ÖLÇMEDE HATA

DOÇ. DR. SELÇUK DEMİR

ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ
 İÇİNDEKİLER

• Ölçmede hata

• Hata türleri

• Hata kaynakları
• Sizce sınavlardan beklediğiniz
puanları alamadığınızda bunun
sebepleri neler olabilir?
 ÖLÇMEDE HATA

• Ölçülen nesnenin gerçek değeri ile gözlem

ya da ölçme sonucunda elde edilen değer
arasındaki farka “ÖLÇME HATASI” denir.

• Hata = Gözlenen ölçme sonucu - Gerçek

ölçme sonucu
• Fen bilimlerinde ölçülen nesnelerin doğrudan
gözlemlenebilmesi, bu nesnelere ilişkin yapılan
ölçmelerin de hata miktarının çok az (bazen yok
sayılabilecek kadar) olmasına imkan tanır. Halbuki sosyal
bilimlerde ve eğitim bilimlerinde ölçmenin konusu daha
çok gözlenemeyen kavramlar (başarı, bilgi, tutum, ilgi,
kaygı vb.) olduğu için bu alanlarda yapılan ölçmeler çok
daha fazla ve belirsiz hataların ortaya çıkmasına sebep
olur.
• Eğitimdeki ölçmelerin genellikle dolaylı olması,
eğitimdeki ölçme sonuçlarında daha çok hata çıkmasına
neden olabilmektedir.
• Eğitim ortamında ölçme sonuçlarını puanlar olarak
nitelendirirsek, yukarıda verilen eşitlik;

• Hata= Gözlenen puan - Gerçek puan

• Eğitimde, yapılan sınavlardan elde edilen puanlar,

öğrencilerin bilgi, başarı gibi görünmeyen
özelliklerinden elde edilen ölçme sonuçlarıdır ve
maalesef öğrencilerin bu özelliklerine ilişkin gerçek
puanlarını bulabilmek hemen hemen imkansızdır.
 HATA TÜRLERİ

1) Sabit hata
2) Sistematik hata
3) Tesadüfi (Gelişigüzel, random,
rastgele) hata
1. Sabit Hata

• Ölçüm aracındaki bir hatanın tüm

ölçümleri aynı şekilde etkilemesi
(cetveldeki bir santimlik kısalık)
• Örneğin; bir öğretmenin sınıftaki tüm
öğrencilere 5 puan fazla vermesi.
2) Sistematik Hata

• Miktarı; ölçülen büyüklüğe, ölçme

koşullarına ve ölçmeciye bağlı olarak
değişen hatalar (yazı güzelliğinin tarih
sınav puanını etkilemesi)
• Eğitimde bu tür hatalara «yanlılık» adı
verilmektedir.
3) Tesadüfi (Gelişigüzel, random,
rastgele) hata

• Kaynakları, miktarı ve yönü önceden

bilinemeyen, yönü eş olasılıklı hatalar.
• Eğitimde en çok karşılaşılan ve en büyük
sorun olan hata türü tesadüfi hatalardır.
• Sınav kağıtlarının dikkatsiz okunması.
 HATA KAYNAKLARI

1) Ölçmeyi yapan kişiden kaynaklanan hatalar.

2) Ölçme aracından kaynaklanan hatalar.
3) Ölçmenin yapıldığı bireyden kaynaklanan
hatalar.
4) Ölçmenin yapıldığı ortamdan kaynaklanan
hatalar.
5) Ölçme aracının uygulanmasından ve
puanlanmasından kaynaklanan hatalar.
1) Ölçmeyi yapan kişiden
kaynaklanan hatalar

Örneğin; öğretmenin puanlama

yaparkenki dikkatsizliği, psikolojisi, açlığı
vb. etkenler.
2) Ölçme aracından kaynaklanan hatalar
a) Açık olmayan yönerge
b) Öğrencinin okuma düzeyinin üzerinde bir dil
kullanılması
c) Öğrenci seviyesinin üzerinde soru sorulması
d) Test maddelerinin teknik açıdan zayıf olması
e) Sorularda belirsizlik olması
f) Ölçülmek istenen davranışlar için uygun olmayan sorular
sorulması
g) Az sayıda soru sorulması
h) Soruların uygun şekilde sıralanıp gruplandırılmamış
olması
Örneğin; yazılı yoklamalarda puanlamanın subjektif olması,
çoktan seçmeli testlerde şans başarısının olması vb. etkenler.
3) Ölçmenin yapıldığı bireyden kaynaklanan faktörler

a) Öğrencilerin psikolojik durumları (yüksek sınav

kaygısı v.s.)
b) Cevapların gelişigüzel işaretlenmesi veya
cevaplarda blöf yapılması
c) Öğrenci grubunun cinsiyet, yaş ve eğitim
düzeyi dağılımının geniş olması
d) Grubun ölçülen nitelik açısından çok homojen ya da
heterojen bir dağılım göstermesi
Örneğin; öğrencinin sınav sırasındaki kaygı düzeyi,
rahatsızlanması, kopya çekmesi, şans başarı vb. etkenler.
4) Ölçmenin yapıldığı ortamdan
kaynaklanan hatalar

Örneğin; gürültü, ışığın yetersiz olması,

sınıfın sıcaklığının çok fazla ya da çok
düşük olması vb. etkenler.
5) Ölçme aracının uygulanmasından
ve puanlanmasından kaynaklanan
faktörler

a) Öğrencilerin kopya çekmesi

b) Puanlamanın yanlı ya da yanlış
yapılması
c) Ölçme aracının uygulandığı zamanın
veya ortamın uygun olmaması
ÖNEMLİ
• Sabit ve sistematik hatalar ölçme
sonuçlarının geçerliğini olumsuz
yönde etkiler, güvenirliğini
etkilemez. Tesadüfi hata ise ölçme
sonuçlarının öncelikle güvenirliğini
olumsuz yönde etkiler, dolaylı
olarak da geçerliğini etkiler.
SORU 1.

Aşağıdakilerden hangisi bir testte sabit hata

bulunduğunun göstergesidir?
A)Öğrencilere sınavdan önce ipucu verilmesi
B)Öğretmenin puanlamada subjektif davranması
C)Öğretmenin, puanlarının %5'i kadar tüm
öğrencilerine ek puan vermesi
D)Testteki bir soruyu anlamayan öğrencilerin doğru
cevap verememesi
E) Testin uygulandığı tüm öğrencilerin puanlarına 10
puan eklenmesi
SORU 2.
Aşağıdaki hata türlerinden hangisi öncelikle güvenirliği
etkiler?
A)Tesadüfi hata
B) Mutlak hata
C)Sabit Hata
D)Sistematik hata
E) Bağıl hata
SORU 3.

Bir öğretmen yapmış olduğu sınavı puanlarken, sınavda

en önde oturan öğrencilerine 5 puan fazla vermiştir.
Öğretmenin puanlamada yapmış olduğu hata türü
aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tesadüfi hata
B) Mutlak hata
C) Sabit hata
D) Sistematik hata
E) Bağıl hata