Makroekonomia

wykład 2
Problemy/dylematy wyboru
ekonomicznego

WSZiP 2020/21
Każdy podmiot gospodarczy staje przed
koniecznością rozwiązania trzech
podstawowych problemów codziennej
egzystencji:
1) jakie dobra i usługi (co) wytwarzać,
2) jak je wytwarzać
3) dla kogo je wytwarzać.
Dobrami nazywamy produkty materialne
Mianem usług określamy działania, które mogą
zaspokajać potrzeby konsumenta jedynie w trakcie ich
wykonywania (świadczenia)
Ponieważ w rozstrzyganiu powyższych
problemów kluczową rolę pełni
społeczeństwo, to zaliczamy ekonomię do
nauk społecznych, które badają i wyjaśniają
zachowania ludzi w sferze produkcji, wymiany
i użytkowania dóbr i usług.

WSZiP 2020/21
 Najważniejszym problemem
ekonomicznym jest rozwiązanie
sprzeczności między
nieograniczonymi potrzebami
ludzkimi a ograniczonością
zasobów niezbędnych do ich
zaspokajania.
Ekonomia wyjaśnia proces alokacji
rzadkich zasobów między różne
konkurencyjne ich zastosowania.
Dobro rzadkie jest to takie dobro, którego
dostępność nie jest w stanie pokryć potrzeb
ludzkich.

WSZiP 2020/21
 Rola rynku
Rynek jest to proces w którym:
 decyzje gospodarstw domowych
dotyczące konsumpcji,
 decyzje przedsiębiorstw o tym, co i jak
wytwarzać
 decyzje pracowników dotyczące tego,
jak wiele i dla kogo pracować,
zostają wzajemnie uzgodnione
dzięki odpowiednim
dostosowaniom cen.
WSZiP 2020/21
 Rola rynku
Szkocki filozof i ekonomista Adam Smith
dowodził, że kierujące się własnym
interesem jednostki są w swoim
postępowaniu prowadzone przez
„niewidzialną rękę" w kierunku takich
działań, które służą celom społeczeństwa
jako całości.

WSZiP 2020/21
Kluczowe pojęcia
gospodarki:

inflacja
bezrobocie
cykl koniunkturalny

WSZiP 2020/21
 Inflacja

Inflacja - proces wzrostu przeciętnego poziomu

cen w gospodarce. Skutkiem tego procesu jest
spadek siły nabywczej pieniądza krajowego.

Przeciwnym zjawiskiem do inflacji jest

deflacja.
 Przyczyny inflacji:

- nadmierne zwiększanie podaży pieniądza

poprzez jego emisję przez bank centralny lub
kreację w bankach komercyjnych,
- niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów
produkcyjnych (np. surowców energetycznych),
który prowadzi do ograniczenia zagregowanej
podaży,
- wzrost zagregowanego popytu w gospodarce,

WSZiP 2020/21
 Przyczyny inflacji:

- niezrównoważony budżet państwa (wydatki z

budżetu przewyższają wpływy),
- przeinwestowanie gospodarki (nadmierne
rozwinięcie procesu inwestycyjnego
finansowanego przez państwo),
- wadliwa struktura gospodarki,
- import inflacji (wraz ze wzrostem cen
artykułów importowanych przez dany kraj
następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym
idzie wzrost cen).

WSZiP 2020/21
 Skutki inflacji

Negatywne skutki inflacji to:

- redystrybucja siły nabywczej na korzyść emitującego pieniądz (zwykle
rządu bądź podległej mu organizacji) kosztem reszty użytkowników. Stąd
też inflacja nazywana bywa także „ukrytym podatkiem”,
- realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają
waloryzacji; w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie
się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe – te niekorzystne
konsekwencje inflacji można zmniejszyć, dokonując odpowiednio często
waloryzacji zobowiązań,
- tzw. koszty zdartych (lub zdzieranych) zelówek wynikające z tego, że w
warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych
zasobów gotówki, co jest związane z pewnymi kosztami, jak np. koszty
dojazdu do banku lub bankomatu,
- tzw. koszty zmiany menu powodowane tym, że w warunkach wysokiej
inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi
kosztami (np. restauracje muszą częściej zmieniać karty dań).
WSZiP 2020/21
 Inne skutki inflacji

- Ponieważ siła nabywcza pieniądza maleje, konsumenci

chcą się go pozbyć, zakupując dobra, których wartość nie
maleje. Tym samym napędzają te sektory gospodarki,
które produkują dobra trwałe (szeroko pojęte maszyny,
biżuterię, złoto itp.).
- Powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie
równomierny) cen innych towarów. Jeżeli wzrasta cena
benzyny (także np. przez nakładanie podatków, w tym
akcyzy), rosną koszty transportu i ceny wszystkich
towarów, które są transportowane. Tym samym wzrost
ceny benzyny może spowodować wzrost cen chleba.

