Inflacja

Dr Marek A ngowski
Wydzia Ekonomiczny
Uniwersytet Marii Curie-Sk odowskiej w Lublinie
Inflacja - proces wzrostu ogólnego poziomu cen
 Cechy inflacji

 inflacja jako proces,

 inflacja oznacza wzrost ogólnego (tj. średniego)

poziomu cen.
 Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI)

wskaźnik cen, będący miarą procentowych zmian wydatków związanych

z zakupem pewnego ustalonego zestawu dóbr w danym okresie.

jest średnią ważoną cen towarów i usług nabywanych przez przeciętne

gospodarstwo domowe.

przy obliczaniu indeksu bierze się pod uwagę tzw. statystyczny koszyk
zakupów.

 koszyk tworzy w Polsce - GUS na podstawie badań budżetów

gospodarstw domowych.
Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI)
Przykład obliczenia wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych
(Consumer Price Index – CPI)
Przykład obliczenia wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych
(Consumer Price Index – CPI)
Inflacja (wskaźnik CPI) - Polska

https://pl.investing.com/economic-calendar/polish-cpi-873
 Indeks cen dóbr produkcyjnych

nazywany dawniej wskaźnikiem cen hurtowych.

stosowany do pomiaru cen ustalonych przez producentów na
różnych etapach produkcji.
wzrost tego wskaźnika pozwala przewidzieć niebezpieczeństwo
inflacji.
ten makrowskaźnik został wprowadzony w 1890 roku (w USA) i
jest najstarszym nieprzerwanie obliczanym indeksem przez
Departament Pracy (w USA).
Indeks cen dóbr produkcyjnych PPI (Polska)

https://pl.investing.com/economic-calendar/polish-ppi-652
 Deflator PKB

Deflator PKB jest miernikiem inflacji i odzwierciedla zmiany cen

dla całej gospodarki, wszystkich wytworzonych w danym okresie
(najczęściej roku) dóbr i usług oraz inwestycje, surowce, produkty
rolne, a także transakcje z zagranicą
 Deflator PKB
obliczany jako relacja między nominalnym i realnym PKB pomnożona
przez 100.

informuje o stosunku bieżącego poziomu cen do poziomu cen z roku

bazowego.

informuje o cenach wszystkich dóbr i usług wytworzonych w kraju.

im wyższy poziom inflacji, tym większa różnica pomiędzy wartością

nominalną a realną, na korzyść wartości nominalnej
 Deflator PKB - Polska

https://pl.tradingeconomics.com/poland/gdp-deflator
 Wskaźnik stopy inflacji

Procentowy wzrost ogólnego poziomu cen w ciągu

roku:
 porównanie ogólnego poziomu cen z roku t1
analogicznym poziomem cen z roku t0 (wskaźniki
przeciętne dla 12 m-cy)
 porównanie ogólnego poziomu cen z grudnia roku t1
ogólnym poziomem cen z grudnia roku t0.
Stopa inflacji
 Wskaźnik stopy inflacji - Polska

https://www.bankier.pl/gospodarka/wskazniki-makroekonomiczne/inflacja-rdr-pol
 Inflacja bazowa
wzrost poziomu cen w określonym czasie, po wyeliminowaniu wpływu
czynników sezonowych oraz szoków podażowych.

zidentyfikować, co jest skutkiem przejściowym, a co trwałą zmianą presji

inflacyjnej.

mierniki inflacji bazowej zawierają składniki, na które wpływu nie ma

krajowa polityka pieniężna

w długim okresie czasu mierniki cechują się one sporą stabilnością.

 Inflacja bazowa
Miary inflacji bazowej
inflacja po wyłączeniu cen administrowanych,
inflacja po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych,
inflacja po wyłączeniu cen żywności i energii,
15% średnia obcięta
Inflacja bazowa- Polska
 Rodzaje inflacji
(wg kryterium tempa)

 inflacja pełzająca do 5% w skali roku

 inflacja krocząca od 5 do 15% rocznie
 mega inflacja od 15 do 50% rocznie
 inflacja galopująca od 50 do 100% w skali roku
 hiperinflacja powyżej 100% w skali roku
 Rodzaje inflacji

Deflacja jest to utrzymujący się spadek poziomu cen.

