MAKROEKONOMIA

WZROST GOSPODARCZY
 POMIAR WZROSTU
GOSPODARCZEGO

Wzrost gospodarczy to powiększanie

potencjalnego PKB lub produktu narodowego
kraju.

PKB
PKB na osobę w PPP (parytet siły nabywczej)
Nie uwzględnia:
Czasu wolnego, efektów zewnętrznych, nowych
produktów
 WARUNKI KONIECZNE DLA
WZROSTU GOSPODARCZEGO

 SYSTEM ZACHĘT (rynki, prawa własności,

wymiana pieniężna)

 OSZCZĘDZANIE I INWESTYCJE W KAPITAŁ

 INWESTYCJE W KAPITAŁ LUDZKI

 NOWE TECHNOLOGIE
 RACHUNKOWOŚĆ WZROSTU
GOSPODARCZEGO

potencjalny PKB zależy od:

LAS LAS
ceny 1980 2009
 ilości pracy L
 ilości kapitału K
 stanu technologii A
potencjalny PKB
 ilości zasobów naturalnych R

LAS: Y = f(L, K, A, R)
realny PKB
 KRZYWA PRODUKTYWNOŚCI

realny PKB na krzywa

zatrudnionego zmiana produktywności
technologii = związek
pomiędzy
zmianami
PC1 realnego PKB na
10 jednostkę pracy a
zmianami kapitału
PC0 na jednostkę
7 pracy, przy danym
stanie technologii.
5
wzrost PC0 i PC1 -> różne
poziomy
zasobu kapitał na technologii.
kapitału zatrudnionego
0 20 40
 Zwiększenie ilości kapitału na jednostkę pracy powoduje wzrost realnego
PKB na jednostkę pacy (produktywności pracy), co powoduje przesunięcie
WZDŁUŻ krzywej PC.
 Zmiana technologii zwiększa realny PKB na jednostkę pracy dla każdego
poziomu uzbrojenia technicznego. Postęp technologiczny przesuwa więc
krzywą PC w górę.
 Uzbrojenie techniczne = ilość kapitału na zatrudnionego

 Aby moc obliczyć udział wzrostu kapitału oraz postępu technicznego na

wzrost PKB, trzeba móc określić kształt krzywej PC. Jest on
odzwierciedleniem jednego z podstawowych praw ekonomii: prawa
malejących przychodów. Prawo owe stwierdza, że jeśli ilość danego
czynnika wzrasta, przy ilości pozostałych czynników bez zmian, produkt
wzrasta, ale jego przyrosty są coraz mniejsze.
 Tak więc przy ciągłym zwiększaniu uzbrojenia technicznego,
produktywność pracy będzie rosła ale coraz wolniej.

 Dodatkowo, dla całej gospodarki obowiązuje zasada tzw. “jednej

trzeciej”.
 ZASADA JEDNEJ TRZECIEJ

 ROBERT SOLOW

 1% wzrostu technicznego uzbrojenia pracy => 1/3%

wzrostu realnego PKB na jednostkę pracy

 Przykład: kapitał na jednostkę pracy wzrasta o 3%

rocznie, podczas gdy realny PKB wzrasta o 2.5%.
Zasada 1/3 głosi, że wzrost kapitału jest
odpowiedzialny za 1/3*3 czyli 1% wzrostu PKB.
Oznacza to, że pozostała cześć, 1.5% pochodzi z
postępu technicznego.
 JAK PRZYŚPIESZYĆ WZROSTU
GOSPODARCZEGO

