You are on page 1of 444

८५५५-1] ^-प01॥|

०८६॥॥ 07 ॥॥१०।५॥ त॥६॥119 रि, ६01600६ & १1 (110).

1. 1४

01711६0 ॥।५ 5५१५१. पि

>}
९8100६8 100104६६ ५.4. (धा19€)
92111९12- ४८6०६२६1 2, ९2७५2८2३,
(॥#८।४९५।८ ?1$७ल ग)
01111601} (6€८६४।९॥, @05£-/04५८६€ 15565, (0८५४६६० (411/€।91८+/
01061041 86001 (०॥68€ ° ^#५//€00.

40/11 ६6७1151 10१51110


8१ 11 ^10.

[411 17115 1९७९1५८4 ©» ॥7€ 4417101]

०९1८९ ९७. 7?/8/- ०1४.


[ 1 |
20010218 ० 4 कपा.ए९तव2 210 10६ कपत [णुष्व का वत [षग
19706 11 ६06 8०-68116व ९०] द्टक्‌ का +प्न (1 | )

0 1412. 1118 18 8 लाधर पत [ प्रपत नलद इ {1


11 06 [07866 9 %०1 1, त [ वो इतिवि {0 सु [ष 11. ग 11१ 1
10900660 1 †116 10च्वााद्रा1९ ६0 प्धपू कोत त्वी" दा क
(06 पाथग ग {16 आपतला$ पल्टनह्नाष्ठ वाल पिना क.
९011668 18९6 {2116व {0 7106 भऋदलति | [नात 4: [4 ६.
0100006 व1866व7{ 701 गा] का पदाोत्टुक८= क (का का तान
४8 6] ].
ल 18 100 एलाःफ इद्त ला) 1 [14], 4111.
४९0४. 8006 41100408 वणले कृता {७ {1 [कमा {,५.
47 6016 ए्डलो प), 80106 त पला [द का. ५.1 1
एतवा २९वपथं न्तद धालाऽ०] १९5 सतती ८ कप्य, 1) (11, 1
0 कणणतथः ध 3 णक पालाय दस [लत [गा क)
४16 एनप्‌ शात्‌ पप्रौ निद [८८ ना+ च [11] ^ श १. 1
70172111 4 1107085 पतो पाल पता + 1144 1, 11
45 पारतत2 एल. [४ ३5 7५६ पात कव 1 वनतो प्रोष, 1; [1
6 ष्वणि ग 06 पणड्लापर्य वृकद ¶ ¶ि स्वा १९1६ 1)
7086 ए)शंलंकड 10 76 पत सलोकत्प त 1 ता, 1),
४100706 प्त 98] 6व्व1ह ५1९ [र [7] 111" 11111114 ४11; ५111,
6008 0 4 रपा ए९02, प (तष [ल शकु ता 11.4६1 {१५
17686 हश्णणलालथा. ठ काट आत षतिनृात प व (1
४026 4110४ 15 1100 ९८ 2 सता, ५ 53] [का ; {1 | {1\ {|}
पाकतः धात 4 प्ाषव्वः सधात षी |, [1 11114 {1.4
4110025. 41] ध 18 7९] कप 1५ 1.1, 17 11
8016006 0 4 प्रत्त 10 ३68 आला (नृ [॥ +, 1१1:1५11.1 १
एषा 9 ५116 इनलाो९€ श्छ) ३ तृत श्लु [) ।)र 11111 {{11 1.
28 8] 28 {16 पाताला ५४1४ ४ चन] ११ ;
| (धाभ, उपशा, भात 9 ५,१५.1२1
20 त्र शवाय, 1/1. } किः
१4८ 225 40724 7046, ( 4111.14.1} ४11 १॥\ 1६
0 1
(() भ 1 भि78

(पणार 1
एसा" ६0 (त्त्‌
8/1; ,.. .,
पा शा71 ८871016 तात णात्‌ १०९४६ ,..,
0९ आ[आलनााद्लास् फर ककन दप्िता
द्वीहि त ऋत ४६ वा ०५,
रिश 1101६ एतध्द ९सकलपाष्ठ £ ध€ उषा
(ल्भ) वलःपष्ताप् ९४९
रि€कलि
द नो6 (प्ता ९500 € ६0 ऋत
रिक्त रप्ततत समृत्वा जआल्लप् #ि ताक पा
[011 धल 1104 ततर ऋपा न]
{१.१.111 11111111, 11 | =.
(9,1.1.71, 8... 1,11.113 |
(111८ प्ण 9 0९ [दप
तमल एदःप्पा [$भद४ ९४6४
१.11 11111111 9.7.11. .81 8111
(811, 11111..81,. 11. 11111. ५१,
111,
111 1 8111. 16/18, 1111
(१ ोपोठ त दधौ कवलत -^.
8} 1 ५५,
8/1... 1181. 1,1.93... 1,11.111
11100६6 1022 पना "£ ५१,
1४ वण्लद्ता)ह {न पपप्् ५९८तलत
४२९ कध 16 ( एप ) ,,,
|1 |
1716 {07 #्ल119 1160161106
ए€"80118 7110 {0 {9.6 1706016168 34
02.04 €{{608 † 11601106, 00 288170112.{6त 34
10110108 {07 ६४1११ 00180171008 7061616 „०,

(प. 1६ 11

<11010708 01 {6 र ... ... ००५


# 2116068 ग {6 , १५
पकए] ( [0117091 ई6पल' ) --.
ए 9 16घ्ं€8 ° 722 1पक ... ०. ॐ7
{11181 {6961, ७१86५ 0 0€"8 0 7) 861
1097" {667 तप१९ ६० € ६९191 246716€ह - .
प्र18818 2149 ( ©1101116 {6७ )
ए€र्€ः 06 ४०0 ©008070 10६07
3 $101001118 2 {€€ा- 06 ४0 97 € 6688 0 $$
पिण्ण0008 0 {69 तप€ ६0 90 8256688 0 [भाया
9०100018 9 {€प€ाः तप७ ६० क 6356688 9 [9]8 (0101670)
प्€ण्लः ५९७ {0 99 6२06688 0 ४0 071 11.66
01 € १०६४४
60618] ७7010008 0१ {€ष्लः' तप€ ६0 क
€> 0688 0{ †116 ६166 60888 ,-
[01166008 0 06 {10110९५ 10 1४१४-1 2.18,
{4-91112 71 २ 01966 ००६ € ह 00866. ५0 01918 07 श्ना
01666008 {07 ४०11 16016176
10110108 ४0 06 0086८66 111 10108. €
0980४ 111 9.ए9
~]प ,॥०२.
{€ा*8078 घप10॥ ६0» {9.६४
[ए |
00108 ग कषः वपा 19810 ०० ००“ 49
(2868 {07 01101102 6" 170 8112.1] वक्ति ०९९ 50
09 0108 9 601 क््लाः 15 {010104€ 7
712.598-] 819.) €1८. ००५ ००४ ००“ 50
17010668 0 €" ९0०16 9.{{€ा 00117 ००" 851
06801718 110 8110प्1त ४४6 प०००164 &010 कल ००“ 52
[016४ 19 ०9.०४] ९१६.
(2) [0708 †श्शछा 21 (लण्‌ गलणणंऽ80ा ०० 58
(©) ^€: ४16 ”€001881070. ग 72.ए2-]प्श्-8 ०१" 55
1111728 0€ानी9] 17 &17017€ ‡€र्€ ००५ ००१ 55
11108 21 9९008 [शल] 17 16च्€ा °" ००० 56
12॥0-ललणाटष्न्‌ एल्ताल 068 90101168.01€
171 {6 १०५ "^" ,१, ए7-1985
४ 01016712 10 ए1824109-]
फ 218 ९०१ १०. 151
41001169
प्र0 ज [श्गुरक्च्तं 71 {6ण्लः =** ^** 1983

("त
^ एव 111

वकथाःध/॥82.1.9 ( {69९७ {10 01811059, )


8 $ 01100118 07 {116 6186886 "०" **" 194
19{70-60&01681 0061668 01162816
17 11४5218 ००० ५०० 195-198
016४ 17 {रला पा 01910088, **" ०१० 199
01111089
108 ९४868 ०१० ००“ ००" 200
19.0-©0ल0168] 60161168 170 0191111068, =*,* 201-214
016४ ० 2660115 060 दाच 1 -419110082 **" 215
016४ त ४५60०08 10] पातं 05 17 07911 11068 ०१" 216
[ ए; 1

(1211977 ( 0011९ तांभः11082, ) “** "९८ ^^] ¢


1010-0 लद 106९७ सपाट हि) सत्‌ 17
९०0९8 ग दन त्काीला1€8 पका
70 701761218 71 शा ५१ ५४, १४
(1€©19] 7760४018 ६0 ९ 171] 6एल्त्‌ :५ {^ {11
0 (धु 2 0288 0 पाल्तालोाल्त दोक कृकरो = 4/:0}

(^ एन (प.

[पल्पन्मनषछ त धात व्ल्नक्नाष्ं [त्

108 (वण868) 8108, तपात्‌ ततु ताा॥ ^^ ` 111


(धए३88 9 77070680 "०० ५०९ 7 (}
पिष्ा10718 ग हकाददीता8 *१* ५११ "94 |
वि्णाणिण8 ज एंवश्दतार्व 0 "°" 44 1
सिाएणण8 0 एषा ५१, "*' 2१
विाा0008 0 1988 इछ्शुारदरिना ०१ १०४ 473
90008 त ९1101879, €+९ ८५९ ०५, +
878लुपरं ( दाग ) ५५, ५५५ "+;
64.18.89] ०५" ५१९ ५१, %4 1
पक्षाणि ५९. ००५ ५१, 124
वधानां त त्श्दुपाभत् 9 1९ पवा्लप्प
[का , 44
1४४०-नदपाठ््‌ प्रिक्प्राला वाणम श८, .. 78.40
41011090, 0 ष्न8 ०५५ १५. ५३१।.
4010108 8110 ९७ 6 प्व {0 द ्छप्न),
९10 * , 911
4611078 वत्‌ {00त्‌ [धल] 7} 40,
€ +, 312
[1 ‡

(+प्+ 21६ प्र.

1711685.

8 $7110{0708 01 11168 9 ७9

(1८6४ 0 01168 *०* ००“ ००० 2315


[४प०-८लफणं८य] पाल्काल७ भएोर्शणल ¶ ए `" 818-388
एलका एषम {प ए16 334
116 ४४्‌ 8८४0708 ए6ाथी ल्‌ {प 1168 335
1००१ त ५८०३ दापुप्लठणः 7 11168--.4 [01060013 391

9, -१8.७. 8
186४868 ५,.‰66४5"ह ४)€ एधा
1४6 ८४४8९8 ०० ५०. १५१ 238
लदा ग एव 10४ ०५० 342
पह्कप्०य प प्न्य कप ०५१ 342
(भ 9 ४४6 7 4९०४४ 848
६ 11.11, 11.18.111 8111111
7५ पता पणद्ु । १९, -.. 848-357
4.70 लक्न्नछपे त (ततः पा प्रतन् १०४ 857
019 [लक्षक ५ एषति 7 पवा 70४ 857
16४ ५५4 ५08 ए6ातलालन्न उ प्६४४ 7098 = 958
५० ५4 ५९४ शक्त्य्‌ त ०4५४ 0४ (११, 9५9

0 6ण्धप
श 9 ४166४ त श्ल १ 9 00

५४४68 त्‌ 808 १९९ ७५ 3 (210

1४६८-सारणादनपटकपाल६ {0 6118 हदा कप


७१ 8186 शप्‌ [श्ल ००५ ** 3618856
[ >]
4 77116860 2 02109 77 €1870600
6101
0 8166 27 11 385
016 10 €शणाश्च्रुल€{ 2 8016 त [र्ध ००० 385
(वधा 20 47412 =०* 885
(11868 &०त 8$ 70101008 07 ०१०४००४ ००" 385
(198९8 ४०0 3110 [0001008 07 4.7119 ° 386
¶पि6थप्6+ ० ०६ रध8 27 4712108 386
016४ त 9९10118 8ध्[पांश्न्क 717 ६१218
2.06 4114118 389
009 16016168 {0 एतद फ०1४ 21
६०६१9 ५०५ | ,,. 389
016 अव १७००8 1089] प्र८थत 11 १६९०४ 21
41408, ०७, ५०० ००
490
रसजर निधिः ।
( चतुथंखणडम्‌

वैव्यकुलपति-
=, _ 9९ 0 ~
श्य भूदेव देवशमणा मखापाष्यायोपाधिकेन
एम्‌-ए, ( द्विप.ल्‌ ) सांख्यवेटान्ततोर्थेत्य्‌प-
नामधारिणि रसाचायेण
विरचितः ।

कद्यत्द्‌ ५०२७

२० गरेरोट्‌ इत्याख्यया सूचिते निजनिर्िंतवासख्धले कलिकातानगययौ


ग्रन्थकारेण प्रकाशितोऽयं ग्रन्यः।

संरच्चितम्‌
तेनेव सवेसच्छमस्य संरच्ितम्‌ ।
(० ~ ©

ट. ।
म्ृल्य' रौप्यसुद्राषकम्‌
विषयः म्‌
मङ्लाचरणम्‌ „५, ,,. १

प्रथमोऽध्यायः ।
रसमेषस्यसेवने सामान्यविधयः .^ २
दृट्‌ वस्मगपणम्‌ र
रम सेवने पथ्यम्‌ ५, ,.. ९
रस सेवने अपथ्यम्‌ ... , ६
विरु भोजनम्‌ र
ऊषापामविधिः .. ,. १०
श्रातप सेवमे नियमः ०५ “१ १२
परिधाम वस्रं नियमः ... ९. १३
वायु सेवने नियमः *** "०० १४
दिवा्िद्रायां नियमः .- ,. १४
रभयष्नः विधिः .,. ५.५ १६
लनाम विधि; ००५ ०५, १.
भोजम नियमः ... ०९, श्ट
लोम्बस व्वेषम्‌ क ०. २१
व्यायाम विधिः .५, ^ न्‌
सन्ध्यायां निषिहामि कराणि ... ५, २४
शयमविधिः ,., ,, २४
रसचिकितृव्ायाः चौक्य्थम्‌ ... ^^ २७
| उष |

विषयः णम्‌
रसभेषज्यं अनुपानम्‌ ... ~. २७
रसैषज्यसेवने मात्रा ,.. ... २०
एकाधिकं द्ृव्ययोगादु रसमैषज्यनिर्माणे
साधारणो विधिः **" ००. २९१
पित्तसंयुक्त रससेवने विशेष विधिः ... २२
सैषज्य सेवनकालः ,. ,.. दरे
अजोणौषधस्य अवगुणाः ... ... ३२४
ओषध सेवनान्हौः ,.. .. २४
विषयुक्त भेषजसेवनें निषेधः ... २५

दितीयोऽध्यायः |
अथ ज्वराधिकारः
तस्य लक्तणम्‌ .. ... ३५
तस्य भेदाः - कः .. ` ३२६
अय नवज्चरः .-, ०० रे
नवज्वरस्य मेदाः २६

स्वयक्षतो नवज्वरः . -.- २७


रगन्तुकज्वरलच्णम्‌ ००. ०. २७
विषमज्वरः ०१ २९.
ओोषज उरः ... ०. ६१
वातज्वर लच्वणएम्‌ ००९ ००५ ४१
पिच्छज्वर लक्षणम्‌ ४२
` कंफज्वर लच्णम्‌ ४२
इन्द्‌ज-तिदोषज-ज्चरो ४३
[ श्ण |
विषयः पृष्ठम्‌
सात्रिपातिक ज्वरलन्लणम्‌ 88
नवज्वरे आचराणि ।
निव्वाते वासः ४१
मषन्यसेवनम्‌ ४५
निषिडाचरणानि ४६
नवज्वरे नङ्खनम्‌ 8७
लङ्कनाननः "°" न ४८
ज्वरे नश्ननऽपि जन्तं पिवेत्‌ ४९
सम्प्र पानौयस्य विषयाः "^" ०“. ५०
नवन्वराद्धौ गोतनजनपाननिषैधः -"" ५१
शृतज।तन जनस्य गुणाः ~“ "^" ५१
श्रपक्र गोतम्नजन्पानस्य विषयाः ००५ ५२
नवञ्प्रः पथ्यम्‌ -
(क) उघरकारे तथा सन्प्रविगामे “^ ५२
(ख) मवङ्वरगान्यमन्भरम्‌ ^ ०१० ५७
पुगातस क्रे पथ्यम्‌ ०० ,५. धथ
क्रे श्रपध्यम्‌ ०५० ५५९ ५६
रधर रमषघानि ^*“ *" ५६--१९२
विषमस्थः वमनप्रयोगः ००० ^^" १५१
च्धर पप टी प्रयोगः -*^ कः १९४
दतोयोऽध्यायः ।
भय च्वरातिसाराधिकारः १५ १९१
भथ उषरातिसार-निदामम्‌ - ५०९ १८.४७
[ उष |

विषयः णषम्‌
ज्वरातिसारे रसप्रयोगः १०१ "** १९५१९
ज्वरातिसारे पथ्यानि ०० ५०५ १९९
अथातिसाराधिकारः--
अथातोसार निदानम्‌ -^" ^^" २००
अतिसारे रसप्रयोगः “** "“* २०१--२१४
अतिसारे पण्यानि *** ००“ २१४
अतिसारे अपध्यानि **“ **“ २१५
अथ ग्रहणो रोगाधिकारः **" ^" २१६
ग्रहणोरोग निदानम्‌ *** ०" २१६
ग्रहणोरोगी रसप्रयोगः ~“. """ २१७--२६८
पप टो सेवने साधारण विधिः „^. २५९८
कतिपय रसषहोना योगाः ~ ~^. २५१५

चतुर्धौऽध्यायः
अथधाग्निवेघम्याधिकारः.: ~^" १९, २६९
अथाग्निवैषम्यनिदानम्‌ ~" -"" २६९
अजोणं निदानम्‌ ` „^ ^^. २७०
आमाजोणं लक्तणम्‌ ०८. ,०. २७१
विदग्ाजोणं लक्तणम्‌ “^^ "^" २७१
विष्टस्भाजोण लत्तणम्‌ ..* ,२७१
रसथेषाजोण लक्षणम्‌ „^^ ... २७२
अघ विसूचिकादि निटानम्‌ . ..* न २७२
अथ भग्निवेषम्यचिकित्‌सा -““ ^^" २७४
| सपय |

विषयः छम्‌
पम्निमान्द्यादी रसप्रयोगः "~ २७६ २०९
अग्निमान्य्यादौ पपट प्रयोगः ... २१०
ग्निमान्द्यादौ पथ्यानि - "^ २११
अग्निमान्याटावपथ्यानि "°" " "" २१२

| पञ्चमोऽध्यायः
स्र श्रज(सोमाधिकरारः -*" "°" ३२१४
अरफ्ररामस्य निदानम्‌ „*" क २१४
अतरग रमप्रयोगः -" "` ३१५ २२२
ग्रणधिकित्‌सितम्‌ -" -“" २१५
गरप्रपरौरं पप टोप्रयोमः ~". ~^ २२४
श््रीरागे प्यानि " *" ५५५ २२४
प्रणासारऽप्रथ्यानि **“ “*" २२५

षष्टोऽष्याग्रः
प्रश्र उदररोगाधिकारः
त्रश्रद्रगनिद्धानम्‌ं ००. *१* ३३६
उद्धराग चिकित्‌मा "*" "०५ २४२
उदरराग विरचनम्‌ **“ "*" २४२
जन्नादर जनस्ब्ावः *** "~" २४२
श्रध उद्दरमोगं ग्मप्र्योगः --" -** ३४२- २५७
अथ उददर्यीग तामसम प्रयोमः **“ २५७
श्रथ उदग्रागें पपटो प्रयोगः -." "०" २५७
कैक । [५ठी
[ उप्र |

विषयः
उद्ररोगे पथ्यानि
उद्ररोगेऽपय्यानि
भोहयक्षदुदर निदानम्‌
पमोयक्षच चिकित्‌मायां रमप्रयोगः
दमौहयक्षच्‌ विकित्‌सायां पय टौ प्रयोगः
पथ्यापथ्यं विधिः **"
अधोदावत्तं निदानम्‌
अथानाद् निदानम्‌ "५.
अथ उदावत्तौनाह चिकित्‌मा
उदावत्तं पथ्यानि
उदावम्तेऽपष्यानि
रसजलनिधिः ।
---- <> <->

चतुथ खण्डम्‌ ।
मडन्लाचरणम्‌ ।
सौन्लायोगाद्‌ विचलितमतिप्रायवालस्भावः ।
कारं कारं निखिलभुवनं संहरन्‌ मायया वे ॥
नित्य' यो नो हृदयकमले राजते चन्द्रमौलिः ।
सोऽयं देवो जयतु नितरामदंनारो-मद्धेणः ॥

11८1041८}.

1, 16 000 एला 10 त8 इपु्ल6 6२९1 द६दप्०) 10;


10प० ४४ ४16 [०6 वशं ६० एक 1116 ४ ५111 01108 110
एलाह, एक पच्छो त १ एतः प्रलप्लाप प्र]; 6 नाला
{1170610 अ 9 दाज्ध्जा शात्‌ तण्डासमाो ग पल पारा, 8710
10 18 ९क0लभरट्व ० ४8 [८९०ण्टठ पापाय ०18 ६४९१६९0 01)
118 १९५१०४९७.8
{¢ 10४ ध6कज छिष्ठक्ा 19 ४16 1079008४ 6076 ॐ
16
]1001{8, कपाट 80ात६ा७३ ४16 8706 ग ४ 06४४, 111-02
41) 81 {69216, रोध ४४6 छ००प शोफ 00 118 {०४९ ०्त्‌, =
न +भ सो भि =
प्रथमोऽध्यायः ।
रसभ षज्यसेवने सामान्यविषयः ।
दइष्टदेवसम्मरणम्‌ ।
अश्रोयाद्‌ रसभषज्य' सदाचारो नितन्द्रियः। ध्यात्वा नित्य
निजेख्ठितं देवमरेषङूपिणम्‌ ॥ अशेषनाससंज्ितं निखिलुवनेष्वरम्‌ ।
साकारः स निराकारः सगुणो निगुशस्तथा ॥ एकश्च वहवश्वापि
भक्तमत्यनुसारतः। ज्ञेयः खरूपतः सोऽयं योगिभिः केवलै्मतः ॥ तथापि
राजते नित्य' भक्तानां हदये विसुः । भक्तप्रकल्िते रूपैम त साकल्य
पादयः ॥ भजेन्‌ निल्' निजैसितं न निन्द्‌त्‌परपूजितम्‌ । परकल्यित
देवस्य निन्दनं बिसुनिन्दनम्‌ ॥

7147721२}.
061९9] 01176601005 ६0 6 {01107०4 26 {९ € 18110
तापदऽ, लुत 000 1259, 07 पला"ठाा$ ( 70726 ० पाण ८6त्‌
क1४9 00 प्न्य) :--

८1*044/1" {0 @0(.
{06 7६ 50०पत ॥४¶€ 166०185 ६0 88] पथा 71168 ०
पकृ्टला8 अत्‌ 0101818. [6 अपात्‌ (ग्न 6 ४९91168
118 8611568. 8४ €076 1€ ६8168 9 वाण, 16 810] 195 {0 600
1 धत णपा क्रा16) 18 0७ 20069179 ६० 78 (क्न 11190. ७०
१28 पा क००ा6 ०9068. 6 38 ९010०162]; 98 9] 98 7011-
€0ए0व्‌ पपि] ग सप्पा, 28 पलु] 28 065०1 2 2]]
४10४७8७. € 18 0118, 28 €]] 28 0815. 4 ]]
11686 त€]€त्‌
00 06 पाप ठणव्लप ज पल तन पतत 38 पषा प
प्8 76०] 00 899ध्लाः 001 र 10 ६1086 जर]0 08.76 {07106
8 थान
चतुरथखण्डम्‌ । र
पा70ा) पाता 0, रला, 10 पप्रा ४6 वल्मा@ ग क णता १६८५०.
६०९, [९ [1४८४ तरा [8 [९ 77 116 गणी दगाठ्लेरत्त्‌ ग $ ५16
{तताल (110 आतपात्‌ पाक्प्कऽ णडा) 116 [ल्क ग ह तक्रा
९11८९001; णात्‌ दण्ट तित्‌ णा ऋध पाल व्लाह०्णड एलान
(पालाः 1५0701९. {70 ८णाव्‌दा1) $ क्लः णा ग पलादि प्राण
(0116 च (षा) 8 ६०७ (८जातलाा1। 60 [1171801

रसरेवने पथम्‌ ।
शलिषष्िकयोरन्र' वर्षकालपुराण्योः । मशर्ड' च पौलिकां सुद
गुषञ्च राटकं तथा ॥ सद्योविरचता लाजास्तच्‌चुग "लाजमण्डकम्‌ ।
सितारं न्धवस'युतं मक्तयेद्‌ रससेवकः ।॥। पटोलं पापिताऽलावु
चिचिग्डश्च कोगातको । उदुम्बरं च मरूलकं स्वर््णलु वनमालिनी ॥
मह्मकोशातको चैव शुरण गोपककटो। मानं पञ्चमुखी चैतत्‌
भक्तयेद्‌ रसभक्षकः ॥ शाकं पौननंवं वास्त्‌. मेघनादश्च ब्राह्यणो ॥
धन्याकं मागधो त्राष्मो गुड्‌चौ सुनिषन्रकः। घछतर्सन्यवधन्धाक-
जोरकाकसद्र सकतम्‌ । भक्षयेत्‌ मव्मैभमेतच्च रसभुक. खल्यमातरया ।
रोगदं पत्रणाकं तदुघातुधोस्मुतिनाण्कम्‌ ॥ भोक्तव्यः नाधिकाः
तत्‌ तु गु्दमपि धोमता॥ मीदुग्ध गुणदं तत्‌ तु हितं रोगेषु
कपरुचित्‌। वातोदरजनकं तु न हितमननत्तये॥ वातोदरे न
तितं णन गुल.मे नवज्वरे । वहुभ्ूत्र प्रमे च ग्रहर्थां वातवरैक्ते ॥
वातोदग्जरेगीषु वििषादपकारकम्‌। श्रौदरिकः त्यः सब.
वातीदरममुद्वः ॥ तस्छादेतद्‌ न पातव्य' गदे चोक्तो च धोमता।
सुधातु भवेत्‌ तत्‌ तु पपटीरेवनक्षभे ॥ श्रन्यत्रापि पिवेद्दुश्ध
मैषश्यस्य विधानतः । स्पन्दो मणिपुर ज्ञयो वातोदगश्स्य सूचकः ॥
निन्दनोयमजादुग्ध' न ुरक्षषु गदेषु तु। प्रयोज्य भिषजा तत्‌ तु
वद्धिवनविचाग्वः ॥ तदृदुग्ध' हि सदा पेयं यत्रतः ृतशोतलम्‌ ॥

४ रसंजलनिधिः।
आज्मायुवलप्रदं मेधालावग्यहदिक्षत्‌। चक्तुश्यमग्निक्षद्‌ ष्य
वातपित्तकफापहम्‌ । सव्यैकफोद्धबै रोग कैवलपित्तजे तथा
प्रोतकारे निश्णमाग निदाघे दिवसे तधा॥ वाले वद्धे प्रमेहे र
सोमे यत्‌ परोहोदरे। रोगे सामे विसुच्यां च विवन्धे च मदात्यये ।
उ्वरे च दहने मन्द्‌ न सपिवद्मन्यते। पातव्य' तु यथेच्छं तः
पाचकमेषजान्वितम्‌ । लावकस्तित्तिरि गधा मयूरः शशकादयः
वटकः कलविंकश्च वर््तिश्च हरितालकः। श्यंनकञच वदल्लावो वन
विस्विरकादयः। मुगादिजांगलञ्चंव॒मांसभेषां शुभं मतम्‌ । मः
शुरो रोहितश्ंव शकुलश्च विशेषतः। मतस्यराजा इमे प्रोक्ता
हिता मत्स्या ये नवाः॥ अश्नीयात्‌ सन्पैमेतत्‌ तु रोगादौन
विचारतः ।
04.
111€ 10110 रादु 9 {181 2 इप्‌ तल - 1८९, 10110916
गा) ˆ००व ए्वतवङ एठा 00 इषव्यः 086 ; 20181181
( 0०11€त्‌ ८५९, (प्व 0) 001 करदा, ०086 1110 2 088॥&) शा
{लाः अधत्त धागा ४ [व््€ ग वृत ), एग ( ४0)
॥06-208€ 168, ) 70 ० 0808" ({1006-0 906 016४
1218 ( १०५त$, 760 क्ते (ल वदंरत ० प्श, (0
प््ला 28 681) 28 00881016 ), 00 प्रतल्ा {€ 58116, 8
12191892 ( 128६6 17672160 णा 116 8816 ), 1686 {116
{९८5 अ०पात 06 पण फा 9 110९ म इपद्भः 20 10६ -59.1
01४, 9071683 =कोत्प्, क्व्48, ए 0शध^भि, पतपाणएशाम
पाए] पथ्छषणुप् (२७ 86६ 0090 ), 091/2101-197त;
2102-1 08702. ¶8द, (परप, लाभात्‌), आप्ा्ा9, 2010919 ]र81. 2.6
पादिका (उका तूल्णण }). [ष ग 6 {नाता फा
६180 € थद्ला उ =ऽपणण्] पपश्फत्रि6ः, तणा एष्काभरःल्त्‌ स
९01०006" 8660; ९पणणं 8666, 0८:32], 270 याथन ६९ एाध्ला"-
एषात्र = दा, = पटाद, =शात =( ००]

4
चतुर्थखण्डम्‌ । ५
(0111 लाप, तुतो रध, {एलाद्, 00, एप्तप्ल) शात्‌ इप्रा18द्ा118
( [पनल तप्ता नय }. {८५४८७ 0 ५९९८९0९३, 10 (प्ल इप्सा
110 कार 9८ व (कप्ीलाः क्छ) नगात्‌ 10 06 षद्ल 11
८२९८८४७, ला 1५९ पाल छा*५ 1156 0 ५102808 ४11 १८४०१
1४015, पप{लु्ुला८० पत्‌ (6 वापत्नाड (छणा््ला# ग 16 ००5;
1४. €]1#10, ४1०0त्‌) लाला), 00110, {10805 1६४, शवात्‌ क्षत ). = `
^ {4) ८0" कर [आ [७ ऽ0श्ला्य। 200 11006768 211 कात
९ पत्त 311 16 0 116 १६९५808, एप 1४ 1१५8 7186 ६0 पकष्पला९९
2110 २४ 11, ६०५ ८ प्णप्ला तरा 1088 ग तद८5् € 70 €ा. 10 18 101 ॥0
6 (४१६८) {4 कष््नलाह अर्पित एम [दल्पा6८०८्गा८ 0 1] 80218
( {लपतु पलापुल८८ ), एप, पादक [एपचा, 01२०66७,
ननो) लोप्ता वपपीत्मण वलधणाहललप ण थक) धात्‌
तूताप्ाापम्‌ कधा कल्क च ४6 पा, ग प्रपलषटठ 9 ल
17140}, [ताक $ धात कपत ग ष्णात धो शिल) ८०४
।117]1]6 1 {7८ पाता जलापात उतकलाषछत ता, कप फण
[६ [6 द्वपेदछा), 1 कल्वृप्रोप्व्त्‌, 95 ल)ष्लधा 06ताल108 (1८) ४5
तवापाष््). वप्प्णत्र एतत ४6 11४9९ (1९1६ $ ५1९
[दप८ का प्द्दत) ह शा वतादसम्तता 0 ६16 &0098ला 1
114; {() [द्त्ाला८९. 111 ४6 त140509 धातत १००९९, ०६४६ गी
५ 11 त) दत्‌ ४ दन प्र (06 म्लः पधक 0९ ३६ 1
६111८ वा ४७५७ ए [कनल फट 7च्छुष्मत्‌ ६० ५९ 0116516
[का पाट कृषतः 101] 51701114 23128 06 0071160
141\त {116|} ८५०८ एता ३ 38 पञ८्व 107 तप्ा्वषटु,
(1])न वा) (लाद्मनौीत्त्‌ एकलः) ऋला ८808 सा &{1 0110४10;
५12689 ९
{010९५ (प्टप्प्त्ट, 10४८६ ० 00५41९0) ४9५
[त 1४ 14 पोापिणपत भाति [पीला ग प6 पा८6 १०६१३.
[ऋरणर्णवै आ १४०४६९8 4४९ ४0 966 [४18 (10 षट)
{६ {५ ५}
;
(५ फा दभो ; ४६ प्रह्व पा कशाप्ठोः ; ४५ त8$ 106 70 ऽप
14) {654 पाध कते उपला अण 91 दकलपाप्रहन्प्८ठः ; 111 8} लाधा12.{01*68;
५180६808 पप€ 0
तालान, दात्पदलोदा र सत्लो भाव 11४८, {7
६) पक्रमएत त पादप, त लताः {71087191 =०0४ प्लाणा,,
018049९8 016 ६५ प्म ण [प्ण 9 {€$ ९1, 2110 111 1088 0

9
& रसजलनिधिः ।
010९8५८ ए00कला, लातद्पा रफ [तक्ल्ण्टाः 6 ६४60; 2 211
६0168 कत्‌ $ ४1] 8078 गं 10€्गा6, छ प्र प्006 ग {क्ाद् १
६0९८२ ९988 ग 11661168 (आल 28 दपा -8व [८212 -1988,9 €{€.).
पठ म प्रह 79] ज्क्धणडठु शां्ा9§ 08 2]30 06 1768611060,
दा 16८ट्ड्यकफ -- 12028 (2 807६ त पपं), पि (11
प्िषा८नाप०2 एभप्वछट), ०१४६ (19४१), =एकप्ा9 (€०९०नर),
8288९ (1116), 09 {धरम (2 प्-2] , ए४1101918, 0 20611, 2 17 ग
8118]] 008९-1} ७ 11त्‌), ए्मध्छाप1४ (शुण्ाप्), 0811 (०६९, ४
[सं 9 वप्भ), 0४12119 (<€ कन्म त९९), 8512, (0४ पर); 018
12.08; 00्€ा' 11त 075 (€८७] प्रपा ४ ० 0] 210 90068 01
1012607) 20त्‌ वृद्€ 0 211 80115.
{76 1011012 0851108 108 2180 ए€ 016800९, 116 16068
581.$ :---1)४.04 प", 1*0111६2., 88 रध]2 8.० 0067 {681 381, ©0181-
०६7. श्भा.

रससेवने अपथम्‌ ।
रससेवो सदा यन्नाज. जह्याद्‌ विषमभोजनम्‌ । अध्यशनं च
संति विर्द्वाशनमेव च । विदाहि गुरु विष्टि फाण्ति
पणिकौदनम्‌ । वातपित्तक्षतः सव्यान्‌ कटरस््ति्ततुवरान्‌ । तत्‌च्तण-
नाण्डेतु च्च॒मैधुनकोपसंखमान्‌ । मारकं रसलोद्ानां सव्वधा हि
परित्यजेत्‌ ॥ अतिवाचं च धान्धास्तमासवारिषटमेव च । श्रातपाग्नि-
निषेवनं वातस्य परिसेवनम्‌ ॥ दिवास्वापं दिवातन्द्र नक्त जागरणं
तथा । श्रपथं यद्‌ रसे लोह ततसव्वे' यत्तस्तैत्‌ ॥ ताखरकूटमङः
फोनं चासंज्ञककषायकम्‌ । गोधुमात्‌ फाणिताज. जातं विस्रं
पादरोटकम्‌ ॥ तेलष्ट' तथा इव्य' दुष्टष्टतसमन्वितम्‌। लङ्काच्न'
रक्तमरिचं ष्टः तरट्‌ लभेव च । सव्मैभेतत्‌ परित्याज्यमायुरारोग्य-
मिच्छता ॥ तासक्टस्य धुम द्वि विषमिव परित्यजेत्‌। भोजनं
तस्य नस्य' च शनैश्च प्राणएघातकम्‌ ॥ काण्ड" कावंटोद्चंव कालिङ्ग"
6
चतुर्थखर्डम्‌ । ॐ
कारवेन्नकम्‌। कुसुभ्भिकां कलम्बो' च कदसो' कन्दुक' तथा ॥
कण्टारो' काञ्जिक चैव कमटं च कटिल्लकम्‌। कुक्कट' कपोतं
चैव कको टिकां कपिल्यकम्‌। कलाय चैव कर्कर कुलव्थं कंगु
कोलकम्‌ । कशेर' केवुकं चेव मांसमान्‌पज' तथा। बेत्राग्र
विखखवार्ताक' छत्राकं वदरं दधि ॥ सुहयुषमते सव्यै' माषादि
दविदनं त । अतसौ' सषप' तिनं कापूरं कटुतैलकम्‌ ॥ अभवः
कटुत॑नेन कु'कुमाेपनं सुरा । सव्वेमेतत्‌ परित्याज्य' यन्तो रससेविना॥
{11८1 01८५0100 (16८4 ८९ ८८८४.

116 10110812 16 ४0 1५ ५५१०८ ध्म 11091 04010


{110 पालो वल, {५ प्माद पा ; पशपत पथा 1 ९५९९७ 01
117" (1८ 1४ तो पट [776 तपकोत्र$ प्रालमन्‌ ; प्फप्चाप् ५९१.1
[मका कए [गो5 [11 ४; 1५0 ५०56 ऽ 1) रफ 1004,
म 7

* सादषु यद्‌ विदाहि तद्‌ दाष्टटष्णास््दायकम्‌ ।


वाथुपिच्चं प्रकरुप्यतो युगपद्‌ यस्य भोजनात्‌ ।
विदारि तदपि श्रयं त्याज्य' तद्‌ रोगिभिः सदा ॥
दग्धद्रवमुते मतस्य' तोच्छमरिचकं तथा ।
भष्टण्गरुकतगड लकनलायचण्कादोनि ॥
सर्पैपवद्लः खाद्यमत्यस्रसयुक्‌ तथा ।
{निखिन' संहित द्वप विदाद्भि चापि कथ्यते ॥
"11/१4, {पलक त 100 अपप क्ली शण्ठ (86 ६0 पपाीदिोद-
1161), {प शात्‌ वलति ५४७ 61] 88 ४0080 स11161 11162650
एदा पातै [ऋद्वणोो, कापालकं, ०0 ५1] व. (€
पक ष्व्‌ पलल (वदन्न #89), २९ एवल ; 914 २१९८,
(दपु दप (पा) पतत्‌ ४ (0241072 ई42222011)--
{{ {निशत (कशता का ऋतिक ज), ४०० 5०5०स्त्‌ पपी पप्प्ला म
11111; कणिक, स्तात [क्ाला्ल्त्‌ {कन्व 8{प

1
ट रसजलनिधिः |
{118६ 985 ०7 {00 प्र] छर 1186 0 =रशपा€ा166, {000 {€7-
71616 97त्‌ 10{ ९००1६व्‌ 24 01९8 छक [60016 6 &, {004 ९०० 9
]र०९70€78 0† 10618, &{&.), {00५ 1161 21९८8 1186 {0 ए8.$1 9.11
{1200 ; [तािला४७) 80प5) 01६65, 211 =26111618 (00९01
प 0611 ९0९०] $ "11० ५) ; 8६८६] 106 ला८०प86, =कणद्ुलाः) 1181८81
1400 10 €६©688, 1798 110] 1४१९ 1९ कलक ग 111110४
प ला-८णार आत्‌ ४6 पल्‌, इप्ट]) ४8 वरथदका्लोपं ; फला, प्थ]तपह)
छ्‌, छा =लफला{९्त्‌ तपषु 28 १,8६.९28 = 2.76 =2115028;
€>[008प्*© ६0 ४176 [< ग धा€ पा शपते 16 छदन 7 ००14
18108 0१ #116 णात्‌, @र008ण1€ 0 वाण#8 ग 271, =8]66ुगाणषट
8 १०४०६ 10 8 716, [६९० 126 8 20 पाट, 81101111
211 62.६2 0 {009660, 6806७911 116 [ला +,कुणाप्र, ६68, 18९६७,
10४९6 [लुप्त 0 लाणला४९त्‌ 6४, {00 7160760 0 {15111
{1 का] नं] उः ० पाप्ल०४७ एप्न्ललः 07 व४्"06त्‌ एप्पल, 76व 0670061,
{1९व 166, ्णडा.102, [979 ,21108, 270-06118; [रप्डप00118.9
11870707, [202]; , [6 -प्प४8, क्यार पाध, था], (७८ ०८ 381
170. (८1), ६०05०, ८७१ =एप्त, प्रपदप9/= ०८)9 100
((भदछ०प), वार०प्, भप, साद [द्द प्रपाः वधप
1९8, ६018, (5०८7 ८४772), [ए9उदाा+ (७0202४5 ९6०07), कत? (९0शंप
519९८०8), 8त पाला = 70218 [ट्‌ 7९ 86 ; 16068
दात्‌ अ0पा8 ग 1688, (८८ ०5 0/०}, 100 09.10 (९&ई
४7८), प्ा000, उप€्€६ ए पाऽ, (णत्व, 8] एप1808 ९२९नु71
प्प, 1{1866व, 015187.4-86608, अडाणा 86608, (छापा 0,
15 ह्पत्‌ ७1], (णर्लाो आ14€ा 1 ससा (006, 71 श0गंण् ६1९
००४ सपा 1६, तात्प ६€ 004 फा ऽर्पि0), ४) 21601001
11) श्ण {011.

=-= ~ नानन "न = ~ "= = ~~ = ~~ ~न म म = =, , १- __

#* 51101६49 ० 100४९66 78 10 चप्रणा8 16 [हप्र ,एप हष्ण& 004 51008


0 ४6 6०1१€ १8 २ हिग्प्तप्2 वलठषढयः ०१ 107६6 स.
षत श्र

&
0
चतुधखण्डम्‌ । र
विङ्ूदभोजनम्‌ ।

भोज्यः वोगलिरद्ध' दहि रोगद' वीचनाशक्षत्‌ । आयुः चयकरं


चैव तस्मादेतत्‌ परित्यजेत्‌ ॥ मत्‌स्मो मांस तथान्तक विरुद
दुग्धयोगतः । छत" दग्धं तथा मांस मिष्टान्न भासभोजने ॥ तैल
ं विरुचं च तेन
दुग्ध' तथा मोन विरुचं प्रलभोजिनः । मत्‌स्यस्तलं
सदतं यदि ॥ कांस्यपात्रं पिवेत्‌ नाज्य' नारिकैलजलं न च ॥
क्ताः च कथायः च पुनरुष्णीक्ततं त्यजेत्‌ ॥ एकत्र वडमंसानि
विरुध्यन्ते परस्परम्‌) मघुसपिवसा तैलं दुग्धः च सलिल तथा ॥ `
रक्षामपि नानात्व' प्रतकस्य विदूष्यते । अन्यद्‌ योगविरुबं च न्नातव्य
चरकादितः।
{400 ,
{210 70701740 4 0114214

तुषार आठ सक्च) दप्रलाल 0 (तक्वा दला, का ए 11111,


{कालो [परपपणकछन य पल्‌ णएत्वप्ट+ 0 ८८८ पालो (ता
[ात्‌, क दला को पटे कोते क नी उना 6 61811111
(८ शो कतपल दकफ्िकप्तिमा क तालिला [त्‌ऽ 01 वा
[स५८ ऋण ४) पलापछछः [5 16, सवं पोप, उपल
५1 सामाति त लकि क कल सोप्या पकप 0५
1 4तल्त्‌, ॥ कणफ्न कतद्दाान त नाही पपापपकाक्री) स-कफप्ि ४
-ातपषत्तिदट ४ हित प, णत्‌ पद. (पिल) वत आद्वपताो्िठ ६09
[पन पकनर कहि पिद, {110 लषति, भय +
ा्कपल +) कोर ८) भष्व्‌ श. [11/70 8111 1,11.181 11,
{६1८ षाठ धत पमि पपात्‌ तो]. नः (तमत्त एप्पल, भपप
दकाप क्ष्मा क्ति परक }९ पलु प लोतपलष्‌ [कः,
[ला क =ऋआल्तुलाणपे लऽ प्फन्चे [क्ति कालः [्लेभप््,
त्‌ एकौ 4 पस् फह्पेत, यप क आकषट पा काष्ठ वपर
(91६ 110६ [६ पला ता पाह द्वपत वषष्, लत [पाप 1 च्ल

|
१० रसजलनिधिः ।
01 {116 {0110 ा11£ श्वनौा<168, पणा 8 16 इक्षा16 1116, € 8180
11 पावएतड {0 16811-110116, 1221860 र्णा 11, 0], वणात्‌
फर्णलः, 70 €दपा]]68 0 गीला श्ाह््गांऽति८ ल्ग्रिाीजा ज
1004, ००५ 800प्रत्‌ [७गुर 110 लुन 211त 6 जला 100769|
2011011165.

अषापानविधिः।
कास्वासातिसार-ज्वरपिटक-जराकुष्ठमेदोविकाराः मूत्राघात
द्राण :खयथ गलशिरः कण शूला्तिरोगान्‌। ये चान्यं वातपित्त-
कफजा यक्ता व्याधयः सन्ति जन्तो स्तांस्तानभासयोगादपनमति
पयः पोतमन्तं निशायाः ॥ पथ्य्‌ सिताम्भसः प्रख' रवाबनुदिक् पिषेत्‌ ।
वातपित्तकफान्‌ जिला जैद वषशतं सुखौ ॥ विगतघनरजना
प्रातरुलयाय नित्य पिवति खलु नरो यो नासरन्धण वारि। स भवति
मतिषूए्वन्ुषा ताच्छतुल्यो वलिपलोतविरीनः सब्धरोगैर्विसुक्त
पातव्यं नासया नोरं प्ररूतित्रयमावया । नस्य' निशक्तयेऽम्बनः
चततुष्य च रसायनम्‌ ॥ खं ह पोते कते शु्ावाध्माने स्तिमितोदरे ।
चिक्राया' कफवातोल्ं व्याधौ तदारि वारयेत्‌ ॥ प्रातः पामीयपाने
सुनिभिरभिहित' सन्वमेतच्च जद्यात्‌। मोस' कीरञ्च शाकं सकाल-
विदलकं पिटकं चिङ्कटं च ॥ विल्व वेत्ाग्रं निम्ब वहुपवनकरं
नित्यजात' विदादहि। उष्णात्रः तैलष्टः श्रमक्घुपिववपुः खं टनं
लङ्कनच्च ॥ .त्यजेदभवङ्गमुष्ण' वहुपवनकरं नितामादितातापम ।
अगन :सेवां विशेषात्‌ सुरभिजलयुत' लंघन' भौप्रयानम्‌ ॥ भक्त
वारियुत' सुपथाविदहित' तक्र प्रशस्त सदा । स्रानश्चापि निरन्तर
च एभद' निद्राऽप्रणस्ता दिवा ॥ कुष्याद्‌ यानि रसायने च सतत्‌
पिवन्‌ नाणकिलोदकम्‌। दग्धः मोनमरेच पानकरणे भोलं च
10
चतुथखस्डम्‌ । ११
मत्‌स्यस्य च ॥ भोज 'साज" निराभिष' च सुनिगणविर्हित' भक्षयेत्‌
साख्िकाशो ।

-007*210101/(1 0 1८८८7" 44 (4८1८).

५ [त 1 धीत ताच्यणल 6 (ता८्त्‌ कक 09 [दुत्त


तनपा ती कल, (व एत ( 1५. 32 णपाद्ठः वा कटकलाफलाल )
{11 (४, ५ 11६९ ०५०८ अपान, लश्कर तष, 16 (णा0 19
11:49 {पष्ट ८0 पला वप्ता ता प्पपैलः [ष्ठ 102 प [८६ %
[पाातत्त्‌ कथ्येत {८८ णा) परल दमात्‌ कलाक. प्ली पणत
21 1113111)115 + {1९ [्प);४ © तपाद प धात अट (1116, 1.6. ५६ वत्रा)
18 ६८१1४५४ {2.1 कपाट्लस) का ऋणः (ाफकयदा पिर आकरतिवच, उद्र
0{ : {६६11 ० ऋ, ६५ [ए लज अठ # (प [टप वाङ्‌ सत्‌
एलालौलपम्‌ (+ ८क$त-न४
{फा त कसप््लन तआ ठ करदक्‌ लकते {0 पफ४८ पपात्‌ तका
)6 ८1८व {0 २४६ पा {1116 ज तापा सत्पन्तु एपप्लाः पषात [एताम
{प्त (२), ५६ वल पाल ज [लमा पो) (1५ तरा काः पतत ५ नए
{119८ ५0 [पीपल सपत्‌ उप्त च ८ कदल दधात ला
ना {को [ललाप पाते तिदह वूप्ठ त दोप पात्‌ सक,
पुषा कर ऋपा £ ककत व्य्तं (म पलः ४ तजक, पण
11५10 (4) २").८५, कछपपत्‌ कलपपपपकङ वणक ताद [कका
(4111५1९) शा कषएपटप८त आकष तत कछष्ठ्‌ वदप पापया हतकत ) :-~
[प्व आहि, क्ण शदद्ुल्पति ४ कक का एलः सात्‌ द्वन
[तपुः (प्तताद्ठत), सोपधं नि ( [णरल)) कज एए (णा
८८८८१ }; पप्र पन 4८४ (5८८ [षह 7); पष्प ¶क्कत्‌, ककष्व्‌
[14] + ल); [कणा (दछन [कलोह वाल पषतक, [वना
11111 11111111 1 1... /11/8 19.211.
1) लातत पडत पतु [षठ आन शला कष्ण ठकारकम्‌ सात दकल
11) 1) (कधाा५,
"१५ {नफ ५४८ लालदपं ५ नलौ तला 01 कपु, :-~~
01८८ ४५८ आप्लव आऋद्ा भदः [पला +य शलमय ष्ठ

11
१२ रसजलनिधिः।
सतएल्त्‌ 00 082० 4, एकेषु लरलकुतष्छा ( छक्ा९त 0 धप८€ प {16
11010168 ), ©000दनापाः प्र96› 1085160 080; 2116. €0प्ु) 2 7811.
(1१086 प्र10 216 शद्छछश818 81101 पणर शवा $ ९6201
016६ (कोप्र0पा शा8 211 06878); ९00९ (1 लश्06त्‌ एप्स,

श्रातपरेवने नियमः ।

आतपा. जायते रौक्त' वर्णहानिश्च नेतरक। सदो मृच्छ


लषा दाहः खान्तिश्च रक्तवैक्षतम.॥ हिमवति प्रदेशे तु रीद्राग्निण
विदृषयते । पृष्ठतः सेवयेदकं' शिशिरे शोतकातरः। किचचिदग्नि
निषेवेत वसन्ते कफशान्तये ॥ रीद्राम्नि' सेवयेत्रंवभोजनस्य पर च
प्राक! दश्डदय' विशेषेण यतोऽय' तिदोषप्रदः ॥ रोगिमाज्रौ
विरेषतो रौद्धानल' विवर्जयेत्‌ ॥ पक्छिविष्टातपहष्टिपरिहाराय स्वेदा !
छते ण सद्धितो व्रजेदश्रान्तो भोरवेगतः ॥ ऊषापायो न रेवेत रोद्रा-
नल कदाचन ।

7 ९511 6॥40145 १९040व6194 ९४७०51८ ६0 ६0८ 5८१.


(51008176 {0 116 शा 8 1४.58 (९868 10प11688 2811 0180010
78-
{70 0 € श, क6-त)86986, लाश क100; 1088 0 ©01186610
1688, 18, 1702070, श नष्प 210 117110011{ 168 † {116 ०1006.
गु१©8© जप18 © पपोप्ोप३९त्‌ ए ९०1०७88 ग {116 (११816. जप. 8
108 2108 क्लः एवानीलंधन्‌ 70 एद्प्रलणल़ ९०1त 1109168. एला)
7 {116 ए ५३) 086 फ 110 816 12016 ६0 06 81 =66688 0 ९०10
111 का1116, 018 €द्10086 16 0807 08740 {1 6# 00 {0 {176 81178
18.ए६ {07 2. 11116 ¶1116.
॥^ 1116 €08पा९€ 0 816 18 [60ालीलंन्‌ 10 ध1€ इट (11९)
न 6०७७8 0 =कापा च्छपा पष्पादा]ङ भल्छपपपक68 7 प्€ इलि).
वलः ०० लेप्लप्पण्ञा९९३ 006 आतपात्‌ 10086 ०6 हर्श 17 ना€ शपा
12
चतुधेखरडम्‌ । १३
01" 01९, 81 1९व8 48 ाप्र68 006 ४22 ०{@/ पथे ४ 7 दा--8तटा1
811 2९10171 (क्र €९& क] 17161"6886 0 116 ६1766 १०५8]8. एला [कला
(63060 {7086 शगार्िलिन 1 {0 शुल90768 8.7 7206६68) 870पात्‌
010 {16 71 910 71€. (276 7 0पात भशर ला 80४ २१
7111121076त, €0रलम्‌०४ 118 1696 (1६1 ॐ पा701.619., 1161 110६९6६8
{16 00 {17071 01676 50018, अआ7"३ ८0६, 2.06 116 0918. {1108
१110 तन 7६ ४.06 ४६ 0871 81101 070 10 2८८0प्रा०४ ९0086 ध1€ण-
81668 {0 ४16 128 728 2110 716.

परिधानवबस्वं नियमः ।
आरभ मोनरेषाद्वद. राभीनाः स्के रषैः। सितिकात्त
नरेयैत्र ओेत्य' हि नानुमूयते । तदेशवासिनः सर्वे तत्काले विभुयुन
हि । अ्रवरोयोत्तरोयाभां विना बस््रान्तर' ननु ॥ तदेशे शिशिर
ऽपि च वस्म ' परित्यजेत्‌ । वस्र च सन्धदा जद्याद्‌ कत्तितः
छ्ञतसीवनम. । शोतातपविचाश्ण सदा वासो विनिदित्‌ ।
वस्राधिक्य' विरेषेणए भारते रोगवरदये 1 याय चायुषस्तदि वातपित्त-
विडय । अनुक्रति विंद्‌शिनामव श्वाख्ययर' विनाशयेत. ॥ अनादत-
श्रतैरः स्थात्‌ तिसन्ध्म' स्ानमाचरेत. । इत्यं तत. कथित पुरा सन्े-
प्रास्तंषु योगिभिः ॥
1265४116200105 १९4 ५०,६४ "55.
6० ग ४10०8 16089 गणा 70 60010688 0{ ९11)8.६€
एनौ फलवा, 17
75 €3€1©1८6त (ठ -& 1 ६ 0:01, 10पात
28. 11६९6 ग ८०४५०
च10्डह अं पाठर, अर 0पषला इ ञापफला॥ {011
शि) 06 ८०१७६
(10 त्ण्ण्लहट 06 10फला एक ण {06 एव
ग 06 इवे
00002145, 210 90011161 116९6 0? {1110 ५10४५ ४९१९
5€ा१€ ४ 2 पपा 01:
1126181, 71260 07 ४1€ 58104615, 0162106 {0
11 {1056 1615
(0 [10६८०४ ध16 ०0 {000 271 ५195, 25 16068881,
18
१४ रमजननिधिः ।
तलोदा लठ ८ 1४१ {फ ताम [रः पदा १ चष, । + १ पपत
ब (त न 1 1, र प
{1€ ८०1८ 1७ पापपो, [1 प्‌ [न
वक्थ वरणे तोप्ीठय लप वा नो (र 1 14८ `. | "त । ५,
15, 6०४६, ५८.), फः 15 सवक {१ पृन्द् 11 [ष१ा
71९4814 ४ 16 लोप्र५६६ ५॥ {11८ 0 को (प्ता १ ४11 ("4
४/ कि. / 1/9. 9
६11 [आलल्€ 0 प्यफप वणा] [दला [धि एता 11 पष)
17011५00 ० 0५४, कत्‌ परिषा तवषृ्य [पा
10] पप्०पऽ ४0 षलध्री. कदललाो तः सम + 1 परुः (स्क
10) 106 शिण 0 [दीन प्री क प्रस 1 [पर 1. {६
पुणु [४ छप ततृ सप्‌ (नपर मपा त्त प प 1

वायुमेवन निग्रमः ।
प्रवात" रषेत ग्रीं णरदि चान्तराऽ्तरा | निालम्नामुन सवाम
रोग्याय च स्मदा ॥
11111111...
(1(1, 11, १111
1 उपला वाते कप्त्वेडमाकरक 7 र चला [द । } 1.1.
(शणाह्या 1६80 1 पाला), १1 1/1
,| {५ [ज कनल 1 ^, {| {4
66 01218 ० अ) एष अ प्ल प्रा 41 त]. „१९,
४४ पटत्ण्पाः6 10 [8८5 पठत जल तपरा, वम, 10
णण णप तारट्वर65 भत्‌ पिदयकरनछच फा प्न

दिवानिद्राग्रां नियमः; ।
दिवाखाप न कुर्वत यतोऽमा विदरीषप्रदः। याद्वा
कालेषु नितरा स निपिध्वते॥ श्रागुख्य' करोत्यथ अमर्याति गं म्‌
वहन्‌ । विगेषेण॒हलोसक' शिःशृन' भयावषम्‌ । गृसनां
सब्दस्य वेदनमननतक्ततिम्‌ । उरसि कफमंचथः भाथं कविरय
14
चतु्थंखण्डम्‌ । ११
तथा ॥ ब्र्वावसेदक' चैव न्ञासमपि पोनसम.। कण्ड्‌ स्फोट-
व्र्णद्धि च जाड कास गल्ग्रहम.। इन्द्रियाना वसक्षथ' उ्वरांश
विविधानपि ॥ वायामप्रमदाध्ववाहनरतान्‌ क्रान्तानतिसारिणः।
शूलण्वासवतस्त षापरिगतान्‌ हिकामरुत पोडितान्‌ ॥ शोर्णंन्‌ चोण-
कफान्‌ शिशून्‌ मदहतान्‌ वद्धानधाजोखणिनो । राच्रौ जागरितान्‌
नरान्‌ निरणनान्‌ काम" दिवा सखापयेत.। रक्तपित्तो तधा षयो
चोभापानाभ््ामीो वधा। विषत्तश्चैव न खपेद्‌ दिवाभागी
कटान ॥
12/09/2219 द
(17 51९९4१८ ॥४ 6॥/ {01016.

शृ द तवक्‌ धपा6 1 पिपुा०प5) आ 25 प्प्रलो 95 10 1116168365


{८ शाषष्ड तृत्नीत्र+ 1६ 15 ४0 76 र05गपलक भर्तवे, दष्टलु 71
लाना व ९ तनुल, णलो नल [लव पल इषा 15 कप्ाहार6.
11, ८515 [0५४४१ ॐत &1र८5 156 0 56४6121 01६68565) ©8]26613 11)
जा
[पातत फषदरतृ-दलोर, षि श्भा 1160.90111६83 ॐ? 81] ॥11€ [[7ा095, 1085
[1101८ दलद्प्यापोद्रलो ० }7]ट्ट्ा) 0 € पाट, 00{25$, 1088
{0{८{11, [ष प जाह णा 111€ 1१५65 .16 <, ल्ल्ग्पष्टा),
[पवदी, पतरः छनि), (07६5 © [1भत, ९०९11, 0110 41869868,
५१८.४।६।८७५ + ना धे)€ उल 56 -काषटुशा$ उत्‌ 5€11580008, 2). {€ १618
1 प] स्त,
<] क वुः पफल पाक्‌ 19 1९८07170 €1त€त 01 #1€ पण1€
€त {0 कष
[अ {9 पाह 01ो6ष्णषट्‌ :--प056 110 11.96 1€801{
त [फ्कवप ]हलातल ;
९४८६४५ ( |लाद €६९1८1९9 प्त, वात्‌ 3लद्प्र
100) ता211)06
{र 1) अट पदद्लााटषि विदत, आपपलाला5
ष्डी, 1185110; 210
([लप्रतुाभ नोनालषे, ८०८, =सरधाप्ध) पल्दण्
कक्(्टपलफ 162), ६1५86
(लापता पितप्लछ्+४ ; {1१८14 ५10 €
५1) ८ 1110161 वलट प ल्द, 7181165, 76056 प्0 € पकता
{110 184 ० {€€[ 1४५6
{}\८ 411८0८८ ^ 111७१) तोते फली, 08
प8 110 118९€ ह्ण फलवा म 28108,
[भात ४ [आहु, ४

19
१६ रसजलनिधिः।
तडा 10 =ललप्३४६0628 अपात € नरणणद् ४66
{1 तवक (16 :--1056 170 शिः 0 06060085, =2,
८०70०, 1056 0 तपा प्रलाः 9 तदा, 270 {1056 पणा
12४८ 96€1 {71166६60 णा 2 06५,

अभयङ्गविधिः।

लोमक्ूपशिराजालधमनोभिः कशेवरम.। तर्पयेद्‌ बलमाधत्तं


ख हुक्तावगाहनम ॥ अविः स'सिक्तमूलाना' तरूणा' पल्लवादयः,
वधंन्ते हि तथा रणा स्नहसंसिक्तधातवः ॥ नवच्चरौ छयजोणी च
नाभधक्तवंव कथ'चन । तथा विरिक्तो वान्तश्च निरूढो यश्च मानवः ।
पूव्वयोः छच्छ.ता॒वधेरसाध्यलमथापि वा। शेषाणा च तिव
प्रोक्ता वद्धिसादादयो गदाः ॥

2106207 ६/८ 1५1०८ 66 1५7८ ०17.

[015 18 8 एदल पलाला ४605 0 50न0€ 106 911, {16


(रप्ाक्षाटणपऽ 00165) ध0€ एृल्ा5) ॐत € भर्वला{€इ, 204 109८6 #7€
ए०तक ॥6€वप्ीफ चात्‌ 5त्ाषट 45 01035005, 6९. 01218 &10ण
0 एलः 50 ० 6 वोदा (ठगाञपला( लल्णलाछ) ज 9 कप्फा
४० ०6४६1०१ 0 #6€ ७०0 एला पप76्‌ प्ण) ना ("00८९
पठि ऽश्डवाणप्रा धपते ० १९९९४216 56608). प्प्र}0010& 16
एन्व्‌ प्ण भो 15 एागपणिहत्त 7 १6 0288 ठा (1) ॥०5€ रपर्फला7ह
्ि0पा टिप हिष्छा (2) शत 1पवहुढऽपणा, (8) (1058 प० १2.१८ एला
71206 {0 ए०पी, 30 (4) 1056 प्र]0 ४१८ ६६6 10प1६961४68
2114
40९1165. -
सिप पल 00 फो जा पप प्ल ०56 (1) 274 (2)
865 [पला ०15689
ॐ ८ |00519 गः 1९ 20]6, 27 10 16 (886 भ
(3) 80 1 (4), &1५८ € {० 1०58 0? 016680४९
एकल,
16
चतुर्थखण्डम्‌ । १७
स्ानविधिः।
दोपन हष्यमागुष्रं स्रानमोजोवन्तप्रदम. । करण्ड मलश्रमसखं द-
तन्दराटड्‌.दाङ्तापन्‌,त.॥ स्नान ज्वरेऽतिमारे च नेत्रकण' मुखात्ति घु ।
प्राप्रानपौनमार्दितभुक्तवत्‌सुच गहि तम. ॥ स्नान' कोष्णजन्ते हितः
हेमम्तं णिभिरे सधी । ब्रन्यतुु सदा स्नान' भोतलाम्बी प्रशस्यते ॥
मूच्छापित्तोष्णदारपु विषं रक्तं मदात्यये! ्रमश्रमपरोतेषु तमके
प्वयश्रो तश्रा । धृमोद्मारे विदग्धेऽच्रं ्रपै च मुखकरठयो; ।
रक्षमित्तं च पीतं जनं स(न' विधीयते ॥

4४८९0८०2
(00५ 2०९11१८ ‰५॥॥.
{पदु [रि वाल्ट्स्त वकद, [५ [द्दनाक, तणो अद््लप,
1६ पटा) ८ द्विक, पात, [प्ट, [दोलृप्ितिण वाक्यााटःर१, प,
114 पाका, देवात्‌ [वप
1! 1 [शृज्ष्‌ तत १ब (दन्द्ल पीरा चदि (ल लका.
{1011}, वपप्क८य, वादकैः (1 {८ ९८८, ए ककत पलै, ऽज
1} {11 [कि [क ५ यत्‌, (हहपकष च {6 पण्ल [क [टा पदप
॥1]ज [+ ई४्त्‌, सत्ति [विलप | पकतपरयो, स्वात्‌ प्तप 46 काप
411. {्् फषट्त,
111 818/111.8. 17931 1111, 11111111...
(4) भधान, ६ कपी [पलत + पाद कतत) हप 116 कती तप टला प्रसन्न
८४८४ त () [पत कण्वे नि [द्धी, छिपा ऋआ तणा ऋ
11111111, 1,7.11 11 ~
1111, | {12 111 11111111. 1)
[अभो ५ पट कि, सप्त मो णफषटि पोण्ण) का ददाश
१111 1 1 त, 11, ¦ 8,8.11,
1}, कु ज (0 नु+ कललो प्या शो हपाप्को ५1
१1.५२९, [नाद तम 1 [ ष (हि त्व्ली) पशत तृुषत्क्
भाट त पितिप्ौौी तत प्रीत, वापे दलति ता [ल्लुनकनः

14
१८ रसजलनिधिः |
भोजने नियमः ।

यथोक्तगुणसम्मन्र' नरः सेषैत भोजनम. । विचार्यं दोषकालादोः


कालयोक्भयोरपि ॥ साय' प्रातर्मनुष्याणामशन' अुतिवोधितम...
नान्तरा भोजन" कुबात. च॒तुपोडाकातरो न चेत.। याममध्य 2
भोक्त यामयुम्म' न लुयेत । याममध्ये रसोत.पर्ियां मयुग्मा
वलच्य; । चुत. सन्धवति पक घं रसदोषमरेषु च । कालं वा यदि
वाऽकाल्ते सोऽत्रकाल उदाहृतः । विषरमभोजन' जच्यादधयशन' तथै
च ¦ यथाकालेऽतिमात्र' यत. तद्‌ भवेद्‌ विपमाशनम.। वस्तो
मकाल वा ज्यः तद्‌ विषमाश्नम.। अप्राप्तकालं भुच्ञानो
ह्यसमेतन्‌,नंरःप्राप्नोति विविधान्‌ वाधीन्‌ मरण' चाधिगच्छति ॥
कालं ऽतोतेऽश्रतो जन्तोरवायुनोपद्रतैऽनले । छच्छद्‌ विपच्यते भुक्ता न
स्याद्‌ भोक्त, पुनः सषा । अजोण' भुजते यत. तु तदधयश्न-
मुच्यते । अत्यम्बुपानान्‌ न विपच्यते ऽत्रमनम्ब्‌ पानाच ॒ स एव
दोषः ॥ तेसरान्‌ नसो वह्नि विवर्बनाय सुमु इवारि पिषेन्‌ न भूरि ॥
भुक्षस्याटौ जल पोतः कार्य मन्दाग्निदोषक्लत. । मध्ये ऽभ्निरौपन
ख मन्त सखोल्यकपफम्रदम. ॥ ठषितस्त्‌ न चाश्मीयात्‌ त्षधितोन
पिवेज्नलम.। ठपितस्त्‌, भषेद्गुल्मो क्ुधितस्त॒ जलोदशे ॥
अत्यम्ब्‌, पानाद्‌ विषमाशनाच्च संधारणत्‌ खग्रविप्थयाच । कालं ऽपि
सात्मा लघु चापि भूक्तमन्न' न पाक' भजते नरस्य ॥ जलसिक्तपदो
नित्य' नरः सवेत भोजनम. जलाक्नमस्तको न न' नायात किञ्चित्‌
कदाचन ॥ शयन चसन चाति न भमजेन्‌ न द्वाधिकम
)
नाग्न्यातपो न श्रवन्‌ न यान' नापि वाहनम. ॥ वायामच्च वावाधं च
धावन यानमेव च । युद्धं गोत' च पाठं च सुहृत्त" भुक्तवास्तजेत ॥
18
चतुथंखण्डम्‌ । १९
7८5 ८०८८८८८1४४ १९८५०. ६८.९८2 10०4.
41616165 ° 1०० ऽप 12.17६ &००व ग0]0€पप€§ (45 065610६
11 9 पठता ० ताथप्ु9-छपाादः 0 4 एताशश्वाठ धिर 64169,
5101५ € वदल {1८6 9 पष, ४2, राः 6 च्श्िाष्ट 01€.
णपा [वा 9 १8 पल, 0 ग (10६ प्रप. {21 11681 8.
01167 {1187 {11686 (क्० {17165 15 {9 € 2४०1०६० प11688 6116 1&
प्रत} 716585६व्‌ ए [प्ल वशण्ड {00 06016 € स्ग्यूणा$ ०
{1€ 015६ वपल" 91 १8 -प्फ6 कात ० पां&11-ध106 18 106 06811981;
अ ४८८७6 {76 प०7६८७६६त [६ ग ॥1€ लौङ्1€ ए ०८८६१ दल
1176 ०० {शरदा 26 ॥1€ 01666010 68] 15 70६ (गय 01९61 १६68१६५
0€016 06 € 9 106 03 वुप्द्लाः ज तभ्-प6 870 0 ०111६.
(71716, 1650९ छपण्लाष. (शपा 1681 कलिः ध16 शश्च ग {16 15
{१0 पृप्1€75 त तक्क-प7€ (,€ 0114-48$), 21 2 110-11100.6
(1*6, 1010-1), (€8]06८प्४६}‰» 16808 ॥0 1085 9 81161110, (111€8&
168511160015 816 {0 € {0110९ 0४62100 भ्व८5 27 0
{03116118 20 {11086 ४110 € 010फ 51डल्टा $ €215 01 2&€). 1168€
0 11168 816 ०द्वापक्षाा]४ 6४116 1681-6, एषा, 11 8 वाश
000€ा' (1106, प्रा 18 16611 {7 [क 76 व1&65 ० ग ॥€ ती 1€,
12611620 ° 6 १०8६785, 810 {€ €110118 60; {06 118 [85
(1.6. प्1116€ 211 8६001), ४१2६ 1114६ ४19 8}80 96 0010510€160 7६ {07
{86118 €>,
0016 &{0प्रत्‌ शश्ठात्‌ (४६10६ प्रलयो [प 62.6658 01, 01 01 प्ल] 1655
1181, †{1€ {1016 पृपश्ा् 9 100 ; फलप्ला ऽपात्‌ ०06 {श६€
1168], 1061016 11€ [016४105 €81 ४25 €€॥ 106] ०168४६९.
¶ &0ष् 0681, 00€ =]01006€य =प्रपा6) 08568 ४९८8 1६11688) ०156४568,
2४५ 6 ०6३१५ वभत 1, पणप्रला = दरधिलाः 0006 प्र6, ९1४९७
1188 10 ५111 [प ध्€ 80वन्हण, 11102111 € 612511६ 1620 171
06 50108611, 680६ 1075० ००१ वलाश 1 (16 व्ल जा
1प16€॥ 2६61 ५2145,
01110 पाप ६६६४ ९2५९8 100126809.# 116 81706 € ण॑].
* 80116 {6016 ४7© प्णवला ४ 10 1100165810 धा व010708& धय
०२८68516 (प्रद 0 ए 06108 ४0 2 पर ५06 ४000160.

19
२० रसजलनिधिः ।
{ब[६68 [1966 11 वाण ग फटा 13 दण्णततह्वं 2110८006, 201
1116568 16280113, 1४ 15 0९68112016 {0 वाघ शरा =ऽ6ण्टाःदर] ६0166, 1
50121] पपभाध्रा€8. =पररा, 61 पणार =एर्ा०९८ 7 कल वृश्च 0
& 1116281 {5 (60056, ही १८§ ॥15€ ६0 10त्‌्लञप्रजा धत 1५2१0658,
1६ 10168568 ॥#€ 0 ण तादलश०ा), # तापर [पऽ 2्टि 1211
1116 तप्र म ४06 €] 18 ©005प1८त. 1 &1१८५ 1186 ६0 ०0८5५
804 {?116&प; 11 तपा ४ € €0त्‌ ग 06 17681.

& प्ारप् 1031 इ0पणुत्‌ 110 ६०६८ त्प 06016 ४6 0118६ 15


प९०९76त्‌, प्र€ अतप्यत (एम ००व्‌ पपत कन्ा 06 पपा 1
वप्९0५16 ; ०्ालछ्ा56) 115 कछ 0 ४ 156 10 हषा
सप०1[भ्ाक, 2 पादक 909 80पात्‌ चठ वर्तपद पढला 06016 €०५7६
08 ५6 ¶प0्क ० (6 ०0) गल्वृप्पा+6€त ८० 59 018 ॥पट6€ा ,
01067186, 115 36०) 02 {6दत्‌ ६0 01005.
06 01101०६ 16 ॥0&€ (88९६8 ग 1085 ०9 ५1८8108 10 फला, € ४6
0पटी) 01681 15 186 10 8008] पुपक्््ऽ 20 0 ८
५16 :-
(1) वपा क2ा€ 11 6866885 07 प096 {8 16्पुण76त्‌ ४0 8211541
1115 ; 2) (मद्रप 21 €3९८8$ट व्दण्त म ००4 ; (8) (170
०० 2४ 1000 1065 ; (4) वलाश 10 1690041६ ६9 621
0 01प6, &7त (8) अोन्लुणिण् 71 ०86,
006 8110त ४७1८ {118 ६00 प्ण्) 0618 त्&( पछ पध ७६६६१
¶ € 880 श०र्पातं प 06 प्र६ पा ६१€॥ 2 {1€ {106 9 शक्तीः;
००५.
4.1 6306658 01 686 2*6 भृप्8$§ ६0 06 2४01460 : -
1४ १७०) 51४1108, तता, दर्00शा16€ ६0 ऽपरा 200 11८6
श्छ1101108; #19१९)70६ एङ 16205 9 (0६४21८68 2100 01 11015
090.
076 &{0प्रात ६१० 06 0110 प्ल०६ 07 46 1010प्रा6ऽ अला 1210
00625 1168] :--6र6पल§€ ( एङडल्म अत फण }, ऽग प्र्
्तण1666, (पण, ध१४16, श्ट, अणहा0ह, पत शपते.

20
चतुधखण्डम्‌ । २१
ताम्ब नचब्ेनम्‌. ।
भोजनान्ते विधेय' स्यान्‌ नित्य' ताम्ब लचर्वनम.। पूगखेदिर-
चृणकधन्यामधुरिक युतम्‌ ॥ सन्न मेतत्‌ चिदोषघ्न' सौमनस्यकार
तधा । सुश्ववैग्रव्यसौगन्धकान्तिसोवकारकम्‌। रती सुसोयिते
खातं भुक्त वान्तं च संगरे। सभायां विदूषा' रान्ना क्यात्‌ तास्ब ल-
चव्वे
नम्‌॥ पर्णस्ुत' रुजाप्रद' पर्णग्र च तधैव च। मधमपण'
छरत्याय्रुः शिरा बुदधिविनाशिनो ॥ तस्मादग्र तथा मूल मध" शिराश्च
वजयेत्‌ । ताम्बलाव्यरमो विषः दहितीयो मेदौ दुजेरः। ठतीयादिस्‌
पातकः सुधातुल्यः रसायनः ॥ ताम्बलः नाति सेवेतन विरिक्तो
वुभुचितः ॥ दे इदटक्केणदन्ताग्नि्रोचवग्प वलच्यः। गोषः पित्ता-
निन: स्यादतिताम्बृलच्व नात्‌॥ ताम्बुल' न हित' दन्तदुबलं -
चष्रयोगिनाम्‌ । विषम च्छामदा््ताना' च्षयिनां रक्तपित्तिनाम्‌ ॥

1 ८१४१॥/ ० ८८८९॥ (९८४८5.

. 1,€,€ | &६॥ 1* {0 }६८ ती =फर्टि वदलो पाट्‌, [1 जलपात्‌ 96


प(८जृणप्त्‌ शी त ६५ प्रि फन््लुकप्ः 8 [ट जा तथ्नीप,
[[१८, त्यो३' (ल०पस्भावाधत् ऽक्षा); १६५ प्कतपातदन (तलालपोपक
$प्रोह्भ८), ^ भालस त्मर्‌, वलत्ण्छ ह भा6€ 005035,
६119६ (1161१6४8 ८ 6 पात्‌, ताहसपाा 0658, धात्‌ काथर€ 16 प्ाठपक्ी
८1८), $४५९९६-७प्रोधीाए, 5५, २11५ भला. ए€061-1€8 ४९68, 17 {€ २००५०
५५३४, आनक्ष ४६ (ला 8६ {€ ध11€ 2 562 10{€८0पा६6,
५1८४ पणि, पष, 68], पणफरं; काः 506
५11[लष्‌ एता) ( प्परत) 25 णाऽ, षा ) 11108 1८ ४६१ 76
{पल अकशल, आत व > क्ल ण धैषट [लमणव्त्‌ ला,
पा तट ४ तडा दज, ल ऊध्ल णत्‌ 0९ लात्‌ 0 2 एल
16 ४८४ ४८ ४५ पा८४४९६) (८ (1016 (प (, © ध)€ ध्र
21
२२ रसजसनिधिः
९€ा1-11€ शप080.00८ } व6€8॥10$& 10714; शात्‌ 16 रल18
8])1९00102 1211 9.1 1 तलत 1ए६ल172८५८६. एल 16१९७)
{1676{01-6, ध 0पात्‌ 06 त€एर्स्त्‌ ग 108€ ०01८ ०9016 एड)
1701-6 {1९ 1९ ९]€ पत्‌. {17€ 95 एश 0 16 कपां९€ (णां
गा 0 8 ला€क्रा) 00९] [रसघन 18 111० 21त शात (ल.&0ा6
9९ {110 0६ ग ४16 गा, ६11८ 8६्८०णत्‌ एक ० 16 [पा८6€ 18
वपर धाते [वसक्रएठ) धात्‌ € ध्ोषतत [षमः 9 € 6 18
116618.1-1170 27त 16}108 {0 7€10 0५८ 01868808 ॐत 861111४5.
{3616 16४४१९६ अगात्‌ रज॑ 06 पथमा 17 €९९6६8 (1, 6, 11016 {70
{106 07" ‡0पा प्रा८§ 8 8). 76 नात्‌ 86 &रनत6व 0 ५1086 110
1धप€ धिद्छा एएपा्धप्रं< 216 11086 10 ‰1€ प्रष्टा. (811
0९6] 1९९९8 17 ९८८७8 17108118 1116 [11581 व€, 1015608] 5601,
९010प्रए ग 116 €, €$९-81210४, {7609} ० 06 [षन (लका, स्माह,
छात्‌ {16 व168४८ 00 €. 1 ९868 =प९8॥€ 07 116 0, छा
८८९88 07 शा, $४ कप, शात्‌ 0106 1600170 #0 12८{8 धा 0
161161010878 3016] 16४४968 816 171्जा§ 0 {11086 10 रट
{1011 01360868 81660116 {16 ६९6९६} 874 ६16 € 8, {11086 छ [10 18८
0९ 1160€त फा 00186670; {11086 फ10 ऽप्र€ा' {1071 01862 01
6011608, 7086 110 8प्‰€ा {ठ 06 16८0 त तप्ेणुप्ता9
110 171 €९६८९७७) 871त ६1086 110 ४6 &0६ एतााहप्रा {100 27
161061010818.

व्यायामविधिः।

रससेवो यजेद्‌ यन्नाद्‌ कायाम" धावन' तथा । अन्यश्च वायामः


कायो वलानुसारतः सदा ॥ दोषन्तयोऽग्निठद्विश्च वरायामादुप-
जायते। न चासति सदशं तेन किच्चित्‌ खौल्यापकर्षकम्‌ ॥ स सदा
गुणमाधन्तं विनां लिग्धभोजिनाम्‌ । वसन्तं शिशिरे चैव सुतरां
स हितो मतः ॥ ऋलन्तरेऽपि बायाम' चरेद्‌ धोमान्‌ वलारतः ॥
हदयस्छौ यदा वायुर्वक्त' शोघ्र' प्रपद्यते । शुख' च शोष' लभंते तद्‌
22
चतुर्थखण्डम्‌ । २३
वलाद्वस्य लक्षणम्‌ ॥ अथवा कक्तयोर्गाच्रसन्धिषु नासिकोपरि ।
ललाटे च यदा खेदो बलां हि तदा दिशत्‌॥ भुक्तवान्‌ कछत-
संभोगः कासो खासी छश: चयो । रक्तपित्त कती शोषो चोषापायो
चिकित्सितः ॥ पित्तरोगौ ज्वरौ ददो वायुरोमो च वालकः! रते
सम्ब न कुम्बति वयायाम' हि कदाचन । सौमरोगे प्रमेहे च नित्यः
सतु प्रशस्यपै॥ अतिवाायामतः कासौ ज्वरच्छदिः खम: क्लमः
ठष्णा त्षथः प्रतमको रक्तपित्त च जायते॥ वायामौ धावनात्क
श्वातिसन्तरणाव्मकः ¦ रौद्रमध्चय विशेषेण टेशे तिग्माकातापितं॥
निषिधाते यतः सोऽयमायुःख्यकरः परः । स्मत्तवय' डि सटा यतान्‌
मुतुप्रधावति धावतः ॥
125 67112028 "^¢ "4172 0045204 €.€ "८-56,

(11086 110 ४१८ 770880-16व्‌1€111©68 810प्ाच 104 ६४८ 411र ©ल &०,


107 8110प14 {€ 186 76८०786 {0 7प्र111112. 00४01 0207८ ५1 तपाव
४1६6 11181८81 ९? 61186 2&९८01व1119 10 {161 श्रना). [211८1
९ 61180 ५0९8 चत ४1 91 ९३६८९88 0 {16 वतरी08 ; 1 उति प्7प्८
00 €" 07 1208 का), पाव 18 16 008 1008 10 1670040] 01
006810४. {४ 18 ए11016871116 0 {11086 ]10 210 &{7*07 7... {1 {६९
16918 10607764 का] 612110त्व्‌ प्ट, 1 15 ६2] प्६४८४ 111 =प्ा1{61
21त्‌ 8101111 111 [7ता2 शात 116 016" ॥#*0८४] (दतााोलिन कड). 1;
01116 8688018 0116 8110] 12.{६€ ९६९८8€ 0 ६८ दघ्टा1† ५ 1:४1
01168 8716100, 1.९. प ६ 16 पपा ग्ला सल्लापं =(लातृत 10
9५ वपृप्लार€ा, 910 0€ाशु016॥1011 20 07) {10 ©$ ८-छ्, ६11८
11117110168, {176 11086, शात्‌ {16 117 -1न7+8.
10९ 1011012 आ0पात्‌ टए्टः [४6 ("6८ताऽ८९ {09 1011951८]
© भल86 -0116 110 188 [प्र धवला 118 11168], 016 ए 110 [0४६ {11४
॥8त्‌ 862 प्रथ] वष्लादतपा४७) [षप्रेलाा§ ररपवे 107) ८तप्]1, उलत10111)
{1111-11688, [0017815 07 (ताश फरक ता, [ल लु7#0518, १]लला. 1088 11

29
२४ रसजन्लनिधिः ।
१४. 0 [16 [क्तुक) 016 प्रात [द्ण्यल्ा व्ह {6 2 वणका),
2८ पनृ० 18 दृहा प्हकप्राला(, 01८ 0 शआ7©8 007) 9 01६62986
वषा ६ {11 ९६८ 9 = क्षा 0" ए2 द, 9) ०त्‌ फा, 20 2 ९74
(1.९, (*1€ 10 5 पावः 10 € 9 206). 11151691 ९986 28
2] 2९३ ६३ प्प ६0 {1036 ए]० इपर 7011 अला {0न1068, 274
(1106६८६.
{दलनए९ 1९8९8] €र्दालऽ€ @ षऽ 1186 ६0 (०), 16ष्ल,
17524, एदा, पिप्प 18६, €०ाहपाण्0य, 2951709 0 8
0:11 9०६ 10९, धत [लाल01088.

न$शंल्स] 0ल्लं§€ 10 ६16 10 ग ना1017012 (2६ 7 1000-0]


1918४) १ ९६८९8७९८ इप्राणोाए, ` ९8061 = 16 श्रा) 10 2
17" ना, 18 ९810९91 एए्गप्रिध्स््‌ 7 88 पाठ्‌ 38
1८ णाः सोक. 116 पवन पापः वपा प्या18 (€ 0116
४11) [ना 1 7118 {0 0९ कलल 0लन्त्त्‌.

सन्धपायां निषिद्ानि कश््ाणि ।


आद्ारं सेथुन' निद्रां सम्पाट' गतिमध्वनि। एतानि पच्च
कन्प्राणि सन्धायां वज येद्‌ बुधः ॥ भोजनाज जाये वाधि
कर्मप्रासि # 0 [ब

सयुनादगभवैक्षतम्‌ । निद्राया जडता पाठादायुनिर्गतेर्दयम्‌ ॥

4710175 2101187९ 8 चद 5010"45€ 4 50056

1 1४९56 ९ €, इह] [0ल-ए0पाः३6, 8166], 16261118;


५41 एवगरटु. 4६ इपाञलः अत ऽपानं86) 62111 21१68 1786 ६0
५।1२९.५3९8) ३6€प्२] कलाल ३€ पुपर" 176 @171त 6011661
6,
2161 10८८३ = प्रलएणाऽ प ©8[दा188 ; 26941112 8001628
10८, पणत्‌ फणति दा९९७ 86 10 प्रथन्प्रणण
(८9688 27
10७8 ० [जाशल्प्ा.

0.
चतु्खण्डम्‌ । २५
अथ शयनविधिः ।
प्रहरेके गते रातौ भोजनः क्रियेत बुैः। शुक्त शतपदं
गच्छ्‌ च्छनस्तन तु जायते ॥ श्रसंघातर्ैथिष्य' भरोवाजानुकटी
सुखम्‌ । ततः शयोत भुक्तवान्‌ शय्यायां खस्चेतसा ॥ श्वासानष्टो
समुत्तानस्तान्‌ हिः पाव तु दक्विणेि। शयोत वामपाशंतु ततो
निद्रासुखाय च ॥ भक्तोपविश्तसुन्द' शयानस्य तु पुष्टता ।
आयु क्रममानस्य मुतु्धावति धावतः! जन्तनां वामपाश्व' हि
नामेरूं' च तिष्ठति । उदरानलसंज्ञोऽयं भुक्ादरवमस्य प्राचकः ।
तस्मात्‌ त्‌, वामपाश्व हि शणयोत भुक्तवान्‌ सदा ॥ तलसिक्तपदो
नित्य' नक्त सुप्यात्‌ नरो यतः। पादाभ्बङ्गः सुषुप्ते च जनको दरि.
वशचकः ॥ तंलसिक्घशिरा नरो नैव सुप्यात्‌ कदाचन । जलसिक्तेन
सूदणा खपन' न दोषावहम्‌ ॥ आशायासुत्तरायां यः सुभिकालं
शिरो न्यसेत्‌ । लभेत विविधान्‌ रोगान्‌ सौणायुश्च भवेत्‌ स हि ॥
पिमायां दिशि चैव शिरोरक्ता विदूष्यते। निद्रानाणएकरौ सा दि
, वष््ट्हऽपि च॥ न भिन्नो शयने सुप्यात्‌ नानेकविवरेऽपि
च। नंव देवालये नैव रातौ तरुतलऽपि च ॥ उव्यानभवमे नैव
स्याद्‌ रात्रौ कदाचन । विषात्तमनिल' रात्रौ ठक्षपतरात्‌ विनिःसरेत्‌
रात्रचचपञचिमे भागे सुकन्ती ब्राह्म उच्यते। प्रबुधे त तदा स्वस्थो
रततार्थमायुषः सदा ॥

(7८८10105 100" 50९0194.

{116 पा०६-०268] श०्पात्‌ 6 थल कर्णिः च 18.1086 0? 07€


पा एष म ४6 ०६ 1625 तज्ज] {0 21 0716 [फात्‌नत्त्‌

29
२६ रसजलनिधिः ।
७१९९8, ०६6} 8 10681. 18 (धाऽ 2 1619790 ० € 10008
21त्‌ 2 86118811011 ग ©288 77 {76 80पातव6ा, ¶्6 कऋद्ा> भात ४16
१५136. {116 15 {€ {1106 ६0 116 0४ 09 06 {0 81660, 171 ४
९2170 आत प्तवाऽप्ा6 8916 ग {18 "117. 1+ 18 त68172016 0
177081९ धं 68, छ 1116 1$19 १८1 19, 82त 10 11916 शश
{€ 07068 1116 1घ्वा77117द 01 6 11100 86, ४0 160 10
1661116 ०1 ४06 1 &€ 1) 9 प1९क्र ६0 86600. 7 १00;
[5778 १०; 91 08171 810 प 2० प९प्र४, 1060190४
211९7 {भृत ४ 11 20681 (€(0€' >£ 9 0 2# 1106) 18 {011076७५;
16800९९४
णद] इ, 0 9 2720४81 € ]9्दलणाला४ ग ५0८ 041, 211-0प7
06४७0०६ ग 16 0०4४, 9त्‌ 11166886 2 [00८ एप;
10116079 शलः {थ 2 [प] 1169], 1068118 {0 8110क्र 069
{0 70 2६6 अध€] 2 प्रा,

गुष6 0106872 0 7 {6 अणणाध्टो 15 अ 96्व 0 ४06 रय


814€ ° ८6 011४, ४ 11€ मल प) ५06 29९]. [६ 18, {7€र्ा016,
2108 १९४12016 ६0 116 १० 01 ६06 [४ 8146 लि पत19
16 ९४1. 076 8०पात 2180 प ४16 80 ओ {06 6 कध
०] £ ४€ प्र6 गाल एला ६0 १6 {0 अष्टु) ; प्ल] का 2९001
1007८68 81€न्‌) ॐत 17010१68 6$6-81017, 006 श0पातं 76,
31660 0 01673 911" 81168164 प्र ०]. 81€व0ण पाध) ४16
977 क ध) प्रालिः 18, 960९, ०0४ ०0166002016. 10 81660
प्रा 065 169 [६60 10 त३ ©थ0868 €€्ा४] 01568888 20
1088 ° प्र16911$. 0 81660 फ ०16"8 76४ (एल ७४08 18
2150 {07तवथ; 7 25 पाल] 28 1६ 01008 शपा 1080012 20
6२४०९88 ण ए४$प. शहनुणण् 28 ग तव@ण प 9 876 ४०, 11
४ 10186 160 10076 87 016 0168, 1 {लु ©, ४1 € {668
भात्‌ 10 27060 9068, 8६ क] ; एजंष्मा०पऽ 298 1885 0 °
16९68 0 668 च ण्ठा, एण नेष्टं 1पोपप्र(66 8९6ता१४
श1186 18 ६06 प्नि16 उ सभ्‌ €लषछ णण अजात ९६ प्रा वण
81660 | |

26
चतुथखण्डम्‌ । २७
रसचिकित्‌मायाः मोकव्यम्‌ ।
न दोषाग्णं न रोगानां सम्यगेव परोक्षम्‌ । न देणस्य न करालस्य
कायथ' रसचिकित्सिते ॥
4५८१८4८5 0} ८4४^०-9९0८८॥ ९८५१२८१६.

