Wzrost gospodarczy

Dr Marek A ngowski
Wydzia Ekonomiczny
Uniwersytet Marii Curie-Sk odowskiej w Lublinie
Wzrost gospodarczy jest to proces długoterminowego
zwiększania produkcji i związanych z nią wielkości
makroekonomicznych w skali całej gospodarki.
Rozwój gospodarczy to nie tylko zmiany ilościowe
wielkości makroekonomicznych, lecz także jakościowe
zmiany w gospodarce dotyczące zwłaszcza systemu
społeczno-gospodarczego, organizacji społeczeństwa oraz
innych aspektów struktur gospodarczych
,
Mierniki wzrostu gospodarczego
Produkt krajowy brutto – całkowita wartość dóbr
i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu
danego roku na terenie danego kraju (kiedy rośnie
PKB, społeczeństwo staje się bogatsze);
Produkt narodowy brutto

 całkowita wartość wyrobów i usług wytworzonych

przez obywateli danego kraju w ciągu jednego roku;

 uwzględnia również dochody krajowych firm uzyskane

za granicą, nie uwzględnia dochodów obcych firm
działających w kraju;
Stopa wzrostu dochodu narodowego (lub realnego
produktu krajowego brutto) to stosunek przyrostu
dochodu narodowego w badanym okresie do wielkości
dochodu narodowego w okresie bazowym;
Wielkość produktu PKB przypadająca na jednego
mieszkańca (per capita).
METODY MIERZENIA WZROSTU GOSPODARCZEGO
YT – dochód w okresie badanym,
YT0 – dochód w okresie bazowym.
Stopa wzrostu produkcji między dwoma okresami to
stosunek przyrostu produkcji między tymi okresami do
poziomu produkcji w okresie wyjściowym
Stopa wzrostu produkcji

gdzie:
g – stopa (tempo) wzrostu produkcji,
Yo – wartość produkcji (mierzonej PKB
bądź też dochodem narodowym)
w okresie wyjściowym,
Y1 – wartość produkcji w okresie
następnym,
ΔY – przyrost produkcji między okresem
następnym a okresem
wyjściowym.
Indeks wzrostu produkcji to stosunek poziomu
produkcji w danym okresie do poziomu produkcji w
okresie poprzednim,
Indeks wzrostu produkcji

gdzie:
γ – indeks wzrostu produkcji,
Yo – wartość produkcji (mierzonej PKB bądź
też dochodem narodowym) w okresie
wyjściowym,
Y1 – wartość produkcji w okresie następnym
Powiązania między miernikami wzrostu gospodarczego
(stopą wzrostu a indeksem wzrostu)
 PKB JAKO MIARA DOBROBYTU

Pojęcie dobrobytu to subiektywnie odczuwane

zadowolenie przez mieszkańca danego kraju.

 zakłada się, że im wyższe jest PKB na jednego

mieszkańca, tym zadowolenie jest większe.
Odczuwalność wzrostu PKB
Źródła barier rozwoju gospodarczego
 poziom osiągniętego rozwoju,
 historycznie ukształtowane sposoby i poziomy życia ludności,
 powierzchnia i zaludnienia kraju,
 położenie geograficzne,
 zasobność w bogactwa naturalne,
 tradycje wytwórcze i kulturalne,
 kierunki specjalizacji produkcji i usług,
 udział w międzynarodowym podziale pracy.
 Czynniki wzrostu gospodarczego
(cztery „siły napędowe” wzrostu).
1.Praca (w ujęciu ilościowym – podaż pracy, jak i jakościowym – dyscyplina
pracy, wykształcenie, kwalifikacje, motywacje).

2.Zasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa, jakość środowiska).

3.Kapitał – środki wykorzystywane w procesie produkcji.
 kapitał rzeczowy (maszyny, fabryki, drogi),
 kapitał finansowy,
 kapitał ludzki.

4.Technologia (nauka, technika, zarządzanie, przedsiębiorczość).