Stymulacja oszczędności

Akumulacja kapitału ludzkiego

Stymulacja B+R

Wspieranie przemysłów wysokiej techniki

Wspieranie handlu międzynarodowego

TEORIE WZROSTU GOSPODARCZEGO

A. TEORIA KLASYCZNA

B. TEORIA NEOKLASYCZNA

C. TEORIA WZROSTU ENDOGENICZNEGO

 A.TEORIA KLASYCZNA

WZROST REALNEGO PKB JEST TYLKO

PRZEJŚCIOWY I JEŚLI REALNY PKB NA OSOBĘ
WZRASTA POWYŻEJ POZIOMU ZAPEWNIAJĄCEGO
PRZEŻYCIE, NASTĘPUJE WZROST POPULACJI
POWODUJĄCY SPADEK REALNEGO PKB DO
POZIOMU POCZĄTKOWEGO
 XVIII/XIX wiek: SMITH, MALTHUS, RICARDO
 założenia:
 Postęp technologiczny prowadzi do
inwestycji w nowy kapitał, co sprawia
że praca jest bardziej produktywna. popyt
Powstają nowe firmy i zatrudniają na pracę podaż
coraz bardziej produktywnych pracy
płaca
pracowników. Większy popyt na pracę realna B
prowadzi do wzrostu płacy realnej oraz
zatrudnienia (A->B). Mamy więc wzrost
gospodarczy i korzyści dla wszystkich. A
Wrósł zarówno realny PKB jak i płaca
realna.
 Jednak klasyczni ekonomiści wierzyli,
że ta nowa sytuacja nie może trwać,
ponieważ spowoduje eksplozję zatrudnienie
demograficzną.
 Klasyczna teoria wzrostu populacji

 Kiedy ekonomiści klasyczni tworzyli tę teorię, następował właśnie

niespotykany wcześniej boom demograficzny. W cywilizowanym świecie,
poprawa higieny oraz sposobu żywienia obniżyła wskaźnik umieralności,
podczas gdy wskaźnik urodzeń utrzymywał się na wysokim poziomie. Przez
kilka dekad wzrost populacji był bardzo wysoki.
 Aby go wyjaśnić, ekonomiści klasyczni posługiwali się pojęciem płacy
realnej przeżycia, która jest minimalną płacą konieczną do przeżycia. Jeśli
rzeczywista płaca realna jest poniżej tego poziomu, niektórzy nie mogą
przeżyć i populacja maleje. Kiedy natomiast płaca realna rośnie powyżej
tego poziomu, populacja rośnie. Obniża to jednak ilość kapitału na
pracownika, czyli produktywność pracy, a z nią maleje płaca realna.
Podstawowy wniosek teorii klasycznej jest więc taki, że nie ważne jak duży
postęp techniczny, płaca realna powraca zawsze do poziomu przeżycia.
 Krzwa produktywności

realny PKB na
zatrudnionego

wzrost populacji obniza

PC1
kapital na
zatrudnionego
B
15 PC0

10 realny PKB
C A przezycia
postep
techniczny kapital na
zatrudnionego
0 7 30
 Początkowo gospodarka znajduje się w punkcie A przy PKB przeżycia
równym 10$ (linia pozioma) oraz 30$ kapitału na jednostkę pracy.
Ponieważ PKB jest na poziomie przeżycia, populacja jest stała.

 Następnie pojawia się postęp techniczny, który przesuwa krzywą PC w

górę. Gospodarka przesuwa się do punktu B na PC1 i PKB zwiększa się
do 15$ na zatrudnionego. Ludzie zarabiają teraz więcej niż płaca
przeżycia, płodzą więcej dzieci i żyją dłużej, a więc populacja rośnie.

 Rosnąca populacja oznacza, że ilość czynnika pracy wzrasta, tak więc

techniczne uzbrojenie pracy maleje. Gospodarka przesuwa się więc
wzdłuż krzywej PC1 w lewo. Realny PKB na zatrudnionego spada tak
długo jak populacja rośnie. Ten proces kończy się więc dopiero wtedy,
gdy gospodarka osiąga poziom przeżycia w punkcie C.