लौः 9 पद्छ्माला व०6 परता (एतृप्त 9 वशमानय दमाता


र पा6 वरट्‌ अम्ट भ ध© पलट वतत, का धतः व,
दगा (एव्डततत्‌ दया एङ धा८ कष्ल्लप)) आतु त प्ट कषक 1
1116 (116८ प्टतपाला( 28 प्रावलमणल,

रसमेषज्धं श्रगुपानम्‌ ।
यथा तं ल' जले क्षिप्त क्षणेनव॒ विसथति । अनुप्रामदलादश्गः
तधा सर्पति मेषजम्‌ ॥ श्रनुपानं रमा योज्या रंणकानानुसारिभिः।
दषर्न मधुना वापि केवलेन जलेन वा॥ मामान्धादञुपामगनि
निदि श्यन्तंऽत कानिचित्‌। भअन्धानि विविधानि च कम्पन्ते हि
भिषग
वरः ॥ यत्रौषपेऽमुपानस्य मिदेशन' यधाश्नं । ग्राश्च' सत
तदेव हि श्रन्यद्‌ वाऽपि र्न्द्यय्॥ वातोदरे वथा वायोराधिकधे
मध्रुना सष ¡ दोयं एतभजि'व' गामठं रक्तिमागतः । हिशगुष्छ-
भिसजोरया ससिलपिष्टया सष । श्राञ्ानसुदृमारणद्रौव जदरवेदमं सथा ॥
स्यन्द्‌" सणिपुरे वाऽपि किष्टवन्धमथापि वा। जानोहि कुशन वैश्य
वातोदरस्य लक्षणम्‌ ॥ रामठं त्‌, म दत कदापि राजय््मपि ॥
छतभजिं सभङ्गगमया मासा्प्रमितः खु । वच्‌ लकषायो वाऽपि
धन्धाया कषायस्य ॥ ष्ठोचूणेयुत दद्यात्‌ सम वातिभारक्र |
तद्रोगनाशकौषध' दोयम वा यथाविधि भतिं सभोभिते

ट रसजलमिधिः ।

कुक्‌ रदूरसस्तथा। किकिरातदलानां वा दूवायाः खरसोऽपि च !


कण्टकितघनस्रनमलरसो सहोषणः ॥ एषामन्यतमो देयो खविवेकानु-
सारतः। आभ प्रसारिनीरसः शोधे पौननवस्तथा। अहिवज्ञोरसो
देयो किद््वन्धे कफेऽपि च ॥ वासरसो कफाधिके पित्त धन्धा-
मधुरिके। मतरक्लच्छ ` शिलामेदसवरसः परिकल प्यते। सवेमेतत्‌
प्रदातव सद्योमधुसमन्वितम्‌ । योगवाहि यतो मधु युक्तस्य काय
बदकम्‌ ॥ भ षजमनुपान च म्ना सह मदयेत्‌। चुद्राकारे
नतो खलु । सेवनोय' ततः सव्वेमघोरस्मरणात्‌
शिलाखल्वं दण्डा 'नु
परम्‌ ।* अथवा खे देवस्य स्मरणादेव धोमता ॥

.4८८0211400411100061145 0} 51060 11८47८10965.

^+ 111९0176 70061 862५8 211 0रए€ "06 0०$, # 70136


को ४) शापक 0 266017108710€0॥ (का) 18 ६०ालश्‌]ङ 2
1166 ग 9 छ, 10765, वक्86त्‌ एप, ७९५), €द्ध्लड 11 16
88116 फ़ 28 011, धफठफ्ाा पता) €, 7901015 86268 211 रला
108 ऽपए{४66, वप्ा८€ 0 ॥लाः08, 9.प्0@ ४6 (एप्त €08छ्,
6616660 1४ तप्ठ (्०ाशतलछ््ठा ग व26 वात्‌ 86980, 07
प्रभा, 9 गण] एप€ भरल छश 06 प३6त्‌ 28 2 2660फणकधण ७४
0 16016168 16060 7810 `{0 888 (लाला 21 ०101
1111167818}. 4. †€प़॒ शद) 8660फक्ा€5 976 € 610.
अदश्यत उल पड 96 १६८वत्व प0) ए 16716 [0श्‌€भा8,
[1 ५6©6 18 > (01600 ग # 8062 8८८०00891117@णा; 11 ९016010

^ प्रथमखक्छड २० ण द्रटवःम्‌ ।
28
चतुधखण्डम्‌ । २८
{ए ४6 तन्नमा एिण्ला किः णात कले क ४ [प्पेटपताक्ष
11160161116, (४ शलट्लंस वट्टजापृोषात पला द 06 (सतत्‌ कए पाज प्ल
प्प्ट्नाा7ापणलाभ ज स्वृ फष्णृप्रट वाक 06 नलुण्ट(त्ते +$ धा
01कलाोणा, वा ए४८0तप्द 0" 111 ९४५८९8४ क प $प्, ४ टतुलराते
६0 06 {कट्रल श्रा 6 पट्८ताकृाप््राला६ 9 ६ लप करात])6 9 1010
1101500 + जाट ष्ठं आ शलदा [दप {एष्व्‌ ऋध वोपमण्प
एप्पल, वात्‌ {0 एप्टप्िह पा सशी त ष्लद (लपका दस्त), [लनपन्तव्‌
पध (४६८, 1116 1010 ४1८ धषट अङप्र्ताड का एव्व :-~-
{रभप्पला९८6, ललाप [्ा। वा पाट गाला, (0 एत्र
{16 1४९९] {नृ 0# [7कडप्ा ग दलो पात्‌ (0ारद्ोषप्ता, [णा
00घात 10ष्लाः १८ सरतत [पाजि प वजन, पाङ ऋष्ट
1080 10४‰ 06८ ऋक्व ४ पल्ट्लापपातटा, ४, {लो भषण स्तः
11 न्दु त षादः (लाया ०४), 16 +) मभा
एष, @) वल्ल्ल््ण र फपल ता [पपप्छ (८) पट्तन्लणा न
विदा कथः (दतन्धातु्पा) क्सपा), उपररदत्ते को ककष्वतलनतं लौापाा्ता)
(तानत्प्‌ दल), माते [मपल नपल्ठः क कालः [लान (प्ताः
11 वा1106। आह २150 ९ (४८,

र नक्‌ परलाठय) [८८ 1 पाङ को" (१ दा {हि पतर


१6 (इण्ट) प्त पो ४ दत्क्र वात ज माक (दाप पित्ता,
तप वल, [तपा पमि, स्यात्‌ 1404 ++ (आलापा, चस
07" १८८०८१८ ७ [सपनद # स्ीप्लएट्‌ तना चतह पलार प
01 [पादात पा कृणु) ५1 [णल्‌ [दपफक द दनी पाते कणान््ध
८1; 0 [तरठ प [दप ता (द्दात त (लमल, साक्ोप्य$, [ल
07 पल्८छलकय ता पोकः वप्‌ ऋतोः क 14, पततु ता (द्म
+ 11818. 1/1... |, 1
116 (दकायाः आलोप्ततात्त्‌ (पर नोते एन पतप
१४1 ४ कक् पाणु का ठम [जातक आष दत कत काजक ४ ऋका
{00 ऋ पल्वल पा 8 किः) ४ पा ऋतोः लपण
४१९ ला ०1 पा पट्वााए क) सद्यं ऋध, ॥ कम्प्र {४
८1119 ४७ ७८ [दपं आद्या ह पटला आप्तु व्रणा,
६८ [८५५६ ६ल]श्ट प्रपत का 4 ह्लौं षय त ताति कदन, [रकष
१)
३० रसजलनिधिः ।
1६ 18 {0 € क्रभ्10प्र् पाध 6 एल्लं्मणा ग 16 2211019
प्ादाातितपा 0 ८तालाण्‌010्0ए्‌ पता ६06 लष.

रसमैषजरवने मात्रा ।

सामान्यतो सर्वरोगे पुरुषे वौवनान्विते। परणमात्रा प्रदातवया


पूण" वटीचतुषटयम्‌ । प्रतिदिन' यथाविधि यावदारोग्यदर्शनम्‌ )
ततः परं कियतृकालमदमावा ततोऽदेकम्‌ ॥ पूण खासा
खमालब्धं मेषजाद्‌ विरमेत्‌ सुधोः ॥ सकछदेव प्रदातवाः क्ष्णसपे-
विषान्वितः। रसो विसूचिकायां च घोर तिदोषज ज्वरे ॥ वारक
दोयते नित्य' पपटोनामको रसः । प्रभाते भक्तयेदेत' प्राग. रकति-
इयसग्बितम्‌ ॥ गक्तिवौकाकमाद्‌ दवदिभंच्यो नेव दशोपरि।
आरोमग्यदशंन' यावत्‌ तावत्‌ सस्तत: परम्‌ ॥ रक्तिकामानतो
नित्य' सम्यग. विरमण' ततः ॥ वारेक' दोयते नित्यः पित्तयुक्तो
रसोऽपि च ॥ विचारे नैव कत्तवो यत्र मात्रानिदेशनम्‌ ॥ अन्यत्र
रसविद्‌ नित्य सखबुदिचालितो भ्ेत्‌। गुच्ामिता वरौ काध्था
यत मात्रा न लिख्यते ॥

000504९.

तलान्‌], ३0 21] 1869868, 11686106 10 20115 4 ला16 11118,


` 68९}. 9 श्]] १०७९) पलप्€ा ४ 91 77 त 0 ® {1766 1018.
[16 १०६९ णष्णप्ि०य6त €& आठप्रात ०6 (व्नगाप्र्प्रल्त्‌ 10 1176 80106
पथम एला पथ त्रा पट्ट्ठ्क्धफ. वल 7लवृप्र०€ {6 प्रप्र ६0 #क्र0
118 2 ककु, 07 806 तथक8 ; रलः प्र}, 17168८९ 0111 0116
011 ४ वष, भणत धा 801 धा 01601606 210द्भल 011
धल 6णणुल6 6पा५. कल्ला स्परत्‌ का ए 0 186

30
चतुधंखर्डम्‌ । २९१
60012. 8]10प्ात 0९ क्वंरला, 011 0106 770 9, 0888, 111 {116 1108}; दा 76४]
826 9 ©1101ल9 91त्‌ {$177101त. 16 7646106, ९०116त्‌ (4 7,
183 {0 6 {द्रन्‌ 0106 7111 9 १2. 1 &}10प्ात 06 60101606 11
{0 18018, € ({थ्रा छ्ान]ङ्ग 11 ४116 11011111) 116 १086 06118 11-
९169860 0 0116 10.007 =6€ला($ त9.$; ध11 11 1604068 10 1968 11611
18 0 (नात्रा र] पि] 76्८0र्ला. [ला 16 4086 18 ८0 06
160प्र८९्त 0 016 720 =€रलधा$ ०४$ ॥11 ५16 णन्वान06 36 वात्न
शण्डा पा). #ष्वालं०) 0736व शता) 6 020 (€) °
९118171 81111918 18 {0 06 शछांष्ला 07166 77 2 तव्छ, -पि0 001081४
11011 18 16668801" ए ९16 {116 086 18 11607016व 711 {16 1000128,
01]1लाप्186, 1; 87 0प्रात्‌ 86 (व्लतवन्व्‌ पण ऋ) 11611106166 कात्‌
तवाडलपप्णापध्0ा. ४066 110 4086 18 10610060; [५6००८ & [111 06
12.60 1 6171६ 626.

एकाधिकद्रवमयोगाद्‌ रसभमैषजानिमणे
साधारणे विधिः

रसभ षजमनिर्मांणि गन्धोल्ञे ख' विना यथा । उल्लिख्यते रसस्तत्र


रसभस्म प्रदोयते॥ उज्ञखो गन्धकस्य हि रसस्य सहितो यथा ।
शोधितो रसराजो हि तदुभेषजे प्रयुजयते ॥ गल्लोपरल्रधातूनां शंखक-
नाभिशण खयोः । भस एव प्रयुजाते सवंव्रापवाद' विना । भस्म एव
परटद्यते अश्वस्य तुखकस्य च ॥ गद्यते तालभस्म तु यत्र तत्‌
स्ष्टसुच्यते। अन्यथा शोधिताः ग्राह्याः गन्धतालादुरपरसाः ॥
्ोधितानि विषाण्यपि श्यन्ते तेष, रम्यकम्‌। किच्चिदाजेपन
संयुक्त भसित' हि विश्धाति ॥ गुग.गुलु टंकन चैव यथाविधि
विशोधयेत्‌ । तेन र्वाह्कियोगेन स्प्‌.टित' हंगु शएधति ॥
81
३२ रसजलनिधिः ।
-0016८1107500" 17९04114} @ 1<476010€ 2८04
22147.८467045 2007"€ ६0८70 ०77.

11 ९ [पर्लाभः ९06 (नाऽ लला शात्‌ 100 शाप्त


{16 {ल ललाान* त ॥09 1९ल06 18 10 06 प्रभुर) {0 10611
171ल16€ाध१€व्‌ दला ; एप ¶ प्ाल'ह 18 8 फलात्रिठ, [1 9 [कालप
1600९, 2 0041 1दटपाप धात्‌ अणा 16 दि लटप्राक 18 ६0
धका) 66 ७ एपानी€त्‌ 0व८पा. तला, 10770" 2608) ९0161-
811€]], 127 7ऽधा18, 11168, 216 ९0 -शा011276 8310प]त 918
€ 8९ [1 77लंधप्€व {ग708. 19 00€' 0108, {1९9 216 11८ए का {0
४९ पव 771 106वाल68 ऋ्1{00पा वप्र एना 1165106] 6 प८न्व
४0 २8168. {1816 10ल7ल2६6व सधन (0नुं एला) ऋ ]1ल'€ 1 18
80 ९ [01688]$ 10610160, गला क18€ १७८ ननू लदान तवप्र 066.
अप्रा" एलधद्वभ, 8 21] धल 0 एलफणभ010 प0-18898 810प्ात्‌
€ ६९6 धटः पाध €), &त 80 2180 810 0075018 2110
7071101" {00१8008 € {7 086 0 प्रला11> (धप्-$001102)) 2६ 18 ६0
6 ११6 971 164८९८९ †0 28168 $ 0नध7& 7416व॑ फा दा9106व
पन्य. © पष्प 30०पात 06 प्रत्त एप 7960. ^ 59960102 (17द्प्)
18 {0 06 ०1०8 8९ लः 19.911 06 =एपा06त्‌ 0४ 062 6
प वन्म6्व्‌ एपर्ह्थ, {106 ऽल€रलधा 1परटािा8 50 0प्रात णश४$§ 06
१७९ धथ [वप्र 061 पप्रा$ 1640664 0 28168. #

पित्त्ंयुक्घरससेवने विशेषविधिः ।

ये रसाः पित्तसंयुक्ताः प्रोक्ताः सव्व शम्भुना । जलसेकावगाहा-


दवैलिनस्तं तु नान्यथा ॥ रसजनितविदादहं भीततोयाभिषको
प्रलयजघनसाराल पन' मन्दवातः । तरुणदधि सिताव्य' नारिकेलो-
फलम््ो मधुरशिशिरपान' शोतमन्यच शस्तम्‌ ॥
* श्र06 10465568 9 एप106200 ४य [पदाहत100 16861160 10 0616 18१©
0९६9 १०8९1०९ 3प १९६४५११8 10 {€ 75६ {1186 एण 765,

32
चतुर्सवर्डम्‌ । २३
९८१4१ व11"९८11015 =19' {4९471 ५८१८५1८६
014.४८व्‌ 20110 ९८॥८ ({ 1८ (402 )

1\/1०01011108 11:64 ए 6116 9116 ग =(ल्त शा 78.18 16 10


९ {011 सी्छिंए८ गा शा) 6001119 ८6008, प्ल 28 0601119
0 ९0०1 कलाः तर्नः 06 त्त्‌ त न) 7 ९०त फर्पलः) 18 16801160
10, कल"फा६०५ इल्‌, =00त्तु 665 ठत 06 17ती८दल जइ =2
{1पतनत0प8, [7 ९886 ग एप इला8त0 11 1116 00 तैपट ४0
{1९ ९० म अला 0्ताल168, 16 18 11९८0डटव्कफ 10 24010 श्ल]
2001709 8610115 ४8 कजात त पलः 0ला' 16 0043 कपाठनानट
116 ०त्‌् पा 88148 1506 आत्‌ लताः = लप्0क्पलाौ म 2 11616
01000, एणस10 10] लपतत सधा, शट, =वानप्तष=ज ९५०९०अ्रपा
पठा 01 [0100 फटा 1१2९त साध) अ.

सैषजारेवनकालः

वीय्याधिक' भवति भे षजमन्रहोन' न्यात्‌ तदामवमसंश्यमाणश


चव ॥ तद्वालघदयुवतोम दुभिश्च पोत' ग्लानि' परां नयति चाश
वलच्षयच्च ॥ शोघ्रं विपाकसुपयाति वल' न हिंस्यात्‌ । ग्न्नाहतः
न च सुहूर्वदनात्रिरेति। प्रागसुक्तरेवितमधौषधभेतदैव । दव्याच
वरदणिष्णभोरुवराङ् नाभः ॥ "

1101८ .100* {८111 1८41८01९.

11601161116 7 ष्टा, सील्लप्रिपत 11 ल्क &{0ा8ला. 1 80


ध])]116तै, # लप € वतत एलु 500 =पज्च ६0 0078 मात्‌ फल,
एप एकगाल), पधात्‌ पछ एला0118, 116्वाल76, प्ष््मो तआ ला
अतपाप्टो, [पाठः दपोप्तिठा शत्‌ प्रणत वल्ल्य ज नष्ट.
11{60ल16, २ प्ल सा {00त 9 अला पौलो$ 18 800

38
२४ रसजलनिधिः ।
1050ानल्त्‌ 77 111€ इर्ड{ला), 911 4०९ शं प्रलाः ऋक्णहा) 016 8
17, ८0ा7€8 0 > 1€ आतापी,

ग्रीषधरेवनानदः ।

पीताम्बुले चितक्तौणो सदयोभुक्लः पिपासितः । न रेवेतौषध


जन्तुः यदि कलाणमिच्छति ॥ |

7८7150215 1207 10 {५८ %1८42601८5.

भध्वाला€ 30प)त 10 06 प्षप्ला याला 0775 0 69{€16त


0 517 ० णातवपदु प्ल दवद {00 0 तातापर,
ए 1गध््ना ज 8 श्ट्छपा्तिता पात्‌ 1104८८८ € प्‌] ९6.

अलोणोषधस्य अवगुणाः ।

कमो दाहोऽभ्निसदन' भ्रमो मृच्छ शिरोरुजा । अरतिर्वल-


हानिश्च सावरेषोषधक्ततिः। भ्रोषधरेषे भुक्त पीतः च तथौषध
सरेषिऽन्र । न करोति गदोपशम' प्रकोपयत्यन्यरोगांस्च ॥

5844 € ९८ 5 0 111९5016, 907 08500010 16.


श्तालााल, ० प 0811011816त 11 6 860, 6०868 र 086-
पि, एप्प उलाडमा, पताद्न्छ०म हाोवताोपल, शणप्रणट 8४
४680 0186886; 68871685; 811 6ध्11688. 11 एए {00 0 ताना
९ धद्रल एल € ५८ त्रा 9 कल्वालाह गा 106ताल106€ 8 थाल)
एरल०€ क्68४०४ 9 00, शला पल्वल लाता =लप्र {16
५१३९०३६ ; ०४ ४८ ०06 19, 1 @1 7७ 1186 {0 16फर 01302388.

84
© ३
चतुधखर्डम्‌ । २५
विषयुक्तभ षञजसेवनं निषेधः |
तियस्य वर्षाणि वसुवर्षाणि यस्य वा। विषः तस्म न
दत्त चेद्‌ दोपदायकम्‌ ॥
(27*0/0८0760106 02" (८९८12. 110९५८10 22९८2116.

तलाद्‌ (कात्‌ कडिति 016 [वववा्प्ा {10 ४1056 170


24 &0 क [016 धमात्‌ ५0 ४10६6 =110 [४८ 10 र कर््व्नत्व्‌
2 0 9.

धि । [| कि +५५५१०५१९)
भै #ै

दि तोग्रोऽधायः ।

अध जुराधिकारः।
तस्य लक्षणम्‌ ।
दावरोधः सन्तापः सवाद्गवप्रापकस्तथा । युगपद्‌ यत्र रागे च
। वप्रदिशणत ॥
(^+ प.

{८ण्टा.
4॥/10002८0॥145 © 1८",
=) 1 दलपत कात्‌ [तय सत कष्टाः ४6 96 ५16
00४ 1 {८प्ला,

9
6 भ
चतुथखर्डम्‌ । २५
विषयुक्तभ षजसेवनें निषेधः ।
अगौतिरयस्य वर्षाणि वसुवर्षीणि यस्य वा। विषः तसं न
दातवा दत्त' चेद्‌ दोषदायकम्‌ ॥
21*010100८10195 100" {0624240 01601205 11९1८111.

10 6ता
स प०७७ ठन 1118 1008300 816 [दाप] ६0 1086 10
416 26 80 0 11016, 211त ४0 {11086 110 19९७ 101 $€{ 2619760
116 826 0 9.

व ॥ [#। ॐ ०१५१ ०००००५०५)


॥॥ कै

दि तोयोऽघःयायः ।
----+**¶ € * ----~~

अध ज्‌राधिकाः।
तस्य ल्लम्‌ ।
खं दावरोधः सन्तापः सर्वाद्नवयापकस्तथा । युगपद्‌ यत्र रोगे च॑
स उ्वरो वापदिश्पते ॥
(तारा

€ज्दा.
90/11110८0025 0/ {£ ८९,
^ 86100 0 [लाश ९०५ 16५४६ 2] 0एलः ४06 00 216
8$11110601118 0 {€प्लाः.

38
२६ रसजलनिधिः ।
तस्य भेदाः ।
नवविषमणोषा ज्वरास्त, विविधा मताः। दोषाधिक्यात्‌
परिन्नया मेषां भदा हि घोमता ॥ वातजः पित्तजी वाऽपि कफजो
वा दिदोषजः। तिरोषजनितो वाऽपि निलयते खलकच्णात्‌ ॥
८१९८८८5 0 1६८९1.

र९ष्लाः 78 छलालात््‌]# ग ध1166 145, प, ए0प्र2-[ पथा (तश


एषाः); एवा, प ( लाता €{0प्दा), णात्‌ 595] प 19 (16१९
त्€ {0 प75{€ त" (णापठा). 11 18 8180 06 088810५ 28
तप९ ४0 वा ९९८८३७8 ता एकप (1), [ल (कणा 1९), 2]0719
(7९); 0 व टनााछिप्भ्ना म क्र0 0 01166 म ५1686 0081588
(41115), 98 {16 ८2३९ ४2 6,

अध नवेज्चरः ।

दोघेकाल' ज्वरान्‌ मुक्तो यदि सुस्थ इयाज स्वरम्‌ । संज्ञायते


ज्वर स्तस्य वैनेवञ्वराद्न कः ॥
४८४५7८०7" (1710000 ४९7 ),

1 8 पव्या पषा, 066 पठा {एषला {0 8 [ना पपात, 18


2६६००१९ ध १६, इट) २ 0 © 18 ९811९ 7192-8.

नवज्वरस्य भेदाः ।

दिविधसतु नवज्वर आ्रगन्तुश्च सख्यंकतः। मिध्वाहारविहाराभपां


सख्य कतो विजानोयात्‌ ॥ इहेतुनाऽगन्तुना केनचिदागन्तुः प्रवत्त^ते ।
दोषाणां लकणं स्तन्तु प्रकारतः विनिश्वयेत्‌ ॥
56
6
चतुधखर्डम्‌ । २७
/7047-2@८८8 ५7 100४0
{10८74.

पिथ] 1 त 0 तड, पाद, ध ९८ एफ 01168


011 86}, त7€ 0 पा1ल्ध्धाङ त16४, 80018, णत्‌ [श्रं४३ ; 8.10 {1196
780०५ 0 (सला २९९1८1९8,

सखयंक्ततो नवज्वरः ।

मिष्याहारविदाराभां दोषा हयामाश्याखयाः । वहनि रस्य


कौोष्ार्नि' ज्वरदाः सए रसानुगाः ॥ वहिभूतः क्णनुसु वाप्रोति
निखिल' देहम्‌ । संतापो जायते तस्मात्‌ सवेगाठे घु वे उ्वरे ॥ सवेविष
उ्वरेऽपि च कोष्ठाम्निसु वदहिभेषैत्‌॥ पुनः संस्थापन्‌' तस्य शखवस्थाने
उ्वरसुक्तये ॥
2/"111414/ 1४९) ८८6८4 &/ 011८5 01८1-5.

{11116115 {006, वता, 0105, 816 8९60118 210 प९.11 $ 21८


1186 {0 द) श्नात्‌ ९९८३ 9 एकया द्वि), छात्‌ स्नु
(९१५. 7४2८ 299, ४०1. 11), प्ल] [लष्त्‌9 ४16 1016 इङप्मा धात्‌
छतत] 1116665 416 इदा, ६0 कतल, 00 (लाए ‰इ ६0 06 11360
111 {16 (1101068॥९व ध्॥ त प्र८ व7$]6 0 {0160 ५16 0106801
1160 ©{ {76५ 8{0ा0दला कता 9 7. 6 16४ पाऽ 11106 गा)
5]076.48 1] 0०८ 16 ०, पात्‌ 1४९8 (786 ६0 दिष्टा.
प्र पड पतेष्फा)तप्र ता 16 अताप्णली; 18, 1106९४९ ६
00010 दि८ा0ाः वा ६] इन ग चदा, द्ि८वाद0ाा ज धाऽ
61905112 1४ #0 1४8 जाष्ण्‌ दनोवाप्ठा, 1 {00फत्त्‌ 0 2 =(प्ः९
01 {0९

आ गन्तुकजञ्चरलक्तणम्‌ ।
अभिधताभिषड्मभपाममिचाराभिशएापतः। आगन्तु्जायते टोषै-
था ख' त विभावयेत्‌ ॥ वातपित्तौ प्रवदते शस्रदर्डादिभिहतेः ।
47
¬ रसंजलनिधिः ।
न्यावास्यता विषक्लते तथातीसार एव च ॥ भक्तारुचि पिपासा च
तोदश्च सह मूच्छ या। ब्रोषधिगन्धजे म्मरच्छ शिरोरुग वमथ्‌ स्तथा ॥
कामजे चित्तविश्'शस्तन्द्रालस्यमभोजनम्‌ । इदये वेदना चास्य गात
च परिषश्ष्पति ॥ भयात्‌ प्रलापः शोकाच्च भवेत्‌ कोपाच्च वेपथुः ।
कामशोकभयाद्‌ वायुः क्रोधात्‌ पित्त' विवद्वैते। भूताभिषङ्गाद्द्वं गो
हास्यरोदनकम्पनम्‌ ॥ दोषत्रयविहदिश्च जानोयात्‌ कुशलो भिषक. ॥
अभिचाराभिशपाभयां मोहस्त ष्णा च जायते ॥

(74149741 {९४९ व४९ ६0 ९८८९८ 04९1715.

10686 76 ° छपा तािला [ाात्‌5, श्यत्‌ अा८ त९६० (2) [0581९81


81100, (9) 0088080१ 5 ©] शण (९) @श्रणणऽ 81 11162018
015 10६016त्‌ ६0 एक भाल ९) ४णत्‌ (त) लापऽ€ पर्लल्त्‌ ए उपलतं गाड,
0 0 ताश्टपड, 116 ध््रा'€ ० शलो 2 {6/8 8" ~ 911 ४0 ६
क८्लमातत्‌, 17 1080९ त 116 तृता (एषा, कना, भात्‌ 80114)"
11581९2 81068, 6८6 १तत्‌ छण 80९8 ग प€9)0ा18, 8 उड, ७८.
210 ्एद्ठ ० इ८०ु0गा8, 10080068) € @ं © 1186 0 9
९६९88 0 पष्प क्त्‌ क्ण. (करण्ल, तप ४0 आत्‌ 81108) 15,
॥लार्ा०९७) तपल 0 श गाणा] 6८९७8 0 रद पत्‌ का).
6८ तण 0 गं8०य 18 कधलणत्‌त्त्‌ पा" स्लिंष्‌ ष्पता66, १78
1111062; दष ला501) ४0 100, पडा, वा, 21 शिपप्नणछ, एषठरलः १८९
10 ५16 8061] 2 0800३ ©ा6मू)लाड, ९९. 38 कर्लात्‌ल्व्‌ जा(1 {9111-
18, 0620-01568866, शत्‌ ० 12. ए ८ तट 0 811 € ९688156
8९९९] 06७76 15 {0110७१0 ताड्कछघ्न जा ० ५७ फा०त्‌, 010 08111038,
[लाटः 2ण्लाडा0ा ४० 00व्‌, एष) 47 प्ल [लक त्‌ ताक1688
{806 शात्‌ 00. तलः वृ 66 श्थि कात्‌ छतर 18 {0110 क्रत एक
पथा पाप्य, त्‌ पास तप्र ४0 अटल 38 10110 त्त्‌ 8111९ ९6110
96अप9] 0७११९, रल, त ट्ण दाषठ 1186 10 811 ९९९88 0 प श्प
४५७ &1€8 186 {0 [गि्. 2088088011 $ €] शु1165
18 {01 1८

88
चतुधेश्वण्डम्‌ । ३९
{11.66
९ एग [वपा फ९नए १९) ला1011702) 200 60688 ¢ €
0081088. (शाना, 70 उक ता) कात्‌ एपा868 =‰1९6 1186 10 061
0९11161 81त्‌ 11118.

विघ्मज्चरः ।

टोषोऽल्योऽहितवर्दितो ज्वरोत््षटस्य हि एनः । धातुमन्यतम


प्राप्य करोति विषभज्वरम्‌ ॥ पञ्चविधः स विज्ञेयः प्रहत्तिकाल
ं ॥ आद्यौ ही
भेदतः । सन्ततसततान्यं दुस्तवीयकचतु्थकाः
रसरक्ञस्धी सोऽन्ध दुरः पिश्िताशितः। भेदोगतं स्ततीयको
मल्नास्यिगतु्ःकः ॥ शेषोक्लो रोगसंकरो भोष्णोऽन्तकसत्रिभः
सप्नाह' बा दश वा दादशणद्मथापि वा। सन्तव्या योऽविस्गीं
स्यात्‌ सन्ततः स निगद्यते ॥ श्रहोरातं सततको दौ कालावमुवन्तते ।

त॒ एव दराहिकस्तथा दकालिकोऽपि कष्यते॥ अन्धंदुष्
प्रत्यहं
सह्ठोरातर एककाल' प्रवर्तते। शेकाषिकः स॒ एव स्यात्‌
तन्निवत्तनम्‌ ॥ ठवीयक स्त.तीयेऽल्ि =चतुधं ऽशि चतुथकः ।
च्ाह्िकोऽपि ठीयकः कष्यते भिषजां वरैः ॥ कफपित्तात्‌ लिक
ग्राहो ्रृष्टाद्‌ वातकफात्मकः। वातपित्ताद्‌ शिरोग्ाहो विविधः
स्यात्‌ ठतीयकः॥ चतुर्घको दशयति प्रभावं दिविध ज्वरः ।
ज्गभां श्नंसिकः पृव्धै' शिरसोऽनिलसम्वः ॥ विषमज्वर एवान्य
अतु्ःकविपथथयः । मधयाङ्कोस्त, उ्वरयत्यादावन्तं च मुञ्चति ॥
41*4 (८1101006 {2९7},
54190८10

[8 (प.
[+ 9 1106 ग प्र शामा] @५७्छ ग ४06 7766
2.{॥€ा* {1€
पकप), [प धात्‌ 81112) 18 [र प्ा-7ल16016त, €
पणील्य
एलणोस्ञ त पवथ, ४080 दि 200702{6्त्‌ =

39 `
६० सजलनिधिः ।
1000, €{९* 1195 रए शार का€ ग ६1€ &९प्ल तत्त # 8110 {11112
2.0गा† 2 1९12186 ग {6पला €] 8 {एणा 18 ९2116त। णडा) ४] प्.६.
(08 ८र्ल 18 9 0४८ 715 2८८01112 0 वाथा८० 710 ताप
प्रिता छात्‌ प्रा८ त करर, ४, उदारकः ईक, 21500 च्वप्तप्४,
. 51त्‌ रुाद्पतादद, रिव्माकि् कात्‌ इतथ, 29८८ ६16 1516 शात्‌
01600 ; श$ल्तृरप 68 17€ ल्डा, प्रप्र २68 116 {29
पात्‌ लाकर 268 क्त क्त वात्‌ 00716, (10 [9डल्ाला0716त्‌
1.९. दाप. 18 2९600016 08 71120ए 0 १866368, 18 18
28 {€ा016 98 (प 10198611.
820६8.{8, 18 8, ए1881715, [एव्म 1161 188४8 102 ऽ6्षला, (ल, 07
५६1१९ 095 8६ ॐ लटो, साताठतप्‌ कोरु ८1188101. 80६88,
(0591119 07 त४५1०11४) 18 2 7707116 ‡€ष्लाः शला क0ध४0र8 118
161 $प108 & 8१. 41 6्तप् अव्र 108 [ष्षप्िला६ 0 0166
तव. 1६ 18 180 61164 82.118 81 18 {01106 र गलप 01
शन त. वषत्ङषरञ (गा प्रत1६६) 26180६8 108 ला जा सर्दक
17त्‌ त8प, 2116 वासापा्ाश्य 2४68018 1८8 1081160 01 €पलाभ {प्रा
0४. पन्रभि9 18 ग 1166 त10लिला [तत्‌5, ए12. (1) धौ; वप
{0 श) €2०९88 ° 20108, 206 16270, (2) ४181 तघ्€ ६0 9 © 688
ध019, @त्‌ पए2प, 901 (3) ४0४6 तपल ६0 भा 6८७७७ ग पदप श्मात्‌
01४00. 16 ताऽपपठप्त९6 16पा€ म ४0686 10166 16९९8 216 :--
(1) 1287 10 {€ {प3 गः पारि) ० प€ शुग०6 ४7 1176 2786 ;
(2) 108 7१ ६८ एध, 2 (8) एष 171 †6 अत्‌, ए6्श०व्छर ल.
षध णलः 18 8180 9 {फ0 1108 ए. धा व 0 छ)
९५६७8 ग एथ (011बद्वा), 2 {परम तप #0 @0 €९०688 ग रध
(प्त). 11116 078 18 01191-46{6186त्‌ ग [0070 10 06 {1215 7161.
2१०५४11 86808 २11 छथः {16 00त्‌$, 26 ६16 8660ात्‌ 18 ©],
प्य ऽ6त 0 एध ‰2 (116 9€8त्‌ 01८) &2त0811 5[>०५3 91] 0€ा
४16 00त$. {1166 18 शार सतव त लो70ण10 £6न्ल' 21164
क 0०००0011 ननन

नै [071 वऽ 876 (16 8€ण्ला ९008७०६8 ग [16 0तक ४४, २89 (05)
४६०५६४४ (1000 , शाप्व (इल्लः)) 28111 (एनालौ) प्रापु५ (पाशा), ०० (५),
81त 8ˆ7828 (7 681),

40
चतुथंखण्डम्‌ । ६१
01198 022 (1.6. लीप, 10 2 16686 01.त थ).
(16 [ध्रला इपर्तिलद 701, ध78 16७" 18 1166 {1101 1{ ९ 0781
210 {0प्रा}) त898, (णौ 18 २६९७ फणा 17 सरल 8९800714 त्‌
11114 ५:.‡8.
शोषज ज्वरः ।

सब्धधातुगतो ज्वरो जायते राजयच्छ्मणि । स एव तिविधो ज्ञयो


ञ्चरो वातवलासकः । विलेपञ्च प्रलेपश्च सवे चयस्य सूचकाः ॥ निलय
मन्दज्वरोरुक्ः शूनकस्तन सीदति । स्तब्धाङ्गः क्षमभूूयिष्ठो नरो
वातवलासकी ॥ प्रलिम्भरनरिव गात्राणि घमण गौरवेण च। मन्द
ज्वरो विकतेपः स्थात्‌ सणशोतः सः प्रलेपकः ॥
106९7" १४८ {0 @01151/00010८1012.

(17९ {जपाः वप © (०ाहफाप्तिम ० [098 १८९४8 २] 06


इटा) 1194प्ऽ (ए. 01516, 0100, 8४७, 9 =पाका ठष्पः 0016,
21 3९510). गप8 ‡लसपलाः 18 न॑ प९९ तारिलिलपा [7त5 एद. (1) ए?
0810882, (2) 01169, ३४ (3) कष्५1न्‌)४. 41] ण ॥11686 76 पण-
तावमताऽ त शक्ल ताः वजाञपकुिणा, वषत प्रि (ए १६
02128218 2{9.0पड > 000ाप्पप्ि$ठ कदपंलाा सपव तष्कि पपी 810
1186 त {नपलार्प्ा6, 21761104 क ==९0.1861688 0 ६16€ अप्रा;
8ष्०11110, 121०1, 8011688 ग #116 1110008, 9116 ९;२९688 2 118,
(1111९). 106 ऽत्८गत्‌ (एर, णान) 18 2180 कलातवत्त्‌ फा शतम
{0ालाकपा©, (वप्र कलाडिीगा हणात्‌ 9 श्नि 11601168
2
21] 0र्लः 16 70266४8 00. [1 ४16 इकाप्॥0ाणड 9 #16 8९८०016
[11 ग ल्लः 816 9९९०0 092 प्र ४ ल्लु ग 610111117688,
1116 {0र्€ा' 16 ९४110, 1121601.

वातज्वर लक्षणम्‌ ।
वपथ विषमो वैगः कण्डौष्ठ परिशोषणम्‌ । निद्रानाशः च्षवस्तम्भो
41

11.)
8२ रसजलनिधि' |
गाराणं रच्छमेव च ॥ शिरो्द्गाचरग वक्त,वैरस्य' गाढृविट्कता ।
श लाध्माने ज म्ण च भवत्यनिलजे ज्वरे ।
91/11/7001 @/1£४@7* ४/९ (0 ८ ९2८55 ‰7 ४५/४४ : --

911४6172, 11€्छपत्पइ ग धलालरपा'€, 0191688 9 €


धाथ भात्‌ ४16 11108, 17150719; 28086166 0 816८1719, 10121111688
2 € 1016 ००४, षं) छर्ल' {1€ 6४0, [ल€ा, त्‌ 21] 0र्लः
#116 06, 71थवा्ट ज € ना, 181वा1688 9 8६00], ५०11९,
पद्प]€ा८९, श्तु $.

पित्तल्वर लक्षणम्‌ ।
तीन्रवेमोऽतिसारश्च निद्राल्यत्व' खेटो वभिः करटौष्ठसुखना-
सानां दौगेन्ध' च शरम स्तथा ॥ प्रलापो मुखतिक्तता मूच्छछटादहो
मदस्त.षा । पोतविश्मू त्नेतत्व' जायन्ते पै्तिकै ज्वरे ॥

90/120007075 7 2९7" ४८ {0 ८1 ८४८८४ क2114099 ---

४1016८6 ग &{धलद (6५५७8 01 {6ापुलपपा6); 41911068, 11616


81660, इफ्रष्व्राष्, ए0षणप्निणट्, घ्व इणल्‌] ज 09 1108, पा
870 11056, शतवा76७8, वलु्राध पा, 0 {4806 11 16 71८
9008, एप्प उलाञ्प्रंणा, 1088 9 -प्घ्नात्म, पणाः आप
$6110015) ®068127106 0 8001, प्रा्76) चत्‌ € 6€8,

कफञ्चर ल्तणम्‌ ।
स्तंमित्य' स्तिमितो वेग आलस मधुरास्यता । शङ्षमू तपुरोषलः
खम्च स्तपिश्च भुक्तवत्‌ ॥ नातुग्ष्छगात्रता च्छरदिरहसादोऽ-
42
4 |
चतुथखण्डम्‌ । ठर
विपाकिता। गौरवं शौतसुत्‌क्क दो रोमषषो ऽतिनिद्रता ॥ प्रति.
प्यायोऽरुचिः कासः वासश्च मेतशक्कता । प्रख टः खल्यदाहस कफज-
उ्वरलक्तएम्‌ ॥ ओ

61/00/0105 ९.2९" 0४८ {० ५४ &४८८९5 ५


00 (211९000) :--
(1088 त 116 1016 0, 10फ =लणुलक्प्ाः€, 18४11188)
=€ {286 171 ६116 11011, 11160688 ग 800] छत्‌ प्रत्ा0९) तण 11688
गा ०तङ, 2 {01710 ग (वलदकप्ठा म प्ादहुलः पातम पप
15४ {00त्‌, 810 लणजकपि९, ए00६) अध00688 0 1111108,
{ता 0व्डीठा 9 100, व्छरा1686 ग 00; ५०्‌त = 86580107
1138601 ग प10ंऽ्ा7८ छा 0 इता ग 1818 0 भात्‌8ः
{00 प्लु] 8त्लु), (वन), 2650 0 00, ८०पष, 02801110;
भाला 9 668, च्छ्रः =कलश््णा, ष्यात्‌ 83द16 0 प्रणाद
861188.{1011.

चन्दज-विदोषज-ज्वरो ।
$ ॥९। $ + ॐ ®
लचणाणां दयोयत मिशखण' दन्दजस सः। तयाणां लन्णेयु कः
ज्वर एव विटोषजः ॥ दोषत्रयसत्रिपातात्‌ कंश्यते सात्रिपातिकः ॥

7८८1" 4८ ६ ५ ९८४८८४5 0 {1८0 00" {#/*&€


0# ४१८ (05045.

2 {16 {५6 {1148 ग {€ 106110९ 8009९, 17 116 8इशणा]2-


10118 0 कतार {0 ९0710116, 116 {€ 18 (थ्य]त्त्‌ वपल ४0 पष्ङप-
110६६, 01 कद -प्ु112 07 एकप (2119, 21 71 006 उकपा0018 र
21] 06 {66 0एनप्ण्ठ, 1६.18 62116 क्छ ६0 ववा ९२६९७8६8 04 6 {1160
01081128. ` ॑ | ।
43
४४ रसजलनिधिः ।
सान्निपातिकज्वरलक्तणम्‌ ।

षणे दाहः चरणे भोतमस्थिसन्धिशिरोरुजा। साखापै कलुषे रक्त


निर्भुने चापिलोचने ॥ सखनौ सरुजौ कणौ करः शुकोरिवाठतः ।
तनद्रा मोहः प्रलापश्च कासः श्वासोऽरुचिभ्वं मः ॥ परिदग्धा खर-
सश जिन्वा खस्ताद्गता परा । छोवनं रक्तपित्तस्य कफनोश्िथितस्य
च॥ शिरसो लोठनं ष्णा निद्रानाशो हृदि व्था। खंदमूलन-
पुरोषाणं चिराद्‌ दश्नमल्यशः ॥ क्रशतल्' नाति गात्राणां प्रततं
करटकूजनम्‌ । कोठानां श्यावरक्तानां मण्डलानां च दश नम्‌ ॥ मूकल'
सोतसां पाको गुरूत्वमुदरस्य च । चिरात्‌ पाकश्च दोषां सद्रिपात-
उवराक्षतिः ॥

@€11€/*८4 5/72/0{0१5 ५7 1४९1" ४८ ६० 1


८:४८८8§ 4 ६0८ ६॥१-&८ 405045*

41002546 ॥प्ान702 ४० ९016 86058078, 811 011 00110


गा; 16848010, पपठ) २ए6व पणत §वप्०४ 9006801066 0 6९8)
10 9 फा 1८0) $ 0३, ष शात 11६11 2 0प्रात्‌ 11 1116
९6918, 9, {लुप 0 ४06 ०४ एलं 00१6 0 श्ल, 28 1 ऋ6€16,
पाध "13 ग ल्गधा5) €९. वष्ठक्ऽ १७३8, 1088 01 1161160, का] प्ण,
0ग्1, ष्डापष्ः ॐण्लाक0 ४0 100, शातता०688, एप्त
8678209 0 8पत ह0पद्छा1688 ग € ॥0षटुपल, 8्लुद्रा688 न 1111105,
श ° ०1०० भ्धते णा6 पणर्€व ध्रा एश, 00पण 6
1620 ६08 शपे सनाते पा थ, पा, 8160ृ016891688, एकि 010
0687; त618$ 10 [95899 परधा6 9० 8001, 80970688 01
सएटवद्वु पा, वत्‌ 81001, शदो 0 ला086्‌ ४६0०, 17
्या18+6 80प्त 71 {06 पप प्रगृह्णे ए606 1० शृ, ©010पा ध्व
प९त पातः 0िपाऽ पषद्टह 0 एतस्‌ प्तक [९ प उञ्‌ ए फञड्‌
4४
चतुथेखण्डम्‌ । ४५
1
010९5 0 [00९९९ ण ]षठः एएठपात 8०४६ 011 ड]{111, ९110111
{16 1051113 , ९९. ;
त ८९, शगाल]) ए०पणड्ठ पा ग ४06 पष्ठ 8116.
८्०ा ०1
8 {0011119 त॑ 1८11088 1 80018610; 211 त०ु४$९त 0ष्८ौ0
{116 © ८38 0 {116 {11166 00811६8.

नवज्वरे आचरणानि ।
निन्धाते वासः ।
सामान्यतो ज्व नित्य' निर्वाते निलये वसेत्‌ । निवीतमायूषो
हदधिमासेग्य' कुरते यतः ॥ नवज्नरो भवेद्‌ यत्नाद्‌ गुरूष्णवसनाछतः ।
यथक्लापक्रपानोयं पिवेत्‌ ठष्णाप्रणन्तये ॥
7011"८८८10115 ६० 8८ 1४11014८द्‌ 17 ४८1 ५0*4,
1,180140 ‰7॥ ¢ {7५८८ 710८ ९८८७८ ६९ (1, "0६5 ¢} ८६,

016 इपर्पिठने् ण) रशएप्लः कपत कए९ 11 8 11४00 11


68
©])08९त 10 तवध8 0 श्ना, 1119 1) 51611 11८९8 = 1161९78
`
1010९ ४16. 7080168 1681४11. ^ ष््िलो६ शर्पणा
पदधा),
{८० 8710पात्‌ श 88 {००्‌) 118 0० ९०९९८ 101 ५111,
५11 1 €] 0४119; ४6 0 इवि प्प तलप पटाः 6०96
111 8 एएथर 11011#70116त 0९0.

मैषज्यसेवनम्‌ ।

अश्नीयाद्‌ रस मैषज्य' सद्य एव नवज्वरो । कालच्छयो नाव


कार्यो रोषमलादिचिन्तया ॥ ज्वरागमक्तणारभव्य नवज्वरो यथाविधि
सेवेत रसपेषज्यः सम्यक्‌शक्तिसमन्वितम्‌ ॥ एकस्मिन्‌ दिवसे स .
हि प्रायशो विज्वरो भवेत्‌। सत्वरं नाशमायाति सन्निपात
उ्वरोऽपि च ॥
40
४६ रंसजलनिधिः।
01/ "९८८0115 .10/* ८८४९211] १८4८८21८.
व 71111619] 1166116 1000) 6त18€]ङ रवाः व्,ध्ठर ग ल
प1{10पा फड्राठ 116 0प्लः {16 लना वदा म््ताा 2 {76 १०818 21
1111885 07" वा5 शाला 28 पा16) 8६06], 6९.) 2 (0€ ००त$, 11 [ण्‌
1160161116 15 वाङ्‌ ध्शृच्ला 1711016638६1$ {{&* 116 @0पाप्ालाा(८ला1€ा१
0 1८प्ला., 70156101 हला वथा] धमर [1४66 एलफ 800, 27त्‌
801161108 011 ६716 रय 018; 8. 78 76पाश्शुर 10148 64०1
००५ 71 @85९8 ग {एष्लाह तध ६0 81 6९ ०688 0 116 {0166 08128
(© 88 पादा {06 0 ४१011).

निषिद्वाचरणानि।
न दिरद्याब्रपून्वाह्के नाभिष्यन्दि कदाचन । न नक्त' न गुरुपाकं
सुच्ञोत तरुणज्वरो ॥ परिषेकान्‌ प्रदेहांख स्र हान्‌ संशोधननानि च ।
दिवाखप्र' व्यवायं च व्यायामं शिशिरं जलम्‌। दिदलमामिषः
दुग्ध ताक्रमन्न'* छतं अमम्‌ । रौद्र इताशनं क्रोधं पटनमति
भाषणम्‌ ॥ अस्ततिक्तकषायांख प्रवातच्च विवजं येत्‌। पपव्यादिग्रह
किन्तु विहितं भोजन' भजेत्‌ ॥
-770॥06162005 10 €& ०25९"४९द 1 {01100140 12०९7,
06 {0110 प्ण 6 {07010त@ा 70 798. प्म ६- ४० 1९018
2 ते, 1168] 77 106 ऋणवणा7ढ क {0 [ताह तरल. 8111186,
{00 ॥नात्‌ा् ४० 10९6 7च्ाप, 1168] 8 11011, {004 701 अश]
018च्7916 किः भागंपर्णद ५16 एत्व जधा 011, ्रानालतं९,
81, 666. वता आलृाक् (8 ०], लोभ्रनल्त्‌ एः, धिह कात्‌
पावा0ष्) 00 = तृ०्९ा68, पज, पादप 9 पष्क पर९३,
1811 हापि, 816) 9 ४16, 5९००] 116दगाा88, 1158102]

* ताक्रमिति तक्रयुतम्‌ ।
46
चतुथेखण्डम्‌ । ४७
छलल 8९, तने पप्तं०० ९01 पला, स्थि 72 एपो868 =र), 11024, पणा
1000 1018९ 1 रप1"त, ९186 एरय, ऋत्‌ एपरफला" + [कका
छततह्ाल #0 =6 आ छात्‌ 076) का7दुला, इप्‌, ९१6९88४९ ४२१
४, भत इ0याः , लाः) पत्‌ वड्िदुसा( अपएन्षि०९६) 2114
९२ [08016 #0 61४18 04 217,
11686 [10110008 40 10१ शभू] 17 08868 फ €16 80106
{11€ 01608 [10111016 900छ© 18$ 06 16861106 ४0 > [ष्ण €ा
99©};6त ऋध 1194-2 ; 28 {00 108101९6; 101] 80071 06
1९81160 ६0 ‰ षा =10 =४९१६68 8 शल्‌] ९1१88 2 16616116
९711९त `वा ,

नवज्वरे लनम्‌ ।

लघुनः लङ्नोयसु कुर्थ्यात्‌ दोषालुरूपतः। तिरात्रभेकरातर'


वाऽहोरात्रमथ वा ज्वरे ॥ ज्वरत्यागे हितं पथ्य ग्राह्य न्ुधानुसारतः ।
वलाविरोधिना रुग्न' लङ्गनेनोपपादयेत्‌। बलाधिष्टानमारोग्य'
सरत्तव॑ए भिषजा सदा। ज्वरितं उ्वरसुक्ता वा दिनान्ते भक्तयेलन्लघु ।
न्नंमच्तयविद्दोमा वलवाननसलस्तदा ॥ |

715८4121 220 110264-710044.

26018 0 {0 8 शतपदं शिका 01९ पदा त6 वृत्र पात 111901६


01 {166 १8४९8 2९९01011 {0 116 €#6१६ ग ४1९ 6८५७8९8 {16६
1081188. 41{{€' 76170188101). ना {6५ , 1016 80106 ५416 31001त €
{9र€) 90८01410 ६0 916६6, 0967115 810पाप्‌ {08६ 111 गालु @&
फफ 28 1101 {0 1086 576४9, {0 16८009८ $ ¶न्‌ल48 8016 प्रका
1118, पपा शिलाः ० {€ एला18801); 11216 416४ 57 पाव €
ण्डा {0 & 8 प्रशा 00९6 व1 ४16 [कलाः [0 ० ध16 08, शला ४16
01681156 816 1 {116 8४01861 &10ए5 8100 035" ४€ षलाीलप्धन
1 6८७88 ग [श्छ 10 घ्ाए 8$ऽनलाम. |
41
४८ रसजलनिधिः ।
सद्ुनानर्हाः ।
तदि मारुतठणष्णाक्तन्‌सुखशोषश्मान्विताः। न इष्य, गुंतिंनो-
वालदवददुव्यैलमीरवः। न॒ चयादखमक्रोधकासष्वासनिपोडितः ।
चिरञ्वशे वातज्चरो न इुर्यगात्‌ तत्‌ कदाचन । ब्रवश्यभेव कुरव्वोत
ज्वरौ सामे समोरणे ॥ तदेव नैव वन्तं व्य' प्रातःपानोयपायिभिः।
लद्कन' ह्यामपाकार्थ' न तदू यथा कफे ॥ कफपित्तं द्वै धातु
स्ते लद्न' वह । आमक्चयादृद्धमपि ं वायुने सहत कणम्‌ ॥
्रह्ारस्य रसः सारो यो न पक्तीऽग्निलाघवात्‌। भ्रामसंज्नां लभेत स
वडव्याधिसमायः ॥

{7९ ,01102८201/1 {€"80105 ("९ 21117 {0 विरद,


एल&0ि)8 8९1 एध 01369868 06 {0 घा ©<688 ग 110,
{175, [पध6ा, 0४४1088 ग फठर्पपा भात्‌ हावता1688 ; [07621871
पाका, 008, 0]वापला, 16 76८ोर, घ्र6 प्रणत, ाधीा818 (00015,
0613018 पि्टान्प्‌ क्प शष्ट धात गीला 148 ग [पगा
1215 10611, 11086 आरि 0 (उ0यडटा कात चऽ, 81 0080
2६९6 ऋध लापा जपं८ {लप्€ पात €प्ला" व6 ६0 9 60688
ए9$प. 087 18; 10९6, ५0 06 00866 ए 2 [क्ल
शार्िल्ानट ठा 8) € 6688 ग २१४, 11 {616 18 9) © 0७88
प्ाठाऽ ता धल 86, (1.6. 71 एालाणद्षप्ंठ 168). 70५5010
१ {01 146 {० 11086 110 ततार फ 17 लाक 80708
ह्ण 11 ४16 मतम ४ 11४6 00८ इप्रा186. 08712 18
९008461.6त १5016 19 एालपण८ {6€ा' {07 ४16 व96० ग
27002 (1.6, ६16 प्1त1068६6त एष ग € नए&); एप 1६ 87८पणात्‌
710६ 06 (नाप्रा€व € ४16 126 18 01068064.
[1\ ६06 0986 0 11569868 06 0 छा =€62:6688 ग ४४. 0], {1
8१5९ (क णत्‌ हकञ्ए् 6पला 107 8 पकाल लाः 81708 8
48
चतु्ेखर्डम्‌ । ४९
५1268160, 0 {718 15 101 {116 986 1६1 त8698९७8 01€ {0 81)
6२०९88 ग [््ूण9 (राद्यप) २० [ा्ढणा, कलाल 1930 वम [6
01181067.6व 11666888). {07 €त1118 1686 {0 0081128 111६0 (ल्‌7
1011081 81816) ९6 2167 € वद्ल्ञप्रता ग 2192. एग" 1870119
(ए001श््वण, 8४्‌ र्ण (60688 0 सराण] [ष्छौ, ए ६ेक्ा०४ 1००
21त 06प 16५९ 1० २ [विपत्‌ {०0} 6 71 2 6 ग [वफत,
80 ९1 {लला01€ 81 {2,811&.
4 1118, 1016878 {126 [क्षा = #11€ 1988 (151) श्र] 18 [€
प०186अ6्त 0 ८८० ग 8000४8९ ग तकीर6 16 71 116
8008 ९}1. 4 09 &†९९8 1186 {0 21] 8018 ग 01369888 (1 800प्0प}2६6व्‌
71 प्ा€ 85€ा, ल्लः वप {116 {0 गं प्ाप्टाह, 01" 0 छव्राल {गााणड),

ज्वरो लंघनेऽपि जल' पिषैत्‌ ।


ठषितो मोहमायाति मोहात्‌ प्राणन्‌ विसु्चति। ग्रतः सर्वा
सखवख्ासु न कचिद्‌ वारि वजंयेत्‌ ॥ परपंव्यादिनिषेवने किंतु नैव
जलं पिवेत्‌ । अति योगेन सलिलं ठष्यतोऽपि प्रयोजितम्‌ ॥ प्रयाति
शं भपित्तत्व' ज्वरितस्य विशेषतः । अतः ज्वरो ठषाकाले मन्द" मन्द्‌
जलं पिवत्‌ ॥ मन्दाभ्निनं पिषेदम्ब, द्याधिक्ये न कदाचन ॥
0111704 ९ १04९1" क2/1*202 145८2474.

00116 शन {701 †6€एला' 810प्त वार पफ दन्य फर]


2801118. 4 पा का अलिः 70) 0€्वलफला६ राला 71
{प्राधा 0व्568 ०९४7. 80, पात्रा 10 ल्लपा8्91668, पल" 810071व
0९ ०182110९ ४० ष्प्ना8, एए) प्क, 6त्दण षाथ ६४ 38
01011016 88 श पतालठा8ध016 लवपद 9 08111 (लभा
९1288 0 106वाल168, 79706 [क ध्ध; तप्ता, €६९., 11011
2110' 0111 [116 7111 062 वपा 11180680 ता कल. [00४
फ2{€ा 11 € 0९688, €ए60 111 {11183 श्प 206४ 21022. 2114 10141871

&9.
५० रसजलनिधिः ।
र ९ 10811, ९8९९1] 111 {९ष्ल. 076 इपर "0101 {667 8110पा]त्‌
{1९०1८ वपर एषः 70 ४] व्क) €ष्ला पषलो {118 .
(2110 प्रीत तणा 17तवारल्ह्०ः इव ल्क्य वाना पदाः 111
८.५ (© €>.

खल्यपानोयस्य विषयाः |
उरे नेतामये कुषे मन्द ऽम्नाबुदरे तधा । - अरोचके प्रतिश्याये
प्रसेके श्वयथो चये ॥ व्रणे च मधुमेह च पानोयं मन्दमाचरेत्‌ । छत-
पायौ तव च नाधिकं पानोयं पिैत्‌ ॥ `
(५9९5 07" (74204 1०८" 8 501 क0वा0,

{९3018 गलिता ना। ४06 {01०12 १186686 216 0 {0९


फला पा 7 एदु उव्‌] वापा :-{6षला) 66 88886, [00708 ,
17010681100; पतता तदु, कर्लञीता {0 {090त्‌, दव], ९०प्] 87
९०16112; वानु)5क, [01107195 00718, 9 वा90&068. 1110086 10
प्रर सवा106व पलः आतपात्‌ ० 2150 तपाद ऋपा 111. €> ९688.

नवज्चरादौ शोतलजलपाननिषेधः ।
नवज्वरे प्रतिश्याये पारव शूके गलग्रडे। सवयःशदौ तथाश्यानं
व्याधौ वातकपोडषे ॥ अरुचिग्रहणोगुल्मण्वासकारेषु विदधौ । हिक्कायां
सर
पाने च शतं वारि विर्वजयेत्‌ ॥ तमपि पिबेत्‌ नीरमन्तर्वाष्य-
सुभोतलम्‌ ॥ प्रातःपायो न खह्ोयादुष्य" भोज्य' पैयं कचित्‌ ॥
(2111419 ०7 ८074 0८1८7 $ 10782400 212
१८४०२८1८, ९८८. < ~
6716 अछा प्रज वा ९०ृव्‌ कर्भ 77 ६116 {01100 098९8 :--
गिति (व्र, भण 0 ४6 अंत६७, 2218-1] (ॐ
0136856 अआ" पापल =६०ाशप्€ (वनण८ तारं 6ष्व प्रणालः भातु 2068

0
चतुथखण्डम्‌ । ५१
1705106 € नप) {16 ९ प्जफालाौ ) 00 ल्वार्नदाशर क्लि
ष्णणोत्रए+ एपाद्ाह्, भात्‌ 8९] =(0द्ालः पाति आठत्नंनाह ; 17
17116166; 41868868 तृ्€ {0 81 ९2 ०९88 0 17 शत 17116;
४8011 ` ६0 ` {0०06, नु0ाां८ =तशा 11068) धता, प्रानाः 77
20061, =8861018 00], ताव (४ 10 ० प्रा ०प्रा),
11060211, 21त्‌ ग{ल' ध्था1119 21106 एप.

शतशोतलजलस्य गुणाः ।.
दाहातिसारपित्ताखमूच्छंमयविषात्तिषु । मूतक्षच्छ पाण्ड-
रोगे टष्णच्छदिंश्रमेषु च ॥ मव्यपानससुड़ ते रोगे पित्तोलिते तधा ॥
सत्रिपातसमुले घ तशोतं प्रशस्यते ॥ ताम्ब्‌, तत्‌ विदोषघ्न' यदन्त-
वौष्प्भोतलम्‌ । अरुक्तमनभिष्यन्दि =कमिटड ज्वरल्घु ॥ धाग-
पातेन विष्टम्मि दुजंरं पवनाहतम्‌ ॥ ` दिवाश्तं पयो रातौ गुरुतामधि-
गच्छति । रात्री तं दिवा पीतं तधैव हि विजानीयात्‌ ॥ तत्त॒
पथ्यसितं वह्निगुणोत्ष्ट्ट' तिदोषकछलत्‌। गवेन््पाकं विष्टम्भि सर्व
रोगषु निन्द्तिम्‌ ॥ तशेतं पुनस्तप्' तोयं विषसमं भवेत्‌ । कषायो-
ऽपि तधा शोतः पुनस्तपो विषोपमः ॥
-7/0047"(165 %/ ८४4९}, 2००6८व व" 0५०1140.

४१४लाः ९००16 कलः एगाण 1 एवपललंम्‌ तण ध" 1011019


९४868 :--फएप्ाष् 8ला59{701; =ताथा111068, = ९८७88 9 =,
[धलाारपला €, क्ाणला६8 1011070 वप्तपातणठ ग [1वप०ाः 27
{10४ 01 0078010; प्रप्र$, 11166, ध118, ०01४९, € 19115
11011; 61862868 त्€ {0 व1¶711111 97 1116 771 6८688 ; ०1868588 00९
#0 21 &९688 0 017) 21त्‌ ° {16 {1166 40808४8. [70 {116 {016860४
62.86, 21९1 18 10 0७ 00116 111 @1 ९811160 658९], ८०४१९1८4 शा]
211 62.17]1ल€ो 871, 116] 18 7.0६ ६0 6 1ल00ए९व्‌ 80 100 ४8 11
00116 €" 10 176 १७8६8] 38 101 0०00१06 ९0०16, >€

81
५२ रसजलनिधिः ।
तरद ाप्रभा८९ न [6६ पाऽ प्रभाः [0961068 21 ९२९6688 07 +€
111८८ व्ड9४8, =[{ १०६३ 10४ 10५८ 1001688 0 1011९द्वा 711
† ९ खला, १ ्रला)5 ६0 4९80 01118, {115 91 (€. 1॥ 18
[शा.प ९0०ात्व्‌ @ [णण 1/ {7060 016 १6886 प्ात्‌ {लय
1110 पात्वालाः (िष्दतक्रध7वेः 80 {गकथ्यव6), 1028 1106 ९066४
71710 1 80 [९४४$ 28 {0 एला) पाात16€8{6त्‌ 171 ४6 8{0108€])
101" 8 [017६ त्र€, प्रण 91, ९0016 ए {17193 38 त10िलणा६ ०
ताएल्सणा, पलः एनत्‌ 9 तन्ति पाल एणा व्ण ४ 21४ 18
त्ीलपराह ग वाटव्छ्मा, 21 80 18 जरल एनमाल्व 9४ 7106 9ात्‌
पपार ४ तथ्ो०९, "16 [98 ०16 0 {16 0 15 0811 581९
तटा. 11 28 10 तदक एलन, 11 पाल" 11८168७8 #1€
६१1५८ 1081783, 211 18 ताक्िला]( 01680011 ; 1४ ववप8७ क्लावः)
न्पला८९, पत्‌ 28 वरपणि 7 णा तोऽन, लः छतलान्व्‌ अरि
णार्‌ शठपात्‌ 10 2९ एमोन्व्‌ श्ट. 1 एनल्व 22111, 1६ 00601168
३६ [पणः 98 एणेडणा, नृत्‌ १७८०९४०, ६0०, ४८६ 176 1018011;
11
11९0 107" {16 86८07 प्रा.

श्रपक्रशोतलजलपानस विषयाः ।
मूच्छापित्तोष्णदाहषु विष रक्त मदात्यये । श्रममपरोतेषु
तमके श्वयथौ तथा ॥ प्रूमोद्ारे विदग्धेऽन्ने शोषे च मुखकर्डयो; ।
उरग रङपित्तं च भोतलाम्ब्‌, प्रशस्यते ॥ श्रथवा सितया युतं
घन्धामधुरिकाञ्च.तम्‌ । यामव्रयं तदू वा भोतलाम्ब्‌ प्रशस्यते ॥
7750105 1८00 51०01 ६04८ 007011८0 010 104८
1,
1४38 एलानीलंण्‌ 0१०६ प्ाएनान्त (व्नगत्‌ कर्भ 17 ॥1€
10110 पाद ९88९8 --शि 1089, ७०९88 एनम, ९९९८अअफ€ 0713
एल, [पपौ ग 01००, प8९०8७8 011६
10 पप्य ज 76,
&100111९889 6रभा80ा, 3817090 2 पदा
था 50९, वन,
श०्$ एशल््ट्‌, राक्ीमा न {000
पा01068160, 01511688
(णाप श्व पठः धात्‌ पकात्‌ 10918{ा16अ
ं 8, |
8४
चतुथंखर्डम्‌ । ५२
नवज्वरे पथ्यम्‌ ।
(क) अ्वरकाले तथा खल्य विरामे ।
मांसयुषो हितो ज्वरे खमोपवासवायुजे। सुद्रयषस्तथा टयो
ज्वरे कफसमुद्वे ॥ स एव सितया युतः शोतः. पित्तज्चरे हितः
सद्यो निमितलाजानां चणे' सिताविमिशथितम्‌। लाजमण्डमथापि वा
प्रदेय' पैत्तिकी वरे ॥ पित्तकफोद्धे चैव इयभेतद्‌ विधोयतं। सिता
सिन्ध दयसंयुक्त' शएरटोचणेसमन्वितम्‌। मदात्यये मद्यनित्यं ग्रष्रे च
रक्तपित्तजे ॥ शठिसूरूलोद्धवो यषः कफवातात्मके हितः । द्राक्ला.
मलकाुह्वानां युषः सितासमन्बितः ॥ वातपित्ताव्मकै हितो भेदौ च
कफवायुनुत्‌। लड दाहशमनः गोतः ` खमसू्छामदापदः ॥ महा-
दाई प्रदातव्यो य षञ्चणकसम्भवः। सातिसारे ज्वरे तधा. जटराध्यान-
संयुते ॥ त्तुत्ढष्णाश्णन्तये पथ्यमामिक्तावारि केवलम्‌ । नारिकेल
दवां किंवा तोब्रहष्णाप्रणन्तये ॥ किञ्चिन्‌ मातर" प्रदातव्य वारिवा
त शोतत्तम्‌ ॥

021९८ £ 1१0४0 110470.

(4) 00101" {८०९7 दव ६९७ ००१५५/ 17001850.


1168 ९6 18 &००व 107 {€ण्लाः =वप्ठ ६0 (द्0दयडत्रणा, 1280170,
87त्‌ ९९०९688 07 110, वप्र1८€ ग परत 18 0लानीलाश् 71 €" प४९
{0 6९688 0 10116011. {1116 82116 1८1९6 800्]त ०6 धभला ९0016
8110. 11156 पा ऽप 17 1€र्&ः वप 0 € ९688 ग 10. 0681
12810166 {2त$, १९१४०१५ ° [र , 1/8 [00९ 07 12816 11206 छपा
0 1, 11 आदधाः 01 आः ९9.110, 8[0पात। 96 0 1) {€ण्याः 0०८९
70 € ९688 0 [7#श्चा. {116 82116 ५16६ 18 ९0010616 111 61868.668
वृ्€ {0 6४९6881९ तानाद्न 0 ग 118, 101 [श्र त्राक। तापा, 10

58
५४ रसजलनिधिः ।
1110117067, त्‌ 10 [त्लााक्र{लात८8, 716 88106 10876060 120त्‌ष, 01
1८ १9.51९, कं रल्व्‌ प्प शप्दध्य, 7ण्लु-ध्ण४ 2० ए0कएवल'6प वाक
17106, रोजपातव्‌ 9८ दंष्ला 1४ {लल व्ल ६० € ७6७8 1 11600 10
{पभा
(१.८ [५161९व 44 © 18 19516, 1564 10) 2 116 ण
एकार ६६, वार (7८, पात्‌ आवा, 71 नलाः तपल 10 656५688 1
{गष्ट्राप सात्‌ पणत्‌. 55666 ग 176 २00 ग श्ण =(छप्फ्ला09
दलाल) प्रणव 17६0 9 [8806 9 नद ००1 28 &०० {0 {€ण्ल
0५९ ६०७ ९४८८२ 2 [{गश्छाण धात्‌ त्‌. वप ५६ "000 0नग11£
६०८ दा 6३, 2 तधि आतु पप्तः रक्त ऋध, आदशः,
11001665 2००4 ९१८ 10 {€रलः प6 {0 &0688 . 07 1126 2.1
पा. [६ वस्मह प्त एन्कल्‌5 आत्‌ 1096065 80 ९७688 9 10111९70,
170, शात्‌ पाष पत एण 568). 1४ एला
द्मा) =एला०९९३ {710 दोक्प्रिंा शात्‌ प, 21 198 9
९001171 द्ल छा पल शला. 0९6 पाथ ग धाष्ाा ३11 6४56
९२९९६९९ 0पापीपहु इलाश्व्0ा 7 [सथ उर 0115 0६६67 कर्णादयः
(ध प्राक एना गन पणो 0पात्‌]1०त्‌ क लवाः ग 800९
पात पव्‌ व क्धा]९्8ह भलत [16 [शण० तृप्र८ट) = &"66© 0060१
४४ €ाः {9 उ5$ि भुभा6 21 1011518 17 0141111068 11 ‡6ण्लः
पत्‌ हदष्लाः कत [पप्ला९, 10 व ग कज्छछड6 हि, &1%९
एकलः 6००1० थ $एनष्ड ६ वप्णुद 17 अवा] वपां©,

(ख) नवज्वरशान्तानन्तरम्‌ ।
अच्रमर्ड पुरातनशालिससुदवं शभम्‌ । रोटकं सूजिसंभवं गोधूम-
रोटकं तथा ॥ वर्षकालघुरातनशालिषष्टिकसंभवम्‌ । अन्न वाये
विधौयते विरे हि नवज्बर ॥ परोल पापिताल्लाबु चिचिण्डश्च
कोशातको ॥ उदुम्बरं च मूलकं खर्णालु विदारौ तथा ॥ महाकोश
ा-
तको चैव शूरण गोपककंटी । मानं पञ्चमुखो चैव भक्तयेद्‌ विरते
छ्वरे ॥ | |
२4
चतुथंखण्डम्‌ । ५४
(9) 414९1" {0८ 21015501 06 042८-1 0001*८.

1{29806, 07610916 {7010 07164 81181} 11९6, 168 (1816 -1194€


०९०त 176086व ताण ता इदा ध्या लनणलाघाए 1४ 0४ 7115119: 1४
पाध 2115 लतव), एगाव्वं म९९ ग श19.17 0" इदओं [02व4$,- 1:10 12.
7024¶0118^ =सुश्कप) (कानप्व) 10, पत्‌प्रणएध्ा) 10 प्त
(2047811); 76 इफ ९७ 10६10; चप ज एक द्नप, 0811:011र0819 4,
8110112118.111; 20]7 थद, त्रा © 109..110, पात 8 टातनप पर 101.

पुरातनच्चरे पथ्यम्‌ ।

विरेचनं छदनमच्नन' च नस्य' च धूमोऽप्यनुवासनच्च । सिराव्यधः


संशमन' प्रटेहोऽभयङ्ावगाहः गिशिरोपचारः॥* पणः कुलिङ्गो
हरिणो मयुरोलावः शणस्तित्तिरिहारिती । करखः ऊुरष्कः परषतश्चकोरः
कपिलो वत्तककालपुच्छौ । गवामजायाश्च पयो छत" च गणः
पुराणो ज्वरिग्णां सुखाय ॥ |
1/12205 067९7८24 20 ८101170 2४८2.

पाप रणो, 3एए1ाचछ्त्ठा त ९01] ङक, 8] दभप्तंम


क शप्र एएल्‌06त्‌ प्ठा प ल्वालथ््‌ 188, 9111८ ग व०तटा6
701 011; धन्वा प्ट 0 ललं प0क्छपद्ा & 16०, {9112
छाथ.€ 06्वाल1168, गाााप्पला४७8,- [प्रज ्् ग ०] "नण 169 10
10019 0000 77 8 षडा पि] म नं], ल्त्गत7ष्ट 116 0045; 11621
01९ छा†6्‌0ृ)6, श्यत, वृत, 44९्0वुह, 1२12, प,
९017716 एष †९6, &ण्ट्<ा १०८९९ (४ [7 ग १०९४९), "0, ८८८
% & 9176 €णुणल ९०10, अप [€त्‌ 4१९९, 16 ९4 ।०४६० एष्र्प.116,
हाव (वष्र) एषक्, छात्‌ द्रद्दृ्पलोः ; फरार आत्‌ 8166
५०र 80 @02.
मि

#* अ्रवगाहः इति तैलावगादः न तु खान" तन्‌ निषिध्यते ,


55
५६ रसजलनिधिः ।
ञघरे अ्रपथ्यम्‌ ।
वभि्ेगं दन्तकाष्टमसात्सयमतिभोजनम्‌। विरशद्धान्यशनानि च
विदाषहोनि गुरूणि च । नलदम्ब* च ताम्बृलं कालिंग लक्कुचं
तथा ॥ आड मतस्य च पिखाकं छतरकं पिष्टवक्षतम्‌ । अभिष्यन्दीनि
चैतानि उ्चरितः परिवजयेत्‌ ॥ व्यायाम" च व्यवायः च खान
चंक्रमणानि च । उ्वरसुक्तो न सेकेत यावत्र वलवान्‌ भवेत्‌ ॥
10111415 4704 0620775 14240191 2४ 1४7
016 शारि जाय {€< 810प1व शर6 प ५16 {0110
{17108 ४8 प९]] 28 ४0118 (द्पशणछठ 08 6688 0 1011९) : - ४0 ९0166
€ {016 ग शलफापरण्ट, ४0 नवृल्छा8€ #76 पटली ए] ०० ताऽ,
1108९८8#016त॑ 1000, 0 #प्€ {100 11 €26९88, 0 € {00
171-९0ा एल] #ए 01107101, 9९68 ग 1०० शपि तका 28
0१817 (86 [९6 7), [6 पर 20०८ लो 100, पपा ९ लाः)
२1118, प्यव5, 00#-]11ला08, 8९68 10101 एला =श7्जा४8 = 07९
20106 प), [लाजा [166 = 11106-]प1९९, =फ््टा) लप) 211
१०, ०९६९ 168१९8७) {र8.111122; [प््ा९1029.) 081 ॥906त्‌ 0", 8680
6९05 16816 1710 & 18816 ; 107811100118, [पव07128, 71 ६0118
71८] @ष्8€ 81 60688 0 [11९ . `
116 कष्नीलाा६ 80प्रात 10४ कद +6्८्गा786 10 € 6161868
2}81९81 करात्‌ 7 6ात्म्‌), दद्य =174ल८त्प३6, 08 शात्‌ 87011112,
) 100 88 ॥€ 1068 120६ 104 87019 7द्ण).
ज्वरे रसीषधानि
शिवद्गारसः ।
विमिताभधां रसगन्धकाभां नोरेण ङुादिह गोलकं तम्‌ ।
र्डं नवोने विनिवेश्य पश्चात्‌ तद्गोलकस्योपरि ताश्चपात्म्‌ ॥
पोयो यान ० योयो

+ नलदम्ब्‌-गन्धाम्ब्‌ निम्ब्‌ च ।
56
चतुथंखख्डम्‌ । ५७
सार्वं मुद््त' विनिरुध्व धीमान्‌ उदोपयेरीप्क्षश्णानुना तत्‌ ।
अधस्ततः सिध्यति पपंटोय' नवजञ्वरारण्यक्षशानुमैघः ॥ विलिप्य
ूष्वै' रसनां च तालुदेशं च सिन्ध.इवजोरकाद्र; । व्ञोन्मितां चादर-
कतोयमि्रामेनां नियोज्य स्थगयेत्‌ पटेन ॥ घर्मो यावदतः परच्च
तक्रीदन' पच्यमिह प्रयोज्यम्‌। कुष्थादिनानां तितय' यदोल्य" ज्वरस्य
शङूगऽपि तदा भवेत्‌ किम्‌ ॥
(1771171 ८210 02८48 0€ 210 2४९1, #
9%2.004-40/71400“ 7*५5८.
186 60] पपश्ाप््च्ड.रण लाट त्‌ इण] प्रा, 21 एप
{161 ४11] ६16 216 6तप्५6त ६0 दल श] [पक ग लाला,
1101 18 ४0 06 6816 उ ‰ 81016 जापः पा] पर्ल 2.00]
10206 110 ४ ]पप्]0. एप 0 00 8 716 6वा्राला ९९886], ९0१्धमं 12
४९ [पपुः क्रा > ९0७ 01, (2त्‌ उ]0द्= ४6 ए८ञ१€] ए पलवा8
० श्चा ९211160 8518). (11116 २९७88] 35 {71€ा) †0 € . श] 6४९्त ४0
2 31011 1 {0 67 7010प्(€8 प्र16 शप्त (पल ६116 10} 211
16 1४ 8(८णप्र। 206 11 {6 000, {+ 18 2 १९$ 2०० 6416116
107 18.92] 72. 11118 106वल116 (€ 6त्‌ पाणा =1011९69) ३8 ४0 26
1४6) {0 > 08(्ला# 171 40868 ° ४1166 10668 2६ > प 6 (भ्र
2 ५8, 11 1806688)» 2.67" 81062111 1118 {00द्ण€ 87 [28186 जा
106]र-821, 16612 (@पणणा 866९), त &0ध&' ]पा५6, =^ 116
0160161116 18 षा) ६0 616 [श्िला#, 118 00 18 ६0 06 ९0्ल6्त्‌
१1४11 २ 11606 0 व क 116]1 18 ४0 96 1ल006व 06ा/ [लाश]01.
-~---“ नन, "+~ ~

+ (10€ 11106815, ए08मा8 भणत 01167 7६५ (62९९0) 06108), 1९06176 {0 1


16 7656 # ६7 अ}08न्काा€ा¶ पएजप्र्68; 88 10150765 0? 116 4161068, 816 {0
0९ पप्रा 1108 ३य१्‌ 1एलो16२०॥९त , 98 {06 0868 18 0€, 17 26601069066 श
119 17008858 0९86116 {> ॥{6 पि8† पोर८6 श्णप्ा68. 4. 8106 11101187 ०114
81076 104 8119114 06 ४३०५ {07 प ाण&, 0687108 0 1०8 ए 9 11616101
1016016018, प्र111}, 81101, 1? 606इ8द्ा$, 06 0165106] # 164९6 0 06
004 €ा» 81164 {10 9 {1९66 ० 010.


५८ रसजसनिधिः ।
ग]८ कमल {ह प्ला † 06 2110९ 10 न 0011९ "९6 ऋध
[111 ्. गां सवक 0 [ल्छपाला४ 1 {0110604 {01 ५1166
4.15 =. फ^्राव्‌ लप्र चाट दद्द णात्‌ [एएलरलणा 8 16181056.

ईशानसुन्दररसः ।
सवा्कगन्चपन्ाजयपालतिक्तापष्यातित्रच विषतिन्दुकजान्‌ समा
शान्‌ । संभाव्य वज्ि.पयसा मधुना तिगु््मोशानसन्द्ररसोऽभिनव
ज्वरघ्रः ॥
150८ 11८८-52/11८1140-1*054,

भष 9४ छुप्‌ वप्त ण प्रलालपाक, ९6000न, अपाः,


11], लानत 8९८व्‌§ (ग (छया 86९, [पा6त्‌), दपि, 0शिेत्भत,
4269 न दत्त पाति एपद्-रजाणा@ पनां65, प धल) ४0060 27
पह पल £ फ -रताप ण फ ध्6 ण्ण वकत ५66, 0086,
111८6 1: ४६ २ प16€.

मेघनाद रसः |

पादांशकं साररविः समांश्गन्धो विपक्षः खकषायपिष्टः। रसो


दहिगुच््राप्रमितञ्चनादिज्वरेषु नाजा किल मेघनादः ॥
-1९0010174/44/ २,८३८.
(१९ [ष्य दाला, गा6 कषर्णं म अप्रा] पा, ०7 016 {गाणा
एप ज एला-परस, 8, ४णत्‌ दनुः, 69९], =21-8 {0 ए८ प्लव
ऋ १1 पाटल 9 पष्छोपपायत२ भत्‌ इप्ल्ल॑ल्व ४ [श्प प्ण
{0 छान7९ धा ०८९ वोऽ फल्वासे०, धणुरला 17 00868 0† ६0
71008 दवए, लाप्ः 81] 308 ० {छथ 1९1 प्रवाद पः वप€ ६0
411 €६८८£ क \7^भा,

9४

चतुथंखण्डम्‌ । ५८
ज्वरगजष्हरिरसः ।
दरदजलदयुक्त शदसूतच्च गन्ध प्रहरमथ सुपिष्ट वल्लयुम्मः च
दव्यात्‌ । उवरगजहरिसंज्नः शङ्न्देरोदकेन प्रथमजनिनदाई ज्तोर-
भक्त न भोज्यः ॥

1001*4-0
क 40 47"1-0*450.
40 608] पप्रा ग लोपश, पा०३, कलाक, 9४त्‌ इप्ा प्रा
816 {0 06 ०१७ {णनील पापि क्॑छा {0 7166 70118, 87
01806 17६0 [गा]8 शं 1205 10 ऋनं 69611, {0 06 धथद्टा ऋऋ]
1016 210 716 -]प्९8. 117 कध) 0016 ५66 श०पात ०९
ध्र) 0 {6 ए9्लण पात 116 श्लु 9 86180 9 16४0, 2
{81712 {06 01641606.

शोतभ््लोरसः ।
सूततालशिलासुल्या मर्दयेत्‌ कर्काटीरसे। तासत्रपाच विनिधिप्य
तत्‌ करक" कल्नलोक्षतम्‌ ॥ विपचेद्वालकायन्व यथोक्तविधिना ततः
दद्या्मरिचिचृणन माषमात' भिषग्वरः ॥ प्रपिवेदुष्णतोयस्य चुलुकां
गीतकञ्वरे। शोतभञ्ञोसमाख्यातः शोतञ्चरनिवारणः ॥
501४५४6 0104147८-1*.45 0.
लाला, मगल, 21 16812297; 6461) (व्वप्र 771 वक्रि,
16 {0 06 1108984 066 शा 16 1प76€ 0 168७७ ग =द्श्णर ०,
„110 11206 1010 9 10286 17161 15 ६0 06 € 10 > (गुणन 10,
ए]$ ०0१८6 0 810प्€ाः 006 ग 06 8806 1026621. (€
16016119, {15 ९09 18 ६0 0€ 8प्०}6९६6त ६0 169६ 09 1062708
9 2 ४]प्६2-12/111910 (866 26 259, ९०1. 1). 118 2616106 61168
९श्ल' 96046 का 2 8618207 07 ०५161688, 0086, 2 12008

१9
६ रसजलनिधिः।
1006 प्रौ जालः श्नात्‌ [.कतट.6व 019 00006. ^+ 11६६1€
9 कपटः 5[तपरात्‌ 9 76 अलः {21116 ४118 16016196.

वचज्चराङ् श रसः ।
गसशङ्ग लजेपालैहयादन्ताम्बुमदितिः ¦ दिनादेन ज्वरं हन्याद्‌
गुज्ञंकंसितया सह ॥
2014004 10010019 2504 1480.
00९ [एष ण फलार, [० एव768 07 ध पाक
ा, 81 ` ४766 [9108
1 दाणणा §९6व्‌इ &€ ० € त्य?6त्‌ पा)
{16 १९९०८४०1) ग तां
1 (फनलर८ णाऽ, भत्‌ ततन प्र {€
शा. 1086 - 16 12९7, 6201),
६0 1९ दभा प्मं४}) 8 [ध 800४7" 27 पछ.

मुतु्रज्ञयरसः ।
ताल तास्ररजो रसश्च गगन' गन्धश्च जपालक' ,
तुल्यां शप्रमितं
तद्मुदितं टङ्क शिला माक्िकम्‌।
तालस्य ददिगुण' विषस्य
गखिनः पिष्ट! रसैः पाचितो । यश्चिन्तामणिवच््
वरौघविजयी नान्न
तु सुतुपरच्नयः ॥
14/11/1111
(116 [9६ &८} 01 0
एनुणथः, पलाला) पाव,
2110 10६07 -8९6व्‌5, 18] उपप्रा,
एष 62671 0 एना, 16819291, 21त्‌
९८०४165; शात्‌ {© 1918 2607716--8]] 11688 2.6
प्पद्व (दयाय प्राधा प्ट 10 2€
पाव्€र्गं 81021128 21त्‌
168६ ४ 1१६ प्रपप्रन्थिण. 8०16९६6 ६9
086, 016 180. 1 ना"
16 ल्‌ 811 8018

वस्ज्वराङ शरसः।
इ चतं विष गन्ध पूत्तवीजं मिभ,
समम्‌। चतुर्भिश्च समं
ग्योष" च्णीधित्य निापये त्‌ ॥ दम्तभाण्ड ऽथवा शाङ्ग
काष्ठे नैव
` 60
चतुथखण्ड्‌ । &१
कदाचन । वातश्च सञ्चरे देयं इन्दओै वा तिदोषजे॥ रसेन
शङ्गवैरस्य जम्बोरस्याथवा पुनः । गुच्ञाहय' च जी शेऽस्मिन्‌ दधिभक्त'
प्रयोजयेत्‌ । एकदितिदिनं दैन्ाज॒च्चरान्‌ दोषक्रमेण तु । ठज्‌-
उ्वराङ्.गो नाम रसोऽयं शम्भ्‌ नोदितः ॥
81004४71 1८10411 ‰105 4 -1*405 2,

(0116 12.71 1161*९015; 0116 081६ 0 2९011६6, 018 9६


शपा, 766 एष 0 866३ ग तप्य, 21 ४60 {21.18 €}
0 वल =आपण, ४पत्‌ भो] 0486 ४6 10 ४८ 156
00दल्ाला' कणत [6])6 71 8 [6/6 ग रण ठा, परजा ० -एरपीश्र]त,
1५ 80 प्ाव 8 ००0 1691778 6 00 11 ४ त्वा 10४. 1 ला76४
{69० तपत 0 116 ८६88 0 ह 0, 0: {166 न € ०0818, ‡{ (एला
11 १०६९६ 0 (0 19178 &26]1, {२९12 10116 911त नः
11९6 07 [716 [प्ं68. नगन्व्‌ ८८ पमरछ्त्‌ तधा लात्‌,
18 ६0 16
{81७11 2161" {16€ 1607 1116 18 ०१०९६६९९.

वटुकमेरत रसः ।
सूतं गन्धः विष तास््र' ग्होतं सममानतः । धत्त ररसभावितं
शतधाऽतिप्रयन्नतः ॥ आद्र कस्रसेन तद्‌ देयं गन््ाप्रमाशतः । वरक-
भरो रसो -नवज्वरविनाशकः ॥

-00८4८4-0004"020४ 2050.

तप्र] वप्श्नाप्नी@ म पालकाः, शा], 260713६6, 87त्‌ दनु


276 †0 06 1013:6त्‌ {0दएनलाः =४त =अप्र४८०तत। ६० 78 पणो
{0
णातत धपाछछ पाध {€ 11८९ ग वपया" (11175 ९111.68 1४.९2
1६8 1 (थथा 10 १७868 0 016 णठ स्व्लो, अआ) 071९5 9.71
11161" 10९८९

61
६२ र॑सजसनिधिः ।
नन्दिके्वर रसः ।

ताख्रस्य सरसं भस्म विष च तुल्यमानतः। इयं विमितं ईन्बः


शतधा भावितं रसैः ॥ गुच्ाद्व' सनत्रिपातादिनवज्वरहरं परम्‌ ।
आद्रम्बशक रासिन्धुयुतमेतत्‌ प्रदापयेत्‌ ॥ इच्ुद्राक्ञासितायुक्त' दि
पश्य' र्चो ददेत्‌ । रसोऽयं नन्दिके्ठरो नहर कप्पसूलप; ॥
४41140८5 2104004 1450,
48168 0 00761 17617760 श्म © 0धए $ (866 {४6 279, ९०.
11) 9ात्‌ दमा इव्म्‌ वप्त त 2600106 >€ ६0 0८ 1156 ४0९0 €)
87त्‌ -ना706्‌ ४0 06 € ग वा पप्य, 0 0007ल्त्‌ न्प,
27त्‌ अप्०€०/6त ६० 0090218" ला 62९ 2९४ म एण, 1४ ९पा'6७
21] &0"5 0 10०] 218) 11 धधा 110 ००६९४ 1917 2 12८६ ऋध
गाश, 17196" [प1८९, अप) 211 10-82-66 07 0" #1168 2
0.४. 0161, 16९ ०2 §प227-08116, 2181068, 2700 लात 736 11
8091, ९1461 [161 {176 09६ {661६ 0 2] €6 {07 004.