WSZiP 2020/21
 Rodzaje inflacji

Według kryterium tempa:

- deflacja – ujemna inflacja,
- pełzająca – nie przekracza 5% rocznie,
- umiarkowana (krocząca) – oscyluje w granicach 5–
10% rocznie,
- galopująca – roczny wzrost cen według stopy dwu-
albo trzycyfrowej, od 50% w górę,
- hiperinflacja – miesięczny wzrost cen przekracza
150%.

WSZiP 2020/21
Inflacja pełzająca
jest to kilka procent w skali roku, co
nie powoduje zakłóceń przebiegu procesów
gospodarczych
i poddaje się kontroli
Inflacja krocząca
jest to kilkanaście procent w skali roku, gdy
oczekiwana inflacja wywołuje określone
zachowania podmiotów gospodarczych
przy czym zaczyna wymykać się to spod
kontroli

WSZiP 2020/21
Inflacja galopująca
 Wynosi powyżej 20%
 Powoduje narastanie zakłóceń w przebiegu
procesów gospodarczych
 Osłabia motywacje
 W rezultacie hamuje rozwój gospodarczy
Hiperinflacja
 okres, w którym stopa inflacji jest bardzo wysoka
(powyżej 100%) i ponadto ma tendencję rosnącą
oraz powoduje spadek wartości pieniądza
 uniemożliwia to racjonalne gospodarowanie z
powodu niemożliwości przeprowadzenia rachunku
ekonomicznego
 nie pozwala planować działań gospodarczych
 nie skutkują procesy motywacyjne
 prowadzi to do anarchizacji życia społecznego

WSZiP 2020/21
Według kryterium przyczyn
Popytowa
Kosztowa

Pieniężna
◦ Budżetowa
◦ Kredytowa
◦ Płacowa

WSZiP 2020/21
 Inflacja popytowa
Inflacja popytowa tzw. inflacja
nabywców, inflacja ciągniona przez
popyt - występuje wówczas, gdy
globalny popyt wzrasta szybciej niż
wielkość produkcji

WSZiP 2020/21
 Inflacja kosztowa
inflacja kosztowa, dostawców, leży po stronie
podaży. Jest wynikiem kosztów produkcji.
Występuje gdy nałożone są ograniczenia na
jeden lub więcej zasobów, lub też ceny tych
zasobów rosną, co powoduje wzrost kosztów
produkcji. Produkcja zatem jest ograniczana
fizycznie lub wyższe ceny powodują
zmniejszony popyt na dane dobro.
Najczęściej jest to wynik działań
monopolistycznych.
Może być również wywołana wzrostem płac
na skutek działań związków zawodowych,
czyli wzrostu kosztów produkcji.

WSZiP 2020/21
 Koszty inflacji
Wywołuje ona dwa różnego rodzaju skutki:
 redystrybucji dochodów od tracących na rzecz
zyskujących. Element ten nie niesie za sobą
potencjalnie żadnych szkód dla gospodarki jako
całości.
 Wywołuje niewłaściwą alokację zasobów. Wpływ
ten powoduje zniekształcenie zagregowanego
popytu i podaży.
Szkody ponadto zależą od tego czy:
 inflacja jest przewidziana czy nie,
 oraz jak jest wysoka (czy pełzająca czy już
galopująca)

WSZiP 2020/21
 Negatywne skutki inflacji
Realny spadek wartości zobowiązań i
wierzytelności
Siła nabywcza pieniądza spada
Kupowanie tańszych zamienników
Trudność w porównywaniu cen

WSZiP 2020/21
 Korzyści z inflacji
(przy nieprzewidzianej inflacji):
 Ci którzy przewidzieli wzrost cen, mogli
kupić po niższych cenach a później
odsprzedać po wyższych.
 Dłużnicy, którzy winni są pieniądze.
 Właściciele domów, którzy spłacają kredyt
hipoteczny o stałym oprocentowani.
 Ci których płace i ceny dostosowują się
szybko doznają przejściowych korzyści.
 „Bonus” dla rządu {budżetu}

WSZiP 2020/21
Inflacja jako zjawisko negatywne w skali
makroekonomicznej
powoduje niekontrolowane i nieakceptowane
społecznie zmiany podziału dochodu
narodowego
komplikuje rachunek ekonomiczny
pojawia się problem z planowaniem
równowagi rynkowej
osłabia skłonność do oszczędzania (wysoka
stopa procentowa nominalna)
wysoka stopa procentowa hamuje inwestycje
ma wpływ na redystrybucję dochodów
powoduje spadek wartości pieniądza
krajowego

WSZiP 2020/21
 Bezrobocie

Bezrobocie – to zjawisko, przy którym część osób w

wieku produkcyjnym, zdolnych do pracy na typowych
warunkach występujących w gospodarce, pozostaje
bez pracy, pomimo podejmowanych poszukiwań
pracy.

