TEORYANG BOW-WOW

 Sinasabi sa teoryang ito na nagkaroon ng wika ang tao dahil noong umpisa’y
SAL Foundation College ginagaya nila ang tunog na nililikha ng mga hayop.
Talayan Campus
First Semester in A.Y. 2022-2023 TEORYANG DING-DONG
MIDTERM MODULE  Ipinapalagay sa teoryang ito na ang lahat ng bagay sa kapaligiran ay may tunog na
_____________________________________________________________ siyang kumakatawan sa nasabing bagay.

KURSO AT TAON: CRIMINOLOGY 1 EDUCATION 1

BILANG NG KURSO: FILIPINO 1
PAMAGAT NG KURSO: SINING NG PAKIKIPAGTALASTASAN
GURO: SAMIRA K. MANTAWIL, LPT
MODYUL 2. ANG WIKA
KATURURAN NG WIKA
Ang wika ay isang paraan ng pananagisang o pagbibigay sa mga tunog ng mga bahagi ng
katawan sa pagsasalita upang makamit ang layunin makaunawa at maunawaan ng iba.
Ang wika ay paraan ng pagpapahayag ng damdamin at opinyon sa pamamagitan ng mga
salita upang magkaunawaan ang mga tao.
KAHALAGAHAN NG WIKA
1. Sa wika nagkakaisa ang kaisipan, damdamin, at adhikain ng bawat mamayan.
2. Naiatala at naihahayag ng tao ang mga karanasan kasaysayan ng sinaunang
panahon.
3. Nasasalamin ang mga pangyayari sa lipunang kanyang ginagalwawan.
4. Sa pamamagitan ng wika, nakikipag-usap at napapalit ang tao sa kaniyang kapwa,
bayan, at higit sa lahat, sa ating Poong Maykapal.
TEORYA NG PINAGMULAN NG WIKA
TEORYA SA TORE NG BABEL
 Ang teoryang ito ay nahalaw mula sa Banal na Kasulatan. Ayon sa pagsasalaysay
noong umpisa’y iisa ang wika ng tao na biyaya ng Diyos. Dahil sa nagkakaunawaan
ang lahat, napag-isipang magtayo` ng isang tore upang hindi na magkawatak-
watak at nang mahigpitan ang Panginoon. Nang nabatid ng Panginoon, bumaba siya
sa lupa at sinira ang tore. Nang mawasak na ang tore nagkawatak-watak na an gang
tao dahil sa iba-iba na ang wikang kanilang binibigkas kaya nagkanya-kanya na sila
at kumalat sa mundo. (gen. Kab 11:11-8)
TEORYANG POOH-POOH
 Ang tao ay nililikha ng tunog sanhin ng bugso ng damdamin. Gamit ang bibig,
napabubulalas ang mga tunog ng pagdaing na dala ng takot, lungkot, galit at saya.
TEORYANG YO-HE-HO
 Sa teoryang ito natutong magsalita bunga diumano ng kanyang puersang pisikal.
Hindi nga ba’t tayo’y nagbubuhat ng mabigat na bagay, kapag tayo’y susmusuntok o
kapag ang ina ay nanganganak.
TEORYANG TA-TA
 Mula sa wikang pranses na nangangahulugang paalam. Ginagaya nila ang kumpas o
galawa ng kamay ng tao na kanyang ginagawa sa bawat partikyular tulad ng
pagkumpas ng kamay ng pababa at pataas.
TEORYANG SING-SONG
 Ito ay nagmula sa di mawatasang pag-awit ng mga kauna-unahang tao, may
melodiya at tono ang pag-usal.
TEORYANG LA-LA
 Mga pwersang may kinalaman sa romansa. Ang salik na natutulak sa tao upang
magsalita.
TEORYANG TA-RA-BOOM-DE-AY
 Ang mga tao ay natutong humabi ng mga salita mula sa mga seremonya at rituwal
na kanilang ginagawa. Mangyarai pa, sa mga ritwal na ito kalimitan ay may mga
sayw, sigaw, at iba pang gawain, nagkaroon ng mga salitag kanilang pinanatili upang
maging bahagi na ng kanilang kultura.