भरटेवरश्ण रसः ।

` हिंगुलोल' रस" तास््र' लौह" च गन्धक' तथा । गगनं' वत्‌सनाभं


च सुशोधितं सुचूणितम्‌॥ अङ्ककेररसैः सर्वः मर्दयेदति यज्ञतः ।
दिगुच्ञ' मधुना देय नित्य' वारचतुष्टयम्‌ ॥ शुदेवरच्ञणो रसो
भूदेवेन प्रकल्ितः। सर्वंविध' नवचञ्चर' तूणं मसौ विनाशयेत्‌ ॥
शेफालोर सयोगेन निहन्ति विषमज्वरम्‌ ॥ ~
204४५ 1404100 7450.
47 € पपकत ग थ्ठपफ्छ, पपाद €५४०६६त्‌ तणा
लौ7020879 006, रा; इए, 7069, ४० 2९००6६6, तपर एप्ार860
2110 ]1-0१९९व्‌, ३8 ४० 96 प्प००५ र्धा ॥16 रप्८€ म ह्ण

6४
चतुरधस्वगडम्‌ । ६३
1110 पोप्तूर ाष् [प्रा षो कृष्प्नति प्दाष्नृ, पित कण्तीटाम, द्वप
1311} 1 [ऋ ५ पपु, पा (क) सा ५ ५1 तष क वाष्व-
[पषदाक्द, 1१ (व लात [सिद ताज व द्वप ता वआकात्कै सातु
पि 11301

(कन्दर रसः |

रममाधकचत्वारि चृ विमर्दयेत्‌ । शोधयित्वा ततः शोध्यः


तीच्छपण' तथाद्रक ॥ स्वगशु्त रस्त्वं च हडदारदल्ते तथा ।
कन्धकानिजमस्व च र सणोधनमुत्तमम्‌ ॥ मन्धक' रसतुल्यन्त्‌,
प्रसान्ध तर्‌ नलाम्बुना । क्रत्वा तैनममः दव्य निन्यीप्य चिचक
द्रषे॥ दाभां कञ्जलिकां कल्ला लीश्वृ्णस्य माषकम्‌ । सुवण
माक्षिकमपि ततर लहममं ददेत्‌ ॥ कता कग्टकवेधयन्तु तास््र' कज्जल-
लेपितम्‌ । मुत्त'सम्प टष्यातं द्रुतं चृषत्वमाश्यात्‌ ॥ रएकौङ्त्य
तु तत्‌ सव्पर' ततः प्रम्तरभाजमं) मष्टयेत्‌ ताश्नदग्डन द्वा षां
निजद्रवम्‌ ॥ प्रमे केशराज हिते ब्रौसृन्दरः। टतीये
स्ङगजय चलुध' मकपणि का ॥ पद्मे च निसुन्दारः पष्ठ च रस-
पूशिका। मक्त पारिभद्रय अष्टमे स्कचित्रकः॥ शक्राणनश्च
मवमे टणमे काकमादिका | एकादगे तधा नैना दादे रम्ति-
शएग्ष्िका ॥ भ्रमीधासोपपोनाग्त्‌, प्रतयकमत्‌, पलद्रवम्‌ । मर्हयेत्‌
तु प्रयत्न दादगाह्न साधकः । ततः पारदमानम्त्‌, दत्ता तिकटु-
ग्‌,गडकम्‌ । वटिकां राजिकादुख्या कायागुष्कां ममाचरत्‌। ततः
गम्बुकञ् पावे धब्या वटिका तयम्‌ । शरवे शङ्गपातं वा क्रत्वा
मलिगोन्तितम्‌ ॥ पत्यन्धदोवदुष्टाय श्रानशून्धाय रोगिये । ऊर्द-
यौनि' मसमय एप्रदथाद्‌ वटिकाषटयम्‌ । टक्येत्‌ व' सतः; पश्चा्ररं
स्य,नपटादिभिः । मनमूढाममात्‌ सद्यः म॒ साध्यौ भवति हुतम्‌ )
10.
६४ रसजलनिधिः ।
दध्यन्रन्त्‌, ततो दद्यात्‌ पिवेद्ारि यथेच्छया । दव्यादुवातष्ठरं
तैनमभवङ्गय सदैव हि ॥ चिरज्चरे पिवेदारि पञ्चमूलो प्रसाधितम्‌ ।
ग्रहश्यां रक्घपाते च तथा पिषेदतिविषां गदौ ॥ पिकैत्‌ पपेटज' वारि
घोरे कम्परज्यरे सदा। तथा ज्वरातिसारे च जोरकस्य जल' पिबत्‌ ॥
मन्दाग्नौ कामलायां च तथा संग्रहणोगदे। श्वासे काशे प्रदातव्यो
लोकेन्द्राख्यो रसः सदा ॥
1,0€2041 1८450.
(016 {गा} {012 ग शला 18 ६0 06 0110604 0४ (10011 11
पध 00१९०९१ कलल, प6€ ग 16968 ग थाा2व8, (प्र 611108
©017811110012), ९171ल-प66, प्रथ ग श्ल पपा 16068;
१९७ ग ]व्ष्€छ ग एपतता०-वत०2 (धकप 0९०६९), 9०
8119^. 41 € प्‌ वप्द्ाह 0 उप्ा0 प्राः 18 9180 ६0 06 एपन06व 05
एलं, षा ० शा, सण्ड)€व पा ५16 फलाः पा (1161 1166
128 [€ ६३160; ६76 1161४6त 11 का 101 100 धात्‌ 17106860
17 {16 1प१९€ ©" ५९९6९०7 ग लप्र, [1 श्राह * /0ु)976 & 01धर
81170 पाल 9 ालटपा$ 0 पप 11686 धक्र० 06, श्यात्‌
{1€ा1 1018 आ 1 006 अंशल्ला(1 ६018 11 611 2 64९11
11011 81 $षवा118-118.1द8 क) एप) € 9] ॥0द्लालाः (का
11116 पाद) 2 =ष€ ४7600 1710 8 00816. अथाः (प) 118
18816 & €०{0]0€ 1€, 80 7171 885 (थ 6881 ०6 16766व पाना
$ ? न); ४ ऽप 3 ६0 0९ ङ 2, 128६8 पा (566 01. 1,
126 298) {0 45 1117४68 ग]$. फर60 ९001€त्‌, ४€ ८601616 8
ए € 7960, $ णच्छा)8 01 ॐ (नुणुलः 100, 10" 016 68 68९}
111 [णपा 0198 0 ४118 10166 र (106 162४१68 ० चत्थ्टा 9 ४6
1011011 ---1र्व्शु्0-12/12; = एग6ाप08-8प ८218, 01109118,
पव्ात्‌पर9-श्र, पद्वष, [एकतडपां, 81101079, 60
लाप, 00802 [ध-109.द07; 1111. 04120), अत 109801-8]प71त}.
(1008 पनिष्ठं 16 - 016्वाधं१€ {0 12 ५98, 1015 1४10 1४ 016
* कश८प्ाद़्‌ 2०0 इष]पा धषु 2150 06 एध7106€तव 10 ६06 पक १०५०10०4
19 ०६. } & 4. ।

04
चतुथंखर्डम्‌ । ६५
{प्रा ६019 ग 0० कत९य८्व्‌ तल्प 0.6 उपरा [ण्णः अणव
1008110108, ९000164), ४0 96 1466 11६0 118 ग ४16 56 ग >
0प्रऽ{धत्‌ 5७6१. (11686 11118 ‰€ 0 6 वषत्‌ पा 7 2 81त्‌ङ$
18९6, 00 €प)०६6व्‌ ६0 ४16 आ0*8 19.8.
(० ग इछ} [जाऽ 80पात्‌ ए€ शर) 0 9 0866116 अपर्लिध्ठ
7010 ‡€्लशः वघ्€ {0 भ) 8010718] €९९९88 0 {16 11.66 १०६०७)
87060811 श]16. 16 18 1 8, 8186 न पलु नाः =प्र९0प्ला0प्डा) 688.
(76 00तङ ग € [षौ तपात्‌ ०6 ©0१ल'त्त्‌ 0 ॥ष्छा§ 01 9
॥10र 01806 ग ८1011, 80 101 25 {116 1026160 0068 0 {60} 0९६्ला'
05 एपा९००. प्€ 870पातव भाल) 06 2110 क्रत ४0 1816 100 प्प
एप्‌ 9 10 ततर 2 अर्ल छण वभार ग क्था, 4 11616 [ल
11601086 भ], 080 16 ० ग एक रप (ऽप९]
28 18.18 $2118 †81]क्ष7) 800प्1त 96 पध्त 91] (र्यः ६706 000.
(16 {011गक्ा० 26 {16 9.606010109.1176065 0 ४06 1061676 :--
१७९०८४०) ° 2700970 प्रा 17 व 011९ {€ छम, १९९०९६४० ग त्तंप182.
111 ©07012 ता्1088, आत १$३ल६'$, पा९€ 9 =0911109.18 111 {69९
21१6116 क#1 पिरतप, 9यत्‌ क्लः 71 पा176) 1662“ 188 661
601 11116186 {01 200६ 0166 तपाह 17 {6र्लाः 2{लत46त ऋ
01210088. (78 पल्वलं०6 1094 2180 06 ३6 71 171तवा€५०,
1भ्रता८6) 98118, 21 एण्या.

रसगन्धकपिपृपलोविषमरिचटंकणान्‌। संमदयय समभागीन


ग्‌
चज्ञादइयमितं ददेत्‌ ॥ मधुना लेन परोक्त सव्धञ्वरनिह र्ट ।
दधुगदकानुपानेन त्ततः ॥ आद्र कस्य रसैः पान' दारुणं
सात्रिपातिके। जम्बोररसयोगेन अजोणं ज्वरनाणनः ॥ अ्रजाजी-
ग्‌.डसंयुक्तो विषमज्वरनाशनः । नवज्वरे महाघोरे २ मैक।.णयेज.
ज्वरम्‌ ॥ मध्यञ्चरं तथा जोश. तिरा्तान्राशयेदु र वम्‌ । शअरक्षीण
च कफाभावे दाहे च वातपेत्तिकै। सितां दव्यात्‌ प्रयज्तेन
09
६६ रसजलनिधिः ।
नारिकेलस्बु निभेयम्‌ ॥ ज्वरमुतुप््ञयो नाम रसः सब्वेच्वरापददः ।
भ्रनुपानविशेषेन निहन्ति सकलान्‌ गद्‌ान्‌ ॥ |
१८४01110 {/014)त4/-2*८454;
411 6421 व्रत्या पालटपा$, इप्रा्रापा 011) 2601106,
108८3; 210 0 116 #0 06 एप}न्व्‌ ६0&ल€ (का ४16 ]प्1९९
1 16) पात 7206 17110 1118; ६0 78608 71 €) &1॥ 6६९], ६0
९ पवद्ला (1166 0 णाः पछ 8 तद) फा) 16006) {07 #06 (70
8] 80118 01 {€ [४ 08 06 च्थ्ल) प] वात्‌ फणलधः 10 श्र्ल'
0९ ६0 शा 66688 0 एषा, पणः ला वप्रं९€ 10 {€ष्लाः तप्र€ ४0
प्रा €९८९88 0 {16 {766 40505 ( पा =४१८, एषा, 21 2008);
पा [0९ प्ट पा {रल वपठ #0 10ताटुल्ड्रं 0, का॥0 719लर 16९४.
त 11012868, 71 (दोएगा€ श्ष्लि, 1 ४16 एष््ला{ः 18 1 ९
९1१८1; पात्‌ = तल6 18 20861९6 ग 91 ९0688 0 [90189 211त्‌ 8
0९ शशाञकीठा व्ल 10 का 66688 0 एष्य शात [ल्कण, ६116
[प्प्लप 12 0८ दष्टा आष्ट पाध) फर्थालः 0 ९0८0 गाप एता, 88
71९11 28 [16 121२8, | ।

सव्वैज्वरारि रसः ।
ताल तास्रमयोरजश्च शिविज' तुखाभ्रक' कान्तक'। नाग' स्याञ्च
सर्मांगका' सुदित सूल' च पौनन॑वम्‌। भष्ठोकासहरीपुननव
महामन्दारपत्रोदधवैः । कल्क वालुकायन्पाचितमिदं सम््रज्चर-
स्यान्तज्लत्‌ ॥
00107100"41 905८,
411 वका पृप्णाप्नि ण गपु्रफणला 6006, 1100, पलाला,
९०06€' इप्पारा९, १९8, 1०20-37016 (1२21189 17071), 169त्‌, 911 7001
ण पभा, ९5116 पप कण््ल, ४९ ॥0 6 णल्‌ 10247ला'
पाध) {6 ]प९८ ग 16968 9 ©}) ० {16 10110०४ 00110218 18)
ह्वा, पाक्षिक 21 [ष्ननष्त्‌, "€ 0"00वपल 18 (ल

60
¢
चतुधखण्डम्‌ । ६७
६0 06 [9६ पकृता पो (कालो फला ततष्ठतत [ड आक्ीलान (1९ क
ग्नि दल्लापत्त्‌ 9 आपणात्‌, ६, शटा तल्‌, धृट पल्वल
काोप्पात्त्‌ आ धात सप्ला कराड 1 ८0 0 [लषन एज नाः 0
10९ पात्‌ रत क विन्य व्फप्णाो (सातल १404 260, ५0] 1).
(1111; 1 ८वाप1८ ४1४0 लाः पष्‌] 0६ ग [८षनः,

रक्नगिरि रमः)

शसू ' मम' गन्ध महयेद्‌ ्ञदर्वैः । पर्पटीरसवत्‌ पाश्य'


चकित" योजयेत्‌ ततः ॥ खतताम््ाभ्ह्ाटकम्‌ प्रकक' सूतमानतः ।
सता मृतन्तौहकम्‌ नौर" दग्धहोरकम्‌ ॥ पग्र वासकनिर्गृरडाव-
चाग्निश्रसुख्डिकं; । कुद्राखतजयन्तोभिसु नित्रह्मोसुतिक्तकौ; ॥
कन्यायाश्च द्रवे भाव्यः प्रतिवारं तरिधा तिधा। रदा लघु पुटे पाय
वालुकायन्त्रमधयगम्‌ । श्रग्नि' निरुधयर यतेन स्वाङ्कमोतं समुद्धरेत्‌ ।
चण `नवज्वरे रेय' माषमातर' रसस्य वैं॥ कष्णाधान्यममायुक्त सुहनत्ता-
त्राणयेज ज्वरम्‌ । श्रय' रत्रिरि नामि रमो योगस्य वादकः ॥
(14 1 १११ १॥ ,

411 (भयर पप्तता क त्न्यः तपते ताह 1 ६) पात


५ + ^... 27. 1, १.| ,
1 £ ९ [ल्पत सतप फऋलप्वा तत त पप्य या ता कमात (४४ 16
वलच्छणप्त्‌ कषयः आ कालता क्ता पोल [नृक्षरा क क
कषमं (राते कपाला ज सक्ाद पपताष), [ह्वल धा
[व {५ [14 [क्तत दत्‌ तर शण्ती द्रौ दमा, [५५ 1],
(ला सण्‌ दो पपत (त [आष्लाक, क) धु पार 11 1१1१ ।
पतला, सपात्‌ रतलोपे [दताल) [पी पष्ट वूापक्नाङ जा, ^]
{162 श! {9 0१ त्‌ (दल्ातन दव त सका तक्र, {11 111५111
{0 एप पाः प प्रभाक तालौ कप्त प्र [नत + वकदल्नतणि त 1}०
101104४४ दपा, क [पदपा्री, फलौ, साप्त, (11111,

1१
द्द रेसंजलनिधिः।
743, ¶प्ा०त३7००६) प्रक्ाषथतत, एप्त), उभति, 2912-0 €)
एण, [त-प 97त्‌ [92/06 10८ 28 € ४0 08
0078716 17 2 लयंएा6 गः ण (१९. १८294, ४०1, 7) भत्‌
1681९ एष फाला क 176 {व पण्ये ग =एष्प्छ भान (106.
806 260, ए ०]. {1}. लाः पिंश ४6 [ष्मौ77द्, 1116 776 18 {0 0€
९ 71दप3ल्त्‌. फाल ८००16 ङ 1०80 न 162४ 16 111660101116
18 ६0 € धण्छण तप, 2. 0 र्वथनल्व्‌. वाऽ ण6वाल06 =©प^68
78.99 {प्278 एदाए वपा८ा1ङ$, 12086, 6 1408, ६0 06 थव्श) 11 8
०७९०९६६०] ग [एणं > 7०2 (08 06416176 28 > 10842
ए8"118[६9 १.९ ०16 ऋं© पप्रटा 10८68568 176 लतं 08 0 तल &1४8
0 अ्छ्ीलः पं साधा क 1६ 18 04560.

नवज्वरारि रसः ।
एकभागौ रसो भागदयच्च शुदवगन्धकम्‌ । गरलस्य तयो भागाशतु-
मागा हिमावती ॥ जँपालस्य शरांशाख्च॒न्िव्ुदरनप्यदिताः
क्रिमिघ्नप्रतिमावव्यः कायाः सब्पैल्वरच्छिदः ॥ आद्र रसेन दातव्या
वरिकौका दिने दिने जो्ण॑ज्यरे तथा जणे समे वा विषमेऽपि वा ॥
निदन्तासौ ज्वरं सव्वै' दावो बनभिवानलंः ॥
40411041 "401" 2054,

(0116 ए ग फलालााक; {प0 ए 9 इप्ोएप, {0766 [8 0


४000196, {007 [0108 0 5 1.9118-1र8]1177, 2710 7९€ 818 ग 004०
86608 216 ४0 06 7ष्त्‌॒ प्ण्डलीलाः क्प [द्मा पं९€ 9 05त€
1100 01115, 0०6 ६५ 19 फला ७4८1. ६ 6७ 8] 80118
शष्पा प्रा 086, {प९6€
पाव्मैतोशंकर रसः ।
शदसतञ्च गन्धञ्च विषश्च जयपालकम्‌ । कटुत्रयश्च विफला
टकनच्च समां कम्‌ ॥ विमय वारिणा सर्व" बह्ममितां वटी" ददेत्‌ ।
08
चतुथखण्डम्‌ । ६८
सव्वषुज्वररोगेषु सामवाते विशेषतः ॥ नाश्येच्छ सकासच्च वल्लि-
मान्द्य च सत्वरम्‌ । ब्रह्मणा नि खतः पृव्म' पावतौशंकरोा रसः ॥
2८४”
.0८८८ 5 ८1५20/*८ 14564.

वृष्प्ण। व्सापि्ठः ा आला; प्रपाः, वटका) लातत


86९05, प्य, {11078194 प्रात्‌ एत ८ 0 0९ कएल ऋध)
2161, 81 11206 111६0 115, 1८९ 1 ४्९प्रंऽ 11 शल वणमा, 1४
0768 2] 8110118 0 {(षलाढ, ९87८८11४ ४1066 016 ०.6
2.४६6106त 1४0 ्रलाप्राधप$), 2860729; ©0प्रह्ा, धातव 1088 ° 21770८६6.

नवज्चराङ्प्परसः ।
करमेण छदान्‌ रसगन्धहिङ.लान्‌ नैकुम्भवोजानध दन्तिवारिणा ।
पिष्टस्य गु्ञाभिनवज्वरापहा जलेन सादं" सितया प्रयोजिता ॥
४1४८11८1 (८ 11260८४८6 +".
(2116 [षि छा पादाना, लक0 [ष्ठि त सपक ४८८ [हण
(दथः) शात्‌ णपः कत्त लाका #८त्त्‌त 1५८८ ५ १८ पफल भभा
टा) [9718 का प्ल तद्कतट्िन का 0008 क तक्ति क्न पणात्‌ ४?
11100 ग्र] भए पपत 7 कलह कल्यौ. ६ साप अ] तापमन
78ए 1, =0€ प८ट्ण्ट्णा 3 ४0 [€ कण्टक ४५ लालन ~
४० शात्‌ वप [पह क 008 क वा, ६० १८ एनोघ्त्‌ कधा नंकलत)
1165 1४ पशष ग क्ल, पला 5 0 {८ पषतााद्त्‌ £ ८ [तान]
71४8 ृपक्षानि, 4 ८८०परोफलातक {7 धा पाल्त८्ाल-भा्षः, द5५भ्‌‰
५५ (1) पमल.

उवरभश््लोरसः ।
रसदिष्कुलगन्धच्च जं पाल" सन्तं विभिः। दन्तीक्षायेन संमदं
रसो उवरष्हरः परः ॥ आद्र कसरसेनाथ दापयेद्‌ रक्तिमानतः; । नय-
{09
७० रसजलनिधिः ।
ज्वरं महाघोरं नाशयेदैव सत्वरम्‌ ॥ शकंरादधिभक्तञ्च पच्य देयं
्रयल्नतः। भीततोय' पिषैचचातु इक्ुसुरसो हितः । ज्वरभच्ञोरसो
नारा सव्मैज्चरक्लुलान्तक्षत्‌ ॥
१1८/*८४-044402 2454.
0०९ [क चलो म फलालााक) लाश, 8त्‌ इप््प्ा, 200
{11166 एष्ा+§ ग दाणध्ा 8९65, € 10 पत ४०४०0 1४7 ४06
०९९0९0४ ग 00४8 ग तृथ््, त 0866 1०४० 1118) 006 ८४८४
11 ९20४ 68४९.
-+060101021117761) {07 {5 16016116 18 1016 214 21161
1५1९९. [६ (पाट पावक], 9 090 {$ 068) (शला. 1४
15 1600888"$ {0 1६6 1166 ग श्ट ९9768, 00 ग ४2
2108) 01" ९०1 एल) ४ [11६८ गिन" ४17 16 0641616. 01,
0011९ स८€ "64 का आदधच" 20 (पात.

खच्छन्द्भमैरव रसः ।
पिपपलो' जातिकोशं च पारदं गन्धक' विषम्‌! वारिणा मर्दयेत्‌
खख रक्तिदय' प्रयोजयेत्‌ ॥ खच्छन्दमैरवो नाम मैरषेण विनि्ितः ।
नवज्वरं महाघोरं नाश्येन्रात्र संशयः ॥ |
9८4८८104 -61001*060 75८,

एपिप्रष्‌ पप्डपणन्नि्= ग णभ, 19६0818, (लाटा, इपर] पाः,


21त 8८०४९, 6 {0 € पत्त फा =नर्भद्यः 8271 17806 २710
118, ग {० एव्छड 9 पल्य, 696], 75 1601916 प्1*€8
08वषाव) ९ 08 ए70]6/ {१]6.

नवज्वरेभाङ्ग,श रसः ।
सगन्धटंक रसतालकच्च विमद्य संभावय मोनपिन्तैः।
. )

दिनदय
५ ४ नपिन्ते #

70
चतुधरखण्डम्‌ । | ७

वल्नमित' प्रदद्याद्‌ हन्ताकतक्तादनमेव पथ्यम्‌ । नवज्वरेभाङ्.


नाम्रेयः षणेन घन््द्गममातनोति ॥
01101111,
(110 [ष्ण 02 का [ताड पात्‌ नापो, पात्‌ एत वइ क
19४11 (= [८ 115, ५01. [) चव (0 06 पात्व्‌ धकद्लाास
पात्‌ तपा)श्८ल््‌ {0 [पनोपप ता क) वृर, शा प्ट 1८
1411111 1, पातं पा. त्‌ ' 11110 ए, पा 1२८४ त एलो, दम्ली.
1), ना ((2-षा), प्ट]; तपात्‌ एकान्व १८८.
111}; (ल्वा लात {न्‌ $) उता, 0४ प 1८ ष््रलप
[4गत])1 [पडा ॥
लतव, पाज" कप्मात्हक

नवस्नरेभसिक् रसः ।

णदुसूतम्सध। गन्ध नहं सास््रश्च सोसकम्‌ ¦ मरिचं पिप्पलः


विश्वः समभागानि कारयेत्‌ ॥ भहभागं विष दत्ता मर्हयेद्‌
वासरदयम्‌ । शङ्नवेराम्बुपानेन दद्याद्‌ गुक््ञाहय' भिषक. ॥ नव-
ञ्वर, मष्ाघोर धातुखं ग्रषणीगदे । नवज्चरेभमरसिंोऽय' मन्धज्वर-
कुलाम्तक्षत्‌ ॥
म 12 (८/ (१1 ९40 ८८410044 ११६५८.
1५५1114 (पापल 0 10, जोन [क लकष) |ल
पला पभा फते चप्राद्, त्वे वदना [ल [ष
(पपाद त कपल कन पटक, त ( 96 कपप्ष्तं पल्ला पी
पल्ल {0 {४ पत पलत पप्र {८८ कप्त, चकम वपल आ भट्ट
(ददी, दटजआतुणरलाहिः का वपष पलत, 11 दप्प्छन ५
119" + {५५४० ५1६ प पराप ्छ

मवञ्छरश्र रसः ।
रसगम्ती विषः ष्ठी पपिपपरसौ मरिचानि च । पथ्या विभीतकः
11
७२ रसजलनिधिः ।
धातो दन्तोवोज' च शोधितम्‌ ॥ चुणंमेषां समांशानां द्रोणपुष्योरसैः
पुटेत्‌ । वटो' माषनिभां कुाद्‌ भक्तयेन्‌ नृतनजञ्चरे ॥
0४01. 10011" 0(2/0 71180,

विपथ पप्तं ग पणाल्ठण्ड, अपापा, 9९०१6. रात,


10171811, 10891९9 =[्{धस, 00, वषधर 271 नकन
86९08 916 {0 6 77100९6 0606" शा 616 पाऽ€ ग =ताछाश्पड0,
वृप€ (6०ण०यापत्‌ 18 {16 0 € प16त 87 16६6त्‌ 0 120
(866 126 298, ४०1. {), 1४ 18 धाल€प ६0 € प्प०एव्व्‌ (पधा सर्द" 2110
1946 1160 11118) {० 78008 17 6179 692}. 11 ला168 289 2-
{४1*६.,

सव्माङ्गसुन्दरचिन्तामणिरसः ।
अश्वक गन्धकं सतः तोल्ैकौक' पथक्‌. णृधक.। ग्टहोत्वा
विषतोलादई' तला" तिन्तिरफलम्‌ ॥ एतत्‌ सव्भै' समं कत्वा मदत्‌
खलमधतः। इच्छतां याति तदु यावत्तावत्‌ संमदं येच्छमैः ॥
विस्तारे परिणषहे च गत्त' क्त्वा षड्धलम्‌। फणिवली-
दलान्यन्तगंत्तयां प्रक्तिपैन्ननु । परेषु ख्तकल्क' त' गर्तायां श्थापयेद्‌-
टृट्म्‌ । कल्कादुपरि ततुपर्शगे तावक, म्पुरयेत्‌ ॥ गत्तायां तु
ततो देय' पुटमारण्यकोत्पल ; । खााङ्नशोतलतां ज्ञात्वा समाकर्षेत्ततः
परम्‌ ॥ सूतलिप्तदलः सादं'कलत्र" खलं विमर्द येत्‌। तोलादम-
खत चिष्रु7 तोला तिन्तिरौफलम्‌ ॥ सखापयेत्‌ खल्वित' कल्कं
योजयेत्‌ गुच्रमातया । शङ्षेराग्यसा युक्त तच्चि तरकसैन्धवैः ॥
सन्निपाते तथा वाते तदोष विषमज्वरे। अग्निमान्देयर ग्रहण्यां च
तधा देयोऽतिसारिणि ॥ भोजन' दधिभक्ता च रसेऽस्मिन्‌ संप्रयोजयेत्‌ ।
व्याधपरादिक यदा कुच्थादुदक ढालयेत्ततः ॥ एष योगवरः ओमान
|५
चतुथंखण्डम्‌ । ७३
पराणिनां प्राण्दायकः। चिन्तामणि रिति ख्यातो रसः सव्वेाङ्ग-
सुन्द्दः ॥,
9,९८.०८८ 52८1912 ९0 ४10८८10040192 245८.
016 ६018" 1 शलं] ग 10762, इप्राप्रा, 20 फथठपाा$, 68610)
181 & {019 ग ध्टगा6 धात सातय 86648, 6900-1] ४1686 216 10
06 पात्‌ 4०७४नःअ०प्र15 ०१८ ८७व८८त्‌ ६० ० एला 806 त०8॥. (पऽ
18 प्ल {0 #6€ पप)9९त क] कदा 27 ०१26 1110 8 1298076; 71011
17९1 8 {€ 246] 16४68 816 #0 ए6 शव. 4 01४, अड वण्ह्टप]18
806, * 18 10 6 71164 कय प्ा ५०86 [68९68, ९0 ला९तव ऋध कल्यः
0676] 16४68, 710 801621.6त शा 16 ` {286. + 1776 21206 ग
00 एप ९2२९8) 00116८६6 70 [028पा-806, 18 ४0 06 1114160 प000
11686 16468. 4167 116 716 18 @न्ा0पा806त 214 ५८ हष्ठपात्‌
९0०1९64 ए‰ ८201800४ ग 168, {06 पा 1686 816 {0 06 {2 €11
01† 2716 00९७६ 77 81016 70. विशः 9 ६012 ग 26011४6
211व ©*0{07) 86608 681, 276 {60 6 015९त्‌ 1४1) ४18 00नव€. 411
686 26 [ल {0 06 एप07न्त्‌ ण्न पधा पश्लाः 211 10849
1110 71118 016 186 1 ल्ट 6801, 12086, 016 72९
4.0000]091101676--016 एकं 10 प्लषद्टाणं =ग क्प्टुलाः =[पा८6)
0०१११७९१ 1191९119; 00९९6 1008 9 ©" 12, त 100 -88.16
[† 68 {€.€ १४८ 0 20 €0688 07 {116 6081188; ला 19102
01" @1110111९, {€पथ व्€ #0 211 ९9९6888 07 ए. $, 174126867013 9110
पाश्म11062, वनाा66 0 ९171001९. [160 9०16 ९66 क्रा (प्रात्‌. [7 ६16
6९४ ॐ. पङ प्र060श्मनवं 8द्ा]060101 शा81112, ५16 0694 16 ६0 6
9281060. पा ९014 2 0प6व 71 =जला. 1४ 18 2. एटा
€९26108 7160166

चन्द्रादित्य रसः
तुष्ेन तुल्य; शिवजश्रु गन्धो जम्बोरनोरेण विमह नोयः । दिन-
[षि
क [रिपो [रषिषिििष्षषष मीीणी
मममममममभमषमषम\ \४\ आ ममम

+ऽद वणप ४16 &प६] †0 ०० ०पक्् (प ठाः $ ६00०४,

3
१०
8 रसजलनिधिः।
त्रयं मेलय तेन तुल्य' व्योषं ततः सिध्यति चन्द्रसष्यः । वल्लो विजैतु'
विषमावनम्बि दसेन देयो भुजगाख्यवल्ञयाः । दुग्ध हितं स्यादिह
खङ्षेररसेन रताषु च सेवनीयम्‌ ॥ तक्रं सगरभाज्चरशूलयोसु
द्रात्ताम्बना पश्यमनन्तरोक्तम्‌। रोधं वरायाः सलिलेन शल जम्बोर-
नोरेण वराजसेन ॥ अ्रपस्म तावत्र नियोजनोयमभवच्जन' निम्बपयोभ-
वाभ्याम्‌ ॥ तीदन' स्यादिह भोजनाय जम्बोरनोरेणए निहन्ति
गुल्मम्‌ ॥ दिङ्म्तिकानिम्नरसेन देय श्चोह्ोदरे स्यादिह तक्रभक्ः।
स्तम्भा मस्सिन ससितं परयः स्यात्‌ गुडो नियोज्यो बमनप्रशान्त ॥

(00111110. ८-1*08८,

एवप्] वप्रं€ ग दनणल आ11011816, ९कठपाफ; कात्‌ उपप्रा


216 #0 € ऋप0०6व {०द्6धाल) {07 ध1166 ०8, फा 11106 11९6, 8744
10156 श) 20 €व प्श वप्थात्रिध् ग 00९60 पन धप. 11.63
1908 7 शल ° ५138 10१6वाल06, पिला फा) 8 11666 ग 0606]
16, 116 91821116]. 11 218 {0 06 2 €0 ॐ 11016 रथिन
{802 1018 =106्वानाा€, 17) 6886 म णलः कर्लात6व का ४
8९088101 ० ८०1, प्रइ 7016तलप€ 18 ४0 06 व्ल प्ाघ्र शा7षल
11९0, एप 011 न एल्ट=श्षला 9 11६४€ कलिः {16 फल्वाला16&. [1
©08€ 0 {€$€ 9714 ९0116 ° > फ गा) 770 [€ श्ण] एफ; {118
11616716 18 ६0 06 00) 11 2206 पा९€ 804 इप्रा19016 वा,
गृध्या प] {16 १6९०९८० ग चर 0179128, 1118 106्वाला76€ एल70 968
60118000. 16 06७ ९0116 11 (शला 0 1006-6, [प
्शंलनं29 धऽ ल्वाला6 18 00 06 पणाः ध) 46८००८्६४०ा)
{11011218 21 #1€ ०त$ 0 76 0807४ 28 {0 06 एप००९व पाध 116
1166 ग 16४०8 07 0 9 प्ा009 त्म, 0126 का) ९1106
एप ; {1८ त 07 प] & 09५1४ 810पात` 06 00716 66
11:60 11 ९111060 पर्णा. (118 60116 =८168 &11108
(२. पात्‌ ग पाकाः 70 € श्एवनकलप), 2 पथद्ला क 1176. [चां९६.

74

चतुथखर्डम्‌ । ७५
111 लोकद्फदुल्फनणी कुलम, 118 0 ९ शोंर्ला ऋध) [तारण
(वरो{(कनितय) [पात८८ क =द्मााद्षनात्‌ पात्‌ लाता) 11८0, {16 ताल [नाट
ए४०।स्व्‌ पलत परत््‌ ऋपा कफल का. [६ नात एललािकाो ज
इतिालाा, ष्ला सद्र पण समात्‌ उदुप, कषा कृपरा तत {0 पर
11101:0505 0) एतठज्ला६ एकापि प्णपलौ इनालीा1८ः {0116 ४116
11110 ५1 (11 7 ८्तवाला10.

तलीक्यमोहन रसः ।
रसगन्धकयो माष" प्रतरक' कञ्जलोक्षतम्‌ ¦ शक्रश्च सुषत्मी चैव
धस्त.रकेशराजकम्‌ ॥ देवदालो जयन्तौ च तथा मण्ड कपि का ।
एषां पतरसैः शाण; श्रिलायां खल्येत्‌ पुनः ॥ शोषयित्वा वटो काया
त्वमेका राजिकोपसमा । विदोषज' ज्वरं न्ति तथा प्रबलकोष्ठकम्‌ ॥
तप्त॒तु नारिकलस्य जनल टेयः प्रयत्रतः। अँलोक्धमोहनो नाम
स्विपातहरो रमः ॥
4११८१९८ /८.0/(८-20 00८८90(( 2१८8८.
सि पलित र पदप प्पाव ऋधात [रणा । नागा, 6
+) 06 मल्व (लील पात्‌ [प्त ॥ पणा क्लुर ऋपा
प्रालाा), (ऋ शालो 1 £ [€ प द्ण्त्‌ जात [जानो 1 7 \४९{* 1४
01 ॥16 11 (1 प [न्तान्‌ प व्ल ७1 {४ [+] (काद : प
पनारी, तोप एतप्ापूप, तृ८क्छतवय, पणा, तात्‌ [क्रा
हा =पक्षछा) दा प = दकाल, [च पात न +
पाप्रजपकत नदल्कृन पदे {4 ‰6 पक्षे, =[{ लाान्ठत {एर्ला. काट +) १1८ (76
तका ६1 तजा (कलवा पः {5 1) ])( ताना}; 1)
पा५ [दला 4 1५ दलो ५ कलमा तलाश) भल 11 31)
1061111"

सौभाग्यादि रसः ।
सौमाग्याखतजीरपन्चलवगव्योषामयाक्तामलानिखन्द्राभ्कष्टशगन्ध
79
€ रंसजलनिधिः ।
करसानेकीक्षतान्‌ भावयैत्‌। निग्‌^्डोयुगभक्कराजकषापामाग-
पत्रोह्नसत्‌ प्रतकस्वरसेन रक्तियुगल' हन्ति विदोषोदयम्‌ ॥ येषां
शोतमतोव देहमखिल' खं दद्रवारद्रोक्षत' निद्रा घीरतरा समस्तंवारग्णा
व्यामोहमुग्ध' मनः शल्वासवलासकाससदहितं मूष्छौरुचो ठड्‌ उष जं
तेषां वे परिहत्य खतु्रवदनात्‌ प्रत्यानयेख्नो
वनम्‌ ॥

94४60८04. 2८50,

हिव, 800४106, 106६", 06 88165 (एं. 868, 886 100 इह, 0.०
82]{ [066८ शात्‌ अत्मा श्म, 8818, 866 [286 %88, 9०]. [17 (्गण्णणव्त
111 &078.1 व्श्ा्५68, प्रत्र, [शतप .ममतं, शशं, 11100>
प्त, 81 लाला 165९ 26 ४0 06 कद्रला 7४ 6वप्र्क
तपर्ा४68, (006 †0दलणालन ४णत्‌ इपब्छ६न्व {0 0022198 पपा
{16 }पा९€ ° {06 168९७ 0 €2९]1 ग {€ 70116०४ --77्पाता
11116 0112919 २९10क्रएरान दश्चः12) 02188६०, 211 @09/12108. -
11118 216 ला ६० 6 0246 {0 1868 77 पलं; श्या. 1४ ला
{6 त07€ {0 क € ८688 0 1€ {१66 १0870858, 2116006 ऋध] अल्‌.
8911010178 28 प्ाइप्९]] 066) शृल्शु0, वलुधिपाण 939, ९0पद्)+
1१५९०प६; मि ्प्रण्ठ 0४, 8प्लाशं०० £ 100, 21 (ऋ,

भुवनेश्वर रसः । `

जयाकं खरसच्चं व निम्‌ण्डो वासंके' तथ[। वाव्यालक' कर्जश्च


सूथावत्तकचित्रकौ ॥ ब्राह्मो च वनकार्पासो तथैव भङ्कराजकः ४
दन्तो च वि्ठता चैव तथारग्बधपल्कम्‌ ॥ सदेवामरं भण्टि तधा
तिषुरभण्टिका। मण्ड. कपणि परिपपल्लौ द्रोणपुष्यक वायसौ । गुच्खाकिनो
भैशराज स्तथा योजनमल्िका। असारशेति विख्यातो धुस्त रः
५९१ ~

कनकस्तथा ॥ तं लोक्यविजया चेव तधा खे तापराजिता । प्रतक


76
चतुथखर्डम्‌ । ७
काषिंकश्चंव रसमाक्लष्य भाजनं ॥ एकौ कञ्च रमं दत्ता मद ये्लौद-
दर्डतः । चण्डातपे च संगोप्य न्तोर' तत्र पुनः त्िपेत्‌ ॥ सररो-
चरच्चाकंदुग्ध' वरदुग्ध' तथं वच । प्रतयक' काषिक' दन्ता महये
पनः पुनः ॥ सुमर्हिंतच् तं ज्ञात्वा यदा पिष्डत्वमागतम्‌ । द्रव्याणेय-
तानि संचख वस्तप्रूतानि कारयेत्‌ ॥ दण्धदोर' चातिविषां
कुचिलामशभ्चक' तथा । पारदं शोधितञ्चव गन्क' विघमाधुरम्‌ ॥
हरिताल्ञ' विषञ्चव माक्तिकि' च मनःशिला प्रतयक' च चतुराषं
सम्म' चर्णेक्ततं च तत्‌ ॥ प्रचिप्य मदयत्‌ सवे गोषयित्वा पुनः
पुनः। सुमर्हित' च तत्‌ कुर्य्याच चाद्गरोखरसेन च॥ उव्याप्य
मेषज' दषा यदा पिष्डल्रमागतम्‌ । तिलप्रसाण्णं गुड्काः कारयेग्मति-
मान्‌ भिषक. ॥ तिदोषपोडितो ज्वरो मुच्यते श्रनया लस । न्नै
वालुकाख्व दैः प्रक्रान्तौ दौनदणनः॥ संपूज्य सख्वंष्टटेवतां खुत्वा
चाघोरमन्तक' । शरावे वारिग्ण धष विंशति वरिका पिवेत्‌ ॥
पोततदुमेषज' पश्राद्‌ वरं राच्छादयेन्नरम्‌ ! रसलम्नः वयुर्ात्रा
दद्यादारि सुगोतलम्‌ ॥ शरावप्रमित' वारि पातब्यञ्च पुनः पुनः।
सत्रिपातज्वरंचव दाहं चव सुदारुणम्‌ ॥ कासं श्वासश्च हिकराश्
विड्‌ग्रहश्चाश्मरो" जयेत्‌ । मूत्रस्लावविवन्धे तु दातव्य" चोरसंगुतम्‌ ॥
पञ्चलगछषतक्काथ दातव्य' च युन: युनः। रसोऽय भुवनेष्डरो लोक-
नाधेन निशितः लोकानामुपकाराय सत्मैसिरिप्रदायकः ॥

2/1 1/0 ८८11 (19 ॥ ९१०८१" १८६१६,

(2116 {(0];+ प पल्ला ल (त पद म (८ [1 [कलक {= + +


{त{र८1; 1) कतम, प्त कपप [ङ पोष्या त तो [ता [वु पधं
(7100 711 {176 ना एकदा; वपे ऋद्रााप्रु, द्रा प,
परो, = कप्ारक्ा लप्पदपःा दना, कप-प्ःपृभ

7
६ रसजलनिधिः ।
ए 11241-2/18, ताभि, त, 2140०19 82180607, 2111218, [६81109.,
खा, ए1718६ भाति, कदणरतप्रभष्नः ऋषा, त10118{0पऽ01;
वष्ट, छपा] [68812 1009०18, 28212112, {019८
तप्पा, [था ०१ क सो 108.
070 ६ग्‌& 71 एलं व्व्टौी ग धल णह म ५06 10110 फट
1805 15 पथा (0 6 गणंञल्व्‌, 371 नतला, पंपा 15 शापतः क,
81त्‌ 218 (8181). {€ 0016 710 5 0 06 80 पपा००९त 28 0
0786 8 [प्ण]. वपा फंड कापा 1४ 1979 1012 70 कलं ग
811 (1ध्गृर ऽपाापाछह ० णनाठपक १.6. 600प्भण7०६ 1 =60प]
वपथ ण पल्ला ४2 ऽपाए0पाः 7प००6त्‌ (०६न0७), कध श्भा
म) २४ 0706 {वपप्ा ५08 70 प्रलद्ा0) व्थ्लौा ग 17610626
पथा [दरा^ा119 (एव6) , ४1878) पप्स-ष्0प्र९2, = 0८2 =26071४6)
भपरल, छठनाा॥९, (गुणय [ए प) धात्‌ 1621, भात 0 पील
211 ४00७ श्वत त्‌ श, प्रलाः उपीलंकाघ न्त्‌ अप्त
०1९0, ४€ '्लणए०पात्‌ 18 छद्णण {0 06 ०९९ ऋध € 1प९6 भ
©ा2(7€त, छत्‌ 01966 17100 1115 80 श] ] 28 868, =फलात
50९] {118 त1580]1र९्तै॑ कधा ककल . 976 00 06 ाष्ला ६0 > [6
11086 00 15 16 ४0 € ९0०९6 का) 2 {1666 ग 000. 48
8007 88 116 900 ग #171€ ०6वाल€ 18 {€]४ 176 162 © 116
{221160६ 18 ४० € फष्ड116त शा ०0] पर्ल, 9० 16 18 0 06
2110९ ४० तातेपाद 0014 पथ्यः पछ ४० ४0125 17 फलोशा0६, 0णलः
81 0€ा 8217, {115 10606106 ©्ा68 {6० १७ ६0 91 € 0688
0 ४1€ 0166 0081098, 20618 शतत आला =इद्णएकाइऽ 28 ९0पष्ट,
2810102, 11600, 0001890 त ०्पलठा ग प6 ए "कः
3

8{01168. \४ € 2 £€%& 19 26060 का उप्त पा€) ५16 1066116


18 10 96 &19० 0 0011 21 0९९0० त ४06 एक्ट
( 12, एप, {६8/81 81872) दशप, 8 १९.119).

सतेन्ह्र रसः ।
सृत गन्धकटङ्गन' शएभविष धुस्त.रवौज काटुम्‌ नोल्वा
भागयथोन्तरदिगुणितिश्चोमत्तसूलाम्बना कुथान्माषवटो सुखाति-
18
चतुधेखण्डम्‌ । €
सुखदां सव्यान्‌ ज्वरान्‌ नाशयेदेष शिवशासनात्‌ प्रजनितः स॒तेन्द्र-
म॑न्नान्वितः । नारिकैलसितायुक्त' वातपित्तज्चर' जयेत्‌ । मधुना
श ्पित्तौख' ज्वर मंनाज्येद्‌ वम्‌ ॥ सत्रिपातज्चर' घोर नागयथेदा-
द्रनोरतः॥

9८८६९71 42"(2.1"75८4

(2116 [ष क दालक, त किचि उता, {पाः कृष8


(४८७ (णप कवा त दलम नदप्ठ्ला कषम त 80०5 का तप्याय,
114 आप पष पषति द्वप, 10 16 76५ 7ण)0ला {10८
कदा पाल पल्ल मू ककि तृपत्ा्ा परात्‌ कद्वत 0 [आ118, अञ
6 10) फलनि, सप्ला. (+ लपतत 9] आता ग शटा, 1४ १७ 10
9८ छोर्पा शणो साष्ट पम्त्‌ ष्ट्ला ठत्ठत्पा( पला 21 †८श्य ५५०
{0 इङ पात्‌ [प्ैवधाः, कती [ताद्ड पोतट 7 पत्रल व16 +
[प वपतु [हिप सपात्‌ पो हलः [पट पात्‌ [काट 111 1८५८)
(८ 1) ६1 प पकमत

अचिन्तमशक्षिरसः |

रसगन्धकयो राद्यं प्रक माषकंदयम्‌ । यङ्कशाखानिशु^र्डौ


मसह्‌.कोपत्रमुन्द्राः ॥ शं तापराजितामूल' शालिश्च' कण्टमारिषम्‌ ।
सरय्यावत्त: सित्ंषां चतुर्माषकसन्धिवैः॥ प्रतःकखरैः खक्ष
मदयेदवधानसः । सखणमाकिकमाषश्च दन्ना मरिचमाषकम्‌ । नेपास-
तास्रदण्ड नं दृटा सत्‌ कल्णलदुरति । बट सुद्रोपमा कार्य्या च्छाया-
श्व्का तु रक्चिता ॥ प्रधमे वटिकासिख्लः त्वा नवशरावके । शिवं
खसपनः' चव पूजयित्वा प्रणम्य च । वारिणा मोलयिल्रा तु पातु
देय च रोगिभे। खंदोपवासरचितं क्ताम्ते चात्यवक्ते तथा ॥
दिवीयेऽ्ि वरीयु्म' वटीमेकां टतीयक्ष ¦ यावन्तो वरौका श्या-
1
द रसजलनिधिः ।

स्तावजजलशरावकम्‌ ॥ ठण्ण याच्च रस' दव्याज_जाङ्गलानां जल' तथा ॥


लुलापदधिसंयुक्त भक्त भोज्यः यथेप्सितम्‌ ॥ लावपक्चिरसो देय
संसछलवः सैन्धवादिभि;। पथ्यमग्निवल' वोच्छ .वारिभक्तरस तथा ॥
शिरञ्चलनशलादौ तेल' नारायण्णादि च ॥

4८021110 8‰ ६६८ -7054.


(06 २ {018 व्ली ग प्लाछपराङु कात्‌ शापा काति पप)
प्राला ६०द्ता€ 17110 9211 (10र प1]ीप्रा€{ ग 10€न्लातक). #18
हा]1 06 [कपा 101 711 फलद ६ ग ४06 प्ो९€ म ¶्छ्टा ग ५6
{011 प्रा :---0111118- 18]; ८2242, =प1@पात, =णाातृप्
भृषं, शातंशाण8-इप्ाातद2, 00६8 गा पा19106 वता 160 3 8119, 10९8
{0 164119-092/08, 27त्‌ कापर४6 अपा]. र शभम) फी
1 ०6 0 प्ण 7 पल, 68९0, ग (0णुला 1188 अत्‌
0 फा 2 ९006 २०0,
प्राहम्‌ ९12, 27 प्र 8] 11686 771 9 8076-0
80 1018 25 {16 ९0प्र6पात्‌ ५०९३ 70 पान क्ल. वाला, 7606
1115 ग6 लौ 10 एलं 686] 10 06 क16 7० ‰ 818व$ 1966.
गु]15 6416006 18 रल ०९०९0९12 ४० 2 [तहा =इप्रिला10 0
{श्ल एलशूभणण्ठ, लणव्लंका6त्‌ कणत 6स्ाश्ाऽ+6व 05 विपरि प६, शात्‌
दण) पशा पतवर. (0166 इप्९}॥ 11115 27610 06 एला 0 #6
08, #प्न० 00 ¶6 86्८०पत्‌, कत्‌ 076 गा #16 क्त्‌--111686 एनप्‌
075801४९ प्४]1 ५01 कलः 9 ६116 प्र0€ ग 8तष्णा0618.11010. {1 18
76९८ 10 तपर पिन एक्र० ४0198 701 फलं हह ग ००14 पकण्ल मि
सल [9111 (ष्या 05 ६06 08प्ल © # (लर्न्षिण 08$* प 1९6 ग 1061
7 710. 8170818 21 80९] ७705 88 18.02 (8 8071६ 07 पप्र]); कण्व
९0] जरल" 8110714 6 वक्पुर {07 ५16 एप्ा9०8९ ग व्ल {7178
116, ४०1 66 पणं€व ऋऋ) लाव एएलुए्6व्‌ 070 =एर्पाि108
1 9 76]; 70 तप दगाशतलाकधं०, ग ठणपा8७ ग धल शला्नि
2 पणृल्ी06 ग {16 [क्लं लप 10. ८868 0 ्ातत771688 20 16242606
प्]001118 ० 06 कष्धला0§ 16 पाध) ९} 01) 88 11812 $2119
{8118012 18 ©018146760 8१] प्प

80
चतुथंखर्डम्‌ । ८१
उचरघमकेतु रसः । `
भवेत्‌ सम' सृतसमूद्रफेन-हिङ्ग्‌,लगन्ध' परिम यत्नात्‌ । नव-
उवप वक्षमित' चिघस्रमाद्रीम्बगणय ज्वर-धूमकेतुः ॥
९10, -८4- (17/22/1८८९ 2101804.

स्तात] वपो क पलल, (काोतृल्यात्व्‌ अलारत0, [प1ा1दप्र]


(ऋध); भात्‌ कपप € ६0 [९ एपष्त्‌ कह प १४४३ प्या
शापस्य [पाद स्पात्‌ व्ह पा [5 पाट पवन 1 फल, म].
{५ 15 8 छतत अोद्वल)९ त पोरपछ प्तप,

खरोरामरमः ।
गन्धक' पारदं सुष्ध' मरिचश्च त्रिभिः समम्‌। वोज नैकुम्भक
मय ` दन्तोक्षाधेन यामकम्‌ ॥ दिग्‌.्नः गलविष्टस्भानिनलमामज्चं
जयेत्‌। कथित रामराजेन साकैतेथेन भौमता ॥
97.6८, "1014 "८६.

(110 | त प्रललाप 726 कद ज इप्रापान काल ष ल पराप


लत शवात्‌ धात कृष्त ा सणि -5लश्न वठ्‌ (0 [€ न्व्‌ (कहकह
{7 हा, कपल पा हाल वल्कला क वापिः अपात्‌ प्रद्तृत +
19||; ४ पत्त पो लेह सप्तो, 1६ सप्त उकालो थकला
()) 4९, [क्रा लकषट, सन्त्‌ वाद्यत वरात च प) कवलत 1 एना, पि
५४२1४ १५।{१६ { दिुत दधवाप्षलुधात 1 ^ +ना

प्रचग्ड श्पर रसः ।

रगत" पारद' गन्ध' मर्दयेत्‌ प्रहरहयम्‌ । सिन्धुवाररसैः पश्र


भावयेटेकर्धिंभतिम्‌ ॥ दातव्य तिलमावया गद्गवेररमान्नितम्‌।
81
११
दर्‌ रसजलनिधिः ।
उदेग मस्तके तैल' तक्रञ्चापि प्रदापयेत्‌ । प्रचण्डं शबरसंन्नोऽय नव
ज्वरविनाशकः ॥
(2) (10041146610401"८ १,५5८४.

प्पप्म वुपठपप्नप्तठ ग 9९०० पलप, 9 उपप्रा ४6 10


८ एत्व ६0067 {07 अर= ताा8 870 इपर 166{6व ४0 0118 एषा
011 {16 }ण८€ म प्रपातं 16888 {0 21 प068) त्‌ 111206९ 170
[9118 ग ॥16 826 ग 2 इला 8660. =^ 6८0 णाथ 0006
त्‌ हाणद्वजः ०९. [7 ९०8७ ग त8801664016 इलाह 1" १06
१०4, 1६ 15 ६0 ४९ पन्त पध 8०16 ८0011१६ ` गा, - क्त्‌ पलः
01117 80प्ाव 29 7" €लन०९५ ०9 वा४. (05 06ताला०6 ९6६
18 ९9.-]प्र.

चरं श्वर रसः ।


रसं गन्ध' विष ताम्बर मर्दयेदेकयामकम्‌। आद्र कस््ररसेनैव
मर्दयेत्‌ सप्तवारकम्‌ ॥ निग्‌ख्या; खरतैः पञ्चानूमर्देत्‌ सप्तवारकम्‌ ।
गुच्छ कादरसेनैव दत्ता हन्ति ज्वरं क्षणात्‌ ॥ सुशोतलजले स्नानं
लग्णाथे' च्लोरभोजनम्‌ । आखच्च पनस्च॑व चन्दनम्‌. रुलेपनम्‌ ॥
एतत्‌ समो रसो नास्ति वैद्यानां हृदयङ्मः। एष चण्ड वरो नाम
सव्भैज्चरङुलान्तक्षत्‌ ॥ | `
(004८5141 20180,

प्प्‌ पप्भाप्त्र€8 ग पलाला, इपर, 26001४6, 20 ९नुणथ


€ {0 06 प्प)०ल्व {06६6८ {0 166 [जया'३, 016६6 ४0
0118. ए718* 07 86९) #17068 60९] ऋ {116 तपा ज € 169४€8
० आदाता, 2४ 4 हंणदटुलाः वात्‌ कला 018त्‌6 11000 [णा18 गा
प८६ 7 धद 660. ^ (८०णुध्णला४, 21006 1प९6.. 088४0

82
चतु्थखण्डम्‌ । +=
171 ९01 र््ण॑लाः शात्‌ नलः ८००7 2९६ 018 278 ६0 ए€ €७०१९त्‌ ४0.
011 18 {0.06 ध्षर्छा, ल पष. "ऽ 6्तालं०५ ९पा'७३ 21]
8018 0 {€$ €]. ए थः 80010,

जिपुरमेरव रसः ।

विषटङ्वलिम्त च्छटन्तोवोज' क्रमादड । देन्ताम्बमदि त' यामं


रसस्तिपुरभेरवः॥ वल्लो व्योषेण चाद्र स्य रसेन सितयाथवा ॥ दत्तो
नवज्वर हन्ति मान्दामानिलशोद्त्‌ ॥ हन्ति शूल" सविष्टग्भमशंसि
क्रिमिजान्‌ गदान्‌ । पथ्यः तक्रण भोक्तव्य रसेऽस्मिन्‌ रोग-
हारिणि ॥

1001470 81020490 *454.


00116 [081{ ` 2९0पा#6. क्र 10818 0085, 11166 102.105
शप, {0 [ष्व8 ग लंण09087 87त्‌ ९ 10108 07 @10६01-866व्‌§
816 ६0 00 ००९ ध0द्6ान {0 ५066 [ना18 £ © त०८०तन0)
0 १४०४१, 8 10246 1010 17118, ध11€6 928 17 611६ 68.९11
4600701082117706018, {00दव्छ कां} तल्पा ग 21116 10106 ; 0
शर्क 00117. [16 †0 06 शोरल कऋात एलः पणर, गुणेऽ ए९ताला०८
भप68 प्रक फध8;) 17016800, 6, तत; न्प्ा९ा66)
1011689 216 01128

'उदकमच्ञरो रसः |

सूतोगन्धष्टङ्गएः सोषणः स्यादेतैसुल्या शकरा मत्स्यपि्तौः ।


श्रयो भूयो भावयेश्च विरात्र" वल्लो देयः शङ्वेरस्य वारा ॥ सम्यक
तापे वारिभक्त' सतक्रं ठन्ताका्यं' पष्यमत प्रदिष्टम्‌) श्रा वीत्रं
इन्ति साम' प्रभावात्‌ पित्ताधिकैय सदंणिवारिप्रयोगः ॥
88
द रसजलनिधिः।
1 115८
८404द00-111012200
(11 [त व्वला ग फलालपकक इष) 0679) कत्‌ आद्९19,
पत्‌ तपाः 95 उट 976 10 96 पा086 {060 7४) ६०९
[€ क एतोपद्ष 0डीौ पणत तवत्त वा ४16 शा 10 विश्न णत्‌ ता
0])€ा। ६:८८ 8६ 770 (8 {0100688 18 {0 € २676966 28 11875
{110९8 :॥5 10581016 आ (द०या€ ग ४1166 085 (72 00018. 1118
21९ 01 ६० € 78५९, ध166 ४८ 7४ ला 00, 69610. 4 660008101-
पल 1016 वात दी्ट्ल-पं८. 17 06४6 18 ल म्लः धभृतं०४
€ -ण6्तानं6) ४16 (एषा 36 {0 प्णरह 00916 ८166, 82.01.8६6
पप्‌ः ल्ग कल, एषलनपा, पणत्‌ दष्टं (एतश). 10
€२९९६8 ग [तदाः [तपाः ९० एलः पए 16 169; ० शुणु 8
16९ ° एश दुग पण 1६ (05 एव्वांल०८ लप +0लाा18170
{6१९१ प्ल 5001.

तंलोक्यद्‌
म्बुर रसः ।
सताकगन्धचपलाजयपालतिक्ता पथ्या वतिविश्च विषतिन्दुकजः
मर्माशम्‌ । संमवयं वजि.पयसा मधुना दिगु्छस्् लोक्यङ्‌म्बुर-
रसोऽभिनवज्वरघ्नः ॥ ` |
1141८८6/0-0001000070 2454.

एवाप वपश्प्प्< म €ासा)$, , ऽप्एापा, 0000€, 77181},


९000 8९०08, [धपितं, पतत, 9 पपत -पगाण © 816 {0 8 11006
का ६06 पपा 9 शण, णत्‌ 8त6 300 0118 ४० 1908
1
फल ४, 6200. 1 0९३ पथणव-कथ्०, ३ †भूर्छा न्ना 0076.

गदसुरारि रसः ।
रसवलिशिललौषव्योषतास्राणि तुल्यान्यथ सदरदनाग भागमेतत्‌
प्रदिष्टम्‌ । भवति गदसुरारिशास्य गुज्ञादय' तरै क्षपयति दिवसेन
प्रोदमामज्वराख्यस्‌ ॥
84

चतुधथखर्डम्‌ । ८५
, क 00८4-011/7
८1" 2*0454.

[रतप] तद्रा ग लला, उपा, एल्गृद्चयः) 1700, ध्रा


006, लोपश्च, सात्‌ 168त्‌ ,४76 ६० ४6 ए68४त्त्‌ कात पन्या पव्‌
11206 110 7118, {0 8०8 71 ला 0, 6६.९0. 1४ लप 8001
17160876 {€षघा 0 ४ इलां 0ण5 ६९70

, क्तेमेश्वर रसः ।.

श्डसूतं तथा गन्ध' सूतादेविषसंयुतम्‌ । समस्त' मदंयेत्‌ ताल-


मूलोनेोरेस्त्राह' बुधः । पूरयेत्‌ कुपिकान्तश्च सुद्रयिता विशोषयेत्‌ ।
सप्तभि ख ्तिकावस् वेष्टयिला तु शोषयेत्‌ ॥ पुटेत्‌ कु्भोप्रमाणेन
खाङ्गश्योतं समुदरेत्‌। श्टहोत्वा कूपिकामधपादेभिः सद विमर्दयेत्‌ ॥
्रजाजो जोरक' दिद्ग, सल्जिकारज्गणं शु तम्‌ । `गुग गं लुः पञ्चलवश
यवक्षारो यमानिका ॥ मरिच पिपृपलो चैव प्रताकञ्च समागतः ।
एषां पुनः कषायेन भावयेत्‌ सप्तधातपे। नागवललो दलयुत' पञ्चगच्छ
रसेष्वरम्‌। ददयात्रवच्चरे तोत्र कोष्णः वारि पिवेदनु ॥ त्तेमेश्वरो
रसो नान्ना सन्निपातप्रकोपजित्‌। शोतज्चरे दाहपूव्वः गुर्मं शूले
विदोषजे ॥ वाज्छित' भोजनः दद्यात्‌ कुब्धाच्वन्दनलेपनम्‌।
तापोद्र कस्य एमन' वलाधिष्टानकारकम्‌ ॥
16000125 101401*4 2*445८, ,

(० [8 686) 0 णलालय)फ21 अप्पा, शातं ०९ कष्ठ


8601116 216 {0 06 086 .+0दकाला {6 प्ा-6€ 5895 1४1 116
†प्रो९€ ग पाप]. 16 ९0ण्ण0पात्‌ 78 पला ४0 € , तलत ` 2710
169६6 18146 > 21988 00716, 0 ्ाच्छ18 त 8 0कदृप््ण थापा
(868 0९९ 259 ४०]. [)}. &००ग्‌न्‌ कथलः 160६, 16 (करणता
18 {0 06 10136 ऋऋ] & वृप्श्ना््कि, त्वपर 0 7 ग 6४८ 0 ४76

85
८६ रसजलनिधिः ।
{नाना -णिभ्लुर [वला [द्य पष्प उणकतितदो इथ
[६5]841-2, 001, क्दद्पापण) ए 581४६ (ए, 868-8218. 10८६ -351६,
त्‌» 5४1४, &1{-क16, वात्‌ इ्ाा१870, 88६, 866 1296 283, ४०.
711}. 41] (656 "€ पण {0 06 पपछन्व्‌ एण्डुव्णीलः ४ात 8016666
६० प्रधा)" {107 ऽश्ण्ला प्रि पाण ८06 66000 गम ४16 8धाा6
10167 ला४6, (४2, ए1४व६ 16९, 6६९.). =ऋत्‌ 846 160 गाङ 0४६
7402015 10 कला, च्छा, 1६ 18 ४0 06 पला सपधा २ ए९६्ल्‌ [4
1 18 9 पलक 2००१ फल्वानं०७ 71 †९प्र€"ह तप€ ६0 91 € 0688 0 ६116
{1166 १०३28. 10 1981 98, 07 9 फो] शा 06, ४8 णस्व०९€
{5 £० 0€ {था प्ाध18 11४४६ रम 0 करणलयः 075 510 2150
०८ 7९८१९ 7४ २ एष्टा ($€ ग शल, 01९1 18 2607060
{1 9. इला891011 9 16४, 10110कष्त्‌ 0 ४0४४ = €०1वा1688, 810
711 धणा708, 2110 66116 व ६0 श्रा ९6६6688 0 {176 111"€6 0081188,
4ला. {गत धऽ 6वाल०6 ४16 णष्मला 109 06 2110क्ल्वं ६0
{17९ 016, 0 178 11112. 15 900 7छपात 9150 ०€ 8116016
धा उत्पाता 7४5६6 शात्‌ कला 60011 =पाटपला8. 1118
15 {0 ष्टो 176 न्ध 1) 118 000 त्‌ 11८6866 2
3711011

रसराजेन्द्रः ।

प' शुद्धस्य सूतस्य पल तास्रमयोरजः। अश्च' नाग' पल्ल' वेङ


पल' गन्ध च तालकम्‌ ॥ पल" शविषं चण `सव्वैभेकत्र कारयेत्‌ ।
मह्‌ येत्‌ काकमाच्याश्च श्राद्र कस्य रसेन च ॥ मातस्यवाराहमायुर-
च्छागमाद्िषपिन्तकेः। महद येत्‌ भिन्रभिन्न' च विकटोगरम्बभिस्तथा ।
सिदोऽ्यं रसराजन्द्रः सत्रिपातज्वरान्तकः ॥ गुच्ामात' रस दव्यात्‌
सुरसारससंयुतम्‌ । मेघधाराप्रवाहेणए धारितं वारि मस्तक ॥
श्रनिवारो यदा दास्तदा देया च शर्करा। भोजन दधिसंयुक्
वारमेकन्तु दापयेत्‌ ॥ |
86
चतुथ खण्डम्‌ । ८७
(२५5८-141€12012*4.
एणाः {0128 771 पलटा, स्क्ठी, गं लाला, ९न06ा, 17011,
71168, 16४0; #70, आपा, 21 200111६6 @ॐ*€ {0 06 (ना) 06 €
01) 116 ]प५९8 ग (इपाठो 211 ह1दथः, २० ला उपा} म्यल्त्‌
0 0112"ए2119, फा, 106 1168 ज 10 ्र#& 8, 10४, 16४९०९६, ९००४,
81 प्र10, इप८८९७9प्धृ$. [६ 18 ला ६0 9€ प्००€त्‌ धा {6
५६९९०९६० ग पत्र, क्त्‌ 10दत्‌€ 16 115 ०6 79९ त कला,
९2९11. [{ 18 {0 0९ पषा क्री =11006ङ़ शात्‌ [1८८ म ॥प]88 168 68,
(;०1व्‌ ला" 77 (काला 18 ६0 06 106८5887 0016 0 116
168 0 16 क्प्ला धल 16 {७ ६16 06्वाला९. अप्त
15801१6. एध) फ्कलिः 8 0प्त 06 दोरा 80 पवा 11 1प्ला86
068४ 18 {61४ 31164 ८८ ध्रा =८पात 87 ०पाव्‌ 180 € दाणः,
071} $ 0106 & प्फ.
साज्निपातस्ध्यरसः।

रिङ्क,ल' गन्धक' तास््र' मरिच' पिप्पली विषम्‌ । शग कनका-


वोज च स्षच्एचर्णनि कारयेत्‌ ॥ विजयापतरतोयेन चिदिन' भावयेत्‌
ततः। दिगुच् पणंखण्डन अ्वाक्राथ' पिकदतु ॥ निहन्ति
सत्रिपातोलान्‌ गदान्‌ घोरान्‌ सुदारुणान्‌ । वातिक' पैत्तिकञ्यव
पभिक' च विशेषतः ॥

94120111004/८0 5094८, 2५8.


वप तप्पा म लंफ्रभष, अप्रा00प्राः, ९नुणएला, फक्त ९118,
01100811, 2९07166; अपा, 97 0]ध्टुर =तवाापप्ा 86648 (ध ]ल्‌
00९५९6५ ६0 60 ततणषद्ौ 8 11666 ग व 00) 91८ †0 06 पणां २९७५
10610€" 311 8अप्र]€९६६व्‌ ८० 008/%४08 16 #16 १८९०८६०
0181089“ {07 {11166 ध्68 त 1018046 1000 [गभ118, ्प्र० 808 11
एला) ९8९. {718 =`णव्वालं16 386 {0 € पथो शण) > 10166 ग
06६ [क कर्णलिः क1100 9 {1016 ० ६16 १९८००६० 0 91112 168.6€8

8
टट रसजलनिधिः |
18 {0 € ताना. (115 10€तां०711€ न1€३ {<ज्लयाः वा16 ६0 क 60९8६
7 {11€ ६1€€ 0051105.

1 , विदोषनोहारस्घ्थरसः ।
रसेन गन्ध' दिगुण' कछंशणानुरसैविमदयीष्ट दिनानि चन्म ।
* ¢ = ०९ कञ्ि
स्साट्टभागन्छ खतः च ददयाद्‌ विमहयद्‌ वदङ्किरसेन किञ्चित्‌ ॥
पिन्तैसु सम्भावित एव देयस्तिदोषनोहारविना
शस्य : ॥

2474050 040-20100410"02 81/7"#/4 1"८15८2,

016 [9 ग एरय त्‌ क्र0 [08118 त इपाप्रा 9.16 10 06


7110064 ६0216 ६0 {०चा। 2 10 (]ष7 =(01ध्ृर 004९1). (18 13 ४0
€ 006 1 116 आ) {07 € 211 १४8 -शा1#1 116 ]प166 0" व९60८-
00 ग (प्र, 271 व16, ना पपाद ध 1६ 8९०४९, हव
{0 ०06 अंद्टध्ः एप ० ४16 लष्ठ, 20 आप 16 70016 ॥०४
{07 9 810 1116 का 16 166 0 १९९०९६० ग स्र्प्र9 10018,
210 {€ अप्रणच्लः 1 ४0 कराः कप) 106 0116 ग 81), ` 0087,
10686001ए, @०९४, 1 10910 (फलः 0० प्न), 810९688९]. 12086,
016 17 77 एथ 0६ 11 €ध्€8 {€©] वप ६0 1 ९2९६688 07 {1€
{111,€€ 0081128. ।

` प्रतापतपन रसः ।

गन्धकं हिःल' ताल' सूतक लौदटड़नम्‌ । खपःर' सजिंका-


क्नार' माज्जि' हिद्गः.
ल'समम्‌ ॥ रसेन मितः पिण्डः निग्‌'्डी-
दस्तिश्ण्डयोः । अष्टयाम' पचेत्‌ कुप्ां निरुध सिंकताद्वये । ततः
सिद्व समादाय रक्तिकामाद्र
केणच । सन्निपातविनाशाय प्रताप-
तपनो रसः.। दधिभक्त' तधा टुश्व' छागमांस' च भोजयेत्‌ ॥ `
66
चतुधंखर्डम्‌ । -।
"470८-६ 02८10 21501.

५0१8 वृग्र् 68 त अप] प्रा, लो 11190815 गानू701€ा6, लाटाः$)


1, = 00दड, 08970116 ( 0ाः 716८ ); 81२81021, 000१९८५०
10811118119. 2.71व भ (1017 16 86601 ध०6) >€ ४0 6 "96
1026706 श्रध} ६116 प९6 ग 16१६ 0 117पाता. 116) ८५९;
{€ ९00] 18 ४0 06 प 1060 & 0117 अवल €, 904 इप०१6९6व्‌
0 168{ 707 {कना {गाह गाइ 0 1168718 0 {16 पव्‌ णव ग
081८४ 18111811 (866 [828 260, ए 01. 1.) शर€ 0पा 006 06तालं९
प्र0७) 16 सनान०16 15 एर्6८४ङकग 20०16 श्न 12व412010 0 1604.
1208९ 06 18९01, ४0 6 प्श श्राप धा02ल' रपा९९. [+ ला68 {6
006 ६0 911 €6688 01 {16 {1166 ००७18. 01--€पाव, 01560 ऋऋ
००16 ९6, 7 पो, 0 8०0. 2०९5 11684.

सख दैत्यारि रसः ।

तास्रशण्ठयरकंमूलानि हिनिष्काणि थक्‌ एृथक्‌ । रेक्यतः पञ्च-


लवणात्‌ पल पिष्टा पुटं ददेत्‌ ॥ गन्धंशशङ्भस्मानि वेदनिष्कमि
तानि च। देवदालोरसैः पिष्ट तिदिन' केकिपित्ततः॥ सखद
भत्यापनुक्यध ' वज्ञमातां प्रयोजयेत्‌। दभ्रा समर्दयेत्‌ पात्रं
जलयोग' समाचरेत्‌। पथ्य तं सिन्धु सुह इन्त खञ्जरगोस्तमो ॥
91०९4 -50८22८4/ 2.0" 245८.

प्रा ४ {012 ह्वल ० (गुनः, शण, 8० 1004 ग ध्नपछ एशि


2100. {0 ६0188 ° € € 88168 00120116, "€ {0 ०6 "1706
02" 2० 06४6 0 एण. ला फाठ प्राधा 11 ` पलाला,
पापाः 9 प्लणशरकात्त्‌ ठउ०ाल0 आल्‌], 006 ६018 70 कल, €8८}9,
21 ए) ॥16 1016 भपण =कांधैा 176 0९८ ग १६९२१81, 211
श {07 11166 धरण का € € ग 06४९८,
शा#}6न# {६ {0 {18.-ए
[166 868 77 पना ग 75 छल्वाला6, (थिह ऋध) लयात्‌,

89
१२
€.० रसजततनिधिः ।
पऽ & 8107 ६0 ॐ शग्राप]धद्छपऽ लशव अत 66111 ग
९०14. णाव र्थ") 17 {0नला#8, 18 10 06 =ए0पात्त्‌ प० {16
09६, 11 16 {लल्‌8 16६ कर्दः पभ 96 1061676, 016४
लभनपी<त्‌ एप, 0८ 581#, [पो९€ ग पपत, शष्ट ९16, 08.168;
216 2181068.

पञ्चवक्तं रसः । /
गन्धं शरङ्मरिचि' विष धुस्त रजद्र वैः दिन विमित श्ष्क'
पद्चवलो भवेद्‌ रसः ॥ आद्र कस्य द्रवैरैष दातव्यो रक्तिकामितः।
सन्निपातज्वरे देयो घोरे तदोषनाशनः ॥
-(120114-0८1८6८1"८ 1*25८.

पप वपश्ा््6 ग उपाापाः, लनल, 00183, =108116708)


271 8607166 316 ६०06 एप्र06तव 0 €" {07 00€ ०8 पध) ४८
एप106 न 00४8 0 वााप्पा2, 810 =1पद्त6 100 0115 .00€ 12 उ
७120४, 62611. (षद्ल 111 1006 271 1प166 ग 10615, 1४ ला 168
ए17"प[लाौ {6 व्6 †0 श्रा € ९९७8 07 {176 1766 0081188.

वैदयनाध रसः ।

शाण गन्धमथेश्वरस्य च तथा छत्वा दयोः कजजलो" । तिक्ञाचुणी-


मधाक्तमेव सकल" रौद्र तरिधा भावयेत्‌ । पञ्चात्‌ तत्‌ सुषवीरसेन
नतुवा काथेऽमले त्फले संशोष्या गुडिका कलायसदृशौ कार्य्यौ
दुशरैयल्नतः ॥ न्ञात्वा टोषवल' रसेन . सुषवोपत्रस्य पणस्य वा ठक-
दिविचतुःक्रमेण वटिकां दद्यात्‌ कदुष्णाम्बना ॥ न्ति शूलनिचयं
नवज्वर' पाण्ट, तामराचशोधसष~ यम्‌ । रेचमे च दधिभक्तभोजनं
वैव्यमाथरसनामक हि तत्‌ ॥ | -
90
चतुथखण्डम्‌ ८१
6 ८९/८४ 12८4८4८ 2८८56

116 पा ६०8 7 लटा त प्रलया पात्‌ अपीप्रा, त्वटा,


०10 {0 ०९ 709९ कल], वात्‌ एत्वप्ट्ल्त्‌ ४0 पाणां ता प्ल [6कतल.
ड 016 {01४ ग [0क्वलल्त। ्णपप्तं ऋपा 1६ 1६ 3 न्ैला ४० ९
श7]९५6व्‌ ६0 एण?" णि" ४1166 =भाठः (शति =ना6 पं८८ ग एल
106 0ा' प्रप9124 शवात्‌ पप्त्‌९ ४0 ]7115, =एक्0 ८5 71 नन,
8801. [1 18 {0 € पूना ऋध। ६16 ३प८५ ° 16५१©७ 0 [श्लुः 106
07 0 0606] 168१४९8, 271त 2 11९6 ० 70६ ल्लः, प्रश्ण ए6्भपत्‌
10 16 क्प्ा6 त ६16 १०8६71४8) 016, ४५७, 166 0 तपा २7 एणा
0 ऽप]? 1071118 10४ 06 हष्र्या 2 त्‌, 1 (पाठः ध] 9 011८;
पथ, शालाप्रा2, ध्माता ६0 1०कत्‌, वात्‌ वाणा$क. [11 ९४१९
४116 वप्ता ग घात 161616८ 18 नगा ०प्त्‌ एक (00 प्रलौ त धा
110 6पलाा॥ 9 ध€ 00८15) प कथत्रला४ ४ ६० 96 पाछकल्व्‌ 9 ६१६6
00116 ९५ (07 1256९ [1लुप५त्‌ 70 1४), 15तव (11 लण्‌,

प्रतापमात्त
ण्ड रसः ।
विषद्िद्गलजेपालटङ्ए' क्रमवर्धितम्‌ । रम; प्रतापमान्तं
ण्ड;
सद्यो ज्वरविनाशनः ॥

(4८4404८ ५८४८८८१०८ ११८८५८५.


0116 [५५1८ ^ ४८७५९, ६० 14.213 11 1 +), 3), इ,
0001 ६6645 धात्‌ [फा [ष्णि त [तड आट ‰ ८ तप्त
10016 ध प्छ" शात्‌ पद्वत्‌ 1110 [14 काल हठ 5 भल,
08८1, {६ लाल स्कल शला कता,

श्रसृतमश्रो रसः ।
हिक्रल' मरिच' टङ्क पिप्य विषमेव च । जातौकोध' समं सन्ध

{81
ररह [आ "
९२ वीप |

जम्बोराद्धि विमदिंतम्‌ ॥ शगुच्छ्ादय' चथ' वापि प्रदेय' सान्निपातिके ।


कासण्वासौ जयत्याश सव्वेश्वरविनाशनः ॥
11017 "६६ १2401 2४ 225८2. च

पप्र] वप्रश्णप्िप््छ 0 व्रा 0ष, 1८18, 008, 1017009),


2९01116, धत 1 -108108 216 ४0 € 7पछल्त 06 का 11116
1४166, 97 71806 180 71118 ६० ०7 ६1.86 7905 10 6116 69८0,
1४ 06 {8पलः तप्र ४0. ऋ € 6688 ० 6 ॥1166 0081188, ९०00,
25118018; 876 811 8016 07 {€ ला.

सतुविघातन रसः|

शदसत' तथा गन्ध' खन्ञं तत्‌ कज जलोक्ततम्‌। अश्वलोहकयोभेस्म


तास्रभस्म समं समम्‌ ॥ विषतालवराटो च शिला हिङ्लचित्रकम्‌ ।
इस्तिशण्डो चातिविषा त्रषण' हेममाक्तिकम्‌ ॥ चुं ' विमदंयेद्‌
दरवैरा कस्य दिनत्यम्‌। निरुरोविजयाद्वावैस्िदिन' महंयेत्‌
पुनः ॥ काचकुप्यां निवेश्याथ वालुकायन्तके पचेत्‌ । दहियामान्तं
समुद्य मर्ह येदाद्रंकद्रवैः ॥ खतुग्विघातनाख्योऽयं रलेनद्र
सत्रिपातद्त्‌। खतेवत्‌ सत्रिपातात्तो जोवतेयव न संशयः ॥ `
2/1.1604-2107 0८400042 105८1.

(006 एश ण पलाला शाति 076 एषा 9 शपा 216 ४0 96


11006 026४067, 8० 112त6
100 2, {21811 07 018८ 0061,
क संल) 15 ४0 06 गपा
इ९व्‌ 0०5 [षण छट ० ४6 ई०ारकण् :-
10168, 11.01; 0070060" 2600106, गग716110, (01 8161], ए९वा एक,
(ता, 1004 9 ल्श) 1000 ग 1095 -81प्101, अ्0818.
2०0 हप. 1161 (प ४06 €60ण06ण०त। 01 {116९ ध9$8
९८} पपप्॥ ॥16 [पाध 0 पल्ट्व्छठा ग ह्रल, पोदपप्ता

92
चतुर्थखर्डम्‌ । ५२
16४९४, पात्‌ 1९कर्ठः ण माद्र (पिला कप 1 1 तवत ६ 01:४8
0०६1९ वणात्‌ [6६ 11 9 [उ्पाद्ण पोता 10 नर [तयान \$४76)
९००1९, ४16 [0ठवृपलं ऽ £ ९ पप्ला गया, पप]एषत्त्‌ ऋपा कहल
]पा८९ शात्‌ कःत€ 1160 5, का९ कच्टलं पा लशा ९८], [६ वाठः
९९) 2 तदाह स्मा सत्पटरत्त्‌ ऋतः ४ दण्ट तृट ८0 श्या ८४६८९४६
{76 {1166 (081४8.

खतोलयापन रसः ।

शबं खत तथा गन्' शिला च विषदङ्गलम्‌ । खुतकान्ताश्चता-


स्नायस्तालक' मातिक' समम्‌ ॥ श्र्तवेतसजम्बीरचाङ्रोष्णां रसेन
च। निग.ण्डोदस्तीशएरडयमोध द्रवैर्मद्य दिनत्रयम्‌ ॥ रुडा तु
भरधरे पाच्च दिनान्त तत्‌ समुदरेत्‌। चित्रकस्य कायेन मर्दयेत्‌
परहरद्ययम्‌ ॥ माषमात प्रदातव्य' हिङ्कव्योषाद्र कद्रवैः सकपूं रानुपान
स्या्म.तस्योलापनं रसे ॥ पोडित' सन्निपातेन गच्छन्नपि यमानयम्‌ ।
ततृक्तणज जोवयक्मष पथ्व' चौरै प्रयो जयेत्‌ ॥
1021८८1८
(1८4/1८८44॥/ ०९८६४८८

{का (प्द्पा्रतदः क कोशला, अपता, लपद्विभ वदा


(राप्य 1०6, पोट (कृद का) कृपाला, पणात्‌ दृषा
कष्ठ ४० ५0 0९ प्रएदवे ऋषलन) {0 पठत वष ष्टा ऋध
४16 [८८ ण शवला त पाल न एकणक --पणापकठमम कभा
(11116 मप), लपण्रठम, पएटपाप्ा, (मात्‌ [४्ल-जोपाता. (पाः (^पु)कपावु
> ला ४0 ५ [ट्ठ र ापवोपथ नक्ता) [0 पक्लाश्ट (६,
पलो ८0नृत्व्‌, पठ पष्ट्वृल्ठ 4 ६५ [८ प्रा्ष्व #9 नड त्रान
(पात {1८ वल्लव्छित ता पप्य तकि कत अ पज ॥
पपत) फति कताः [आणहय, दपर वनेद्िपताः स्पा ह्म पल.
1६ दपर शवपे {षठ (1.८. 1८र्क तृ घ) वा ८५०८४ 0
प€ {1266 वकष). 116 ६५ 1८ [श्ल ऋता का.

9
५४ रसंजलनिधिः ।
सद्निपातमैरव रसः ।
हिङ्कलस्य. विशदस्य साद्ंतोलचतुष्टयम्‌ । गन्धकस्य विधस्यापि
प्रतकं तोलकदयम्‌ ॥ समाषकदयच्खं व ` कनकात्‌ तोलकत्रयम्‌ ।
माैकाधिकतोज्ञेक' टंकनस्य तथेव च॥ समहय जम्बोररते वटो
न्च्छायाविशोषिताः । गुच््ञकपरिमाणस्तु कारयेत्‌ कुशलो भिषक्‌ ॥
एकांतु भक्षयेत्‌ तासां गोलयितवाद्र कद्रवैः। घोरे विदोषजे देयः
सन्निपातकभेरवः ॥
५214101
८८-6 0८८४४"८४४८, "445८0.
07 &त्‌ 1141 ६0198 ग लाः ४0 271 0116 € 101 0188
0† €111011प्ा 8.71. 2९01116, 68८0, {11166 {0188 ग वाण्या 8€605, 210
0116 811त्‌ छा6€ इ लटन १०9 ग 008 216 ६0 06 वपन्त 0
६16 1८1५८ ° 110€-1प766, 20 11806 170 01118 016 च्छ पो
५? €190४६, ठट, ६0 06 ता6व्‌ 710 8 818 01866. 46601709111106011
९210-1 ३९९. 1६ (पा'€६ 820111082, {€ष्ल ण 2 11917206 {क 06,
€ @11.
विश्ववन्द्य रसः ।

रसं गन्ध विषञ्चंवघुसत.र'मरिच' तथा । शोधितच्च तथा तालं


मात्तिकच्च स्मांशिकम्‌ ॥ टन्तोक्ताथेन संभाव्य गुच्ामात्रा तु
चक्रिका ! विश्ववन्द्यरसो नाशा इन्ति चिदोषज' ज्वरम्‌ ॥
-01610४-221169/ 2*@84,
[दव] प्श्षाप्रि्िछह < फलटाक, इपारापाः, ४८०पा४६, तप्ता
३९९68, 10 थक ८12) =0९, अत ९070106 11168 816 10 06 णा 60
109८ लाः 2.त रपल्म€त्‌ {0 01972 प्रा 116 पच्ट्ण्ट्न्णा ज॑
1008 0? तथ, >०त 19246 17110 01115, 0€ ४९ 10 कलषा, €दला1.
[† © ४1] 80165 ग 89.11111108. 1४ ई€ प्र,

9४
चतुथेखण्डम्‌ । ९५
नोलकर्ड रसः ।
शम्भोः करठविमूषण' च मरिचं ताल' तथा पारदं गन्धः चाति-
श्म' सुशोधितमितं जेपालवोजोत्तमम्‌। टन्तीम्ूलयुतं च मागध-
फन्त' सव्ये" समांसं नयेत्‌ तत्‌ सव्यै' परिम चादरकरसगु्ञाप्रमाणं
रसम्‌ ॥ दद्याद्‌ घोरतरे तरयोदशविभे ज्वरे च तदोषके तन्दरादादह-
समन्विते च ठषया सम्पोडिते मानवै ॥ ` |
20८८८410 "015८,

तपरा पप्रश्चात्ि्€छ ग कटगाा४९) फश्ा©्‌19, गतुणंणा, 1 लाए


8प] पा 0०० 866त्‌8; 70018 ग तृण, शत्‌ [नष] 816 0 6
1096 क्फ ४6 पाल्ठरण हला, 90 10406 1100 11118, 0116
बट 171 फलद, 6861. [४ ला" 81] 80118 2 88110102.2 1एष्ल.

"1:0८ रसः |

विष तिकटुक' गन्ध' टंकन खतशल्वकम्‌ । धुसुरस्य च वीजानि


दिष्कल' नवम' स्मृतम्‌ ॥ एतानि समभागानि दिनैक' विजयारतैः ।
मह येचणएकाभं तु रसमानन्द्‌ सागरम्‌ ॥ भत्तयिला पि्ेचानु रवि-
स्बूलकघ्ायकम्‌ । सव्योष हन्ति सत्वरं सच्रिपातं सुदारुणम्‌ ॥
441701110 544", 2564.

वप] प पश्नात्रि्€ म 86०६6, इ0प्प्ा 11107091, 0 श्1८}99,


अप्पा, 00८5» एणृणुल, 86648 ग वापा, 27 लात) 1९
0 6 पत्‌ प्लान 160 16 १८८०८६० ग 00189 211
०1806 160 118, $क्० 7968 वप प्लोष, 62९10. 17686 >€ 10 €
॥वप्6ा एध 10006 9त 10कत्‌ल-ल्व्‌ पतच (अड 19178 11) एथ&1),
५९९०९६० भ 0९४8 ग श्त, [ण्छ६ एला भृत्य) 8 1116 थि

9
९.६ रसजलनिधिः ।
{धप {16 11601416, (175 116€वील९ ला©३ 88711100त2 1€रल)
क # # #8 _ ® ॥॥ (व {1

10 ्€र्€ाः 112110118116.

शोतारि रसः ।
पारदं गन्धक' शुद्धं टङ्णद् सम' समम्‌ । पारदादिगुण' दें
जैपाल तुषवजि तम्‌ ॥ सैन्धव मरिच' चिच्चालग.भस्म श्कंरापि च ।
म्रतयक' सूततुल्य' स्याज. जम्बोरैर्मह येदिनम्‌ । दिगुच््स्त्षतोयेन
वातक्चेमज्व रापहः रसः शोतारिनामाय' शोतज्चरहरः परः ॥
6001८८11" 2,8(2.

| (प्विाप०] , व्रश्चा °, लाला, इ]


00 पा, 0010, 100र-8ध्]६
11811618} श्मनर 9 शणश्मएत्‌ 76्वा९९त्‌ ६0 28116) 27 शष्ट, 811
0071 86६05, त०प[0]€ 16 वपा म ललाार-8]] 11686 816
६0 06 7106९ णलः 107 016 त पाधा 106 प्रं€. 10086,
{0 18618 {0 06 ल) कध र शलः. 1 वा" रल," ता16 {0
एकरप 87त्‌ दश, भाव ण रनलात५ प्रा 8 इला52#0
00111688. | ।

नागादि रसः

सोखक' रससिन्द्‌.र' हरिताल' विष समम्‌! एकत्र मह्त्‌


सन्यै' सषेपाभां वटो चरेत्‌ ॥ ज्वरविच्छ दकाले च सितया सह
भोजयेत्‌ । दितरिवटो प्रयोगेन ज्वरशान्तिन' संशयः ॥
८04४ 2,45८2.
हवपक््‌ वपश्नात्नि्ठड ग 198
-अ तप्ा8190)
8 (568 1826 105, ०1. [),
07211061, धत 86011166 81८ {0 76 1070त्व 06016 काध॥ भर््टा
कव 846 11110 [13 ग धल अं ग फपञत्‌-३6९त5, वृषक्र० ग

96
चतुर्थखर्डम्‌ । ९७
12766 ऽप्८ा। [115 > वृष्क, एष्टा क वधा [लिश ग {0 तपा,
पए] आट, वप्रा कलाा&8101), ला 6७ {6४

वेताल रसः ।
रस' गन्ध 'विषञ्चंव मरिचाल' समांशिकम्‌ । मह येच्छिलया
तावद्‌ यावजजायेत कज_जलम्‌ ॥ गुष्ामातप्रमाखेन हरेद्‌दादश-
संनरकम्‌ । साध्यासाध्य' निहन्या सत्रिपात' सुदारुणम्‌ ॥ टन्त-
पडिठायस्य लोचने श्वान्ततारकै । घलिते चेन्दिय्रामे वैतालं
विनियोजयेत्‌ ॥ ्लानेषु लिपदेष्षु मोद्ग्रस्ते षु दैषिषु । दातुमहति
वेताल यमदूतनिवारकम्‌ ॥
( चलिते इति शक्चिरह्िते । )
-0©1८27८2. 2,८45८.
तप वृप्रप्ना्प्षठड क फलठ्फ, अपणोपाः), पटजाोधठि वगक्षनदोक
पात्‌ कलाल आट ४0 06 ल्व ध०ठनालाः कात एल्टन्त ६५ १
1९ [0कत€ा, (रः 18 पाला ४०.४५ ल्व कना =क्लः श्ण
१६५५९ 110 [अ115, 076 एथ तर कलाः, कष्टा. 11 ठधा-९६ ५]] 80
क अपप कलः ९शला 9 एोष्णाला ४९५.