WSZiP 2020/21
 Bezrobocie

 Aktywni zawodowo (zasób siły

roboczej) – osoby w wieku
produkcyjnym, zdolne i chętne podjąć
pracę n typowych warunkach.
 Bierni zawodowo – reszta

 Współczynnik aktywności zawodowej

az = S r / L p

 Zatrudniony (Z) – wykonujący pracę

najemną bądź na własny rachunek
 Bezrobotny (B) – nie mający pracy
 Sr = Z + B

WSZiP 2020/21
 Bezrobocie naturalne
obejmuje:
• Bezrobocie frykcyjne;
• Bezrobocie strukturalne;
• Bezrobocie klasyczne

WSZiP 2020/21
 Bezrobocie strukturalne
bezrobocie, które powstaje na tle
strukturalnych rozbieżności między
podażą pracy i popytem na pracę. W
Polsce bezrobocie strukturalne pojawiło
się wraz z restrukturyzacją
podstawowych branż przemysłu takich
jak górnictwo, hutnictwo, przemysł
włókienniczy, a także na skutek likwidacji
PGR-ów.

WSZiP 2020/21
 Bezrobocie frykcyjne
bezrobocie związane z przerwami w zatrudnieniu z
powodu poszukiwania innej pracy lub zmianą miejsca
zamieszkania. Stan bezrobocia na poziomie frykcyjnym
oznacza w praktyce występowanie pełnej równowagi na
rynku pracy. Bezrobocie frykcyjne może pełnić pozytywną
rolę jako czynnik elastyczności rynku pracy, hamowania
nadmiernego wzrostu płac i umacniania dyscypliny pracy.
Powody powstania bezrobocia frykcyjnego:
•Niedoskonała informacja - informacja o potencjalnych
pracodawcach lub pracownikach jest kosztowna oraz
często trudna do uzyskania;
•Poszukiwanie pracy - przeprowadzane zarówno przez
pracodawców jak i pracowników - obydwie strony
poszukują dla siebie najlepszej dostępnej oferty i będą
kontynuować te poszukiwania aż koszty poszukiwań i
korzyści płynące z poszukiwania wyrównają się.

WSZiP 2020/21
 Bezrobocie klasyczne

Wynika ze zbyt wysokich płac w długim

okresie, a szczególnie zbyt wysokiej
płacy minimalnej przekraczającej
poziom płacy równoważącej rynek
pracy, często spowodowane zbyt dużą
siłą związków zawodowych

WSZiP 2020/21
 Bezrobocie przymusowe,
cykliczne (koniunkturalne,
keynesowskie)
to bezrobocie powstałe na skutek zbyt niskiego
poziomu globalnego popytu w warunkach stałości
płac i cen w krótkim okresie.
•Obejmuje osoby, które są zdolne i chętne do
podjęcia pracy przy danych stawkach płac na
rynku pracy, ale nie mogą jej znaleźć ze względu
na pogorszenie stanu koniunktury gospodarczej
•Popyt na pracę jest popytem pochodnym. W
okresie recesji – spada popyt na towary i usługi
oferowane przez przedsiębiorstwa, co wywołuje
spadek produkcji. Spadek produkcji wywołuje zaś
spadek zapotrzebowania na pracę, co prowadzi
do pojawienia się bezrobocia cyklicznego.

WSZiP 2020/21
Pasywne metody walki z
bezrobociem
Mają na celu przede wszystkim łagodzenie
negatywnych skutków bezrobocia
Zaliczamy do nich:
•Wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych
oraz innych form pomocy finansowej dla
osób bezrobotnych
•Wcześniejsze emerytury;
•Wydłużenie okresu kształcenia;
• wydłużenie okresu obowiązkowej służby
wojskowej.

WSZiP 2020/21
 Aktywne metody do walki z
bezrobociem przymusowym
(keynesowskim)

Ekspansywna polityka fiskalna;

Ekspansywna polityka pieniężna;
 roboty publiczne;
 prace interwencyjne.