 Elementy polityki państw skierowane na podniesienie
wydajności i poziomu życia obywateli

tworzenie bodźców do oszczędzania i inwestowania

zachęcanie do napływu inwestycji zagranicznych przez znoszenie

ograniczeń dotyczących własności aktywów produkcyjnych oraz
zapewnianie stabilnego otoczenia politycznego
Elementy polityki państw skierowane na podniesienie
wydajności i poziomu życia obywateli

promocja wykształcenia

ochrona prawa własności

Elementy polityki państw skierowane na podniesienie
wydajności i poziomu życia obywateli

 promowanie swobodnej wymiany handlowej

 wpływanie na przyrost naturalny.

 promowanie badań naukowych

 POPYT GLOBALNY
KONSUMPCJA I INWESTYCJE
Popyt globalny (AD) to suma wydatków konsumpcyjnych
gospodarstw domowych (K) i wydatków inwestycyjnych
przedsiębiorstw (I)
 Produkcja potencjalna
 wielkość produkcji, którą wytworzyłaby gospodarka, gdyby
wszystkie czynniki produkcji zostały w pełni wykorzystane.

 ma tendencje do równomiernego wzrostu w miarę zwiększania

zasobów czynników produkcji w gospodarce i postępu
technicznego.

 produkcja, jaka mogłaby być utrzymywana, gdyby wszystkie rynki

w gospodarce znajdowały się w stanie długookresowej
równowagi.
 Rozporządzalne dochody osobiste
=
dochody, które gospodarstwa domowe otrzymują od przedsiębiorstw
+
transfery otrzymywane od państwa
-
podatki bezpośrednie płacone państwu.

Rozporządzalne dochody osobiste, gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki lub

oszczędności.
KSK – krańcowa
(marginalna)skłonność
do konsumpcji
Prostoliniowa funkcja konsumpcji
 Autonomiczny popyt konsumpcyjny

 popyt niezwiązany z poziomem dochodu.

 dotyczy zakupu takich dóbr, jak chleb czy ziemniaki,

który będzie dokonywany niezależnie od zmiany
poziomu dochodu.

 stanowi on punkt wyjścia linii wzrostu konsumpcji.

Krańcowa skłonność do konsumpcji (KSK) to
część każdej złotówki dochodu rozporządzalnego,
którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na
wzrost konsumpcji.
Krańcowa skłonność do oszczędzania (KSO)
to część dodatkowej złotówki, którą gospodarstwa
pragną zaoszczędzić.

KSK + KSO = 1.
Oszczędności to część dochodów uzyskanych w
danym okresie, która w tym samym czasie nie została
wydana na zakup dóbr i usług.

O=Y–K
Prostoliniowa
funkcja oszczędności
O = –a + KSO x Y
Założenia równowagi rynkowej:
Poziom dochodu i produkcji zapewniający równowagę to taki, przy
którym gospodarstwa domowe planują tyle zaoszczędzić, ile przedsiębiorstwa
zamierzają zainwestować.

Wydatki inwestycyjne wiążą się z zamierzonym lub planowanym przez

przedsiębiorstwa powiększeniem zasobów kapitału trwałego (fabryki i
maszyny) oraz stanu zapasów (dobra przechowywane na potrzeby przyszłej
produkcji lub przeznaczone na sprzedaż).

Popyt inwestycyjny przedsiębiorstw:

 zależy więc głównie od ich przewidywań co do tempa wzrostu popytu na
ich produkty.
 autonomiczności, tj. niezależności od poziomu dochodów
 Wnioski
 przy stałych cenach i płacach krótkookresowa równowaga na rynku dóbr
istnieje wtedy, gdy globalny popyt lub planowane globalne wydatki
dokładnie zrównają się z wielkością faktycznie wytworzonej produkcji.

 w punkcie równowagi dochód jest równy sumie planowanej konsumpcji i

planowanych inwestycji.

 planowane inwestycje są równe dochodowi na poziomie równowagi

zmniejszonemu o planowaną konsumpcję, czyli I = Y – K, a tym samym I = O,
co oznacza, że planowane inwestycje są równe planowanym
oszczędnościom.
Czynniki wzrostu gospodarczego
Wnioski
1. produkcja faktyczna nie jest wyższa od produkcji potencjalnej, jedynie w
okresach bardzo dobrej koniunktury gospodarczej następuje zbliżenie się ich
poziomów.