सन्रिपाव-ससु्रश्जय रसः ।
विषः सूतकगन्धौ च पित्त मतूस्यमयूर्योः !. भाजवाराहपित्त
च मारिष्य' चापि योजयेत्‌ ।' हरितालश्च सष्योष ` षानरोषोज-
संयुतम्‌ । श्रपामाग' शचिघ्तमूल' जयपाश्च काशूकयेत्‌ ॥ एतत्‌
सव्यै' स्मान श्रामूतं ए मदयेत्‌। माषेण सटभो कार्य्या वटिका
सद्धिषग.वरेः ॥ महाच्रे माशोते महाशोतख्बरेऽपि च । मज जगी
सत्रिपाते विख॒ष्यां 'विषमख्रे ॥ श्रसाध्यं मानषे युष्पारैकाह-
9
१३
९ रसजलतनिधिः ।

ज्वरनाशिनो । जलोदरे शियिलाङ् नासाख्राषै च पोनसे ॥ अजो


मृच्छ नाभावे श्ेमभावेऽतिदुल्लये । शोधकामलपाण्डंदि-सव्वैरोगाप-
हारकः ॥ सत्रिपातख्तुरज्ञयो ज्नानज्योतिःप्रकाशकः। शङ्कराजर-
सेनाय' रसराजः प्रदोयते ॥ निर्वातनिजं नस्थाने वहवस्तरसमातते ।
प्रसवेदःक्षणमात्रेणजायते चिह्नमीदणम्‌ ॥ मूच्छतःपतितो भूमौ
दश्यमानः पुनः पुनः । एव" चिह्ल' समालोक्य वरेन रुज्यमातुरे ॥
पच्य' यद्‌ याचते रगो तद्ातव्य' ` प्रयन्नतः। दध्योदनं शोतजल
दातव्य तदिचक्षणैः । एव' महारसः श ठः शिवेन प्ररितो सुवि।
क्लपया सव्वेभूतानां ज्ञानज्योतिः प्रकाशकः ॥
9000011040140, 100212८4/10147 040 1*05८.
विपत्‌] पपकत ग 960४७ णडाठपाङ) शा]79पा 71165 01
087, ‰€०९0९» त 10, अत्‌ एप्षि0 ; गणं फलाय, धति,
86608 ग 08 गां, 7008 ग 80911187428, 0008 ठा ©[0111*8129, 271
ला0{01-86608 , 2४6 10 06 एप)१न्व (ण्दल्छलः प्स &०218 प्त शात्‌
.पर९ 170६0 15, ० 1805 17 कलद्व६ 68९, 10 6 तवचा प्र
006 श्राव [९९ ग एष्ट. ={ लपाछइ 2] ऽता{8 ग लर,
€5106९12115, प प्र}16]0 18 ४४६९११6 पी) > 86059107 ० 10608
01471688 त्‌ 18 प४6 0 90 @५68§ 0? 116 ६11.6€ १०888, {15
16016106 18 श्पृप्न्ा$ 6्ितव्लंण्पः 1० गगल, फ88 {शपा
21211049. †6प्ल काक, (भिः) 4861468, [भा1त९6, [711082,
10126860, श थफा2., 6६६. |
106 एष्लणा अगात्‌ 06 ९०९०५, रलः प्ितिण६ #018 ००वाल0€ ॥
पप 8 ९० ण क्रिल लगी, णत्‌ (रनु 19 ‰ 1001 18९6) 10६
21216 5 कार्थ ग अ) या छा६. 1 1961६ 18 {0 6
ए०प्शत्‌थ6त्‌ छत्‌ ण त)86886, 28 8000 25 ]6 श] € {000
४ 10] 01.138 ९0, 0एलः अते ०१ च्910, कं६1 1०88 ० ©00इल गऽ
7688; 2110 @एनगंला९९३ 9 [व्ण 35900 8] 0 1१85
98
चतुर्थगण्डम्‌ । ६९
004४. ७ 15 धल ६0 6 9] ठफल्व्‌ ४० पम ताह =पव्ट्०पता72 ६०
7718 ० त७8116. एना०्तव (८८ ऋध ठपात्त्‌ वनात ठनत्‌ =फणल' 9.४,
६४ धां प्16, 06 दँणला 0 णा ऋ धान पाङ [च्त्विप्रिज).

सव्रिपात भैरवः रसः

रस' विष" गन्धक' च हरिताल' फलत्रयम्‌ ! जयपानल' वित्‌


खणे' तास््रसोसाभ्वलौहकम्‌ ॥ माछिक' च सम' कत्वा सर्वमेकत्र
मेलयेत्‌! मिलितानां रसेनेषां लि"शद्‌ वारं विमदंयेत्‌ ॥ श्रलम्वषा
च श्वेतावा; स्यावत्तंश्च कारवी। काकजह्ा भोणकश्च ङुष्ठ
व्योषविकङ्कतम्‌ ॥ सूर्र८।५४घ्दकान्तो निर्गर्डौ च महाजटा ।
धुस्त रदन्तोपिष्यव्य श्राकंक्लोर' च लाङ्लो ॥ रसतुख्ध' प्रदातव्य'
दघ्वा तोयं चतुगुःणम्‌। शिष्ट कगुणतोयेन भावनाविधि रिते ॥
भावनायां भावनायां शोषणं सुष्टुरिष्यते। ततश्च वरिकां क्षता
भैरवाय वलिं ददेत्‌ ॥ ओौसत्रिपातमैरवो नागरा रसेन्द्रङुख्रः ।
सर्व्वोपद्रवसंयु्ं ज्वर' हन्ति न संश्रयः ॥ सात्रिपातच्वर इन्ति
जगच्च विषमं तथा । रेकाहिवां दयाहिकश्च चातुर्थकमपि भ्रवम्‌॥
ज्वरख्च जलदोषोलख' सन्वदोषसमाङ्घनलम्‌ । भैरवस्य प्रसार्न जगरदा-
नन्द्कखलो ॥

9101010 ८7८८ &॥८८17*40८, 2५८8२,


वापम्‌ वूामा््िठः की प्रललााङ, ८क्र६९ अप्पक्र, तफला
प्प] 5९९व्‌8 का छा, 00४8 ज पछ हत्‌, (नालः, 1लप्व,
71004 छो, वणात्‌ (णलः क्प्ल ८ £ 96 आगुलणल्व ६०
ि7दकणा, 0 पक तिाल्तः को) ८ वट्लकलाकाः ०६ धोर्‌ कि 1.
छ(ाह्त्‌, (16 ०५ भप एलाह उ्पत्व र्ल+ ४९], जात्‌ वतर
17110 [1115 नाह 7 सलवा क्प्ल शानो, ८००४७ ० 71९

५9
१०० रंसजनलनिधिः।
दर अपो कुवा, एलु 186४ ० 9-121 02^, 8118; 8110719.^,
धरण्या, 0 एमा दय, 82100), पर्ल 111, 11110,
पपत] वद्पाप्र+ त४०६, , एषम, ग्ण ग भृ, 2्त्‌
ध 7द्वणः, शव्ध्टो पप 71 पप्रथन, (€ ६09] 02.7८ गा
पलप्व्यक (0 (णलः एप्पल श्यात्‌ 06
क्वप्] 60 ल तधा
पपार ण पद्षकषञीण 10 12.082]. 0656
12.166 -7607076्‌
2110168, ४. ध]र्ाएण5]9“ {0 1210211, श०ात
' € एनाल्त ऋण
0 प068 धल (जधा प्रशा 7 एल)
फ]11610 18 ६0 € 16066
07 एणाण्ठ ४0 ०16 ० 78 ण्ट पपार, 110€ 0
०2०60 त्पष्, ए1४. एद्ठपाक ६0. 00006" 107116
8, 870प्ात, 25 &9€त,
20०९९, € 800००४९0 ६0 019. ए४/ प) 1115 0९५०८४०7. 11118
"06९88 18 {0 06 तकृस्व्‌ं {0 पक पालः, कात्‌ 6 दगण०प्ात्‌
पध०९९व्‌ €४९]1 प्6, वणप. (075 ल्वालण०€ ल्पाछ 21] 80118:
० अपक शक्ल,

कालाग्नि. मैरव रसः ॥


। षच्चत' दधा गन्ध' मदयेद्‌ गोचतुरद्रवैः। भावितच्च विशो
ष्य
चरणंयेदति चिक्कणम्‌ ॥ चुण'तुल्' तं तास" ताम्रादषटांभिकं विषम्‌ ।
ह्लं रसभागच्च हौ भागौ कनकस्य च ॥ वाणभागोऽच
गोदन्तो
वाणनागा मनः शिला । रङ्नं नेतभागं च ऋतुभागच्च
खर्परम्‌ ॥
तरद्मभागच्च जंपालं नेवभाग' शभ विषम्‌। माक्त
िकञ्चाग्निभागच्च
लोहं वद्न्च भागकम्‌ ॥ सन्पीन्‌ खुल्लोदरे क्षिप
क्ोरेणावास्य
मदंयेत्‌ । दशटहप्ठेण्‌ मदयेत्‌ याममातकम्‌
॥ पञ्चसूलकषायेण
तधैव च विमदेयेत्‌ । चणमात्रं व ' कत्वा वलं ज्ञात्
वा प्रयोजयेत्‌.॥-
स्ये" तिदोषज हन्ति सत्रिपात' सुदारुणम्‌ 1. पूव्ये
वद्‌ दापयेत्‌ प्य
जलयोगञ्च कारयेत्‌ ॥ पथ्य श्ार्धोट्नं देय'
दधिभक्तसमन्वितम्‌ ।
काल्भ्निभेरवो.नाम रसोऽय भूरि पूजितः ॥ `. .
100
चतुधेखग्डम्‌ । १०१
` ८ (/(10४ ९८7८८ ५५७५.
(20116 [27६ ग रला शात्‌ ० कष र इपपाए ५९ ६ 0८.
1117006त्‌ ४०९८४" स्मात्‌ घल्तृध८्त्त्‌ं ६0 पमां काः [ण्ट 00श्वला, (शलो
18 {0 06 '109९त्‌ ऋध ४16 पाद ग धग) 11 अ0८८५लव ४०
0118/90119“ प] ४16 अथा८ वपं णात्‌ त1९6त्‌. (11775 ॐ ला ६०
५ }06श्वल लत ण्ला$ 010. 13 ऋध) 1६ प्राात्ट [प्ण 0 (लनः
(11९11 15 #0 0 {111९८ प्ा९8 1 =तुप्थाप्िप्ड त [लन्ला), ५ [णौ
20017116, 01९ [ष ० लव8्ो', ४0 1029708 ० तापा ˆ 8065, १९
1805 0 छव {& [्दषपप्का (16५1) अपा), ५९ [ष 9 ए८षद्विणः,
{1160 [0:४8 2 00195, अ+ पा" 9 दल 111116, 016 कष्ण त लाता
६९९0४ 11100 ४8 7 ८6, धा1.60 [618 त ८ गुल =[0#111४,
0110 [0४.7६ ० छो, स्वात्‌ ०2 0४0 पा. ++11 (1८७6 ४6 ४0 8९
11070तव्‌ ६०<धाला' ऋ 6 11 का प्य) वणात्‌ पीला शुरण) एषपषततव्‌
101, 1106 10पा, ५४५८]; त ८ वद्८त्णप्रणान न पोलो माव
78161, इपद्ल्ल्ननश$४, 5 मष्ट धीना (0 06 पात्‌ ८0
८८ 7 लनं, ९८1. (1975 1116व16५4116 लाड सवनावरप, {तष्टा
10 फठज्लाः भा, 016४, (कत्त अध ५८, ल्त भली
(पात्‌. (क्ल शलन्नजाक ४ कमलपप्व्‌ ४0 (८८, लकपात्‌ 1९
10501104 ४0 ४ ६7€ ]2+0 © ६९.

विदोषवड़वानन्त रसः ।
रसाष्टकोऽखतः सप्त श्यात्‌ षष्टो गन्धतान्तयोः। दन्तौचीजानि
षड़ भागाः पञ्चभाग' तु रकम्‌ ॥ चत्वारि धमस बोजस्य व्योघस्य
व्रितयो भवैत्‌। एतानि वर्िमुलस्य क्षायेन परिमदयंत्‌ ॥ भाद्र कस्य
रसेनाय टेय' गुष्ाद्य' हितम्‌ । तिदोषवडवानसः सत्रिपातष्हरः परः ॥
् ॥

1/*((८४
0८४ ९८/८१ (८१८८४ 746८.

हाप [नत ण प्रलय) इ८र्लो एष 01 तकता, अड प


9 प्रापय, इ [ष8 0 कमना इड फणति त लान्ता ४८९४,

101
१०९ रसजलनिधिः ।
1४९ {8 ग 00 र, {छपा [ष्म{ऽ 0 86605 9 कपा, 270 016
एव ९८7 त पने, क0917, भात्‌ 112116719, 816 {0 06€ ००९५
८०९०८" पा (6 वश्टन्लीना ज 1008 गा लाभ, 211 1186
११८० [01118 पकण पथट्ंड 71 फलं, वव, 4 (ल्म, ]परं८€
7 हाण्टला' भात्‌ [नाल [६ 18 ४ एल ©०छत फल्वालं०€ {णिए इत्च
18 प्र {€्ला.

वडवानल रसः ।
कान्त च सूतं हरितालगन्ध' ससुद्रफनं लवणानि पञ्च । नोला्नं
तुखकमेव रूप्य' भद्मप्रवालानि वराटकाञ्च ॥ वैक्रान्तशम्बकसमुदर-
शुक्ति सन्वीणि चैतानि समानि कुर्यात्‌ । सृत भवेद्‌ हादशभागकच्च
स द्यकोदुग्धेन विम येच ॥ दिनत्रय' वह्धिरसं स्ततश्च निवशणेत्‌
तास्रजसम्प्टे तत्‌। खदा च संलिप्य रस' पुटेत्‌ तद्‌ रसस्ततः
स्याट्‌ वडवानलाख्यः ॥ ततपाद्‌-भागैन विष नियोज्य क्शानुतीयेन
पचत्‌ क्षण" तत्‌ । वातप्रधाने च कपाप्रधाने नियोजयेत्‌ त षणचित-
युक्षम्‌ ॥ दोषत्रयोलयेऽपि च सन्निपाते देयो रसस्त्राम्बकचिन्तमेन ॥

-8 01.0104111040 1*4150,

एप्‌ वभार ग 1०व९-800६, शाक, छना, अ] पाः,


९०706०86 ऽ6वर्0वा, 6 88]15, पठ अणृशाभा, 00100" आ ]{01966,
शाला) (णाक, ९0कान-शाल्‌]8) 291706६, 8091 -8106€]] (60७९ ६0 8361168
171 (116 शत्रणा6 पशः 28 (नगाला-शल्‌]ड), अत 874ा18 = 868-0%8{61*8
(1€वप्८6्वे £0 2868) ; अत पड ध ` 686 6ा"९प्ा^$, {€ ५९
ध०९5 38 पापल) 8 68९} क {1686, एप {701 811 102600€
ज्र
६९ 8 ग आपा भरात्‌ अर, पः ला 2917) {01 11166 88
पा 6 वट्छन्लीणा म ०8 ग तताप, 20 एप
06 [प्रण
॥एशवठ ५ प्ण, फतह ग उनृणृल्ः, ४6 € {थता शआ28668
13९} € ८0 86 ००००6 ध्रा "0४, 21त ततंल्त्‌. 6 [पाक 15
109
चतुथंखण्डम्‌ । १०३
{11€) ४0 06 11€म८्व्‌ 0 २ [षप [प्म (एला ९0016्व्‌, ॥76
1160161706 18 10 96 पर्ल ० 10{>6त्‌ ऋध 016 {काल 1४5 प8101४४
2 8९011116. श०}९८५९्त्‌ ६0 19
पव्ाध" पश्‌ध}1 {116 १८८०८ताा =ग 100४5
0 लाप, 504 1९0#6त्‌ ताः ९ शक्त 068. (1086, 0116 104),
0 06 वथिप्ला ध्‌) वेट्ट्व्लता ग भुप्षद्य, 00४त0८्व व ्फप्प्ः
114 10108.

सहनाद रसः ।
लौहपातगते गन्धं द्वाविते तव निक्तिपेत्‌ । शस.तं समच्ाग्
भार्गीद्रावं तयोः समम्‌ ॥ निग्‌, रयाः पल्नवोष्यं च ॒तुष्यं तुल्य
प्रदापयेत्‌ ॥ पचेन्‌ शखदग्निना तावत्‌ यावच्छ.ष्क' टवं द्यम्‌ ॥
विषपादयुतः सोऽयं सि'हनाद रसोत्तमः। गुच्ामातः प्रदातव्यः
सन्निपातज्वराम्तकः । पुष्करचुग स'युजञो व्याप्नोकाथसमन्वितः ॥
9101000-2110 2*75(2*

लदा ना6 ए त शप्र आ को ता त शात्‌ नापकफ्


प्ता 1 £ [षि = प्लष्ला$) काठ षि क पोल ४0
14708 0 ८01})€ अप110136, {कत [008 त =वष्टन्छप्ना त 01;
{प्र0 एण 0 धात [पा५८ # पाता 1४९७, भात्‌ आल्ल
1116 आौ०ा८ प्च ४० ४ कफात्‌ कलत घा पट व्वा [णगणप्तला)
९001८ €ण्भो0ष्व्‌. ला (ल्व धा [फा ४0 ४ स्त
0110 07भत्, पाते 0५ कपा 1६ गा पाधा 1 पापाः
(४८९७९. (8 प्रस्ताल् लसातष्छः इष्वनी {€ण्ला, 005 011९
1८४, 60 0£ पष््रलया ऋध) पल्लन) त पादप, +, पपाञल्व्‌ कधा
10006 प्रप्रा,

चिन्तामणि रसः ।
रसतिषगन्धकरटङ्गगताम्नयवक्तारकं व्योषम्‌ । तालकफल्तयश्च
सौद" दशा शतं वारान्‌ ॥ समदय रक्षिकमिता वटिकाः कुर्याद्‌
105
१०४ रसजललनिधिः ।
भिषक्‌ प्रान्नः। शर्ोपिषटन च समभेकां दे वाऽथवा तिल्लः
संप्राश्य नारिकैलोजलमनुपेय' प्रयुस्रीत । भेदानन्तरमेव प्र्ञालित
भकं तक्रसुपयोज्यम्‌ ॥ शेषात्‌ सं न्धवज्ञोर' तक्र पष्यञ्च प्रयोक्तव्यम्‌ ।
प्रशमयति सन्निपावज्चर' तथा जीण विषमञ्च ॥ प्रोहानश्चाप्माने
कासश्वा सवह्धिमान्दयम्‌। चिन्तामणीरसोऽयं किल नियतं भैरवेण
निदिटः ॥

(21111८10 24561.

प्तिः वप्रा ग पलाला, 2601166, पपा, 00,


९०6, [ि्-शी0, प्तप, गण ्ला, शवातु प्र09]2 876 ६0
€ लाव ६0९९ल€' {0 8 णापर प्रि068, शात 11846 1६0 [115
011९ २९11 71 फल, वपया, 0716 {0 जपा ८0 1118, 88 00810461
160८्ञ8ता$, 08 0€ {वदना ऋ 007466त प्11601; ९०0९0
{ल एला वप्त पशाद ४1€ 06416116. 11 ९.8 ०
सच $८ फणर्लालाौ म प्€ ७०कन्‌ङ, एनमाल्व्‌ ५८९ 9816 कप
6014 कल 24 ०२९ 0 [पनल -फाा, 18 ॥0 6 द्ांश्ला ४0 16
एश्ध्ला४ 0 28 8180 0 पप्रा पहलाद, 1113त्व्‌ कधा
0०९९१९५ [ललाप वात्‌ एज्लाप-इ्ध्‌१. 08 0€्तालं6 दपा" 81171
08 प्रर 6, [6ला5 ल्ल, 9529008 1€रघा €1181260 316९1,
0 ्प1€८€, एण, उशा, 91 37त1दल््भ

आरोग्य-चिन्तामणि रसः ।

सतं गन्धकमश्चेकं सुविमलं सतादभागं विषं तदद' जय-


पालमक्ञखदित' तद्गोलकं वेटितम्‌। पतर मेच् भुजङ्गवल्िजनित्न
निं्तिप्य खाते पुट दश्वा कुक्च टस "चकं सह दकः संचयः तत्र
किप त्‌ ॥ भागाद्ध जयपालवोजमदत' तन्तल्यभेकौक्ततम्‌ गच््ा-
[04
चतुथेखण्डम्‌ । १०५
नागरसिन्धुचित्रकयुतं सव्धान्‌ ज्वरान्‌ नाशयेत्‌. शूलं ` स'ग्रहणोगदःं
सजठर दध्यत्रस' सेविनाम्‌ तापं सेचनकारिणां गदवतामारोग्य
चिन्तामणेः। श्रयभेव रसो देयो तक्म गदातुरे ॥ सन्निपाते
तथा वाते तदोष विषमज्वरे ॥ अग्निमान्दयं ग्रहण्याच्च शूलते
चातिदधती तथा । शोथे दुनौम्नि चाष्माने तथा सामे नवज्वरे ॥
-4/1.0(/4/४-6417010-200128 2*45@
011९ [षषः ल्ली ग फ्ललतर, इपपाः, त ५16, [षा 8 कषम
र 2201116, 21 016 †तपल्ौ षह त दाक्ठा ३९९8 216 ' ४0 €
पव ॥0्िल्पालाः सप्पा ४16 [पं९८ ग 8079९ इताः ए छदएलौवप]९ शात
11४46 1110 ४ पष्‌), 1४८ 18 0 06 ९०स८तव्‌ 5] कण्लाः कापा 8ना16
7६८] [लष्क@ (किपस ऋआ % उआप्रणपप, पतं [ल्व 05 फराह
त 2 पोपप पणा, ++ला ९0016; ॥6 [परा 18 ६0 06
100 पतलव ऋध ४1५ कणा ९६९ [लरए वात्‌ ऋत्‌ शपो कष्या
६ [द्व स्वलोक लाकता-5९८्व्‌३ पपत पटकापो(ल, (0€ ०16 तपण 1
{ल} {८ ८ पप्तता फ, पोत 10४४6 आते [आा5, 0116 ठत
11 < ६, 6८], (11९४6 [आ] ४८ 0 ८ पलो पप्र धा
2८८०04५ प्राल्च का [सङ कतषतलाल्व आप्रणक्ः 100[६-50.1, ५.५
{१८९ क [ल्क का लोप्ता पृह्लकटकिो का कतक रा पटले इष,
{016६ [कल्व्‌ ८८, शस्व ऋ, दपा, [आ ८४8८ णा [लप्र
51641167 ईस (तकता कटप्नजाड 6 0 06 एललता८व ४0. (रः
60456102 (प्राप्त पादपा प्् पक्रं पलप, इददा्प््दय ८४८
(100६1 [तण स्थात्‌ लप्रफपाट); ऋह्टवल्त्‌ कध) पलत, #कपक8
48 [ताटका लाका पपकत, दन7८, वाष्ान्छः, 111९5, यात्‌
({10])४$

कफाशनि रसः ।

दम्धश॑ख' विकटुक' टक्कनं रखगन्धकी । विषश्च पच्चभिसुल्यमाद्र


तोयेन मर्दथेत्‌ ॥ वारवय' रक्तिकाख्च वटौ ङय्यद्‌ विचक्षणः !
109
१४
9८ रसजलनिधिः

प्रावः सायश्च वटिकादयमाद्र कवारिष्णा ॥ - कफाशनिः .कश्टरोध'


शिरोगेगच्र नाशयेत्‌ पनसं कफसंघातं सब्रिधातं सुदारुगम्‌ ॥
८1204611 /450
(2016 [त @९॥ ता (णादौ ल्‌ एल्वप्दल्व्‌ ४0 28168, प्रते धा,
(१.१६, प्लला्, शापा शात्‌ र< एद्ा8 0 860६6 ^€
{3 £ प्लव (दलाल क्रोधी शणः [प९९, {0 "66 प768, 211त्‌
१44 119 [5 गाल प्छ 7 फलदं छव्नृा, 016 आटो ना]
<१,१४१५ [€ ला {1९९ 8 १४९--016 17 {1९ चगनप719 811 91101]
1५ {1८ -लधाकछ1, =-4९८क्एषा
था, 1016 धात्‌ 21161 1166
{६ सपालः पपादतम्‌ ९्छत्‌ व्‌ां8628€, 81 ॐ 1111]08 प {161
(0,411.1

दोपिकारसः ।
मन्त्तमोसभाग' च पारदं गन्धकं कणाम्‌। समभाग' `वा
तत्र मलयच्च॒ यथाविधि ॥ जम्बोरखय रसे सव्धः `मर्दये
दिनवयमु । मेघनादङमाथोख रसे चापि दिनत्रयम्‌ ॥
दिनदयमजामू्े गवां मूत दिनत्रयम्‌ ॥ भावयेच्च यथायो
ग्य
तस्मित्रं तानि दापभेत्‌। सैन्धव चिचक भाग सौवच्च
लवण" तथा ॥
तन समलन कत्वा भावयेच्च पुनः क्रमात्‌ । अमेन
विधिना सम्यक
सिहो भवति तद्रसः ॥ क राष्टतत्तयुक्त .
दव्याट्वज्नतरयं. रसम ।
गोध्ठमच्वादनं प्य' माषसूप' च वासुकम्‌
॥ धात्ोफलसमायुक्त
सव्यैञ्वरविनाशनम्‌ । ठीपिकारस इतष तन्न
्न: परिकीर्तितः ॥
2200242 "८5८
[वपः] पपयण्तत्तटः ज [8
उप0िलथाधर 1628160, गपलाठपक >

196
चतुधेखण्डम्‌ । १०७
पाः, छात्‌ [709 ५८ ४० 6 प्पत्त्‌ एव्टुलय {ज ध०८ कण्कडः
छठा, ४ [716 प्८९, 1८८५ ० पारणा पाठातपथ, भात्‌ दभा
111९ €०्रुकात्‌ २ प्ल) ४0 {6 100 10 ४०0 १४३ नधि एतषा ४
11116, 211 {01 {1760 तइ भण 6०4४8 पकनाठ. (116. प्एि्तषा८९ 1
#1लाा ६0 © श१९८८६८ब्‌ ४० एापरल्ा" पऋध) ४1] ४1८ [वापत्‌ऽ (नवल त्त्‌
{0 2900. वणल) यात प . २६ 10ल ध - 6कव्‌दष्ट्व्‌ १००४६
(प्रभुप्य पात्‌ 5६1६ क0ल) लण्ला। एतत्‌ ता वपसि ४0 ४५ 1९४६्€व्‌
1९्त्‌ सलितं ४० 200४९. (11666 2९ धल ६0 © ११४८्व्‌ ४०्ुण्छल
धात्‌ शद्रा इपर) ६९त्‌ ६० छियन रपाा2/ प्रपा ४6 ` [पृपत8 करललटाःत्य ४०
200९९, =1208६९८, 1176 एकटप्तंऽ 1) लष ६0 06 पलल ऋता & 11४४९
0 ८1:10 पला पात्‌ आरा. 010--100त्‌ ककोधाठत्‌ {एता ' पी ठ,
छप) त आलप [धकप [दपर पपत सवण. क्र8
71८वल116 [8०0 ला "८८ 1] चक (01 {1९५४८

विश्वप(लक रमः |

मन्द्रः परिमद्य पञ्चपटुभि; क्तरिस्िभि स्ततः पिण्डः रिष.


महीषधासुरिमये संसं घान्धोदक । निगुर्डयम्बुडताशमन्थतिल-
पय्‌न्तद ककामातागिरिकर्मिकाञ्चवदलापश्चाङ् लोलं जलैः ॥
मृतैन्द्रेण समै विमद्य सहजैः पिरतैस्ततो भावयेत्‌ दं्ि.च्छागलुलाप-
मत्स्यणिखिनां तत्‌ सत्रिपातान्‌ जयेत्‌। विख्यातो मुवि विश्ठ-
पालकरसो मारोचमान्रो हितो विन्नयः सहितः दघोक्षुशकलं वोभय
भवेच्छोतनतैः ॥

6१९८८117८ २५५८.

[1लाालप्प्ठ्त्‌ आददत 18 ण € षते धा ५९ 10 [तष्लृः


वपि पात्‌ कएल प्मदृह ज शो, भात्‌ उपप्लव ॥ प्रापो) श्तारल्‌
1 ६0 ५ 001[त्व तप पदात दत्ते आती रोद्ध, नाप्त, सात्‌ [आप्ष्व्‌

107
१०८ रक्षजलनिधि; ।
2ल्श्त्रः, क पऽ त > वन्ध्या. (€ लदया$ 18 €)
६0 € {ष्व धी 6 पाद्८र्ण दव्छ्टा ग € गालकाध -
19४९8 ० हुधाता, 10008 ग ल्य, एकह 1. काशा,
लवप्९ः क पाधा, [6४१८ ग ताप्फाा2/, , 070क-2, शा द्द
10065) [प ब्थ व, अधा०^, - भारवाा9 =0ापञाम४ ` एल 160९७
४१ 70018 ग लत, स्वल] ` (वप्रा 70 व्थणप्न#$ 0 ४1९ पादण्टप्ा
11715 15 शुभा) ४0 96 अ7]८लल्व 10 14/01" {0 {€ 1168 ~
€४61 0 € {011ज्ण्डुः 7४ अप८्८ल्डडं0ा एण्य, &०४४, 00810,
70171६8 091, 871 १८०८०८६. 1118 5€ ला 10 ४6 "08९ 0 116
8४९ ० £ एप -कन्‌णल, वश फंध ९व2.6 2000101028111 €)
11 ला९8 उद्रो प्पदण्य (पात 270 1प1९& 1 ' 81616916
पए ८) 0९ दला $ धा [ष््ना१ 80९ न र्ठ 16 11८७8 116
प्तताला1९. (छण पटप्रंगाऽ 1166086 {16 861 ° #1€
1९0ाल्यप€,

पन्निपात।5१ ङ्श रसः ।


र्तगन्धकतास्राज लाङ्गलोवह्विरामठम्‌ । वन्धपरापटोलनि्ुख्ौ
सुगन्धानिम्बञ्ञवाः ॥ पाठाक्चारयं कतेलवोलधत््‌ रतन्ुलैः।
शृणो
म्कसारश्च जम्बौरास्ले न मदंयेत्‌ ॥ कुधादि निष्कमान
न वटिका
सा नियच्छति ¦! सख ददाहाभिन्यासं सत्रिपातगजाङ्कश
ः ॥

७90190020440 @ 0०10504 1080

| प्प वप्रभाप्तप ग पलप,


अप्राप्यः, (गुण्य, 11108,
1२ पहा, 700४8 ग लोकमु प्रो
द्प एत्‌ क 2 प्थवुरजभत्‌, 16९९8
ग 109८019, 16४१6 प्ण, आदधात्‌]2“ (ताढ्शं 16९९
0 १0०५. कव ्9^ तल प्ता 8), 1€प्र८8
2181718 (पाद, 12४४-8 108/2, अथा
एअष, भात्‌ 0०, 000 न
76त्‌), 9८फं
०६९, ९09, तापत्य"
षवप्रा, भण्ट एन500,
शात्‌ 8९ 111€ 6886106
108 ०
108
चतुधखण्डभ्‌ । १०९
' {का ग पदता 56 {0 6 कपफएत्त्‌ ऋप्धा € प्रं त [716
1४ वात्‌ 1014446 1/6 [7115 गा कता 01 ४ ६0111, च्छटा. 1115
7110ताला716 (पाड एण्लो क्रा (धृट पतता कत म उना
70४ प {९ दा [ल] पतयद पलाला (७), फ्प्लातत्त्‌ संपा [लपतत
210 [16002 इला$्प्न छा.

महाख्तुव्रख्ञय रसः ।

ताप्यवालकजं पालवत्‌सनाभमनःशिलाः। ताश््रगन्धकसतच्च मुसलो


रसमदितः॥ महामृतुख्ञयो नाम्ना ङुङ्‌ टोपुटपाचितः। वष्लहयं
प्रयुल्ञोव यथेष्ट दधिभोजनम्‌। नवजञ्चर' सब्रिपात' इन्धादेष
महारसः ॥
(0211414८ //0011149/@ 2256.
[प्रप तप्द्ोद्चप्तठत ज लल जप्य, गु्राप्लोतै, नत्णा-तलत्‌ः)
2८0111६6, 61 धः, (नल इपर, वणात्‌ कल्लर ४70 ६0 €
707८ पि, त प्त ग प्रापो, पात्‌ [लत्व ए ता्तयाहपकपद्तणो,
0080 आत वपल पा पला लल. कति ॥ सप्रीतंला६ वाणा
01 (पाप. 1४ पः व्वा उन ग पादुका आलपति अधो
161६५ 1९४९.
पञ्चवक्तं रसः|

शच मूत विं गन्ध मरिच" टक्कनं कणम्‌ । मरदयेद्‌ धुत्त ज-


दरावै दिनमेकं तु शोषयेत्‌ ॥ पश्चवङ्की रसो नाम दिगुख्ः सन्निपात
जित्‌! श्रकंसूलकषायश्च सत्र उषमनुपाययेत्‌ ॥ दधौदनं हतं
तत्र जलयोग' च कारयेत्‌ ॥
240८८661" „४५८६.
व्ण वृधपाक्तिप्तैल म लया, कपपर) कता €, पमौ,
एणा, धत षा ५८४५ [0८ प्णछन्व द्म्लालयः क 0८ तथ

109
2१० रसजलनिधिः ।
पप्रा प्ट कप्ल्ट र तप्र [ल्४प्८७, चात्‌ 4160, 1४ (प्ः९8
(111117१1 (ह्ला. 0086, {० 1282016 08९]. 0600 ८प्ता 9 1008
८ पद्व, र्त्त ध) [जदतलयत्त्‌ पष्य, 18 ६0 06 तातपि, 2 1101६
तलः पद्वद्‌ धर पल्वल 16 ऋध) दयात्‌, धात्‌ 98 02 ४118
ल्पत षप्ी ८० प्ल 06 एलालीलं४

सत्रिषातक्रुढार रसः
वङ्कः नागञ्च स तञ्च नेप्रालं गन्धक' तपरा । --श्ल' विष' समांशेन
रसेनाद्र स्य मदंयेत्‌ ॥ पुनमर्दमत निगु ख्याओाङ्गेधा रसमदितः
एकवल्नप्रयागन रसोऽयं सद्रिपातनुत्‌ ॥

"902104/060 € 1८^*4 1,45ध,


(16 [रप चपल] ज धा, 1९व्‌; वला, इ] प्रा 20 2607106
14त्‌ (0 1 9 (नलाः ५76 ४0 06 पप06त्‌ एण््ब्धालः ऋ 1€
7पत्टः का श्ठल, प्रोष्टााातूं सष्ठ, भात्‌ लोष्नाएलत, आत 10802
प 11115) पी८ट प्रप 11 एद वपल. (778 71601716 प्रा68
रथा {९ |

प्रतापलङ््वर रसः ।
परताकं रसगन्धथोहिंपलयोः . क्रत्वा मधोः शयोरस्यां
स्तं च्छलुलापलोचनमनोधातो ग्रङा्चत्यम्‌। पष्याया वट्रतरिकां
तिकटु षट्‌ शण वचाधर्विणोवेलाम्मोधरयतकदिरदविष्छत्काग्-
गन्धाद्रयम्‌ ॥ पिटं तत्‌ समधुकसारमखिल'- कपोन्मित' नास्य ॒तत
पर्य दकरच्ञकादतयुत सामस्तिकन्र उषण; । भूधात्री
विजया-
सरित्पतिफले च्व लामुखीमाकवैः प्रक विदधीत नि्चल
मति सप
ऋदु भावनाः ४ पित्तरत पश्च विधाय पश्यन्न
कोरद्मात्राश्त
119
चतुथंख्डम्‌ । १११
धूषन' ततः । ` दत्त दर कस्य स्वरसेन तन्दुलाक्षति' विदधद्‌ गुटिकां
भिषग्वरः ॥ देयैका सत्रिपाते प्रतिहतविषये ` मोहनेतप्सुप्तोः
स्ताद्गुल्प् साजमोदा पवनविक्तिषु त्रषणेन ग्रदण्याम्‌ । ` दातव्या
जोरकेन दहिपतुरगन्रणां प्राणसंरक्तणथ कार्ण्णास्ोधिरेतद्‌ दशवदन-
नृप्र" वैद्यनाथोऽभ्यधत्त ॥
727"0/त424 {011८542007व2@ङव्‌.
1101४ 0198 ० पलास दात उपा पा" &लदो ,"८ ६0 06 पा 90€्व
10967167 8114 11206 11110 {21६11 ० 018९ =100 वला, पाधा एला
18 {0 06 एण ०व्‌ ४16 701] जख --(एल ४९ {०188 लनो र लानत,
118 11181191ए8118 प्टपाप, कलणद्टण्", 87त्‌ २1081, 716 शात्‌ 1:14 ४०४
7 [ध्रा 91 ५1 ९0, 87 0116 {018 711 ०९५1९81८
0क्वु19, एला“ 017.7102 `593 00.78.810, 7991 1010811, 12.28
16510, 28115 ?92141197; 21 श@1-1116 688९१८८ क 00३ 01"
तिगा{8: 0 प वाप } 1 3 6018 69९] त [कामाय : त्राते. 9९०६१४६.
411 {186 81९ 0" € प्लत ४दन्रला पात्‌ उपएष्८ल्व्‌ ८० छाण्लरीः/
1४1 106 [९८ 2 वहद्न्ल््ना ग ©९} 0 {1९ 1611; ता अा८-
०७७७6) :--एााण -पणाशितं , - 0189284 उभ्पतैण- 10191910, 20768
लप्र, धत 01011021. {76 दकपफ्कपात्‌ (२8 -व्डुध) ४) ९
हप्र 1९ल॑ल्व ४0 पकप" क ल का एक्णा, एक, एप्त)
62९0९, धात्‌ 7011118 080, त अप च्टल्ड्ड ता). 8110९, ९४७6द्‌ ' $
716 प्रा ज च्छा 86९48 कणो डल्त्‌ चरा 010 0114 8८0111४८
18 {€ {0 ए6 भुु]16व.६० ध€ लनगणणकतात्‌ = ला 18 116६१ ` ४0 ` 80
१०९ पध) छिणछ्लः प 97 ४व€ 170 118, ०6 वटं 11
लं 211६, ७१८. 006 आ€} 1311; . प१००४०ब्व ऋध 2 शल 4८०8 0#
10116 811 > 11६६1९6 ° &11@€ पा८&) 18 {0 0€ द्1रएटा) #0 २ [ष््ला)
81८16 $ =821111]08िप्रर? ` {€र्ला') 2६ ‰ प्06€ श्रालो € इ्रलाद्वध
0 1118 8611868 870 118 ९0०1688 1185९ त18व€पा९तः दाश 18
211 काठ तगुण ग 6 कला. (95 प्वालाा6 पष्ठ
६150 ० शगु शुधि भुवत 7 हपाल, पो पप्षकध्प उप

111
११२ रसजलनिधिः ।
01562868 ५6 ६0 एकप, भात्‌ ऋतौ [दनद तआ न्तरा पनथ,
(1015 16० -111८6 व्वालात पाऽ 1ण्ए्लपृष् { [षट [दपा
116 000४ 9 प्रला), 1101865 भात्‌ ललूापताि, (प

प्राणेणखर रसः ।
गन्धकाश्चसमः सूतो वारारेरसम्दिंतः। पाचिसो वानृकायन्धं
त्रिफलाग्योषवितकैः ॥ तिक्षारपञ्चलवगः रष्क. गुग.मुलुदे)प्यक्रः
सजोरकीः सेन्द्रथवैः पग रसममै वुतः॥ माषसमातोऽनुपानन
दिपलस्योषणवारिणः । ग्रभिन्यासानलश्च गग्ररणोपार्ड गृल्दिनाम्‌ ॥
कुध्यात्‌ प्राणपरित्रागमतः प्रागेखठरः स्मतः । व्याधिहा प्र्रोमोऽम्य
दौ वारौ वैयसस्मतः ॥
(22*({.20८५ 14/1८ 2*((५॥)

` 016 कणा ठप्ला क सुपा, फो दत्‌ कप्यप्यानेः 5 १, 1


006 (एला प्रो पाट [टर प-कर, सपा (|
श6९{९4. 0 लभा 05 [राप्य [भा्तना), + ५६ (1; ११५१५१४ ५
016 कष सप्ला का पषति) पतो कौर + नर्तः धृत तच्च,
11 1 1, 1 त ४ 18 + 1.111.111
४116 ४५ 83 (एथ. अपपवा, आववार 18111, त 1 1
सध0.4101101
10, ९० िा८त्‌), [ोप्रह्यय, [णा 18111 11 1 1 श 1.
8९९08 ० [पा =0056, भि =ववप्दत ब्धकृ ६ }91/ हतमना | ।*१ ११
१०188 9 110४ क्ल. 1६4 लाा-८७ धा पमान (64 11181
हिला) लौपलाठ कोत्र) 105 त जुट, ५1.1८ 18111
17 §था0पञ ८१5९३ प्रा ल्वा फाधर }८ 11.118, 811

मरतसश््नोवन रमः |
रमायोव्योषकद्ु्थिलावानाभ्ररिष्नान्‌। कुशम्निथद्गमार.
षलन्दुलोयकमाक्षिकाम्‌ ॥ इस्तिश्ग्डियुतांलुल्थां स्ट शिवगन्धका न्‌ ।
11:
चतुधंखर्डम्‌ । ११३
तहमाद्रीम्बुना पिष्टा कूपोख' वालुकाश्निना ॥ जयाजम्बोरनि्ुंण्डोः
चाद्ेरोवारिनिेपात्‌ ॥ पकता चतुटंशदहानि पिष्टं विशोषयेत्‌ ॥
मृतसच््ोवनाख्योऽयं रसो वक्नमितोऽशितिः । द्राग्‌ जयेदोषधं सन्नि
पातादौन्‌ सकलान्‌ गदान्‌ ॥ ` |
17,010-50020 64774 248८.
वपश्म्‌ वाधान्ि्ं९ह र 1[नाा९ा६१६्त्‌ लला, 1101; तान पप,
थि) द्रप, 16 काला. प्ली) लाता, रप],
1008 = नप्प, =[ना10910. 19, द 8}18, =प्व ग्त,
07] [न्ट पात्‌ कडनञप्वा ; ण्व कपान06्व्‌ कआललापर -कात्‌
शा] [पा €} ९वृप्दष। वा वृप्श्््$ 0 का© तिकप्ौ {त मलदा
0{ †}€ 107घ्छ्ना् १६४८४18 700101110व--0"6 + 06 710्व्‌
६060167 {07 {1106 त8.$& ध्र पटला ]पार८ व्‌ 10246 110 %
प्रा]. \#४160 वलत्‌, 11 18 0 {6 ए पाना का दकाला एवञ्ज
ध्णात्‌ [९षल्य्‌ $ पाठ पपतिात्‌ सिव्‌ ग 0 तपतः [णा्210. पए]
पऽ 116, 1 18 0 6 एपाएव्व, कण्टा 2114 (ष्टा शप); (६
{11९ {0 ० १९००८ ~ 02, 11716 [पि टपा, 92
९1061, 80016 वपा न्ि्68 न #1086 पला$ 8:76 1711668 07 4९८0९ -
पिका 0लोद्र [प पणो {170 [पफ], 11116 6४४6. (11९ 81011८6
18 {1175 {0 6 [९ {0 {काटल १8१8७, 11८1 11९) 1 18 #0
९ [त्व्‌ आधी ४10 कप + 110, णव वन्त. (६
॥16का८ [6 लपठत हवनानि पाव कष्टा 1९6रसा8, 8001. 12०86,
{11106 1710678, लालन

श्तुपनिसूदन रसः ।
विषतालककङकष्टशिलादि्ुललौदकम्‌ । प्रताक ` रससंतुल्य'
गन्धको दिगुणो मतः। वह्धित्िकटुगङ्गाद्हेममा्तिकमभ्चकम्‌ ॥
इस्तिश्ए्डो विषः कुम्भो तन्दुलीयकताम््रकौ ॥ यषां प्रतयक-
मैकैकः भागमादाय चूं येत्‌॥ भ्द्रंकस्य द्रवेणवमद्‌येच
{1४
११५
११४ रसजलमिधिः ।

दिनव्रयम्‌। जम्बीरस्य रसोग्राह्यः पलतयः परोक्तितः ।


विफलायाश्च निगुण्याः प्रतवकञ्च पलतयम्‌ ॥ रसस्य पलमावन्तु
चाद्या; परिकीत्तितम्‌। काचद्प्यां विनिक्षिप्य यन्त्रं पचेत्‌
परयज्ञवान्‌ ॥ उद्धत्यादरकनिर्थातश्चदेयिला विशोषयेत्‌। अतु
निसदनाख्योऽधं रशेन्द्रो विदितो सुरि॥ गुच्ञाहय' ददोताख
सत्रिपातापनुत्तये ॥
22.110/10-11051/40220 750.

(019९ [001 पराया, हकर [00105 0 आप्रा, 91 016 016


€३८}॥ † 2८010€, गला, =ातप्112, 1601291 लोकद) 17011;
{0068 0 द्म, प्रका, 71710878135 6०006 [एए ध65, 0८,
5 इ्तडणातर, १९०६९) साफ, पधावपाा श, #1त €नु0श' 216 {६0 ७९
पप एद्व च्ण्दुलौलः पा हाल" ]पा८८६, 10 धृप९€ 4४.४६. व €$ २6 प्ल
{0 06 "076 पंधरा एल ए€ 10128, 60611, ° 11106 1716, १९८००्ता1
0{ 11190817 २ प्रं९€ ० ककुपतं 16.९68, 411 ४) {07 1018.8
9 ]घ्१८९6 9 वश्नोद्लण. ल एला 7प006व 171 तण5 फ9$; 116
९जकणात्‌ 35 ८0 ४९ वत्ह्त, [पा 10शतव€ > 21988 00616, 8 1€966्व्‌
ए फ्रश्छा18 9 एववपतरण कशाप्रा0. 1६18 768४ ६0 06 076 ऋध
@1£€ा' 171९6 कमात 17"व6€ 170 छाा18, ४१० 10.78 11 कल1६ 62९10.
[15 "1641176 नप 82111102 "्र8 16श्ल.

जन्तमच्रो रसः ।
टङ्ण' रसगन्धौ च मरिचानि मां शकम्‌ । सन्मै' ` जम्बीरनोरेण
दिनानि ल्लोणि मद्‌येत्‌॥ संशोष्य शर्करायुक्तं मतस्यपित्तन
भावयेत्‌ । भावितं तद्रस सिदमाद्र कखरसेस्रयहम्‌ ॥ वल्ल' वाद
वरय देय पानाथ' वारि शोतलम्‌ । तक्रभक्तं भवेत्‌ प्य न्ताक-
फलसंगुतम्‌ ५॥ सव्यान्‌ नवजञ्वरान्‌ हन्ति रसोऽय' जलमल्ज्ञथे ।
114
चतुथंखण्डम्‌ । ११५
५९८८११८ ५१५ ११८४६८६.
[ताण तातना्प्तेदन त [कक पलल, अप्राः, शात्‌ क्शतल
1८ {0 6 पात्व्‌ (कल्नीलः णाः पष्ट वषड (त) 1776 1९९.
पाला वस्त न्द्र प्तप ता तपाभार््ठ ६0 धट {0क्णुला्,
८कााणिात्त्‌ # {0 6 कपरङडल्त्‌ (धो पाठ (नोफकपात्‌ ऋ्ला 18 ४0 0
स ष्लए्व्‌ ६0 एकाय प्रा प्ट जठ ग (गा शा, 1६ 14
16:९४ ४0 00 शाफुष्लल्त्‌ 6 =निधय" {0 पि706 १३४४ ऋध्ा क्णए्लः
1166, {18 1607610, 10 १०६९७ ० ५166 1८४5 ४ 2 भ्ठ 38
६0 06 हश प८८ 9 व४$, ८०त कथ्यः लह पपात कलिः ४16
7 ष्वालाःए {इ प्णु्ला, त एनणीाष्व्‌ मंद ऋं एप्त्ल-ाप ४
(तक, पलोपफठत्‌ (7 ददप एना18). (पारि ल्वला८ 6168
४11 ४0 र 1 भवपुष्ा,

प्रपखिका रसः।
गन्धकश्च रम" शचः प्रतयक' कधसस्मितम्‌ । एकतर कञ्लसी'
छम्ता ततः कुर्वीत गोलकम्‌ ॥ नवभाण्डं विनिक्तिप्य तास्रपात्ते ग
गोपयेत्‌ । ददं निरुधा सतृपालमग्नावारोपयेत्‌ ततः ॥ त्रोषिस्फ टन-
मात्रं ण खाङ्गोत' समुषटरेत्‌ । नवज्वरे प्रयुश्ौत रस' परपःटिका-
हयम्‌ ॥ श्राद्र कस्य रसेनैव चनिवक्न' तिदिनं भिषक.। उषरितः
छादयेद्ाट्‌' यावत्‌ खं दः समुङषेत्‌ ॥ तक्रभक्त' भवेत्‌ पथ्य' स्र
सुकषस्य देहिनः! यातस्वरे विरयेषेण रसः साधारणोऽपयम्‌ ॥

[2८/१0 04100/ 2१8६.


(0116 ५१} दण्ट ए आटा णाव हषा 26 ६) {0 नाफल्तै
(दा {0 शितो दपा त लुः }कपल, (ना 8
(एव्व प्ली प्ल प्प्‌ पप्तू [ऋण ४ प्प्ो, कषा वृप्रस्ध्‌, धप
[पापो # ८५ १८ [प्रा श्रव ५ आट्क् लप्णाला शतमन्छ), पह प्रजी भ
11690 # ६८ {6 ८०र्लत्वे अप्रा ५ त्कः 1त धद भेण 7

115
११६ रंसजलनिधिः ।
८1०३6 सलार ल्ल], (716 ९९88९] 18 € 16 06 16266 0
7168115 ज चाट चात नित्‌ ज 0ष¶परद्िः [प 106 लबध119 18
{9 [€ अनुगल्प्‌, ६8 8000 88 9 12तत्‌-566त्‌. एन्‌६ ४ #76 0 ग {116
गा, [प्राञ8, (पृ€ पल्ल 38 ८0 € प्थला कपा, लिः ५06
तमा 18 ८छणाल्वु रम र्ना 0०8, 66 ४605, 68९71, {0 0९
९1९1 {07 {116८ त४‰8 111 10५९-9 पाध] दाष्ला [पा९९. 4
{176€ ४ दप्धणा ग धाह पत्वालं८) ५16 ०00 ण 16 एष्या 18 ६0
€ ८0०्धध्वं धा > [016८6 ग पल लव. एनमा€्तं 106, "१156
(ए एष्या], 18 ४0 96 शर्ध ६0 ४16 (08४, 96 7€101881011
7 ष. 1 18 6९0०5 1 21 8018 ग ०8१8-8) 814
€र८्लध[] $ 711 धा वप्चल ४0 आ €१९९88 0 एय.

कान्त रसः |

कीन्तलोद' रसो गन्धष्टकणो तुल्यमानतः। निदनं स्ब्धभेकत्र


मदयेन्‌ निम्बुवारिणा ॥ रसतुलयन मत्‌स्यस्य पित्त न परिभावयेत्‌ ।
सिः कान्तरसो द्यंष प्रयोज्योऽभिनवजञ्वरे ॥ शङ्खवेराऽनुपानेन मात्रया
भिषगुत्तमैः ।
(11112 "5८,
न्विप्स्म्‌ वप्नाध्९इ ग 10०6-०, 076 लााक; इप्ाणाः, धात्‌
१०८७ € १७ 0९ प्रत्ते धपदटुल्ालः {07 †7८€ ०४.९४७ 11 . 11706
1८९, #पव्‌ पला उप्र ९८६6त्‌ (0 908" श] 21 वपव तपण
र 0116 ग मण 281. 12086, 08 २२०1, ६0 06 पणा ध)
९1116" [प९९. 1६ (पाः क्प. |

सुधांशश्रेखर रसः ।
नाम वङ्ग रस' तास्र' गन्धकं रङ्ण' तथा । सूत्‌ विषः चं
नेपाल इर्ताल' सम समम्‌ ॥ वटक्तोरेण स'मर्हय सत्यै" कुयात्‌
.। क | कै

तु गोलकम्‌ । अन्धमूमानिरुद् तत्‌ गजघुटेन पाचयेत्‌ ॥ खाष्-


116
¢
चतुथखण्डम्‌ । ११७
शोतं समुदत्य भङ्गराजेन महयैत्‌। भ्द्रंकस्य रसेनापि मर््येत्‌
तत्‌ पुनः पुनः ॥ दिगुच्ः मधुना सह॒ रसेनार्दरस्य दापयेत्‌! च

सुधांशशेखरो नाम्ना जोण ज्वरहरः पर; ॥

91/1101./10502/-5
0८ (2/*८ 7480.

16 [8 68८1 र 168त्‌; प्र), इपपाः, 0078, व८८ा६९, 9


01010616. शात. ८0 [09108 €8९} 9 फालटपाक 21त ©0€ 86 ४0.
06 1096 {0४ ९0ला' ऋ) पा] त एशाश्णा ५८66, 2 10846 11६0
8 पा) 111९1 18 10 06 द०ं7०6त 71 2 ए111त सलं ८ 9४१ 16४60
09 एनश्च. ४४16) ९0०16 तग 1४8, ५0€ 1616196 18 {0 26
{६6 0 श्नात्‌ एप0००त्त्‌) (शलः शात 0ष्ठा 9), पध #1€ प्ट
० एना एथ 8ात्‌ शणदल. 118 ४*© पाला ४० € 100९, ६५0
14.८18 11 शल (ष्टु, ६0 06 पिला पाध 00ा1९र छात्‌ दल
1१५९. {४ "५8 | तनपा.

नवज्वर मुरारिः रसः

रश्च गन्धकाख्चंवकुनट च सम' समम्‌। मद्य' कर्कोँटिकायाश्च


रसेन विनियोजयेत्‌ ॥ नवज्चरसुरारिः स्यादल्ल' शकंरया सद ।
तन्दुलीयरसेनानुपानं . शकंरयाऽपि वा ॥ गु््ाइयप्रमाणिन ज्वरान्‌,
न्ति नवान्‌ हटात्‌ ।

४४} (८74 १४0४7"0*४ १480.

| रप] वदान ग 0लालपा) श] पाः, २० 16287" 916 0 06


10006 ०४ न' अंध\ प्ल [९८ ग ्रणाकह् 8१५ ५1164. 12086,
{1766 10८5 ९06], 10 06 पणता पाप उपदा शात्‌ धह प्१९९ ४)
-
{811 प], 0 इद्धः ०1०६९. =1४ लाः९8 1108.प धनप ४) -प ना 8000.

111
११४ रसंजलनिधिः ।

प्रताप्यरवख रसः ।

अपामार्गस्य मूलानां चुं" चित्रवामूलजं ; । वल्कलैमंदं यित्वा


च रस' वस्तंण गालयेत्‌ ॥ तैन समोक्षतं गन्धमश्चक' पारद' विषम्‌ ।
टङ्कन' तालकं चैव महंयेद्‌दिनसप्रकम्‌ ॥ निदिन सुषलोकन्द भीव-
येद्‌ धर्रक्षितम्‌ । गोस्तनाकारसूषायामन्भायां तन्‌ निधापयेत्‌ ॥
सप्तभि ख ्तिकावस्तर वेटयिता पुटेल्वषु । रसतुल्य' लौहमस्म रखत-
वङ्मदिस्तथा ॥ मघुकसारजलद' रणकः गुगगुतुः शिलाम्‌ ।
चाम्मेयच्च समांशं स्याद्‌ भागाद' शोधित विषम्‌ ॥ तत्‌ स्म महयेत्‌
खल्ले भावयेद्‌ विषनोरतः। आतपे सप्तधा तोत्र मद्‌येद्‌ घटिका-
हयम्‌ ॥ कटु्वकषायेण कनकस्य रसेन च। फलत्यकषायेण
मुनिपुष्यरसेन च । ससुद्रफेननोरेण विजयापत्रवारिणा ॥ चिच्रकस्य
कषायेण च्वालासुख्या रसेन च । प्रतक' सप्तधा भाव्य' तइत्‌ पिन्तंच
पञ्चभिः ॥ सव्यैस्य समभारोन विषेण परिघूपयेत्‌ । विमद्य खक्षयित्वा
च रत्य ट्‌ कूपिकोदरे ॥ गुच््ैक वङ्किनोरेण श्ङ्गवेररसेन वा।
दद्याञ्च रोगिणे तोव्रमौव्यविस्म तिश्न्तयं । तुरेण तालुमाहत्य
घषेयेदाद्र्‌ नोरतः ॥ नोदुघटन्ते यदा दन्तास्तटा कुरय्यादसु' विधिम्‌ ।
सेचयेन्मन्विदु वैद्यो वारां ङुम्भशतैनेरम्‌ ॥ मोजगेच्छा यदा तस्य
जायते रोगिणः परम्‌ । दधमोदन' सिताथुक्त दद्यात्‌ तक्र' सजोरकम्‌ ॥
पाने पान' सिताजात' यदिच्छत ददोत तत्‌। एव क्ते न शान्तिः
स्यात्‌ तापस्य च रुजस्य च ॥ सचन्द्रं चन्द पप्यापतोरद' कुरु शोतलम्‌ ।
युधिकामल्लिकाजातीपुब्रागवङ्कलाठताम्‌ ॥ विधाय शयो तत्नस्य'
सेपनेश्वन्दनैसुइः। रम्यवोणानिनादोक्तैगायनैः खवणाखतैः ॥ पुणय-
स्लोककथायं्चसन्तापहरण कुरु) दयाद्‌ वातेषु सब्बे सिन्पुजैः
118
चतुधंखण्डम्‌ । १९१९
सह वक्लिभिः ॥ दद्याद्‌ कणामात्तिकाभवां कामलाच्षयपाण्ड.षु ।
तत्तद्रौगानुपानेन सव्वैरोगीषु योजयेत्‌ । प्रतापरावणो रसः स्रि.
पात्रः परः ॥
7८10110८ 1८4४८10८ 1125८"

द्रत वृष्तिः क एकह क पतनः पात्‌ कर ग ८


70005 तलप 71८ {0 च्छन्‌ प्ण्टलौलय., पापवान्‌ 1९८
९९९ र पाध्प्रो+ र: 11९6८ ग लक्धा, कृषा) प्रा प्म 7४
पठ इपतुषाः, पपेलषा ऋललपकक, पठतो, तितत, तात्‌ कफोला
©0९}11 एता. ] पव प्प + पा [पल्ल 1४86, कीला गा 9] ६1९8६
{0 €धालाः 10४ इछता तक, ^+ धल" प्ल्‌) पाल शुशिा८ल 18 £ [८
शा) लद६्ल्त्‌ १ एणा {क ध९९ वथ््म प्रधी चट तप्तल्ले क पप्रा,
धात्‌ तात्प पा पए आया, (716 आ0$ध106 15 एटा ६0 ९ दत्त्व 11
2 (लल र पीट आप 9 (कक्ल्प, भाल कटो 1८८
पलना उत {५ ८ सव्न्त्‌ दल्ल्ला लोल +त लक्ता फाडल्त्‌ पणौ
प्राप्‌. चमा तनिण्क्‌, धा ललात 18 £ € पलाल 0 11८
05 |: द्वपाा, भी [ला ८त१८्त्‌, ६1९ अप0ऽद्वपा८८ 18 {0 006 प्प्ला
11६ त्‌ 1॥द2ल्व्‌ कता तला, पध, 1लते, ४6 आद्श-11्९ ९४8९1८८
प्ाततोपद्दम) पपकत कतोप्रद्ती+ द्द, कलणेद्वपा पात्‌ आद ल्यपि;
८९८१1 €([४६४ 71 व्रात ६ पआरहलष्टाङ कोते कटको सवाष्प 0 [४1
{1€ (वौ 1 ८ पलार ^+1| ४0८86 काल्लन215 ५८ ६) ८
पत्त {(द्ुर्लिः पपात्‌ अणक ४० [परता {0 इलटर्टा प्ण 11)
16 ६८ कत ^ धा शआ पत्रा ६6 पवल्ट्क्ठप्षकाो त पठताप६६,
214 ६1; फलं 77 [नि-लपः काऽ, (116 सकप्रुण्प्रोर्व
६ पाला) {0 £ अप्स्व ६० एकपात" ति $द्फला लिटः दष्टा ऋऋ
116 १८८८५६१ न प्रप, ८८ त वापा 16प [प्र त
1९006001 + दरणि कपदट क एकक [नक्ला, दन पक्तिठाो त
(भोवलाश्म छल तिपि, [प्ट ग [लान्ठः त एम तल्ठछटन्िता)
2006 र दपत्तभद्यः प९८ त ]वदष्टो पापते प्ट एल क एता एक्क
प्रपिता कटकटा पात्‌ एकत शो, पट लफट ॐ धो 2
४८ वथु ति इक (9९ आ १ शातद्र, दपर 05 ध एप्प
119
१२० रसजलनिधिः |
0010176 वप्रा 17 वप्श्नाप्ति् 0 (€ अपा080.166 1४58817 पला 18
1९2 ६0 € ा०06्व्‌ कटवा, 911त कृ 111 का कपाला [00४ 086)
0116 एर 71 फलदा, ६0 06 षरा ऋध 6 कपा९6 ग गार्
1008 71" एला. 10 ९६86 {16 कनल 28 प191016 10 8२110
॥1€ 11601611€, 16 €"0 षा 97 1118 ॥69त 18 ६0 06 ०]16व॑ 0 06918
2 2. 18701, 811त {16 126व्‌ल11€, "0156 ऋध दा1दल' ]पा९९) 18 ६0
€ (71096 का 1106 ०४, =+{ल्ल' ६16 भुााष्पप्नप ग ८015 06वल16,
{16 10866 =फ्ारकं 06 8] तफएष्वं #0 ६०८ ००म6€तव 66 ऋऋ =©प्ा्ध ०01
पारध्<ो णादि 0097564 0 आ णव 100 रतदत्व्‌ [ल्ल €#€. €
धः 2180 0९ शर्ट भष 007€ 06६ € 11२९8. &8110पाव ५€
प्ा1€0श1688 शा 1671719 86188{107 €] 0 #16 0कह्नला६ 06 11
16110९व 0 {118 0106688 88१08] 9876 816 0{1€॥ ९001179
01111४8 81010 € 7पा0०6्‌ ०1] =0प्ला 118 05. ' [7 ४1] 80718
07 01360868, 11785 1060761९ 18 {0 06 ०७९५ का] > 11४1€ > 0 88.1४
211 0 १७.९व्‌ 00४8 0 ला : 17 0पाारव16€ शात्‌ 1881118
षरा 11016 पात्‌ [एधा ; पणव ऋ्णप्ीो भवल्वापक्ः€ ध८८नपणन्)170 608
1 81] 0्राल व86०8€8. {1175 पल्वाला€ सऽ 8180 17 1४64 15
{1€ 91*€91 1? $7710., [112 ° [18

ज्वर सुरारिः रसः ।


हिङ्लच्च विष व्योष टक््न नागराभया ¦ शस्य' च जयपालस्य
प्रत्यक सममानतः ॥ - सव्वैः विमदथेदहधिः दापयेद रक्तिमानतः ।
ज्वरसुरारि संन्ञोय' सवेज्वरविनाशनः ॥

111" 1470402 145८.


पव] पपस्प्निहह रम लोपा, कटा, पन एन,
अपा, [ष्म भाति ला णण 8865 € #9 ४९ प्प0फत््‌ रक््टक्ालः
सापः कलाः, शाते प्व्व्‌ह ऋण काऽ, ना पष्ठ तः लह्य ७०८४,
४ ९पप्ञ भ] 8०४5 ० {6९68 " “

120
चतुथंखण्डम्‌ । १२१
उ्वरमातङ्गक
शरो रसः ।

पारदं गन्धकर्चव हरितानल' च माच्ठिकम्‌। कटुतरय तथा


पथ्या ताल चरौ सैन्धवं तथा ॥ निम्बस्य विषसुषट्चवोज चित्रकमेव
च। ष्वां माषसितो भागो ब्राह्मः प्रतिसुसंस्रतः ॥ दिमाषं कानक-
फल च्िघच्छापि इिमाषिकम्‌ । निरुण्डस्रखेनापि शोषयेत्‌ तत्‌
प्रयत्नतः ॥# सा्षरक्षिप्रमाणेन वटौ काया सुशोभना । -सब्मैज्चरहरा
चेषा सेद्दिमौ दोषनाशिनौ । आमाजोणेप्रणमनो कामनापार्ड.रोगद्ा ।
बह्धिरौस्ि करौ चैषा जटरामयनाखिनो ॥ उष्णोदकानुपानेन दातव्या
हितकावयिस्ते । भाषितो लोकनाधेन ज्वरमातङ्ककेशरो ॥
17049"-20001 1८1 4- ‰९8 00000 २,८५५८,
37 १.८१ (की [7 पलं ण पललः काकः, काला
दग 2प पतोद, पपन 19091६8 }107 711 इष
८0 प द्व्‌, ककल ४ 5त्त्वु म प्त पपदरपकप्ल, पात्‌ 100४
(नि, ; पण पल पा कलहा 50व्वः ज तपप्ाप
त ले कप्त वृप्पाति्ि वतका © 10 00 177ष्व
109601<> ल्व ४ [पपी ऋध पौल पद्ल क पाता
1688, २१३ पट ल न काल कात्‌ कणा प्व्ठत 7) कलहा दलो
{0 € रष्रलय) आहौ ५ [ठ णाक पषप्ला, 1४ लाः पो इका
{6िरलाः, उणादयः अवोकककिण, कमाता प्धोद्छाि प्त श] नणि १
पतेका-ध८०४२५, [६ 1 [फत्परठ्‌) ऋलालला ण [कष्टा का वैदल,
211 त९८८८६२-९४ ८ 0 दो पपणर] ९दलह क धल धा८८ 0५11965.

चन्द्रशेखर रमः ।

जस्त" सम' गन्ध' मरिच" टदङ्कण' तथा । चतुसुल्या शला


योज्या समतुस्यपिन्ते न भावयेत्‌.॥ विदिनं ' मदयेत्‌ तेन रसोऽयं
121
१६
१२२ रसजलनिधिः ।

चन्द्रशेखरः । दिगुच् छ दंय' शोतोदकं श्नु ॥ तक्रभक्तञ्च


माद्र कटरावै
दन्ताक' पथ्य' तत्र॒ प्रदापयेत्‌ विदिनात्‌ शेषपिन्तोखयमतु्रगर
नाशयेच्छ्वरम्‌ ॥

0८412८41" 50८0410 245८,

0०९ एश" 62} ग पाल्या, इपर, =पाडट9, 97त 00)


211 {0पा" {2118 0 ८6919६96 {0 6 प्ण7र6त्‌ ६० 0016064
{0 [1122112 / पराध ४6 10116 > 88], पाला प्र०0५ {0 1166 पवक8,
अआ1त.-11216 17४0 118 परण 148 1 कला द10॥ €67. =^ ९८०णएशक्यप-
ए्ला४, श्ल" प्ा८€ फरल ऋ ८०ाव एध्ल. 14 (प्छ 10 1166
0858 {पशः ५६ ६0 शमा ©८९88 त रभि धातु 81078, 0९6
119.11611811६.

उ्वरासुरार रसः ।

शस्तः तथा गन्ध विषश्च दरद' एथक्‌ । करष॑प्रमाण' कषा


लवद्गः मरिच' पलम्‌ ॥ शद कनकवोजच्च पलद्वयभितः तथा
विहता कर्षभेकञ्च भावयेदुदन्तिकद्रवैः ॥ सपधा च ततः कायर
वभे गुच््ञामिता शभा । ज्वरासुरारि नामाय" रसो ज्वरकुलान्तकः ॥
अल्यन्ताजीणंपूणं च ज्वरे विष्टस्भस'युते। सब्धाङ्नरहणोगुख्ये
चासवातैऽग््पित्तके। कासे श्वासे तयरोगऽपुप्रदरे सन्मैसस्भवे ॥
रध्रस्यां सन्धिमज्नस् वाते शोथे च दुस्तरे ॥ यकङ्कति श्ीहरोगे च
वातरोग चिरोलिते। देयश्च कुष्ठरोगेषु सिद्धगहननिश्वितः ॥
1 00014/5004"4/0£ 71450.
006 {018 €8९ ज फलथलया(क, इण1णाः, 2000116 90 , सपाशः)
एथ > ६०12“ ग द]0र्ड, जा ४0128 ग 0816028, लं 10188
88 इ० 6ापपाः शातं 06 012" 9 पए 6 10 0€ 7700

122

चतुथखर्डम्‌ ! 2 न
स्चिकात्तेपरणए रसः ।

गेरन टार सन्यतुल्यच्च दिङ्ललम्‌ । पञ्चपित्तिन संस्यद्य


षट। चरत्‌ ॥ स्चिकान्तेपरो रसो ज्ञातः शृनिप्रम
ाद्धलः
व विस्व्यां च निदारुशे । दातव्या | करवन्ना ट
लेन वे॥ अथवा सूचिकाच्छ्न्नि
ॐ: क्रानसभयङ्ः तैलचन्दनैः । पय;पेर
ौशतः पानं भाजन
भर । इत्यादि शोतल' काय" कुयर्द्‌ रजाप्रणान्तये ॥

७८८५६९५
26 ९12८ १०८८४८८,

नं ठरला त 2000166, 1018507 त नुद (गा 2.०२८१


शनात्‌ प्ा6< कष क लपरापणातः सफल ४0 न
पष्य षााोा
ए) € 01165 ग [कष एप्प, £ १०.५११)
+ भदुषभलाः
8, 19 इद्ल्क्छ्मो, स्वात्‌ पातृ ३११८९८१
पत्‌ न
६११९ अठ ज 9 पाडत 86त्त्‌, ल्लु, व सवगार
4१अ ६८] $ पो्पाला +€ भणत तो दीपन छण 1
११11} ९ण्८तवणाोप् पटाः 5 ^> ई
€ {शला ६0 ५16 [क्ल
। 1916; {0 ्ः.110प 16, ४16 [1] 38 ४0 06 एपएएल्त्‌ पी कतत
५१ २६] ६1८ 1०० फालः उपल कारण पाट ल्ल क्रर्म # ^
32 ल्म
१1१९ अ) < 1100 088 0९ 77० द््सत्‌ ५ [1६९ ए
न ८०९ 71९0111९, ४५ [> 21१9
1९1६. ५0 16 शद्ध
सर ्६८ ४,
[पला ४ एका 71 2 =[र्म् तप्स्माप्प् ज (नत
८८
, [ल ॐ 1198 एष्ल) कपत फएल€]1 पा) त) कष्टण्षट्त्‌ €
प्ल + {59 ~
४ =८९त्‌# = पत्‌ शा 871त16-02806.
८८८ ६२अत्‌
१८ तत्त 8 उप्पल वपन्ानि ० (दकाप २२२६६.
एप्त, 0८ ८0नण् ८त्ठत =
1»९२1८ल्त्‌ ८८ ऋध
+@९९६€त ६0.
133
१२४ रसजलनिधिः ।
दत्ता कर्णाच कल्नलोम्‌ ॥ स्वाद पिप्यलोचण ` खल्लयित्वा
निधापयेत्‌। गु क' वा दिगच््' वा नागवज्ञोदलैः सह ॥ आद्र कस्य
रसेनापि द्रौणयुष्योरखेन वा । शोतजञ्चरे सत्रिपाते विसूच्यां विषम-
ज्वरे ॥. पोनसे च प्रतिश्याये ज्वरेऽजोण' तधैव च । मन्द्‌ ऽग्नो
वमने चैव शिरोरोगे च दारशे॥ प्रयोज्यो भिषजा सम्यग्‌ रस
आरोम्यमैरवः ॥ |
04/0४ 8171004, १45८४

एठपराः 04148 ग 0 लटप्ा^$, 10, [098 0 2601166, {0 10218


ण इप्रााप्ाः, त्‌ ४0 एष8 0 12011890, 81त इल्ला 10918
00कप6"6व एषम 816 ४6 06 एन्व्‌ ४७९नाल' पा पटाः शात्‌
11446 1710 7118 016 0 {0 12008 17 एलं €2९]॥, =46८00911
1161168; 1166 ग 0€{61-1&९्७8; 01" 9 &17196, ०४ 0 {16 1694४68 01
भ तानुपा. [08 706्तवान्ा€ ला {रला 26८०001
1] 8 8618867 0 ९0 व688, 82100800प्प 1{दश्ला, 1001672,
पञ 2], 1012.89., {6१ {४6106 111 (धा, 11196807;
1088 2 8006६४6, पगणा0हद, 974 16८४ व1562868.

ज्वरकेशरो रसः ।
शस्त" विष" व्योषं गन्ध' लिफलमेवच । जयपाल' सम' क्त्वा
अष्गःतोयेन मदेयेत्‌ ॥ गुष््ामावा वटो काय वालानां सषेपाक्ततिः ।
तोयेन 0 $

नारिकेलाम्बना चापि सव्वैन्वरविनाशिनो ॥ नारिकैलजलं शस्त


कषेय' पिवेदनु । सितया च सम पोता पित्तज्चरविनाशिनो ॥
मरिचेन प्रयुक्ता सा सत्रिपातच्चरापहा । पिष्पलोजोरकाभ्घाच्च दाद-
ज्वरविनाशिनो । ज्वरकेशरोनामाय' रसो ज्वरविनाशनः ॥
161*0-2८5 2214 21561,
वप पपश्ण्प्र<ह ण णडल कटक शपप्ढघ्ा, इचा),

124
चतुथं ग्तण्डम्‌ । १२५
1 पत्म, +पनात्‌ लाका -तएल्वन पपठ ४ € पफत्त्‌ धत्टुठणालः पापी
{1९ [11९ ० कनद, श्नात्‌ प्रष्प्वल पाणि [118 06 पथटतं त
५१८११ दप्टौ, काः सप्तापो) शात्‌ लाट प्ााऽपित्‌ 8्््‌, व्ल, गि
(नी प्ला वु {+ पाट कट त 15. (पृऽ पत्वालाा०५ प्रध्क 0९५ 116
711 :प्‌] ल र [द्रलाच, प्तौ ध€ कल्ला ्लाध त #166 ५0194
111 फल का ८काषतिदणाप ऋऋ, पा 1८ए्ल तवप्ठ ६0 आ) ९९५८८७७ ग
[मे पाप ०९८ रला पौ चणय, 7 {दरद १४९ 80 16 ॥1166
0८४5 १४६ पताल वात [00 पतातत फषनंला3, शते 10 श्ल
५८८0 06भ7त्तव्‌ ऋध्ा व्ठप्नणदह्ट ` उनोऽप्तठप शोपा 0065; 00067)
{५11९ 0८४४.

विद्याधर रमः ।

रमागन्धम्ताम्' विकट कटुकारङ्गःण्वरा तिदठदन्तो हेमदुग्रमणि


विपर्नतत्‌ मममिदम्‌ ॥ ममम्तं स्तुलखः स्याद्‌ विमलजयपालोद्धवरज
म्ततःसर.क्‌ क्ती प्रमुणमृदितः दन्तिमिलिनै; ॥ दिगुच््ञाःस्य प्रो
जग्रति वटिका माममतुन्यम्‌ ज्वर' पाण्ड.' गुख्प्रं ग्रहणिगृदकोलोद्ध-
वरजः ॥ मरुच्छ लाजोण' प्रवलसपि सामं क्रिमिगदं विवन्ध
हानं यक्षतमपि वियाधररसः ॥
{61/८1/"८ १,८८४८६.
५६1) (प त्भा का लला, सतोषाः (कक) एत्र)
[प काप, प्तािप्पप, पमन 0८5) 1008 त वरमात्तिः 8९८
प [पतान ऋषा कल पणत्‌ वपता16 पए {0 06 फोरस्व्‌ कशी ल्म
११५, ०111४ 11 तप्पा ८) प] धाद ऋष्ष्टततला, 11 धता स्व्‌ं ४006.
१")+,नात न पला ४0 ¶%© हपफुल्छ््व्‌ ४0 कएपो ऋप्ी ४1
191}, जारां भाष्‌ वल्लकी ता ताता, धाला पत7त्त्‌ रल
४८} |, नाते प्राततृट [४० कद्ध पफमे प्वटतिन क पलं (व्ला, 1६ दताः
]) धर्‌ हटि कालाय द्प्ाप्रद, लोप्छरंट ता्ीष्छयन+ कष्पाः
1:29
१२६ रसजलनिधिः ।
71 ४76€ ए८्छ्पा दकणइ€्त्‌ 0४ [प्र] ग 368 तट ६० [1168 ९016 प४९
0 श्वा 6€5९६88 0 कप, 11016500 = करध्ा पला8, 01108,
९0150100 कात्‌ लप्यशकद्लााला ग 80166 पत 1ण्ला,.

अद्वनारोखर रसः ।
रमगन्धाख्तच्चव सम शदच्र टङ्णम्‌ । मद्‌येत्‌ खल्लमध्च तु
यावत्‌ स्यात्‌ कल्जलप्रभम्‌ ॥ नकुलारिसुखे किष खदा संबेष्टये-
दिः! स्थापये न्मये पाते उद्घो लवण" च्तिपेत्‌ ॥ भाण्डवक्‌'
निरुध्या चतुयोम' हठाग्निना । खाङ्गशोत' ससुष्ठत्य खल्ल क्त्वा
तु कच्जलोम्‌ ॥ गुक्ञामात्र' प्रदातव्य नस्यकर्मणि योजयेत्‌ । वाम
भागे ज्वर' दन्ति तत॒च्षणाज्ञोककीतुकम्‌ ॥ कुयादक्तिणभगेन चारोग्य
निित' भवत्‌ । गोपयाद्‌ गोप्मतम' प्रोक्तं गोपनोथ' प्रयत्नतः ।
अरदनारोष्वरो नाम रसोऽय कथितो भुवि ॥
2401८ 11 (21"150.10.7"0 2*8८ 017
7/.1050040.24/0101, 22501.
. ए0ए9] व पश्ा्ध९इ 0 (पलालङ, अपा, 8९001६6, 21 0018.
218 {0 96 11006 ६0९४ 81 11806 170 8 ए0श्ल [तकत
ठा 38 0 6 एप 709 त€ +€ णज त > ष्ट 6001४ (1160
0] 2 810 प्ण6 920); 00 13 10 26 ९०४४6 ऋध फत्‌ शत
{60 1715876 211 €2४लाा ४९88९ 7ला1 18 पला 10 ०6 तिााल्त्‌ श्भा
881४ 01 2.11 81068 9. ध16€ 879ए€. (€ ठप्ा- ग ४16 १७६६९] 18
1167 0 06 ©108घ्व ४1 @1 च्छला 08481 2.1 11८. 1४ 18 धल
10 06 श16८९त ६० 8प्गद 068४ {07 {6 € 08. 1116 1601696
18 ४० € †& ह €) 0४, ला" #76 ९88९] 18 60016 0 19वाश््०ाा ग
11624, 9० ००6 अदन {0 701 ४ 01 00एत& 0116 8८
01 7118 ए0क्पथ' 18 ६0 06 ६९६ 28 2 शी 911९1) 18 10110कन्त्‌ एए
{श्ल 1625170 2 5 ८06 1 0917 ० 06 ष्न्रंलछइ 00, 20
पध [लधन ॥16 ०9& शा, 1 9 जणातरलर्यपि] पश्चा.

126
चतुर्थखण्डम्‌ । १२७
अर्वामूरत्तो रसः ।
गन्धम्‌ ।
लौद्दा्टक' मारितमकंभाग' सूत द्विभाग दिगुण्च्च
विक्तिपग
विमदहयेद्‌ वह्हि रकेन तापे दिनव्यच्चातर विष कर्लाशम्‌ ग
ताञ्वस्य
पितः परिभावितोऽय' रसोऽकी-मूत्तिं भवति विदोषि ॥
द्रादेक्षाथेन
पात तु दिनैकमाव्' निम्बुरसेनापि च पित्तव्गः । ्य
रसेन सूतस्विदोषद।वानल एष सिक्धः ॥ ग्राह्य त.वषणयुक्तमस
नियोजनौया गु्रास्य
द्रत चित्रसेन वापि। नासापुटे चापि
|
शरे मरिचेन युक्ता ॥
11.011111*0४ 10454.

{1071, 0716 क 0 ९06, {0 09108 01


९10४ 0118
1] 276 ६0 ९ 1111006 ५०९६४0८४
11161001; 1 {0 [0818 0
तऽ, पाध {16 4९९0९८६0
71 1116 168६ ग #16 हा, {0ा' 766 ग<
९6 ; †17@ ४0 € णोडरल्व्‌ पाधा
11791२8 10018, {1116 अपए8#श्1 8 /पव ा9 0
011 ऽप्र0]९९#66 #0 {011
31ल्ल 118 एलं ९1६ 9 26011166; &02 4
0काण्डः 111 आ160ल€्ञअ ठा --002,
{11 {7165 ग लला ग ४6 101 16
7811. (11118 0166; र१€ 38 ९21
एप्त, 144९००८, 9०त 1011108 ९0 6 0४
16 18 1719९60 ऋ 8
व1र80101ध 12.88" {+ {1;8 111661ल1 0९ {1148
“ पए] 11116 प ९९, धल
211. 2970 इप0}९५1९ ४० 7 108/2119
0॥ 9 [८97181र8111, 8114 101९6 0
1168 06 0०प6व्‌ >00प€,९0९९०0
11218, 12527. {20869 {९0 1.2.0118
0111080, 10 15 ९116 ‹[1{108712681021
पकप) 1111:64
9611. 46९०5 पाला 10767 ४1) 0016
012 0 210 {८1५6 10116
0111 १6८००४०1 9 1008 ^
0 28 & इश्र्पी, 71 १०६९३ 0६ 076
"18 1160767116 78 8180 06 758
आप्र पत्‌ 11811608.
2061 69९], 70126त्‌ ऋध 9 17111 ग
विदोष-दावानल-कालमेघ रसः ।

ताक्ञेन वकं शिलया च नाग' रसैः सुवण रवितारपतरम्‌ । गन्ध
127
१२८ रसजलनिधिः ।
लौह' दरदेन सव्व पुटे खतः योजय तुल्यभागम्‌ ॥ तत्त्‌ लसतः
दिगुणच्च गन्धः तुलखच्च गन्धन समानभागम्‌ ॥ निम्ब तोयेन
विमद्य सव्पै' गोलं प्रज्लत्याऽथ खदा विलिप्य ॥ पुटच्च दत्त्‌ाऽय
विमदैयैन' गन्ध न तुतेन कश्नुनोरेः । विष च दनत्त्‌1ऽथ कला-
प्रमाणमोषत्‌ कषानूल्रसैः पचेत्‌ तत्‌ ॥ पित्त स्तथा भावित एष
सूतस्विदोषदावानलकालमेघः। वन्नः ददौतास्य च पूरकतया
दाद्दोत्तरे त' मधुपिष्पलोभिः॥ सुदा शास्यनत्रसिह प्रशस्त पथ्य
भषेत्‌ कोष्ण मिदं दिनान्त ॥
1140500 ८.८.114 € ५८८01८0८ 25८४.

17170766 नण दा मशाल), 16804 पाध) 1€ण्एथयः, ०14


00796 त अृर्लाः 11 ॥लालााई, 91व 170) पए161 -शा 0 पाः,
(0्द्६€ धा) ९€वुप् वपन ग ४1686 1077९०6 60218, ए, 10;
1686, 2०10, ९0107€*9 511१९, 2४१० 11011. {1686 916 {६0 06 7+प००6
{1 ९1712087, €08] त वपश्चा प्रर ६0 9] म धल€ ९०01716, त्‌
16४ ४116 1016 11110 9४ 190४ घ. 106 (गण0०प०त्‌, (पऽ
11-67021760, 18 8.2.171 {0 06 10136 का) पलाला, 609 0 1४ 10
वप क्ं्, 1) अपापाः, १०७16 1४5 तपश, 0 (णुः
81101186 € {0 शापा. द्विप 91 0 ४1686 शा 1176 11९6,
19176 77110 & 10 अत्‌ अप्व 1 ४0 168६ ए [ष्ट प्न,
४ 18 पाला ६0 06 0036 161 20) (वपथ वप्रा ग अप्य
211 ्रा०७6त 111 ५116 १6९०९४० ग व प्णर9 10018. [1 18 1
{0 € 7;:6 ऋध 016 अं ह्ला) 1४5 वप्क्ना्रि$ ग 2607016,
इध्{1.2.6त 110 {16 ५८८००प्०ाा 9 001 धातर 10018; 270 016९6
{0 8 1६४16 €. {106 अ081106 18 € ॥0 96 ऽप्]€०४6त ४0
01180278“ पध ४16 01168 01 78), 2०२४, 008, 0 पशि्‌०, 87 6860९,
20 1846 11६0 11118 1166 1878 11 १610111 690). (1718
16016116 18 ६0 06 धथ) 1 10768 81त 0फएपलालत ए),
7 ‡€लः ०४६७०५6 नेः फपल ० सक्र ऽशा01, व 16 एकपल
12६
चतुथंखण्डम्‌ । १२९८
प {61164 51181 1५९ 11156 (1४11
18 #0 6 शएल, 111 ४16 {6700
६0प]0 9 017९8, 00 17 फ्ष्माण्र.

कफकंतु रसः ।
आद्र कस्बरभेनाथ
टङ्कनं माधवी शङ्कं वत्सनाभं समं समम्‌ ।
माप कसरसैरयुतम्‌ ।
¢

दापयेत्‌ भावनात्यम्‌ ॥ गुच्ामा् प्रदातव्य


कफरोगान्‌ निहन्तााश
पीनसे शवासकासे च शिरोरोगे गलग्रह ।
कफकेतुरयं रसः ॥

1८4014९८ १५४५.
00183, (एए),
(021 व प21168 > 10ल716ा४+6व फलछपाकः
€ 1प006व ध०द्लीप्लः)
11 ल 76816 0०2 -5804)) 2116 26011116, 816 ६0
५16९ {71768 प = शदेन 1९6)
प्01€०४&त ६0 118. पए2112/ {07 {€ प्ल)
10. 19 पथं ९।६ ९९], {0
311 1186 110 11153 ०116 , ९०01.
6. 1४ नप1€8 10111888, 28011108
1111 10167 2110 2112682 1716 ६० व) €> ९८
11 011€ १786,368 पप€
18 07562868, 21212118.
2 [0116110

कस्तु रोविजय रसः ।


मरिच' पिष्यलो चेव
दिङ्कलच्च विष रङ्ग जातोकोषफल तथा ।
ेत्‌ यथायोग्यानुपानतः ।
कस्तरो च समांशक ॥ रक्तिदय' ततः खाद
कस्रोविजयाख्योय रखेन्द्र सत्रिपातच्त्‌ ॥
1215८000" 1741 ८/0 248८ .
2९017116; एग, 11.059
{0491 01811168 ॥,8 111121081,
10शुर 916 #0 € ०९६
121-101218, 12176102, 10101081), 2116
129

१२० ` रसजलनिधिः ।
६८०९लालाः पाध कष्टाः चातु फहत्‌€ 110 ` न]15, धक्र0 12.008 71
एला €<}. (1118 (पाः अना [08.८8 लला,

कस्त रोमैरव रसः ।


खगमदरससूयथा* घातको शूकशिस्वो रजतकनकमुक्ता विदुमं
लोदपाठाः । क्रिमिरिपुघनविशवा वारितालाश्चधाती स्विदलरस-
पिष्टः कस्तरोभेरवोऽयम्‌ ॥ ख्यातोऽय' रसराजेन्द्रः सर्वज्वरविनाशनः ।
आदरंकस्य रसैः स्ट विषमज्वरनाशनः॥ इन्दजान्‌ भोतिकान्‌
वापि ज्वरान्‌ कामादिसम्भवान्‌ । अभिचारक्तांख्ैव तथा शत्‌-
छतान्‌ पुनः ॥ निहन्याद्‌ भक्तणदटेव डाकिन्यादियुतां स्तथा ।
विललचणेजोरंकाभधा मधुना सह पानतः ॥ आमातिसार" ग्रहणो
ज्वरातिसारमेव च । अ्रग्निदोतिकरः शन्तः कासरोगनिङ्षम्तनः ॥
चपयेद्‌ भच्तणादेव भेहरोग' हलोमकम्‌। जीणंच्चर' नृतन' वा
दिकालोनच्च सन्ततम्‌ ॥ मप्रक्तिप्ं भौतिकः वापि इन्ति सन्न्‌
विशेषतः । शेकाहिकः दपराहिक' वा त्पादिकः चातुराद्िकम्‌ ॥
पाच्चाहिक' षषसंस्थ पाक्तिक' मासिक' तथा। सन्धान्‌ ज्वरान्‌
निहन्ता भक्षणदाद्र्‌ कद्वैः ॥
८15८7/2.1-60८1101*0 0.05

2481 वप्त त फपड, (71लो1€ा 96 लाछप्राई, ९006,

“ गमद रस स्य्या इतेतत्‌ यक्ते खगमदशशिसय्या इततदपि


पाठान्तर इश्यते। अतापि शणोति शब्द न पारटभस्म एव वोदव्य
घतोऽसौ शब्दः पारदरौपयवङ्गकपू रचन्दरारोनां वह्र्थानां वाचक
एव । . |
150
९ र .
चतुधखण्डम्‌ । १२९१

तताल तकाला एषां 86९68, श]एन ०1, =एष्छा15


९012], = ता, 1046084 = 0०28० = पापहा) 19118.)
0ाफलपः कपटः श्त = काृक्प्िः व16 10 26 "प0066
{09लाा पधि ॥16 पा ज भाप 10४.€8 216 1906 1110
11118, 0116 थं 1४ कल वधल, 10 ७6 {€ 1४1 211€॥
†पा०९. [४ ना ४1] 80118 {690*8, 012.11"11088; {0011 ॐ९पा€
11त्‌ नापरं९,८०पशा0, शला 8.{071110885 कात्‌ [भप 4166.