1
KATANGIAN NG WIKA 4. Personal - daan upang magpahayag ang sarili
1. Nagbabago - patuloy na umuunlad. 5. Imahinatibo - daan sa pagpapahayag ng malikhaing isip.
2. Arbitrary - Ang mga tao ay nagkakasundo. 6. Heuristik - daan upang makakalap ng impormasyon .
3. Masistema - mga antas I label ng wika. 7. Impormatib - daan upang magpahayag ng kaalaman.
ANTAS NG WIKA KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
1. Balbal- panlansangan (erpat) 1897 - nakasaad sa saligang batas Ng biak-na-bato na ang wikang tagalog Ang magiging
opisyal na wika Ng pamahalaan.
2. Kolokyal- pinaikli o pagkakaltas (naroon- naron)
1937 ( hunyo 18)- paghirang sa mga kagawad Ng SWP si G. Jaime de Veyra Ng Samar
3. Lalawiganin- panlalawigan ang naging Tagapangulo.
4. Pampanitikan - matalinghaga (tinik sa lalamunan) 1937 (Dis. 30) - Ipinahayag ni Pangulong Quezon Ang wikang pambansa Ng pilipinas na
batay sa Tagalog.
5. Pambansa - ginagamit sa mga libro (Pilipino, mag-anak, masaya, pag-ibig)
1959 ( Agosto 13) - pinalabas ng kalihim ni Jose Romeo Ng kagawaran Ng Edukasyon ang
BARYASYON NG WIKA kautusang tagapagpaganap Blg. 7 na nagsasaad na kailan may tutukuyin ang wikang
pambansa, Ang salitang PILIPINO (titik P,) ang gagamitin.
1. Dayalekto - pagkakaiba-iba o barayti sa loob Ng isang wika (Tagalog Manila, Tagalog
cotabato) 1987 - Pinagtibay ang bagong konstitusyon ng Pilipinas. Sa Art XIV, Sek 6-9 ay nasasaad:
“Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang pa salig sa umiiral na
2. Idyolek - nakagawiang pamamaraan Ng pagsasalita
wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika."
3. Etnolek - pinagsamang etniko at dayalek
TANDAAN
4. Ekolek - wika Ng mag-anak, kasalanan sinasalita sa loob Ng tahanan.
Ama Ng Wikang Pambansa: Manuel L. Quezon
5. Pidgin - bagong wika na nabuo. (Palenquero. African at Espanyol)
Ama Ng Balarila: Lope K. Santos
6. Creole - isang wikang nagmula sa pidgin
Buwan Ng Wika: Agosto
7. Sosyolek - batay sa katayuan sa lipunan (kinabibilangan)
Linggo Ng Wika: Agosto 13-19
8. Register - propesyon o pangkat Ng Gawain.
Ang dating SWP noong panahon ni Pangulong Corazon Aquino: Linangan Ng mga Wika sa
TUNGKULIN NG WIKA Pilipinas. Pagsasalin mula sa inggles tungo sa Pilipino ng mga opisyal na dokumento tulad
ng pasaporte at diploma: Pangulong Diosdado Macapagal
1. Interekasyonal - daan sa pagkakaruon ng ugnayan
ANG ALPABETONG FILIPINO
2. Instrumental - pakiusap/pautos
 Binubuo Ng 28 titik
3. Regulatori - paggabay o pagkontrol sa kilos ng iba. (Paalala)  Tulad din Ng bigkas sa inggles maliban sa letrang ñ na bigkas kastila.