2. bez ekspansji produkcji potencjalnej wzrost produkcji faktycznej szybko by się

zakończył, gdy produkcja faktyczna osiąga poziom produkcji potencjalnej,

3. wzrost produkcji faktycznej jest wyznaczony przez wzrost produkcji

potencjalnej.

4. do zapewnienia wzrostu produkcji faktycznej przez dłuższy okres niezbędny

jest wzrost produkcji potencjalnej.
Wnioski

5. Zdolności wytwórcze gospodarki i związana z nimi produkcja

potencjalna zależą od:

 wielkości zasobów czynników produkcji istniejących w

gospodarce,

 efektywności wykorzystania tych czynników.

Agregatowa funkcja produkcji opisuje zależność między
wielkością produkcji wytworzonej w całej gospodarce a nakładami
czynników produkcji
stosunek przyrostu produkcji do przyrostu nakładów
kapitału to krańcowy produkt kapitału (KPk).

stosunek przyrostu produkcji do przyrostu nakładów

pracy to krańcowy produkt pracy (KPp).
 Funkcja wydajności pracy

wydajność pracy (wielkość produkcji przypadająca na 1 zatrudnionego

poziom technologii oraz techniczne uzbrojenie pracy (ilości kapitału

przypadającego na jednego zatrudnionego

w = f(m).
gdzie: A – zasób wiedzy naukowo-technicznej

stopa postępu technicznego (czyli stosunek

przyrostu zasobu wiedzy naukowo-technicznej
do zasobu wiedzy naukowo-technicznej w
okresie poprzednim).
Zatrudnienie i wydajność pracy a tempo wzrostu
gospodarczego
Krańcowy produkt pracy a zatrudnienie
Postęp techniczny oznacza:

przy tych samych nakładach czynników produkcji

wytwarza się wyższą produkcję

ta sama wielkość produkcji jest wytwarzana przy

mniejszych nakładach czynników produkcji.

wyższą produkcję przy tych samych nakładach pracy.

Efekty postępu technicznego

wyższe rozmiary produkcji przy tych samych nakładach pracy

wzrost produkcji w stosunku do liczby zatrudnionych, czyli

wzrost wydajności pracy

zwiększa efektywność czynników produkcji, w rezultacie jego

zastosowania następuje zwiększenie krańcowego produktu
pracy
Tempo wzrostu gospodarczego (mierzonego dochodem narodowym w
danym okresie)to stosunek przyrostu dochodu narodowego w tym okresie
(ΔY) do poziomu dochodu na początku tego okresu (Y).

gdzie:
 początek badanego okresu przez t,
 koniec badanego okresu t +1,
 przyrost dochodu Δ Y
Kapitał i jego efektywność a tempo wzrostu
gospodarczego
Produkcja a kapitał
Krańcowy produkt kapitału
 Y=K·e

Efektywność kapitału e, będąca stosunkiem dochodu

narodowego do zasobu kapitału (a więc Y/K),

Współczynnik kapitałochłonności (kp).

tempo wzrostu dochodu narodowego

efektywności inwestycji stopa inwestycji

Stopa inwestycji i efektywność inwestycji a tempo wzrostu
dochodu narodowego
Postęp techniczny i jego determinanty
Krzywa jednakowego produktu
Wydajność pracy a kapitałochłonność
Linia jednakowego kosztu
Linia jednakowego kosztu (izokoszta)
pokazuje kombinacje czynników produkcji przy
danych cenach czynników produkcji i danej
wielkości łącznych kosztów zużycia tych
czynników.
Istota postępu technicznego
Wnioski
postęp techniczny oszczędza nakłady czynników produkcji w procesie produkcji.

stopień zaoszczędzenia czynników produkcji może być różny w odniesieniu do

poszczególnych czynników.

gdy w rezultacie postępu technicznego rośnie stosunek między nakładami kapitału a

nakładami pracy, to taki postęp techniczny jest określany mianem
pracooszczędnego.

jeśli natomiast w wyniku postępu technicznego stosunek kapitału do pracy spada, to

taki postęp techniczny nazywany jest postępem kapitałooszczędnym.

jeśli w rezultacie wdrożenia postępu technicznego stosunek między nakładami

kapitału i pracy nie zmienia się, to wówczas mamy do czynienia z neutralnym
postępem technicznym.