खेपरकालानल रसः|

दिष्लसम्भरव' सूत' गन्धकः शखततास््रकम्‌ । तुल मनोहा


तालञ्च कटफल' धुत्तबोजकम्‌ ॥ दद्ध च माकि कष्ठ॒विद्‌
दन्तो कटतिकम्‌। व्याधिघातफसल' वद्धं टङ्गनं समभागिकम्‌ ॥
ख हौ-्ीरेण वटिकाः कारयेत्‌ कुशलो भिषक. । विन्नाय कोष्ट
कालच योजयेद्‌ रक्तिकां क्रमात्‌ ॥ ` वातक्चेमणि मन्द ऽग्नौ पित्त
सष्माधिकेऽपि च। जोणंच्चरे च श्वयथौ सन्निपाते कफोल्वने ॥
वततासप्रबल' त्यक्ता धातुः बाताव्मक' जयेत्‌ । सेवनात्‌ सव्धरोगघ्नः
श्ेष्मकालानलो रसः ॥ | |

71८50012 ‰८4101.107८ 2056,

(तप्‌ वपा ग पलाला; उपप, ८०6 ९न0ल€


शा1]011966, =छक], 0070060, = (2011219, 8666६ ॐ त10पप12)
पशा, (नलाः कपप, [्णरञ, [एत =तेदपक्र, १७1.41118
4142018, प, कत्‌ करर 876 ॥0 06 पपम्‌ ॥०टलप्लः पध,
{06 1111 2 0 8116} 1086 170 [71118 =०€
0 171 भला ७६०. [॥ लाल 8] इग गं 52011098

{6्ला) 36ल9-] 810. 0101089. 1६ 2180 10901068 811 ९२ ९688
पथा ( एप वथा प्रका कपाल एव )7 0 पत्‌ म (०्डपणएनि०
8110 2८४ 02818..88.19 ( 866 {286 41. ) ।

181
१२२ रंसेजलनिधिः ।
सन्रिपातमात्तण्डरसः ।

रसञ्च गन्ध" दिगुण होता वतपादमाग' रवितारहेम । भस्पो


क्षत योजय मद्‌ याथ दिनत्रय' वह्किरसेन घम्म ॥ विधञ्च दत्वात्
कलाप्रमाणमजादिपित्त; परिभावयेच । वश्षदयञ्चास्य ददोत वह्धि-
कटुत्रथाद्र खरसप्रयुक्तम्‌ ॥ तैलेन चाभयक्तवयुश्च कुर्यात्‌ सानं
जलेनैव सुशोतसेन। यावद्धवैद्‌ दुःसहमस्य शोतं मूत्र पूरोषश्च
शरोरकम्मः ॥ पथ्यं यदोच्छ्ा परिजायतीऽस्य मरोचखरड' दधिभरक्तवाञ्च ।
अल्व' ददोवादर कयुक्तशाक' दिनाष्टक' खानमिदच् पथ्यम्‌ ॥

94410117004६८ 2141004८ 1*254.

एटा प्न इ 0 ऋलालपाफ, अंड्ठला 10188 त इपर, प्र ४012.)


० ८०6, धत्र० 10188 ग आर्लाः भात्‌ ४0 {0/8 2 &०1त € {9
06 ४११३९ {टटा धात्‌ नाव्‌ त ध0€ आण, {0 10166 8.8
1) € तत्८्०छ० म लपक 0008. 06 शाएऽ166 38 शशा
६० 0€ ८०९९ व्‌ पणेडष्व कधी 06 अं ञणव्लपा)) 1४5 सल म
20011166, शात्‌ अप्णि6९०४९त्‌ ४0 07998“ ल € 7165 ग जमा,
९०४६, ए्610, = ए€९०९, धात एण, 811. 1115 76 पाला 0
06 1४06, अर २80४6 7) फल €}, 0 6 ण्डा ऋ]
10116, [प९6 ग द्ाप्दला, तश्व्ण्ल््णा ग लातत 1008, 27त्‌
0०त९.९त काद्र, 0160 लपक, एनमात्व्‌ त66, एजकतल6त्‌ 10916118,
1126 रोधी इण्ट) शणते यपात७ दृत्तं पत 1081019, €{९.,
फा 2 [पिह ण हण्लः. 06 ष्तः गम ४6 906 18 ४0
06 प्पणल्त्‌ ऋऋ 2 ९००10 भा, 90 प्ालल-भध्लि, 168 18 ४0
्थ6 8 व) 10 ९0 फकः 60 10 28 शुरषलल@ 27
त6्ा16 10 अ0इपशः {116 68ू]15 ज ञ्ा'€ १0 ००४ 918९. (06 प्रा 18
0 € (0 त्रिपपश्चे 0 कशं तदऽ 770 पथत्ठछ्डशं०ण, 97त ताल
80 06 ६6 $€ श] ८1686 ५०.४६.

132
चतुधरखश्डम्‌ । १२२
सूचिकान्तेपण रसः ।

स्रत गगनं दारु मन्पतुचयच्र शिङगनम्‌। पञ्चपि्तेन संमदयर


पपाभां वटौ" चरत्‌ ॥ सूचिकान्तेप्णो रमो ज्ञातः शूलिप्रसादतः।
त्रिपात्‌ मषटाघ्रोर विसूचयां च निदारूणि। दातव्या कवल्ला वटी
प्रचेटौजनेन वै॥ त्रथवा सूचिकाच्छिन्रं रक्ताक्ते ब्रद्मदारकर ।
हल कनत्र; सानमभवङ वैलचन्दनैः । पयःपेटौशएत' पानं भोजनं
धिमक्रकम्‌ । इत्यादि गौतस' कार्थं ' कुर्याद्‌ रुजाप्रणान्तये ॥

"9१८, १01 "(८५८1004 ८/ ११८४८,

{14 [वा (साद्य क सपति कोका कौ अक्षू दक शात्‌


।] (दादा पत्‌ {षतम कोष ज लापा वपत ४) [6
ष {द 11 111" [क ( 10, प्रपिता छत्रम
पपणर, सपो एकु 1, आ नाद्ल्ता) पात्‌ क्व आण
[न +भ (त सदत त द वानद्तपं शन्कर, कपपल, वो उपना
५५५ ।+ (सनम कनोल {षप आप पा लौट गाठ आदौ
|] {+ {1 [1 4 1 त [लो श्रध दष्टाः ऋपा ; 0
, {~ ।11}:4191॥. {५ जछपोणष् [, (४ अ क ¢ ८ लाल्व्‌ ऋ तालम
१ 101४ + 1४ [अमष आपत क्ल का प्ल लतकः
॥ [पा (त ज (इष [पठ कवन किस्त ५ [४९ 0 फलमा
2 11कवष, ५ सगृपरपपणः क पाह फल्वुलफठ ४6 भ्ल
६ {4 १४1 2 [आपी [त ष्रि पुकिप्नि्छ 9 ६०ात शपप्लः
1१ [1 [क ति [तया पलत ऋ पपी ता [7्णृषल्व्‌ (जा
साोक््ो ननन पप्र श्री आभाप्ाल-क ४८, 0 1४ 80 ४ £
|१४५ 1, (६ त तप्र विदत का (कल्प ऋष्ट, ४0
{4 1/ |भ [षो न्त्‌ पवत शप्त, (राला ८०० =पलप्ना9 ४र
३/8, 11817

133
१३४ रसजलनिधिः ।
सूचिकाभरण रसः ।

रसगन्धकनागाज्र' विष स्थावरजङ्गमम्‌ ।: मात्‌स्यमादिषमायुर-


च्छागपित्तं विभावयेत्‌ ॥ सूचिकाभरणो नाम मैरवेन प्रकोत्तितः ।
दातव्यः सूचिकाग्रे ण पयःपेटोजल्तेन च ॥ त्योदश्सत्रिपाते विस्च्या-
मतिसारफं विदोषजे तथा कासे दापयेत्‌ कुशलो भिषक्‌.॥
पयःपैटोशत' दव्याद्‌ भोजन' दधिभक्तकम्‌। तथा सुभजिंत' मासं
सेपन' तिलचन्दनैः । रोगिणो यत्‌ प्रिय द्रव्य'तस्म तच्च प्रदापयेत्‌ ॥

,५९८८# {८८-0८-11 "4४5८,

६५] तुप्ष्धा्नघ्ंडछ ज प्लालाफङ, श] प्ाम 1694, 11108, 2९011106,


४11 [00४जा 0 712८ (तष्य 6 ४0 € 16व ॥०दलालय' पत्‌
६प}]€८४९त्‌ 10 [धपा 11 116 01165 न 081, 01910, 168४९०८,
110 @०४४. (11115 173८८116 18 ६०0 068 अ70116त ४ € ला
10९ 16६त| [16६९त्‌ 0 ९8 0 {16 0 9 & 1166616 01 0 06९
४१४11०९ 1610 ८०८0४ फला, 1४ 0८३ 9] 80108 01 88.111
14५1118 16, (पष्ट) ९०४, ताति ताश्व, (116 एषणालण)
267 19179 ४1 ाल्तवाल०९, 18 ४0 व्ण 67 ० 8 [पात
८०९० प्र/8, 2116 ६0 © नग16त्‌ 116९ शो =व्वात ऋत फा €|]
९००१७ 1४7 दाव्मन 76 -एत४ला, 011 = 116ष्"6्त तिमा 86इकाोप्रा
४6808 7त 8ात्‌9] 188६€ 500प्ाव ०180 € 7006 9] (शला 1118
000, {€ 712 8150 € 91106९५ 0 {&[६€ 118 {& १०1४6 6

घोरनरसिंहरसः ।
भागेक' मरतताम््रस्य दिभागं खतलीदहकम्‌ । तिभाग' खतवङ््च

# रसगन्धकनागाश्चमितय्रतत्‌स्छले रसगन्धकनागच्च इतेतत्‌


पाान्तरमपि दृष्यतं ।
154
चतुथंखण्डम्‌ । १२५
चतुर्भाग मुताखकम्‌ ॥ माक्तिक' रसगन्धौ च तथा शुद्धा मनःशिला ।
चत्वाय तानि तास््रस्य प्रतयक'ः तुल्यमेव च ॥ गरलच्छाभ्चतुल्य' स्यात्‌
त्रिकटुश्वाश्चतुल्यकः । एतत्‌ सन्भैसम' देय' विषसुष्टि च चुगिंतम्‌ ॥
एतेषां दिगुण' देयं वत्‌सनाभं सुगशोधितम्‌ । मात्‌स्यमादिषमायुर-ट्ट-
पित्तं विभावयेत्‌ ! चित्रकस्य द्रवेनैव प्रतयक' याममातकम्‌। से
पाभा वटो कायं शोष्येटातपे ततः॥ दापयेद्‌ वटिकाभेकां
पयःपेटरसेन च । त्रयोदगसत्रिपामे विसच्यामतिसारकं ॥ विदोषं
तथा कासे दापयेत्‌ कुन्तलो भिषक्‌ । पयःपैटोश्त' दद्याद्‌ भोजनं
दधिभक्तकम्‌। घोगदरमिंहनामाय' रसानामुत्तमो रसः ॥
+# 01*1- 21115417 (006 71156.
(2126 |तं की (तुलम (प्त कात ता को 70 पाऽ 01 11115
{7 [एनत त [रोदध, निल [0 लनु८ा ])रन 010 [षन
हार, (0116 कवक 1 उत्का, 016 [शत कलपृष्णिपः कि [पर्ष
क {दल (काद, कृकिंककाो, कि) [रपत पता, कला {पत |
0 पाादूरङ्काोत्छः कात्‌ कदा$-लंणा कवन का प्ट वल {+ [ल
17111)16त्‌ {0िलधाल कात्‌ आलतत {0 पद्व (ली (ल 1 "1
10111 181, [01105 1@(0टट्र, वात्‌ }0वो नि)18 कोष्ट पाला {+ [न
1222016; 0† 16 कर त कान्त ६९त्त्‌, दष, प्णोतलो वा ६0 [6
वा्नष्ध्‌ प पाल आ, (८ कपल का] + £ 02 :])}11नव कश
(0000111111६ पलि [1 ल्ट त] इताह त सतोपि [लर्ला,
ताप्यते, ६४114 (नाद्वा). (णाल लाह + ६0 [06५ 81 [कत्व 0 ताषा
4:60" र 1 [पापल (तलको पपात्‌ ६0 (र ताल्त्‌ उल्ल द्धम
पक (ष्प्‌,

मच्रिपावसूटन रसः ।
पारद गन्धक' तानल' वत्‌सनाभ' तिभिः समम्‌ । मरन दास.
मूषश्च सव्यैसम' च हिङ्कतलम्‌॥ वटिकां मृदतुल्धां च काग्येत्‌
188
१२६ रसञ्जलनिधिः ।
कुशलो भिषक्‌। सन्निपाते वटोभेकामाद्रद्रावैः प्रदापयेत्‌ ॥
----
--------
~

सेवनान्तं यथाकाले भोजनः दधिभक्तंकम्‌। प्रचुरवारिषण स्नानं


तैलाभयद्ादि कारयेत्‌ ॥ रसो महाप्रभावोऽय' सन्निपातस्य सूदनः ॥

90111140
4"{4 5८41114 2081.

0716 [प त पलाला, 10 [दण हापा)


काो९ व
0016, 1166 एषह 9 = प्८०ा1#6, कात कषप
क लवे छकपानं
10827712, 0116 क क एदछुर एतद किर्ा), पात्‌ सहा कछ
1719007 276 0 06 र्त्‌ ८0द्लाठ८ा ऋ) 2" भात्‌ श्वल 7160
118 0 € शं गं 8 प्पवृदद हा, 6६८1, दकता राला,
1016 पात्‌ हाएटला' 1९6. ल, अपा6 25 71 हतायां 150.
{1118 16्वालाा© ला८8 ६1] इताह त सदा 0८ {तरला

शिवाप्रसादनरसः ।
सूतक गन्धकञ्ंवहरिताल' मनःशिला । अश्वक ' वत्‌सनाभश्च
दारु जङ्गमज' विषम्‌ ॥ सव्यै' तुल्यमित ग्रा्य' जेपानस्यार्भागकम्‌ ।
चोला सव्वैभेतत्‌ तु क्न ततो विमयेत्‌॥ मातृस्यमाहिषमायुर-
च्छागपित्तेश्च भावयेत्‌ ॥ वटिकां भौततोयेन कुाद्गुख्ाप्रमागत्‌ः ।
शिवाप्रसादनाख्योऽय' नारिकेलजलेन वै। भ्ये सच्विपातार्तं
खतुग्रस्तस्यासुखो भवेत्‌ ॥ शेवनान्ते पिवेत्‌ तक्र सायात्‌
सुशोतलाश्चसा । तैलाभव्गः च शैत्यादि यथायोग्य समाचरेत्‌ ॥

"9८0 .-127"25 (01204100 ११८६८,


(016 1 62९} पलाठपाफ, धप, कूरो, कलह,
10108, ४८06, =हठप्ान 01804112, 27 [छल्‌ ८0074 1011894
; 1६
पक 8 ऋ म दानना 8लव्वह ९ {0 [५ वरान {९४11६
126
चतुर्थखण्डम्‌ । १
नप) [नष्व्‌ त [पाक्त पान रान 081, र्पः
[वषर्‌ , वात्‌ दुतम, रफफल्व्‌ सले (नावे ऋष्य, शात्‌ 1०36
1
|| (6९ पत्नी यो) पला, ल्लु ६८८ पोद्णाो्रला†) ८0८08]
पि (कत वाव्तृलाल नाल > 11141 1 # 01118 ६
वलाहको स त्थेनाापन द्वत न्ट, आत ९001770 २४९#।
प 1112 (० [त्तु धा न], कणी 70 लतत कणां
[स र [पला], (८. 27५ {0 0 1"(डता्ल्व
14; 1111.

त्रंलोक्यचिन्तामणिः रमः ।

रसभस्म तयो भागा दिभागच्च भुजङ्गमम्‌ । वतृसनाभ' च घः


भाग' भार्गेकः तानकः तथा ॥ गोदन्त गगन" तुश्ं शिलागन्ध
टङ्कणम्‌ । जयपानलोन्मत्तदन्तौ करवोरञ्च न्ाङ्गनी ॥ पलामू,
जंरनोरैः सप्तधा भावित टृम्‌ । चित्रसूलकषायेन चादरःकस्य
वारिणा ॥ मात्‌स्यमादिपमायुरक्वागवाराहडौक्ड
भम्‌ । प्रतमक' दश
भद्‌प्रशिनाखवन्ने च संचयात्‌ ॥ धानादयां वटी" जुरय्याच्छ्‌ इवस्ते
धारयत्‌ । दातव्यश्चानुपानेन नागिकनतोदकेन च ॥ ताम्बनच्च त:
दद्याद्‌ भच्य ्ीतोपचारकम्‌ । रैलाभयङ्गः मदा स्रान' एतमत्‌र्स्या
भा जनम्‌ । गणीतात्रं दधिमंयुकतं पुराणाम्नञ्च भक्तयेत्‌ ॥

4 १४८८५4८4 (4 ८१124/176110४ ११८९८.

षा काति ता दालक वला, 1) [पाहता [0196


८ [न्कालो कात [दान्‌ नालो
1 1 (^, | व 1 8011}3]1}
तद, षा नमल, पे सल्ल्ततः कतक्त त तधा, 106
9 कदि, दण्ट मिट [€ पनन्त दवदलताला) धो
साकजह्व्‌ 0) कध कि इ८र्य) तिलः ऋतो धा पल्ल ।

137
१३८ रसजलनिधिः ।
०६९०००९०] न 1008 का 0४128111. {५ शा]08व1८८ [> {ला
€ 006 शपा छलौ त 16 1{नृ[ल्ा19, 11 आा८्टलड्जा)
1046 11160 91118) 016 ४1 @ 2 ष्ठं वो एला स्वल
०९९०९६० 00४६ = लुन, 111८८ = दला, 011८४
81. 7009९0९, 0010, 008, 0, शाद्‌ वपातवपा 911४
{116 ॥ल्वाला16 18 ६0 06 वत्ला प्तौ (तलका प्ल 11
11161 ४16 एष्टा 15 0 ल1ल्फ् ८६८] [लषर९६. सप्ला ©)0]
2९10118 88 एटालि९व्‌ ६0 71 ६6 5८ क ध्राठ 10८ एना 1
11641611168 876 10 6 1680 "त्व्‌ 10. 11178 ाव्वाला९ ला
80115 ३8 111 ]६ र {९ 1. ।

कालानल रसः|

रसं गन्ध खत्विच टङ्नच्च मनः शिला । हिङ्लं गरलं दारणा


तास्नञ्च॒ तत्‌समम्‌ ॥ विड़ालपदमातन्तु सब्मैः शुद्धं विचरे
भावनाय च दातव्य' लाङ्लो मूलक तथा ॥ घोषासूल' तथा
मूलं लोहितरहयलद्‌ । अयुश्मरफलमूुधातो मूलं भ्िमररुद्रकम्‌
वराहमदिषौ च्छागो मयूरो मत्स्य एव च! एतेषाञ्च ददेत्‌ पि
माद्र कस्य रसेन च । प्रत्यक महितं शुष्क कणामात्रप्रमागतः
दातव्या केवला वटौ पयःचेरोजलेन वै। अथवा सूचिकाच्छिः
रक्ता ब्रद्महदारके ॥ प्रचुरः सलिलैः सान भोजनः तक्रभक्तकम्‌
शैत्यकाध्य' यथावि कारयेत्‌ कुशत्तो भिषक्‌ ॥

1 ("1८11 0/८ 7८450

0116 {018 च्छ) न पलाला, प्र[मि एद, 00४८, २११


लंपपष्ाः) 18टू६ 6001728 10018501, शात्‌ कापा, ‰1८ ४ |
११००९ {0200€, 50०८ ` #0 [01४४ ए) पध 60०) + 1
1011009; 10 अद्८ल्छश्ं
00, शात्‌ ` 10406 1110 1111; छ ६1८ श

188
+~

चतुथंखण्डम्‌ । १२.
2 ारनभित्‌ =६९तत्‌ : ~ ककर ज 1218४, २००४8 0 2100810
( १८४५२] ), 10015 ८ (प्प, नलात्‌ 0101 -81718.121
016 (16 धा ज व्ल ४१ {ता पा = 01110742
1८५५७, पा८८९ र तााप्नाोश 16४९१९६, 1९8
ग &००ौ, 008, एप0४10
0८०८२, एको 08], णात्‌ 21100" 7166. (178
11601676 17.68
१1] लका त कनात 0१.४६५ {0४ल. ऽप्रट]1 ८0011118
४९०18 28 1€.6त्‌
६0 11 {€ ८५३९ ० इव्णाााो]४६ उपतक्ा2 1980 216 ६0
06 1688016 0.

सूचोमुखरसः 1.
सूत गन्धकतालक' मणिरिलां ताप्य' लवं तुकं अपाल'
विषटङ्नः मधुफलः क्रत्वा समाग टट्म्‌। क्षला कञ्ञ्वलिकां
विषोखखग्फणेः पित्तैश्च॒मंभावयेत्‌ क्सि सोसककूपिक्े रसवर'
सूचोसुख' नामतः ॥ त्रह्मदारि विकौर्णलोह्धितलवे गुच्ं कमात
ददेत्‌ दक्वा मंपुटवदतन्द्रिकधनुव्धाते सणाखाहिभे। कासं श्वासम-
रोचकं प्रलपनं कम्प च दिक्रातुरः मूकल्र' वधिरत्र सुन््दमपस््रार
जये्तत्‌क्णात्‌ ॥

9८/1४ ५९.९१८ ५*८५८4.


५५ वपमाक्नपि८छ 9 पला, शप्रपा, गन्ध, 16810814,
(णुदा कक [४ पकस लनः अपा काललि 86605,
८५१११1८, (४, शात्‌ कितना 6 #0 ८ त्त्‌ {06
ल. {1116
प्र0ा८पाः सवात्‌ जपाकृः, षा पऽ ५४६८, 6 ४0 ९ ल्व
01.57 01
४11. 3 {0 पुतं ठा [लुः कज्क्तय) पाणि, काट] {16
न्णाल
पल्वल सष्ठ ४0 06 ङ्व णात्‌ पपन +चछल्धाल, , 116
८का)कप्णति 8 पीला 0 ५ हपण५८६९त्‌ ६0 19^4218/ प्रा ४6 116
४ क0िपणात ्ापृठ एकला वसत्‌, धात प्लवा 3 0 ८
छु त ५ [0६ ऋष्तट क [ल्त 0०८ ट्त त 1718 11641116 18 ६0
०९ पणोञतव्‌ कंध ०1००त्‌, भूत्व्‌ क प्रठ =लन्काः ग चाट कष््ला#ह एकत

1४५
१४६० रसजसनिधिः ।
ए 1168085 0 8 1166व]९ [६ लाक 8 कधिप्रिला६ ता च व ४
उ€ा11ह षठा दध्ना शर्ट सपा सप्पा)
10010111 ०1 ६170 ५८४५-1, वाठ, [पाध (लचान्ड
€स्{वााा९४) दता द्ध, वकलन ४0 {ककत वल्क्ा, जर
1118, 11८८कपट्ठा, 105४ 01 10८ (0 तद८्ला) वात्‌ ण्ठा" 01 [लां
11181119; २1)त ग्‌) ५६४

सतसंजोवनसूचिकाभरण रसः
वज वैक्रान्तयोभस्म प्रतक' निष्कसम्द्ितम्‌ ¦ ङ्ोविष' दिनि
च॒ तिनिष्क. चुलिकापटु॥ पच्च निष्कोऽग्निजारश्च मन्वैमेः
भेलयेत्‌। तावद्‌ भस्मरस' यावन्हं येदिवसत्रयम्‌ ॥ गङ्गाम
वग॑स्य न्नारनीरेण भावयेत्‌। त्रयोविंशति वाराणि विमद्य
विशोष्य च ॥ ततो विमद दिवस" चिपेहन्तकरण्डक्र । मतम
वनाख्योऽय' सूचिकाभरग्णो रसः ॥

-1(,*४८-5
14/ (0८८1-5 ८८८८ ९00 ८८/ 12 01- "49८1
{171ला7लाशन॑स्व्‌ ताश्पालात्‌ समात्‌ सोदना ( दात्‌ ।, ।
त) ६01४, 111 पलं, दपा ; [णा {0४ त नोना) 101,
‡ ८०18 गँ वधप उवद ( 38] -पप्ाा0111४८ ), 11 1019 0 110) ]|
६10 ४1766 10188 छ 17लं7ल्पद्त्‌ प्रललााक पण्लट ६0 1८ 115
1086016» त प्र००८त्‌ एल्‌], {0 =प1८८ व+, कल्क
ला ६0 06 एन्व्‌ 87 इपुव्लल्त्‌ ५6 [पाय [ताः [का
11766 ना108, कप्प्ी ॥ उनृ्त्गा ग आल श्वूदणा ष्लो्णन्त्‌ कका) 1
52112984 -एद =( १०५] एण ). ल्क व ला ६
0160 #€]}, त पए ०१८८ 1016, 17 च वृ, उपात्‌ ६५]
111 ४ {00६ 01846 © 1901$*

: सत्रियातेन तोत्र ण सुसुर्षो भूःगतस्य च । तालुनि प्रष्छयित्


रसेन विनित्तिपेत्‌ ॥ सूश्यातिस्च्छयया तोयभिन्रयाऽति `प्रयत्नतः
140
चतुथखरण्डभ्‌ । १४१
ततस्तं लेन त लिप्ता निवाते संनिवेशयेत्‌ ॥ ततीऽरग्रहरादूर्ं' त्य
मूत्रपुरोषकम्‌। सब्धसंन्न' प्रतापाच दोलयन्त' शिरो सुह; ।
प्रायुष्न्त' विजानोयादन्यथा चान्या खलु ॥
1178 ल्तालाल ॐ ५.0५ धीर्‌ ६0 च [ष्पा त) ६ पमल
[षात्‌ दवता); क्पीटितााह ता द इदा दण्दः ग 8
४1111611 (51१८, पणत [पत जा) प्ट शाणात्‌ ता लपणव्छन्धिणमो ग
16:४0]. 1111८ 1८ ण धष ८ठ्क्नाो ग ६1८ पाला 1620 18
10 0५ लप ६ 111९ शती पाल [जा ० ४ 1६०व]6, 6 प
1:16 परात्‌ त कल्तालात९ पत्त छा ठ ४०, 0 17113117
1६ पपी 16 [कक्त्‌ पो लना कप ज ना५ छत (८ णतु
01 {1९ [ऋप्नला॥ 15 लीला ५) 0९ [नल्व ्ी ग], वणात्‌ 1८
{= {८५ ५ न) 1) ५ [21८८८ 110 प्लत 05 (शात. 1, {लः
{16 [धप 0 (ट पात्‌ कणा [लाम नट [कलल वाल-लषन८
(00 पात्‌ प्ना८, एष्या (कनलाठप्हा०छछ, [10४८४ 15 0९४
1 पपा साप्‌ (शपा, पणात्‌ [४ (शात एत्व + {जाव ४५ €
1८५, 1८ न प्पप्ला ५५ 0८ ऋष्ण्स्त्‌ [आका (८ नप ज
(८५६11 ; {1 (1४1४८ 1५४.

ततः ौताम्बसंपूण कटाह तं निवेशयेत्‌ । तत्र चोतुक्रथितं


तीय्रमपमीयापरः लिपेत्‌ ॥ याचसानमसु पश्चात्‌ पाययेत्‌ ससितं
पयः॥ दधि वा सितयोपेत' नारिकंसजल' तथा। र्भाफलानि
दष्टाश्च स्तयते सोऽन्यथा खलु ॥ लव्‌धसंन्न प्रभाषन्तं याचमानं
फलादिकम्‌ । तस्मादाक्षष्य तैला्ञं तैल' पिष्टपराऽपनोय च ॥ लेपयेद्‌-
गन्धकपू र॑ गापादतनलमस्तकम्‌ । इत्यादि शिशिरेदर वेगः सपरा
मुपाचरत्‌ ॥
[1 हात (सदा (४ धात (0७४८ पलात्िणात्त्‌ #ङा्तााड णल्लाकता1द॥
111 कला 1४ ५) [द इकत्त्‌ त २ पो, पा] त (तात्‌ फल फ्री
{+ 1) [4 (का रोपः पह इतका च 1 तप 10४) चात्‌ 15 0 0९

141
१४२ रभजलनिधिः |
16112९९ ४४ ? 11.05] वूपतणाप् 0 ८०1 पता, "116 [710८कत ‰
€ 16])९५८त्‌ 4ता' ७0116 प्रौ. {1 ॥})6 कौला +पल 10 [00त्‌, 1
{0 ४९५ 911०९ ० तानह शाण, त15501*6त्‌ कध पपयैछा का पापः
पा (एष्टा) 078 (त्ट्ठ्णा करटा, शवात्‌ ६५ कथ प6 फणाः
{15.11 अल) ता 1 110 ंष्ला 0 [रणा, 11८ पोर (
€ 1४ ६० 0८ प्ि्ला कप ज (€ त्र, चठ ककणा ४8 116 7८द्प
€01810ए51668 णात ४8५ 10 10०. =3िपरऽ्ल्वृ्ल्ा (1४, {11८ न]
8 इ 18 0 6 ॥ल10१त्त $ पप 1८ करभा नतय
१५९, ७५. एला {© 167105४] र {06 01]; 11; 1016 9०09
६0 6 शाव्छाःल्त्‌ आप नण अत्ात्‌४] {)28306, 7111566 शध लप)
[11९४९ 171.066808 ( 1४ ८०1 एष्प्रा, ५८.) 2८ {0 0८ [ल्व0ना८व्‌ 1
ऽ€प्था ०४६, ४1 ४ 81८.

` कणाक्तिनासिकावक्तं च्रिपेत्‌ पोताखयः सुः; ब्र्ठमेऽदह।


म॑प्राप्तं दद्‌.रोसूलज' रसम्‌ ॥ ससित' पारयेदेगमवतारयितु' शणम्‌
वेगऽवतारितं पश्चाद्‌ यथेष्ट भोजन' दधि ॥ ` खामोच्छामग्रत' चान
म क्त जोवनलक्तरैः । कटां जलसंपूण' निचिपेहोधलम्धये ॥ लय
वोध' तमाक्तष्य पूव्मैवत्‌ समुपाचरेत्‌ । वित्वा यावदायुः न्ति
तदनन्तरम्‌ ॥
' प्र्ााष् ५110५ ९णलया वृप8, ५८०1. एथ" 8 10 [८ 11111६५५
0ष्छाः धमात्‌ एण्लाः श्दुधण, पोको ना कऽ ९८७, 108९, ६५11 19८
01 ध१6 ष््ंला४. ` 0 पठ नंप वथ; 16 15 0 वप्रा 1 [५
% 06 पा८ गँ श्ातेपव्थष्य, 7115 पधा ५12:11.
711 ,ए0प्ाप्लवट नए प्ठा्क ग धट पल्ताल९, (गा [प्लत
18 ध161ट-्6ा" ६0 प्स ५ अलल पपतम क [तुल्व ह
0156 कापा (पतत्‌

सन्निपातं . महाघोरे मल्नन्त. खतु्सागरः। उडरंत्तस्य घस्य


ब्रह्माप्यन्तं न 'विन्दति ॥ सन्निपातमहाख्तुग्रभयनिषी क्रमानवः ।
142
चतुथंखगडम्‌.। १४३
अपि सव्वेसखदानेन प्राणाचायः प्रपूजयेत्‌ ॥ अन्यथा नरके तावद्‌
यावत्‌ कल्य-विकनल्यना ।
11118 116८0८८, ॥ कपूल्तव्‌ षा ध€ 9ए0र्ल-प्राला
धं 0116 एकक,
1118,$ (76 ९श्ला & ]्र्लाो॥ 110 128 105} 21||] 8€$01]){ता118 0 1116,
1111 ५ [71ल$ 1012 1110 दात्‌ ९८716 ४ ०० 5016 0 11९1४],

शाङ्गष्टा च तश्च व्याघ्रो करोरस्तिलिपणिका । इन्द्रवारुणिका


मुस्ता ह .दद्राङ्ग।लमूः¶.,। अपामार्गः कणा खण कटुतुम्बौ
च तिन्तिड़ो । श्खवष्टादिकवगो ऽय' सन्रिपातहरः परः ॥ `
1116 {५ || ० ०९ अपकार, एणः :- 31121110 881६
(नडा) [पो्नद्धपोन,+ इ्ता8 का का000, न [पणिना
11वृ्तप्प्कााोः, कास, [ल्पता 10068 ता 211२017) 07118117,
1011) 11८ वाहा प्ल क्त) पात्‌ पष्फणिनात्‌. 118९
:1*© [)\५८1[८ान + 10॥ ९५८८३8 01 06 {1८९ 4081145, +#11€ा, त418801 एव
प] ५] [६१1 10706070ल्व [तो ५1९86, 18 0 06 (रत्तं 101 ध11€
0 ५/)(08५ 1) [1 एनो) ह रलनन्ट्व्‌ {0 00९० 111 € [एट्हला
(२२९, ।
महाज्वराकुप्य रसः । | |
शदसूत" विषः गन्ध' घुत्तवोज'विभिः समम्‌। चतुर्गणाः हिगु
जै ४ हे ¢ [| ¢ ; ,

व्योप्रचूण ` गु्ञाद्वय' हितम्‌ ॥ जम्बौरस्य च मल्नाभिराद्र कस्य


^$ ह €, ` ¢

रसय तम्‌ । महाज्वगाहूगौ नाम उवराष्टकनिसूदनः ॥


> £.

40४ 10040" /5 04, 24156.


(116 [0त्नः, (दलो, क पलाला) सपाप फत्‌ ८0111४९, 11116
[रध त 8द्८्व्‌+ रा वाप्पपाप्न कि काति सला, { 8प्रा,
11]; पनत ऋष्टय छा6 ४0 ७९ प्प00त्व्‌ एतसय क्षणत्‌ पपदव€ [160
11118, पपत कवटतिंह प फलोदयो, दला, ५० 0९ पपद्ला ऋ 006
¡प०९ ७१ 1110८ {ना४, वात त छएि1ह्ल, [४ या1€ 91, इन ० रदः.

14;
१४४ रसजलनिधिः ।
महाज्वरान्तकर रसः ।

पारद गन्धकं तासन इहद्ल तालमेव च। लौह ` व


मालिकच्च खर्पर मनःशिला॥ खण मश्व गरिकच्च ट'कंण
ङ्प्यन्ेव च । सब्धान्यं तानि तुल्यानि चृणयिल्ला विभावयेत्‌ ॥
ज्म्बोरतुलमोचित्रविजयातिन्तिडीरतैः। एभिदि न्य रौद्र
निर्जले खल्लगह्नरे ॥ चणमात्रं वरीः क्तला च्छायाश्कान्तु
कारयेत्‌ ॥ मह!ग्निजननो चैषा सब्धज्चरविनाशिनो। एकजः
हन्दजच्यव विरकालमसुद्खवम्‌ । रकाकं दयाहिकञ्च विदोषः
प्रभवं ज्वरम्‌ ॥ चातुर्थक तथातुग्य्र॑ जनदोषसमुद्घवम्‌ । सव्वान्‌
ज्वरान्‌ निहन्तााश भस्करस्तिमिर यथा । मद्राज्वरान्तको नाम
रसोऽय सुनिभाषितः ॥
1114 1147*41001004 १५9५. `
वपा पपा 1168 0 पला(पान, श] =(गुणल, लात)
कीला, 7003 पि, (तकल 7011६९8 , ९व्क11 0; 76 ए, ०1५4,
{€ 7115९ (णडल
1012, 760-00]17९, 10015, त ड] रला, ४6 ४0
{11९ ]पा८८६ 01
811 81216८66 ५० एस", काः प्री16€ १६४६, एप
1008 0 लानि
९००८ क)8 रका 1106 [नप 16१९४ 0 {पाशडं,
8पत 1सवप८३ का पमाताात. 21116 पा {1161110
]1@0९९> + एना,
111 8 81100" 119९6.
€ १1906, (० 19९08 110 एलं ९111, €©}0, र्मात्‌ ९१
91011,
[+ लपफ्रन्लहछ 9] इतिः र ए सपक-ृक्प, {11८17779
लो पताा शाण
सण, करत्‌ लोकपा) 471 749 प19)

108", 1६ 0150 {1८८०8 कक्प्ल' अ तादल्ड्ता,

उ्वरान्तक रसः ।
रसस्य दिगुणष' गन्ध गन्धतुल्यच्च टङ्कणम्‌ । रसतुलय' विष' योज्य
सरिवि' पञ्चधा विषात्‌ ॥ कट्फलं दन्तोवोजच् प्रत्य मरिचीन्रितम्‌ !
144
चतुथं खण्डम्‌ । १४५
ज्वरान्तको रसो नाम मष येद्‌ याममातकम्‌ ॥ माकन निहन्तयाश
ज्वर' जोग `विदोषजम्‌ ॥
41८41"0110८/20 7250.

(011९ 08 फलालााक; च एषा5 ग उपोप, धक्र0 -क्8


001६, 0116 0 2001116, १6 एषा8 भ श, ष्€ [0815 `
क [त्ा29, पात्‌ रप षि 9 कौज 86608 © {0 06 ००९१
{0९ {का =पी166 [कप्ा8, कात्‌ प्रारव्‌6 17६0 [15 अञ 1865 प
1६ 0९]. [६ कपालः पला? [पणा दात्‌ 50402" काप `

उचरददन रसः ।

शुस्त' तथा गन्ध' वोज' कनकसम्भवम्‌। मङौषध रज्जनच्च


इरितान' तथा विषम्‌ ॥ शङ्गराजाम्बना सन्म मह्‌यित्वा वटो
चरेत्‌ ! खादेद्‌ गु्छप्रमाणां तां यथादोषानुप्रानतः । रसोयं उ्चरख्चदनो
विषमञ्वरनाशनः । ज्वरातिसारमन्दाम्नोन्‌ नागशयेदविकल्यतः ॥
य 70८0", 51८4410८ 2८454,

द्वप वमा क प्लान, शपापाः) 86608 ग तप्पा)


ञ्पप्रप्त, एकाच, कणिप्रलाछ णात पठता € ४0 € फपल जोध
16 ]प्८५ क ोपतरह्ठपा7 [लपएठछ) श्रत्‌ ।णनत्‌€ पा 1189 ०१९
पध 11) ल्पः लष्लो, +व्टणापृष्मं प्लान ्ठठणाताष् ४0 ४06
पारपा ज पोल तवत्भृप्त विड णल्वीठलप्रह लाल एतिभ [पा
{$ भध) वद्पणनाप्छः दात्‌ आऋवाद्रट्सप्ति). ।

ख्वरनिसूदन रसः ।

श्रुदसूत' तधा गन्ध' कर्षमान' नयेद्‌ बुधः । महौषधः रङ्गनच्च


149
१९
१४६ रसजलनिधिः ।
इरिताल' तथा विषम्‌ ॥ रसाद्धं मद येत्‌ खल्ल भङ्गराजरसेन तु ।
विदिन' भावनां द्ला चतुर्थे वटिकां ततः ॥ कर्य्थाचणकमाताञ्
पिष्पलोमधघुसंयुताम्‌। ज्वरनिस्रदनो नाम विषमल्वरनाशनः ॥
1024"1101500 44074 7054.

(011€ 017“ €्व्छौौ ग पट्टाकः 8त्‌ अपा, 184 > {010 8९1
र उपा, 0018, कूला, शात 8९ना1116 216 ६0 9९ 170 न्त्‌
{02९पीपला, शात्‌ अआ9]९८६€व्‌ {0 दर फा०., {77 111९ 408, (7 116
]पा९€ ग [वद्ा२१४ 1601९68. [15 816 पला {0 9९ 119व€) 71
{16 {गि} वत्र ०0 10८8 70 फलदा छलौ, 46८00106,
100€‡ 80 [0कप्‌€'९व 00081. 1४ वपा ९ः पप59ा8 [प 810.

चुडामणि रसः ।

मृत खत प्रवालच्च खण" तारच्च वङ्गकम्‌। शव मुक्ता


तो्छमश्' सव्यैमद्विविंमदंयेत्‌ ॥ चृडामणिरसो शष लवृधः शिव-
प्रसादतः। क्त्नमात्रप्रयोगेन नाशयेद्‌ विविध गदान्‌ ॥ धातु
सत्रिपातोल्' ज्वरः विषमसन्वम्‌। कामशोकसमुङ्त तिदोष-
जनित तधा ॥ कासं श्वासञ्च विविधं शूलं सव्धाङ्संभवम्‌ !
शिरोरोग' कगशूलं दन्तशूल" गलग्रहम्‌ ॥ वातपित्तसमुद्धतांगरहस
सव्वेसंमवाम्‌ । आमवातं कटशूलमग्निमान्दय' विसूचिकाम्‌ ॥
अर्थांसि कामलां मेह मूवरढच्छादिकञ्च यत्‌ । तत्‌ सब्धै' नाणयत्याश्
विष्णुचक्रमिवासुरान्‌ ॥

(00241"0101/4101 2,050.
६,पप2] पप्र ग 10ला6916 लला $; ९०], 20,
51 शलुः धम, (णुका, एच्यः]5, 8६९९्‌, आत 10109 216 ६0 06
07

146
0 ।
चतुधचर्डम्‌ । १४७
{0९000 घा प्प्ठा, धात्‌ 719८ 1700 11118, {1166 1४05 १1 शला
०1६,
(५८५[1. (7111; 7601 लाा€ ला1©8 82 11111)8 प्रर {रला ला^जा१९ 1९,
शात्‌ 1८५८ ता0 0 छा ९६६८०३३ ता 5९द्वप्र४ा तन्त गन्ध 00111
तप 0 ५) ९३८९५8 0 {7९ पा66 त७७]88) ४७091709 8]] सतारा ९011९,
7९ ता९४३९४, [ष्पा 7 16 कऽ 211 †द्न्ा 21901.2.118,, ९1110111
तवानीत्ध, वाठ ६0 शभा ९६८९७ 07 फफ 2 101६910; [1€प्ा19.{5700,
[पाप्रपपण, 10४ 9 [त्कलः ग ताटव्छ्रिगा. ९101619, 11168, भात्‌
310@1118101111त्6४1.

ज्वरछसिंह रसः ।
पारदं गन्धकं तालः भह्लातकस्तथैव च । वजौक्तीरसभायुक्त-
भेकतर च विम्‌ येत्‌ ॥ सत्तिकभाजनें खाप्य' सुद्वितन्य' विचक्षण; ।
श्रग्निः प्रज्वाल्येत्‌ तत्र प्रहरदयसंख्यया ॥ शोतल' खल्लयेत्‌ तत्र
भावना च प्रदोयतं। भङ्कराजरतैरत्र गण्डद्वभीभवै रसैः ॥ चित
कस्य रसेनापि भावना दयते पुनः। पञ्चात्‌ तच्च णयेद्‌ यत्नात्‌
कूपिकाव्राञ्च धारयेत्‌ ॥ ज्वर उत्पद्यते यस्य चतुध' चापरे पुनः
मातं कश्च रसो देयस्तत्क्त व्राशयेज्‌ज्वरम्‌ ॥ ज्वरे शान्ते परं पश्य
देय' सुङौदन' पयः ।
५१८८१८८ 12/*८6 1214 १५६८४.

तपल] वप्णाप्न्िक ज पाक्य, उपप, गतरला, 97त्‌


0] पा ४0 ८ फल्‌ धवला का] चल फणा 1711,
11114 अप))}९८द८्व्‌ ¢ [ट 0 [प्या {0 अञ [नाऽ परल) ८0016
क 108९1, ^ कातला€ 18 0 € पला कताः कयत्‌ उप्रफव्न्त्‌ ४
दको #क प९८ तक कधी ४6 पठत ग ए0091.214 10४५४0६,
दाद क्प वणात्‌ ककण ग सिप्र, श्णात्‌ धाना 70 प०.०६.
4118 फट्वाल्राा€ (पतह (कष्ल्णाषप शात ०४ गो र्य,

141
१४६ रपसजलनिधिः।
ल, इण्प्‌) ग फण हाथा) 81 पणा] ६0 06 ६19९1 2{0€)
1€प्राऽञ0ा 21 {दर्ला"

कस्तुरोभूषण रस; ।
सुवणंसिन्दुर' खण" लीह' तार' ख्गाण्डजम्‌ । जातीफल
जातोकोष' लवङ्गञ्च त्रिकण्टकम्‌ ॥ कर्पर गगनञ्च॑व चोच' मूषल-
=
तालकम्‌ । प्रक कषमानन्तु तुरङ््च॒दिकाषि'काम
$ ९
्‌ ॥ विद्रुमं७
भस्मसूतञ्च मोक्षिक' माक्तिक' तथा! राजपह' शिचिग्रोवं सन्ध
चख यत्नतः । खल्ल तु चण मादाय भावयेत्‌ परिकीर्ितैः ।
क € प ४५ (९ कोल्तितॐै

निगुरोफञ्िकावासा।९म--लविकण्टकैः ॥ ज्वरमष्टविधः हन्ति


कस्तुरोभूषगो रसः । |
८5 ८८," 6005 (2114 22560.

(16 णाथ छ्लौ त उभ लता, 2०1, 11011, अ]ण्ल,


पापञरि, व प्श्नुभा, =12/ठड्छा, ९1०४१९६) @01६अ
प्ा, 08711101,
प्ा1८४, <भावल्ा०ा8, 11189], 211 णा 8 {0 {0125 68९1
ग (एटा दण, {7६.०१९ पा6ाठपाः४, 68718)
(० ए0कान{68,
परा, ४ ठणुणृलः उपाभ॑ल 9-६ ६0 ए6 एणफल 10९6४06" 91त्‌
ऽप्र०]९९६८व ६० 0189912" {7 ६1 प66 ० पव्व्ण्वठ
ग लष्ठ) गं
८1९ 7०911णाह तकर ० पण्णा), एटा,
एण ग ५३82,
70008 0१ व्ह 87 ९०१९ प2. 118 216 ला {6
०९ 18046 00€
78८1 10 लक्षा 68८}. 1४ उपा65 2] 8०8 0 {रलह

सुवणांदि रसः ।
, शव ` रससिन्दुर प्रवाल" वङ्कमेव च । लौह ताम्र" तजपल-
यमानिविश्वमेषजम्‌ ॥ सैन्धवं मरिच कुष्ट खदिर दिडरिद्रकम्‌

148
चतुथखर्डंम्‌ । १४४.
रसाच््न' माक्तिकच्च समभागच्च कारयेत्‌ ॥ वारिणा वटिका काया
रक्तिदयप्रमाणतः । मक्तयेत्‌ प्रातस्लाय सब्येज्वरकुलान्तकषत्‌ ॥
92/09 ८1.1*00 (24४ 2८28८.

तप्य ताास्णात्ित८& त गतव, एष, आप्ता), (णक, प, 1100)


{ल धढ्मोव्यणा) व्राता, शाप्त, एतय ३०1६, वाश्<ा02)
[्पडणीणा, वदता, [धतत तव्नप्रभतता2) 1986020, 87
८०]{€' {91768 81. †0 068 1006 {6 नालाः कपा =एटा 27
0206 1६0 ए}18, ॥प्० (थठौं8 10 जरल ा1४, €०९). 1018 10164616
18 #0 0९ पषा) 7) ४16 1101111. ; {॥ (पाठः 11 50105 01 {6

्ेमसुन्दर रसः
भास्करो गन्धकः शव्वोः देवी विहङ्तीच्छकम्‌ । गीणितं
गगनञ्चंव पुष्यकश्च मद्धश्वरम्‌ ॥ भूनिम्बादिगणंभव्य मधुना गुडिका
दृढा । चातु्यंक' ठतोयञ्च ज्वर' सन्ततक' तथा ॥ आमज्वर'
भूतक्षत' सबव्यैज्वरमपोहति । पूजितः सब्ैलोकैषु रसोऽय' केम
सुन्दरः ॥ | 1

14 ८€1(( 41010 (0 "८4 ५८५८५.

पितापप्ं तादधापिप्ि८ः क (नल अप्पा फ@ला7$; सप्र)


८" [09६९8 1701, आाश्लः 6४ एप्डोकुद्यात्ा, 271 लाला
© ६0 ८ 19४6 दशल) त ऽपएणद्०ा6्त्‌ ४ 014. 228 शाप
{1९ ५९८०८४० > 00 प्रा7106ता 99 (४2. [पए ४, १९१५०६४)
धद्रााप्, पर्क्य) वाष्प वामा, एधध,
:11त4 ६1८ पण्ड्रह्नफा णा), 18 € नाला ४0 ०८ 108प९ ६56
पछ [1 कलहा दला, (0 96 पथ्य) ऋः € ५6८०
0 110116४ लुक. वऽ फल्वाल€ धपा € 811 806 9 6९
{0४ धाते तलौ ना 0ा11८ 1९कला४ ४8 न्ध, © पापाष्रः, ४०
{९५८ (४८ ६० ६6 [प्ल८€ ५1 €] शा

14
१५० गसजलनिधिः ।
गिरिग्रकरुणा रसः ।

रम' गन्ध विषः लोहः धत्तवीजन्तु तत्‌ समम्‌। हौ भागौ


ताख्रवद्कश्च व्योषचण ख ततसमम्‌ ॥ जम्बोरस्य च मज्जामि रद्र कस्य
वतैयु तम्‌ । दिगुच्ां वटिकां खादिच््वरमाशए व्यपोहति ॥ वातिक
प्र ्िकच्चापि रंक" सान्निपातिकम्‌ । ेकाहिक' इादिकच्च चातु-
थकविवययम्‌ ॥ श्रसाध्यञ्चापि साध्यश्च ज्वर्खं वातिदुस्तरम्‌ । अग्नि
मान्दे ऽप्यजीण' च आश्वानेऽनिलसम्भवे॥ श्रतिसारेऽितिं चैव
श्ररोचकनिपीडितं। ज्वरान्‌ स्वान्‌ निहन्ता भाखर स्तिमिर `
ग्रा । गिरिश्कस्णा नाम सन्वैज्चरव्यपोहकः ॥
८11501८४ (2 "2८12८" *(54.

{ )16€ 107६ ९८ 1 फाला, अपा 17011, 2८01116, 917


~~ + ताद्य, त्‌ कत ष्व 60९ ज (नल, 100४8 0
("1पस, णात्‌ प्रस्थ 926 ६0 9८ 0ए€्व धण्ड्ली€ाः ऋ ५1६
11८८६ र [10 धाः भात्‌ दद्दा, शात्‌ 118त्‌€ 17६0 11115, ४0 1,८{38
11 एला 1४, व्ण्टौ. {1015 216त्‌1ल116 ला८७ 21] 808 0 1लषला-6)
पिका प्प सात्‌ लाप्ला वाति 7610१66 उपला ग पालाः
पका ४६ 1055 9 2])06४५6, 1तवा९6800, पप्य के८&, लि]
1 |$, काशा, 11 2651010 ६0 1006,

शवेरोवज्ञम दस्‌: ।

रम' गन्ध तं तास््र' खतमभ्च' फलजनिकम्‌। तय षण' दन्तीषीजख्


मस `खल्ल विमह्‌ येत्‌ ॥ द्रोणपुष्योरसैर्भाव्य' त्जोण' शस्यते सदा ।
जगमटविधं हन्ति सन्वेशूलनिसूदनः ॥ गुं क' वा दिग वा
देयस्नाद्र कवारिणा । शवेरोवन्नभो रसो सब्मैञ्वरविनाशकः ॥
150
चतुथेखण्डम्‌ । ९५९१
90010011" ९९420 ११८86.

एवाय = तप््ा्68 क लला, शपा (नल, 1168,


प्र 12> प्षद्दा+ कात्‌ 8९तव्‌ह ण लाजा ०६0 € एपएन्व्‌ टलनः
पात्‌ आणिदलत्त्‌ ६0 फदपा्ण पप्रौ धात प्रोत ज वाणात्फााश.
11118 ८ पाला 10 1९ पापवत्‌, क्र ववकं5 ता लशा मष्टा, ४0
वापत्व्‌ 7 4 शप्त [1८९ + दलकाफपणाालाय, कनाल पधा छोपल
{11.९. ग 1पल्वालयााल 7 आणठलप)]$ सीीदछलंकान तआ 7 टस्य
2111९11पतव्‌ घ ातवाक्ंना. 1 लाह्टत 91] अतारि त 1(र्लाह तमात्‌
८०1१८.

विषमज्वरे वमनप्रयोगः |

कुमारो मून्कर्षै कं पिवत्‌ कोष्णजलेन हि। वमनेन ञ्वर' इन्त


विषम सुचिरन्तनम्‌ ॥

1701001 020041 ४१1 ४८5177८ 1८१८८.

(210 ६14" {1 लद्लापैर् धट कक्कर 165८ घ्री


हलः) 101 11150 ध्रा का16 ६01४ 71 कलशा त लुत पष्प, 18
1 {९ विदूर {क धल 006८ का सकप्ोलिाड्‌ पिट), 0ल्‌]8 11
लाता साशा [प्पे

अश्न सैरवः ।
सूततोच्छकग्पागन्धमेकांश' जयपालकम्‌ । सर्वेस्तिगुणित' जम्भ-
वारिवा च सुपेषितम्‌ । गेताच्ञमेन इन्तााशु सब्वो पद्रवमुद्धतम्‌ ॥

200८17८४ (0५१)"८४८

तृ वपणन फटा, तफ, [षभा, धतव उपप,

131
१५२ रसजलनिधिः ।
2) ला^०01 86९8 {1160 ४0005 71 `लटो त प] वलट लकाप्ोाल्प्‌,
1.९ #0 0 प्रान्त 0्ठ्ालः ऋति [पात [0९ पात्‌ वन्त, ^
11116 न पपंञ कलप्कात्‌, पाएव्व्‌ पतिः लाः, धात्‌ पष्क परर ५
201] पाण, लाा०न १1] इताह का उता न्व, शलः

वातपित्तान्तक रसः ।
मृतसूताश्सुस्तार्कतो च्छमात्िकतालकम्‌। गन्धक' मर्ंयेत्‌
तुल्य' यष्टिद्राल्तसतारतैः॥ धातीगतावरीद्रावैद्रवैः नोरविदारिओं।
दिनं दिन विभाव्याथ सिताच्तौद्रयुता वटो ॥ माषरमात' निहन्तराशु,
वातपित्तज्वरं च्यम्‌ । दां ठष्णां म गोष वातपित्तान्तको रसः ।
सिताक्तोर' पिषेचानु यर्टिक्राथ' सितायुतम्‌ ॥

{1111111
1114 81.111

प्रिव प्ानिप्रं ग पलि्लपतकुः आतान फट) पहः कोकणा)


९० का, दगणन 71४65, पात्‌ कला त 10 ४0५ पान्त
{0260ल^, घात अ0166४९त्‌ ४० [४ एत. 07 'का९ वृध, कला; ऋता
116 ]प1९6र व [परप्रावप, 8, हाप्ालोप, पक्त, आकां
217 प्प" त वल. 01118 6 पीला 0 06 [वृ अर षप्ट+
111 जलह्वा चला. ^ (टनाफद्ाप््ाला(, सद् चात्‌ तालु. व
10601616 लाक शष्ट वू ४५ पा (एदल का णका तावु र्तकाय
0080०), ऽनाऽन्धका) 9 [ल पारय ाववाालछ, वापत्‌ वा]
06८0८01 त दि फत्वाप, पर्तत ऋ शष्ट, 15 0 0९ तण
2 11४6 लिन पपत ४118 6161190

च्वरक्ुच्गपारोन्द्र रसः ।
मूच्छिःत' रखकरषैकं तदर्धं जारिताश्रकम्‌। तार' ताप्यञ्च
रसज' रखक' तास्बक' तथा ॥ मौक्तिक विद्म लोह" गिरिज
192
चतुथंखणडम्‌ । १५२
ग रिक भशिला। गन्धकः डमसारञ्च प्रलार्दञ्च पृथक्‌ “ एयक ॥
लौरावो सुरवज्ञो च गोथप्नो गणिकारिका ¡ भाटामला जोत्लिका
च मतिक्ता तु सुदशना ॥ श्रग्निजिद्धा पुतिर्तला सूर्प॑पर्णो प्रसारणो ।
प्रत्ये कस्वरम" द्वा महंथेत्‌ त्िदिनावधि ॥ भक्तयेत्‌ परणखण्डे न
चतुगु च्ञाप्रमाणतः। महाम्निकारको रोगसङ्करघ्नः प्रयोगराट्‌ ।
सन्तत" सतताने्दुयस्त॒तोयकचतुथेकान्‌ । ज्वरान्‌ सव्धान्‌ निहस्तपराशु
भास्कार स्तिमिर' यथा ॥ कास' श्वास" प्रभेषच्च सशोधां पाण्ड-
कामनम्‌ ! ग्रहणो ्यरोगच्च सरव्यौपदवसंयुतम्‌ । चज्वरकुच््नर-
परारोन्दरः प्रथित; एथिवोतक्ते ॥
१0071 ९1}1" 1107" 250, `
(211 {01 [1 फलक लालन व1 इप्र00ाा (1.९, (स्मि जग
६१ अतपा), [४ 8 ते ज 10100) भात्‌ (प्ण 0175 चटा
तत [रष (णः $चकड लाक) दपशाफीााठ (काः 11८), ९दतनएनः,
0८५४) (01१४, प्र); प्तपालो) 7त्त्‌ कमठ, कलप आया, भत
१०५})]0१' स) }[01४ 1४८ ल 16 प्रेस {०द९पाला,+ 81 इप्0]ललाल्व्‌ ४0
111 (11, {+ (८८ नाल, कष्टौ, ऋ ४८ 1166 0 ९0८ त {16
{01 ||) ४1110, 1 नोटत्सणि) चखा कप्राद्म, पाकिता002)
२१४0110, व्ण पलरपवता, वत्त, [ष्व छप,
12111९94}, |" [दद्दर (फक); कावद [ष्षणाो, भात्‌ [ष्प्डतकप.
[004 काः वदशत सथल, ४0 0८ प्रष्टा श््ा ताटका [पा
134१६८५] [५५ (111 11 १वुलाा6€ नाल ५1] 81४5 = {€र्ला, 2581109
(५1, सलवा िद, सपरा, पक ्राीवा९€ 20101010
(111५, श्णात्‌ प्णद्टु वोतद्नलः (ऋति, इङ,

ताटका स्सः।

रसगन्धणरिनलातलि' सर्व्व रतिविषा समा । रसस्य दिगुण' लौह


153
१९५४ रसजलनिधिः।

चौप्य' लौदाह्ि,सन्धितम्‌ ॥ पिचु त्फ विष्णुक्तान्तरसेन च ।


सव्ये' संमदं वटिकाः कुाद्‌ गुच््ञातयोन्धिताः ॥ हन्यादतिविषा-
कऋाथसंयुतोऽय' रसीन्तमः। वत्याहिकादोन्‌ ज्वरान्‌ सव्यान्‌ रक्तासोव
घुः ॥

11/८0/2040" १08८,
0716 ए दवटौ ग प्रहालाषएड, अपापा, 6818, शात्‌ त्रान,
{0 एध३ द्णंऽ ४0 08 9 17070; 311 1811 & {94
331€ाः ०१९ ६0 9€ नाव्‌ ४०६6 पाध ४16 पा९८ ग 0
217 2002 धात्‌ [1€्ध९९इ न 20884684 20 206 100 118, ५166
ॐ-.218 111 फलं), 686, 4 (८०119066, 1016 धातव १९९०८५४०
० 5838 (108 06वाल7€ ९168 पतंति र्य (866 ९९, 40) 8110
1 घ्नाः लपन €रल8, । |

चतुधंकारो रसः ।
रसगन्धकलीष्ा्रहरिताल' समांशिकम्‌। रसादप्रमित' चम
सव्व खज्लीदरे चिपेत्‌ ॥ कष्णधुस्तुरपयसा सुनिपुष्रसेन च ।
भावयित्वा वटौ काया दिगुच्फलमानतः॥ चम्पकद्रावयोगेन
सेवितोऽयं रसेश्वरः। चतुधंकादोन्‌ निखिलान्‌ निहन्यादिषम
ज्वरान्‌ ॥
(00141041 "8८,

इव वपछाप्िप्रि त लटा, अप्पा) 101, 01168, 21


०10106४४, प &०1त रा आ वप्त लाषलाफ, 216 #0 76
7237 >€0 ६०६९६८0, '70१6्व पाधि" {116 [प५68 9 168४१68 ० 180
तप्पा कणति 6 कलाः ग ०8 इधर४, त 1866 116 11118, ॥क0 16175
३22 एदा 6961. =46९0 फा फला, 00णढक धात [प९८ ॥0€ एभर

194
चतुथंखण्डम्‌ । १५५
त (भाषाशा, ५6९, (1 [5 116वाल1€ ना7&5 ©189प्रा{178
८5 270
8]| ०71€' ला7"076 {0न्लाण.

विश्व श्वर रसः ।


पारदं रसक' गन्ध तुल्यांशं मह्‌धेद्रशे । चअश्वलजे त्यहं पञ्चाद्रसे
कोलकमूलजे ॥ निदिग्धिकारसे काकमाचिकाया रसे तधा।
दिगुश्जां वा जिगुष्छञां वा गोकर्ोरेण प्रदापयेत्‌ । रातिञ्वर' निहन्ताश्
नाश्ना तिष्ठे श्वरो रसः ॥

0 ८50410८501004110 1015८.

पिप्य (प्श्ा्नित्तलछ क आला, इप्रोापाः शात्‌ (ल[क्16€ 916


४0 ४९ 101४९ {५८6ालाम, पतु 5पए]दल्व्‌ ६0 0189187 {01 10166
तत (ष्टा, (धी {7८ प्रा ता 0008 त ५8 पापा, 100४
0ष्तृतणनं ५९८, 16५४९ क [प्पापद्द्‌, पात 16५४० 0 ६४ (था) ला.
{1115 16 पाला ५७ १6 [ष्षव८, ६० ०1 {166 1068 1) गल (लला,
10 ९ द्पला भधा (कह प्प. 1४18 9 $$ 200 ए0ष्ताला1९
{01 111ए४दष्लय,

पचन्द्रनदयग्मः।

पारदो गन्धकश्वेव तिक्तां लवणत्रयम्‌ । गुगगुलुवैत्सनाभं च


प्रताकन्तु हिमाधिकम्‌ ॥ कष्णोग्क्षजटानोरेमौवयेत्‌ ससरारकम्‌ ।
गोुरेनद्रकमारोषकरष््यित्रजिका ॥ भूकरुवकवक्लोभिस्तिफला-
वदतीरसैः । मर्ता वरिका काय्य छ्णलाफलसत्रिभा ॥ ततो
वटोद्यय' दक्तु। यद्गैः शाव्यादिभि ह्तिः। रसः सन्धेच्वर हन्ति
सणमात्रान्र संशयः ॥ रसोऽय चन्द्रनाधाख्यः क्षणादेव ज्वर
जयेत्‌ |
185
१५६ रसजलनिधिः ।
(¬ ५110८110. 115८.

(216 6171111 ८५०1४ 1 फला) 6४6], ग ललक, इप10 प्रा,


{06 ६01८ हणः (४ इम्मा. किप, कात जास)
71101116 प €([पद.] तथात्र €इ), ६1766 01४5 (ए 12, 10 5211, 0178
8:11 त हास इथ] ल्लाा्रिात्व्‌ 7) शल्तपश्ुत्ण्या लड);
दपर, स्मात्‌ पटगा16 812 ४0 ०९ 136 (दुल्ला शात 0160६64
६० 008, छया {07 उदएला। ध८इ, सद्धा € ]प्रो९6 ग २००४६ 0 0184
तप्पा "6 दण तपात्‌ 18 चील ६0 ०९ 7प006त ए) ४1६
1१८९ 0 =तल्ट्व्टत्रंठा क 6८ 0 € {0110 प्रा1&) 1 प्९८८्छम0ा)
अतु 711६046 1४४५ [> ०८ कव्ये 70 एलं €< 0 पा,
२९९वृ8 0 पपु, पते, [था], 700४8 0 ला ०2, 114.
तान, एप, लगा आत्‌ [ात्. ({क्0 इप्ट्‌ाा। 11118
16 ६० 6 प्रभरलो छ ४ पा छात्‌ धल एर ० ५6 © 18 ६0
€ ८णफ्लष्त्‌ पध ४ पृपिलर [८८ ग वणी, रलः 16 पमृर९ ध6
11601८1116. (111४ ८्वाला८ (ताल ४] इता 01 1€प्€ाइ, सा$ 80011,

९,
पण खर्ड प्र रसः.

समांश" मदंयेत्‌खल्ल रस' गन्ध' शिलां विषम्‌ । निगुर्डसर-


सेभीव्य' चिवारच्ाद्रंकद्रवैः ॥ गुच्ंक' भक्षयेत्‌ पण उ्र' इन्त
माङ्‌.तम्‌॥
70110 ¢ 4100८51101"4 7018८
वपया व्दति मभ प्रलाः, सपाण, (ठम, वात्‌
धट०ा1८ € ४०0 06 फलत एणटुलौालयः, धात्‌ अप्र ललाल्त्‌ ४0 9 द्तो४^
{07 (66 धापठड ददल, पसा तड [लछ्‌ ण [त्थर्७्ञ ज पदात्‌
धत शाण्छलाः, 113 वा6 पाला ॥0 06 पावर्तत, ००76 ववव्छ 70 कलं |
6४611; 0 6 वलो पती % 0८८ ग एदल. वपा8 ८0168
{€ ए०तदर्मणम. ।

156
चतुधखर्हम्‌ । १५७
रसराज रसः|

भागक रसराजस्य भागश्च हेममातिकात्‌। भागदय' शिलायां


गन्धकस्य तया मताः ॥ तालकाद्शभागाश्च शस्व" स्याद्‌ भागपञ्चकम्‌ ।
भल्लातकात्‌ तयो भागाः सव्व मेकत्र च ण्यत्‌ ॥ वजे्षीरघ्रत
सला दृट्‌ खन्यभाजन । विधाय सुट मुद्रां पतेद्‌ यामचतुष्टयम्‌ ॥
स्वाङ्गणोत' ससुदत्व खललयेत्‌ सुदु पुनः गृख्ाचतुषटयच्चास्य पण -
खण्ड न दापयेत्‌ ॥ रसराज: प्रसिष्ठोऽय' उ्वरमष्टविघं जयेत ,

(2८६८९, "८ 2"48८४

(9110 [7 (0 पपा, 011८ 1." 7 ८०10] ]11005, ४0 12218


121 लवपदः, धा८८ तणा क पापान ला [ष्यः (21 111101६, 1 €
[त (गलाः सात्‌ प्ल भऽ क ाभापप्थाप्य आ ४0 0
1}906त्‌ ५१६८६८६ पणात्‌ कऋमवापपट्त्‌ पी (6 का 0 अकां 11९
(पोप [< तालो #) ४९८ [ध्य प्रात 8 आता 'लणनला 1019
६16) पकप्ी रा क्ली ऽ ४) १९५ नक्छत्त्‌ फ पालाः 0 धा `दनील
रपण, धत पणर हाद ललफाला्ट्व्‌ ऋणी पत्‌ छात्‌ 1५42४. {176
11५0८ 7 {16 ४) [06 [एत्व्‌ (क पणन कपा. ला ८०्नाव्व्‌
पतत) 16५४, {५ ल्कलात # 0 © प्णलो ठप 97
7 ४एतवला्त्‌ ५८५४ (९८. =[0०९, णा तट; च्छला, ४० ८ धणत्ठा ऋ(]1
10८ रणात्‌ [पो८्ट ण एलल्‌ [6५५८ (ऽ ाण्ताल४८ दपा 81
४0४ (0 {८८

उधरारि र्मः ।
दरदटवल्िरमानां शखनागाश्रकाणाम्‌ । सुभगविरशिलानां स्छ
मकल ग्रोज्यम्‌ ॥ विपिनकृधदलोत्‌धैर्भावितं भ्णेषयेत्‌ तत्‌ । दिवस-
दशसमरासी रक्िकंकाश् कुय्यात्‌ ॥ एकौकां मक्तयेदस्य चारदरंकस्य
19
१५द्‌ रेसजलनिधिः ।
रसयुताम्‌। च्णादेव ज्वर' हन्ति ज्वरारिः स॒ निगच्यते। सब्ब-
शुलविनाशो च कफपित्तविनाशनः ॥

) 20८" 2८5.
तप] वपक्मा6165 ० =ला7908ा =इप्ापाः, णलथ८पाक, ९०06४,
1९68 0109, 0078, 0112 881४, 811 16181 276 †0 06 71560
02601, 9०१ 8४०१९५६6 ४० 18.298 › {07 ६61 10168, ४0 ४16
पध1९6 0 168९8 ° 2.120026118, 27 २०४१९ 1040 118, ००९ एषठ 1
610४ 68९0. =4८८008110ा€ा४ 0018 =शणतं @्ा' 11८6. 1४
छात "68 {8ष्थ फलक वाल 1४ 1046108 91 68४८688 9 91008. 27
1; 80 15 180 ४ ०० 19६1616 0 ९0116.

ज्वराशनि रसः ।
रसं गन्ध सँन्धवच्च विषं तास्न' सम" भवेत्‌ । सव्वचूणसम' लौहं
तत्सम चु.णंमभ्रकम्‌ ॥ लौहे च लौहदण्डं न निग.ण्डयाः सखरसेन च ।
मदंेद्‌ यत्रतः पञ्चान्‌मरिच सूततुल्यकम्‌ ॥ पणन सह दातव्यो
रसो रक्तिकसम्पितः । सब्ब ज्वरहरः खं ो ज्वरान्‌ न्ति सुदारुष्णान्‌॥
कास" ्वास' महाघोर' विषमाख्य' उर वमिम्‌ । घातुख' प्रबलं
दाहं ज्वर' दोषत्रयोद्धवम्‌ ॥

1000*01160८102 105८,

0181 व्2011688 ग 0ल्लपा^्ड, शा] प्रा, 100 881, 2600166,


8.०त ©0ए६ः, ना 60 पथ] 70 पप्तन #0 91] #16 200१6 0०001160,
811 1168, €पप२] #0 1101, 86 {0 06 'ण१756तं ४0607€,, ४०१ 1प०९6्‌
11 ॐ 1101 पमः 1 ६6 [प्र९८ ० ण्त्‌ 168५९68, 0$ 10068116
0 का) 77009 100. ^+दक्ष पड 70 € ९०० ०ात्‌, 100त९ल्व्‌
702.116178, 60४2] 190 प्श्चाप्ि - 0 106८. एप 91] ४1686

168
चतुधेखण्डम्‌ । १५९.

10०९6006, अत 816 171४0 118, ग€ ८४ 711 कलष्ट)६ 68९71.


.660प्पुश्च्ाला1४, 11016 श्त =प्ा€6 ग 061 16४९8. 1६ ©पा'€8
21] 8018 0 {6%&ा8, 00पद्र}1, 210 8४८००11$ 811 8ग8 07 (कला
{8९्€ा8 16४९ 20600 16 १18 पऽ, 8, 86118801 ग 111६6086 62,
74 {€ व ० ४1€ 62६6688 ० धर16 {11766 4081188. |

उ्वरकालकेतु रसः ।

रस' विष' गन्धकत।स्रकञ्च मनःशिलारुष्करतालकञ्च । विमद्य


वजगैपयसा समांश गजाहय' तच पुटं विदध्यात्‌ ॥ दिगुष््मस्यंव
मधुप्रयुक्त ज्वरः निहन्ताषटविध' महोगरम्‌ । पुरा भवान्धं कथितो
भवेन गणां हिताय ज्वरकान्तकेतुः ॥

20८0 ०८/7011/ 26८.

पताम] तप्पा क लला इपकीपाः दठता166) दनुगल,


लह, 0] नाृषधा€८ स्४त6्ते प्काप 8९648 ग 01511 प्वद,
पाते कानु छल 0 ८ पक्त (णद्ल्णालाः आन ४6 11 तौ
नापरा, भत्‌ भफुल्लल्व्‌ ४0 168४ 0 दनभ). 2118 86 पाला
£ ८ 1१६९, ४० 19005 7 कलह दण्ना1, ४० ७८ प्थप्ला धा 11016.
{5 वद्वाला1 लाफ्लः पो 8018 {९ण्ल.

पावैतोकसगा रसः ।
रसगन्धकदीद्ानि तान्न" तार' हिरण्यकम्‌ । दरिताल' सप रश्च
कांस्य' वङ्ग विहुमम्‌ ॥ सुक्ष भाचिककाभ्।श' भरिला च रक्खणं
समम्‌ । कपर गश्च सम' दत्ता भावनासक्षसप्तकम्‌ ॥ भामीं वासाच
निर्गो नागवद्चो जयन्तिका । कारषैष्च' पटोलच्च शक्राश्नन' पुनमवा ॥
शआदंकञ्च ततो दद्यात्‌ प्रतयकः वारसप्तकम्‌ । पावेतोकङ्णा नाम
159
१६० गसंजलेनिधिः ।
सव्वज्वेरविनाशनः ॥ वातिक पैत्तिकञ्चंव श्रैभिक सात्रिपातिकम ।
इन्दज' विषम्राख्यञ्च धातुश्च उ्वर' जयेत्‌ ॥ कास' ्वांस' तथा
शोध' पार्ड रोम' हसौ न. । .-प्रोहानमग्रमां
सश्च यक्ततच्च विना
शयेत्‌ ॥ ` `
(11.01४ £0100110" 2,08द,
4२] वपश्प्ि्तद8 क पलल, उप [0 प्र४, पा, दनु" आ]रल,
४०५; का्रोणला, -८ण्‌श्णाट, , 0611], त, ९0४], 1068108
५०706 168) ता =इदप्रमौट एल], एम, 91 (10
76 10 06 ए1ए6 †0द९४ीष्टा पपत आनल ४0 1095972" 701 56पथ)
प्ा168 कलौ) 71 शाद्ट्ट्छडंला, प) + 1४166 07 व९्व्८ट८प्ता ग
९8९॥॥ 0 € {0110 एव, 098६१, पपाटपात्‌ा, एल॑ल्‌ 1ल्र७७,
191६, 09062 168९३ न [9८012 1१5 ०६ 018192८; प्रााश्नाधि08^)
2110 शाण्हय. 0118 8८ पालय 80 € फत्‌ ना€ व्ली 7 61116
©१५।1, [15 ०१९तानंप्र€ दप९३ स्म्‌] इताड ग ईव्पलाड, उत्पद्वा, 28700,
0४०85) पाकलो? पुात्‌९९+ ल्छाशद्चला+ 81661 87 ]11णला.

विपुरारि रसः
इताशमुखसंशदं रसं तास्बच्च गन्धकम्‌ । लौडमशभर' विष' सैव
सव्व" जुय्योत्‌ समांशकम्‌ ॥ रसां मृतर्प्यञ्च श्रङ्वेराम्बमदितम्‌।
दिगुच्' मधुना टेयं सितयाद्रेरखेन वा ॥ ज्वरमष्टविध' इन्ति वारि
दोषभवं तथाः! . बलोदानमुदरं शोधमतिसार' विनायेत्‌। रोगाने-
तान्‌ निष्न्तपराश शदःरस्िपुर' यधा ॥

177027८2" 1८44८
६4०२] पृप्पा्न्ंलड ग ॥दलाा, अपा, (नृणा,
17010, 169,
20 2९0४7६6, 271 अर्ल" 7811 10 पपार 0 ` 'पादलाः, ~४16 {0

160
चतुर्थख॒ण्डम्‌ । १६१
06 (पत्त पवनाय प्रा {76 त्र 21101, 271 10246 1710
21115, (एण 1९5 वो फलं9]){, च्छल] 4 ९601111220111006001, प 81", ©
00110 0" शालाः [पां९९ प [नाक. वगा एलताल16 ला"6उ 21]
50108 1 `षता न1897ट०फाना{ त शृ1]व्ला, पतत 1002; 0410108
2110 वाग व्श

सव्येज्चराङ्क-श रसः ।
शडस्त तथा गन्ध मरिच `नागरं कणाम्‌। तलचं पालकं
ष्ट भुनिम्बं मुस्तक एयक. ॥ चृणंयित्वा समांणन्तु`कञ्जस्था सह
सेन्येत्‌ । निगु ण्डाः सखरसे चापि आद्रंकस्य रसे.तथा॥ भावनां
कारयित्वा तु वटिकां कारयेद्‌ भिषक्‌। वटिकां भच्यित्वा तु
वस्तवेष्टञ्च कारयेत्‌ ॥ एषा सव्पैज्वराङ्शा ज्वराणां कुलनाशिमी ।
ण्यग. दोषांच्चविविधान्‌ समस्तान्‌ विषमज्वरान्‌ ॥ . प्राक्त. वैश्ातं
वापि वातन्नेभक्ततं तथा । अन्तर्गत" वद्धिःखच् निरामं साममेव वा ।
ज्वरमषटटविध रन्ति वरल्तमिन्द्राशनिर्यधा ॥ ` ।

"9८४१४८४ 11002"01112050001 248८,

(0110 [पन (1 ककष शीते तात पः न होत्रः.


धर ६0 16
८4111241 दाता, वात्‌ उल्वाद्ल्व्‌ #0 स्मि का [षः [नकवल,,
[पल्ा+ 111 सध्री $ 76 कष सप्ला त 16 10112 १-
प्ःपल, आप्त, [+ दमवपोाकाप, साता ६९८व6, [ताऽपश,
1 द्वि दाप्‌ प्रप्रऽ्, (४) 761 एतकवटाल्व्‌). 16 (एतपजणा)प्‌
18 धा 1४) 06 आप) [एट८न्न्व्‌ रायः +प्रप्ी 111८ 111८5 त 1८१७७
प्र प्ाप्ता पोत शष्कः, पाति पफदवठ 410 [15 काट टयिः 171 भल ]1ौ
७८१. {7116 [0 ना धी षष 28 ४0 6५ ५०४९१८९व्‌ १४) ४ 216८८
0 ९10४1), रल" [ल पणत पाल पल्वलाः [६ लात्छः पा चन
{€ $€).

161
१६२ रसञजलनिधिः।

पुरुषोत्तमरसः ।

्रशर' तास .रस' गन्ध' विषश्चवममम्‌ समम्‌ । दगुण ९


वोजञ्च व्योष" पञ्चगुण' मतम्‌ ॥ ब्राद्रंकस्य रसनैव वरौ वं
दिगुच््िका। अनुपान" प्रयोक्तव्यः यथादोषानुमारतः ॥ पुरुष
मनामायं रसः सन्धज्वरप्रणन्‌। व।तिक' पत्तिकञ्चव रमै
साब्रिपातिकम्‌ ॥ विषमाखंप ज्वर हन्ति धातुख' विषमन्वः
गोदान" यक्तं गुल््ममग्रमांस' सशोकम्‌ ॥ हका प्वासश्च का
मन्दानलमरोचकम्‌। नाश्येत्रातर सन्द हो ठत्तमिन्द्राणनि वथा ।

200180६८ 2010 ("४८4

00116 [४ ९म्छ0 फरल द्मेढल+ फलक, नाक,


2९010116, ४० 07105 77 ६0८व६ त पप्रा ^= पातै (षत नः
पद्व 6 {0 ०6 पान्त ॥द्ठतालः पसा पाल [प्न त क)
४110 10246 1110 ]]18, फण 1९६8 प फलंही६ सलौ, ^<)
1061 18 ६0 06 वृध्लव्न्व प्रति) 7 दनाोडतलकपतंता त १12 ताध
1# नाल श्भा इणकह त (एर्लः शाष्द्ुलाला४ क शद्ला क |`
प्राप, 70708, =1द्८्णाषदटज अञ्ा थ, ठतद्), [तदणल्ता), -
1088 ग ]ए06६+6,

वरह्मरन्ध, रसः ।
रसाश् गन्धक' तालं हिष्ुल' मरिच" तथा । टङ्नं सैन्धवो
स््नांशमन्धत' तया ॥ सव्यैपादसमोपे तमहिषोपिन्तमर्हि तम्‌। त्र
रन्ध, प्रयोक्तव्यः सन्धासान्नानसङ्मे ॥ सहस्रकलमैः ज्ञानं ने
चन्दनादिभिः। इकतुमुत्तरस' भोज्य" तक्रमक्तं यथेप्सितम्‌ ॥
104
चतुथैखण्डम्‌ । १९३
6 7000411८-1*020
0710, "८450४.

वष] पान्न ग पलटा, उपा प्राः, 1068, 01011111,


टापः, वशणनटो2 एणा) कात्‌ जल इव्‌६,कात्‌ 2600708 €]
71) वपसणाप्तिक 60 श्‌] ४6 शतर्ल-प्लप्तंगा€त्‌ दनपणि१९त्‌, ॐ" 0 ९
पएष्त्‌ (कदस आती ध 116 ४ अ0€-फणशि०, त्वण्‌ ४० 006
0पाध) ध€ कलंदर ४6 गल्टुग पालनं 9्‌इ 60णात०त्‌, ॥
[1४४16 7 धरण तालौ 18 ४0 06 अण116व ऋ ६५८ लता ग {7६
7वधिथा168 [6४ 12९९८०१९्त्‌ $ 1168.78 0 2 19207, 9{† 8 ध068 एला
118 12४8 1080 1118 ©0ाऽलं०पञा8. 2६५९०७07 & 88/011102. {६४
1५४९. [8 9० 28 पाला ४0 86 इपरल्छतह्त्‌ क्कः 5219 22816,
पात्‌ [लार ता दत्‌ एषम 78 ६0 ०९ [0पा€व (ष्टाः 178 17686.
[९ ‰ षट ४0 0८ ४1]1०कत्तव्‌ प्या <0नाण४ पा > 01160 1108
11:60 ४ (ततत्‌, ध्रः (ल्ा6 तप 9 पात एड €.

सच्छन्द्नयक रसः ।

सूतगन्धकलौहानि रौप्य. चैभिर्विमद्‌ येत्‌। सूर्य्यावत्तश्च


निर्ग
च्छी तुलसी गिरिकणिका ॥ अग्निवल्व्ाद्रंक' वह्िर्विजया
जया सह । काकमाचिरसश्चंव' पञ्चपिन्तंच॒ भावयेत्‌ ॥ अन्ध
सूषागत' पञ्चाद्‌ वालुकायन््ग दिनम्‌ । विपचेचचूणित' खादेन्माष-
कचचाद्रकद्रवैः ॥. निगुर्डोदशम्ूलानां कषायं सोषणं पिषेत्‌।
श्रभिन्यासं निहन्ता रसः खच्छन्दनायकः । सुङ्गयुषमजादुग्ध'
प्यमत्र प्रयोजयेत्‌ ॥
५८८८-८
१८100 ५-12004/4/2द 2०25८.
1५({४] वाभ्रिं म ल्ट, ऽप एप) इता, ५ अ] ए€ा' 8176 {0
06 णत्व (लन 0 (66 व98, (11 ४06 प ०€§ ० ४1८10110
100 --कपनथ सप प्रणता, धपान्ञं, म< शभक) 22010911,

168
१६४ रंसजलनिधिः ।
काद्वल, स्थत 10065, वव्हभृ, धयटुदे, शात्‌ |28२, 1
¶€ लकागाात्‌ 18 ला #0 106 शा्रल्लैहत्‌ ४0 एहद्दा8 पी
ध€ 11@ ग छक्का, 110 081, एि०, गात्‌ [6८०युर, तप] व17154;
©0007ल्व] 77 8 177 लाालंए16, शात 062{6त 107" {लोर € . 10
छ फाच्छाड ग "6 न्त्‌ [पत्‌ म उपास्य वक्षणा 318 वाः
71 अलंछा४ ग पड फट्वाला)6 18 0 € †ण्दरा ०166 2 वध फा)
[द वात्‌ शटल [पं ; व्वव्व्छणि ग पाटणातां 1९७ 24
१2६४ प्र]870 00138 67 70 एतदन्तं ला, एनंण्ड् =तत्प
9 1६४16 {€ प्श (18 7161616. {118 10601106 ©"
2} [९९88 (६)6 05) [तंत ग उवा 08 पलः ३१५
शाला ४8). 0160 0218 पणा[र धात्‌ इ0प्र]) ग पत्य दा धा08,

श्रेभ्गैसेन्द्र रसः ।
गन्धक' पारदञ्चास्च' तररषण' जोरकद्यम्‌ । शठी शङ्को यमानो
च युष्कर' रामठट तथा ॥ सैन्धवं यावशूकञ्च टज्कए' गजपिष्लो ।
जातौकोप्राजमोरे च लौ यासलवङ्कम्‌ ॥ धुस्तरवोज' जैपाल
कट्फल्' चित्रक' तथा । प्रतिक काषिंक्धं षां शचत्षच ए" प्रकल्पयेत्‌ ॥
पाषाणे विसले- पातन ष्ट पाषाणएसुद्ररः विल मूलरस' दन्ता
चार्वचित्रकदन्तिकाः॥ शिरो काञ्जिक वासा निगुरडौ गणि
कारिका। धुस्त्रक्लष्णजोरद्च पारिमद्रकपिष्पलो॥ कर्टकाथ्यो-
दरयोश्चौव -=लानात(नि दापयेत्‌। एषां मूलरसं दत्ता ष्टमातप-
प्रोषितम्‌ ॥ गुच्ञाप्रमाणां वटिकां कारयेत्‌ कुशलो भिषक्‌ । घटौ
चतुष्टय' खादेत्‌ निखमाद्रंकवारिर्ण ॥ उष्णतोयानुपानेन श्ेभव्याधिं
व्यपोहति }. विंशतिं श्ेष्मिकांञ्च व शिरोरोगांश्च दार्ग्णन्‌ ॥ प्रमेहान्‌
विंशतिं चेव पञ्चगुल्मनिखदनः। उदरान्यन्तव्वदिच्चाप्यामवातविनाश्नः
पद्ठपाण्डामयान्‌ ``₹न्ति क्रिमिस्थौल्यामयानपि । ` सोदावन्तं ज्वरं
164
चतुथखण्डम्‌ | १६५

कष्टः गात्रकण्ट 1मयांस्तथा ॥ यथा शच्केन्धने वद्धिस्तथा वल्लि


विवद्नः । , ,

५11€5110-500011241"41 2*८ ४.

(2116 101४. ©3.९}1 ग पीपा लाः; 191८६, न्क, 1९९15


1/1 अ शि 111 1111111 1 पक्षा)
(0 परप्रडा), 1110, 70ल६-591६, वरकर8072, 700. हव्पेशो एकमा
11०62) 218771003/ 1709, तप्रा.1901124 ९०५९8. 86९५8 ग तप्पा
(पु चात्‌ ८00८8 ग कोपंच 2/8 60 0 =7पएए८त ४णटुलाल,
पपात =शपएुल्छप्ल्त्‌ #0 दद्द पनी ॥6 [१९८ गा तत्ठ्ण्छनणा
८ ६८ न 0 धा नान्या आ शाल्ल्कणा मि
11४७ सद्म तानि, दपोपनावनदटुय, श्छ कौर्पि, 0450४,
णता) द्वाद वप्ता, 162९8) [धल 1662, 18 1-
740 ` कभाष्प, दाप, मात्‌ हूय, 12118 1६ ६।€
{0 7९ त6, 016 कदल तआ फलद्वीतै व्ल. ++ ८८नोणोपणाा९ ४
{८८८ ^ शाद, 711\तत्‌ पधी [0४ कठा 1१ दपा श्‌] हणा
वाल्ला, तप्त ४ शआ ९०४८९७४ ० [प्रादा अत्‌ 8८८1211$ €~
मननात) [त्वत्‌ वालक, दपा पतल्मानतष् [ला१२,
(पा पापा), ' पाछा, 0175; ०0व्शाप्, ्रत2"ए21, 1९ण्टाः 911
तद्र ०५८५७९8. 10 {11616208 91601४6. | | |

पर्प॑लोरसः ।

शदत' हिधा गन्ध' म्य अङ्करपेन च । खत' तास््र' लौद-


भख पादेन तथोः पेत्‌ ॥ लौहपात्रे च विपचेश्चालयेत्‌ लौह
चाट॒ना। तत्‌ चचिपंत्‌ कदसोप्रं मोमयोपरि संस्थितं ॥ पश्चाच्च
च गद्‌ खक्ष निर्गुणया `भावयेद्‌ दिमम्‌। जयन्तोतिफलाकन्ा-
वासाभागोकिटुलिकः ॥ ङ्ाम्निसुलमुर्डो भि्मावयेदिनसप्तकम्‌ ।
श्रह्मरः से दयेत्‌ किञ्ित्‌ परप चा्ठमो महारसः ॥.. `चतुर च्ामिती
165.
१६६ रेसजलनिधिः ।
भ्यः सम्यक श्रेखज्वर' जयेत्‌ । पथ्वाश्ण्यखतक्राथमनुपान
प्रयोजयेत्‌ ॥

22८1८४४ 1454
(016 [प ग लाटा, वात्‌ {प्र [095 ० इपााप्ाः "6 10 06
1110060 0९९४6 81 15.46 1712 » 012©द [006 11९11 18 पला
६0 0€ 71086 ऋध 06 उपा©€ ग 010109.8112. 16 ©070ए00पपत
18 {10671 ४0 06 णां ॐ6व ऋणा 0016 {0 10४8 वशा ग ९०006
811 1701; €&८}, त ४6 1018 पपि 18 ६0 06 1८8 770 शा
170) 170, ४© इप05्16€ 06०४ 10116, 0प्रला' एत रला 22411, 0
प्द्छा)ऽ ग हो ता 70त) 10 दगा त पीट [च्छन्‌ ## 0
अगिलंलाधङक प्राल्ह्ठ, ४6 6ताला€ 15 ४0 € 0पा्ट्त पत ॐ
एव्र. [6 [18666 प्ता €छणत पए, अत 1 €ताश्न्ट$ {18860 09
8 01016 11246 ग 2100€' {01666 01 & 089 [€ 6० नभि,
प 1४ 2 वृप्क्नाप्नक (तपण. भ [रला इगोापा0ल्व अतव ९०७ग6त्‌,
†116 11616106 15 0 6 0फत€€प, 21व 8प्र०166६७१ 0 01921187,
{0 016 त४४, धा ४6 1१९९ न ४06 16४१6९8 9 7170. 1 15
{€ {0 98 अप्16९६66 ४५ 0 रथा, 10 ऽ€ण्ला १8४४३ ए] ४16
{प५६ ० त4९०८६०ण ग ४6 10110, (०णाफण९त्‌ : -थ्श्ाध)
{1002 (12) =92.881६2, 01971, धनध, 01110812४, 0005
ग @प्पभ, अत 19000771. 7018 06्वा6्816 वणा" €8 21] 5018
{€ष९ तप ४0 श 82९6858 9 1071670. =46८९0ा109171170606, 06
1४) {€ प6८८९प्०य ग म्नि, ऽपि, 80 दपा.