2
  Ang mga letrang pangkatinig ay: Bb, Cc, Dd, Ff, Hh, Jj, Kk, All, Mm, Nn, Ññ, NGng, Ponema
Pp, Qq, Rr, Ss, Tt, Vv, Ww, Xx, Yy, at Zz.
 Ang mga patinig sa wikang pambansa ay kinakatawan Ng mga letrang: Aa, Ee, Ii, Ang Ponema ay ang makabuluhang tunog. Binubuo ng 20 ponema ang Filipino, ito ay may
Oo, at Uu. 15 katinig at 5 patinig.

DAGDAG NA WALONG (8) TITIK Mga katinig

 Ang idinagdag na walong titik ( C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z) ay ginagamit para sa mga
sumusunod:
1. Pantanging pangalan Ng tao, hayop, bagay o lunan.
Halimbawa: Carlos, Voltaire, El Niño, Jimenez
2. Mga katutubong salita mula sa mga dialketo Ng Banda.
Halimbawa: Hadji, Villa, Hacienda, Cañao, Jihad
3. Mga salitang banyaga na walang katumbas sa Filipino
Halimbawa: Canvas, Jazz, quorum, fastfood, vusa, Xerox
=b k d g h l m n p r s t w y
Mga patinig
A, E, I, O, U
Diptonggo
Ang mga diptonggo ay ang mga patinig na may karugtong na malapatinig na w at y. Ito ay: -
aw -ew -iw -ow -uw-ay -ey -iy -oy -uy
Halimbawa: araw, pakay, kahoy, kasoy, reyna, sila'y sabi ng ilan na ang /ay/ sa salitang sila'y
ay hindi diptonggo dahil dinaglat lang ang ay at idinugtong sa salitang sila. Ating isaisip na
tunog at hindi ang bayabas ang usapan sa diptonggo. Samakatuwid, ang nasabing
halimbawa ay tama at walang nilalabag na batas sa wika.

EBOLUSYON NG ALPABETO Ang morpolohiya ay isang lawak ng karunungang pangwika na nagsisiyasat at nag-aaral sa
pagkakabuo ng salita gayundin ang estruktura't ugnayan nito sa mga kapwa salita.
ALIBATA O BAYBAYIN (Matandang Panahon) binubuo Ng 17 titik (3 patinig; 14 katinig)
Morpema
ABECEDARIO (Panahon Ng kastila) titik Romano. Doctrina Christiana. Binubuo Ito Ng 30 Ang mga morpema ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng kahulugan,
titik. (A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z + II, rr, ch, ny) maaaring salitang ugat o panlapi at ponema.
ALPABETONG INGLES ( Panahon Ng amerikano,) binubuo Ng 26 na titik ( A B C D E F G H
Asimilasyon
I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z)
Ito ang pagbabago sa huling posisyon dahil sa impluwensya ng karugtong na ponema.
ABAKADA (1940) binubuo Ng 20 titik. (5 patinig, 15 katinig) Kapag ang ponemang pang ay idinugtong sa salitang-ugat na nagsisimula sa b at p nagiging
m ang n.
PINAGYAMANG ALPABETO (1973) 11 titik Halimbawa:
Pang + buklod = pambuklod
ANGKANG MALAYO-POLINESYO Pang + panitikan = pampanitikan

 Ang mga wika sa Pilipinas ay nagmula sa angkang Malayo-Polinesyo. Metatesis

 Ang mga sanga ng wikang malayo-polinesyo Ito ay ang salitang-ugat na naguumpisa sa L, O at Y, pag dinagdagan ng panlaping in ay
nagkakapalit ng posisyon.
1. Malay Subpamilya Ng mga wika: sangang malayo polinesyo Javanese,Sangang Tagala Halimbawa:
In + ligaw = niligaw
2. Polynesian Subpamilya Ng mga wika: Sangang sawairori at Sangang hahori In + yapos = niyapos

Ang Ponolohiya o Palatunugan ay pag-aaral sa espesipikong tinig at mga kombinasyon Pagpapalit ng ponema
nito na bumubuo sa mga salita ng isang wika. Ito ay kung ang ponema ay nasa unahan ng salitang nagsisimula sa d, karaniwang
pinapalitan ito ng ponemang r kung ang huling ponema ng unlapi ay patinig.
Halimbawa:
Paglilipat diin