Stagflacja - zjawisko jednoczesnego występowania
wysokiej stopy inflacji i wysokiego bezrobocia
 Rodzaje inflacji
(wg kryterium przyczyny)

endogeniczna  kredytowa
egzogeniczna  budżetowa
popytowa  wewnętrzna
kosztowa  importowana
 Inflacja endogeniczna
• występuje w gospodarce, w której wykształcił się podział
społeczeństwa na grupy społeczne, czy klasy.
• grupy te są zorganizowane w silne związki zawodowe,
organizacje konsumpcyjne czy organizacje pracowników.
• zmiana wynagrodzenia jednej z tych grup budzi reakcje
społeczne i dążenia do przywrócenia poprzednich relacji między
wynagrodzeniem czynników produkcji.
 Inflacja endogeniczna
Zależności:

1. Zależności ceny-płace.
2. Zależność płace-płace.
3. Zależność ceny-ceny
4. Zależność płace-podatki lub ceny-podatki.
5. Zależność płace-dewaluacja.
 Inflacja egzogeniczna

Inflacja, która jest wywołana:

przyczynami zewnętrznymi

czynnikami wewnętrznymi
 Inflacja egzogeniczna

Przyczyny zewnętrzne:

 wzrost poziomu cen towarów importowanych

 wojny
 Inflacja egzogeniczna

Czynnikami wewnętrzne:

1. spadek wydajności pracy w gospodarce

2. nieurodzaj w rolnictwie itp.

 Inflacja egzogeniczna

 inflacja eksportowa

 Inflacja importowana
 Inflacja eksportowa (egzogeniczna)

 powstaje w sytuacji, gdy mamy do czynienia ze wzrostem popytu

na produkty krajowe na rynku zagranicznym.

powoduje to wzrost eksportu, a wraz z nim rośnie cena

eksportowanych produktów.

w sytuacji, gdy ceny produktów eksportowych są wyższe od cen

krajowych, producenci krajowi podnoszą ceny produktów
krajowych do poziomu cen uzyskiwanych w eksporcie.
 Inflacja importowana (egzogeniczna)

jest spowodowana wzrostem cen importowanych dóbr oraz surowców.

wiąże się z wypływem środków finansowych do krajów gdzie inflacja

pojawiła się jako pierwsza.

powoduje wzrost kosztów produkcji w kraju który importuje dobra.

wzrost cen dóbr importowanych pociąga za sobą wzrost cen dóbr

krajowych

najczęściej dotyczy wzrostu cen surowców i składników potrzebnych w

produkcji krajowej
 Inflacja importowana (egzogeniczna)

 dotyczy głównie krajów o znacznym udziale w globalnej produkcji,

które nie posiadają solidnej bariery administracyjnej chroniącej kursy
walutowe.

 im większą rolę w gospodarce kraju stanowi handel zagraniczny tym

bardziej podatny staje się on na wpływ inflacji z innych krajów.

 najbardziej podatne stają się kraje o słabej walucie , zacofane

gospodarczo bądź charakteryzujące się niewielką produkcją krajową co
zmusza je do importu znacznej ilości towarów
 Inflacja popytowa
inaczej: inflacja nabywców
Występuje wtedy gdy:
globalny popyt jest większy od możliwości jego zaspokojenia, społeczeństwo
wówczas konkuruje o ograniczony zasób dostępnych dóbr i usług.
wzrost globalnego popytu jest spowodowany zwiększeniem się
zapotrzebowania ze strony różnych podmiotów gospodarczych, np.:
1.państwa;
2.przedsiębiorstw;
3.gospodarstw domowych;
4.oraz zapotrzebowania z zagranicy.

zachodzi wówczas zjawisko "ciągnienia ceny w górę".

Jeśli wzrost popytu na towary nastąpi w
sytuacji pełnego wykorzystania zdolności
wytwórczych, to musi to doprowadzić do
wzrostu cen.

Rozmiar luki inflacyjnej odpowiada różnicy między wielkością

globalnego popytu a wielkością dochodu narodowego
odpowiadającego pełnemu wykorzystaniu zdolności wytwórczych.
 Inflacja kosztowa
Inflacja kosztowa lub inflacja podażowa (ang. cost-push
inflation, sellers' inflation)

pojawia się wówczas, gdy nałożone są ograniczenia na podaż

jednego lub kilku zasobów lub też, gdy cena jednego lub kilku
zasobów zostaje zwiększona.

może wynikać ze wzrostu każdego ze składników kosztów, przy

założeniu, że pozostałe nie ulegają zmianie.
 Inflacja kosztowa
Podstawowe przyczyny inflacji kosztowej:
wzrost płac,
wzrost cen surowców,
wzrost cen produktów importowanych,
wzrost cen surowców i półproduktów importowanych,
wzrost cen surowców i półproduktów pochodzenia krajowego,
wzrost narzutów na płace (np. składek na ubezpieczenie społeczne)
wzrost innych składników kosztowych
 Inflacja płacowa