लीहसमस्त रसः ।

चित्रक' तिफला व्योष विडङ्ग" सुस्तक' तथा । ओ यसो पिप्यलो- |


सुलसुशोर' देवदार च :॥. किराततिक्तक वालं कटुको कर्टकारिका ।
शोभाद्छनस्म वोज मधुकरः वन्सक्रं समम्‌ ॥ लौह सवेसम
1686.

चतुथखण्डम्‌ः | १६७
ग्राम लौहतुल्या च कञ्जलो । वारिणा महनात्‌ सबं माषमातां
वटो" चरेत्‌ ॥ नौहसमस्तनामाय' रसो च्वरक्लान्तकः.।. श्रीदा-
ममग्रमांस्च यक्षतञ्च विनाशयेत्‌ ॥
14204 5600८5८0 22500.
तपय वापणानि्ल्छ ग 10008 ज लुपि) {1101912 तमा, +
70, पा दपण], 10008 17001, पञ [प 4९९१६
06 21 रकां, पाण, 86०06 त 80011811} 0 ,
वडिपरवपः शात कप्तृ्पुषफ् 216 #0 [6 फाडन्त्‌ पौ ता शात्‌
ह्वस्ा ' हि इपोापाली ग पाललााक)) च्छटा ९वप्9] तो व15116165
६८ |} {€ ारपलनत्ऽ ता) 7005 त दाप्णणर2 10 110
छ0पाल्त्‌, 411 1656 926 पष्ला ४0 00५ एब ॥ण्टलालः सा
पापा) 11 1८ 1100 [ा]5 शेम 8९05 17 भलं£)४ चष्ट), वगा8
पलवल प्ल कपालः {४ = 5०6 र एलः प्रात्‌ अााष्द्छणला६ 0 शाल्छ
४10 13५

लश्जमोविलास रसः ।
पलं छष्णाश्वचणस्यतदर्ध रसगन्धकौ । तदष्ं चन्द्रसंन्नस्य जाती-
कोषपफले तथा ॥ ठदहदारकवोजच्च वीज धस्तरकस्य च । तरःलोकय-
विजयानोज' विदारोमूलमेव च ॥ नारायणे तथा नागवला चाति-
वला तथा । वोज गोक्षुरकस्यापि नैच्ुल' वौजभेव च॥ एतेषां
कारिक च ण" पगपतरसैः पुनः । निखि्य वटिका काया तिगुच्जा-
फलमानतः ॥ निहन्ति सत्रिपातोल्ान्‌ गदान्‌ घोरांश्तुन्धिधान्‌ ।
वातीलान्‌ प॑त्तिकां्चब नास्तय्रत नियमः कचित्‌ ॥ कु्ठमष्टा-
दशाखयाश्च प्रमेहान्‌ विंगति तथा । नाडोत्रण' व्रण घोरं गुदामयं
भगन्दरम्‌ ॥ स्रोपद' कफवातोलख' रक्रमां साथितञ्च यत्‌। भेदोगतं
धातुगत' चिरज' कुलसश्भवम्‌ ॥ गलशोधमम्नठिच्छ
पा रं सुदारुणम्‌ ।
167
१६८ रसजतलमिधिः ।
प्आामवात' सव्धरूप' जिद्वास्तम्ध' गलग्रहम्‌ ॥ ` उदरकण नासालि-
सुखवैकतमेव च । कासपोनसयच्छा्शः सखौल्यदौगेन्धयनाशनः ॥
स््मरशूलभिरःशूलप्रमटागदसूदनः । वटिकां प्रातरेकैकां खादेननित्यः
यथावलम्‌ ॥ अनुपानमिह प्रोकं मांसपिष्टः प्रयोदधि। वारिभक्ता-
सुरासोधु-खेवनात्‌ कामरूपष्टक्‌ ॥ वद्लोऽपि वतरूणस्मदलो न च शुक्रस्य
संक्यः। न च लिङ्गस्य शैथिल्य' न केशो यान्ति पक्षताम ॥ नित्य
स्वोणां शत" गच्छ्न्‌ . सत्तवारणविक्रमः। ताच्चंन्द्रसंनिभाः दृष्टि
जयते पौ्टिकः परः ॥ | ` ` :
1,(151121 -011015८ 1८154

एण 10128 111 फन ग 0९६, ¶क्र0 ४018/5 क लला


2१ शापा ©0©}1, ऋणत्‌ ०16 102“ चलो ग एपंतत19त११र8, 8९९5
2 पप्रा, 86608 0? {15802 10008 ° 8112120, 1005
० 12210818.) 10018 त 80518, 86606 क. 20 प्राच, 2110 8217001
1011911 816 {0 96 0६्व्‌ ॥0दलपालया ऋ =४116 [166 त 6४6]
168९8, 9 7806 110 11118 . ४17९6 7४९48 7 ९1211 &९). [४
0४68 2] 801४8 ग {€ष्ला8, 10108, अ0लना9{0 11080; =पाटला",
08१9, 0011 श्ल) उकारकपिा2; [ला7० लीालाप्ंडाा, {08081588 01
{€ 00९, प्त्ा2-702, लाद, 1111882, 11168; ०0९8६; &६८.
1६ 18 9 2००4 ॐ017तताञ2€. 1६ 7 पल्डा्प16 10 9६6 0068 0
111, 21167 {शिर1112 ध115 1160161116

महाराजरसः ।
रसगन्धकमभ्च्च प्र॑तकः कषसश्रितम्‌ । . ठददारकवङ्गश्च सीष्धः
कषद्क' चिप त्‌ ॥ खण" तास्त कप रच्च प्रसोक' कर्षपादिकम्‌ ।
शक्राशन वरो चव श्वंतसञ्न लवङ्गकम्‌ ॥ कोकिलाक्त' विदारी च
168
चतु्ंखण्डम्‌ । १६८
सुषनो शूकशिम्बिकम्‌ । जातीफल' तथा कोष" वला नागवला तथा ॥
माषद्वयमित' भाग' तालब्बूल्या रसेन च । पिष्ट च वरिका कार्या
चतुग ्ञाप्रसाणतः ॥ मघुना भक्तये प्रात रविंषमज्वरशणान्तये ।
धातुस्थांश्च ज्वरान्‌ सन्वन्‌ इन्यादेव न संशयः ॥ वातिक पौत्तिका-
चंवशैभिक' सात्रिपातिकम्‌। ज्वर' नानाविध इन्ति कासं श्वासं
चय तथा ॥ वलपुष्टिकर' नित्य' कामिनो रमयेत्‌ सदा। नच
शक्र त्य याति न वल" सतां व्रजेत्‌ ॥ ऊर्घंग' शरेण" इन्त
सन्निपात सुदारुणम्‌ । कामलां पाण्ड्‌.रोगञ्च प्रमेहं रक्तपित्तकम्‌ ॥
मद्ाराजरसः खातो राजयोग्यश्च सब्धदा ॥ `:

10004014 145८,
(2116९ ६०1 › का, ण फलाठपााक; प्प्रा, शात्‌ 1169 ; 016 का]
४०1४» (वटो), 9 566वः 9 न वव119-तत४ 0, शत्‌ मा ; 0
{07४ ६०1४ + &01, ९नु0न, 81त (क्ा11010ा", 62४८}, 211 0116 61211४7
४01: ५२९], क ६५९५ 72 8, पोप कल्थ), 010र6७8,
हगतश्पशात एव, पपर, एषते, दनाध्‌9, 1४६०७, 0912
वात्‌ 1४ /दपष 276 ६0 96 एप0०५त्‌ 1006906" फा 6 1 पां९€ रग
पधा; दोष्‌ कदतृ८ [1६0 13, जपा 186 10 शलं, 60610.
4 ९८कापुपयोप्रोला१,प्रगा९ई ज" 1४ लाः 2] 8008 त 10, (तप,
धा (कााहपकणप्तंठा, [भाफ्ात्‌166, पाप्मा, 21 ्रलणानवई,

सव्यैज्वरहर लौहम्‌ ।
दविपलं जारित" लौट रसं गन्ध तितोलकम्‌ । तोलक' तिफला
व्योष विडङ्ग मुस्तक' तथा ॥ स्रंयसो पिष्यलोम्ल" रिद च
चितकम्‌ ¦ श्राद्रंकस्य रसेनैव वटिकां कारयेद्‌ भिषक्‌ ॥ गुच्ादर्या
वटौ कलवा मक्तयेदादंकद्रवैः। सव्मैज्वरहर' लौ सन्भैज्चर
169
२९
ॐ रसजलनिधिः ।
विनाशनम्‌ `` वातिकः पैत्तिकञ्चव - शैमिकः सात्रिपातिकम्‌ ।
क्षिमज्चं९ ~तोलयज्वर' ब्ोहानमेव च ॥ ` मासज' पक्जच्च॑व तथा
संवत्‌सरोयिितम्‌। सव्वानु . ज्वरान्‌ . निहन्तत्राण भास्वरस्तिमिरं
-यथ्ा.॥: ` .: ` . | |
9८4४८ १८८४; १६ `#014 {41८00100

11216 0178 19 धं] ग 10; ४166 ४०1§ ग पलाछपा^ईः


{1166 ६0188 ग अप्प, त ०16 #012॥ &01, ग 00812. .पतच0्,
स्थ्2, णप +-हएभश एषा, २००४8 ग एए, भता व४प
18104148, 27 1008 2 ©]169]६8 ०€ 0 6 7प१०५ {0६७४६
10 216" ]पा९९ ॐत ०026 110 10118, {० 19668 70 6211४,
6860. 40९० 10 प्छ ॐत 2106 [पा९९. 1४ 068
81] 8018 ग {6७ शत्‌ ला]न्ि्टलणला ० णुना

, रसं मन्ध विषः तासन स भागः विचणंयेत्‌। भावयेत्‌


पक्चमिः.. पित्तैः `करमशः `पः त सम्रू ।..निगु ण्डोसखरसेनैव मह्‌ येत्‌
ससर्वैसर- । श्राद्रेकस्य रसेनैव # भावयेच्च तिधा पुनः॥
सषेपाभा वटौ काओा छायया परिशेु्ूता । ततः सपवटौ योज्या
यावन्न. व्रिञ्ुखा मवेत्‌ ॥ .. बयोऽग्निदो 1 प्रयोज्या भिषजां
वरेः । वायुर ष्णमनुपान' च कल्नलोपिष्पलोयुतम्‌ क पानरषै तु प्रसराप्य
वस्त्र राच्छादयेन्ररम्‌ । चन्धाभधागसन' यावत्‌ ततो प्रसुच्यते ॥
किभिनं स्वाषयिल्वा तु `भोजयेत्‌ ससित" दधिं । एष दमदरमो नाम
स्स. परमदुच्च भः ॥ असाध्यः चिरकालोष्यं. जोण च्च . विज्वरम्‌ ।
इकति. लते च ग्रहणो. पाण्ड कामलाम्‌ 1 :न देयः खक्ष
च, लघु नरे तथा ॥ - .
170
चतुथेखण्डम्‌ः। १७१
4110441./074 1050
पपक्ष वाात्तप्रंटह ज प्ललपाङ, इप्प्रा, 2601166, 27 (14912
प्-५ ६0 00 772त्व्‌ ६०टुलीलण भात्‌ त्त्त्‌ + 09 -र902/ 1] 1८
प्रा त एष्व, दकम, एरपित प्ण 780, कण्‌ 06८०्सह, प
कप्८८८्डडोका) ; णाल), 100 इ6ण्ला प958, शआ ६16 प्ं९८ न 16898
ण दाप, कणत 10 न66 तऽ, फा हिणटलः तपा. 118
6 धरा ४9 06 19८व८ ० #९ 926 ग 9 0प्भात 866 पु;
४76 ६0 0 तप९व्‌ 71 .2 अष्वर 12.06. `तिभ्प्यपड्ट इ षटधत्‌ 19 ४16
०१०६१६९, 0" 0६ तं८ध०प, २२ 6.4 16. एला, . 86 ल-॥0,
+एलाोधए् क)€ गि ऽलो) [16 पधक 98 छिंश्ला, 2 -त85, ` 10 1110, 110
18 {0 81€नू), ९०४१९९८ ऋ २ [16९6 07 लणप्ी 80 1010 28 .16 6068
101 })लर]. ^€ 516कु), 16 18 ६0 कला. 86716 एप्त, 01२९8.
की आदत, (दकाल त `पऽ 16तालं०6). जा 19९
र [श्छ अपरणपालः क लाला, फां२९त्‌ ऋध -४०परत€"60
1010704५, दात्‌ ५ [१ ता 00 पण्ण्ल. (8 11606 (पाल (श्ल;
८) (िलिणिारपट्‌ वाध्यः जोञाो9 पणा, {6 11 01911110
एकी ष्टा८ कात्‌ लुक) फा्णोपरवि कात्‌ ]प्राात166. 11025 एववा०९
18 110६ ४0 06 शला ४0 त [पला आदिद ला पडा, दलप,
पणात्‌ ५.१८.

कखतर्‌ रसः ।

शष' गङ्रशक्रमश्षतुलित' मारारिनारोरज स्तदत्‌ तावदुमापति-


स्फ्‌.टगलासङ्कारवसु स तम्‌ । तावतयव .मनःशिला च विमलस्तावत्‌
तथा टज्कनम्‌ शरडो हयक्षमिता कणा च मरिच दिक्पालसंख्यात्तकम्‌ ॥
विषादिषस्वनि शलिपरि्टाद्‌ विच ण येहाससि शोधयेच्च । ततस्तु
खघ्नं रसगन्धकौ च च श च तदुयामयुग' विमड यम्‌ ॥ कल्यतरूनाम-
धयो यधाथनामा रसः खरेष्टः। समोरणद्ेम्रगदान्‌ हरते मात्रास्य
स्मता गुश्लका॥ शआाद्रकेन सममेष भेक्ठितो हन्ति वातकफसब्यवं
171
१७२ दसजलनिधिः ।
ज्वरम्‌ ! श्वासकासमुखसेकशोततावह्धिमान्दयविस्चोश्च
नाशयेत्‌ ॥
नस्यं नासाषैव हरति शिरोऽत्ति' कफवातजाम्‌ । मोह महान्तमपि
च प्रलाप र८धुरच््ट्‌ ॥
| । ५५८८१" 2-456.

011९ १०12, ७८], ग 01ल'लार, अपा धटता1६6, एलपाद्शा,


0170812; 2.1 एड ; {० ६0195, 68४0, ग आफधां णत्‌ एमां,
80८ 67 ६012इ ग था@79 96 0 € तपएएत्प = चण्दुल्धालः
206 7607९७९ ॥0 8 लाः 71९ 70९1 =पलथठपा($ 270 इप्र]प्रपा
४76 78 0 &]] ६0 6 086्त्‌ प0दल््ला ४0 गना 8 2] ०
एष्य 0शप€, 06 ४16 86 0156 शा) प्ा€ 00९ऽ ग
{€ 00 11160168. 00868, 016 780, 0 06 (थ्न सा
7016 8० क्प्ल }प९6. (018 1१6तालं९€ लण65 3809. ९0 प्रद,
९0118211 15९17106 गा ऽ लष =रा 701 06 100 प््, ८०1 वा1688)
17ता्€्ह्ला, लीगल, पात्‌ श्ल प्ट ६0 शा 6९688 ° रष
४7 लष. 1706 शपि ग {18 1०601ल16 (0168 त662868
€ 16९, तप्€ ६ णा €२6९88 = द्श्72, ध्मात एप, 1088
९0फ्8नछप€३8, तला प, भाषत 80) ग 506९)४

विद्यावन्लभ रसः ।

रसस्तं च्छशिलातालाश्न्द्रद्यमगनयकंभागिकाः ! पिष्टा तान्‌ सुषवीोतो-


यैस्ताश्जपातोररे च्पेत्‌ ॥ न्यस्तं शरापे संरुध्य वालुकायन्ग' पचेत्‌ ।
समा.टन्त ब्रोहयो यावत्‌ तच्छिरःख्थाः शनैः शनैः ॥ संच र्य श्कारा-
युक्तं दिगु्ञ' भक्षयेत्‌ ततः । विषमाखान्‌ ज्वरान्‌ दन्ति वैलाम्तादि
विवल्न येत्‌ ॥
£‰/८४-64८44610 145८.

{206 {091 0 06८, {0 9४8 9 60006) 1166 12.108

172
चतुधखण्डम्‌ । १७दे
1 १९2] दा) णात्‌ {शल्‌र्ट [थर 01[1711€ा1६ ॐ€ 0 € "786
६0४6४67 प्र नट प्छ ० तष्ट्व्का०) ज 018 16618, 2,11त
हल आरा ४ [00 कध्व€ ग दग्‌, पठ] 18 ४० € (नील 01१,11]
0 एवाणीला वड18, ५06 [नपा 0 ला 15 ४0 76 0१]$ @०8त्व
00०7८ 1४ 1४ 6४४6व्‌ 0 16118 0 {7 {0110 [सएव ग एष्णुप्स
पादपो), ४1] एष्वत्ङकु 8९त्व्‌ऽः प्ल्‌) पजा ४16 ]क्ाप्र्मा ` 0प्राऽ,
[ला ८००ृत्वे एफ पणवा) रग [तण 16 फल्ताल९6 8 10 06
पवा छप णत 0शएवलःत्वु. 0086: (0 1208 त्थ], {0 ८
पहला पा शाद ता]. ४ तप्र ए] जन ग ला7ना१८ {€
47 क्ध11 ४16 `एव ऋप् न, चणप्राध इ०ा18, ९९, 91९ १० 26
४08०1९13 [८ण01४९्व्‌ परा९ ण्न 5 11९1678

जयमङ्गनल रसः ¦

हि्जलसम्मव' सूत गन्धक' शुदटंकणम्‌ । तास" वङ्गः माक्तिकञ्च


सैन्धव" मरिच" तथा ॥ ममं सव्ध' समाहृत्य दगुण. खर्णभस्मकम्‌ ।
तदद्व कान्तनौदहञ्च रूप्यभस्मापि तत्‌समम्‌ ॥. एतत्‌ सत्प विच श्याय
भावयेत्‌ कनकद्रवेः। शेफालिदलजं श्चापि दशस्लरसेन च ॥
किरावतिक्षककाथे स्तिवारं भावयेत्‌ सुघोः । भावयित्वा ततः काध्या
गुच्ञाहयमिता वटो ॥ श्रजुपान' प्रयोक्तव्यः जोरक' मधुसंयुतम्‌ ।
जो ल्वर' महाघोरः चिरकालसमुद्घवम्‌ ॥ ज्वरमष्टविध' दन्ति
समस्तान्‌ विषमख्धरान्‌। मेदोगतः मांसगतमरखिमन्नगत' तथा ।
श्रन्तर्मत' मद्ा्ोर' वद्धिः खच्च विशेषतः ॥ नानादोषोद्धवच्चंवज्वरः
शक्रगत' तथा । निखिल' ज्वरनामान' हन्ति ओओशिवशसनात्‌ ॥
जयमङ्लनामाय' श्नातः शिवप्रसादतः। वलपुष्टिकरश्चौव स्वै
रोगनिवष्ैणः ॥
५८८८ 12८८१2५४ ०५५५.

(116 स्वि पजयन) प्ट), 10 सलंष्टा ज पललठकाक, उप्राएपाः,

18
१७४ रसजलनिधिः ।
8०६3८, दता, प्र), दकल कशा168, एतल्‌ सष पात्‌ ए):111. 13,
०९ ¶तणकप्ी नुप म 20त्‌, शात 006 लंद्ौधि णो स्म क ता
धात्‌ € ]श्छा 21९ 0 96 ` #2९त्‌ क्ल्य पात्‌ ईप1८न््टत्‌ ४0
1 18..42118/, {01 {16८ प्रौ, ९8८, (ध (€ 10110179, 1) नाा८८लत-
0 प्रं ग व्रपप्ाण 1९8१९8, पा्ठ ण शाकी 1९वफठत,
८८0८०) ग पात तदडोप्पापा0, आएत वष्छव्छ््ेणा ज दाप ध
भऽ 0 पाला ४0 © कवल, प्ण पषट्नड त कलौ ल्म्लौ,
4९८6ला६, "ताक परो) ०९०९१ 62/1४ लाप८्छ स्मृ]
80118 0 `{€ 1४ 18 & &०० 6ताल८ 10 =श्लाद्टुधी णप
7४101. `(81116 16 ग जप्ता) धात (0८ ८ त इउता8्वा0 १६
{0 © 80 10द07९6त्‌ ४5 १0 ऋआल्ल्या ५0 १०1४5 (५५1६१, (0716
{018 ५{ 1८01, श्नात्‌ 016 {ला म आलः) 7 ध्ी€ यत ० ४८९),

विषमज्वरान्तक्रं रसः ।
दिङ्गलसम्भव' सूत' गन्धे न कञ्जलीक्षतम्‌ । पपटोरसवत्‌. पाच्य
सतांदधिः,हेमभस्मकम्‌ ॥ लोह तास््रमश्कञ्च रसस्य हिरु तथा ।
व्क गैरिकच्ौव प्रवाल रसाशंकम्‌ ॥ सुक्ताशङ्क शुक्तिभस् प्रदेयं
रसपादिकम्‌ । सुक्ताग्धडे च संश्थाप्य लघुपुटेन पाचयेत्‌ ॥ भक्तयेत्‌
प्रातरुलयाय दिगुच्ञाफलमानतः। श्रनुपान' प्रयोक्षव्य' कणादः
ससैन्धवम्‌ ॥ चउ्वरमष्टविध' हन्ति वावपिष्तकपोडवम्‌ । ब्ञोषाम
यक्लत' गुख्पं साध्यासाध्यमधापि वा ॥. सन्तते सतताखख्च विषभ-
ज्वरमाशनम्‌ । ` कामला पार्ड रोगच्च शोथ" मेमरोचकम्‌ ॥ ग्रहणो-
मामदोष'च कासं `्वासञ्च तत्र तत्‌! मूतरक्षच्छगतिसारख्च नाशयेद-
`विकंल्यतः॥ ` अग्निञ्च कुरुत दौषः वलवं प्रसादनः । विषमस्य
ज्वरस्यायमन्तकः कथितो भुवि ॥
1728007८ 7१८८4114 {44८ १८५5८.
` ` एमा: [धिह च्छल, ग ४6८प्ाःर ४14 उपप ४० ६५ ८ एलं

174
चतुथंखण्डम्‌ । १७५

ला] ६0 काणा) ४ [ष्ट ए0कतल भ] ३8 15 26 761९ 111 ` {€


ड कदलि्त्त्‌ 0 तआ ककृक्िकृष्ं 108 (866 [926 168). कुर
80110410 ©ता]0पात्‌ 18 धला 0 78 00९1५ श्छ ई 06,
आत्‌
11;60 पौ गाह [षप क हनत्‌, लदा 70108, ©), ज 1107, ©0[06€^)
कात्‌ ॥ण7€ ; ५0 षा 18,. 68९], त 0, 166 0९116, &12त 0019]
; 91त्‌
0116 [४1६ ९9.९1; 2 एल. 00८] 81९], 21 0$8॥6&' 86]]
16
४0 06 (116 (हलाहलः `एत =कऋप्ल, 9पत्‌ <०णीपल्त्‌ -पाप. +©
058८6 5110118, पल =€ 0 € ९०६6 ४) 1० 20 01450
15 18 भाला ४ ०6 66व्‌, 0 0068708 ग 6 1810819 एप्प
ला ९००6्त्‌ ए पथ्वीभ््गा ग ला, 006 0 6ताल०८ 15 10 6
दला कप, 4 ८८कफ्ृष्ााला४, 00०९३ =ऋएणणा, 1310, धात्‌
70८1-8], कषध 8 ल्क ता0])9 ग [गाल्छ. 1४ ला७ 81] इ0+8
शिला पादस, ‡भात्‌९6, शव्या, 1्ल, वग, श])@"112{0111 068,
५४188101 {0 {0कर्‌, भात्‌ -लौ17116 0191111058.

षड़ानन्‌ रसः । |
आरं कांस्य छत तामः दर्द पिप्पलो विषम्‌ । `तुखधांश'
मह्‌ थेत्‌खक् याम गुड_.चोरसैः ॥ अधुना मष परित्वा तु गच्रामातः
लिष्ेत्‌ सदा । चवर मन्दानले चव . वातपित्तञ्वरेषु च.॥ ज्वरे
वैषम्यतरुणे जोण'्यरे विशेषतः ।` सुद्वाब्र. सुदगयुष' वा .तक्रभक्ताश्च
केवलम्‌ ॥ नारिकेलोदक' देयं सु्गपध्य' विररेषतः । षडाननो रसो
नाम सन्यैज्वरकुलान्सकः ॥

५८४१८६१4 2,450.

(दृधम्‌ वप्रा 9 0288) 06[1-7006481, -©0ए0€ा, =ल119700ा,


11190911; णात 0९८न6 ८ ४५ 06 006 ४०द्लील) {41 11768
तपा) त्ती ४४6 [प्९९ ज हपट, 'पणत्‌ कणकविठ [0 18, ०6.

115
१७६ रसजलनिधिः ।
प 111 पलट दल; ४८ [0 [प्ल सध [1 व~ पालनत्प्र
(€= ६1] 55 01 पल ल्पता [वनः प.प प्त [दहल
016, चप) न प्रातस्‌ सात्मा) [भापतिला क दर, मप त स्मा पत

वसन्तमानलतौ
ग्मः ।

खण सक्ता दरदमरिच' भागदढया प्रदिष्टम्‌. ष्वप राष्ट प्रथम


मखिल' म॑येन्‌ गच्छणेन्‌ । य्रावत्‌ घखंष्ो व्रजति विनय निम्बः
नोरेन तावद्‌ गुख््ाष्न्द' घु चपलया माल तीप्रागवमन्ता ॥ मेवितयं
हरेत्‌ तुणं' जगंञ्चविषम ज्वरम्‌ । व्याघोनन्यांस कामाटीन्‌ प्रदौस
कुरुतेऽननसम्‌. ॥
4522६८1 १९ 171 1.76.

09९ ष ज दगात्‌ +त एपड न [क5, प्रत्ट [षर


ला 7008, {ना [88 9 10471८08, कमात्‌ लद एह 0 दत [प्रो
०९, 008६ ग 91}, ४० 7€ धत्व यो ? [तट न पैलः, पात्‌ पालो
1८1 116 101८6 2 1106 फ 5 [काहु 283 प्ै€ नोर कशत ज €
प्ल 4068 101 0150 प्लाट. 1115 पए पला ६0 72
7246, ॥क्र0 ९८08 17 अ लष दष्ट, {० १6 प्द्रला ऋ कएजछवलल्त
णशितं भाप णाद. (1018 र्वालप९ लातएह दलाय एन्भ्रप
(प), 11 (त्पटूी = ०३० दला [कशल त पा एषह्ण).

विषसन्घरद्कद्‌ रसः ।

पारद गन्धक' तुल्य' सूतां जण तासरकम्‌ । तास्रतुख्धः


माचिकद्च लोह" सम्धसम' नयेत्‌ ॥ जयन्तः खरसेनेव कोकिलान्त्‌-
रसेन च । वासकाद्रेपणं रसेः पञ्चधा च विमद येत्‌॥ एयक. कन्ताय-
मानांतु वटिकां कारयेद्‌ वुधः। विषमन्वर्कद्रसो विषमस्वर-
1.४0
चतुर्थखर्डम्‌ । १७७
नाशनः ॥ वह्िदोभिकरो वयः हगुल्यमविनाशनः । चक्षुष्यो
चरहग व्रष्यः खे ठ; मव्वैरुजापहः ॥

1725417047
1044" 0744 1454,

(1४0 ८5, पतल, त =आरालाकरङ्‌ श्नात्‌ आप्रा, 006 एष €0्णए


(7 <लः 911 ८ग© 05९३, धणत्‌ अं (द्ा8 ग मगा 216 +
© प]999९त्‌ {0०४ {0 $€ ४1068 68९1, 111) {16 1प९68
1110 {0110102 771 शा८९ल89०) :-169प6९8 0 ष्ठा, 168९१९8 ग
(नप्प [तणषठड क ४०.8४9) 0711261, 214 0606] 16०१6७8.
{1118 6 भाला ६0 06 पाव© 0 वलांह 10 कल, €ध्ला. 8
1९८वाला1९ ©पात्टा दाक्षी, 1019) 11019, ध71त =€6112146त 8701660.
[६ [अलल 0षलाः 2 वटल्कप्ता, 18 06109 10 €$€,
111६6" च {ला शात्‌ पप्तता, व ठप्लः 9 911108६ 211
{1८ (1190505.

पूणनन्द्‌ रसः ।
पारद" गन्धक' शद्ध' तास्नमश्च्च माक्िकम्‌ । हिरण्य तारतालच्च
वार्पभेक' थक्‌ थक्‌ ॥ खतकान्त पल' टेय' सव्धैमेकोकत
ष्टभम्‌ । वच्यमानौषतरैभाव्य' प्रत्य कं दिनसपकम्‌ ॥ कारवेल्ल
रसेनापि दश्मुलरसेन च । पपेटस्य कषायेण क्राथेन तफलेन च ॥
गुड़च्याः सखरसेनापि नागवल्नीरसेन च। काकमाचोरसेनेव
निर्गुणाः स्वरसेन च ॥ युननेवाद्रंका्मोभिभौवनां परिकल्पय च ।
रक्तिकादिक्षमेनैव वटिकाः कारयेद्धिषक्‌॥ पिष्यलोगुडस'युक्ता
वटिका ज्वरनाओिनी। ज्वरमष्टविधं हन्ति चिरकालसमुदुभवम्‌ ॥
विविध वास्दिषोलख' नानादोषोदभव' तथा । सततादिज्वर हन्ति.
साध्यासाध्यमधापि वा॥ कच्षयोदुभवच्च धातुखख'ः कामश्णोकभव
177

१७द रसजलनिधिः ।
तथा । भुतावेशज्चरस्चंव ऋच्तदोषभव' तथा । अभिघातच्चर'
चं वमभिचारससुदभवम्‌ ॥ अभिन्धासं महाघोर विषमञ्च
विदोषजम्‌ ॥ शोतपूव्वेः दादपुव्यैः विषम भओौतल' ज्वरम्‌ ।
प्रलेपकचञ्चर' घोरमदनारोश्वर' तथा ॥ यरोहज्वर' तथा कास' चतुधंका
विपययम्‌। पण्ड रोगगणान्‌ सव्यानग्निमान्दयमहागदान्‌ ॥ एतान्‌
सव्यान्‌ निहन्तााश पतान न स'शणयः। श।ल्यन्न' तक्रसदहित'
भोजयेद्‌ दिजस युतम्‌ ॥ ककारपुव्धैक' सब्यै' वञ्च नोय" विशेषतः ।
सैधन' वज्जयेत्‌ तावद्‌ यावन्‌ न वलवान्‌ मेत्‌ । पू्णानन्द्रसो नान्तरा
दुलंभो वसुधातस ।
01/211(140द
घ 205८.

076 012, 6811, ग 7्रलछा"$, अप्रा, (नुन, 10109, ९0ण्रलः


शा ४७३, 2010, अ] एला, ॐत गतरणडा४ ; त्‌ ण्ण" 10198 = 1०6
8016 816 ६0 € इप}€॑€त्‌ ४० 00952708“ पोर, स्थल ज ६116
1011011, 71 1९6688101 :--]प106 ग 16.965 0 [9.10€्‌18.,
१९८९०९०) ग वशश, १९८०८०० ग 090४8, 6९८0०)
0 नए 6९०८0) ग दप्पालप्रं, पाद ग एकल 16768
101९6 [द{६4/7126]}17 168१8, प९८ ग 1८०१6 ग 1170101,
1५1९८ एप्त, 21 }पा८€ ० &0€. 21118 876 ६16 0
€ 0196, ६० 12208 12 ९11६ ९2८. 1118 10601116 ला€8,
११ २ ष्ट, श {17 9 {€श्ला (€र८नु), ० (०86, ‡6श्ल' तपल
{0 दाऽ ००). ६ 2180 (पा'68 100 ल), =श्वद्छाणर&, [01660
2.00 ©. -4606010102.011060४, ०1 0128868 200 0९८७१
एष्‌ 079 एनाल्त्‌ श्वो चल, एप्ल-प, १०१ 851.

चिरसुन्दर रसः
भागवय' खण भस्प दिभाग' तारमश्चकम्‌ । सौहात्‌ पञ्च प्रवालश्च
178
चतुधंखण्डम्‌ । १९९
मौक्तिक तयसन्ितम्‌ ॥ भस्मसुत' सप्रकञ्च सन्म" मद्धय'तु कन्यया ।
चछायाश्ष्का वटो काया कामीदुग्धानुपानतः ॥ न्तय' इन्ति तथा
कास गुल्मच्चापि प्रमेदनुत्‌ । जोश ज्वरहर श्ायसुग्मादस्य निक्लन्तनः ॥
सव्वरोगदरश्चापि वारिदोषनिवारणः । एष कैदययशःप्रद; रसोऽय
चिरसुन्द्रः ॥

(147 (2-514104८22.4 1150.

160 [५५४ ग 2०10; धक० [98 ग आ] रल, 97 11168, €2.९1,


0४९ ष रा ता, ५1170 08108 0 6018], {166 1021*05 ग 1069118;
पपात इतज्लो एषः ता व1लाज्ल्त्‌ लाठ्पाः$ 206 10 6 (पत्त
1४) =ध6 [पां८९ ज [दधान श्नात्‌ 026 1010 1118, 0०6 19
7 णहा द्ल ४0 € तृप्त त्रा 8 80४त्‌ 1966. ^ (८0पा्ा
ला, धक प. 1४ कपा दनाहापप्रिठा, ८0प्रह्ठ, प1012,
<] दाव (८य) वाक्पा ४, 411 1९८४ [कप

हिमांगुशेखर रसः ।
शएसूत' तथा गन्ध कारयेत्‌ कष्जलो' शएभाम्‌। खतसूतः
छम तार" सौदमश्ञ्च ताम्रकम्‌ ॥ तालसण्त्ल' वद्गभस्म मौक्तिक च
प्रवालकम्‌ । सुवण माक्तिकञ्ापि च ए यित्वा विभावयेत्‌ ॥ निगंर्ड
गवल्नो च काकमाचो च पपंटो। व्रिफला कारषैल्लच्च दशमूलो
पननेवा ॥ गुड.चौ हषकश्चापि शङ्नश्च कैणराजकः। एतेषाञ्च
रसेनैव भावयेत्‌ विदिन' एरथक्‌ ॥ गुच्ामाना वटो काथा हिमांशु
गरेखरो रमः। पिष्पलोगुडम"युक्तां निर्व वटिकां शुभाम्‌ ॥
उ्वरमटटविध' दन्ति निगम साममेव च । सप्तधातुगतञ्चापि नाना
दौषोदभवः तथा ॥ सततादिज्वर' न्ति साध्यासाध्यमथापि वा।
श्रभिघाताभिचासेलं जोर ज्वर' विशेषतः ॥
179
१८० रेसजलनिधिः ।
1201012.(050४-500९&
001" 74501.

वपा (पश्रनि त स्पुष्ा (ष्याः उपा पणः ग 716८)


000 स्वप्का तप्श्नात्तिप्तंहछ गं ललात 81त्‌ 11],
प००९6त ॥0दल््ालः). = [आलप्लद्टैल्त्‌ पलाल, छन्‌ आाण्लाः 70,
1९68, ©, 68861168 ग गालु प्ला6
(0) दाहाठ, ताड 11106
10 116 82716 सकफ 88 00), प्न, एलः] ९०181, 97 ९000067"
10511168 278 {0 096 ए7>र€त ४0६७6" 21 §प0160६6व ० 718 /ए208/,
{01 {11166 ध्68 €], राध 1176 परं ० १९८८९६०) न €९
५ ६१6 {जा णक्यणटु, 71 आ८८८्डडंठय, --160९8 त ह्छपातां एल]
168९७ =27127011, [09 0268, हा 101912/, 16६९€8 ग [६2/1019,
088 ध्मा पासा), फा ए, दपाठा, 1005 0 ०५.३६ [२६ 011110-
11, 30 रल्शादाः22. (115 216 पजा 0 € 186, नगा€ कलं
1 लट €. >द्ल्०पाष्मणला) 70५66 एमां स्पध
010 11019868 [‡ ९68 21] 8०0{8 ग {दण्ला,

खतजोवन रसः ।

कुभाण्डचूणतिलजैः प्रविश्डताल' गाढ़' विमद सुषवी सलिलेन


तुल्यम्‌ । सन हिङ्कलमुवा सिकताख्ययन्तं गोल' विधाय
परित्तकपालमध्यं ॥ पत्रेण तः दिनपतेरपिधाय रु सन्धि
तयोगुडमुधाखटिकाशिवाभिः! वह्लौ पचेन्‌ खदुनि चात
शिरःखशालिवैवर्ण्रमात्रमवधि' प्रविधाय भीमान्‌ ॥ वल्लः ततः
सुरसमिखमसुसख्य दयात्‌ सपि: सिताकण्पयोमध्चचानुपैयम्‌ ॥
जतुः ज्वरान्‌ प्रविषमानिह वान्तिशन्तमौ मौली सुभोतलजलस्य
ददोत धाराम्‌ ॥ अ्रथामयान्तं रसराजमीलोभूषामणि' त
ऋतजोवनाख्यम्‌ । सुधारसेनेव रसेन येन॒ संजीवन स्यात्‌
सदसातुराणाम्‌ ।
180
चतुथखण्डम । १८६१

174८
0/ ८ (८1.01, 2250.

114४] प[पतो्ि्तिणल + कानाालाप शोत दलपक 216 0 06


1119५ सूम] ला धात [प्य८्८ क एष्ट ल्ल ८0 नानो 8 1पप्रा0,
९५11141 {> {3 ६ पप्तं प) पा पाट 1द्यश्८छ क शारध, 2.7
("0111111
छ] सशता (क दपतिाला [त््जा$ ४८ 10111 त फला 18 ८0 06
(८१९1१1९,
{५ [४ वाादप्राह (प पञा९ [7 तप्प्त्‌ शआ) [00५८९ 10198868,
170८, लो, पात्‌ =तिद्पलद्णप्त, 41116 इश्च धाह [लु०60)
१५ ६० {>£ 116५९ र आरल्1§ ग {176 ध01व [सत ग 00 पार४ ˆ 19111870,
1111 कत्र £९न्वः ल) पोका ठे णा 06८०९ ०18९०10प+60,
५९[1८१] (९७९ [ङक ऋदतुप्तिकाो क द, 6 ॥ल्ताला)€ 18 0 0६
1:16) 1+11{, तात्‌ ह्व त पण्ड 0 पोद्ट 1८05, €.€, ६0 0६
{पला +भ (त पनल त (पालं [ल्ट (1४10६ एष्ललयाः)
न हणो, [6 कपृल्त्‌ कपण कापि वणात्‌ ककार ८ 0 © पफल)
४ {1 कृद, ध त सपत्नि ल पपठ 16 ल्वाला९ 1४
1.1१ ६५|| तवावत 1 पकता पददा (0 क्ट, 11) (0ागला४5) 18
{ू) [6 [भाषत पोका ५ वप्त ता प्ल [पौल अ 16 एणणा
4६८४ {प ध36 [व्ल

परश्चुनन रक्तः ।

णाम्‌स्तटृगनभूषण" ममरिच' दत्य ्द्रबक्तः रविः पच्छ


मागग्नोचन' गरशियुग' भागाऽकम"ख्यान्वितः। खल्ल तत्‌ परिमितं
गसिजनं गुद्खकमातः ददेत्‌। सिहोऽय ज्वरदन्तिदप दलनः
पष्ाननाग्यो रमः ॥ पष्य च देयं दधिभक्तकच्च सिन्ध ल्यप्या मधुना
ममतम्‌ । गन्धानुकेषो हिमतोयपान' दुग्धञ्च देय शभदाडिमञ्च ॥
/2/111८/1 ("11८120८ 21466.

[५1114 वप्प्तप्तटत ज रला) पटणो6, ववा ८11४, पथ? 1191168

1६1
१८२ रसजलनिधिः ।
(2217166), छगल, (णलः =ए68, =ष्ण एङः अपाप,
0161६, लषु, रला) भात्‌ नि 26 ४0 06 प्लवे प्णडनील
४] 1176 †पां९८ 0 700४6 म कान छात्‌ 11206 1010 11115) 016 18601
1 फलं, 0. 1४ 15 9. एलः ००६ 6वाला€ ग {९र्ल. 12161,
7616 66 ऋपा ल्पात्‌, 700६-8]६, कद्तेप्तं, धात्‌ 00, 106
{01107 276 8180 उवप 10 06 प्ल --8णा62711् धा
०त४ घ्रा = ्व०6त्‌ अमात्‌ 95६6, अत्‌ तकप्पद्रणह् ग ९०१
१९267. 1111, 90. ]पा66 ग &€€॥ 00106210112068.

सदाशिव रसः

पारद' रसक' ताल' तुख' ट'गणगन्धक' । सव्वैभेतत्‌ समः


शएद्' कारषेल्या रसंदिनम्‌ ॥ महंयेत्तेन कल्क न तास्पातोदर'
लिपेत्‌। अरगुलाब्वीडंमाभेन तत्‌ पचेत्‌ सिकताह्वये ॥ यन्तं यावत्‌
प्‌.टन्त व ब्रीहयस्तस्य णतः । तास्रपा्' समुदुत्य चुणयेन्मरिचं :
समम्‌ ॥ सदाशिवरसो नाम दिगु्खः वातिकञ्वरे। दातव्यः
पणंखण्डे न मुदुतीन्राणएयेच््वरम्‌ ॥ तिदिने
विघम' तोव्रमेकदिति-
चतुधैकम्‌ ॥

५८८05014 24501,

, @706€ ६०2" 10 पल 62९0, 0 पलाला, दनक ००) नतर ाला ६,


©000€ 10026, 00782; 816 श] 18 ६0 ए€ ०06५ 0
४16 {१८७ ग 16 169४968 र [8180618 21 10806 17०६0 & 18816
१1४11 ला 18 #0 06 5062760, 006 तप्त ग का शादहप धल,
{116 रालः आार८€ ग 9 0, 1६6 भ शिं 0128 77 फला ग
९० 00}. {€ {0४ 15 ला {0 06 [01866 प08ंत€ त० प्रा,
पा शा (थला फष्डाा शारतलिः एकडा 0 ४06 806 {17
एला 18666 णम) 16 ०४. 16 [मं४ ग {16 {0 08778 18

182
¢
चतु खण्डम्‌ । १८३
10 {0 (नाला 0 कण्वे, ८. 106 शत्यपणपौक्षाा, पप 1161086,
18 ५0 0५ 1९ $ €्था18 2 {1९ {एत्‌ [तत ग 0811प}४.
पाप), 1] पाल प्ततव्ङु ६६०8 ९0४ प्ला 16 भण्ड.
४४ [€ ९०, ४1८ प्लवान्‌ 78 0 76 च्थल) (प 0 कत९'न्त्‌,
211 71130 कप प्ी वणो स्वृ] वप 6$ ० [०९1५ 0191९९७.
{00०80 {0 14118 ध्वी. #0 06 (ष्प्ला धौ 1006 9त [प6€
01 116] 160१९०६. (118 716ताला16 (प्राह) 77 2 81107 प्176 {€ण्ला
तप्त 0 णो ९५८८ 9{ ए इरा. [ौ ला, 7 ४166 ०8४8, 21] 80118
01 कात, प्प, 10(पताााष्ठि भि, १४६1118, {05910}
9)
2110 टाप््राषपीत् {९6प४्8. |

चतुधंकनिवारण रसः ।
विभागः तालकः विन्द्यादेकभाग' तु पारदम्‌। तदर्ध
गन्धकः चैव तददद तु मनःशिला॥ कारवज्नोदलरसंमदथेद्‌
प्रहरतयम्‌ । पाचितो वालुकायन्तं चतुथ कनिवारणः ॥

(10 {1८110040 11.1641"001८, 2"5८.

1766 [द्व क =कानुभोााला४, का6 कृष ग पलल, कपण 9


क पूपाः पात्‌ [री 8 ष्म लृटः 976 #0 ७6 पण096व्‌
{तधा सणंप्ना धा प्॑८८ ग [6४१68 म प्पकव्फलाा, शात्‌ 16०6,
{तिः 716 तिक्तः [क पाह्वणाऽ त घा प्स्व प्लत ज 0षकपद्र.
भपप, धी] पाठ फष्वत 8९९6 प्स 000 76 ध्न्य 0प्ा8.
४४ला ८००}6व, प्ट ।ल्वाने0€ 1 #0 ४6 {न ०प४ 70कपल'९व्‌,
(110 पहल २) व6४0७ त 016 छन, 0ष्टो). पऽ फल्वाला6 (पा
0, 1111111...

चतुथ कगजाङ्शः ।
स्याद्रसेन समायुक्षो गन्धकः सुमनोहरः । ददिमावल्लोतिगुशितो
188
१८४ रसजलनिधिः ।
निगुरडोरसमदितः ॥ सप्च॒ वारानि तद्योज्यमाद्र कसवरसेन तु ।
सन्ततादिज्चर' इन्या्चतुथ कगजाङ्शः ॥
८112 ६९१-८६॥०६4 447 ५८1९८50 ८ 74860.
011९ 1081", 68९1, 9 00ना$, अपा", 21 19166 19168 01
10101270:9111 (इप्रल्मनाशर 7८) ५76 ६0 06 ा००6€त्‌ ६006016, 107 §€णला
{17188, 111 {16 ]पा८€ 01 € 16४९४८8 ग प्रपात. 118 06416116,
नव) 11) 10107061 00868, रए ६16 9८८0 एक्ाप्न0ला{ ग ॥0ाद्
8110 &£11€' }पा८९, 0प्+€§ |] 80118 ग ए168.138 119, 10लृप्ता1ए
(0 पपार 16९९1.

भूतभावन रसः !
कण्टकारो सिन्धुवारस्तथा प्रूतिकरल्ञकम्‌ । एतेषां रसमादाय
त्वा खप रखण्डे ॥ प्रक्ष्य गन्धक' तत्र उवाल' अदग्निना
ददेत्‌ ॥ गन्धक्के स्न हतापन्नं तत्‌सम' पारद क्तिपेत्‌। मिओोक्षत्य
ततो दाभ्यं द्रत तमवतारयेत्‌। ्रामदहयेत्‌ तथा तत्‌ तु वथा
स्यात्‌ कव्नलप्रभम्‌ ॥ ततस्त रक्तिकामस्य माषक' जोरकस्य च ।
माषकं लंवणस्यापि पणं छत्रा निषिवयेत्‌ ॥ उ्वरे विदोषजे
घोरे जलमुष्ण' पिषैदनु। छया शक रया दव्यात्‌ सामे दयात्‌
तथा गुडम्‌ । चये च्छागभव' चोर प्रदद्यादनुपानकम्‌ । रक्तातीसार
कूटजम्बुलवल्कलज' रसम्‌ । रक्तवान्तौ तथा दव्याद्ड्‌ म्बरभवः
जलम्‌ । सब्मैव्याधिहर श्षौघ भतभावननामकः। भयु डिकरत्यं व
तच्चापि प्रबोधयेत्‌ ॥

5 ‰2/10 -5 0८.602 2*48द.


षप्र८€ऽ 9 दध्न, पषुपणत्‌ा, ०० पत्था &1€ ६0
184
चतुथेखण्डम्‌ । १८५
06 शश [आ वणा वक्रतीला एनः ला 15 ६0 € उपाद्ललव्‌ ४
8 111त 1627, 0०९ए१७९ ऽपापाः एने प0प्प [001 {06
1पा९९, 11116 80 60१त्त्‌. फला ४16 पाका 1706108, शा 60९]
पपा 9 लला 18 10 06 तक्रा) प्या 11. एएकल) एमी फ २6त
1017067, {16 0 18 वपृप्ंलुप्रुु ६0 € 76ा10४९व्‌ {001 ध्6 0र्हण,
211त {7€ "लाटाः त उपप 006 ४0 {00 > 0180६
0०९८. 0076 वव्र णऽ भ्ल ए0फणतलाः ०15९0 पाध
श 12९ ० 0फत€"6्व 1662 21 अञ 1865 त 10 88.11,
18 0 06 विदल फा, 2 एवट] [न्क 4 11016 मल शं
{0183 16016116, ४1716 एकल 18 0 तान्द ॥16 101160० : -
४0४ एलः 11 इवापरो ‡6पलाः, पषा त5801ए6१्‌ क
पए 11 एगणाप्र्द्व, ०1 00188868 11 0 प्रलाऽ, 08178 11
11 (0, तवल्व्व्छप्ठाा ग ४16 1008 9 प] 37
01011106 2161060 का = 1व्ल्वा19, 22 ६06 [पा०
प्रा्0919 111 9१001167 ० 0100, 1118 20601116 18 2
छप्फला' 9 ४11 ४116 18688689 210 18 क 1161608 07 10006४4.
[६ 6८ €0ा18ल0पड688 दण्डा) 2६ 16 [25 8४6 ० ५6
0186286.

श्रोतघ्न रसः ।
कुष्माण्डच्तारचुर्णौदकतिलजष्यक्पाचित शडतालं तुल्य' सूतेन
पिष्ट तिदिवसमसक्षत्‌ कारवत्नदरकषेण । चिषृ7 तत्‌ खपेरान्त दिन
पतिपिद्धित' रन्ध,मप्यन्धयेत्‌ त' नोरन्ध,' चुणपध्यागुडलवणखटो-
म्विरप्यन्तरालम्‌ ॥ तद्‌ वालुकाप्रूशंघटे विदध्याच्छनै; पचत्‌
तावद्पथयसुस्य । त्रिवि वंत्रसुपैति यावत ततस्तु शोत' विदधौत
चणम्‌॥ सिद' तच्च समाददोत तुलसोतोयेन वज्ञोन्मित' पश्चात्‌
चतौद्रकणासिताज्यपयसा क्षत्वालुपान' गदो । भृष््ोताथ पयोऽन्रसुन्न-
सहित साज्यच्च हन्यात्र.णा' ताप कालवशेन सच्चितमय' शोतन्ननामा
रसः ॥
188
२४
१८६ रसजलनिधिः ।
920८0 10110. 1"15८1.

(काला 18 75 ग 81] 0 6 कपपन06त ४5 एनंणट 0०01190


पधी शा शमा एसृषल्त्‌ तणा प्श81108 11006 26, 2700
8८ञता्रा) 0], 170 आत्८छछश01. 1 18 लया ६0 06 -ण२५५ 11
धा ध्वप्9] वप्त ग लटा णत्‌ 006 {0 1166 १९४४६
1 16 ]प्ं९€ ग ४06 16१७8 0 19180618, पातं 10806 1110
2, [प्रा], 1116 18 ६0 0€ ९0001616] $= भ19]01)6त प 0$ 1116818
ण 2 (नग06" [€ {178 38 ४€ा ४0 06 ©0006त ऋ
†प0 लाला 08578, 116 [ग ग 111९1 18 ६५ 06 ८6061६6
$ 068 ग 2 02816 0160916 00) 0006९ =पिश्मन्त)
110128868, 881४, ए, ॐत पत्‌, 01560 +0दु6णाला, भ [लो
0164, ६1€ ऽणणृररप) 18 ६0 06 1626 0 0ल्था8 9 76 010
10 ग 09।पार2ण {धपप्ि्, 80 100 28 18065 86608 11०७6त्‌ प007)
{76 प्फ ५0 पः पाड, (0) ©0016 0४9 70०
1८, {€ "0601676 78 ४0 064 ०४, 90 [0५९९. 0086, {11.66
18.018 €ध्ला, ६0 06 (ध्या प्र 11006४9, [पा८6 ग प्पाश् 1९9७5,
०९९५ 7101091; अद्ष, ©1911060-ए0प#धला) 2० 2 11016 ग णा],
21] 11566 {0676 016, गणा 00116 1166) इ०गा0 ग 07९8
01118, त ©त्2९तं एर, 1115 70601616 ९पा'७३ {6८

वरहच्ज्वरान्तक लोम्‌ ।

रस' गन्ध तोलकच्च जातोकोषफले तथा। ईमभस्म तु पाटैक'


तोला रूप्यलौदकम्‌ ॥ अश्व' शिलाजतु चैवे शङ्राजच्च मुस्तकम्‌ ॥
कैशराजमपामागें लवङ्गञ्च फलविकम्‌ ॥ वराङ्वल्कलघ्चौव पिप्यलो-
मूलमेव च। सैन्धवञ्च ॒विड्च्चंव॒गुड़.चोचुणंमेव च ॥ कण्टकार
रसोनश्च घन्याक जोरकदयम्‌ । चन्दन" देवकाष्ठञ्च दार्व्वन्द्रियव-
मेव च॥ किराततिक्तक वालं तोलकञ्च॒ समाहरेत्‌ । दितोलं
1856
चतुथंखण्डम्‌ । १८७
मरिचं देयं भावयेदादरेनै रसैः ॥ माषा भक्तयेत्‌ प्रातमुना
मधुरोक्ततम्‌ । ज्वरं नानाविधः न्ति शरक्रस्' चिरकालजम्‌ ॥
साध्यासाध्यविचारोऽत्न नेव कार्य्यौ भिषम्बरः। अन्तर्घातुगतश्चापि
नाश्येत्राव्र संश्यः ॥ भरूतोलख' खमजच्चापि सनत्रिपातज्वर' तथा ।
असाध्यञ्च ज्वर दन्ति यथा सय्यौदयस्तमः ॥ गरुड्ञ्च समालोक्य
यथा सपः पलायके। तधेवास्य प्रसादेन ज्वरः शीघ्रं पलायते ॥
वलद' प्ूषिदश्च॑व कामलापार्ड रोगनुत्‌ ॥ वोयस्तश्भकर' चव
मन्दाग्निनाशन' परम्‌ । सदा तु रमते नारो न वथ च्षयतां
व्रजेत्‌ । प्रभेह' विविधच्चव विविधां ग्रहणो' तथा ॥ अनुपानविरेषण
सव्यैव्याधि' विनाशयेत्‌ ॥
62" 1 100*0 10.04 {04040 0144,

(016 ६015 71 फलथं2ि11६, ९2९1, ग ताल८पष््, इपा ए पाम, 12.088


80त्‌ 12 ४701021४ 5 ०16 {0} {018 ग &०ात्‌, पर्णा ४ पनु ग कषा
81 [रला €2९]\ ; ०४९ ६018" €दछ। ज ०0168, [0त्पाला, 0101118812,
एणा, 18811878 12, 209 1112122, 1921122, त्00218, =ठक्तश्रपठणा,
1008 0 [017070817, 70९ 821, 0119-8, 8्९2-1711.€ €88ल66 9
शपाम, थप्मददने, दणा7लताप्ा क, ९६४ 196166४५ =२७
89702] ००५, ०७९०५४४, 02] शत79, 10008 ग प्न, [त912
111६६, 816 02/12. ; शात्‌ {क 0 0198 ग वानं ©19 216 0 0€ एप
1000067 शोध 21706 1प९€, =शात्‌ 71246 1716 [1118 ध166 128
111 61010, च्छा. 11118 11वल16 18 60 06 कक९॥ 70 6 पनन
पध) 10109 , 1 ©ाल 9] 85 ग 168, 19114166; 27962)
श)ल1801111062, ©10101116 ताक 1105; 6६९, {४ 28 २ 2०० 80170व7812,९.

विक्रमक्षेशरो रसः ।
शल्वभेक' ददिधा तार' मह येदु विधिवद्‌ भिषक्‌ ॥ पञ्चाद्‌ विष
181
एद रेसजलनिधिः ।
रस' मन्ध मेलयित्वा तु भावयेत्‌ । एकवि'शतिवारांश्च लिम्माकं
वल्कलद्रव; ॥ रसः सिदः प्रदातव्यो गु्ञामातो ज्वरन्तकछषत्‌ ।
सव्वैज्चरद्रः ख्यातो रसो विक्रमकेशषरो ॥

-0.21"1110 2८60040" 2,50.

(0116 216 ग ©0ए0ल", ५८० 9168 ग 81[र्&ा+ 2त 016 ध


62९ 07 2९07116, लाटा) पात इध] 9९ ४0 06 ०06५ 10
2९161, 2.7 6६९0 ४0 118 ४278 {07 {कला 006 ध65; 1
४16 {0166 ०ई ॥6€ एभणुर ग प्ल 1006 ग 8 11116 ४७५ {118 ४1९
{1611 ६0 06 11206, 016 1४९; 110 ल 11{, 68९17. {118 16वाला1€
(८ 2.1] 8018 2 16१ €18.

मेघनाद रसः ।

तारः कांस्य' सतः तास्बरमेभिसुल्यञ्च गन्धकम्‌ । क्राधेन


मेघनादस्य पिष्टा रुढा युटे पचेत्‌ ॥ षड.भिः पुटभंवेत्‌ सिहो भेवनादो
ज्वरापहः । भक्येत्‌ पणंखर्ड न॒ विषमजञ्वरना गनः ॥ शरस्य
माता दिगु्ा स्यात्‌ पथ्य' दुग्धौदन' हितम्‌ । नागरातिविषासुस्त-
भूनिम्बाखतवत्‌सकम्‌ ॥ सन्वै्वरातिसारघ्न' काथमस्यानुपाययेत्‌ ।
तरुण वा ज्वर' जण" टण्णां दाहख्च नाशयेत्‌ ॥
12011402८ 11050.

विपथम्‌ वश्ाीप्68 न शलः 0लु-पाल्, णलालपाक, 20 ९0706;


2100 उप्र, €वप्2] 70 वप्श्नाप्रक ६0 5] ग रील, त्मा {0दटुल््ाल,
26 0 06 7प०ए6व्‌ प्रप्रा ४6 पा€€ ० लट1472..42, 27 1626 09
2918. {1106 पण शात्‌ व्यतणद् 6 0 6 ककवर्ता16्व्‌

188
चतुथखख्डम्‌ । १८०९

101 5 {10168. 080, ¢फ्र0 6छ8 6861, ६0 06 ध्णृपछा धा 8


1६ ग 0९६ [घ्म {1118 11601616 ला1"68 88 10९18.. 1016४,
०1ल्व्‌ 11५८ 1४0 प्ण. 1) दण्ट कलात्‌त्प्‌ पप्य ताक्मल]1089 8
०१८८०८० 0† #116 {0110 पट 18 0 06 तापाद्‌ पलि धमप धा18
17160} 1110; --शप्ात, =शलं र152" = पाप दद ६, हपाल,
816 [तत प0 ५0188 1 811, ४0 06 00116 आधी चन ध्र
10188 0 पाछा 7त्तृपल016 ४० लदा (न2-8, (8 116416196 2150
0८8 1122] 212, 16619121 2.18) 10180, 21 86088101) 0 1168.

चतुथंकनिसूदन रसः।

रसगन्धकयोः क्षता कञजलो' भार्डमध्यगाम्‌। तत्राघोवदनां


तास्रपतौः स'रुधा शोषयेत्‌ ॥ पादाद्गष्टप्रमाणेन चुलयां उ्वालेन
तां देत्‌ मासदय' ततस्ततुस्धां रसपातो' समाहरेत्‌ ।
चुयेद्‌ रक्तिकाद्य' दतय' वा विचन्नणः । ताम्बृलोदलयोगेन दद्यात्‌
सब्पैज्वरेष्वसुम्‌ ॥ जोर सैन्धवसंलिषवक्तौय ज्वरिणि हितम्‌।
चतुर्थकादिक' ज्वर विषम" च नव' तथा । साधारण सन्निपातः
जयत्य ष न संश्यः ॥
(1८८21100 2216५010 1125८.

प्रितप्थण वृप्षान्रप्€छ ग पाललाफ 811 ऽप] 26 ४0 06 ००५


106९ 0 ना ४ [91.11 0 190६ ए८त०, 11611 18 {0 06 $ 60४
111 2) लाला 0, 4 (नगान 0४ 18 ६0 0९ 12060, 08166
(काला
०1; प्रु)011 ५116 1४€द 0व्‌6ा, 1116 00प्ी ग ४16
ग आ) कवल 09810,
00४ ४ पला 0 © ©108त एर्न द्ा8
10. 0८6.
{116 कग एला सनापाध्८त 97 पठा 0{ 1४08, 0126
1) वृर्णन्त्‌, ४16 [०४ 1 ५0 96 112९6 परएना कष) 0रला, स्मात्‌ 062६6
€५66त 116
1 आला 1 प्छ ४8 धत क्ना० 0 ४९ 616 ५० 110४
189
१५० रसजलनिधिः ।
दं८१६ ण पह {0९ {111८ [न्डछत्रिद् 15 {0 06 ए€्र्ग01160 {07
अआ २{$ १8९४३. {€ ९0[00€ए 0४ 18 पीला ४0 € {€ 0 20 100 फ
१९९0. {1115 10 तल, थला 771 १०568 9 (0 07 11166 18९08
€, पारो [णाल शात्‌ ]पा८€ ग 066] 1682१68, @ा168 8.1] 8018
० 1{€ष्ाऽ लापता लक्प्पा0त2 रला, [6 कपना ग धा
09६ 13 0 6 ८०{6व का > 28४6 12.06 2 {68160 166४
2.10 10९ -58.1#, [०८ 1€ ६८68 +€ 0 6्वाल1€. (1118 11616116
15 € ८५३८५105 77) 8211711[09.
४ {€णला' 2150.

दिगम्बर रसः|

वजुञ्च' सिन्द्‌ र" चैव जोरकञ्च विचृणि


तम्‌। तास््र' कनकवीजं
च सवं वासारसेन च॥ कण्टकारोरसेनैव धातीसुस्तरसेन . च ।
गुड.च्याः खरसेनेव भावयिल्ला एथक्‌ थक्‌ ॥ मटेयिल्ला वटो
काय्या गुच््ञामात्रा प्रयोजिता । विषमाख्यान्‌ ज्वरान्‌ सर्वान्‌
्नोहान' यक्तं वमिम्‌ । रक्तपिन्त' वातरक्त' ग्रहणी' श्वासकासकी ।
अरुचि शूनलद्ल्नासावशोंसि च विनाशयेत्‌ ॥ रसो दिगम्बराख्योऽयं
तष्य खछातिवलप्रदः ॥ महशप्रिययुतं ण भटेमेन विकल्पितः ॥

0204016
14 125८.

एवृप२ वपम €ह ग 7९8 1288600 प्78, 0 तथात 1669, (एल,


पात 56608 2 तपाः 2216 {0 96 ०156 ६0९०7 9० 8प०16९16त
10 एप््थाद पधा धह [पं ० च्व्ला ग ६€ {0110119}
111 8८८९७७०५ 1९४९७ ग 0889, [वार 168७8 =91119],
पऽ भात्‌ एला. € (व०ाक0पाात 18 (€ 10 06 ("प006
प्रधा प्ल वात्‌ 7186 19४0 ा]15 =जा6 एदठं 10 कथा, 62९11.
(18 7 6्वाला९ उएा८8 2] 808 गा फञच09, [रा छा [2706060६ ग
1९९0 पणत्‌ षडा, र्ट्‌, ॥€पालए॥0818) =प्थ्ाः2 ६8, @ा०ाा€ `

190
चतुधंखर्डम्‌ । १६१
07970008 डना, (तपदो, द्रल0ा 0 {०0त्‌, ठनगा7० कपल्ट्पछ्ो,
2110 01168,

उमाप्रसादटन रसः |

भघपारदवेगन्धविषव्योषपटूनि च । जोरकदयभेतानि समभागानि


कारयेत्‌ ॥ सिन्द .वाररसेनापि रसोनस्य रसेन च । अपामागरसेनापि
सप्तवारं विमदयेत्‌ 1 तत्‌ पकः वालुकायन्बं गुच्खामातरः
प्रयोजयेत्‌ । सनागवज्ञोमरिचः ततः शोताम्ब॒ पाययेत्‌ ।
उमाप्रसादनो नाम रसः शोतज्वरापहः। चतुर्धक' त्रयाहिक
वा न।श्येत्‌ किसुतापरान्‌ ॥

10104101*45 4141८20 च 2८86

वप] पपणर ज 00168, 10€ाल८प्रा$, आ] [पाा, 260101६6,


111 पर, 100 801४, 1९687 9 71४0६ 16४ 276 ६0 € (ण०१त्व्‌
1096४16, 101 869९0 0958 पप्रा पथ ग प्द्ाणता, 21116, 21
20901278. "{16& ©010700पाति 18 06) ६0 € एप =17056 81
€ाथा प 9714 1689160 0 6815 0 {16 ४"17त {सत
1116 9" प्रय कक्प््ा, ¶18 पल्वल 10 १086४ 9 016 18 छतं
62९11; प्ण प्रा 16ास, ण ग 06] 168१6, 2114
10१११९७्‌ 11211019, ©पा-68 {दशल प 116 8608207) 2 ९०]त्‌. ^
1116 2 ८०] शण्ध्लः 18 ४0 096 व्या, ४ध€ चत ६76 1061616.
1४ 2180 ना76€+ आली ०ए0की96 श्लइ 08 ध$2.11159 छात्‌
लापभौपर प, 1101 0 शूक क 16 ०४ला' प्ाात8 ग शक्ला8. ,

ज्वराश रसः ।
टङ्न' रसगन्धौ च समभागी प्रकल्पयेत्‌ । ` नेपाल' दिशुणं
191
९०२ रसजलनिधिः ।

दत्ता महंयेत्‌ खल्वमधय्रतः ॥ सच्छतां याति तद्‌ यावत्‌ तावत्‌


तन्‌ मह येच_ छनैः । सैन्धवं मरिचं शक्न चिच्चा्तार' च माक्तिकम्‌ ॥
तुल्यमेतत्‌ त्रय क्त्वा निम्बतोयेन मद्‌ येत्‌। वटकान्‌ चणतुल्यां
सु भक्तये दिनत्रयम्‌ ॥ रेकाहिक' चतुधंक' इ्राहिक' तपाहिक
तथा । सब्यैज्चर' विनाश्येज_ ज्वराङ्क शाच्वयो रसः ॥

.1001"011221/50८ 105८.

07९ 08 ग 00, 016 [0६ 0 0लष्टााष्ु शात तापा


८०7४0२1६, ४1 ६0 09708 07 00906" 26 ४0 06 "1006 शला] ४0
{01 8 एटा 01९ 00 एवल, पल प 111८] 18 {0 06 01560 ४० 11
1021718, €87, ग ४16 10110 प्ल --100र-82६, 11 ९102, ९07161-81€]],
8112171 17९29. 17019 0 शर त772110त्‌, 876 (गुल 1011068;
{९8८ 57© ला ४0 9९8 प))96व ५०९60 धा 11106 11९6, 0व
11906 11110 01118, {फ्0 1908 77 एल, 68९1. {1118 106्वाला7९,
पर्दा ष्ण 11016 ४८८का00्7106108, 168 11 {1166 8३ 21
80115 0? {€%€ा७. 10लपवा7द्व आली शां8छप्रा फ्188 28 [८४.11४,
४९२.) पद, 07त्‌ दौशपाौीकपत {€ 8.

चन्द्रोदय रसः ।

रसगग्धौ तथा वङ्मश्कः समभागतः। सेलयित्वाऽथ वरेन


सम' सूतं विम्‌
येत्‌॥ तत्र कक्ष्य गन्धाम्बे पैष्य जम्बोरवारिणा ।
सामान्य पुटमाददयात्‌ ससध। साधित रसम्‌ । कुमार्यां चितरक्षेणापि
भावयित्वाऽथ सप्तधा । रुडेणए जोरकेनापि ज्वरे जोण' प्रयोजयेत्‌ ॥
कासे श्वासे कुमाय्यां च व्िफलाक्षाधयोगतः। उन्मादः च
धनुव्वातमखताक्ाथयोगतः । इत्य व रोगतापघ्नो रसश्चन्द्रोदयाद्वयः ॥
192
चतुधेखण्डम्‌ ` १९२३
(/1८411.41*0420/0 2१४७0,
परिविद्‌ वृ्पमात्तिनि68 प्रालालाा$, उप्कषप्ाः, प्रे, भात्‌ 101९8, २16
६0 0५ 113९ {छइ लीलः ( 0 पपा पल्ला, 018; 9 311, 7
६116 पण त पाला का इपोापा, पपत क्श गं ध्‌] प्प कंद )
2116 ‰प१०९त्‌ का, 11106 प१९6, ऋत्‌ 16246 एङ टो प,
(१18 70018 911 1681 18 ४0 00 0दर्पगन०९ †{0' ऽ€ण्टा †17168.
(06 ©070]०प110 18 तला 0 06 आ0}€८ा€त ५५ 02.228“ (६7
1116 [९८ न [शा {0 8हणला पा68, वात्‌ 16{€त 64९]; प्ण
५४ एल 1 1 76८ ४0 06 अप्0्‌द्०ा6्त्‌ ॥0 1070918 {ता
8९¶€ा1 {71711९8, श्र 116 60९९ ज 10018 ण लुप प्नभ४ 811
10६४6त्‌ €] =प्6) १8 0016. =4९८०0 एषषा 116118, =1110128868
111 [00कप१९त तला प [शला [था० ; [प९८ ग [थण पातौ
[लाल 11 श: 87 ९० + १९९८०८६० ग प्न राधा
[नात्र आ प्रसि ; 50 1९०भ्‌४0०४ ग टप्टा शा 0006
111 त्वरय, ।

पटी प्रयोगः ¦
शव्वे'शवरवज्‌धिजयरसरशेन्द्रजवेन्द्रादिपप
टोसंज्ञका रसभैषज्याः
सब्प्रज्यरेषु प्रयुज्यन्ते । तेषां नि्राणप्रणलो श्रय ग्रहणोरोगाधि-
कारे द्रष्व्या ॥

4112} {1641100 0 07047.

न1161/0 18 + ९1088 0 116त1भ ९, ९५16 =कृश. (16 ०१०१९


० लए [ष्लुःपद्पठा 214 शका लकपणा फा]1 06 श्ल 70 वलभ18
17 {6 वोप्फध्ठः ठनपि ४06 पलपन ग लण८ ताक्मननान्ड,
07 {1656 10671168, †110806 1197060 तपछञ प्रथ, 0218, 1011092,
11250, 118011त्‌12,, उग्रदुलार्तृप, [ल्९ण्लावथ, 68. 6 ४०6 एतल्‌
0108, "11086, 1 [गृल्र गण116व्‌, पा"€ श्‌] 80118 0 1668.

198

१५
तोयोऽध्यायः ।
अथ ज्‌रातिसाराधिकारः।
+ अथ ्वरातिसार-निदानम्‌ ।
व ॥ © * ~~~

(षरा,

[212115818. चण्डा 11} 0121111062.


94112/0८01005 0 ६८ ८15८८5९,

पित्तच्जरे पित्तभवोऽतिसार स्तथातिसारे यदि वा ज्वरः स्यात्‌ ।


दोषस्य दूष्यस्य समानभावाज््वरातिसारः कथितो भिषग्भिः ॥
30111068; ={6एथ =तप्र 0 81 = €ए७९88 0 (61270, 18
2६61060 -10 तांश1068 वृ्€ {0 {16 59716 ‹थ्रा8€,
10121706
2180 28 इणगा7७प्नि९३ 266 फा त्प्ल, आला 9 दतफए0ा72#70)
0 {€ ४1 01911.11088 18 62116 "द ््9.8210--*

ज्वरातोसारिणमादौ कुर्य्याल्ञङ्नपाचने। प्रायस्तावामसम्बन्ध'


विना न भवतो यतः ॥
06 अपर्ण 00 [फ्री 8072 810पात्‌, षडा म 89], 6
0206 ६0 शर 8 {0 {८6 इपर 16 न1068 28 07) ५106851 {11८
पण्वा2०७॥6त लाए16, फठ्‌] 5 उपरक्त 8 [दयन्‌ प ग 201]
णः शात ताश्ाा0९य, विण 9 तदव्छण्ठ 706्वालं०७ ००
अकश फ) ४16 प्णता०७४6व वशर, ॐ थ ४0 [ल ६06
01869568.

194
चतुधेखर्डम्‌ । १८५
ञ्वरातिसारे रसप्रयोगः ।
सुखस््नोवनो रसः ।

मागधो वत्‌सनामच्च॒ तयोसतुल्यच्च दिष्मलम्‌। सुखसच्ोवनो


ख्याता जम्बोररसमर्हिता ॥ मूलकवोजस' तुल्या वटिका सुखदायिनी ।
पानोया शौततोयेन ज्वरातोसारनाशिनो। विसूच्यां सन्निपाते च
ज्वरे चेवातिदुस्व॒रे ॥
1८10 -60€912644 2४८2८४05 ८1९६८८९7 2 11040 1642१८६.
9८/९८ $. (6४ 2".

016 [वा 68) ग 17070] आत्‌ ॐ60णा€ कणत ४0 04165


0 संल 216 ४0 06 (प्व 0दन्धालः (ऋ ४06 ]पा५6 ग
1106 {्रां४, १पत 70846 11110 [01118 2 116 8४6 2 > 866
1801811. {1118 18 {0 6 घल्र€ प्र) ८०्‌त स 1४ (प्ः68
{€ शा) ताश्नननव्छ {1 108 2180 06 {0116 71 लाललःध
210 88117110 112, {6लाः, 10 फ €" 11111219.

सिष्धप्राणिष्वर रसः ।

गन्धे शाश्च" णथग्‌ बेदभागमन्यञ्च भागिकम्‌। सज्निटङ्ग्यवन्नाराः


पद्व लवणानि च ॥ वराव्योषिन्द्रवोजानि दिजोराग्नियमानिकाः।
सहिष्ग, वीजसारञ्च शतपुष्ा सुचृणिता ॥ सिदप्राणिश्वरः खतः
प्राणिनां प्राणदायकः। मापैकः भक्तथेदस्य नागव्ञोदलैयुतम्‌॥
उष्णोदकानुपानञ्च दद्यात्‌ तत्न पलतय॑म्‌ । अतिसारे ज्वरान्विते
केवले वा ज्वरेऽपि च ॥ घोरे तिदोषजे रोगे ग्रह्यामस्टगामये ।
वातोदरोदुभवे शूले शूले च परिणामजे ॥
195
१२.६ रसजलनिधिः ¦

5101000 27"८1.12८€601470 2.480,


एठपाः 9४६, 6867, 9 उपाक ललात, 2त 10८2, 2716
0706 श्न, ७९], ग अ्ा1[र88.18, 0014-८, [ए ]8218, 16 0४९
82.118, पा कमार, 1पतह 1662^ 018 {6९27 10008
07 लपि प्तषभद2 9119111, 1118प, 0181102, वतु 8114100प8]08“ 276 10
€ ("प0ए6त ण्न््ाल ( पा कटा ), 8ात्‌ 18946 110 01118;
अड 1202018 11 शलं 086} = 4 0607202111170601#, 166 2 061
1689१९8. €] ४6 0198 ० 10६ श 75 0 26 वपर 2161"
{8109 ४16 16010116. ६ ना वकित, पा 0 क60-
00६ {श्ल 10110 41911029, 05९8९0४ € छ; 2714 ©0110 ८६९ ६0
12116106, 8 2९101४5.

कीनकरुन्द्र्‌ रसः|

हिङ्ल' मरिच' गन्ध पिप्यलो टङ्कः विषम्‌ । कनकस्य च॑


वीजानि समांश विजयाद्रवैः ॥ मद्‌ येद्‌ याममावन्त॒ चणमात्रं
वटो' चरेत्‌। भक्णद्‌ ग्रहणो इन्ति रसः कनकसुन्दरः ॥
अग्निमान्द्य उ्वर' तौव्रमतिसार्च नाण्येत्‌। पथ्यः दधोदन
दद्याद्‌ यहा तक्राज्रमर्डकम्‌ ॥
(८412440 52112144 21502,

एप] वृणश्चाप्रध्€ह ग लाश, कपश्वि९19, ऽप] पा, 1070081;


00185 › 2600116, 210 866त5 0 वाडा 276 {0 06 य00त्व्‌
01 1766 07३, प्ल ४06 सला 771 थ्‌ 0929" 1188
ए९्शा लु) 1717061"86त॑ {07 &€0178 ध76 118 € {€ 0 ए€
11806; #्0 2085 10 शन; 62070. ("8 0161116 ना168
1088 > अ]कवत(6, श्रथ, 9] तणा!) तान]. 10161,
लात 01 प्रत्या[प साध) 095६6 11606त्‌ "00 00164 1166.

196
¢
चतुधखर्डम्‌ । ९८.७

कनकप्रभा रसः ।

सुवणं बोजं मरिच' मरालपाद' कणाटज्गनस्तमोलम्‌ । गन्ध


जयाञ्खिदि वसं विमद्य गुच्छ ग्रमाणां वटिकां विदध्यात्‌ ॥ एषाति
¢ $ € + १

सारग्रहणो' ज्वराग्निमान्दय' निहन्यात्‌ कनक प्रमेयम्‌ । दधोदनः


प्यमनुष्णवारि मांस भजेत्‌ तित्तिरिलावकानाम्‌ ।

12044 {01.046 04= 45८,

एकप व्ा्068 तं 86648 ग वपाः पश्नतं ९09, 02108212},


1017070811; 807 ल्या, 8601106 ॐत पपा 916 0 6
1110066, {01 06 09, 111 116 पपा€' 11 (11161 1686 0
01878“ 126 0९) (लु =1700860 40 80716 106, 271
1186 171६0 11118, 006 श्ट 1 पलटा त्थ्य. 5 71601616
४6 01811658, ५९प्र#€6 01 ९170016, 101 0 (वप लला,
211 1088 ग शुणुलौं6. 016, ल्व 1) 00116 ८० द्नुव
8161, 20 10166 ग 11084 त आलो 01145 25 1209 ({2 इतं
0 पप] ) 27 - नं ( {91601116 1971102९ )}.

गगनसुन्द्र रसः ।
रङ्न' दरदं गन्धमश्वकच्च सम' समम्‌ । द्भ्धिक्राया रसेनेव
भावयेच्च दिनवयम्‌। दिगुक्ञ' मधुना देयं वह्नेन श्वंतसल्नसः॥
विविधः नाशयेद्रं ज्वरातोसारसुल्लणएम्‌ ¦ पथ्य' तक्र एयम्ड्ाम-
माभशूल' विनाशयेत्‌ । अ्रग्निव्रहिकरो छ्यघरसो गगनसमुन्द्रः ।

0120011८ 51/110441*0 145८.


प्वु्थ्च्‌ वप्श्चाप्रिप् ग एग) अणा; अपः 20 00168

197
१९८ रसजलनिधिः ।
8€ ६0 € रश्व ६0द९ध€ 21 816०6 {0 0108212", 107
६1166 तृ, प्त) € ]पाद् ग वपद्वाा [18 21 पालय
६0 06 ग्ा्रत6, क्0 एथलौ8 वा लए, 69०, 4 (ल्म 06४,
1166 ८28 0 प]116 (लां वात्‌ 9 11606 न 1016४, {118
116वालो€ सपा 2] 806 0 लकल 0) तांश] 87
(8९१९४, ६यपत्‌ ९0116 वप्€ ४० पप्रला8, 1४ 17669868 [0 ग 01268-
1101. 101९६, एकत्र], ९०8 (पहर (तपा 20116 204 ०९००1७१).

प्रंतसच््लोवन रसः ।
रसगन्धौ समौ ग्राद्ली सूतपादं विष' च्िपेत्‌। सब्धैतुल्यः
खतच्चास्र' मय धुसुरजेरदवैः। सर्पाच्याश्च दरवर्थामः कषायेनाथ
भावयेत्‌ । धातक्यतिविषा सुस्तं एर्डो जोरकवालकम्‌ ॥ यमानौ
धान्यकः विल्वपाटापथ्यकणाज्वितम्‌ । कूटजस्य तचः बीजः
कपित्य वालदाड्मम्‌। प्रत्येकः कषैमातः स्यात्‌ कुरिति
क्राधयेन्नलेः । चतुगुण जलः दण्ला यावत्‌ पादावरेषितम्‌ ॥
भ्रनेन तिदिनः माब्यः प्ूवौक्तो मदितो रसः। र्दा तदु
वालुकायन्् क्षण खदम्निना पचत्‌ ॥ प्रं तसच््ीवनो नाम चास्य
गुच््ञचतुष्टयम्‌ । दातनव्यमनुपानेन चासाधामपि साधयेत ॥ षट-
प्रकारमतोसार' साधासाधा' जयेद्‌ घ्र वम्‌ | नागरातिविषामुस्तं
देवदारु कणा वचा ॥ यमानो वालक धन्या कूटजत्कहरौतकी ।
धातकोन्द्रयवौ विल्व पाठा मोचरसः समम्‌| चर्त मधुना
लेद्यमङुपान' सुखावहम्‌ ॥
27८८ 5८770 164000 1450

016 एका 0 लनल 87 ऽपर एपा, €8९], 016 {01


ए 0 ४6०9106 अत्‌ 11168, 6्प्ध] ३ वपा 0 8] त

198
चतुथेखणडम्‌ । १९९

{© 91 ६0 06 ना००९्व ॥0द्6्णील€ाः (षाध) 176 [पा ग


162४१68 0 ताछ धात्‌ इथा02" डा, 107 11166 0. (1६
८०ा0प्राात्‌ 18 प्ला 0 06 इप्र0]66ा6त। ४0 [799 , {01 {11.66
183) प) 16 पत्८्व्लछयता ग प्ल 101तक्राणद् - पव
106 2011807 1059, शाप््प्, 1668 0012) पादा,
0101524 ५16त श्न्ला 1४ वा, [पप्रा [दलप्ण,
(01700211, पक्ष 0 द्वप. 86608 0 [पक दकया कात्‌
९1861 =100111९छा1४॥0, = व्ल, = {1686 एलं {क0 = ०४8 = दा
प्र छपरा 160 6९९३, धव एगानल्त ऋ 1प1/60 शमा
{पिला#$ 0128 0 प्ल 16 प्ल06 0 चप ४0 ६0195.
^1{€ †1€ (नगा00प1त 18 =त- आ0166४6तव ४0 7६/2२“ आत्‌
त116€त्‌, 1 18 {0 06 €गा716त 1 शी शहक्रीला 0६; ९०४९९
(1) 81 छउथााला एड, 06 भप एल ९ना९ा४6त &ऽ पञ],
11 1298 2 प्रत्‌ 116 ए 18 पाला ४0 06 76८
16 ध्व [त्त ग 081 [श्राप 086) पा 12008
९}, 0 72678 77 लह 0 ५106 0प्रवथा ग € 1011018
1711*61611089 60710106 70 ९वच] वृपद्ध्€8, 276 0 06 11९16
पाध] 2 16५ न गाल, पलः (6 पल्वल 18 कषा. (रा5
11601016 छप168 811 801४8 0 ताश्रव्ल्य, , |

उचरातिसारे पथ्यानि । `

अतिसारे ज्वरे चैव प्यः यद. यद. विधोयते। ज्वरातिसार-


रोगऽपि तषां युक्त प्रदोयते ॥

191९४ {11 1४८" 1140 02५11८५.

<01016 1{08 9 ताला एक्ट 0९त इद््व्गुङ 0 {रथः ४72५


तवातन)2 1073 08 इनृन्नल्व्‌, रणड एष््भत्‌ ४0 पटे व्णातध्रन
0{ ५116 01868,8&.
199
०० रसजलनिधिः 1

अधघातिसागाधिकारः ।
अधातोसार-निदानम्‌ ।

गुव्यतिन्जिग्धरुकोष्ण-द्रवख लातिशोतल्ैः । विरुद्ध शनाजोणे


विषरैश्चापि मोजजनैः॥ संहायैरतियुक्तैश्च मिथ्यायुकतैविंषंभवैः।
भोकादद्षटाम्वमद्यतिपानेः सात्मात्त पथैः ॥ जलाभिरमणं वग-
विघातः क्रिमिरोषतः। दरणं भवत्यतोखासे लक्षण" तस्य वच्यते ।
सश्म्यापां धातुरग्निः प्रदः गक्रन्यिखो. वायुनाघधः प्रणन्रः ¦
सरत्यतीवातिसार तमाह व्याधि घोर षड विध' त वदन्ति ॥

(01270 द ८.
1८६5 ८८.5८8,

[€ 1011601 56 {06 €व४868 9 पवा्1088:-- सए ग


{006-8ौए 010 € 1 6्कए$, 00 प्छ विकि) 100 पदी
0097836; 70६८१ 110, 101 114 पात, 111-याल्करत्व्‌, 0 {00 ९]
९०1५, 7160दलभ2] ॐ (दछनिन्निमो ; धस 9 {00 ४०6 116
{16०3 1116:1 15 ११९९३४६१; ४१10 ग {०० 710 €्‌] ९००४९ ;
{चत 0 100 24 पठार [०पाः§ पात्‌ 71 6९0688४९ पप०.1४668 ;
€> 00881९९ 0 -ए01£ ०३० 0 गा, 6/6. {07 [पा0086 0 2{]1$119
१००९१०३ पा जपल्ञ श्व एला0प्10ि ; {9०४ 9 0700116
70089, 108711९, छत प्ट व्पासं0£ त णपा ९6, ४1
{119४ 0 प्र +८०ा321184 190, 18170 ८660पा86 0 €
112९६663 पाप्य] ८ रटा§© 0 १6४06, €९६८अ१८ 021 01
€र९688 01 80018 11 716, उप 00168811 68.118 0{ 7121प्76,
४11 90४ ९1४68 ग शणयाा8 1 ४16 111681068,
16 ५१86०७6 8 ९216 8158718 ( वाभा1088 ). आण]
०९८०१३6 1६ [1पलभाङ प्षछणऽ 20 620688४० 01801706. प1086

200
चतुथंखर्डम्‌ । २०१
6०1] 81010618 17 प्3 त56986 15 #78 ; 6 प्ल
00000
{16 {011४6 व %््पऽ (श्ट) दना ग ४6 04 28 0115
]€)
16886816 17४6 ग 016 तादल्िणछ 81-8 ( ९ 10 {€
8{01719610); 18 पपं >९व्‌. कन 116 8100], 9० 8 वपणन तृण्ण) $
प.प 31 6068९ वपा 668.

अतिसारे रसप्रयोगः ।
अ्रभयनसि'ह रसः ।
दरदञ्च विष व्योष'जोरक' टजङ्न' समम्‌ । गन्धकच्ाश्रकञ्चव
भागक शदसूतकम्‌ ॥ सन्भतुल्यमडः फेन महयेन्‌ निम्बकदरवैः

एकंक भक्तयेच्ातु जोरकमधुना सह ॥ त्रिदोषोखयमवीसार
सच्चर' वाथ विज्वरम्‌। स्वेरूपमतीसार' स ग्रहग्रहपी' जयेत्‌ ॥
रसोऽभयन्रसि'होऽयमतोसारे सुपूजितः ॥
4८7*0 (0000८41 1८८1166 {10 ८2८1." ८६८,
40100110 11050700 450,
स्वि] पपात रज लोादवफथा, 6018, प्रतार, 16618,
0078; उपप, 70168, णात्‌ ल्ल 276 ४0 26 एण& {06
57114 7०0०५ फा [लाता कपं९6 पछा६ 916 पला 0 06 246,
016 दी 771 एल), 66], 0 06 1णुद्छ श्रा] 1016 21
ए0फवलः त पणतव 10. (ऽ परल्वाला6 लाः ताभा52, वपर
॥0 शा 6५0८688 0 € {7766 १0०87४5 शात्‌ =लप्णा० त} 20
2.80.

प्राणेण्वर रसः ।
रसगन्धकामभ्नञ्च टज्गणए' शतपुष्पकम्‌ । यमानो जोरकाख्यन्च
रतये क' कषेयुग्मकम्‌ ॥ कषेमेक' यवक्षार' हि'गु पदुकपश्चकम्‌ ।
201
२६
२०२ रसजलनिधिः ।
विरङन््रयव' स्जःरसक' चाग्नसंन्नितम्‌ । षष्ट च वटिका काय्यौ
नान्नरा प्राणेश्वरो रसः ॥

-01"८111251८4074 2८45८,

ग ्र0 ६0125, &'९}, ग 00@८पा+, इप्ााप्रा =1001089, 0000,


8112{8]0प8]09, 19718777; 2 = 16ला8* ; 207 गा€ {012 686 रग
1209152 78, 10170, 06 796 8818) 0112002; 111त्‌7व्४्प्र2, एल्ाा,
2.71 10088 0 श्र 216 0 06 प००९6त शल्‌] श्ा॥1 26)
82716 104€ 110 78, ईफ़० द्छप्ि8 70 कश], 68९1. 1118
06016716 @य168 ५1111106.

