlina stwierdzono, że na pozycję kraju w gospodarce
światowej, poza zasobami czynników produkcji, wpływa dostęp do nowych technologii (wynalazków)

Hipoteza opóźnienia naśladowczego (M. Posner 1961)

Przyczynę wymiany międzynarodowej stanowi występowanie czasowego odstępu między rozpoczęciem produkcji
określonego produktu w dwóch krajach.
Opóźnienie popytu – odstęp czasu między pojawieniem się produktu na rynku kraju, który pierwszy go wytworzył
a powstaniem na niego popytu w drugim kraju.

Opóźnienie reakcji – odstęp czasu między powstaniem popytu na produkt na rynku drugiego kraju a podjęciem
jego produkcji przez lokalnych producentów.

Eksport z kraju wytwarzającego innowacyjny produkt nastąpi w okresie między wystąpieniem opóźnionego popytu i
opóźnionej reakcji.

Eksport z kraju wytwarzającego innowacyjny produkt nie wystąpi jeżeli popyt na ten produkt w drugim kraju
powstanie dopiero w okresie podjęcia jego produkcji przez miejscowych wytwórców.

Hipoteza cyklu życia produktu (R. Vermon 1966)

Zasoby wiedzy technologicznej są nierównomiernie rozmieszczone między krajami, a jej transfer międzynarodowy
jest ograniczony. Z tego powodu nowe technologie rozprzestrzeniają się nierównomiernie a produkcja
innowacyjnych produktów przechodzi przez trzy fazy: wprowadzenia na rynek, dojrzałości i standaryzacji.

1) Wprowadzenie

Początkowo produkt wytwarzany jest tylko w USA, gdzie istnieje na niego wystarczający popyt. Stopniowo sprzedaż
przenosi się również do krajów wysokorozwiniętych,

2) Dojrzałość

Upowszechnienie i zwiększenie wielkości produkcji umożliwia osiągnięcie wewnętrznych korzyści skali zwiększa się
popyt w krajach wysokorozwiniętych, do których zostaje przeniesiona produkcja

3) Standaryzacja

Produkcja staje się masowa a produkt z innowacyjnego przekształca się w powszechni używany. Zwiększa się popyt w
krajach rozwijających się, do których zostaje przeniesiona produkcja (niskie koszty produkcji)

W kolejnych fazach następuje wzrost eksportu (np. telewizorów czy komputerów)

Wprowadzenie – eksport z USA do krajów wysokorozwiniętych

Dojrzałość – eksport z krajów wysokorozwiniętych do USA i krajów rozwijających się

Standaryzacja – eksport z krajów rozwijających się do pozostałych krajów.

Przewaga technologiczna ma dynamiczny charakter i dotyczy różnych krajów zgodnie ze zmianami faz w cyklu życia
produktu.

W produkcji odbiorników TV przewagę miały kolejno: USA, kraje Europy Zachodniej i Japonia, kraje nowo
uprzemysłowione.

Wzrost gospodarczy a handel międzynarodowy

Wzrost gospodarczy – proces stałego ilościowego zwiększania wielkości produkcji

W czasie wzrostu gospodarczego zmianom ulegają koszty produkcji oraz wielkość wykorzystywanych czynników
produkcji, co istotnie wpływa na handel międzynarodowy.
Sytuacja wyjściowa (przed wzrostem gospodarczym)

Polska (kraj mały, o niewielkim udziale w handlu międzynarodowym ma przewagę komparatywną w produkcji
odzieży. Wymiana międzynarodowa odbywa się w relacji 1:1

Produkcja Konsumpcja Eksport Import

Odzież 50 25 25 0
Samochody 30 55 0 25

Eksport -25
Import -25

Zrównoważony wzrost gospodarczy-produkcja obu dóbr wzrosła w tym samym stopniu (o 30%)

Produkcja Konsumpcja Eksport Import

Odzież 65 32,5 32,5 0

Samochody 39 71,5 0 32,5

Relacja wymienna 32,5:32,5 = 1:1

Zmiana eksport +7,5

import +7,5

Niezrównoważony wzrost gospodarczy (nachylony w kierunku odzieży) – wzrost produkcji odzieży o 80%, produkcja
samochodów bez zmian.

Produkcja Konsumpcja Eksport Import

Odzież 90 55 35 0
Samochody 30 65 0 35

Zmiana eksport +10

import +10

Niezrównoważony wzrost gospodarczy (nachylenie w kierunku samochodów) – produkcja odzieży bez zmian,
przyrost produkcji samochodów o 100%

Produkcja Konsumpcja Eksport Import

Odzież 50 35 15 0
Samochody 60 75 0 15

Zmiana eksport -10

import -10

Wnioski:

Wzrost zrównoważony oraz wzrost niezrównoważony z nachyleniem w kierunku dobra, w wytwarzaniu którego kraj
ma przewagę komparatywną prowadzi do zwiększania wymiany międzynarodowej.

Wzrost niezrównoważony z nachyleniem w kierunku dobra importowanego przez dany kraj prowadzi do
zmniejszenia wymiany międzynarodowej.
Wpływ wzrostu gospodarczego na relacje wymienne (terms of trade).
Rozpatrywany jest przykład dużego kraju (Niemcy), którego eksport i import stanowią znaczący odsetek obrotów
handlu światowego.

Produkcja Konsumpcja Eksport Import

Odzież 35 65 0 30
Samochody 65 35 30 0

Relacja wymienna 1:1