 Powtarzające się zmiany technologiczne powodują jedynie wzrost

populacji obniżający ilość kapitału na jednostkę pracy i powrót realnego
PKB do poziomu przeżycia. Jakość życia podnosi się tylko przejściowo.
B. TEORIA NEOKLASYCZNA

 Neoklasyczna teoria wzrostu w długim okresie uzależnia

dynamikę tego wzrostu ostatecznie od tempa przyrostu
demograficznego oraz tempa postępu technicznego.
 Teoria ta proponuje, iż realny pkb na osobę wzrasta, ponieważ
zmiana technologiczna tak zmienia oszczędności i inwestycje, że
techniczne uzbrojenie pracy zwiększa się. wzrost ustaje tylko,
jeżeli ustaje postęp technologiczny.
 ROBERT SOLOW lata 50te.
 Neoklasyczna teoria wzrostu
populacji
 Przyjęto, iż stopa wzrostu demograficznego jest uzależniona od czynników
ekonomicznych, nie jest to wpływ tak prosty i mechaniczny jak proponowała
teoria klasyczna.
 Podstawową zmienną nowej teorii jest koszt alternatywny czasu kobiety.
Kiedy kobiety płaca realna oraz możliwości pracy wzrastają, koszt
alternatywny posiadania dzieci wzrasta. Rodziny decydują się więc na
posiadanie mniejsze ilości dzieci i wskaźnik urodzeń maleje.
 Drugi czynnik ekonomiczny oddziałuje na wskaźnik umieralności. Postęp
technologiczny powoduje wzrost produktywności a więc dochodu, co
polepsza opiekę zdrowotną a więc wydłuża życie.

 Te dwa przeciwstawne czynniki determinują wzrost populacji. Wzrost

dochodu powoduje zmniejszanie się zarówno wskaźniki urodzeń jak i
wskaźnika umieralności. Powoduje to znoszenie się tych dwóch
czynników i uniezależnia wzrost populacji od czynników
ekonomicznych. Według teorii neoklasycznej, wzrost demograficzny
jest uzależniony od innych czynników niż realny PKB.
 Wzrost zrównoważony

Na ścieżce wzrostu zrównoważonego produkcja, kapitał i siła robocza wzrastają w

jednakowym tempie. Wielkość produkcji oraz kapitał na jednostkę pracy są stale. Taki
stan dynamicznej równowagi długookresowej nazywamy stanem trwałym

realny PKB na
zatrudnionego
Y=PC0
Y* E’
nk

E sY

kapital na
zatrudnionego
k*
 wzrost zrównoważony
 Utrzymanie stałego poziomu technicznego uzbrojenia pracy wymaga tym
większych nakładów inwestycyjnych na jednostkę pracy im wyższe
tempo wzrostu ludności (n) oraz im wyższe ma być uzbrojenie pracy (k).
 Prosta nk obrazuje wielkość inwestycji na 1 pracownika, niezbędną do
utrzymania na stałym poziomie technicznego uzbrojenia pracy dla
danego tempa wzrostu siły roboczej n. Funkcja y obrazuje wielkość
produkcji, a sy wielkość oszczędności i inwestycji na jednostkę pracy.
 W stanie równowagi długookresowej E wielkość inwestycji jest
wystarczająca do utrzymania rozmiarów kapitału przypadającego na
jednostkę pracy na stałym poziomie k*. Produkcja na osobę wynosi
wówczas Y* (E’). Produkcja i zasób kapitału rosną w takim samym tempie
jak wzrost liczby ludności n.
 Jeśli n rośnie, wówczas aby Y* nie zmalało, musi nastąpić wzrost
oszczędności (sy), co pozwoli na utrzymanie poprzedniego poziomu
kapitału na zatrudnionego (k*).
 Zmiana technologiczna
 W latach 50 tych, nowe tranzystory, tworzywa sztuczne, autostrady, linie
lotnicze tworzą nowe możliwości zysków. Powstają nowe przedsiębiorstwa.
oszczędności i inwestycje wzrastają (rośnie kapitał na zatrudnionego).
Gospodarka przeżywa okres prosperity.
 Według neoklasyków, prosperita będzie trwała, natomiast dalszy wzrost jest
uzależniony od dalszego postępu technicznego.
 Prosperita będzie trwała, ponieważ nie zostanie ona zredukowana przez
wzrost populacji.
 Natomiast wzrost się zatrzyma, jeśli nie będzie dalszego postępu
technicznego.