3
Ito ay ang pagbabago ng diin ng mga salita kapag nilalapian. 1. Paksa ang bahaging pinagtutuunan ng pansin sa loob ng pangungusap. Ito ay
Halimbawa: maaaring tao, hayop, bagay, lugar, o pangyayari na gumaganap ng kilos o pinagtutuunan ng
BIlang + in = biLAngin diwang isinasaad sa pandiwa.
TAgo + an = taGUan hal: Nag-aalaga si Inang ng mga baboy at manok.
baLIta + an = baliTAan Mayroon din naming paksa na sa kahulugan ay siyang layon ng kilos na isinasaad sa
tangKIlik + in = tangkiLIkin pandiwa. hal: Inaalagaan ni Inang ang mga baboy at manok na iyan.
Pagkakaltas ng ponema
Ito ay ang nangyayari pag ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay nawala Kung 2. Panaguri ang bahagi ng pangungusap na nagbibigay ng kaalaman o impormasyon
nilalagayan ng hulapi. tungkol sa paksa.
Halimbawa:
takip + an = takipan = takpantayo na= tay'nasara + han = sarahan = sarhan MGA URI NG PANAGURI
Mayroon tayong iba’t ibang uri ng panaguri:
Payak Baguhin-Ito ay ang salitang-ugat lamang. 1. Panaguring pangalan
Halimbawa:,basa, tulog, init,Inuulit hal: Luntiang Rebolusyon ang paksa ng pulong.
Ito ay kung inuulit ang kabuuan nito ang isa o higit pang patinig. Dalawa ang uri ng pag-uulit. 2. Panaguring panghalip
Pag-uulit na ganap BaguhinIto ay ang inuulit ang salitang-ugat. hal: Siya ang puno ng barangay.
Halimbawa: a.) panghalip na panao yaong inihahalili sa pangangalang pantangi.
araw-araw hal: Siya ang puno ng barangay.
gabi-gabi b.) panghalip na pamatlig yaong panghalip na nagtuturo ng isang tao o bagay.
hal: Ito ang babuyan ni Mang Jose.
Pag-uulit na di-ganap BaguhinIto ay ang inuulit ay bahagi lamang ng salita. 3. Panaguring pang-uri ay maaaring isang salita o isang parirala
Halimbawa: hal: Malinamnam ang manggang hinog.
Kakantalalakad lulundag 4. Panaguring pandiwa ay yaong ang pinakamahalagang salita ay pandiwa.
Dalawa ang uri ng panguring pandiwa
May lapi a.)Yaong may komplemento o layon at
Ito ay binubuo ng salitang-ugat na may isa o higit pang panlapi. b.) Yaong walang komplemento o layon .
Unlapi Baguhin Ang pag-uuring ito ay batay sa mga uri ng pandiwa.´
ito naman ay ang mga salitang mayroong panlapi sa unahan ng salita. (ma-, ni-, etc.) 5. Panaguring pang-abay
hal: Bukas ang alis ng mga turista.
Hulapi 6. Panaguring pawatas
ito ay mga salita na dinadagdagan ng mga panlapi tulad ng ng -in,-an,-han.Sintaks, Sintaksis hal: Manggamot ang naging trabaho niya sa nayon.
PalaugnayanSeptember 26, 2017
´Ang sintaks ay ang pag-aaral o pag-uugnay-ugnay ng mga salita para makabuo ng mga ANG MGA URI NG PANDIWA
parirala, sugnay at mga pangungusap. 1. Pandiwang katawanin likas na di nangangailangan o di malalagyan ng tuwirang
Ang tawag sa lipon ng mga salita na walang buong diwa, walang panaguri at paksa ay layon.
parirala. hal: Gumising siya nang maaga kanina.
halimbawa: para sa amin, bilhan ng bahay, mabait na guro, mahinang magsalita.
Maituturing na sugnay ang kalipunan ng mga salita na may panaguri at paksa,may buong 2. Pandiwang ganap na palipat yaong pandiwang laging may kasamang tuwirang
diwa at maaari rin namang wala. Ito ay maaaring layon.
hal: Nagpatay ng baboy si Mang Gusting.
1. Malaya/punong sugnay/ makapag-iisa/ independente at Di sapilitang palipat yaong maaaring mayroon o walang kasamang tuwirang layon.
2. Pantulong/ di-makapag-iisa/ dependente. hal: kumain siya.
´Ang pangungusap ay isang sambitlang may patapos na himig sa dulo.
´May mga pangungusap na binubuo ng dalawang panlahat na sangkap:
4
 MGA PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA
 Pangungusap na existensyal- ito ay nagpapahayag ng pagkakaroon ng isa o
mahigit pang tao, bagay,at iba pa. pinangungunahan ito ng may o mayroon.
 Pangungusap na pahanga- nagpapahayag ng damdamin ng paghanga ang
ganitong
 pangungusap.Mga maikling sambitla- tumutukoy sa mga iisahin o dadalawahing
pantig na nagpapahayag ng matinding damdamin.
 Mga pangungusap na pamanahon- nagsasaad ng oras o uri ng panahon.
 Formulasyong panlipunan- mga pagbati, pagbibigay galang, at iba pa na
nakagawian na sa lipunang Pilipino.
DALAWANG URI NG PANGUNGUSAP
1. karaniwan
2. Di- karaniwan
halimbawa:
a.) Taunang pagdiriwang sa Bagiuo, ang Flower festival.
b.) Ang Flower Festival ay taunang pagdiriwang sa bagiuo.
´Ang paksa ay ang pinag-uusapan sa pangungusap.
Ang prediktibo o panaguri naman ay ang nagbibigay-kabatiran sa paksa.
3. Hugnayang pangungusap- Ang hugnayang pangungusap ay binubuo ng isang malayang
sugnay at isang sugnay na di-makapagiisa.
Hal: Ang buhay ay parang gulong kung umiikot ito nang pailalim at paibabaw.
Ang ina ay namamaypay habang ang ama ay nananabako
4. Langkapang pangungusap- Ang langkapang Pangungusap ay binubuo ng isa o mahigit
pang sugnay na makapag-iisa at dalawa o mahigit pang sugnay na makapag-iisa at dalawa o
mahigit pang sugnay na di-makapag-iisa.
Hal: Nangangahig ang tandang, nanunuka ang dumalaga habang ang inahin ay pumuputak
at ang mga sisiw ay nagsisisiyap sa di-malamang takot.
MAY WALONG (8) BAHAGI NG PANANALITA AT ITO ANG ATING TATALAKAYIN SA
ARTIKULONG ITO. PAPAG-USAPAN NATIN ANG KANILANG MGA KAHULUGAN AT
MGA HALIMBAWA NG BAWAT ISA.
1. Ang pangngalan ay tumutukoy sa ngalan ng tao, pook, bagay, hayop, pangyayari, o
ideya.
2. Ang panghalip ay ginagamit panghalili sa pangngalan upang hindi ito uulit-ulitin sa isang
pangungusap o taludtud.
Mga Halimbawa:Ako, Ikaw, Siya, Tayo, at Kami.

