SERVETİFÜNUN EDEBİYATI İLE TANZİMAT EDEBİYATININ KARŞILAŞTIRILMASI

1. Fransız edebiyatını örnek alarak edebiyatımızı yenileştirmek, divan edebiyatına benzemeyen bir
edebiyat kurmak, hem Tanzimat edebiyatçılarının hem Servetifünuncuların ortak amacıdır.

2. Tanzimatın birinci döneminde benimsenen “toplum için sanat” anlayışı, ikinci dönemde yerini “sanat
için sanat” anlayışına bırakmış; bu anlayış Servetifünun Dönemi’nde de sürdürülmüştür.

3. Tanzimat’ın birinci döneminde savunulan ve özellikle Şinasi ve Ahmet Mithat Efendi’de daha başarılı
bir biçimde uygulanan dilde sadeleşme düşüncesi, ikinci dönemde önemsenmemiş; dil yeniden
ağırlaşmıştır. Servetifünun Dönemi’nde ise divan edebiyatında bile olmayan Arapça ve Farsça sözcüklere,
tamlamalara yer verilmiştir.

4. Tanzimat’ın birinci döneminde Şinasi ve Ahmet Vefik Paşa‘da klasisizn etkileri, diğer sanatçılarda
romantizm etkileri görülür, ikinci dönemde ise romantizm ile birlikte realizm etkileri de başlar.
Servetifünun’da ise realizm, parnasizm ve sembolizm etkili olur.

5. Tanzimatın özellikle birinci döneminde önem verilen tiyatro ve gazete, Servetifünun’da önemsizlesir,
gazetenin yerini dergi alır.

6. Tanzimat Dönemi‘ndeki romanlarda görülen teknik yetersizlikler ve romantizmden gelen özellikler

(duygusal, acıklı konular; tesadüflere yer verme; yazarın kişiliğini gizlememesi; iyi – kötü karşıtlığı vb.)
Servetifünun Dönemi‘nde artık görülmez. Servetifünun romanlarında güçlü bir teknik vardır, olayın
akışını keserek bilgi verme yöntemine hiç başvurulmaz; realist ilkeler başarıyla uygulanır (olayın gerçeğe
uygunluğu; olaylar arasında neden-sonuç ilişkileri; yazarın tarafsız olması, kişiliğin gizlenmesi,
kahramanların iyi ve kötü yönlerinin sergilenmesi vb.).

7. Tanzimat dönemi şiirlerinde kullanılan divan şiiri nazım biçimleri ve beyit nazım birimi
Servetifünun şiirinde kullanılmamıştır. Tanzimat’ın birinci döneminde işlenen toplumsal temalar
ikinci dönemde yerini bireysel temalara bırakmıştır. Servetifünun şiiri ise bireysel temaları daha
da zenginleştirmiştir. Aruz ölçüsü hem Tanzimat, Hem Servetifünun şiirinde önemini korumuştur.
Tanzimat şairlerinin birkaç şiirle de olsa denedikleri hece ölçüsü, Servetifünun şairlerince (Tevfik
 Fikret‘in Meşrutiyet sonrasında çocuklar için yazdığı “Şermin” dışında) küçümsenmiş ya da
önemsenmemiştir.

Tanzimat Edebiyatı Ile Servet-I Fünun Edebiyatının Karşılaştırılması

• Servet-i Fünun edebiyatı ve Tanzimat edebiyatı Batı etkisindeki Türk edebiyatının dönemleridir. Bu iki
dönemin çok ortak yönü yoktur.

• Her iki dönemde de Fransız edebiyatı örnek alınmıştır.

• Tanzimat döneminde ve Servet-i Fünun döneminde şiirlerde kullanılan asıl ölçü aruzdur; sınırlı sayıda
şiirde hece ölçüsü kullanılmıştır.

Servet-i Fünun edebiyatı ile Tanzimat dönemi arasında önemli farklılıklar

• Tanzimat döneminde Batı’dan alınan roman, hikâye, tiyatro gibi türlerde ilk örnekler verilmiştir; ancak
bu ilk örnekler pek başarılı değildir. Birer deneme olmanın ötesine geçememiştir.