Inflacja płacowa sformułowana przez J.K. Galbraitha mówi o

sile związków zawodowych, o tym, że realizują własną politykę
płacową niezależnie od sytuacji istniejącej na rynku pracy.
 Inflacja płacowa
1. utrzymywanie się wysokiego poziomu płac nawet wtedy, gdy panuje
wysokie bezrobocie.
2. nadmierne żądania płacowe przez związki zawodowe powodują wzrost
kosztów wytwarzania, co prowadzi z kolei do wzrostu cen, a więc do spirali:
wzrost płac -wzrost cen.
3. wzrost cen powoduje żądania podwyżki płac ze strony pracobiorców, tak
aby ich stopa życiowa nie uległa pogorszeniu, zatem występuje wówczas
spirala: wzrost cen -wzrost płac.
4. żądania płacowe silnych związków zawodowych mogą również
spowodować wystąpienie z żądaniami podwyżki w innych branżach, bez
względu na dynamikę wydajności pracy.
 Inflacja kredytowa
 wywołuje nadmierna kreacja pieniądza żyrowego (pochodzącego z
kredytów i pożyczek) przez system bankowy, która nie jest dostosowana
do poziomu produkcji oraz dostaw dóbr i usług na rynek.

 każde uruchomienie kredytu powoduje wzrost ilości pieniądza w obiegu,

co -przy innych czynnikach nie zmienionych - prowadzi do wzrostu
globalnego popytu i uruchamia mechanizm transmisji impulsów
monetarnych w inflacyjne.
 Inflacja budżetowa
 przyczyną jest deficyt budżetowy (wydatki rządowe
przewyższające dochody).
 za neutralne przyjmuje się finansowanie deficytu budżetowego
przez zaciąganie pożyczek na rynku finansowym.
 Inflacja wewnętrzna
wzrost ogólnego poziomu cen, którego przyczyny tkwią w
gospodarce danego kraju - w instytucjonalnych i
strukturalnych zjawiskach, charakterystycznych dla tej
gospodarki.
 Inflacja wewnętrzna
Przyczyny:
 wadliwe struktury gospodarki;
 efekty decyzji i działań instytucji państwowych;
 niezrównoważony budżet państwa;
 ingerencja państwa w politykę emisji pieniądza;
 gwałtowne wzrosty cen czynników produkcji w gospodarce;
 zmiany instytucjonalne kraju;
 wadliwe reformy finansów.
 Rodzaje inflacji
(wg kryterium przejawiania się i skutków)

otwarta
tłumiona
jawna
ukryta
 Inflacja otwarta
 przejawia się w nieskrępowanym żadnymi ograniczeniami
wzroście cen do poziomu równoważącego na bieżąco
strumienie popytu i podaży.
 nazywana jest inflacją cenową.
 w gospodarce rynkowego kapitalizmu inflacja otwarta
przejawiała się we wzroście poziomu cen, które na bieżąco
„czyściły” rynek.
 Inflacja tłumiona
powstaje w sytuacji, gdy ceny są kontrolowane administracyjnie
(nie ma swobody kształtowania się cen na rynku).

pojawia się nadwyżkowy strumień popytu, który nie może być

zrealizowany przy danym poziomie cen, co prowadzi w
konsekwencji do odkładania się niezrealizowanych zasobów
pieniężnych uczestników rynku.
 Inflacja tłumiona
inflację tłumioną określa się również mianem inflacji zasobowej, inflacji
odroczonej, odłożonej, czy zawieszonej.
wzrost cen w sytuacji przymusowego odkładania się zasobów pieniężnych
ludności jest i tak nieuchronny a przesuwanie go w czasie prowadzi
wyłącznie do ich akumulowania, a tym samym pogłębiania stanu
nierównowagi pieniężno-rynkowej.
inflacja tłumiona może się przekształcić w otwartą na skutek uwolnienia
cen.
natomiast, aby inflację otwartą przekształcić w inflację tłumioną, należy
dokonać urzędowego zamrożenia cen.
 INFLACJA JAWNA
Rodzaj inflacji, która często utożsamiana jest z inflacją cenową w jej
klasycznym wydaniu.

 występuje w krajach o gospodarce rynkowej (m.in. w Polsce).

 wyraża się wzrostem cen, który nie jest hamowany przez państwo.

 wynika z mechanizmu rynkowego, który powoduje powrót do stanu

równowagi, gdy ceny rosną.

 jest jednym z rodzajów inflacji otwartej.