MGA URI NG PANGUNGUSAP AYON SA TUNGKULIN O GAMIT 3. Pandiwa -Ang pandiwa or salitang-kilos ay tumutukoy sa aksyon ng simuno sa
1. Pasalaysay/paturol/ declarativ pangungusap.
2. Pautos / imperativ Mga Halimbawa:Kumakain, Naglaba, Tumalon, Kumanta, at Umalis.
3. Patanong/ Interogativ at padamdam/Exclamatori
4. Pangatnig- Ang pangatnig ay ginagamit pang-ugnay sa isang salita o lipon ng mga salita
AYON SA ANYO ANG PANGUNGUSAP AY sa isang pangungusap.
1. Payak Mga Halimbawa:Ngunit, At, Subalit, Kaya, at Dahil
2. Tambalan
3. Hugnayan at 5. Pang-ukol- Ang pang-ukol ay mga salitang ginagamit upang dugtungin ang pangngalan,
4. langkapan panghalip, pandiwa o pang-abay sa pinag-uukulan nito.
Mga Halimbawa:Para sa, Ayon kay, Para kay, at Hingil Kay
1.Payak na pangungusap- Ang payak na pangungusap ay isang ganap na sugnay sapagkat
ito’y binubuo ng isang malayang sugnay na maaaring may isang simuno at isang panaguri,
dalawang simuno at isang panaguri, isang simuno at dalawang panaguri o dalawang simuno 6. Pang-angkop -Ang pang-angkop ay ang mga katagang nag-uugnay sa magkakasunod na
at dalawang panaguri. mga salita upang mas madulas ang pagbasa nito.
Hal: Nagtanim ng palay ang magsasaka.Ang magsasaka at ang kanyang anak ay nagtanim Mga Halimbawa:Na,ng
ng palay.
7. Pang-uri
2. Tambalang pangungusap- Ang tambalang pangungusap ay binubuo ng dalawang Ang pang-uri ay ang mga salitang nagbibigay larawan sa ngalan ng tao, bagay, pook,
Malaya o makapagiisang sugnay. pangyayari, o ideya. Maaari itong maging kulang o bilang.
Mga Halimbawa: Maganda, Mataas, Dilaw, Walo, Mapayap
Hal: Tumakbo ang bata at ang kanyang aso ay tumatahol.
Si pangulong Estrada ay nagtatalumpati at ang unang ginang ay nakaupo’t nakangiti.