 W przypadku nowej zmiany technologicznej, wysokie początkowo stopy

zwrotu powodują zwiększone oszczędności i akumulację kapitału.
 Następnie jednak, akumulacja kapitału podlega prawu zmniejszających się
przychodów, co zmniejsza stopę zwrotu, zmniejszając tym samym
oszczędności i stopę akumulacji kapitału.
 Krzywa produktywności w klasycznej
teorii wzrostu

rzeczywista stopa
realny PKB na wzrost zwrotu
zatrudnionego kapitału na
zatrudnionego
PC1
C
B
postęp
techniczny PC0

docelowa kapitał na
stopa zwrotu zatrudnionego
 Początkowo gospodarka znajduje się w punkcie A na krzywej PC0. Nachylenie
krzywej produktywności jest miarą stopy zwrotu. Tak więc w punkcie A
rzeczywista stopa zwrotu równa się oczekiwanej stopie. Następnie postęp
techniczny przesuwa krzywą produktywności w górę do PC1 i gospodarka
przesuwa się do punktu B.

 W tym punkcie rzeczywista stopa zwrotu przekracza oczekiwaną. Oszczędności

wzrastają. Powoduje to wzrost inwestycji a więc kapitału na zatrudnionego, co
przesuwa gospodarkę do punktu równowagi C – wzdłuż krzywej. Wzrost
gospodarczy w końcu się kończy ponieważ, kiedy wzrasta ilość kapitału na
jednostkę pracy, stopa zwrotu z kapitału maleje. W punkcie C realna stopa
procentowa równa się znowu oczekiwanej stopie zwrotu.

 Przez cały przestudiowany proces, realny PKB na jednostkę pracy wzrasta, ale
stopa wzrostu stopniowo maleje i w końcu ustaje. Podobnie jak w przypadku
jednorazowego zwiększenia oszczędności.

 Jednak, jeśli pojawi się kolejna zmiana w technologii, proces się powtórzy.
Kolejne postępy technologiczne powiększają bezustannie stopę zwrotu,
prowokując wzrost oszczędności oraz technicznego uzbrojenia pracy. Wzrost
trwa tak długo, jak długo trwa postęp techniczny. Stopa wzrostu ulega
wahaniom, bo wahaniom ulega postęp techniczny.
 C. TEORIA WZROSTU ENDOGENICZNEGO

 Nowa teoria wzrostu: realny pkb na osobę wzrasta z

powodu wyborów, jakich dokonują ludzie poszukujący
zysku. postęp techniczny generuący wzrost jest więc
endogeniczny. wzrost może trwać wiecznie.

 PAUL ROMER (80te),

 JOSEPH SCHUMPETER (30/40te)
 Założenia teorii wzrostu endogenicznego :

 Odkrycia są wynikiem wyboru: pojedyncze odkrycie może być dziełem przypadku,

jednak rytm postępu technicznego zależy do wysiłku ludzi w poszukiwaniu nowych
rozwiązań. Postęp techniczny jest więc produktem systemu ekonomicznego.

 Odkrycia generują a konkurencja zabija zysk

 Odkrycia są publicznym dobrem kapitałowym: dobro publiczne to takie dobro, z

używania którego nikt nie może być wyłączony, a korzystanie z niego przez jedna osobę
nie wyklucza korzystania przez inną. Kiedy wiedza się popularyzuje, jej koszt uzyskania
jest zerowy.