WSZiP 2020/21
 Aktywne metody do walki z
bezrobociem naturalnym
Wpływające na popyt na pracę:
• Ulgi inwestycyjne i podatkowe dla firm
tworzących nowe miejsca pracy;
• Obniżenie poziomu stopy procentowej, aby w
długim okresie zmienić strukturę PKB i
zwiększyć udział sektora prywatnego;
• Obniżenie poziomu wydatków rządowych, aby
osłabić siłę efektu wypierania i również
zwiększyć udział sektora prywatnego w PKB.
• Obniżenie podatków i składek obciążających
pracodawców(obniżenie tzw. klina podatkowego
obniżającego poziom płacy brutto)
• Uelastycznienie kodeksu pracy

WSZiP 2020/21
 Aktywne metody do walki z
bezrobociem naturalnym
Wpływające na podaż pracy:
• Szkolenia i kursy przekwalifikowujące;
• Lepsze dopasowanie oferty kształcenia do
rodzaju ofert na rynku pracy;
• Działania usprawniające przepływ informacji o
wolnych miejscach pracy oraz kwalifikacjach i
liczbie chętnych do podjęcia pracy
• Obniżenie płacy minimalnej oraz działania
osłabiające wpływ związków zawodowych
• Obniżenie poziomu zasiłku dla bezrobotnych;
• Obniżenie podatków i składek od pracowników
(obniżenie tzw. klina podatkowego
obniżającego poziom płacy netto)

WSZiP 2020/21
 Krzywa Phillipsa
• Krótkookresowa- pokazuje ujemna zależność
pomiędzy stopą bezrobocia a stopą inflacji, co
oznacza, że rządy mogą dokonać wyboru-
prowadząc ekspansywna politykę nakierowana na
obniżenie bezrobocia przymusowego muszą
zaakceptować wyższą stopę inflacji, natomiast
polityka , której celem jest walka z inflacją,
prowadzi do wzrostu stopy bezrobocia w krótkim
okresie.
• Długookresowa- jest pionowa i pokazuje brak
związku pomiędzy stopą bezrobocia (która
kształtuje się na poziomie bezrobocia naturalnego)
a stopa inflacji w długim okresie- opisana wyżej
możliwość wyboru nie istnieje po dostosowaniu się
poziomu płac nominalnych i cen w długim okresie.
WSZiP 2020/21
 Krzywa Phillipsa długookresowa
(pionowa) i krótkookresowa (nachylenie
ujemne)

WSZiP 2020/21
 Załamanie się krótkookresowej
krzywej Phillipsa
• Pojawienie się zjawiska stagflacji jako
konsekwencji ujemnych szoków podażowych
w latach 70 doprowadziło do załamania się
krótkookresowej krzywej- wzrosła zarówno
stopa bezrobocia, jak również stopa inflacji.
• Opisana wymienność pomiędzy stopa
inflacji a stopa bezrobocia występuje więc
jedynie w krótkim okresie wtedy, gdy
zaburzenia maja charakter popytowy a nie
podażowy.

WSZiP 2020/21
 Rodzaje wahań aktywności
gospodarczej
1. Wahania cykliczne- powtarzające się ze
względną regularnością zmiany aktywności
gospodarczej, wyrażające się fluktuacjach wokół
trendu
2. Wahania sezonowe- zmiany aktywności
gospodarczej występujące w ciągu określonego
okresu (np. w tych samych porach roku)
3. Wahania przypadkowe – spowodowane
jednorazowymi zdarzeniami o charakterze
losowym

WSZiP 2020/21
 Cechy wahań cyklicznych
 są wynikiem samowyzwalających się
mechanizmów wewnętrznych, które występują w
gospodarce
 swym zasięgiem obejmują całą gospodarkę
 sekwencje wzrostowych oraz spadkowych zmian
wielkości ekonomicznych są oddzielone punktami
zwrotnymi
 punkty zwrotne powtarzają się ze stosunkowo
względną regularnością
 fluktuacje mają charakter krotko- i
średniookresowy
WSZiP 2020/21
 Cykl koniunkturalny
Cykl koniunkturalny –powtarzające się
periodycznie wahania podstawowych parametrów
gospodarczych, takich jak np. dochód narodowy,
zatrudnienie, podaż pieniądza, poziom cen, stóp
procentowych.
Fazy cykli koniunkturalnych:
- faza recesji (kryzys) – osłabienie aktywności gospodarczej,
produkcja i ceny spadają, wzrost stopy bezrobocia,
- faza depresji (dno) – stabilizacja produkcji i cen na niskim
poziomie, wysokie bezrobocie,
- faza ekspansji (ożywienie) – wzrost produkcji i cen,
spadek bezrobocia,
- faza rozkwitu (szczyt, boom) – stabilizacja produkcji i cen
na wysokim poziomie, pełne zatrudnienie.

WSZiP 2020/21
 Cykl koniunkturalny
Rodzaje wahań koniunkturalnych:
Sezonowe
Przypadkowe
Cykliczne (cykl Juglara (klasyczny) 8-11 lat
spowodowany przez zmiany w kapitale
trwałym, cykl Kondratiewa (cykl długi) 40-60
lat spowodowany zmiana technologii)

WSZiP 2020/21
 Trend

Trend – długookresowa tendencja, graficznie będąca wygładzoną ścieżką

rozwoju danego zjawiska po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań.

WSZiP 2020/21