श्रखरताणेव रसः ।

हि"गुलोलखो रसो लौह' गन्धक' ट'कण' शठो । धान्यकः" वालकं


मुस्तं पाठा जोर शुणप्रिया ॥ प्रत्येक तोलकं च॒णं' छागोकषीरेण
पेषितम्‌। माषका वटिका काया रसोऽयमख्ताणवः ॥ वटिकां
भक्येत्‌ प्रातगेहनानन्दभाषिताम्‌। धन्धाजोरकयुषेण॒ विजया-
शणवोजतः ॥ मधुना च्छागदुग्धेन मण्डेन भोतवारिणा । कदली-
मोचकरसेः कञ्चटकद्रवेणए वा। अतोसार' जअयेदुग्रमेकज' इन्दज'
तथा । दोषत्यससु्‌ तसुपसगंसमन्वितम्‌ ॥ शूलप्नो वद्धिजननो
ग्रहग्यरशोविकारनुत्‌। अन्तपित्तप्रणएमनः कासघ्नो गुल्मना शनः ॥

01412140 2*454,

0906 ६०18 68९ ग पल्ला, आ]णा, 700, ए०ाहत, 800817;,


0118189 02.1९8, पाण" -09.4ोष2^ 1662८. तात्‌ अं 89" 16 ६० 06

209९
चतुर्धखण्डम्‌ | २०२

7006५ ६०६6 फा 2०२१६ पणार, 27त्‌ 10206 1६0 71118, अस


1800078 170 फलं, 661. (18 10९तालं€ 8 ६0 16 हा 7
116 1101117 पा 0016 271 आङ 006 त {€ {01101795
१७००८६० ग ववध्व, क1त 1662 [¶97द8", 10पपलः८त१ 5९०5 ग
8118119, @02 8 011६, 02816 76109. 000 60116त 1106, ९०10
पालाः) 1166 र्ण 02 70कला, 87त्‌ -प०€ ग 8116118.
४७8, =वत 5 ्ल्ताला6 छपाठड 9] उन जा ताभा]०, अठणा€
0 नीपाछाा16, 6०116, 168) काथर, दण्ट, हप्ा2, 211 1088
० 01065४96 006,

दुर रसः।
सुशच्छतोन्छचुण' तु रसेन्द्रसममागिकम्‌। काञ्चनाररसैष्टशट1
` सबव्यातोसारनाशनम्‌ ॥ पिष्टः समेन तच्छ न काञ्चनाराम्बमरितः ।
पटपाकोऽतिसारघ्नः सुतोऽय' दद्रूराद्यः ॥

2411010 2050.

एवश्च वप्र 9 5166] 210 लटा" 216 {0 06 €


१7४0 1706 [पां८€ ण 0 ल27918. वल (नायात फन पला
06 ८६९ ४ 1 18 07 द 6 16त्त्‌ एए एथ, (0086
0 12678, 68.10; ६0 06 दष्णदला) पा 10165 0015).

आनन्दमैरव रसः ।

दिङ्गल' वत्‌सनाभ" च मरिच' ट*कण' कणा । महं येत्‌समभागं


च रसो ह्यानन्दमैरवः॥ गुच्कां वार्गुच््ां वा॒वल' न्नात्रा
प्रदापयेत्‌ । मधुना लेहयेचखानु कूटजस्य फलं तचम्‌ ॥ चणितं
कषेमात्र तु तिदोषोल्यातिसारजित्‌। दधान्नं दापयेत्‌ पथ्य
208
९०७ रसमजसलनिधिः ।
गावाज्य' तक्रमैव वा॥ पिपासायां जल' पौत' विजया च हिता
निशि ॥

41120140, ९८८41८४४ ८४ 2८5८.

वप] पप्रभाप्नं्ि€ ग लोए) 2601106 प्रम (11 का) पात्‌


एषा 226 ६0 06 प0एत्व्‌ पपद्लधीलया, 0040, 1121 {0 (01९
18667, 6201, 016 {01४ ` 0 ४16 0क्तल्ः त= प्रा एश्णुर ०४ ७९९१5
2 122 18 0 06 $प्€ा) धा 100८४) € दषस ४४
11601016. 016४, 0016 11५6 धा = लाफरत ७ फपल र,
(01प शरा 15 0 06 ताना पला 16 [ला इट (िपिा(४.
1६18 ०6110016 0 पष ४ [४४८ ग एधाः ५६ पशि, (पा
प्श्य पप्रऽ 11641716.

सुघधासार रसः|

प्रथक्पलिकगन्धाश्मसूतसच्ातकल्नलोम्‌ । प्रद्रव्य निकिपद्‌ व्योम


पलिकं गतचन्दरिकम्‌ ॥ काष्ठं नालोद्य तत्‌ सव्यः कज्निपेत्‌
कूटजपलके । पुनः संच खं यत्ते न भावयेत्तदनन्तरम्‌ ॥ वालति-
नद्‌.फलद्रावैः चोरिरौदृम्बरेस्तथा। अ्ररलुलग्रसैश्चापि दुग्धिनो-
सखरसेस्तथा ॥ युटपक्षस्य वालस्य दाडिमस्य रसैः श्मः ।
कष्णकाम्बोजिकास्रूलरपैः कुटजवल्कतैः । तुल्यंशविष्वगान्धारोचु ण
दहिपलिक च्तिप त्‌। सुस्तावतसकटोप्याग्निमोचसार' सजौरकम्‌ ॥
वतूसनाभ' च कष†श' प्रत्य क' तत्न निक्ठिपेत्‌। विच ख भावयेद्‌
पुनः शएर्टोक्राथेन सप्तधा ॥ इल्यः सिद्धो रसः पिष्टः करण्ड
विनिवेशयेत्‌ । सुधासार इति ख्यातः सुधारससमो गुण; ॥
दोपनः; पाचनो ग्राहो रवो रचिकरस्तथा ! दोषत्यातिसार
204

चतुधखण्डम्‌ 1 र्‌© ¦॥

च दुच्यंन मैषजान्तरेः ॥ आराम चवामरक्त च ज्वरातिसारजेव च ,


सातोसारां विसूचो च प्रतिवश्नाति तत्क्षणात्‌ ॥ मान्यमान-
व्यतिक्रान्तिरिव पुखफलोदयम्‌ ॥ पिष्टविखाव्द्कल्को न विधाय
खलु चक्रिकाम्‌ ॥ निपत्‌ खेदनोयन्तं पक्वादवरिकावसि।
आक्लष्य तच्जलेरेव' स'प्रमद्य॒इरेद्रसम्‌ ॥ सुधासाररसं तत्र चिप्र!
धानकसन्ितम्‌ । पूर्व्वोदितेषु रोगेषु प्रददोत भिषग्वरः ॥ गोव्न
नाजदक्ना वा पथ्य देय हित' मित'। वालरग्भाफल' गुर्वीफल
विलृफल' तथा ॥ मधुकमामपेशौ च दन्ताकः च प्रशस्यते)
सव्वैतिसार' ग्रहणो च हिका मन्दाग्निमानाहमरोचक' च ।
निहन्ति सद्यो विहितमपाक्े दितिप्रयोगेण रसोत्तमोऽयम्‌।
( षड भिस रक्तिकाभिः स्यानृमाषको हेमधानकौ ) ॥

, 9४८4
-50 44 १८5८.

ए0पा 1012-8, 69], ग लाता 2० पापाः, "6 {0 €


006 106, 0 {गिशा थ])2]), 07 ध्यु 70कत्‌न प्र]
18 {0 06 116]16त. एप {0125 ग 1110४ >€ 10 6 (नक्र
प्001 ॥018 16160 2211, {16 71016 "178 06० 10116 9
प००6व 07 7062108 0 2 ००60 100. प्र 116 ऽ] 17 016
००००1४01, 7 18 ६0 06 धज =प001 16868 9 =प६६१४. ("16
©001100पात =28 16 0 06 न्वप५्व ४0 0९, ४० 8प्]ल€्व्‌
0 019. ए8718 11 68९] 0 ५16 {0110०४९ प्रं ग शात्था
्पवप्र्2 पा5 णा] 9 पव्या, [पो ग पष
2122094 02, प ० वप्ता, तप्र ग श्वल {0011619.118106
प्र ताक 16०6 0४ एप; [प्९€ ग ४16 100४8 ग 01४
६210700“ (धपा 0 8009021); ६० कप्७6 ग € पएश्षणुः ग
रपा 116 011 (कराण 38 प्रलया ६0 06 णाडत्त्‌ शध 1४ 5-
{07 10188, 680९0, 0 00प८.५१ शापा), 91 धद ; पत्‌

208
२०६ रसजलनिधिः ।
€ ६०18, €९}1, ग पात्ति" 1ताः2 8, 19©र 16& , 100४6 ग
ल्त, (रपत्‌ दं ग ४76 51010917 ६66, लला, कात 86001६6,
6 @नपकतप्ात्‌ 78 पा ४0 6 इणललल्त्‌ 0 =02, णः
ऽ€श्छा ९8, ध ॥6 त्ट्व्व्तरंठप ग शापा, 7078 फल्वाला1€
10ल@ 665 71९ १065609 16. 11 11662868 णदं 6. =12086)
51; 18068 ८४, {0 05 ण्ट प्ाघ्ीा ता @96 त प्राप्त
210 5४8“ [68४६व प्0द6्धालः, 086 1010 & ]प], 2110 [16260
ए# 1168118 0 {16 8प्र€व21 श्ाद्राक्0. 07 †क्6]9€ ` 0110668.
1४, पर्ल णी ष्लव्ल्वे ति ९0क'8 0111 01८ दपा
1109764 7071 =20268 फणं], ोठत्तव्‌ शोध, =०प्ालः =लण$ म
1६21016 {00 अररः शला) ०8 @एघ्€ा 08111978 ता दपाठा,
0161 12 [{पा18, छाल्ला 1791006 पा, भा 100 {01666
2110 पल्‌, 100९, व € (प्ा४. (018 0€्वाल16 7 गुणण1166
{1९6 01 11166 > पफ; दपा€७,) र्था पपाठ, 211 3008
त 9711069, चला४6 07 ©1101116, 01९८ पष्ठ7, 1088 ग 0 थ 9 01681010,
1116879] ०08प्पट0), व$ऽला्ला$; 01911068 11 {€< ९101619
01217108 प] णला5, शात्‌ र ल6011 ६0 1006.

नागसुन्दर रसः ।

नागभस्मरसव्धोमगन्ध रदंपलोन्मितैः । कुर्वीत कल्जलो' श्रच्छं


प्रच्िपेत्‌ तदनन्तरम्‌ । इहिपलोन्मितरालायां दुतायां परिमिथिताम्‌ ॥
खष्ट य चा्सिन्ध लखवचाव्योषदिजोरकैः। सपव्याविजयादीप्य
सुल्या-
शैरवच॒णितैः॥ मेलयेत्‌ प्राक्तन कल्क भावयेत्तदनन्तरम्‌ ।
महानिम्बल्वचासारेः काम्बोजोसूलजद्रवैः ॥ रसैनागवलायाश्च गुड़च्याञ्च
त्रिधा विघधा। ततश्च गुटिकाः काय्य वदरास्िप्रमाणतः। इन्धाटेव हि
नागसुन्द्ररसो वल्लोन्मितः सेवितो । नानातीसरणमय' गुदपरिग्व'शं
तथा विम्बिशम्‌ ॥
206
चतुथखर्डम्‌ ।
0
२०७
1४000, 521200८ 12541.

(क0 10188 ©2©]} 0 1690, प्लाजा, पा, ॐत प्प


&1€ 0 06 096 =दरबल कात्‌ 16त्‌प८न्त्‌। ६0 8 एलः 01€
ए0वल्ा, =-धि्ाा 00128 ता एठञ 96 ४0 6 नूह %ण्त्‌ फल
फा धल ए00फत्‌थ, ाठ]॥ 18 वदभ 60 76 फमंर०व प्र ०९
{1018 170 लं) 9 #16 0फताः ग 6९] न 116 101 0110
एष्षर 0¶ एश्ा्ा, 01 पद, 10लुर-381४, 2012८, 111, [दला
एव्व 1९69, परमः 0वकादटुध शात्‌ [धरपद 06 द्माफजफत्‌
18 घाल ॥0 06 इप}6९४८्त्‌ #0 धधा2/ 70 166 प्रं065 ९2९}
फ ४116 1१५९8 ग 76 10110 पण्ड एकर ग पादपा,
10018 0 शता)8 19एचष््‌४ धात्‌ हाल, ©]]8 अ€ पाला
0 € 10906) (0 86078 10 फलोप 68९). गुणऽ 7166116
९.6 211 80118 ग वद्17069.. 07810दवं0ा) ग ह्र पल्जप्रणफ, शात्‌
+ 1611 0

सुधासिन्धु रसः ।

दौ भागौ गन्धकस्याष्टौ शङच्‌


शंस्य योजयेत्‌ । एकमेव
रसरस्यांशमर्वाक्तोरेण भह येत्‌। चित्रकस्य द्रषैणव शोषयित्वा भुन
पुनः। एकोक्लत्य रसेनाध ्ञार' दत्ता तदेकम्‌ ॥ अकाचोरेण
कुर्वीत गोलकानथ शोषयेत्‌ । निरु चण लिप्रोऽथ भारं
दद्यात्‌ पुटं तथा। सुधासिन्धुरसो श्यष सग्रहण्यतिसारनुत्‌।
शुच्नाचतुष्टय' चास्य मरोचाज्यसमन्वितम्‌। ददौत दधिभक्तं॑च
पथ्य' विश्वनाथ तथा ।
५004000" 5014000 1*450.

(० 10418 ० ऽपाापा, =€दंह07 ए0ष्ा18 ग ९0161 -51611; भत


06 ष ग पलाला 816 0 06 एणोल्व्‌ ॥0द्व्छीलः पधा

201
२०८ रसजलनिधिः ।
101] ग अतर, {196 (द०्लात्‌ 18 ला ४0 06 इप]6्26त्‌,
{07 880 7168, 10 0112./ए2ा)8“ 11 1116 १८८०६7०० ग =४1€
10008 0 ©101.2129. 1४ 38 € 0 6 10156 {7 1211 1/8
वपाक 9 12098279, 0060 क) 106 फण म पा,
70806 171६0 [प्र])8, 8० वतनं€त्‌. 11686 10108 276 € ६0
6 कपा 10६0 भी वलय क, पाल पालाः उपक्षि म काला
188 € 068९0 शा] 1106. {106 0) ज {06 00 18
{760 {0 € तपा ०086 एङ शा त्वकाल एकश; ४06 म
एन7@ (उलफलय४त्त्‌ एङ फत्‌ धति 7प्छ8, (116 0 18 {€ ६0
© इप०१<०४६्त्‌ ४0 नः $ एप. ऽ 0९्वाला16 भा"68
त्‌9111082, 2.८प्€ छात्‌ =ला1ता1९. 0086, †0पा 1208, 62९1; ६0 06
{धट पध} 100 पपथाल्व्‌ पाठात <ी8 वनात्‌ च 17४ध्‌€ ग वभ्नी6त्‌ एपर्ल.
{2)1&६, 00116 1166 शना) (पप.

विश्वनाथ रसः ।

सृतपारदभागैक' चत्वारः शद्गन्धकात्‌। याम" च मह्‌येत्‌


खल्व तेन पूर्य्य वराटिका । टङ्कन' तु गवां कोरः पिष्टा तेन मुख
लिपोत। वराटानां प्रयत्नेन रदा भार्डं पुटे पचेत्‌। खाङ्शोत
समुद्त्य ततश्च णौ वराटकाः! विश्वनाधरसो नान्रा चौदरेगु खा
चतुष्टयम्‌ ॥ गरातिविषासुस्ताटेवदार्वचान्वितम्‌। कषाय-
मनुपान स्यादातातोसारनाशनः
-115010८12010 1८45८.

0706 कः ज 1णलंणलत्‌ फला, शात्‌ (0 एष्व 9


पापाः 81€ ४0 ४6 ग्पाणतल्वे प्ठ्लीलः 10 1166 [0पा8. 106
०१५७, &0 1006, 15 0 06 एणा 10846 88 पकड़ 00 प्11-8116118
28 71९९८्डड्धि", 116 पाणः एषा 9 € 28108 17 ॥16 8116118
‡3 {०9 € ५1०86 ङ़॒ "01९08 0 2 [028६6 7शु6व ` ए एणा

206
चतुथेखर्डम्‌ । २०९
1768160 11 60 "8 1111, {11688 816]18 2176 {€ ६0 ०९
01९९6 0 ॥व्छ ॥़ [पर{थ्ा. #४एालया 60016 0 12090)
0 1169४, {€ ९068 816 0 06 #ध्€ा) गा ०५ 00त७०९
61 716. 12086) {07 1808 6260; {0 06 (ला पप्रं॥10 10069.
06्व्ल््0ा ग शापा, अ र38^ पाप्ञ+ १६९२२५३८ 21
0९]18“, 18 {0 06 वष्र लः पमा 1118 11646116. 91160
© 619.7111082 तृप्€ ६0 शा) 6280688 0 ए“.

गिरिश सुन्दर रसः ।

श्दसत' सम' गग्ध' मरिच टजङ्गण' तथा । खण वीज' समः


मद्यं भा्गीद्रावैदिनादकम्‌॥ सततुलख' खत चाश्च'ः रसः
९4 गदर
५ वैरि0 0 | # [|

गिरिशसुन्दरः। अस्य गुख्ादय' इन्ति पित्तातिसारमुग्रकम्‌ ॥

4115004 51120" 1*45८,

0८81 वप्रा ग णान, आप्रा, 00९18, 0018)


21 86९48 ° 0180र तवाप्रपा४/ 216 ४0 € ०06 1611 1116
[घधा०९ ग 0189 {0 अड 08. 1106 ©नागयात 18 ` {€
0 06 "11560 श््ी 1९0, श्वर 10 वप्रा ४0 फडथण्छयात.
(118 "16ता016 (पा'€३ व1श1082, छण्€पे 9 ॐ एला ४6,
2086, ४० 186४8; 689९1. | |

पुचन्द्रोदय रसः ।
शुं च तालक" सीह मगन' च पल' पलम्‌। कप्रूर' पारद'
गन्ध' प्रत्येक' वटकोख्मितम्‌॥ जातिकोषमसुरापवर' शटोतालिश
केशरम्‌ । व्योष चोच' कणामूल' लवङ्गः पिच्ुसम्बितम्‌ ॥ भक्षयेत्‌
प्रातस्याय गुच्खादयप्रमाणतः। नानारूपमतिसार ग्रहणी
209
>.
२१० रसजलनिधिः ।
सव्यरूपिणोम्‌ ॥ अन््पित्त तथा शूल शूलच्च परिणामजम्‌ ।
रसायनवरश्वाय' वाजोकरण उत्तमः ॥

(14.04 ८४१५८५१० ८/८ 745 क.

काः ६0128, 60९1, 1 फलं न गु्पाला$, 101, शात्‌


11169, श्रातं 0116 {012 ल्वलौ, ग 02101101, 0९्छप्याङ, ऽप] पाः,
1991६०88, 01810208, ६6००४१४, 81201, 2111309, 222
68272 पात कय, =(कातभ्रा०ा0, 0018 ग [ऋषा 20 00९68
€ {0 06 न{006व (0६ लादय, 200 ४ €थगृङग 11 06 00017089,
10 00868 01 0 188 ॐ ततु, [६ व168 211 80168
ताव11068) = चला†6 0 =लु1016, त ९0116 16६. ५६ {€ 06
0 01268४07 2 {000.

कारणयसागर रसः ।

भस्मसत' दिधा गन्ध' तथा चव खताश्रकम्‌ । दिन सार्षपतैलेन


पिष्ट याम' विपाचयेत्‌ । रसेमोाकवस्बूलोदयैः पिष्टा याम' विपा-
चयेत्‌। विक्तारपञ्चलवणएविषव्योषाग्निजोरकौः। सविडङ्सुल्य-
भागैरय' कारुश्यसागरः। माषमात' ददौतास्य भिषक्‌
सव्ातिसारके ॥ सज्वरे विञ्वरे वापि सशूले शोणितीद्धवे।
निरामे शोधयुक्त वा ग्रहण्यां सान्निपातिके ॥ अनुपान" विनाप्यं
कायसिदि' करिष्यति ॥

00100110 54.447 1054.

6 एषण ग [लं0लक6त्‌ पलाला, एक० एभा8, ७0९], जं


उप्त) शात्‌ फा०० 976 {0 06 71006 {0 01 08 111
पर्नवत्‌ ०; 87 [लश्च 70 ॥166 ०७, १16 ९0000

240
चतुर्थखण्डम्‌ २११

18 20910 ६0 06 एपए0न्व्‌ ऋ 6 [प ग पाल 1608 ~


001100978"18 2.7 16860 0 ४0166 0. 116 =(द०फुनात्‌
18 160 ४0 € णारूल्त्‌ राधो शा दपृप्रह वृप्श्ि्ि ग ॥1€ (नण
160 0७6७8 ० ४16 1011017, (68@)) न्वप्‌ 70 वृपरण्ंप्त) --
16 पा शृहणा८छ (णड ; [भम क्न र७४2), 21 009२,
ला 770 शव्या वप्रश्ाप्रनिः), घा6 पठ 881४5, 26011६९, पते,
1008 ग = ०8, व्ल, वात्‌ 01181108. 01118 >€ छ्य {0
76 71206, € ४2085 [1 कथ च्छ्म 118 06व1ल्€ ०168
81] 8016 ग 6191062; &€प्6 07 0110010, पारा 16 01
प्र0100पा {€र्ला+ १४६९06४, ९0116 =20त =व7008$ 46000081
11616 18 10 80 €88लाा7121 0 18 11607676,

आनन्द वैमव रसः ।

ट्रद' मरिचः टङ्मसत' मागधोसमम्‌ । शर्तपि्टन्तु गुच्णेकं


रसमानन्द्वैभवम्‌ ॥ लेहयेन्मधघुना चानु कूटजस्य फलत्वचोः ।
चूणत'कमातन्तु तिदोपोलयातिसारजित्‌ ॥ दध्य्न' दापयेत्‌ पथ्य
द्ध्याज' तक्रमेव च । पिपासायां जल' देय' विजया च हिता निशि ॥

11141144 8460640 2,25८ .

एप] वुध्शा68 ग ल711206/, 11911612; 00782, 2000116,


2 01700911 26 ४0 06 ्य०एब्व (च्टुललः, अत्‌ दकता 10
0०8९६ 0 0106 1201 €80}1. 06 018“ 770 थद्ा 9 ०००६५
86608 2014 श्ण [प्छ] 6000176 पध 2 [1ध्ध€ ग 006
15 {0 06 {णला, ४ 1116 क्यः {21102 ४16 10८व1616, 11
11616116 एप्.68 01811068 प16 ६0 97 €> ९688 ¢ {16 {1766 4081128.
(160 एप प्ण 2010 ©पात्‌ ("606५ 1001 2028
7117 91 ८०16 "166. 01 9५6 0४ 06 2110760 ६0
06०९] घ6 प्छ, वष्नण 2 [लिन म एश्णद्ठ्) 9 ण्ट 18
60081066 प ,,

211
२१२ रसजलनिधिः ।
प्रताप मैरव रसः ।

डिङ्लख्च विष' व्योष' टङ्गण' गन्धक' समम्‌ । जम्बोररससंयुतता


मड येद्‌यामकदयम्‌ ॥ कासण्वासातिसारेषु ग्रण्यां सान्निपातिके ।
अपस्मारेऽनिले भेडैऽप्यजोण' वदह्िमान्दयके ॥ गुच्छमातरः प्रदातव्यो
श्सः प्रताप सेरवः।

20070104 20214४८, 2050.


ध्विप्ा वप्भपनि्ंछञ भ नं 8601116, पतो४6, 00108,
2110 इप्रपयः 816 0 06 घाल ध०दन््लाः, 10 अंडर [0प्ा8, पा)
6176 प्१८€ ° 11706 षप, 9 20206 1०४0 118, ०16 छनं
1 क्ल; €ध्या. (115 "06ताल्6 व्+छ8 00४1, 23111108, 01211111 088.,
ए०६धा 9०्€ शात्‌ लवला९. शग) €द$, द1862868 0०6 ६0 116
तल्णद्लणछणा६ 9 परण, =शुल9.01111068, =17102दप्ठा, 97त्‌
1088 † 200५९.

महेगमङ्गल रसः ।

दिङ्धलमदिफेनच्च मुस्तकेन्द्रयव' तथा । जातोफलच्च कपुर


टङ्कनच्च विमदेयेत्‌ ॥ जसेन वटिका कार्यां दिगुच्ापरिमारतः ।
ज्वरातिसारिणे चैव तथातोसाररोगिणे ॥ ग्रहण्यां च प्रददौत रसो
मरहेशमडनलः ॥

1140650८ 22८4411(040 225८,

पप पपश्नाप्रिप्र€ ० लश्च, नुपप, कााऽ8, 11049192


1207218) =दथपा])110, 27 ताद 216 ६0 06 प 111
एलः 27 19४06 17110 छइ ० पथवाऽ 11 फल 6८,

212
चतुयेखण्डम्‌ । २१२
(115 पाल्वाल06 (पाल तकाभ्नः10068, कोति ठाः स्प्रंकिणा(ः ल्ल,
0४8९६67, 8110 ला10116 त181111062.

दाक्षायणो रसः ।

पारदाश्रकसिन्द र' गन्ध जातोफल' समम्‌ । कूटजस्य फलद्धव


वीजानि रङ्नम्‌ ॥ व्योषं सुस्ताभया चैव चतवीज' तयैव च ।
विलवक' सल्न वोजच्च दाडिमोफलवल्कलम्‌ ॥ एतानि समभागानि
निक्तिपित्‌ खल्लमध्यतः। विजयाखरसेनेव मह्‌ येत्‌ शच्छचुणि तम्‌ ॥
गुच्ञाफलप्रमाणणन्तु वटिकां कारयेद्भिषक्‌ । एकां कुटजमूलत्वक्‌-
कषायेण प्रयोजयेत्‌ ॥ आमातिसार' हरति कुरुते वह्निदीपनम्‌ ।
मधुना विलश्ण्डं न॒ रकग्रहणिकां जयेत्‌ ॥ शु्टोधान्यकयोरीन
चातिसारं निहन्तसौ । जातोफलरसो चं ष ग्रहरीगदहारकः ।
20/54/210४ 1*454,
परवप्क्षच वे्श्नाप्रि्न€छ ग पलाला, 11169, =1989-ातप्ताछा, ऽ01-
11107, 2 प] 1110181४, 86608 ग ताध, 00, धम क्प,
7118518 [शात ्षया, 8668 ग 1191100; ष्व्ल ाप४ ना 17६0
{16668 270 त"6त0; 86608 ग क्रक], 21 द्वार ग 06 06
21271216 [1प्र7॥ = 276 0 0८ 06 (णद्लालाः पऋाप्ः ४८ फलः
1 11९1 0189102 1198 066 लु 11116156 10 5016-९.
1118 916 प्रलया {0 06 1846, 006 कण्ठी 70 कलाएं व्व.
4 00010080170610४, १६९०९४० ग 06 ष्च 9 10018 9 प्रप,
7175९ 11 11006, 1018 06वभ06 वा 68 =व19111062, 1
2111128. (६2686 ९1516, 171 1168 -{0्ाा ग पाठप्ऽ 0 पधौल-पाऽ6),
9110 1161:68868 ए0कल' ग ०द6्छप् 0. 1 18 ६0 06 (ण्ह, 10
0४56ा१थक, पां६) 1006 ४0 १८८०००१ ग ह्ला 012 शपा
०४१ 11110 [76668 26 पप९्तं ; त ध्र [जाल शात 16९0८0०
8071४111 211त 61191 $2^ 111 01211111068.

218
२१४ रसजलनिधिः ।

षड निष्क तैलम्‌ ।

षड निष्क' तिल्तेलस्य निष्कः जम्बीरज' रसम । लवण


पञ्चुच्ञ च अङ्गःल्या मह येद्‌ दृदृम्‌ ॥ आमवातातिसारघ्न' लित्‌
पष्य' च पूव्भैवत्‌ ॥

9411415९ ६८८१८70४.

116 धत 8 129] ४०12 ग ज] एणकुधल्त्‌ 6.0 1 (86821071),


01€ {पारी ६०1४ ग 1106 }पं९& अण्व षट 798 100
६210 26 10 € एपएत्त्‌ ऽन्व्न्ताङा ए 06818 2 {€ 0068,
चत 11र6त्‌, (08 ९प्ः6३ 1811062. 116४, 28 31४60 €९ाज्क

श्रतिसारे पथ्यानि ।

वमनं लनं निद्रा पुराणाः भ ‰२८,.८०८्5.; । विकेपो लाजमर्ड्च


मस्रतुवरोरसः ॥ शशैणलावषहरिणः1४४त्दाग्वा रसाः । सब्बे"
चुद्रभाषाः शङ्खो खलल्लिसो मधुरालिका ॥ तैल' कागष्ठतच्छीरे दधि
तक्रं गवामपि। दधिज' वा पयोज वा नवनीत गवाजयोः ॥
नव र्रापुष्यफलः क्तोद्रः जम्बफलानि च। भव्य
महदरक' विश्ठ' शालुकच्च॒विकङ्तम्‌ । कपित्य वङ्कल' विल
तिन्दुक' दाड़मद्वयम्‌। तालक' कश्चटदल' चारी विजयारुणा
जातोफलच्च होविर' जोरक' मिरिमल्िका । कुसुग्बर मद्ानिम्ब
कायः सकलो रसः। शअ्रश्नपानानि सब्भानि टीपनानीं
लघूनि च ॥
214
चतुधेखण्डम्‌ । २१५
01८८ 414 (2110125 801€1161८41 £ 1611414.

प 0601, चिह्ना, 816ल्र९, 0०116 (66 एत्नत्त्‌ {जा


8112"; ॐत 5वञप्तं 80 =0 00 0166 = रत्ाड गव, पालं
(28 9 106 एलः 0011604), ४५४९ 16९ न) 9४
660 917 =१६१०त ग 5४, 80 9 डपा, पत्‌ 2..त709त,
{68 ग 16 ्न्छ६ ०६ 1876, 12708, =भालेन्‌6 वल्लः, अत्‌
[90182 ; 21] 807४5 0 802] 080, ग एत्लृ्पत्त्‌ ष्ण त्र,
20218 पए, ल प्न7ल्व्‌ =0पद्णः =एलुध्रहते फण 20945 पप्र,
©, पर्ल पण] ए ॐत एलः 70/6ष्हवे 0 2048 एण
0 ©0्§ 1011, एवल [6कलाड, 200 ताऽ ग 08182029, 1006)
[अप प्र, एषते, कव्ादक-कधातता + इका, पलः
6८ 1119, 01190819, =धा्02, 0षद्ा8 7प#8; दि व्ला 012
0४8 7098६60, पपवपए शत्‌ 0ा1द्ा279.४68, = दष्व्लो ्लन)€]
78100 णं४, (क्वा (पवकनन, 00902; एवय ९0०्प6त ०
16108, 12.71107212, 0219], 1669 एकरा त प, प्ण)
118118111118, 21] 8018 ग {000 अपरि अञं ्दणा 11 ६0316,
2110 {10868 111९1) 2106 ९009९6त 121४ भात = 116'6क्थः ग
0 &' ० 01681010.

अतिसारे अपथ्यानि ।
सखदोऽच््न' रुधिरमोक्तणमम्बपानम्‌ चान व्यवायमपि
जागरधमनस्यम्‌ । अभवज्जनः सकलकेगविधारणब्च रुक्ताणसाव्मा-
मनच्च विरुदमन्रम्‌ ॥ गोधुममाषयववासुककाकमाचोनिस्मावकन्द
मधु शिग्र रसालपूगम्‌ । कुरमाण्डतुम्विवदरं गुर्‌ चान्रप्रान
ताम्बलमिन्ुगुडमद्यसुपोदिका च ॥ द्रा्तास््वेतसफल' रसोनञ्च
धात्री दुषटाम्बमसतु ए्टहवारि च नारिकैलम्‌ । संख हन' खगमदोऽ-
खिलपव्रशाकः कारः सराणि सकलानि पुननेवा च ॥ णन्वरक'
लव्रसमम्त्रमपि „ को पिवर्मऽतिसारगदपोडितमानमेषु ॥
2198
२१६ रसजलनिधिः ।
(2४९ ८2४0 ८८40175 21.005 22 14177व्ट८.
0160901, 810011दव्0ा) अ 6011 कप, 8160112 - ८
21004, व0112 ग ए2६6ा" 171 65:6688, 02171, 8९ प्र] 1116
९0७6, (एव्दणं7& = 1216 =[गा18 2 710६ शाण, ऽए
21101011 16 00 1) ०1], अपणु<अ7 ` ९2118 ग =128 प7८
{8179 0. {00त 11670 185 ९029186) प9.९८प5६0106त, 871 11601
9९71128] $ ९0110190, 11689, 102/8119, 2181705, 02116, 098
19 18708/6112, 06118) [20६2609 27त 0्ल€ =पला, 510018.21512
1121020, 06६6] =पप्र, ` इप्ा0/त्‌2+ ` व्ृ8प) = प्रइ, {001
0171016 0 व, 0606 169५१९8, 087 86, 10126868, 'पए111
प 12068) =पिप्रा॥§ =ग 91119-061858, 297111९, ` 21.9.18.
1706 फलाः (णत्व लाप€त्‌ कालप सला {871 (दपट))
९0९0, गा] =शा०७॥०९68, प्रञुर, 21] 80115 0 10४ =11€-08
211२2118, 1221106६; ए्ा19779ए2^ {धरधरध, 8811, 21 5०15 214
[धि] ६0 [08ध€ा105 अप्र 070 त1871*1068.

` अथ ग्रहणोरोगाधिकारः ।
ग्रहणोरोगनिदानम्‌ ।

अतिसारे नित्त ऽपि मन्दाग्नं रहिताशिनः। भुयः संदूषितो


वह्नि ्र'हणोममिदरषयेत्‌ ॥ एकीकशः सव्भैशद्च दोपैरत्यथेमूच्छिनैः ।
सा दुष्टा वशो भूक्तमाममेव विमुञ्चति । पक्षः वा सरुज' पूति
मृदवं ब्बहुद्रेवम्‌ । ग्रहणोरोगमाद्ुस्तमायुव्वे'दविदो जनाः ॥
€. .9 ¢ +

अरुचिः श्वरथुमान्दय' ग्रहणोरोगलक्षणम्‌ ।


"41410 ( (1101006 -022001"0"0द्ट ची,
ष) &#© 116 76 ग त1811106, +76 १268012 11684
11 16 5870 18 71 ॐ एद्मर ५०1०0 {ग 8016 ` 16.

216
चतुथंखण्डम्‌ । २१९
णाली १16४, मच्छ) 2{ 3 826, 561] =पल्मत्छा)ऽ 1116
त1दल्शाट 162४ पला =त879268 {6 छणोाधा =पश्लनं (0 11€
1108८16 11610; 0 168 ९011८107, कलन ऽ 100 111 86011961)
116), 206616्त्‌ 0 ०९७ 0 0076 01 ४16 #}166 4081185, त1861191068.,
10 877 (09, {06 एठा #11€ 81010860, प्रलाः =पा५768६6त
01" 41268060 पा इत्र ्न ०09]$, 8010€01168 110 {116 100
10086 8 80761068 10 ६16 जिला 0 {ल76व शात्‌
8011त्‌ 8001. {16 प्लाक्ष ९6१18 110 ॥75 व1568.86 216 ॐ ९6181011
#0 {00 8९] ग 106 1771098, 82त वपा10688 ग $€ वटव
1684.

ग्रहणोरोरी रसंप्रयोगः ।
वजकपाट रसः ।

मृतसूताभ्रक' गन्ध यवक्तार' च टङ्कणम्‌ । वचा जया समं सन्ध


जयन्तोशङ्गजद्रवैः ॥ सजम्बोरे स्त्रयह' मदं' शोषयेत्‌ तं च गोलकम्‌ ।
{4 क, $ © लौहपातक्ष
| न >
मन्दवह्लौ शनेः ख दय' यामादइ' लौहपात्रके ॥ रससाम्यं प्रतिविषा
टेया मीचरस स्तघा। भावयेदिजयाद्रावैः रोष्य' पेष्य' च सप्तधा ॥
रसो वजकपाटोऽय' निष्का मधुना लित्‌ ॥

८110 0८0276८4 1<416801€5 40८1८८6८ ‰ @1"40 4124.


84774 {00/02 2*45८.

148] पपश्ाप्68 ग 11671626 प्ला"८प्)इ, 01168, अप्पा)


19081229, 00782; 1080119, 211 71.082. 26 {0 06 7प06व
1026006" {07 {1166 तव्क8 भारी 16 पा९८8 2 168१€ 0
12107, 169९8 ग 0008218, 271त 11016 नना, 11806 17६0
8 [पाण] 971 ता6त्‌. 118 [प्राणा 18 761 ६0 06 ण 170
21 1701) 0६, शात 1696 {07 016 20 भ [तपा $ पभव

217
२८
२१८ रसजलनिधिः ।
1९2४. =व१€ द्०गणजात्‌ 15 ला 10 06 णणड6्त्‌ ऋपा 90) € पर]
तपता 9 क्रा, 271 ददरपत्श््ा त 116 [ष्णा 319"111811;
68९}. {६ 38 ला {0 € >]}८९६6व 0 7119 19“, {07 86€फला
प्ि168, - ए1{11 =€ वृच्व्८्प्0ण ग 01108. 00 1 611
€ष्ला$ .{116 871 धाला त€त्‌. 0086, षवृ€ 19९05, 68९, 10
९८ परल पत्नौ [गाठ |

अरग्निकुमार रसः ।

दग्धां कपदिकां पिष्ट त्रषण टङ्कण' विषम्‌। गन्धकं


शदसूत' च तुल्यः जम्बोरजं द्रवैः ॥ मह्‌ येद्‌ भक्येन्साष' मरिचाज्य' `
9 ६, शोरञं # 0 ॐ ^ 0 क # ¶

लिेदनु । निहन्ति ग्रहणोरोग' पथ्य' तक्रौदन हितम्‌ ॥

44112 €८10104/04 105८.

एव] वप्त्नाप्रिं6ह ग 28168 ग (0क्राण 86], त द्व्य, 00,


2९0०२४९, इप्रा[ापा+ ३1त्‌ लाला 816 ४0 {€ एप७6त 70066 10
106 प्ा€€ ग (1706 [ना 20 0186 1010 118, अड 12008 68८.
^ 11016 2 वभ्76 पला, 56 1 0 पतल" 9९108,
18 ६0 0€ प्क , ला {9110 16 06616. 10160, एप्पल
1211, 707६6 (111 0901160 166 । -

सुवणसुन्दर रसः ।

दिङ्ल' मरिचः गन्ध पिप्पलं टङ्गण' विषम्‌ । कनकस्य च


बोजानि समांश विजयाद्रवैः ॥ महयेद्‌ याममाव . तु चणमात
वदोक्रतम्‌ । मक्येद्‌ ग्रहणो हन्ति रसः कनकसुन्दरः । अग्निमान्द'
215
चतुधेखण्डम्‌ं । २१९
ज्वर' तोव्रमतिसार' च नाश्येत्‌। दध्यन्न' दापयेत्‌ पथ्य' गव्या
तक्रमेव वा ॥
92/४4111८, 52/12141*0 2७८.

148] पप1168 = = 1117808, 11971८19. 81700 पाः, एषा,


ए0ार, 20011106, कात्‌ 8९९8 ग तिप्ा2" 276 {0 96 एण०06त 0६6
111 ५06 १९८०९६४० ग 0191129. {01 {1166 110पा'8, ४06 70206
110 10118) ४० ८४78 10 एश]. 62८0. 1118 706016०९
(प्1"68 01241111068; ९601688 9 {16 6106879 €, € ®
01011006; 106 19110191. 16, लत 0" 0प्ल-ाष,
(111 00116 1166.

विमूत्तिः रसः ।

रसास्नगन्धाः क्रमदद्रभागा जयारसेन तिदिनः विमद्याः।


गद्याणकाष्व' मधुना समेत' ददोत पथ्य' दधि भक्तक' च ॥ ` `
॥ि 11212040" 245८,

00९ शान ग पलल, ॥क्0 षा 0. पप९६, शात. ४1166


09118 9 अ] प्राः 216 ६0 06 77060 106, {97 ४11६2 तथ,
पौ {16 १७८०९६५० 0 01908. 12086) 016 {प्रा त ४ {012
69९11, {0 € {४ र<ा1 10 1006. 016, (पात्‌ 1४) 00116व 1166.

पोदलोरसः ।

कपर्हःतुल्यः रसगन्धकल्क' लौ त" टङ्क" च. तुल्यम्‌ ।


जय।रसेनैकदिन' विमद्य चरणन संपेष पुटेत भाण्डं । . ददत तां
पोष्टलिकां च टोषत्रयप्रधानग्रहषशोनित्त ॥
219
२२० रसंजलनिधिः ।
0८८८४ 1८5८1.

एव] वप्रा ग 28168 ग (दतां 8116], [9] (ग


014९ 00 71602160 16701 ध्वृ] वृप्शा्िप्€्छ 9 ९लााक
2710 इध], ००6 ६0४6016). 11011, 27 00 976 {0 26
1006 ६0616, 10 0116 तथ 686], स्पध ४76 व6९०्८प्गा
01 1802“ 210 [706 कला, (दग्006्व्‌ 77 2 लनाल016, 810
1696 0४ एषण. 718 ॥न्तवाल०€ ०पाछ हएवाक्षां तप९ 0
8.1 € 0688 0{ 116 {111"66 ५081198.

वह्किञ्वाला रसः ।

नष्टपिष्ट' चतुर्माषभेकौक' रसगन्धयोः । अश्चक' माषमान' च


मातुलुङ्गान्तमदिं तम्‌॥ शोषितः सप्तधा चव दिमाषः न्ररषण'
थक्‌ 1 तिशूलोशङ्गचाङ रोसातलातोच्छपणि का । श्वतापराजिता
कन्यामतस्यात्तोगोष्रसुन्दरा ॥ करिणिकणमोरीकरदन्तीचितरकाद्र
कात्‌! धुत्तरकाकमाचोभ्ां सुषल्याञ्च एथग्रैः ! मर्टिंतं
हिपकतैः कुब्ादटिका माषसग्िता । ग्रहण्यां पण खण्ड न व्योषयुक्ता
निषेविता ॥ अरुचि राजयत्साण मन्दागिनिः सूतिकागदान्‌ ।
शमयेटटिका नाग्ना वह्धिज्वा लेति गोयते ॥ |

2 0112 11८41042“ १25.

011९ छपर {019 ग ्डण्लप्राः$ 2100 अपापा, ९9९}, 16 10


४6 प्०6त ‰0दलला 0 निदा 2 कुदा ० 0190 00एतल)
भा{1 फली 18 ६0 06 णार 5 208 9 "1108. (16
€0्1ए00पात 18 पला ६0 06 प्र००९6, {01 86 1068, 11]
४0€ [णाथ ग फषच्णापयदुः ४ पा्त्‌6 1100 8 [प्ण वा 11
220
चतुर्धखर्डम्‌ । २२१
1 {16 इण; शलः € ६ ग 00109. 1४६ 18 (ल) ८0 06
प्र360 ४11 (कलार 8९४5 01 0१६५५ पत द्रप 80त्‌ पप0086त्‌,
8९212161, 10 ल ६ ६015 2 {176 पच ग च्ल नग ४1६
10110710; 17 शआ५६881011 ---प्रधंड[ पां =01119122; ८1302९11
अववता, =एतञ्ठपष्व्णा, कापिप्ठि कश्वनु्, वण, पाक्षणतलं
४,
छान आ18-इप्ात्‌व्9, (रथान्ं (195्ंशाप्ाता); थाश्ाठतं (व्0एपा2),
रात्‌, 100४5 0 ला्र-स४, 21961, तपा + [8.र81009. 6117, 87५
{2 12.171. 12086 अड 18८68 68461, ६0 06 श्या 1010 9 11666
0 06५९] 16 824 5 2865 4 0५९८९ धव द्रष्य 1018
11607606 ०150 (प्ा68 89९870८ #0 1०0. ©0णडप्रा् 00; 1088
2 {0 €" 9 41068110; 2116 अप्र 2.

वञजुधर रसः ।
रसगन्धकतास््ाश' कारां स्तोन्‌ वरुणा तषम्‌। शअरपामागेस्य च
्ार' लवण' दिदिमाषकम्‌ ॥ चाङ्करय्या हस्तिश्ण्डयाश्च रसैः पिष्ट
पचेत्‌ पुटे। भक्तयथिला ततो. ग्॒ञां ग्रहणणां काञ्जिकं पिवेत्‌ ॥
पक्तिशूले च कासे च मन्दाग्नावाद्रंकद्रवम्‌। अम्लपित्तं च धारोष्ण
चौर' वज.धरो ह्ययम्‌ । |
-2 4114 (441*4 24054.

006 नं १०४, 6४९7 =ग फलषठपाकः इगप्राएीप्रा, ९0 पणा08 .


1498र811218, 5811 -ए811878. 00, श्र 9 पिका) 10065
08.88.12, 21187 = [7ल096त =70 = 908 18.122, 200 106 -8810
ध" {0 6 ऋण00त्व्‌ च्छलः पाधि ४06 पंथ ग न्दं
५11 11298 शप्रात्‌7, 91 168४6 = एषषा. 12086, 016 ४८९८,
` 62९]. ^ 10५6 ग [थ्न 18 0 06 वाप्रा करणिः {2111 1118
76016, लो फर्क 2180 06 शुणुणा6व 17 ` ए091118/18 88,
९०210, ४०त फष्1688 0? 16 41680 1620 का शध

221
२२२ रसजलनिधिः ।
१९९ कणत [तलः ; शात्‌ का काणयुतरित्ैतः (कदंतष्ति (तापोान्त्‌ पध
एा71णडा)€88) ऋध पणं] अध] कष कलाः 70116071.

ग्रहणोकपाट रसः ।

रसेन्द्रगन्धातिविषाभयाश्च' च्वारहय' मोचरसो वचा च । जया


च जम्बोररसषन पिष्ट' पिण्डोक्तत' स्याद्‌ ग्रहणोकपाटः ॥
तस्याव माषान्‌ मधुना प्रभाते शम्बकभस्माज्यमधुनि लिद्यात्‌।
सक्तोरिणोजोरकमाणिमन्यतीनच्छानि चादौ दधिभोजन' च ॥
01004106 € १८25८,

पवक वृपश्ात्रिप्र€ ग लालपाफ, अपापाः, शप्रए189/ [9 धथ,


701९8 ऽतो 5} 72, 6260 ग 878", ६८12 भात्‌ 01228.
8€ †0 € प्त ॥छट्लधाल्य शधा 11106 प्ां९€ त 11806 1710
2 ]प्र1]0. 0086, {166 1८78 661, ६0 € पथ्या ऋध0 8
{6 0008 ग 0076, 4 क्र ८४९8 म पा 80702 8116118,
10126] राध जट्ट धात्‌ ल 106त एप, 183 ४0 0६ 1101८66
धिः स ४018 फल्वाल€. 4 [106 म [सश प0), 1662,
10९821६, 2110 0ण5व्त 80 0पात्‌ 06 ` पथा (र्थ0'€ मृतं 178
11601116.

"+ ६ , -.. अग्निविवदन


रसः ।

ह सपादोरसेः पिष्ट रसगन्धकयोः पलम्‌ । कोल' च विषचण+स्य


वालुकायन्वपाचितम्‌ ॥, शणं विषस्याद्वपल" मरिचस्य विमिशओरयेत ।
दोपनोऽभ्िविवदनो ग्रहर्छां च विशेषतः ॥ स वातञ्चे्जान्‌ रोगान
च्हसादेवायकषेति ! सक्रियावज्चर श्वासन्नयका साख नाशयेत्‌ ॥
222
चतुथेखर्डम्‌ । २२३
402: 61041*40८.८ 1045८.

णाः ६०188, 68९}, ° लला$ भात्‌ ` आपणाः 6 ६0 €


ा0060 11 116 166 ग 18182108, "०126 1 रा 8
1012“ 9 20071116, #1त 6०४६. 0 #16 #1व ०५ ° ०४ 1४२.
11619111. {1116 010८ 18 पाला 0 0८ 018४6 ऋ 016
प्रा 1012" ० 2९001४6 87 {० ६0125 ग =ए0प6€व्‌
1211618. {11018 01616116 116169868 10छ€॥ ० 4106501),
5[266181]़ त ९101९ 41911168, [{ &}80 छध'€8, वृपयलप$, व३8€८४७९8
4716 10 श 6९688 ग एष) ४11 {2018 दा [04प र8 {एप
87108; ९0प्8प्रापत
एप, ९ 60021.
1

मक्ररण्डय रसः

शुदसूसच्च गण्धच्च हिङ्ल' टङ्ण' तथा । व्योषं जातोफलच्चंव


लवङ्ग तंजपत्रकम्‌ ॥ रलावोज मुस्तकञ्च चितरक' करिपिग्यलो ।
नागर' सजलच्चाभ्च' धातक्छतिविषा तथा ॥ शिचज' शास्प्रलो चंव
अहिफेन' पलाशकम्‌ । एतानि समभागानि शच्छचु.णानि कारयेत्‌ ॥
खादेदस्मात्‌ प्रतिदिन' माषक' सितया सद ! स ग्रहग्रहणो' हन्ति
मन्दाग्निद् विशेषतः ॥ धातु्ठदिवयोहदिवलपु्ग्निकारकम्‌ ।
माकण्ड घरसो ज्ञातो महादेवप्रसादतः॥

` 4144464८ १५5५,

प्रवणा वप्मा्तिप्द म फ्लवपाङ, हप) 11109, 00,


पता, 1900912, 00७ ¶6श्पथ, लााक01010, 478 > 20018
त ग्वत, @ध्भुभ0एष, 8प्रप0ि, -02 1999 01162, 019 वपर
0८, कपिश्88/, 86608 0 8110012 092 81121» - गूरणा , भाष
1०12809 आ6 0 =06 =पपेञन्व्‌ =१ए६७५य, 210 ष्युर68 30 00868
228
२२8 रसजतलनिधिः।
ण अंडर 105, 686), 1६) प्ण 001४. (18 1164161
९पा€8 171100९8 शात 1088 = 21006116. [६ 17168868 {16
01218, 56110, 100@€
फाप्छ, 871 प्रतप्ता).

्रहणोश्णदं ल रसः ।
तोशा

रसमग्धकलीहाश्' हष लवणपञ्चकम्‌ । इरिद्रे पाकलच्व


वचा मुस्ता विडङ्गकम्‌ ॥ तिकटु विफला चित्रमजमोदा यमानिका ।
गजोपकुल्या क्षाराणि तथैव ग्णहधुमकम्‌ ॥ एतेषां कापिक' चण
विजयाच्‌.णंक' समम्‌ । माषदयमिद' चुँ शशालितण्ड लवारिणा ॥
भक्षयेत्‌ प्रातस्लयाय गत्फेणष्ठ्छाएनम्‌ । अग्निद कुरते दोष
वडवानलसत्रिभम्‌ ॥ सव्ातिसारशमनः ठष्णाज्वरविनाशनम्‌ ।
पक्षापक्रमतोसार' नानावण' स्ंदनम्‌॥ त्रामातिसारमखिल'
विशेषाच्छयथु' जयेत्‌ । असाध्यां ग्रहणी'न्ति पार्डगरोहविरज्वरान्‌ ।
ग्रहणोश्णाद्‌
लो रसः सव्मैरोगकुलान्तकः ॥
(01८401८0 801८11८८ 2८5८.

0116 1018“ 171 लष, व्छला, म फललाक, प्रपाः,


70102, 1117, 08678 19719) 1811018 2. 121119/, [ण818,
08९1012 = 0ाप्र॥8+ =गा12, = रद्ध, प्र002184 10008 0 16
ण, 8909; धणं, इभा, 19प्र9-511918, 851
{8108 .1*2, 0019 3910-106076; 881-871010112.6, 872 ९8100 १९००७४६१
एक 006, त 0118108.3 (पृप्रा 17 पपकत 0 91] ५16 900१6
10606060 €०्फणा06व, %€ ४0 06 ४0156 10669, 2० =प्थला
171 {€ ठाषाा102; 11 00868 9 12 7261718, 6९70 ताध 26 171
1110] 8118171 ९८ 28 श्ल) € 1011686 {0 8010€ 106.
11115 0 6्वान6 @68 @77त72 ता ध्1062, =ल्०688 0 {6

224
चतुथेखण्डम्‌ । २५
01068119 6४४, {दला 1111181, 91] 80118 ग 41811069, 8९}119;
81101012; 61121060 8116ल), 27 ©1110116 {6 रल.

ग्रहणोैरव रसः ।

रसगन्धकयोश्वापि जातोफललवङ्योः । प्रत्येक' शाणमानञ्च


्एच.णो छत शुभम्‌ ॥ सूययावत्त रसेनैव विल च ।
0 # 0 क सु, विलपत्ररसेन

गटकस्य पल्ाणां रसेः प्रत्ये कशः पलैः ॥ चर्डातपेन संशोष्य


वटिका कारयेद्भिषक्‌ । विलृपतरकषेनैव दापयेद्रक्लिकाद्यम्‌ ॥ दश्ना च
भोजनौयच् ग्रहणोरोगनाशनः। पार्ड रोगमतोसार' शोध" हन्ति
तथा ज्वरम्‌ । ग्रहणीमैरवो नाम रसः परमदुलंभः ॥
(1100114 ©/0८11*000 2,८50.

0016 {0} ६01४", ७8९], ग णलः, अपापा, 10.४101818,


100 ८1068 216 †0 € 10156 1001€' 210 प70€त ज्ाध्ा
{0 10188 का {6 [पध म च्छ्लौी ग ४16 -गान्क्ा०४ 10
0८688101, 276 ११६ 1 ६16 10{€86 11 9 {€ शी, €]
{1116-1 92119, 16 प€& 0 01199, 21 168९ 0 81111129...
{1118 816 पाला 0 06 206, {0 1208 170 एलं), 69९10,
{0 8 ष्या रा) #06 ]पा९ ग 0199 1698968. [016४ 00116
1166 11 ८7, 11018 71601676 ला1€8 0191171068; 2०16 श्यात्‌
©11701116, 1€1118 ध10[08$, 21त {€र्ला.

स'ग्रहणोद्र रसः ।

पारद" गन्धकं अहिफेन समोचकम्‌ । तिकटु विफला चैव


समभेकत्र कारयेत्‌ ॥ भङ्गथङद्रवैशचौ
तद्‌ भावयेच्च पुनः पुनः।
229
२९.
२२६ रसजलनिधिः ।
रक्तितरय' ततश्चास्य मधुना सद भक्षयेत्‌ ॥ असाध्यं ग्रहणो' हन्ति
रसः स`ग्रहणोहरः ॥

9८192 47८.4417200601*८ 7*46 ८,

` प्पपश वप्द्ा्तनिह ग फरात्‌, सप्पा, जप्रण, सटपतशत्रमा


0 8102.101817; प्रत्ता, 87 [01818 6 0 € 00136 दलाल
2110 5०1९९५॥€व 0 18/18; 10 5९ ला #11068, 68610; एधा 116
{1668 07 01219“ 5.1 1111110812.18^. 71118 "€ धान ४0 06
11846, 1266 22018 77 पला 21४, ०४९}, {0 06 कष्षर्ला प्रा 100९४,
[118 0(्ताता16€ ला7€७ ताश 1068, चभ६€ शात ९110116.

वडवासुख रसः ।

शदस्त सम गन्ध खतताम्राश्रटद्गनम्‌। सासुद्धञ्च यवन्तार


सर्जिसैन्धवनागरम्‌ ॥ अ्रपामागेस्य च क्षार पलाशवरुणस्य च ।
प्रत्यक' सूततुख्य' स्याटन्तयोगेन मह्‌ येत्‌ ॥ ददि्व्वप्डैलद्ती
मह यित्ा पुरेक्ञघु । माषमात्रः प्रदातक्यो रसोऽय' वडवामुखः ।
ग्रहणो" विविधां हन्ति स'ग्रहग्रहणो' ज्वरम्‌ ॥

6(07.40011122/20८ 2"050,

एव] पप्रा 1 लालााई+ 81700 प्रा, 00006", 1108,


01977, 868-8211, छ 1र8112.08, =ऽश [८810219, 706८-8211, अप्र),
8191128 (2112118) 0760818 07 = 21097217, 10212. 8118; 27
एश्न19 216 ४0 06 ना0ए6्त चछन्द ध 8006 8० २९८९-
2016. 1८1८6 व ऋ 06 ]प९€ 9 0980570प1त1. 116
छ०00प्ाणत 18 पला 10 06 06866 $ 1भ्डपघ{80, 0086,

226
चतुथंखर्डम्‌ । २२७
81 1720018,69.९1. (गुणऽ 1016त7ल06 =(पाइ ©, †€ रला 27
€ 1811211 0 1011 ऽत्‌,

ह'सपोद्लो रसः ।
दग्धकपह कान्‌ पिष्टे त.षण' ट'कण' विषम्‌ ॥ गन्धकः
शदसतच्च तुल्य' उ्म्बोरजै द्रवैः ॥ मद येद्‌ भ॑क्तयेम्माष' मरिचाज्य'
लिहेदनु । निहन्ति ग्रहणोरोग' पथ्य' तक्रौदन' हितम्‌ ॥

-८41050 001८0८४ 2.45 ,

वपथ वपन ग पा ठठक्ातं शाल्‌15) प्रते, एना,


2९0111६6, प्रपाः, 27 0लनटपा$ 216 0 6 ॥प096त्‌ प९दलणाल
प्रा] 11016 [प766, शत्‌ णरत€ 100 01118, अं 18 71 रला,
62९7, 70शतवल७त। भं ९118, 711::6त ४} =वश्न त्त्‌ पफल) 18
0 06 {10ृह6त 11 र्धः धक ध1€ 61616. 1016, पर्ल
11111 111 0071166 17९९. 11018 06ताल16 (प्ा€8 2911801.

ग्रहणोवज॒कपार रसः ।
सूतं गन्ध' यवक्तार' जयन्तु््राश्चरङ्गनम्‌ । जयन्तो ङ्कजम्बीर
द्रं; पिष्ट दिनतयम्‌ ॥ यामां गोलक" खे व्य' मन्दे न पावकेन
च। शोते जयारससमैः शल्मलोविजयाद्रवैः ॥ भावयेत्‌ सप्तधा
वजुकपाटः स्याद्‌ रसोत्तमः। माषडय' तरय वास्य मधुना ग्रहणो
जयेत्‌ ॥
"0410६ ९010 ९40.६८ १८७८.
ए0प९॥ पपशा.{68 ग लाला, इषा ीपा) 192 [8112 18)
1998709, 10168; 204 00 216 0 06 71260 ॥0ध6धालाः, शात्‌

141
रेट रसजलनिधिः ।
1००९, 07 016 कव व्व) पा 106 पां ग ष्प्‌,
0071022 1212; 211त्‌ 11016 पा, 87 7246 10 > प}, {118
18 10 06 प्र्‌ 7 ॐ श्यना 00, ६06 ना ग 11९)
18 0 06 009९6 शा 21 स्थला 09611. (118 701 †8 1167
10 06 06४6 0 > 1111]त 16६ {07 06 87 1217 0.
एला ९0016, ४6 लगणः 18 ४0 06 ऽप016०॥€त्‌ ६० 01298112.
{0 ऽच्प्रला प्नि68, कात 6 रपांथ्० 0 19७८ ग 01478.
8112111002.11; 2&1त [श्छ 086, 12 0 18 1905, चबा 10
06 प्रथ 6} 1076. 1118 10616106 ना65 197)

नरपवल्लभ रसः ।

जातोफललवङ्गानब्दल्रगेल्लाटङ््रामटम्‌। जोरक' तजपतरश्च


यमानो विष्ठसैन्धवम्‌ ॥ लौदहमश्' च ताम्ब्रञ्च रसगन्धकमेव च ।
मरिच तिरतः रूप्य प्रत्य क दहिपलोन्मितम्‌ ॥ धातोरसे वरो
कुर्य्याद्‌ दिगुच्ाफलमानतः। हन्ति शुल' तथा गुल्ममामवात'
सुदारुणम्‌ ॥ इच्छल' पाश्च शूलञ्च चक्तःशूल' हलीमकम्‌ । शिरः
शूल कटो न्याएक घुट्‌ ॥ करिभिकुष्टानि दद्रनि वातरलं
भगन्दरम्‌ । उपद"शमतिसार' ग्रहण्यशेः प्रवाहिकाम्‌ । रसोऽय
वपव मन्तटप्ह्एसमः॥

000,6 0.1८८.614 2,454

811६ ६0128, 68९1, 9 12.110112.18., 1४.818, 1812^) एप्ा2{क्र9र,


©], 00182; 1010, 166४, लुभ, कादा), आप्राः
1-001-88], 1101, 0169, ९0700, ॥0लछप्ा$, प्र[पा =1079116119;
{119171४ 27 शश्ाः 2"€ ६0 06 गा०ए6 ॥0ला€ 1 ५6
]पां०७ ग 9 पाथ], 21 11206 1010 ए18, =(क्र० 1208 ७४०1)
४0 06 विदा पा 00गल्ु गणङ. 1१8 11661006 ©पा68 21008

228
चतुधेखर्डम्‌ । २२९
1]16पा710501, 0011९, =01118, 16008, 10 -पफ्छाा६, 0812.)
81211118, 1911089. [71168 30 7 भी].

नूुपेन्द्रवल्लभ रसः ।

माक्तिकः लौहमश्चच्च वङ्ग रजतहाटकम्‌ । ग्रग्यियमानिका


चोच' ताखर' नागरटडन्णम्‌ ॥ सैन्धवः वालक सुस्त धन्याक
गन्धक' रसम्‌ । शी कपूरकञ्चवप्रत्ये क' माषकोक्मितम्‌ ॥ माषदयं
रामट' स्यान्मरिचानां चतुष्टयम्‌ । जातोकोषः लवङ्गञ्च पतच्च
तोलकोन्मितम्‌ ॥ नाभिशङ् विडङ्गञ्च शाण माषदय' विषम्‌ ।
करषषट्‌क' सविमाष' सच्छ लानां ततः च्छिपेत्‌ ॥ विड़' कष हयः
सब्धै' छागोक्चीरेण पेषयेत्‌, चतुग ्ञामित' खादेत्‌ सानाद्ग्रहणोः
जयेत्‌ ॥
1101041" 6५८1460८, 745५,

स 78९३, ७५०1, ग लगल-एकप॥68) 170) पाट =पाः


श], ९०1, 10018 भ 0177097 18718111, दप्रतककशर, ९010061,
श्रा}, ०1४, 1001ए-82.1, 08 1४18 गत809/, 0118058“, 0] पाः,
06ा0प्रा, (दव्र४-8ानद्ा; 210 ©2171101107 ; ध] ५6 12.408
[7 ; पष्क पाः 18608 01 10९७९ 10911618, ; 016 ६०1४ ›
९९7, € 12108102, 18ए४०९2, =87 =प्ठ2-ए09् 2; 0116 1070
{019/, 62९10, ०६ शधद118 12.017 वत्‌ 18712 ; 016 लं 019
€]8 ;
0 20018 ; अंडर {0125 %०त @वंदील्ल ०68 2 8191]
2) {0 0125 0 0४-३8]४ € ४0 06 7प००६त्‌
{0्न्थः, धा 2०8४-8 =पणार 2116 1246 10 {01113 णपः
12.018 17 श 0४, 62९11. (118 "71601616 ९68 01211811 2४६61060
111 21189118.
२३० रसजलनिधिः ¦
राजन्द्रवल्लभ गसः,

कष तयः शत' कान्तः खताश्र' सखततास्रकम्‌ । खतः तार


माच्िकञ्च कषं कां प्रदापयेत्‌ ॥ सतं खणं' खतं तारं रङ्कण' शङ्गभेव
च । विर" दन्तोस्रूलञ्च मरिच तेजयव्रकम्‌ ॥ यमानो वाल्लक' सुस्त
शर्ट धन्या तथैव च । सिन्धइ्व' च कपू र' विडङ्ग" चित्रक विषम्‌ ॥
पारद' गन्धकञ्चं व॒तोलमान' प्रदापयेत्‌। तोलदय' तिषठ
लवङ्ग तच्चतुगु णम्‌ ॥ जातोकोषफलच्चौव ॒वराङ्कन्तु तत्‌समम्‌ ।
सर्वेषामदइभागन्तु विड़क' तत्र मिखयेत्‌ ॥ सन्पैमेकीक्षत' यद्‌ यत्‌
त्‌.टिचुणच्च ततसमम्‌। भावना च प्रदातव्या छागोदुग्धेन सप्तधा ॥
मातुलुद्गरसेः पश्चाद्‌ भावयेत्‌ सप्वारकम्‌ छायाश्व्कां वटी
कत्वा भक्षयेद्‌ दशरक्तिकाम्‌ ॥ राजन्द्रवल्लभो रसः सर्वलोकसुखप्रदः ॥
मन्दानल' स ग्रहणो. प्र्वामामानुवन्धां करिमिपाण्ड रोगम्‌ । छ्य्त-
पित्तं हइदयामयनच्च गल््रोदरप्नोहमगन्दरच्च ॥ त्रशासि व
पित्तक्तानेषान्‌ सोमः सशलाष्टकभेव हन्ति। साजोरए विष्टग्भ-
विसपंदाद' विलग्विकामप्यलसं प्रभेषम्‌ ॥ कुष्टान्यरेषाणि च
कासशोष' हन्यात्‌ सशोध' च्वरमूतकच्छम्‌ ।

74.1९7" 60110604 १५४५,

(2116 (ण]23 6८१ ग [ताः 19 प्र, (10८ साल), ०१९९, ९0706,


06118; ९000-0 1168, 2०गत, आषा, एता, =तद्ा2
81111121. ९९2-101000817; =1008 त तथापि, थान], {1612-1 ६1४,
या, [812६8, पाओ, राप्ते, 70811387 ए0लुर-उ्, 11101101,
णावा प्तक ण दपा ध९०्ंठ कलप, अप्तु उपाकप्रा,
फ़० ०8 ग 700४5 ण पए, लः (०18 स्थल, म [क्षपय

230
चतुधंखण्डम्‌ । २३२१
1101618, 22६03107 587 धपद(पषषप ; 011 1४,
187 77
08.171 {0 81] {17€ 27०९€-11811९0 110171४8
; त 160१९०९
शात] , छ [व 7 तृपश्या्निौ$ ६0 81] 116 200९0719,
11लप्ताा1ट 018 881४, 816 {0 € 115 ६९त 10दलौ71€,
वनात्‌ उप्])}०लत्‌
10 018/ए8112^, {01 8€ण्<ा 1068 20९11, 1111 @2021"8
1717]ए 81
1९6 0 1त्नृप्ा02. =मा]8 816 भाला ४0 € (89व& {था
1१९5
61९16, 68९11, 0 06 प6त 77 8 8118. 119९6. {175
11611676
0168 एए6108र 01 {10 तूलं 11606. ९818111 01
1072 अक्ात्‌17द
26९०त९त्‌ 1 1 प्रलयाऽ, पतन)8, 2116708, 101"
01186886, शता
210 [11101688 एकरात्र. अ] ण्दलाला 8]01€61, 818,
11118 १४९ ६० {116 ® ८९७8 {011 क, 01806668, ९०116, 8]{2९11118.{01168,
0ाकश06[88, =[6ुणा0ड, स्फटा, स्तिपा", 811 ९0191 त716 #८
८0110101}.

वासुदेव रसः ।

हिद्धुलस्थितमहग्बरवोज' पातयन्बविधिना इरौयम्‌ । गन्धरङ्ण-


सृताश्रकतुल्य' कोकिलाक्तमय चायसखले ॥ मह्‌नोयमभिधारणयुत्त
धमहोनदहनोपरिसंस्घे । यावदेष जलशोषणदन्नो जीरकार्दक-
युतेन स वलह्लः॥ संग्रहज्चरमतिरटतिगुल्मानशरुग च
विनिहन्ति समुहम्‌। वासदेवकथितो रसराजश्रण्डसंग्रहगदैका
कपाटः ॥

6 ८152८4८४ 2८5८४

£ पपरा्त्ं6छ ण लाला) इपा प्राः, एठः, शात पा68


276 {0 06 "71}996व ५0४6५0€ा 111 7 31.011 01187, {0 116
[पां€€ ग ्रणृतं128118, कात [प्रौ पठा 76 € 0 8100176,
1111 {16 वप प) ग ४06 फश€ा$ 0770 ग ६16 (णत्‌.

23}
२२२ रसजलनिधिः ।
[086 {11166 14.078, €, {0 € प्श) प्र111 ०९८९0९६0
16672 101;:60 1४1 21186 1166. 115 11€016116 "68
[1 # [] [१ { |] क [| #| [| [| [|

2120017 ०{ 1010 &ध्वा10, {6र्ला+ तवाश्म1ा० एप्प 271


11168.

लघु सिद्धाश्चक रसः ।

समांश रसगन्धाग्चदरद च विशोधितम्‌ । लौहखलं विनिक्षिप्य


गवाज्यन समन्वितम्‌ ॥ मह्‌केनापि लौहेन मह्‌येदिवसदयम्‌ ।
दरोणोचुल्ां न्यसेत्‌ खल साङ्गारायां प्रयत्नतः ॥ इति सिद्धो रसेन्द्रोऽयं
लघुसिद्धाश्चको मतः । वक्षतुख्यो रसो जोरवारिणा सहितः पिषत्‌ ॥
सदो हरति वैगेन गरहणोमतिदुदधंराम्‌। अतिसार महाघोर
सतिसार' उ्वर' तथा ॥ पाचनो टोपनो ह्यो गात्रलाघवकारकः ।
नागाज्ञु नप्रचारितः सद्यः प्रत्ययकारकः ॥

1८1८1400 52140 ८74९८ 145८1.

1.4] तु्त21{10168 ~ लाष्टााःर, आ] प्रा, 10168, 8 लावाः


81.8 {0 0€ 11086 ६0द्€प्राल.0' ४0 ०98, 17 8) 170) 00)
0 1062108 0 श 10) 20, पंन लुप्नील्त्‌ एप, ए0श0ध्"6व
{070 ९८8 101] ; 211 नाला 6716 0 061 हल्‌ पठण ४
{01 ©008.111209 8 ५१९7९08] 1716, "66त 0 81101२6. [20869
{1९6 72९8; €], #0 € षद्ल 17 ४06 एगो 101) {106
60९०८४० ५7 16618 97 1101९. 118 1601076 (प 68 पलाश
8007, 1217171, [0क्न€ल' 10211012011; ए17्याला त19771088, 8
{€ 2०६५९१५९ 1) ध1811"10068., 1 16105 ५1684101; 116168868
2066, अला द016€208 6 068; 87 उभिा8€8 116 11011688
07 16 11016 ००५४.

232
चतुधंखण्डम्‌ । २२२
सन्वारोग्य रसः ।

रस पलमित' तुल्यश्दनागेन संयुतम्‌ । द्रावयिल्लायसे पात्र


सतैसे निक्तिपेत्‌ कितौ । ततो हुते विनिक्िप्य गन्धके तददिंलीद्यं
च । युनरायसपावं तत्‌ क्तिषु प्रद्राक्य निच्पित्‌। तत्तल्य
शोधित' ताल' पुनः संचुश्यं॒पूल्यैवत्‌ । तत्‌तुल्यां जाग्येत्‌ सम्यक्‌
कुन" परिशोधिताम्‌) तत्तल्य चूणितं तस्मिन्‌ च्िपेन्नागं
निरुलयकम्‌ । तावदेव खत ताप्य सन्धमन्यच्च तत्‌समम्‌। सीच्षायः
खर्पर व्योम हिद्ल' च शिलाजतु । पथक्‌ क्षौ शमानेन षट्‌कोल'
कटृफल' भिशौ। दीप्यकः च चतुजजातः रेणकौशोरवल्लकंम्‌ ।
तुम्बर" भाङ्धिकां राखरां कड्योलं चोरपुष्करम्‌। रिग णो'. चिरतिकत
च॒ वौोजानु्रन्मत्तकस्य च। पलहयः च लाङ्ल्याः सव्वषां
हादशंशकम्‌। वत्‌सनाभः सितः भुरि विनिच्तिप्य ततः परम्‌ ।
विफलनां दशङ्प्रोणां कषायेण ततः; परम्‌ ॥ जयन्तपाद्रंकवासानां
माक॑वस्य रसैस्तथा । भावयित्वा च कत्तव्या वटकाश्वणको्िताः ।
एकैका -वरटिका सेव्या कुात्तोत्रतसं च्तुधाम्‌। दिकायां च
विसूच्यां च सेव्य' खदु च शौतलम्‌। सामां च ग्रहणो' सदाङ्तुषटन'
भोषोत्‌कट' पण्ड. तामात्तिः वातकफतिदोषजनितां शूल' च
गुलमासयम्‌। दिक्राष्यानविस्‌चिकां च कसन' ष्वासाशंसो विद्रधि
सव्यैरोग्यरसः चषणादिजयते रोगांस्तघान्यानपि ॥

940"0040004/८ 2254,

[0 {0128 0 [106 1५2 38 ६0 06 पछलुध्ल्त्‌ 1) का 1101)


001147011 ९07 80016 गा] "60816 पितो 18 =(छल्ड्ापद्पा).,

238

२३४ रसजलनिधिः ।
एप ६0188 त लाटाः $ 18 ६0 06 0प९व पा {€ 76116त 1620,
2० 0 ६0 € 43९ 0076. =व718 ९० 0प्राात 16 {€ 10
6 पल्ा पताा ४06 न्थ] वात्‌ ला पना {जाः {0188
116166त इषा, 601६116 त) 0010006 1100 1007; 12९6 प001
४, 1111 €. {116 171९6 प्०8 876 ©) {0 06 1011606 {०४606 ,27
1015860 28 ०6 फा) †कएा ६0188 र 0 फ्तनद्व्‌ गणाना,
त ‡{0प्7' ६018 ओ 62108. (116 66707007 18 धल ६0 06
1०१०७९५, ०४२७ श्त (न्व प्र {16 10100 -
{छपा 60188, 696}, 9 1161116116व 1624, €0ुग)€' [0ए1168) ६1818
1101; ©2180176 उल्वप्८ल्त्‌ 0 28168, 11168, 7017909, 20
गपा ; 2त =पक० 1601218, 68], ग 89.012, = (9011918,
778 तप्राने
2, काणां; सकता 2) (लापा पञा18, 01181188,
प्राणना, 0197081 1887287) 101 [र०19., ©]1074-]ा8्‌0, प 27प्]8,
91
प 12 1105123 [1128-2 ऋत 86608 9 पत्या ; 6206
{0128 2 1222211, 214 2600166 006 एकल] ० 106 2160216
तप्र 9 811 ४06 8006-ा6प्प्06त, 1111686 76 ६10€1 {0 06
ां२७त्‌ पाध) ‰ अप्ीलांला६ पाचन 9 आदा 21 16206 ४
0195208“ ए16]1 ४16 17166 01" तन्ट्वछमा ग 16 10110 काण 311
8१५९९७७0४ : --हष ]719्]9, 68818, 19४, 2176", 0813878,
210 017110218.{2 11118 216 †762 {0 06 ०1906, {प़्0 12008 17
111४, 69९0, {0 08 णद्रला 01066 ‰ वफ, प्ताः > शक्र 47006 ग
1016. {1118 11641616 &1१९8 1158 {0 1686 {06४6 11
0प्रा.€8 ९001619, 11९९०, चला६€ श्ण; 86890 07 6०४
11९0160 11 16604168 211 छर € 176 0, (0णडप्ीजा,
27161019; 81] 8018 ग ९0116, दपा, ९0], 23811019, [01168,
णठः, 80 071 01868868.

ग्रहणोगजकेशरो रसः ।

रसगन्धकयोः कला कजञ्नलो' तोलमानयोः । द्वावयित्वायसे


पातं तस्मिनूनेव विनिक्धिपेत्‌ ॥ चराचरभव' भस्म तधा माकिकं
284
चतुथंखर्डम्‌ , २२५
सम्भवम्‌ । गन्धपाषाणस युक्त प्रत्य क सततुल्यकम्‌ ॥ तत्‌काष्टेन
विलीद्याथ निक्तिपेत्‌ कदलोदले। तत॒ आच्छाद्य सच्चं
निधायायसभाजने ॥ अनमात च्ििपेद्भस्म तव मात्तिक्रस भवम्‌ ।
सम्यङ नि्चन्द्रतां नोत व्योमभस्म पलोन्मितम्‌ ॥ विष विषां
च गान्धारो मोचसार' सजोरकम्‌ । सवमः समांशक कला रसे
चादोंश्तः च्िपेत्‌। सव्पमेतन्महयिला भावयेदतियल्नतः ।
जयन्तश्च महाराष्ट्रा गस््नाकिन्याश्वगन्धया ॥ पच्ज्नकोलकषायैश
बुय्याच. चूं ततः परम्‌ । इति सिद्धो रसः सोऽय, ग्रहणोगजकैशरौ ॥
नामतो नन्दिना प्रोक्तः कमंतश्च सुधानिधिः। वज्ञेन प्रमितश्वाय
रसः शर्या छताक्तया ॥ सेवितो ग्रहणो न्ति सत्‌सङ्गः इव विग्रहम्‌ ।
पथ्यमत प्रदातव्य खल पाज्य' दधितक्रथ्ुक ॥ हितं मितं च विशद
लघु ग्राहि रुचिप्रदम्‌ । पाचनो दोपनोऽत्यर्थमामप्नो रुचिकारक: ॥
तत्तदोषधिवयोगेन सब्वातोसारनाशनः। वनश्नात्यपि मलः भच
नाध्यानं कुरुते करणाम्‌ ।

क 400072-
44वु 4-९९574204 2450,

008 ६018 62९}, 0? पाश लाः$ 2० इप्ाा 216 {0 € एण९त


10667 0 0 2 नष्टर [0कत्‌ णठ 28 {0 06 06]४6त्‌ 5
& "114 [€ भा 8106]1688 0 -©0ष्‌ 96, 70 22 ऋता 0६ 70
10701 ००6 ६018, ७4९1, ग एणा; 87 007066॥ ©0भ्ान 8116118
804 ९00 [0ए068, ०१५ धप 0 10198 0 इपर]प्ाः 216 {0 06 १7८८,
411 ४0686 916 एलः 0 ५ "0260 1060161; ॐत 10116 श्न
7068708 2 2 006 00. ="लप ४16 (व्०फण०णाएत्‌ 38 ९०णकाननस्न
1016160 80 एप्5 [10 प्ति, 1 18 (0 06 पाठका प्र) % 11666
एकाथ, 162, [01266 पर00ष 106 1९१ढ] ऽपा{866 ग लड] ©0क्रतपण
प्रन 0४ € हाठप्णत, भात्‌ 1010 6वा्ध्लड 1168860 9 0608

2585
२२६ रसजत्तनिधिः ।
8 1 2 681 €0फ्रतपाि, ९०916 1 010्लः 016८८ ग
0118708 {€ {110८ €०प्ा00पत 18 ना (0 06 10त९'€त 171
7) छवः 29 0156 कध 0716 ४0]8/ ग ९न6 1168, {0
{0128 ० 7768 शत 06 णु, ©], ग 26017716, क्त्र,
तपा180182., €स्02.्०प् 0 87511197, 21 १६९६००४. ¶'1€ 01560
श7108{91166 18 {1670 ६० 06 8016९६6 ६0 19.90.108" ऋए1{10 1116 1प्९6
0 १६८०९४० ग थ्कुक्प्न, [916098, ए97112/, 28821101“, 2710
1021008012. 1 28 1168६ ६0 06 616 216 70९6५. 0086
66 18005, 6४८0; ४0 06 सल्ला ध्र ए0कत५८त्‌ शाप्॥11 84
९121106 0. {1015 116व्‌स06 ©पा७8 2181801. 12161, 8102.11
८९1४068 ०97 ८1९0, {7211 शात ए€ाल्ीलं8् {00 19971 6
ए८0लन 0 (०८ णद 16 00९5 पपारल्त्‌ ऋ > [४४6 ग
९121060 पल्ला, लपतत, 0 दा -्णा्. 1118 1166101116
112168868 90106016, ५1268४8 -†{0०06, 98तं 0068 ॐ 11 =प्रला्8,
ए1670 शा ्प्४€ 94९०ा090111 67168, 11 066 211 80118 न ताध 00०68.
[६ गऽ 81001 पा ्0पाः (भाअ) 18116106.

षोघ्प्रभाव रसः ।
पारद' गन्धक' व्योम वोच्छ' ताल' मनःशिला । सौवोरमच््नः
शद्वं विमल' च समांशकम्‌ ॥ एभिः कञ्वलिकां कल्ला खल्पतेसेन
भञ्जंयेत्‌ ग्रन्थिकः जौरक' चित दौप्यक' मुस्तकः विषम्‌ ।
वालाम््र' वालविल' च मोचसार' समांशकम्‌ । विचूणग पूठ्मैवत्‌
क्रल्क' तदेन विनिचिपत्‌ ॥ पुनव्विमदथेद्‌ यतुरदेकरूप भवेद्‌
यथा । भावयेत्‌ सप्रवाराणि पञ्चकोलकषायतः ॥ अरलुलग्रसेनापि
दश्वाराणि भावयेत्‌ । अनेन क्रमयोगेन रसो निष्यद्यते शछयम्‌ ॥
जदो विश्वघनाम्दुना स हि रसः शोघ्रप्रभावाभिधो निष्का्प्रमितो
महाग्रहरिकारोगेऽतिखारामये । श्राध्यामे ग्रहणोभवे रुचिते वातं
च मन्दानले सुक्ग चापि मले पुनखलमलाशङ्गासु दिक्तासु च ॥
236
चतुधंखण्डम्‌ । २२७
90100010 0060424 ८45८,

५0९] तृप्रद्न्रि्€छ ग फलदा, उप्र भापा, 70108. 866], तान ला


1*60.121. 58 प{18.1}218, 2110 0110819 276 {0 06 1006 ६०२८४१८९
2 160 का 2, 11४16 ई ना गा. 706 60710 0प्राात्‌ 185 £0€ा ६0
06 10716 एणा) 16 [0 7 ९६९1 ० ६116 10110 का, 62.011
1217 77 व्वा 9 ललात :-10018 0 {017010911; 16४) 100६8
0 01119, =रका217; आप्र) 26011116) 2166 1020120 प्रा ६७,
21660 011५8 {प्118 © 110 08668 कत वं €त, 204 ©्ात8 008
2 श्ध्वध्1, 116 0000000 18 पला ६0 096 शा०166६6त
1० 01129212. {07 86 71168; 1४1 116 १९८०८४० ० णाल
012; 8710 107 (ला न्165 1६) {16 व6्छ्व्ल््ठा ग 0
211008२४. {1178 101€्वाल6€ पषा {0 ४1€ १९८0८नलाो
81171 21 प्र.” 711 ००868 ग ४फलु$€ 1265 8 तत, ©ा१९६
01.12.111; 01111089. [दध्पा6ा1८6&) अण्लाहा0ा) ६0 1000) लपक) ,
7९011688 ° {16 4146802 1168, 1110ल0€ा1४ 07 {16 00 €]&,
2114 1९९0180.

नरृपतिवकल्लभ रसः ।
जातोफललवद्ाब्दत्वगेलारङ्रामटम्‌ । जोरक' तेजपवञ्च. यमानो
विश्वसैन्धवम्‌ ॥ लोहमश्चः रसो गन्धस्ताश्नर' प्रत्य कशः पलम्‌ ।
मरिच दिपल' दन्ता च्छगोक्तौरेण पं षयेत्‌। धातोरसेन वा पष्य
वरिकाः कुर्‌ यन्नतः। ओोमद्रहननाथेन विचिन्ता परिनिभ्ितः
सवत्‌ तेजसा चाय' रसो छपतिवज्ञभमः। टादश वटो खादेत्‌
पवित; सूथद्कः ॥ न्ति मन्दानल' सवेमामदोष' विसूचिकाम्‌ ।
्गुल्मोदरा्ठौला-यक्लत्‌ पाण्ड त्कामलाम्‌ ॥ च्छल कण्ड शूलच
पाश्वशूल' तधैव च। कटिश्ूल' कुकिशिलमानादमटश॒लकम्‌ ।
कासश्वासामवातांञख शषीपद' शोधमन्मै दम्‌ ॥ गलगक्डगण्डमालामन्
287
२३८ रसजलनिधिः ।
पित्तञ्च गर्दभोम्‌। क्रिमि कुष्ाणि दद्रनि वातरक्तं भगन्दरम्‌ ।
उपद'णमतिसा?ः ग्रहण्यश; प्रसेहकम्‌ ॥ अश्मरो' मूतरकच्छुख
मूत्राघात सुदारुणम्‌ । उ्वर' जोण' तथा पाण्ड तन्द्रालस्य' भम
क्ञमम्‌। दाच्च विद्रधि शिक्षां जड्गन्रटमूकताम्‌। मीच्यश्च
सखरमेदञ्च व्रधरहटदिविसपं
कान्‌ ॥ उरस्तन्ध' रक्तपित्त' गुदभ्व'शरुचि'
ठषाम्‌। कण नासासुखोलयांखच दन्तरोगांश्च पोनसान्‌ ॥ स्थौस्यच्च
श्ौतपिन्तच्च स्थावरादि विषाणि च। वातपित्तकफोलांश्च दन्दजान्‌
सान्निपातिकान्‌ ॥ सर्वानेव गदान्‌ हन्ति चर्डांश्रिव पापहा ।
वलवण करो हद ब्रायुष्यो वौथवदवनः। परो वाजोकरः खेष्ठः
पाटवमन्सिदिदः॥ श्ररोगो दीघंजोवो स्याद्‌ रोगो रोगात्‌
प्रसुच्यते! रसस्यास्य प्रसादेन बुद्धिमान्‌ जायते नरः ॥
-9724.62 0404604 745८,
एप" {02.58 68600, ग {21011518 1981109, 0812 पद थर,
€^, 0025, 710४, 1९ल.2न (69, 19024717, 300, 10लु६-3916,
11700, 01९2, 10कशष्टपाःङ, ऽप्यत वात &0णन, त 60 10198
० 71211619, 26 {0 06 पएप०त्त्‌ प्र) 20808 ण गः 1९6 ग
277819२1, 2710 10206 1710 [118 1766 186४8 771 कल, 6४९]1.
एटा ग पल्‌ 70118 शजत्‌ 06 प्म 0 2 धप्नंला४ (016 {0
{766 06०४ पा 2 ५9, 28 16668821). 1118 116त्‌7ल०९ ©प7"€5
6811688 0 116 ५1681 11627, =प्ाप्रठाऽ, 00012, धा19्ए6त्‌
8]्छा, एषा, प्त878-10ट28, उञो], =शाद, धात पाश्च
01€' 01868868.

विघुमौलि रसः ।
रसगन्धकलौहाश्च' नाग' चितर' तित्‌ समम्‌ । र्ग जातोफाल'
हि्त्वगेलाव्दलवङ्गकम्‌ ॥ तेजपत्रमजाजो च यमानौ विष्ठसैन्धवम्‌ ।
238
, चतुथखण्डम्‌ । २३९
प्रत्ये क' तोलक' चुणं' तथा मरिचतारयोः ॥ निरुलखकरटत' हेम
तधा दादशरक्तिकम्‌ । श्राद्रकस्य रसेनैव धात्रमाश्च सखरसेस्तथा ॥
भावयित्वा प्रदातव्यो माषदइयप्रमाणणतः। भक्नयेत्‌ प्रातरुलयाय पथ्य
भक्तंद्‌ययोचिवम्‌ ॥ अगिनिमान्दयमजीणछच दुर्णीमग्रहणो' जयेत्‌।
्रमाजोख ग्रणमनः सन्धरोगनिसूदनः। विधुमौलिरसो नाम्ना
स्वौीदररुज।प्रगात्‌ ॥

21101 1 11041 1*015८.

(0116 018“ ९8], 0 ल्पा, आ] पाः, 1101, 10162, 168,


100६8 † ©, 0092, 1ध्् 92, [एप हएिपाव्प्र, €]24)
11108६2.” 18. 2108, {लु -18, 1668) 10712111, =870010{107, 0९ -8214,
1119110118, 2110 811९९, 210 €] १6 12615 17) शनं ० 2०1व्‌
276 {0 06 11560 ४0्€€, 8प०166६6त 0 71992728“ 1 116
{1068 ० 2167 811त 80 ध]श्र, ‰160 70246 110 01118, ४6] ९
18066 17 क्रलं४, ०५०}. वषड 06तूलंप6, (धा थार 10 16
1011111, 0706 2 पृथि; भा 2 ‹€प्र ५70{08§ 9 10169, ९168
18118111, 10416810, 01168, (6४688 0{ 116 01068870 168६,
2५ 21] 80768 07 व162868 266४119 {116 8040761.

संग्रहणोकपाट रसः ।

मुक्ता सुवणं रसगन्धट'कमश्च' कपर्यैऽखततुल्यभागः। सर्वैः


सम' शङ्कचृणमत॒ भाव्यच्च खल्वे ऽतिविषाद्रवेर ॥ गोल छत्वा
खदुकप॑टख' स'पाच्य भाण्डं दिवसादंकश्च । सव्यीङ्गश्योतो रस
एष भाव्यो ुसुरचितासुषलोद्रमैश्च ॥ लौहस्य पाल्ञं परिभावितश्च
सि्लोभवेत्‌ संग्रहणोकवाटः । वातोत्तरायां मरिचाज्ययुक्तः पित्तोत्तरायां
मधुपिष्पलोभिः ॥ कफोत्तरायां विजयारसेन कदुत्रयेणाज्ययुतो
239
२४० रसजलनिधिः ।*

ग्रहरयाम्‌ ¦ कयजञ्वरे चाणसि षटूप्रकारे सामातिसारेऽरुचिपीनसे


च ॥ भदे च छच्छे, गतधातुवदने गुच्ाहयच्चास्य महामयन्नम्‌ ॥
90114240
2002 ९८4८4 245८.