5
8. Pang-abay- Ang pang-abay ay ang mga salitang nagbibigay-turing sa pang-uri, pandiwa, To give someone a ring- tatawagan sa telepono
o kapwa niya pang-abay.
Mga Halimbawa: Mabilis niyang kinuha,Agad na umalis,Pupunta sa ospital

SAWIKAIN (idyoma)

Agaw-buhay- naghihingalo
Balat-sibuyas- maramdamin
Bugtong na anak- nag-iisang anak
Bulanggugo- gastador
Di-mahulugang karayom- maraming tao
Di-maliparang uwak- napakalawak
Kahiramang suklay- matalik na kaibigan
Kumapit sa patalim- mapasubo sa mahigpit na sitwasyon
Kumukulo ang dugo- galit na galit
Ilista sa tubig- kalimutan
Inalat-minalas
Ipinanganak na may kutsarang ginto sa bibig- mayaman
Lumilipad ang saya- nagmamadali
Lumagay sa tahimik- mag-asawa
Malalim ang bulsa-kuripot
Matang-manok- matang nanlalano
Magdilang anghel-magkatotoo ang sinabi
Magsaulian ng kandila- mawala ang pagkakaibigan
Pagpiti ng uwak- imposible mangyari
Utak-biya- mahina ang ulo, bobo
Nagbubuhat ng sariling bangko- mayabang
Namamangka sa dalawang ilog- salawahan
Namuti ang mata- nainip sa paghihintay
Sumakabilang buhay- namatay
Taingang-kawali- nagbibingi-bingihan
Tagbising panahon- tagtuyot
Tulog-mantika- mahirap gisingin
Tinging nag-aapoy- galit na kinukuyom sa dibdib

KATUMBAS NG SAWIKAIN ANG IDIOMATIC EXPRESSION SA WIKANG INGLES:

Back to the drawing board- magsimula muli

Apple of the eye- paborito
Storm in a teacup- bale wala, hindi importante
You can’t have your cake and eat it too- hindi lahat ay makukuha mo
Bring home the bacon- umuwi ng panalo