 Kapitał wiedzy nie podlega prawu malejących przychodów: zwiększanie zasobów

wiedzy powoduje, że praca i kapitał stają się coraz bardziej produktywne. Jest to bardzo
ważny element tej teorii. Według tej teorii, nie ma mechanizmów zatrzymujących
wzrost. Kiedy następuję akumulacja kapitału, stopa zwrotu maleje. Jednak zachęca to
do innowacji i poszukiwania sposobów na zwiększenie zysku. Indukuje to postęp
techniczny zwiększający stopę zwrotu. Realny PKB na jednostkę pracy zwiększa się
nieskończenie wraz z nowymi technologiami umożliwiającymi wyższą stopę procentową;
 Krzywa produktywności w teorii wzrostu
endogenicznego

wzrost kapitału na
zatrudnionego:
realny PKB na
zatrudnionego Ak TNK: przesuwamy się wzdłuż
15 C PC2 danej PC, bo prawo
malejących przychodów
TWE: przechodzimy na coraz
PC1 wyższe PC, bo:
B • malejące przychody
10
PC0 z kapitału
A fizycznego i chęć
5 wyższych zysków
generują postęp
kapital na techniczny
zatrudnionego • stałe przychody z
15 30 45 kapitału ludzkiego
 Wykres przypomina teorię neoklasyczną. Jest jednak z tą różnicą, że tym
razem krzywa produktywności nie pozostaje w miejscu. Pogoń za zyskiem
powoduje, że ciągle dokonuje się postęp techniczny i że krzywa PC
przesuwa się ciągle w górę a kapitał na zatrudnionego rośnie. Wraz z
akumulacją kapitału fizycznego, prawo malejących przychodów zmniejsza
stopę zwrotu z kapitału. Jednak nieustanna zmiana technologiczna
neutralizuje tę tendencję i utrzymuje rzeczywistą stopę zwrotu powyżej
stopy oczekiwanej. Realny PKB na jednostkę pracy powiększa się wzdłuż
linii Ak.

 Nowa teoria wzrostu implikuje, że chociaż krzywa produktywności wykazuje

zmniejszające się przychody, jeśli interpretuje się kapitał szerzej, wliczając
do niego oprócz kapitału fizycznego także kapitał ludzki oraz nowe
technologie, wówczas realny PKB na jednostkę pracy rośnie w tym samym
tempie jak wzrost technicznego uzbrojenia pracy.
 polityka państwa

Rola państwa

innowacje
bodźce

nowa i
chęć polepszenia lepsza
standardu życia technolgia
nowe i
lepsze
produkty
więcej czasu
wyższy standard wolnego
życia
nowe i nowe firmy
lepsze powstają,
miejsca stare
większa pracy upadają
konsumpcja dobr i
uslug
 Podejście to zmienia sposób myślenia o procesie wzrostu i roli państwa. Wyjaśnia
przyczyny trwałych różnic w tempie wzrostu w poszczególnych krajach.
 Jeśli różnice techniczne są główną przyczyną międzynarodowych różnic
w poziomie życia i jeżeli technika jest czynnikiem, który jest wytwarzany,
a nie dany z zewnątrz, to polityka wzrostu gospodarczego musi się
bardziej koncentrować na sposobach usprawniania i zwiększania
efektywności prowadzonych w kraju prac technologicznych.
 Jeśli kapitał ludzki nie doświadcza malejących przychodów, wówczas
państwo powinno wspierać jego rozwój: edukacja, kształcenie
zawodowe, podnoszenie kwalifikacji.

 O ile w teorii neoklasycznej przyjmuje się, że technologia jest dana z zewnątrz,

dostępna na całym świecie bez ograniczeń, jest dobrem publicznym, o tyle według
teorii wzrostu endogenicznego jest tak tylko na terenie kraju.
 Teoria neoklasyczna, aby wyjaśnić różnice w dochodzie poszczególnych krajów
kładzie nacisk na różnice w kapitale fizycznym oraz ludzkim. Natomiast według
teorii wzrostu endogenicznego, różnice te związane są z różnicami
technologicznymi.
KOSZTY WZROSTU GOSPODARCZEGO

Zaniechana konsumpcja bieżąca

Zużycie zasobów nieodnawialnych

Zanieczyszczenie środowiska