• Servet-i Fünun döneminde yazılan roman ve hikâyeler oldukça başarılıdır, Batılı nitelik taşır.

Tanzimat dönemindeki eserlerde toplumcu bir anlayış vardır. Kölelik, esir ticareti, yanlış Batılılaşma,
görücü usulü evlilik roman ve hikâyelerdeki başlıca konulardır.

• Servet-i Fünun döneminde ise romanlarda aşk, hayal-gerçek çatışması, karamsarlık gibi kişisel konular
işlenmiştir.

• Tanzimat’ta toplum için sanat düşüncesi, Servet-i Fünun’da sanat için sanat düşüncesi vardır.

• İki dönemin şiirleri ve şiir anlayışı da birbirinden çok farklıdır. Tanzimatçılar, Divan edebiyatı nazım
biçimlerini kullanarak vatan, hak, kanun, medeniyet, hürriyet, adalet gibi siyasi ve sosyal konuları
işlemişlerdir. Servet-i Fünuncular eski nazım biçimlerini tümüyle bırakmış, serbest müstezatın yanı sıra
Fransız edebiyatından alınan sone, terzarima gibi nazım biçimlerini kullanmışlardır. Şiirlerinde işledikleri
başlıca temalar aşk, doğa, üzüntü, umutsuzluktur.
• Tanzimat edebiyatında tiyatro önemli bir yer tutar. Tanzimat yazarları tiyatroyu, toplumu eğitmenin ve
yönlendirmenin bir aracı olarak görmüşler, çok sayıda oyun yazmışlardır. Bu oyunlarda halka seslenmek
amacıyla sade bir dil kullanmışlardır.

Servet-i Fünuncular, tiyatro türünü ihmal etmiş, ikinci plana atmış, bu türle pek ilgilenmemişlerdir.

• Tanzimatçılarda toplumcu bir sanat anlayışı vardır. Onlar Batı’dan aldıkları kavram ve görüşleri halka
aktarmaya çalışmışlar; bunun için de dilin sade olması gerektiği düşüncesini benimsemişlerdir. Şiirde
kullandıkları dil ağırdır; nesir türündeki eserlerinde sade bir dil kullanmaya çalışmışlardır.

• Servet-i Fünuncuların topluma yönelik bir hedefleri yoktur; sanat anlayışları bireycidir. Servet-i
Fünuncular hem şiirde hem de romanda süslü, sanatlı, ağır bir dil kullanmışlardır. Onlar seçkin bir zümre
için eser vermişlerdir.

• Tanzimat edebiyatının ilk dönem sanatçıları genel olarak romantizm akımından etkilenmişlerdir.
Tanzimat edebiyatının ikinci döneminde şiirde romantizm, romanda ise realizm akımının etkileri görülür.

• Servet-i Fünun edebiyatında roman ve hikâyede realizm ve natüralizm akımlarının; şiirde ise sembolizm
ve parnasizm akımlarının etkisi vardır.

• Tanzimat dönemi yazarları anlatım sırasında öznel davranır, taraf tutar, kişiliğini gizlemez. Okura öğüt
verir, yol gösterir; olayın akışına müdahale eder, konu ile ilgisi olmayan gereksiz ayrıntılara girer.

• Anlatılanlar çoğu zaman masal karakteri taşır. Roman ve hikâyelerde, sözlü edebiyat ürünleri olan halk
hikâyesi ve masalın etkileri görülür.

• Servet-i Fünun dönemindeki roman ve hikâyeler teknik yönden oldukça başarılıdır. Yazar, kişiliğini
gizler, kesinlikle olaya karışmaz, taraf tutmaz. Psikolojik tahliller ve tasvirler başarılıdır.
• Tanzimat dönemi eserlerinde olay ön plana çıkar. Servet-i Fünun’da ise tasvir ve tahlillere de önem
verilir.