 Inflacja ukryta
wyrażona w trwałej nadwyżce popytu nad ograniczoną podażą
dóbr i usług przy administracyjnie regulowanym poziomie cen
rynkowych.
pojawiała się w określonych okresach historycznych w krajach, w
których stosowano administracyjne regulacje poziomu cen.
administracyjne ograniczenia wzrostu cen stosowano głównie w
okresach wojny lub bezpośrednio po jej zakończeniu, w momencie
niedostatecznej podaży dóbr.
 Inflacja ukryta
charakterystycznym punktem jest powstanie luki inflacyjnej, czyli
nadwyżki globalnego popytu nad podażą.
skutkami takiej nadwyżki było pojawienie się takich zjawisk jak:
kolejki, sprzedaż "spod lady", "czarny rynek".
miernikiem inflacji ukrytej może być kształtowanie się cen na
"czarnym rynku", bądź zmiany kursu waluty krajowej w stosunku
do walut obcych.
 Rodzaje inflacji
(wg zależności od innych kategorii makroekonomicznych)

 stratoinflacja

 stagflacja

 slumpflacja
 Stratoinflacja
jest pewną odmianą inflacji galopującej (powyżej 20%
rocznie), przejawiającą się w dużych wahaniach indeksu
cen z okresu na okres.
towarzyszy dużym wahaniom koniunktury.
jest zależna od innych kategorii makroekonomicznych.
 Stagflacja
zjawisko z zakresu makroekonomii oznaczające współwystępowanie
wysokiej inflacji i dużego bezrobocia.
często jest spowodowana przez ujemny szok podażowy.
 Slumpflacja
stan gospodarki, w którym załamaniu się procesów gospodarczych,
wyrażającemu się spadkiem produkcji i dochodu narodowego w ujęciu
bezwzględnym (kryzys), towarzyszy szybki wzrost bezrobocia i wysoki
(rosnący) poziom inflacji.

jest zjawiskiem stosunkowo nowym, pojawiła się w latach 70., gdy

procesy inflacyjne, charakteryzujące wcześniej tylko fazę ożywienia w
cyklu koniunkturalnym, nabrały trwałego charakteru pojawiając się we
wszystkich fazach cyklu
Społeczno-ekonomiczne skutki inflacji
 Pozytywne skutki

powolne procesy inflacyjne ułatwiają pożądane zmiany relacji

cenowych w warunkach istnienia sztywności cen do dołu
niewielkie tempo wzrostu ogólnego poziomu cen może
pozytywnie wpływać na przebieg procesów gospodarczych
 Negatywne skutki (1)

spadek wartości pieniądza

zniekształcanie informacyjnej funkcji cen

 Negatywne skutki (2)

 „ucieczkę” od pieniądza,

 wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej,

 Negatywne skutki (3)

niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym,

wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej,

redystrybucję dochodów.
 Związek pomiędzy bezrobociem a inflacją

 w krótkim okresie, zachodzi odwrotny związek między stopą bezrobocia

a stopą inflacji, nazywamy krótkookresową krzywą Philipsa.

ðp - stopa inflacji
U – stopa bezrobocia
 Krótkookresowa Krzywa Philipsa
w krótkim okresie pozytywny szok popytowy
(spowodowany ekspansywną polityką budżetową
lub pieniężną) przenosi gospodarkę z punktu E’ do
A’.

w miarę upływu krótkiego czasu rośnie stopa inflacji

i zmniejsza się bezrobocie.

w krótkim okresie jest zbyt mało czasu na

dostosowanie cen i płac.

analogicznie: w krótkim okresie skutkiem

restrykcyjnej polityki pieniężnej jest zmniejszenie się
produkcji, wzrost bezrobocia i spadek cen
 Długookresowa krzywą Philipsa.

kiedy tempo wzrostu ilości pieniądza się zwiększa,

krótkookresowa krzywa Philipsa przesuwa się w
górę, wzdłuż linii, którą nazywamy długookresową
krzywą Philipsa.

pionowy przebieg długookresowej krzywej Philipsa

oznacza, że po przeminięciu skutków szoku
popytowego stopa bezrobocia powraca do swego
naturalnego poziomu.

w długim okresie niezależnie od tego, ile wynosi

stopa inflacji, stopa bezrobocia równa jest U*
 Metody walki z inflacją

restrykcyjna polityka monetarna

uniezależnienie banku centralnego od rządu