(016 0 #, 661, ०4 1068115, 2०10, पलटा $, इपर], 00183


0108, प्राधा ९0 पा 86115; शात 80070116 ; 214 1६ 8265
प्रागा६ ८011८1-51€118 26 10 06 0113604 {01061 5प०16८6व ६0
1829028. फ] ६16 वष्द्व्छ्ं0ाा ग ध्र82) 8व्‌6 1४0 8 ]पाण),
11 प1)6व्‌ प) 1711 8 {01666 ०1 ९1017. (11118 15 पला ६0 06 कप
2 311 €.€ 101 (४16 0 0प्ी ना काला 18 ६0 06 ००४९५ 0४
1621718 0{ 21} दता ]€ा1 02811, ६116 10117 एल ९1086 $ ॥1एव्‌
124 1208), प111९11 15 ६०0 06 10216 {0 शर 10प्ा'ऽ) 0 2 (णाव
€>. एला 200ल्व; ६॥€ पल्वाना6 18 0 06 प्वि्ला प,
०१९९0, 160६ 17 ॐ 1701 10 ® इप0]€6€व ४0 0119 ए 2112.
11 16€ ।पं८€७ ग व प्पा्च+ 10008 ग 1६8, 27 08311.
1115 ४16 £1€ा1 {0 06 10246, †प्© 78008 10 621४ 62९01.
0९0010871700€11†, €121706व्‌ पर्ल णव 00916118 1 € 6688 01
१.४ ; 10116 त 1017817, 17 6९60688 ॐ पा ; दात्‌ दद्र
1;:6त 1४0) 01108“ प्यः धत ९191106 प्ल. 1015
6016106 ९168 27208111 0 101 5ध्ि7ता7द् श्ल वप€ {0 प्र2506,
163, (18111088) ९ 18101 ६0 1000, 0111887, =806111181{01न1*11089.
116प्र6, 8० 46616086 2 116 ०1196.

ग्रहणोगजेन्द्र रसः ।

रसगन्धकलीष्ानि शङ्ट'कणरामठम्‌। शठो तालोशमुस्तानि


य जरकसैग्धवम्‌ ॥ धातक्यतिविषा शुरो ग्टहधुमो हरोतको ।
ब्रातक' तैजपत्र' जातिफल' लवङ्ग कम्‌ ॥ त्वगेला वालक वि
री शक्राशन समम्‌ । छागोदुग्धे न वटिका रसवैद्यंन कारिता ॥
240
चतुधसखर्डम्‌ । २४१
गहनानन्दनाथेन भाषितेय' रसायने । वटो गजेन्द्रसज्ञेय' ओमता
लोकरत्णे ॥ ग्रहणो विविधां हन्ति ज्वरातिसारनाशरिमी !
वलवणाग्निजननो सेविता च चिरायु ॥ गशूलगुल्पास्त्रपिन्तांच
कामाच्च हनोमकम्‌। करण्ड` कुष्ठ विसर्पञ्च गुदभ्र"श' क्रिमि
जयेत्‌ ॥ माषदयो' वटो खादेच्छागोदुग्धानुपानतः । वयोऽग्नि-
वलमावीच्य युक्ता च त्‌टिवजंनम्‌ ॥
८7८0८110 (4 ९714 74150.
1५ वतक त पलट, अकोप, को, एरान ८का९्‌])-
५11, [तद, वाहा, शकण, पषण), ााड8^ 01211524
[यदा › बुरा, वदतां वणक वर्िसञ शाण, ८0णतलाऽ8्‌
[तलः ७ वपा वृलृोकरन्व्‌ [$ शत्र तास्व्‌ 09 81८ 1161016
[1011 (षवप्रा [वहतत फत्क्त्‌, त लाक्छ-ल०ण्‌,
1801,
|) 111 [2 प्रि, (पकप, ववा) शापक, 618
|): [प६६1, 1} पठते, वात्‌ [ऋपताद्क" च" ४ [८ आएत 0९{1€7
५11 ५४1 1७ काद्‌ प्तू ४ [जा] तिल्‌रल ८5, कलो, ४
|) 1.4 [६(५। पतो (कतर फर, 18 पाल्वाला€ दा165 1411811},
(41) (01८, पपात शा, भागा, 1॥८168 [पा5612,
(नात, (क सषतः दमात्‌ वलिदप्रजया (1 प्रीत एन्टत्ौ).

दर्दादि रसः|
दरद" गन्धपाषाग' तुगाक्ोध्धरिफेनकम्‌। तथा वरारिकाभस््
सघ्यैः क्षीरेण मद््‌येत्‌॥ रक्तिकायुग्ममानेन च्छायाशुष्कां वरी
चरत्‌ । ग्रहौ विविधां हन्ति रक्तातिसारसुखणम्‌ ।
020 "04 4४ 2,8८,
पपु =पधाप््रऽ म लोपकः, ऽप्ाापा, एतनोोक्वुाश्नाढ |

241
२१
२४२ रसजलनिधिः ।
0] 11; वात्‌ [पाशा ९०11-0 €118 876 0 € 1100 ४०0लााल' ६]
10117 2114 17:46 100 11118, {प्0 1८78 1 एलका, ९68८), 1९]
16 {2 ९ वा6व्‌ 7 29 शुीप्वुरः 118९९. 1118 1€वालाा1€ ८प"€8
९112171 ११६ 0100 वर्डदाप्€ान.,

वह्िटोपन रसः ।

तारमीकतिकषेमानि सारश्चकौक भागिकः। दिभागो गन्धकः


सूतस्तिभागो मह्‌येदिमान्‌ ॥ कपिलखरतैर्गाठ्‌' खगगुष्धं ततः
कनिपेत्‌। युटेच्मध्यपुटेनेव तत॒ उद्ुत्य मदयत्‌ ॥ वलारतैः
सप्तपधैवमपामागेरसैस्तिधा । लोभ्नप्रतिविषामुस्तधातकीन्द्रयवाख्ताः ॥
प्रत्य केषां स्रसेभावना स्यात्‌ तिधा तिधा माषमात्रो रसो
देयो मधुना मरिचै स्तथा॥ दन्ति सब्ानतीसारान्‌ ग्रहणो
सव्वजामपि। शमनो ग्रहगोरुजां रसोऽय" वह्किरौपनः ॥

64407 दद0८110 1050

(16 0916, €2९]0, क शं]र्लः, 1618, &01त्‌, 21त [ता ; ६0


एवऽ 9 ऽपः, २० ४९८ ष्ि8 0 लाला 916 60 06 लाएत्त्‌
{0द्की€ पाता प्ल कप ग ४06 168१ 20106109, प
1713106 2 0९९*उ 0, अणव प्द्म्व्व्‌ ए (दव्भुपाश0. पथा
९001604, ४7€ ©020[0पाणत्‌ 18 0 € {रला गा, 00706160, 2०
ऽप०}९{6त ६0 08८ {07 इ श्प€ा ४06, का11 116 1106
0218 ; धप 07 पा प्रंपठछ, €वट]), ध 116 ]ण९6 ० € 0
४06 †{01100@, 770 आ९९८३७ंजा 8029102 108 {004718, 2188
00प्र58 › 008 पद 0 ला, 86९48 ग पण॑०2, 27 धपाणा९01. 11118
€ ४6 ४0 06 026. अ 24008 द कलशा), €], {0 € ल्ल)
10 1606 शाति एकपात =फश्लं०]12. (78 16त्‌ 61116 0प168
01811068 2.2 &78 0811.

249
तुश्रणर्डम्‌ । २४६
जातोफलादि रमः ।

श्रभ्वस्य सूतस्य च गन्धकस्य प्रत्य कणौ माषचतुष्टयन्तु । विधाय


फएद्धापनपाव्रमध्यं सुकञ्जलौ वैव्यवरः प्रयत्नात्‌ ॥ जातीफलं शल्यलि
विष्टमुस्' सटङ्गणः मातिविष' सजोरम्‌ । प्रत्ये कभेषां मरिचस्य
प्राण-प्रमागेक' विषमाषकञ्च ॥ विचृख्य॒सन््रान्यवलोड पञ्चाद्‌
विभावयेत्‌ पत्रभरववैरमोषाम्‌ । इन्द्रागिकन्द्राशएनकः सम्ब; जयन्तिका
दाड्मक्रणराज ॥ श्रविदकार्गणापि च अ्धराजो विभाक्य सम्यम्बटिका
दिया) कीलाश्चिमाना च वहुप्रकार' मामः निहन्ता
यथामुपानम्‌ ॥ कुध्याद्‌ विरेषादननावलम्बं कासञ्च पश्चात्मकमन्त-
पित्तम्‌ । द्थं निहन्ति ग्रहणी" प्रदं मन्त्रस्य जौगाग्रहगौम साध्याम्‌ ॥
चिरोद्धवां मंग्रहकाषदुष्टिः णोः ममयर गुदजानसाध्यान्‌ ।
ममानुवन्धन्छतिसारसुगर' जयेद्‌ अण वोगग्रतंरमाध्यम्‌ ॥ विषक्नं .
नोग्रास्त्िर शटमतुस्या मतस्यम्तश्रा पार्डरवण एव । रस्ाफलः
मूनमधादनच वुरवि्रय' न कदाचिदधव ॥ जातीफल वटिका
विध्या व्र्नोऽधिनो वैयवरस्य दया । ब्रभेकसस्ावितमन्त परलोक
नानाविधव्याधिपयाधिनौक्रा ॥

८८८८00८८ ८५८८८ ४६८,

(9116 [ही प्त द्द, त आल, पलदफष्+ वात्‌ ऋपा"


८ 9 [9 ना [लि {3 कका ६ पत्रौभां (णिःप्लाः कनरकतलन),
ष्णा} एर] [= 6 पदह्त्‌ काट ।पतना (ज व्वद्), ० [प] 2,
{४ |पार फ आदि, [षद्यप्त प्िफास, शिल णात्‌ मापपनंल8 ;
सातु कात सद्धा (+ + पटक, वर (कापा } पानो
{५ 06९ त पापे चपए्रुटलप्ण्पु ६७ ए शप्नादः ऋध ५16 [पतल ज


२४४ रस्रजलनिधिः।
#06€ 16268 9 €8.€11 2 {€ {0110 10, 11 5८८८8510 £--71एताता,
0118104/) ६00, =चकाक्नं, = 101९01ध18168) =वला], =14.11118^,
21त्‌ 10.४12. 2118 276 पाला ६0 06 पाप्त्‌८, अड वल ता
७९11४, 68९1. {17718 106व1ल06 लाइ छान्दो], ८०], ४7
21121018. [† 1161८४ञ68 0, 0 ताटर५्ड्0ा. 1116 1107४
21.68 [01.011101६6त ४ पध्€ 116 2 थ 11६ 11601116 :-1{९्त्‌
081, 081 प 11166-6010प€त, 0919112. , 971त्‌ एकत्वतां).

गन्धक्र रसः |

रसगन्धकयोः कषं ग्राह्यभेक' सुशोधितम्‌ । ततः कञ्ज्वन्तिकां


कला खदुपाकेन साधयेत्‌ ॥ जात्याः फल' तथा कोषः लवङ्गारिष्ट
पत्रके। सिन्धुवारदल' चैव एलावोज' तधैव च । एतेषां कर्भमात्रे ण
तोयेन सह मह्‌ येत्‌५ सुक्ताग्छहे पुनः स्थाप्य पुटपाकेन साधयेत्‌ ।
घनपहे वहिलिषु7 पुटमध्यं निधापयेत्‌ ॥ गुच््ाषट्‌कप्रमाणिन
प्रत्य" भत्तयेन्ररः। एतत्‌ प्रोक्त' कुमाराणां रच्तणाय मद्दौषधम्‌ ॥
ज्वरघ्न' दोपनच्चव वलवणंप्रसादनम्‌ । दुव्मार' ग्रहणीरोग' जयत्यव
प्रवाहिकाम्‌ ॥ सरतिकाच्च जयेदेतदपि वैव्यविवन्नि ताम्‌ । वालानां
गदयुक्तानां स्वोणाञ्चापि विशेषतः ॥ रसगन्धकभेतदि सर्व्भव्याधि-
विनाशनम्‌ ॥

(0८412011420 2८15८.

016 ६01४“ 62९} ० ठप आत्‌ शापा" &6 #0 0 1 ए८त


0दकल€ः ६0 {छना 9, एष्ट 0क्तल" 170 18 #0 0९ आलालव्व्‌ इ
षा 17071 008, णत्‌ प्णर€त्‌ ध0€6 क 0116 ६01४ ९६९] ग 1०] 1४1२,
1१0९112, 18919.) 16४९6 0 1117009, 10४९१68 01 1110101, भात्‌
श०* ४1] नण धल ल्त ध०टललः प्ता क्य," (0 [प्रा

244
चतु्थखण्डम्‌ । २४५
18 ७ ५ 06 कणाः 8 {० ककल. 81€]]5, 176] 81. 10 1९
९०२.९त एण त९लु) पत्‌, णाऽ 18 पाल) #0 € वानल्त ४116 16816
0 [श्प परपश्ा, एला ठत्लल्त्‌, पाल पल्वल १ 1 06 18.1९7)
छपा णात्‌ [0 वल'ल्त्‌. 1080, अङ 14.८.18, 10 06 र्णा का [101९४
11718 11601८16 ला7९5 @1211911), (1011106, आ [8/, त$हलाटाफ्,
८111167 त्‌15©25९5, धात्‌ ¶८श्ला, 14 8 08106९1[]‡
४ ८प्रलं०पर
11 1862569 2,000{7111@ एएगाला कात्‌ ला] त्‌८1,

मध्ुमालतो रसः ।

टङ्गणक्तारगन्धाशमरसो जातोफल' तथा ॥ विलव' खदिरसारश्च


जोरक' श तधृनकम्‌ । कपिहस्तकवीजच्च तधैव वकपुष्यकम्‌ । एषां
शाणं समादाय शच्छचु्णनि कारयेत्‌ ॥ विल्पल्लककार्पासफल'
गालिञ्चदुश्िका । शालिञ्चमूल' कूटजत्वच' कञ्चटपत्रकम्‌ ॥
स्वेषां स्वरसेनेव वटिकां कारयेद्‌ भिषक्‌ । रक्तिकौकप्रमाणेन
खादयेद्‌ दिवसत्रयम्‌ ॥ दधिमसु ततः पैय' पलमाव्रप्रमाणतः ।
अपि योगशाक्रान्तां ग्रहणोमुदतां जयेत्‌ ॥ आमशूल' ज्वर
कास' श्वासः गोधः प्रवाहिकाम्‌। रसीऽय' मधघुमालती नाम्ना
शक्रप्रचारितः। रक्तखरावकर' द्रव्य काथय नैवात्र युक्तितः ॥
कछष्णवात्ताकुमत्‌स्यञ्च दधितक्रच्च शस्यते ॥
4011020 "14८; 7.८1562.

0116 †{०ताौ 101४ लौ, ज (€ (कवलः ग एना,


व, उपा, पलाला, ध्रा 16 > प07४
ला, 17110 1८८6 व्मात्‌ तव, वीपा 16०४, क 116 160, 8९०8
ण एदे, चात्‌ 10क्रलाह ता एव 276 ४0 96 प्प्छन्त्‌ ध्ण्ललः
पा 16 उप्८€ 0 व6््ण्छ्रेठा ग छलौ ग 6 {गाामणद्ठ :--169९8

245
२४६ रसजलनिधिः |
(01 [1], तठतृर ०0 वक्षद (© [णा ), ताल,
तपथव्‌ा1 द, 1006 क न्प्ल, करद त रपद, णात्‌ |८46
0| [पो ला्वा, 11) [> {1८ पाला {0 [06 को:4व्‌०, (6 ल्ल 7 लए.
111. (016 तत ]1]] 1 {0 ५ प्वप्रला दिष्लागः वषम 1 1140
(तक 018, {(9] ल 0 प्प लाप्त्‌ 151) [6५ वष्र [न
{411९1112 111; 1 दल्वला८, विल ९ पा, [टर्‌ न» स्द्रा,
1114 [पठा पां[६ धा लाली, (108 [11110 {1८ 11761
01 77) तला पाका 1120 ( अन्ना ६४5 06६८] [९८ 2011८, काहला
81५९0110 11 त्त ्ाा९) 10 10 06 पूकत्तल्व्‌, (णाह ल्वाला71८ लार
चा ९011 वाठ ५५ ालटा$) {ष्टा ल्क्एा, पलत, पहल,
2.11 तला ६८1४,

हिजसुि ग्मः!
सस्य शाण मंग्णह्य काञ्जिकेन नतु भोधयेत्‌ चितकस्य
रसेनापि तिफसायाश्च वुदिमान्‌ ॥ रमाद्रं गन्धक' शद' भृङ्गाजरसेन
वा। इभ्या संसूच्छनः छत्वा स्वरैः शागमंमिततै; ॥ खक्येत्‌
तु शिलाखण्ड क्रमणो वच्यम्रागज्ञः। निरु डोमग्ड वौण्ठंताकुचेन्ता
ग्रोपसुन्दरंः ॥ भङ्गान्कगराज्च जयेन्द्रागनकेत्कष्रैः। सर्षपाभां
वटो कछला दयात्‌ तां ग्रहणोगदे ॥ मामवातेऽग्निमान्दयं च उरे
मरोरोदरेषु च । वातश्चे्मविकारेषु तथा स्ेषमगदेषु च॥ दधिमम्
विनिधिप्य मह्‌यला यथावन्‌! दातव्या गुडिका: सप रोमिषे
ग्रहणोगदे ॥ अम्बतक्रादिश्वान्तु कुव्वींत खे च्छया कड । श्रीमता
वैयनाधेन लोकानुग्रहकारिणा । खप्रान्ते त्राह मगस्येय' भाता
लिखितापिच॥
00/11/८५९0८४ „45४.
(216 {पप्रा {०४ उ पलद्६ ज प्लालपाा {8 ४0 ९ 11; 1116,

2406
चतुथेखण्डम्‌ । २४७
1011060 11 (भाक, तल्दव्नाता च 1008 त लात्-पु तात्‌
१९९०९६० 0 00812 शात्‌ 18 ॥6 € न्त काधि का संशोष
{018८ त नापा, एप्106€त्‌ पाध #0€ प९८ ता 11981044. (116;
216 1160. {0 96 71006व्‌ ॥0दव्४ाल सलं 0० हता] ६५०1१ त {11६
{1९८ ° ©8८॥ न 116 {01102 171 शटल पादपात्‌),
पात्रा) णठ पपन 18 10818 छानञणठ-हााा तुक्च,
णद 8० [९७18 [ववा 160र्@ क 01147198, वात्‌ प,
71118 &€ ला 10 0८ 10व्‌€ ग पाल अंदर त ‰ 7801त ६९९,
62९11. [7 शापणापा7) 8८रला शानौ {01118 ध 9 ला€ 11€ 10 06 छोल)
0 06 [ष्पा पात्र 116 पल्ल ादा ग पादा, ल,
एप पो 1, ९८. (1018 प6्वाला16 ना1€8 पालां, 1741068-
11011, {शला ९९६९९88 [01160, 210 ला11260 श] श्ल).

च्रामपपटौ रसः ।
पके्टकादरिद्राभ्यामागारधूमकेन च । शोधितः पारदञ्चं व
काद्ध तुलया छतम्‌ ॥ शङ्कराजरसैः शदः गन्धक' रससम्मितम्‌ ।
दाभां कज्जलिकां क्रत्वा भाव्यमेभिश्च मेषज्ञैः। निगुण्डोपत्रमण्ड
कौ
केशराजस्तयैव च । निदाघमसुन्दरश्ापराजिता सोमराजिका ॥
रक्तचितकपत' च भाव्यभेषां रसेः क्रमात्‌ ॥ सषंपाभा वटो कार्य
छायायां तां विशोषयेत्‌ । ततः सप्त वटो द॑वयाद्‌ दधिमसु समष्चताः।
नित्यः दघ्ना च भोक्तव्य कोष्ठदुष्टिनिघठत्तये। ग्रहणोमतिसारञ्च
ज्चरदोषञ्च नाश्येत्‌। अग्निदाच्छकरः खं ट आमपपःटिकाह्वयः ।
4172८ {1148 ?4४८

पशः > {६0४ न फटष्लपा्, ९8] पान06्‌ साधी ०५०९२९५


८, 00०4६16 पाल16, 2710 ९810011 0600916 9 81101६6
€11016त $ 1*6 11806 2 ००५; ९1816021, 07 ९0 कतव प1@ 18 0 06

247
२४द रसजलनिधिः ।
1006व सा 1217 ‰ 101४. ज अपान [पाम्‌0तल्त्‌ (ए ४16 प
५ 01111021212 पात्‌ 108त्‌€ 31६0 ॐ पण्पोणो तः 01प्तृर 100पवय'
९ 111९]1 15 ६0 € अ0]९८(६€व्‌ 0 [0118 /पव 19. एए] =#11€ [1८6 68९1
01 {116 {0110719 11 8110८९6881011 : --] ९४९८8 01 1117@ा1वा3 160 प्र0.-
1087701, [९8191418 1181018-डपाातृ्वा9, = वध इता, प्यव
1९0 © [प्र |€. 1118 ४४९ प्ला ४0 06 11846 01 {€ अ
+ 8 [पपात्‌ 86ब्त, ९8८. ऽ€र्ला, पट) [1118 076 ॥0 06 पथ्या
(110 02 र लात्व्‌, (15 श्वाना नाल व111060, धल
धातं दा7ता1८, 016. 00116 11८८ रा €<पा्त.

शन्भृप्रसाद रसः|

गिरिजामववोजकल्नलो' परिमदयाद्रैरेन शोषिता । कूटजस्य


तु भस्मना पुनद गुणिनाथ विम्य मिखिता॥ मद्यित्वा प्रदातव्य
मस्य गुच््ाचतुष्टयम्‌। अजान्नोरेण दातव्य कायेन कूटजस्य वा ।
युष" टेय' मस्रस्य वारिभक्तच्च गओोवन्तम्‌ । द्रा सदह पुनर्देयः
ग्रासादौ रक्तिकादयम्‌ ॥ वर्ब॑येदशपयथन्त हासयेत्‌ क्रमशस्तथा ।
निहन्ति ग्रहण सव्वं विशेषात्‌ क्क्तिमाद
वम्‌॥ शच्धूप्रसादनामाय
रसः संशहणोहरः ॥

9 ‰012000/ {245५८ ८45८,

{49} धप४.11४68 ० इपर पाः 2110 0 दलाई »1€ {0 € 7706


{0960€ाः ४0 {0 २. {21181 0 918 ए0फतला, 11161 18 प्ल 1० ए€
11090960 1४11 ९11थ' 1166, 81व व €्व. 11 18 धल ८0 06 ण ल्त्‌
111 ५0016 118 १०३४०८४४ न क्षर 9 ता] 2, 2€त८८५६व {0 28)166.
0086, {प 79९68 &८४0 0 € तण्ड तश्र शा धल ॥द्टगु0ाकश्णां-
7061४ 07 &०४.४६ 1] =०४ वव््व्ल्० त= (पा. 0161, इतप) ०
प्ररडप्ा2 14708 210 00116 166, 28116 फा) ९010 प2{&ः,

248
चतुधंखण्डम्‌ । २६९
[0 48 ० धऽ फन्वाजा€ पधा 6 2९९2011 [0211111€117 2
0पात, 15 {0 6 छ एला ६0 प€ [कन्न जा६ जा {16 एद 8.९. {1118 १08९
18 {0 6 11616286 $ 0116 796प्ं €ण्था तण्ड ध] 06 पाक्या
01 {61 12008 ० १०. 18 1690176 1118 1110.) 0086 ग घला
एवली18 9, वथ 18 10 06 60 ९व्‌ 80 1011 28 116 08६ 18 10
९0101016] 6 €. (€ १०७९ 35 € 10 ४€ 1601060 0$ 016
746 2 08, 87त 116 6वालं7€ 5६०]01€्व्‌ 2102661 ए 10611 {€
१086 २62९1068 0116 18011 8 8. {178 16016116 €प'68 811 8301118
01 21211811}.

विज्य रसः|

हाटक" रजतः तासन दसः शम्भ.प्रसादके। विजयाश्यस्तु स


ज्ञयः सव्धरोगनिसदनः ॥

540 0.2/0 2415८.

4441901 07 &०]1क्‌, भैारल" छात्‌ (तफल, ४० शपा 12123808


188, 111९160868 1#8 कलिल, अत्‌ 1 18 ¶ल ल्था]ल 0112{2 1888.
11118 006तल16€ लप 21] 808 0 तां8९०8९8.

अ्रश्नरसायनम्‌ ।
श्रय शस्य स्तूतस्य गन्धकस्यश्रिकस्य च । प्रत्ये क' कर्षमावन्तु
राह्म रसगुशैषिणा ॥ ततः कञ्जलिकां क्त्वा व्योषचृणं" प्रदापयेत्‌ ।
केशराजस्य शङ्स्य निगुण्डया्चिव्रकस्य च ॥ गरोसुन्दरकस्याथं
जयन्त; सखरसं तथा । मण्ड कपर 7: सखरस' तथा शक्राशन
च ॥ श्व तापराजिताया्च सखरस' पणसम्भवम्‌ । दापयेत्‌ तत
249
२२
२५० रसजलनिधिः ।
तुल्यञ्च विधिन्नः कुश्लो भिषक्‌ । रसतुल्य' प्रदातव्य' चुण' मरिच-
सम्भवम्‌ । देय' रसा्चभागेन चं ' टङणएसन्धवम्‌ ॥ शमे शिलामये
पाते घषनोय' प्रयत्नतः! शुष्कमातपसंयोगाद्‌ ` वटिकां कारयेद्‌
भिषक्‌ ॥ कलायपरिमाणणन्त॒ खादेत्‌ तासु प्रयत्रतः। दृष्ट
वयश्चाम्निवल' यघाब्याध्यनुपानतः ॥ इन्ति कास' चय' श्लास' वात
समभवः रुजम्‌ । परः वाजोकरः शं वलवर्णाग्निवर्दनः ॥
ज्वरे चैवातिसारे च सिद्ध एष प्रयोगराट्‌। नातः काम्यतरः कश्चित्‌
विद्यतेऽश््ररसायनात्‌ ॥ भोजने शयने पाने नास्त नियमः कचित्‌ ।
दधि चावश्यक' भ्छ' प्राह नागाञ्न्‌
`नोमुनिः ॥
( अत॒ रसतुल्यमित्यमेन यथोक्तभावनायुक्गसम्बिलितसर्वद्रव्य-
संतुल्यमित्य तद्‌ वोदव्यम्‌ ) ।

4002" 2"254"0/८12441.

(2116 {018 €@]1, ग लला कात्‌ अप] [पाः ४16 {0 0९ एप्त


६0ए€ला' 0 गणा ‰ 018९६ 00९) पधा =का4€}) 38 10 1८ 11;€व्‌
076 {018 77 एलं ग फा भात्‌ ता€ ८01" त 70 रतातत पन्वा
1116 ९0प्य0पपात्‌ 15 पीला {0 6 शप०}€९४९व्‌ ४0 एणप्णार ऋध {जा
६0198, €]; 01 1116 ]पा८९ ग [ञ]12^8, 00719 1117@पात्‌ा,
100६5 ग लोर, ह्नडा09-ऽपाातृहा, वक्तारं ाभातपरछ् 1091111,
01772, ए 1116 वध पपात्‌ एलन [त्छरछ. ४ 35 पाला 10
४6 पणार्6व क्री 8 त्वुप्रत] = वप्ता 0 ए60कतलस्व्‌ कान ९79
वत्‌ कव्‌ 108 वपणप्रपि ग 00९, 41] 0686 अा€ पाला 10
९6 प्प्व्व्‌ सकि फलः भात्‌ फप्त्‌€्‌ 11४0 क]15, पक0 19618
6९0; ६0 € वा6व्‌ 7 ध6 अआ 4 ९८्०्पाञणरलाा 18 +0 26
१९९५११6 पणा 70 (्णाञंवृलश्0णा ग प्ल 8९ ग € 10816111;
18 0 ग वाद्वण, ऋत भाल प्याह 0 18 १136286.
1016४ €पाप्‌ पाध भाङु त्वाए16 तल्ल्प6त्‌, वण५ऽ 0606176 भ1'68

250
चतुखण्डम्‌ । २५१
0121711088, {6७ 01868868 वा€ ६0 1 6८९६8 0 = सद अत्‌
9002, 2816) ९0पए0., अ, €1८. 14 28 2 @००त 81110त1812९.

पोयुषवल्नो रसः ।

सूतक" गन्धवीञ्चाश' तार लोहः च ट'कणम्‌। रसाच्नन


माक्तिकञ्च शाणमेकं थक्‌ एक्‌ ॥ लव चन्दन' सुस्तं पाटा
जोरकधान्यकम्‌। समङ्गातिविषालोघ्रं कूटजैन्दरयव' त्वचम्‌ ॥
विश्व' जातोफल' विसन' कनक' दाडमच्छदम्‌। समङ्ग ॒धातकौ
कुष्ठं ॒प्रत्येक रससम्बितम्‌। भावयेत्‌ सब्वैभेकत्र॒कंशराजरसैः
पुनः ॥ चणकाभा वटो काया छगोद्श्धेन पैषिता। अनुपान
प्रदातच्य दग्धविलृसम' गुडम्‌ । अतोसार' ज्वर तीव्र रक्तातोसार-
मूलम्‌ । ग्रहणो' चिरजां न्ति शोय दुनौमक' तथा । अआमशूल-
विदण्धघ्न' संग्रहग्रहणोहरम्‌। पिच्छामदोषकः' चैव पिपासादाह-
रोगकम्‌ । हल्लासारोचकच्छटिं गुदश्च'सं सुदारुणम्‌ । पक्षापक् मतीसारं
नानावणं' सवेदनम्‌। क्ष्णारुणच्च पोतञ्च॒मांसधावनसत्रिभम्‌ ।
प्ीहागुल्मोदरानाह' सूतिकारोगसङ्गरम्‌ । अष्टगदर' निहन्तेव
वग्धानां गभेदः परः ॥ कामल' पार्ड़ रोगच्च प्रमेषहानपि वि'शतिम्‌ ।
एतान्‌ सब्मान्‌ निहन्ता मासां नात्र संशयः ॥ पोगुषव्िका
नागरा अखिभ्ां निन्भिता युरा। परस्मराप्राप्त एष रसस्तं लोक्य
दुलभः ॥

1 ४6८५९५९४ 1४5८.

(0116 {0पाी ६012 64८, 77 कन ग लना, अपापाः,


70102, रला) = 700, =एगड) 80016 =`(नए कनं १68,
291
२५२ | रसजलनिधिः ।
1.8.000, 1€त 82048], ््ऽ६8., 18118, 1661-8. त001158.^ 0812118
8112, अप्रप३8.५ 1001116, =एदानर 0 पर्ति, 8९६08 9 =प६]2,
0; 12.110 08.18. 81111) 20८ 011 प [ध (पौ 11110
1716068 &त १166; ३९९8 ई वपि) कृ 01 [00116-219.18068,
8.1.418 11411218, तदवता 0, वात्‌ [ताथा 316 0 0
11360 0९६0८, त्‌ इप्ा०}6०४ल्त्‌ 0 09.०४“ 1010 ५16 16९
108118.1.18. {76 €०00पात 18 पाला ६0 06 0०६ पप्रा
208.{8 1111] 211 11846 110 {01118 (0 1४८08 171 शला
68.९11. =^©601010871 ला, =€ा06] ग 102816त्‌ 12 तपा पप्र
10198868. (1118 176व6116 = ©प6€8 पए नालाःफ; @7वथा11; {९1
€011270९त 61160, ९100.) =2118118. =1116८0प्ट, =8फ९कडा०ा) 0
100, १०170. त7810वध्0ा = 1176 = दलप, = कवा 8€ा1119.,
1कप71प्‌1९6, 8{©1112101111088.; 8{लाग1]1६क, =शात्‌ पला] 0818.

अगस्त रस, |

रसवलिसमभाग' तुल्यहि्खलयुक्त' दिगुणकनकवोज' नागफेनेन


तुल्यम्‌ । सकलविहितचुणें भावयेद्‌ अङ्गनीरे ग्र इणिजलधिशोषि
शि क ¢

सूतराजो हगस्तयः ॥
-440८54/८ १८४३८.

01& 8 2 [५119171 (19ल]र $प्रापा€ा ग लटा), 0116


0 01 लोपााव0णा, {फ्0 धा8 म 86608 0 तपपा8, शात्‌
{0 08 0 गरप्ाणा 6 ४0 06 ा००0९त. शा {116 ]पा९ र
00110 वात्‌ 11846 11६0 18, 0076 ष्ठि 71 कलं],
९2.९10, {६0 06 {8€ 1६1 ‰ {6 प 1*0108 2 1016.

अग्निसुत रसः 1
भागो दण्धकपद्‌ कस्य च तथा शङ्खस्य भागदय' भागो गग्धक-
सूतयोमिलितयोः पिष्ट मरिादपि । भागस्य लितय' नियोज्य
252
` चतुथंखण्डभ्‌ । २५२
सकल निम्बरसे चणत नाला वह्िसुतो रसोऽयमचिरान्‌ मान्द्य
जयेहारुणम्‌ ॥ तेन खण्डात्‌ सह भक्तितेन त्ीणान्‌ नरान्‌
इस्तिसमान्‌ करोति। समागधोचेणं्टतिन लोटा नरः प्रसुञ्धंद्‌
ग्रहणोविकारान्‌। शोषज्वरारोचकशूलगुलान पाण्ड दरौ
ग्रहणोविकारान्‌ तक्नानुपानो जयति प्रमेहान्‌ युक्तया प्रयुक्तोऽग्निसुतो
रसेन्द्रः ॥
-44011510८4 1050.
0006 02१ ० एप्ा४ (त्तं 80ल्‌]8, ‡क्० ए9ा8 ज एषा (छटा
8116118; 016 एवा ता पथो (ष्टा अपा राप्ाछ न पल्ला), 9त्‌
01166 21४8 0 [00फएप्‌<'९व पशम ८]18 26 {0 € पन्च {096
फ 1106 ]प्166 व्‌ ०026 7010 118, ४1166 1928, €2९]). 1
668 62688 ग {116 वए6्5 प्रि 168६, [४ =ण्श्ट६ड 9 हर) 7181
पा] 210 801, 1 प्थद्रलाा प) ल] 86त्‌ एपर््लः 9१त्‌ 10128868.
10 27919111; 16 15 {0 06 मुरला 0 ए0कतवला७व 1669“ ०० ०191864
प्ल, क थण प्य एल -प्प] 5 1६ लााा65 10०88 0 =इ्टा@६॥,
लाः; #एलाशं0ा ६0 100, ९०16, हप्र =भावलण72, पतक, 1071168,
07, 20त्‌ शु0ला186014-1088.

शिवसाधन रसः|
रसं गन्ध' विषं व्योषं टङ्ण' लौहभस्मकम्‌ । शअ्रजमोदादहिफेनञ्च
स्वेतुल्य' ताभ्रकम्‌
ख ॥ चित्रकस्य कषायेण मर्हयेदु याममात्रकम्‌ ।
मरिचिाभां वटो खादैदजोणे ग्रहणो तथा । नाश्येन्‌ नात
सन्दहो रसोऽय' शिवसाधनः ॥

७0४८ 5८८.0002104 2450.


विपा पण्ड्र्ी 'ण पल्यालया^क, इप्‌ २८०0118, पत ्छ0,
258
२५४ रेसजलनिधिः ।
0012, 17011, 8]801004४., कात्‌ कपा ; 213 1016, 6वृप्रण 17 वणा
0 ६]] {€ {गलका ९0110116, 816 0 ॥€ (पर्त {णः 1166
[्गा78 पाधा € तष्छ्व्टयमा रज 005 ग लप्र धात्‌ ०166
1110 01118, {प्ण 1018 111 लद (वला, वऽ एल्वाल6€ €पा€३
11101965010 91 & 19111.

हिरण्यगर्भपोदलो रसः ।
एकांशो रसराजस्य ग्रान दौ हाटकस्य च । मुक्ताफलस्य चत्वारो
भागाः षड. दोर्घनिःखनात्‌॥ त्मा वलेवैराव्याश्च ट*कणो
रसपादिकः। पकनिम्बकतोयेन सव्यमेकत महयेत्‌। मूषामध्यं
न्यसेत्‌ कल्क तस्य वक्त निरोधयेत्‌ । गन्तं ऽरन्निप्रमाणि तु पुटेत्‌
ति'शद्‌ बनोपलैः । खांगगोतलतां ज्ञात्वा रस" मूषोदरान्‌ नयेत्‌ ।
ततः खल्लोदरे सद्यः सुधारूप' समुदरेत्‌ ॥ एतस्याखतरूपस्य
दद्याद्‌ गु्ञाचतुष्टयम्‌ । टतमाच्िकस युक्तभेकोनलि'शदूषणेः ॥
मन्दाग्नौ रोगसघेच ग्रहण्यां विषमज्वरे । गुदाङ्‌रे महाशूले पीनसे
श्वासकासयोः ॥ अतिसारे ग्रहश्याच्च यथौ पाण्डकेगदे । सव्वंघु
कोरोगेषु यक्त्‌प्रोहादिकेषु च ॥ वातपित्तकफोल्येयु इन्दंषु
तयजेष्ठु च । दद्यात्‌ सव्वषुरोगेषु खं छमेतद्रसायनम्‌ ॥

12012104. @410ध 00८६410 १८७८,

(006 एष पलाल, ४0 एष्ा४6 ग 2016, {णपा 98


ए6्मा 18; 813 एधा08 म 06]]-फञना, 0166 [ष्चह ग प्ाएप्ा, {1166
एशा8 0 पका (0पा आला5, णत्‌ 016 वप्रा 02916 ग एनच
26 {0 € 7ण7006व (0६6 1 {06 |पं५९ ग म706 [लमा {ष्पा८6,
४10. 00190160 7 2 नपरांल16. 08 15 पला ४० 06 06946 ४
एप्रद्ष, ` 006 द्या 11 [शद =0व्छत) वणते [ल ९९, 5

254
चतुथेखण्डम्‌ । २५५
1060.118 त {014 [९68 ० 00रवा@ 08, £0प्ात्‌ तन6त 7
एषञापा्प्6. =पवला 60016त्‌, (6 पल्वलं 18 10 6 6१९०९.
{20869 [णप 1608; 10 06 शला फा४[1 वृभ्न१6 एप्पल, 00,
91 पफला्किफणा€ 0180 ए06क0ल€8, 11018 11610116 @प168
एलष्1688 9 ताटल््णठु 6, =व्ाठपा€ {6ष्लवाद्मणनोकछ) =०080),
81104 5९111112 तप्र 0 &8€112. |

कतिपया रसहोना योगा; ।


(१,
वद्िशर्डो विड्‌' विल लवणए पेषयेत्‌ समम्‌ । पिवेदुष्णा्भसा
चानु वातोल्ां ग्रहणो" जयेत्‌ ॥ |
{९८्र0€5 ९ 01440 ‰1€41८401€5 १८४५४
120 1121171"445 412 {/॥€11 *--
(1)
2००६४8३ 0१ सात्मा पाप्र; 01 8], 01192) 810 70ल द
8३1४ 216 ६0 0९ प्रपस्छ 17 ल्वा वृ्श्ना्ठः शात 7प0०06व पाधा कथलः,
0086) ‡ 017 & {६01 , ९0९0, 0 06 प्थिस्लो 1४ 000 प्ल. 11015
11९काला7९ €प्८ दका] व्€ 0 &४6688 0 ए३ एप.

(२) ;॥
दग्धशम्बकसिन्धव्यं तुल्यः च्ौद्रेण लेहयेत्‌ । . निष्क ककः
निहन्तराश ग्रहणोरोगसुत्‌कटम्‌ ॥
(2)
(द्विप्र व्दारा श्प 811९158 त 706 -881
216 ४० ९ 11560 ध५७द्ल्ाला शात्‌ 0 रला पध 0006, 1४ ८168
@1101116 तवाधा, 10९४€" 11817 ए). (3०86, ३ 1018).
[नीरव

¶ ४
२५६ रश्चजलनिधिः ।
सोवच्च लादि चणम्‌ ।
= © €

(२)
सोवच्चःल' जओरकधान्यनयुग्म जया यवानोकणनागर च ।
कपिलखसारेण सम प्रबह्य ददोत तक्र; निशि तोत्रपित्तं ॥ गद्याणः
मात मघुखण्डयुक्ल तक्रोण युक्त त्वरुचिप्रणन्ंप। वातप्रधाने
च कफप्रधामे रात्रौ कषाय" कूटजस्य दद्यात्‌ ॥

9020041".का 01८4९7.
(8)
एप] वप्थ्ण्प्त€इ ग इपर्ाठ]द]2 881६, [6० एकवद्‌ 16९,
त090585 शपशुिं, 0097029 1270211}, एंए, शाणे, श्नात्‌
लनल} ग [9४४9 976 60 06 परत ध०दलौल' 87त =अ0ा6€व 1४
श तृप्र€ 0 9 शागाणत्म 6८७88 त र्ण, 08९, $ ४
018" ६0 € (शरा) सध पर्ल] ध 1101. 70 08068001
त 9१९75101) {0 {0०9७, ५8 60161्€ 28 ४० 06 (शृ्€ा) ६1 =पल्ला -
1071, णा३८6ते ऋतो 60९ भत आदत, [आ श्या वप ६0 पा
€९९९88 0 पर्प शात्‌ ्व्9, 1 18 ९512016 0 16४ ॥1€ ष्णा
10 १६८०९४7०) क [प्राभि 2 0120४ 85 87 पछवृताप्गा] ४७160.

(४)
कशान्वजाजोहयमाक्तिकषेए कट्त्रथेनापि युत लनुष्णम्‌ ।
चाङ्रिकाजोरकयुग्मधान्ध' दुग्धेन्दु शणकाय ददोत दश्ना॥ |
(4)
एवाप व्वप्र ह न 100४8 0१ नवा प्, 16 00व 19८ो६-
१66४ € पा क०यद्छ, ग [0एतदल्त्‌ पद्ध, {छा ऋ

250
चतुधंखण्डम्‌ । २५७
एप्प (प्रा नाछा ता211069. 06 01]नणट्‌ एज0ल05
276 {0 06 {रला एध वा -- तण 0दलन, 166ा4^ , धद 1८लच'
0०९१
ए ए» 27 व1191052.. (1)०8९8, ई †012.^).

(५)
सुस्तावत्‌स्कपाटाभ्निव्योषप्रतिविषाविषम्‌ ॥ धातकौमोचनिास-
श.लास्छि ग्रहणोहरम्‌ ॥
(5)
तप्8। वपश्ण0065 ग पणाड; प्रपरभ9, 02.0108^ 1006
ल ्8, पापद्वय. ३६१18४4 20070116, 70४4 {10 द्धपतश्रत्तंला
2 81121181, @7त (लाल्‌ ग 80068 ग 11911068, 116
10एक€९, ना७ शप्र (1०86, ‡ ६018 ग 116 ९0101000, ४0
06 धष) ध [जाल 07 एयात्‌ 0 एकप] र).

दुगवटो ।

अरत भानुभागच्च तत्सममदहिफेनकम्‌ । तदददं कान्तलौष्च्च


सव्वादि गुण्िङ्लम्‌ ॥ दुग्धेन वरिका कछषत्वा दिगुच्' परिमाणतः ।
दुग्धंनच सदा भच्या प्रातःकाले विशेषतः ॥ ढष्णायां च क्षधाकाले
गीदुग्ध' शतशोतलम्‌। निज लच्॒ पिवेत्‌ सदा वारि च लवण
त्यजेत्‌ ॥ ग्रहणो चिरजां हन्ति सशोध" विषमज्वरम्‌! अग्निच्च
कुरुते दोपमस््रपित्त' निहन्तालम्‌ ॥

2/4 404-842,

(कतथर6 एषा8 0 90०76 कात्‌ का, 68010, ड = एष्8

287

२२
२५८ रसजलनिधिः ।
# 102-8{07€, कणत शं र्ड (0918 ज (1090940 216 0 06
0०64 ६0९ब्ला पी कणो, शात्‌ &त€ 110 01118 0
18035, €2९}0. 0716 ©] 1111 18 0 06 दना 10 116 11011170
0०५ ऋाध् > [€ ग पए. 016६ 308गृप्पलर्‌ (पाह पणा
(10६ ण्व ध्रा फ{&) पञ६ 0न16त अणव ९0५16, ६0 ८6
{ध्रा 77 वृपशा्नि५68 प र्पपिल€णा ६0 एष्यफ ४1067 97०4 प178६,
21६ अत्‌ वपं ग क्राः 96 {0 06 ऽ्णङ एषजण०60.
7 {प॑ला8€ [175 2 ध ण (व्व्व्द्याप() कर्म्लाः 089४ 06
2110९. "1118 11601616 =उपा ष्णां ग 10 अदाता,
28६68, ९110716 €श्&, त 81118101.

पोयुष बट ।
रस' गन्धः विषः तासं गगन लौहतालकम्‌ । दिष्गल
शाल्मसोक्तारमदहिफन' समांशकम्‌ ॥ यवाद वटिका काया दुग्धेन
सह दापयेत्‌ गोदुग्धे' हि सदा पथ्य' वारि च लवण त्यजेत्‌ ॥
हन्ति शोधः तथातु ग्रहगोच्ध सुदारुणाम्‌ । उ्वरमषटविध' इन्ति
सद्यएवन सशयः ॥

24/1050 026.

व्र पृप्ात्रि्ं म लाला, अपापा, 26गा)6९, (गणन,


पर९७^ 10, =क्प्ल, =लंपपाश्द्य, 21८2411, =एवुण्ाह्त्‌ प्ण
एष णा शक्त; भात्‌ भुभपण 216 0 6 7006 ऋ]
7011४, 210 10946 11110 ए, [षा > 2 10 कनं, 8९1,
06 अपठ} 1] 18 {0 € षद्ला शोध पणौ 71 ४06 नण
[६ धणाः€ 2801068 = 9त्‌ हवया. ल, 2050 प्४लुङग 016
1111 15 00116 ४ प्राला , ९0०0164. ए" ्००8 88 प
[प्त

258
चतुथखण्डम्‌ २५९
पपटोसेवने साधारणविधिः ।
आदौ श'करमभवच्य सखखचिनत्त द्दरियोऽपि सन्‌। प्रभाते
भक्तयेदेनां प्राग्‌ रकतिदयसन्धिताम्‌। रक्तिकादिक्रमाद हदिर्मश्छा
नैव दशोपरि। आरोग्यदर्भन' यावत्‌ तावद्‌ इासस्ततः परम्‌ ।
हष्णायां च च्ुधाकाले निजंल' तु पिवेत्‌ सदा । गोदुग्ध' तशोतल'
नात्र कालविचारणा ॥ शलिषटिकयोरन्र' सदुग्धं सितया युतम्‌ ।
गोधूमरोटक' चंव पोलिकां च तथैव च। सदो विरचिता
लाजास्तच्‌ चूं लाजमण्डकाम्‌। अश्रोयात्‌ सर्वाभेवत्‌ तु
तधाकाङ्ानुसारतः ॥ फलेषु पापिताढप्यौ केवलौ खल्पमानतः ।
भक्षणोयौ मले वदे नातिसारे कदाचन ॥ अन्यदपि न भोक्तव्यः
द्रव्य किञ्चित्‌ कदाचन । लवणं नैव भच्य' तु त्याज्य' वारि वित्रेषतः ।
नाजोणे भोजन' नैव पथ्यकालव्यतिक्रमः। सानाभय'ग दिवानिद्रा
व्यायाममतिभाषणम्‌। रातौ जागरणच्लव रोद्रानलनिषेवणम्‌ ।
कटु-तक््णसुष्णखादय' विशेषतः तुहिनभोतल' ओव सव्येदा
यत्तस्तजेत्‌ ॥ त्याज्यानि यानि यानि तु रसमद्मनिषेवशे। तानि
तु वजेयेन्‌ नित्य' पर्पटीरेवनेऽपि च ॥ टणष्णायां च ्धाकाले सलर-
पानभोजनम्‌ । विहितः सर्वकालेषु निभीयेऽपि निशक्तये ,
तुधाकाले व्यतिक्रान्तं यदि वायुः प्रक्ुप्यति। भिनूभिणीति
शिरःशूले विरेके वमथौ तथा ॥ टयूक्गेषेसहनातीते पित्ताधिक्यं
तथैव च ॥ नारिकेलपयः पेय' प्रयोजनानुसारतः ¦ . पातव्य
नाधिक' तत्‌ तु शिशिरे हि विशेषतः॥ न पण्येन्‌ न स्मशेदु
गच्छद्‌ स्वियमपि कदाचन । निर्भय' तु पिषेद्‌ दुग्ध त्तढष्णया
प्ररोचितः । खवप्र श्क्र्यतौ सत्यां क्षोर' पिकेत्‌ तु ततृच्तणात्‌ ॥
विदध्यात्‌ तु ततः पर' प्रतिक्रियां कवीण्वरः ॥
259
२६० रसजर्लानश्चः ]
@@121८7*धट %27"20110105 ६० 8८ {017010९८ 0४ 10८ ६९01८ त 1021000
८ ०८85 0/ 272८५06412€5 ८८८९व्‌ कक" ¦--
10८ 106्वाल€ 18 0 06 स्थित्या जण 00166 ॐ तश्र, 8
1116 कह््ः 01186. {116 008€ 00 € 18 त्श 18 ४0
19018 0111४, (18 १8 ६0 € 171८76886त्‌ ए 006 18 2 पष्क,
111] 1४ 16168 ४116 पप्रा ग ला वदं 0 ४76 9४7
08. {६ 870प्ा 110४ 06 71616886त्‌ शा 10016. 1118 11711070
०0०88 0 61 1905 9 तथ 18 #0 06 द07््प्€व्‌ 80 101 >8
11९ ०186886 38 210{ लप्यल्व्‌. (ला), {€ =५€ ला1€ 18 &{6006त)
1€ ०8६6 ° ६76 716ताला9€ 38 {0 € 16वप्८ल्व्‌ एर 0116 कथछ्परिं &
09४; 7] 1८ ए6्घ्ला€ 0गा€ ष्टप्रि; क्लः पला ६16 10616106
18 {0 06 8{00€व ६0दल््ालः. 016, च0ह्गप्रालङग [पा ८0 फ8
7011 (पााारव्त्‌ ऋ भ्यः), प्क [प 0016 %1त 100
९००९8९0, ऽ 10 06 ८0016 श्रत्‌ पाला वष्पणए, 1616" ६116
196४ ए पाषा 07 पाड. 106 पप्तं ग 111
वातार, =€५९11 ्रा€, 80 0पात 06 पड 28 तप्र] 28 16064 {0
18 पद्ला. वात {1506 श्तु 10६ 10 €७४५6७8 0 (र,
1९ €10€ अ0पातं + ०6 1688. (116 1011017४ 09 2180 €
त्थि) 8100 (श णा; 0ग16त 66 एशुण््ा6€्त्‌ =, 01 819./11
0 ऽव एष्व, 8 11/06. ग शद्रा ०४ 097-6097र,
00116-109€ 1694 =णलृः€त 100 110 =(70) {लि ला$६व्‌),
1४ 17180 200 त€ए०॥ ग [प्रहु (16911 {0 € {शला 88
7.68 88 {00881016}, 0 9 ४6 88.116, 21त 12576 71९0916
{07 ६06 88.0९6. = प्रत8, ० 2 10116 ग वनं06 एष्कत 9
कण प्यक 06 थुरल, 1 €6 6 व०्ण्एी०प, 0 ८४३९
0 01811105, 10 प्र 8]10प्ात 06 2110766. पण 016 भ्र ८]€8
० {00०0-8 800 ८6 भ]1८ढ्व ४0 € ध्थ्ला $ ४16
7961, 8०४ 2110 शलः (10 तते णतं) 81101त ४८ "0101४66
०६०६6, 16 एष््लणाः अनात्‌ ०० कलषा 0 6 धणक्रिपट,
80 100 28 06 0068 90४ ९ 8६ ० पदल; पलं धल 31010
76 06187 670 तातोपाोपष्ठ, फाप्ला 16 265 पाह ता पाछा.

260
चतुर्धखण्डम्‌ । २६१
17 तलाः पतात) 16 18 (0 तातप्ु ी 25 8001 95 76
(९618 धप, 200 06 18 10 ताता फणा, फ 0 प्1]10ण४
80716 1000; ४8 80071 88 16 {6618 [पराद्ा. (16 10०1107
876 ६0 06 ८ वर्णव्‌ल्व्‌ इ-- एषण, (तह 16 ॥०त्‌र
160 07] 0 15 पण 86 शृष्वुोप् 7 तश प्पा6 77058८४]
९९&6186; ६00 पला {०1 एव्र 1206 जाऽ 8६ वोदा,
6086 ६0 16 इता श्नात्‌ 176, [पाटला8, इजा, धल, 88.1४,
10६ 100, ॐत =प्यप्टौ ९०ुव 00. 20110608 0 €
०086 ए९त ऋ 176 न6 ग पणत पलं पलहत लला] (866
४०1 1, 19.268 199 ४0 205) &०पात्‌ ४18० ०6 005५९ = {€ भण नग
पष्ठ द णा पाल शन, व्ल पाहा 06 70 तलक
111 पव118् 106 26 {76 त्रा6 ग [प्णटुला कात पाडा, सहया
४ 1110 11176 श्नात्‌ € शद-लात्‌ ज प्र प्र 11 ४06€ लला
0 806 तलाध्पहलालोह ग णक, (थाऽत्त्‌ ए भ]प्ा€ ग ईशत ०४
{0060 € [णलः पणाल ए नं 10 छा प्रपा ल््ाा
उ6ा18त1107 0 ष्मा 7 प्र ष्पा, ए0णांप्0टठ, ]प्ा्ा0य,
10६6186 11175, धात =€६८688 ग = ीत्णाा) 1 18 १८७1४716 ६
तादा (0(त्कापा भ्ल) 98 क्प्ल 28 (व्याल, (ण)8 18
10 लष 10४॥ {0 € तष्णार 11 ९८688, €8ु06्लं 1] 111 {ला
(211 771 ९०] = (वछ्यापल€8). 3€प्प2] = 10{द्ठना186€ 2116 लर)
{०९117 धत ={लाला ग का6 आतु (प्ल (लणुप्तण४्
एग 80प्रात 06 ०१०५१५६ गाष्णलणालः, धि 18 {0 €
वा. ऋ््0पा दशधा, ४8 पाट 98 38 26668881. ६0
01616 1117178 01" 0 शङ्कि प्रलया, [71 ८286 ग 110८8]
ला1188107} ग इल्ला, 0116 ४8]द्€ु) 01 18 ६0 06 तापा]
17016ता {€$ 2०0 लुऽ 500 06 प्भ्द्रला {0 801 168
४९011९९6. (16 10116 216 2 76 ग € (कृण्णन8प्तडः,

रसपर्पयो ।

श्रं रसं तथा गन्ध' समभागत मदेथेत्‌ । रतः कल्नलिका कार्या


261
२६२ रेसजलनिधिः ।
शोभना कल्नलोपमा ॥ श्यापयेल. लौषहदवेयां तां वदराडगरवह्िना ।
खदुना धमहोनेन खत्‌शरावस्थितेन च ॥ उपक्रमो यदा शङ्कयो
दवैयां ुमोद्गमस्य तु । अवतार्य्य तदा तृणं भूमौ दवीं कशानुतः ॥
दवे्ां विचालयेत्‌ तां तु का्टिकया म्पूहुमूहः) तलोपमा यदा सा
स्यात्‌ तूरं' तां दालयेत्‌ तदा ॥ गोमयोपरि स'स्धितं टता
कदलोदक्ते, सपोद्यान्येन पत्रंण गोमयगभकेन हि। पोड़न-
चिपिटोक्षवा गव्याज्यस्तोकभजि ता। निहन्ति विविधान्‌ रोगान्‌
मलदोषसमुलितान्‌ ॥ सख्यातैषा रसपपटौ कल्पारश्भात्‌ सुपूजिताः ।
शस्म्‌.` प्रणम्य भक्तया प्रजां क्षत्रा च विष्णुचरणान्ञ । रसगन्धक
पप टिका भचा तेनातिसिदिदा भवति ॥ अर्शरोग' ग्रहणौ' सामां
शूलातिसारौ च। कामल-पार्ड व्याधि ोहानञ्चातिदारूणम्‌ ॥
गुरप्रजलोदरभस्मकरोग' इहन्तामवातांख ब्रहादशैव कुष्टान्ययेष
शोधादिरोगांश्च ॥ इयमस्तपिन्तप्रशमनो तिदोषदमनो च्लधाति-
कमनोया। अग्निः निमग्नसुदरे उवालाजटिल' करोत्याशु ॥
रसगन्धकपपं टिका त्पवाय्य व्याधिस' घातम्‌! वलोपलितशुन्य'
पुरुष' दोघीयुष' कुरुते ॥ व्याधिप्रभावहरणप्धतुपवासनापकरणाच्च
मर्त्यानामण्तघटौ रसगन्धकपपटो जयति ॥
८50४ ८" ८६४,
विप्र वपा ग लाष्लापन्ु व्रतु आपा 216 {0
06 एपए€त ॥०दनणाल" 0 नण ॐ थ्ुाी गः एदल 00७,
176} 15 10 06 106षत्वु प 1 70 12वा€ 1{8८त्व्‌ प्ता
71९, ४१४€ ° लु19ा, 60४] (06००6 एवल 00 ००
०११०8) ६०0 प6्णंत्‌ ग शा०र९. फ 0116 पथुत्ेण्ट € प्श
18 10 € 70116व $ 0€ध08 ० > इप्निलुट, 80 10010 2६ {16 जगलः
१०९६६ 70† ©011}016४6लङ़ 616, 1४ 38 {€ #0 096 पएठक्रा {00 पा

262
चतुथंखर्डम्‌ । २६२

प्रणा 2 0 |, 012९6 पणा 2 081] १५३ 102 ^


©0पतप्०, 910 10768860 10ाणल्तटाकक एष पादाऽ 0 9 |प्राण))
त ९0 तप ©0प{्16व्‌ आ =क्10{1167 0666 ० 8 978 1९21,
€ड{€1181 अपा2668 ग ध16 {प्र0 1695685 ने 8168160 सधा
& {7116 ° लवश्पी€व्‌ एप. ए ४03 ए ल्ञडपा-९, 16 0९६९ 1211
फा]] 0600716 ए९ा$ ॥019. 210 1061160. {118 18 ९811९60 ए 0०६.
{€ 11016 9 16 91211 9 पऽ 0८६ पच्ाऽत0९त 11४0
10810801; 11011 18 116६४ ६0 06 8068160 प 2 [प्€ ज य्न
एला त 162६6 0 2 १९८४ 1111 169४, {07 ? {€ पप ९8.
प्राश {षर6)9) ॥118 06416 (पा68 9165; छाप, ९0०]16,
12111105; 1704706, शाला). लाशरद्ुलाला६ ग अदला, दप्रा0४,
10708, =01198019.14.17 =(0०08 ] पाटला), 4861६९8, 1९ुाणडर^
810119018६४; 210 0871 01167 01569868,

रसेन्द्रपपेटो ।

रसस्तदृद्िशुषो गन्धो यन्न न कल्नलोक्षतौ । तयोः सदह विमदंयेत्‌


सूततुल्य' च तास््रकम्‌ ॥ पप॑टो त्रियते सवै रसपप टिकाक्रमात्‌ ।
रसेन्द्रपर्पटो द्यषा विविधरोगनाशिका ॥
1205८141", {014042४

018 [१ 0 ललाप शात्‌ एप्रण एष्माा8 9 अपापा 6 10 0९


1006 ४०8७6्पाला ४0 गाना 8 [भोभा ।णष्लर एनकवलः सा ११६१
18 10 € 0126त। 016 द्य ग (गुणय, 76 (एनणण्णाति ३8 ल
{0 € {.8118701706 11110 & कुणी? 70 ४116 80716 शषः 28 (1452
ए 8 6तालो0० लात पथा 41868868;

~ ¢
सूतेन्द्रपप टो ।
रसस्य पञ्चभागाश्च तथैव तास्रभस्मनः। सुक्ता वेक्रान्तो माणिक्य
268
२६४ रसजलनिधिः ।
प्रवालश्च वराटिका ॥ भागैक' गद्यते भस्म प्रत्ये कस्य पथस्तरम्‌ *।
गन्धकः सवेतुल्यच सव मद्य प्रयततः॥ पर्पटौ क्रियते पश्चात्‌
सव्याधिविनाभिनो । महष्वरप्रसादेन सिदभूरैवकल्यिता ॥
92/7९2047 {041१0 दए,

71९6 एष्॥8 0 (कालप 916 ६0 06 प्र96त्‌ राध ल्ल 02108


0 श] ६0 0 2 ष्टु 0 कवलाः, पा ऋला, ४16 ४0 £
1२6 6 काइ = = ९0]लः शात्‌ 06 एषा च्व्ला, ग [एषल्ा8,
एव्व (छता), एप) वनथ, अत्‌ (एकां 8116115 (श्‌
760८९60 †0 28168, 2.8 0881). (€ @0णा0उणणत्‌ 18 ध€0 0 {8
178187011116व॑ 110 > (कुकध्ाी * तआ 06 इ006 पव 28 "7288.
एवा. (8 116तालं९ लपा68 2] 8015 07 व7362868,

सौद पर्पटौ ।
रस' तदुदिगुण' गन्ध' कल्नलोक्त्य यलतः। शदलोहस्य चुण॑न्त
रसतुल्य' प्रदापयेत्‌ ॥ एकौक्षत्य ततो यताल्‌ लौहपात्रे
प्रमदि तम्‌। छतप्रलिप्तदर्व्या तु खं दयेन्‌ खदुनाग्निना ॥ द्रवीभूत
समाहृत टठालयेत्‌ कदलोदलते। शोतपयोऽनुपान' वा काथः वा
धन्धाजोरयोः । रक्तिदयात्‌ समारभ्य वर्दथेद्‌ दशरक्तितः ॥
सेवनोया यथाविधि यावदारोग्यदशंनम्‌। सूतिकाश्च चउ्वरद्छव
ग्रहणोमति दुस्तराम्‌ ॥ अआआमशूलातिसारांश् पाण्ड रोग' सकामलम्‌ ।
ओहानमग्निमान्दयञ्च भस्मकञ्च तयैव च॥ श्रामवातसुदावत्त
कष्टान्यष्टादभेव तु। एवमादो' स्तथा रोगान्‌ गराणि विविधानि
च ॥ न्ताषालौहपपट योग्यकालनिभैवग्ात्‌ ॥
# पयसि अले तरति ह'सवदिति पयस्तर' वारितरमिद्यर्थ. ।
क ।। |

264
चतुधंखण्डम्‌ । २६५
,0८॥५ 0070 ८8.

006 10810 0 06 ठप्ाङ़ ००त्‌ {0 08168 0? ऽप] € {0 €


11906 {0४60€7 0 {जगा & (981 0 012. 0, प्रा प्र0160
18 ६0 06 001{36व 0०6 [0816 म 1701. 411 2 ५1686 216 {0 06 ०06
{06धाल€ोः 171 का 1700 700ा्णाः कात्‌ तषद्ा0106त 1760 एष्षु0क)
1) 1116 06 ष्फ 28 (882 0ध्ान0क.= + 0९0णकश्चा पथा, ९01
प्प 0 वच्ठन्छ्०या ग तन्यवः शात्‌ वप्रधपक+ (05 फत्ताल06
८768 आ्ि8 , वाशा कालापा 2, भत्‌ 66, =क्क्11688 0१ #17८
01068 168४, ०० 01088ाक्र> (201 गा] 0 प्1262.)

खण पपेटो ।
रसोत्तम' पल" शुष तोलक' खण भस्मकम्‌ । पञ्चतोलमितः
गन्ध' सन्यै' पाषाणएखलखकै। मह्‌येद्‌टट्पाणिभां यावत्‌ कञ््वलतां
व्रजेत्‌ ॥ ततः पाकविधानन्नः प्पटो कारयेत्‌ सुधोः। रक्तिकादि-
क्रभेणव योजयेदनुपानतः ॥ ग्रहणो विविधां इन्ति खल्पशोष'
विशेषतः । . शूलमष्टविध' इन्त ष्या सव्वैरुजापहा ॥

91040020 {10 ४,

0" ६0128 न [लनलाकक, 016 ६019" ग 1761ल2६6त 2, त


€ 018. 0 अपा 816 {0 06 प्यए४९त्‌ एदल ६0 {00 2
षणि ० 01४९ 000९1. 1118 18 165 {0 06 81810066
1710) 2, एष 7 ४06 39106 पफ" 28 7882-1081090 (866 1906 - ).
("18 11607 ल6€ नपा©8 21908111, 10160188 7) शक] 8६6, ९0176, 66.

पञ्चाखृत पथयो ।
श्रौ गन्धकतोलका रसदलं लौह" तदे शभ लोषादंख वराकाः
268
६।।


२६६ रसजसनिधिः.।
सुविमल' तास्न' तथाश्ना्चिंकम्‌ ।. पातं लौहमये च महंनविधौ
चृणोकतञ् कतो दर्व्या वादरबह्िनातिखदुमा पाक" विदिला दले।
र्भाया लघु ढालयेत्‌ पटुरिय' पञ्चाखता पर्पट ख्याता चौदरष्टतान्विता
प्रतिदिन गच््ञाद्य वदडितः। नानावणगरहृश्यामरुचिसमसुटये
दुषटदुणामकादौ चछट्याः दोर्घातिसारे ज्वरभवकसिते रक्तपित्तं
येऽपि । ष्याणां चष्यराज्ञो बलोपलितहरा नेतल्तेतद"्ध्लो तुन्द्‌
दोप्स्िराभ्नि' पुनरपि नवक रोगिदे' करोति । ८(रमदल' रसस्य
दल" गन्धकादंमित्यर्धः। कसिते इति कासरोग ।

4260८222. 0027004},

प्रह ६0128 ° ऽप, 0 10128 ग प्लनलात, तक्न0 .


{0188 न 1एता1, -0116 ६08 ~ . ्ाल्ध, कात्‌ 1081 2 {612 त
९०ए&ः € ६0 ७6 गप्र96व . धच््ल्छालाः आ ष ऋता ठान {0
{070 ० 018९ 1006, =पए[1८} 18 162६ ॥0 06 75701106
17060 ०2. एष्णकपि, 70 {76 806 दफन 88 (282 शक
-4.06010102117601, ९181६व्‌ [प्ल 271 10द्, बऽ 060९
९पा-€8 &72.02111; २९61810 ४0 100, र गणा, १191111088, -8प्र्य,
९0९0, € प्शण088, 386 11 €व्]$ 8106, 210 €$ ९-प1369.368,

मर्ण पप ।

सूततास््रसुवणांणां प्रत्य क' सममानतः। टीला मेलयेत्‌


तत्र॒ गन्धक' सव्यैतुल्यकम्‌ ॥ सव्धै' विमर्दित' खख नि्न्द्र
कल्नलोकतम्‌। पपटीः कारयेद्‌ यत्नान्‌ नाख्ना महेशपपॐी ॥
सन्बेरोगविघातिका रसानां मौलिस'खिता। रसायनवरा सा हि
सिद्रभूदेवपूजिता ॥
266
` चतुधखण्डम्‌ । . २६७
141८570 040८८. ।

16 1081 6६९}, ग 0७८, 00006, 211त्‌ ०1 ; ४० =॥1,€


08105 ग ऽप]णा" ४76 ६0 06 ना006त। ६06 10 {00 ४ [9211
07 0190ुर 0फ्तल, प 60 28 †0 06 पिदा870 16 7160 > ण8ति,
{178 ©ा168 91] 8018 0 01862868.

विज्य-पपट |
गन्धका' द्वित' क्रत्वा भाव्य ङ्गरसेन तु सपधा वा तिधा
वापि पञ्चाच्छष्क' विचरण
येत्‌॥ चृणएयिलायसे पात्रे कत्रा बह्िगतः
सुधीः । दुत अष्करसे किष तत उद्धत्य ` शोषयेत्‌ ॥ तच्च गन्ध
पलच्खव' गन्धां शदपारदम्‌। सूता भस्मरौप्यच्च तदं खण
भस्मकम्‌ ॥ तदष॑ खतवैक्रान्त मौक्तिकाञ्च विनििपेत्‌। एकौक्षत्य
ततः सवं कुयात्‌ पपःटिकां शमाम्‌ ॥ लीदहपावं समरस' मर्दित
कच्जलोक्ततम्‌ । वदराङ्गारवह्निस्थं लौहपाल्न द्रवोकषतम्‌ ॥ मय द-
चन्द्रिकाकार' लिङ्ग वा यदि दृश्यते। आययो इश्यते सूतः
खरपाके न दृश्यते ॥ रदौ न सम्यग्‌ भङ्गः स्याग्मध्य भङ्कश रूप्यवत्‌ ।
खरे लघुभषैद भङ्गो रुच्तः सुच्छोऽरुणच्छविः ॥ खदुमध्यौ तथा
खाद्यौ खरस्तयाज्यो विषोपमः । च्वराव्याधिशताकौण' विश्ठ' दथा
पुरा इरः ॥ विदघौ रसराजेन्दर नाच््ना विजयपरपटो ॥ दुन्भारां
ग्रहणो हन्ति द्ःसाध्यां वहूवाधिकौम्‌ ॥ आमशूलमतोसार
सामञ्चंव सुदारुणम्‌ । श्रतिसार' षड्शोसि चय" च सपरिग्रहम्‌ ॥
ोधच्च कामलां पाण्ड` श्रोद्ानच्च जलोदरम्‌ । पक्तिशुलञ्चास्पिन्त'
वातरक्तं वमि क्रिमिम्‌ ॥ अ्रष्टादशविध कुष्ठं प्रमेहान्‌ विषमज्वरान्‌ ।
वातपिष्लकफोव्यांञ्च ज्वरान्‌ हन्ति सुदारुणान्‌ ॥ सेवकोऽस्या भवेदेव
26
र रसजलनिधिः ।
वपुषा निलः सुधोः । जोषेदु वषशतं ओमान वलौपलितवन्नितः ॥
प्रातः भुनक्ति सततः नियत' हिशुच्छां यस्तां. स विन्दति तुलां
कुसुमायुधस्य । श्रायुश्च दोधमनघ' वपुषः स्थिरत्व' हानि वतो पलि-
तयोरतुल' वलच्ख ॥
7 ८४ 041004८1.
1101 ४01४..8 ° प] प्रा, 0९21 एपा10€त (४1 116 1166
० 10110 ९9812, {0प्ाः 60188 0 फणललपाक, ६० ६0128 0 आणला,
076 #012* 9 &०1, ए 2 ६०४ = पक्षं 2०६0 (&81161, 16७९6 ६0
2831168), 8१1 1217 8, ६018. ग 06718 216 {0 06 "ल्त {06४2 ४0
{01 2 0189लुर 0५९ 11611 18 € ४0 06 {01810116 111६0
2 ु0धि02्र, 77 ६16 52116 पथ 28 (41252-10211108ध". 1175 16016111
©011,66 @1819.11 © 100 8६111, €0116 त्र€ ८ पाप्८य5, त181710608, `
10111518, 2961012, ]अ7त्‌९6, नाश, =श 19 1288, 65618 ०
211 80178, 716 &€ा1111४.

वजपपटो !
वज़ु' हेम रसस्तार मौक्तिक' ताम्रमश्कम्‌ । सब्मैतुल्यं न
गन्धे न क्रियते वजुपपटो ॥ अरद्टतस' निभा चषा पयंटींकुलभूषणा ।
सन्भरोगनिसूदनो जराशत्वयपवारिणौ ॥
59409", {494

व वप्रं 2 वत्‌, ०10, णदठपाक, 81९९४ [0689118


९०7], ४०त 71९2 ; 29 अप्प, व्वप््य 7० वप्रा #0 911 16
800%6-067्0116त €01007116त, >€ ६0 96 ०06 {026्ील€ः ६0 {01
४ (2211 ०८ ॥0190र 0 कपा, कपट 18 0 06 प्रछार्मधप९त्‌ 176६0 २
0021 70 106 8206 2. 28 .1982.-1)87गृ)801*. 11115 11661110
168 81] {116 01860868 871 16{४7.त8 8ल71117६$ 210 १६०४],
चतु्राऽध्याय्रः |
अथाग्निवंषम्याधिकार; |
अथागम्निवषम्यनिटानम्‌
५१,

(~^. 27६8 1४,


{11९४ व111 ज ४6 पाटल [ल्य.
(8/1, 1/1 111/11 11111111

मन्दम्तोन्छ।ऽग्र विषमः ममयंनि चतु्धिधः। क्रफपिन्ता


निलाधिक्धात्‌ चतुमाम्यास्णारराऽननः ॥ विषमो वातजान्‌ रोगान्‌
तच्छ: पि्तनिसिन्ततनान्‌ । करोत्यम्निम्तधा मन्दा विक्रार कपः
मन्भवाम्‌ ॥ ममा मसास्म रणिता माद्र सम्यग्‌ विपश्थमे। खम्पापि
नेव मन्दाग्ने विषमान्नंम्ते देशिनः। कडाचित्‌ प्त सम्यक्‌
कदाचिद न पश्चत्‌ ॥ सातातिमाताप्यामता सुगवः प्रस्य विपर्यतं।
तोश्णम्निरिति स विद्यात्‌ ममाम्मिः भ्रष्ठ -श्थत दौच्छामनिः
प्रवनां भग भस्छके एव कथ्यत |

1111, (1९५१1; [1१ [1 1] 1,1.41] 11144 |+ ।+ |+ भा} (लना


[= रठालपृद्पुटु 1 (कात पनन्त नतः मभ क कन्य |6
दय एषकछतत कर्ण पदाता) [ध्ो, तत्‌ प्त व तद्रा
0, त, 1817817 "11111401 पुण [च ६
५१०११८५८ 01 पष्ताक्न्त + {+ । [11१11 [षत ; रो वाणि)
01 त 1 त 1,

१११
२७० रसजनललनिधिः ।
77८णाइला९च्छइ 0 {16 ताोदल्छप्तिणट्‌ ९ ; 2070121 &६९688 ग थका
(1) @‰€5 1186 0 0250444८ छा =प्रका 9 =पा्कधापा्कि 10 ६6
त19ल्3्ण४ 116, त्‌ 9 स्वप्ता तआ ॥€ (जाताप्ठाणा 2 €
{11166 0081185 = शंषः = ४186 =10 = ०८५८८4८ == 07 ==7लणापि
0 {116 तदल ८०६. {116 षड [त =दा९€३ 86 0 ५1568568
तप्९ {0 1 80110118] ९6४९९88 9 {118 ; 1116 86601 {0 व156,868
तृप्ठ †0 & 200 गचा9] €९८३8 0 ष्मा, तात्‌ 16 धण्त र%९8
1186 {0 ५18९४868 वृप्€ #0 दा 2.0110गा9] €६८७७8 01 रण, 2 21]
४1686 {गा 108 ग 01680108 60६ ४116 इका 18 ४06 168,
(१8191, 10 118 6६९९8 ए९1७88, 18 08116 0॥८८५५०८.2 4१,

श्रोणं निदानम्‌ ।
अरत्यम्बपानाद्‌ विषमाश्नाच च ¦ संधारणात्‌ खप्रविपययाच्च 1
कालेऽपि साव्मम' लघु चापि भुक्तम्‌ अन्न न पाक भजतं नरस्य ॥
आमाजोणं' जरत्‌ पित्त विष्टब्धाजोणएमेव च । रसशेषक्षत' चैव
अजो" स्याच_ चतुर्विधम्‌ ॥
(८८6९5 0} (11441९5 {260

"1116 {01101112 216 18 (द्यऽ€8 0 1141ए65901, 116 18


वप९ {0 दप्द1688 01 ॥16 व1265102 167 :-- पाप 1 ०४५८७७१९
0४.०८ ण शाः (0; €, © तला 11) 0२८९७88 0 †116 वप्त
7604 प्71९त्‌ ६0 अक्र प"), पणस 9 100 > [्ध्पाभ' [05
21त्‌ 1 {एष्टा वृपशभार्नप्तं€ ( 866 8८ 19 ), प्ल ९४11३
01 ा{प्र८) 01 81660710 70 तथ 61116
17तो 968० 25 ° {णः [संणत्‌8, पा. कधा 00 त7दल्छपमा
तृप्र ६0 &78.* (पा012656व एषा ग 16 02716 19111 1188 10
7राप्८<प्ऽ) 01त200811702 01 11 (10 क 100 70 1116
80102९11 18 ४८९९6 0076 त1968प्0ा, (पश ५16 एपटश्<प्ज

270
चतुथखर्डम्‌ । २७१
01 ध1€ 116, प्नाप्‌ गाद चक्वा); एडम (३, © [0ताद्०-
011 2 वलत्‌ कक शकपाला८ल); पात ए-86818 (712 (€एन्व्‌
१ (6.00

आमाजीणं लक्षणम्‌ ।
तत्रामे गुरुतोत्‌ङक्षदटः शोथो गण्डाचिक्ूटगः । उह्धारश्च यथा
भुक्तमजोण
स्य प्रवत्तंते॥

90/29 (02015 ९7 00144796. ; --

| प्छक्फ71685 9 16 [04र, 1121868, उशत] [72 ग ६116 ९ 1८लस8


~ ४714 [पाण] ग ६1९6 €$€, लला त पात्‌ [दशद् {11€ 86
` {88६6 ?8 {16 {00 {र श]11८1 14012115 31} {116 8008८}, 100
प्वा2€€त्‌.

विदग्धाजौष्य ( जरत्‌धित्त ) लक्तम्‌ ।

विदग्धे अ्चमटण सुच्छाः पित्ताञ्च विविधा रुजः। उद्तारश्च


सधूभास्लः खं दो दाहश्च जायते ॥
94/1700700705 ¢ ९८140 72.176 ---
०1017९88, धाऽ, 1088 01 00136 गा511683 = एत 1ताऽ =8119)21)18
ता1€ {0 [गाणा , [एदल शा०द्रल्ना८ सतणृक्पोः पा गप) ५३३६९,
[067810{101, 211 उलासप1011 क [लत

विष्टम्भाजोग लक्षणम्‌ ।
विष्टम्भ शूलमाष्मान' विविधा वातवेदनाः । मलवाताप्रवन्ति्
स्त्म मोहांगपोडनम्‌ ॥ |
| 271
२७२ रसजलनिधि; ।

54/111/0६८1905 ८7 875८0178 41171704 :--

९0116, 1816०५९, 211 80४8 = शषा) 11 ४1€ 80101860, ५५७ 10


{11€ पलादि)1६ 0 शकष, €01186108्0171, 911 710-व18610्€ का
{पात्‌ 00 16 80102९10) 1088 गण €0ा18010प्र1688, 2004 ष्मा) 71
116 1110108,

रसशेषाजोण लकणम्‌ ।
[अ ¢

रसशेषेऽन्रविद घो हदयाश्दिगौरषे ।

9/00110८0025 07 2"250-560८211110 --

(16 6886166 0 1000 अला 18 ९216व =धा6 "१858 (©$€),


{€ 6168164 106 0६ 11718 ९0 $16 18 218101.106त 37६0 11०06,
211त्‌ {116 ४ प41268६64 38 ९2.116 ((1082-811652. 80 1018 2.8
11118 प107106816त 1917 0 06 &11$16 18 10४ 1265९ ४6 102४6०४
{6618 ४१ 81070 ६0 00८. पा दकडा7688 71) {€ 0601, =@1त [16011688
01 {116 1110098.

अथ विस्त्चिकादि निदानम्‌ ।

अजोण माम विष्टव्ध' विदग्धञ्च यदोरितम्‌। विस्च्यलसकौं


तस््माद्ववेच्वापि विलम्बिका ॥ दूचोभिरिव माव्राणि तुदन्‌
सन्तिष्ठतेऽनिलः यस्याजोणिनसा वैयविंसूचोति निगद्यत ॥ न तां
परिमिताषहारय लभन्ते विदितागमाः। मूटास्तामजितात्मानो
लभन्ते ऽणनलीलुपाः॥ मूच्छातिसारौ वमथुः पिपासा शूलो
श्वमोडं टन ज न्भदाहाः । ववण कम्मौ हदये रुज भवन्ति तस्यां
222
चतु्थंखण्डम्‌ । २७२
शिरसश्च मेदः ॥ कचिरानद्यतेऽत्यधे प्रताम्येत्‌ परिकरूजति । निरुचो
मारुतश्चैव कु्चावुणरि धावति ॥ वातवच्चौनिरोधख यस्यात्वर्थ'
भवेदपि! तस्यप््टादाम्छे ठष्णोद्रारौ च यस्य तु॥ दुष्टन्तु
सुक्ल कफमारुताभ्यां प्रवत्तते नो्॑मधञ्च यस्य । विलम्बिकां ता
अशदुधिकितस्यामाचक्तते शस्वविदः युराणाः ॥

51920 ८0125 0 000९7", ९८6,

० 1041द6ड0ा, 1९९60 19 200प्€) 97४,


(€ प1च6& {0१३
काए५ 1६6 60 एधान्‌, 81288८४
8103, 18180त्‌ 199, 2१ 108»
811 जारण पल्लव.

15/7४ (८०7९) ) ---

1) ‰8 ३६०86, 2 (ष््ंपत्‌), फएलालणल्यत्णफ 17 =6२८९६३, ९८९


1] ०ण्लाः 1116
{0 11265110; &1‰68 11856 ६0 1110110 5608107
06 10117602168 0
00९. 1111086 10 91€ 200०70६९ 1४
तदत 96 एणलम
115९1616 9 1601616 2116 0110 ४0
106 1९8
६००६९ स#1 ॥118 0186856 (€द८न्‌0४ ए {76000}.
161507 85 10 087171 0६ 00701
~ {15 १186886 816 &७०७६.11$ 11086
{लाः १६७76 916 216 £1*6९05.
0 0िडप्लप 81088 2 ९071861081165&, 86४९6
उडप
पपा एना 16861 111111
7 तप्लाला ग प्ल एतक्लाइ पणणोप्िणदः
{}€ 18708 87
7116 5 #८ शएत्‌नणला, शोतता०€88, =लाण108 10
0, अर्ल,
1116 {९€£, $ध प्1111, 86118801 0 1€8#, त;8०० पण्ड
|
290 कए २0 € 17608 भत्‌ {6 0९20.

4105000.

[8 १७९९३ 15 =४८९०फएकपल्व 11801 8६०1९166,


0151982 ५06 [प €पा ८०, ० 10086 178 8611868. एप्त 37 06

273

२५.
२७४ . रसजलनिधिः
7 0तृका1९)), {पि {71 0 पष्प 1४5 फक वृतप्ाप्फततऽ, {01९6 1४8लु† प)
211 ३.१6९९॥ 11५ 11९11. 1708४, 211त 1९94, €६९. छ ण्111द् १86 8006
{163 {0 7211111 उप्त [0 प्ी© आवृकना, 018611916 2 8001 त
प्रधा1€ 11 {113 0156856 78 60111016€]$ 5100006, 0110०64 0$
71186 पाड पात 06161109. 17116 {00 (धत्थ {8118 ६0 10106 18
फफ, प्‌) 07 00८, 871 कलण71718 ्07त1ए€8॥€त 81त =प्10९18796त 77
{€ प]0ए€' 16९6 ^ {16 8६071861.

(21101117 66001/.

17 ड व3९्३९, 100त्‌, एन पतष्व्‌ ` एह [रासा 8त्‌ इथङ्,


९8०६४ & प) 7 तठ), पौ (ल) 20801 1016 धष
९070प्श्तं 17 {€ पुण€ा' 09; ° 1116 501008९], 1118 18 2076 ~

8601018 {1197 3.188{६३.

अश्र प्रम्निवैषम्बचिकित्‌मा ।
नारोत्तोरेण संयुक्तं पिषेटौड स्बरो' त्वचम्‌ । आभां वा पायस
सिद' पिकैदत्यग्निशान्तये ॥ यत्‌किच्चिद्‌ गुर भेध्यच्च प्रेमकारि च
भषजम्‌ । तदत्यग्निहित' सन्ध भुक्ता प्रसखपन' दिवा ॥

(06 क 7९71/ 0 19८ ५९5८012 ‰€५,

31.17 1 ा्लाङ(फ प्रा&€ा 18 2068660


एर ६०119 00] पतता, 068116त का 07027 7111८, 1 ९£
पाति एव ण पतात, एज]ल्त्‌ ऋ) पराणतो)
1101} 210 आद्रा,
ऽ6"प€ ६९ 3206 [पा]00६€. 16 10110०९ "€
2180 एला 8]
९9 ४0086 शार्धछप०९, त्रिठा 018509६0; अर] {000 &0त [लऽ
28 08.08.108" 1791] 016 38 168 2 पलप ०, एप 2101118 1186
६0 [019९ : कत्‌ शृह्लुरेण 30 085 {176

2२८4
चतुथंखण्डम्‌ । २७५
सुडन्म्‌.हरजोणेऽपि भोज्यमस्योपकल्पयेत्‌। निरिन्धनोऽन्तर
लनृध्वा यथैनं न निपातयेत्‌ ॥
4 एवप्ला( आरढ का [कडा थृर@117 8110011 ८ 2110क७प
॥0 {४6 {000; €ष्ला [रलाण& ६८ [ल््ननाऽ 1681 38 ९01 लल्‌
01९6516 ; 7पल ६९, € तूटच्छलेगद्ठ ति 10 ॥176 80100200 णवत
ता प्र ४116 तुऽ 0 (0 ३पद्ठानल्तील०४8 ग {176 ९०४,
11 ४९ 70्ला९€ 98 आ्िलंलातः वपा 0 ६०तत्‌ 10 दता फार,
16४6170 दला) 10 {16 €} ० ६1८ [वपल

तताम वमन काथय विदग्धं नङ्गनः हितम्‌ ¦ विष्टवृघे सेदनः


शस्तं रसओेषे शयोत च ॥
1६ 18 वृल्छा०ा०1€ {0 एणा 77 वकद, ६0 8 179 01099412
17704; 10 {तला +€ 2006) [0 8्व0त्‌00 की18, हात्‌ 10 1981
1714 81660 77 तृक प्र्ा€ 770 1वइतड)1€5,
19.

अन्न विरग्ध हि नस्स्य शोघ्रः शौताम्बना वै परिपाकमेति,


तत्‌ तस्य त्ये न निदन्ति पित्तमाक्तं दिभावाच्च नयत्यधस्तात्‌ ।
{०० ए प््लील्व्‌ 0 कार्ल [ला0ा€ {€ [मनाला 183 तत्‌,
10105" तपा ९] 16 तदल्शल्त्‌ र दापो 7 दनाः धिः व्नत्‌
16, 11161, 0 1४8 ९0011688, 4१०८७ शफरः नि 7४0 श्ार८]1
{167 पऽ 10 ‰ 80 ग वा ९908016 ग 10112 १००2108.
(1४ 38 धणलर्ल0ा6 १९७7००1९) 70 कं तष्ट्तवातनो
2, ६0 तलः 601
प2{©ा 07; प्त € क $111119 €186९.)

विष्व खं दन" पथ्य' पेयच्च लवणोदकम्‌ । रसरेषे दिवाखधो


लद्धन' वातवल्न
नम्‌ ॥
1 01580त118111712 11 15 (८७78016 0 {01111 {€ शवला
211 ६० तापाद्‌ 8817106 कर्थः. =111 1288-811688 10712, ६16 10116०६

275
२७६ रप्षजलनिधिः ।
211९ € शील --उश्युण्टु 17 प पधणा€, ह्ण, कणत 8६8१०६६
४८ 8, [)1:,0€ 1079{८८1€त ताप ताक्पष् 0४5 का 17.

अग्निमान्द्यादौ रसप्रथोगः ¦
आदित्यरसः ।

दरदश्च विष' गन्ध' तिकदु लिफला समम्‌! जातीफल" लवङ््


लवणानि च पञ्च वै॥ सव्यैमेतत्‌ कषत" चण मस्ञयोगेन सप्तधा ।
भावयित्वा वटौ आख गुज्ञाद प्रमिता वुधैः॥ रसौ छ्यादित्य-
स'न्नोऽयमजौोण क्षयकारक: ¦! सुक्तामातर' पाथयति जटरानलदोपनः ॥
7८८7-0 20642८८ ६८10€ ०} 14745८1022, ९८
4 2८८/८ 705८५.

एतष्य पृप्मणीप्रिह ग लोापक्छणः, 86०66 इपएएपाः प्रत्य)


11011919. 19.४100218, [8प्र109, 211 16 0१6 82.1४8 876 ६0 06 ("प0०6
४०६९८४९ {णात अ्ए]त०४७्व्‌ ४0 009 एषा2) 107 8९प्ला) ्रि10168, +
30116 8071" १९९९८०1९ 7166, 9115 916 धौला ४0 € 0866, 7811
2. 290४, 69९0. 798 06606 ९6पा68 10६6० त 10662868
116 10{6्शषछ ण 16 4968० 6०५.

"वड्‌ बान रसः ।

श दसूतस्य कर्षेक' गन्धक' तत्सम मतम्‌ । पिष्यलौ पञ्चलवणः


मरिच फलवयम्‌ ॥ क्षारतरय' खम' सव्यै' चुणं' कत्वा प्रयतः ।
नियु ण्ड्याश्च द्वैणव भावयेदिनमेकतः॥ वडवानलन माय'
मन्दाम्निञ्च विनाशयेत्‌ ।
276
चतु्थैखण्डम्‌ । | २.७७
0 ८1*८1 0८111८7८ „(5८

0१16 ६018, 68.011; ० 1९" 87त्‌ अपा]प 816 ० € प्व


10011167 ६0 {तान 2 9]}2]1 01 014८ 10५0एव€४, 1) काला 18
८0 6 1013९व 0716 1018 ,€.€}, ८ € {गाणा0६ 5--
10011, 09] काश्च, पाका 1८708, 11101818. 16 ५0166
3888, (2. षष्र् 7) धानो[र5९.19, धत 0019), -+11 0686
४6 ४0 06 पात्‌ (दलाल पत्‌ उप ष्लल्व्‌ 10 08४2" {णा 0116
तर्फ (ण ४16 ]प्८€रण पाद्काणता. ताड ४८ पला ४० 06 19846,
016 1.६ 111 (6121४, €]. {1718 1116ल्त्‌ाल1€ ९पा'€5 € 1688
21 116 61681112 1९४४.

हताशन रसः ।
गन्धं शटङ्णं कीक' विषमतर तिभागिकम्‌। अष्टभागन्तु मरिचः
जग्धराम्मोमदि त' दिनम्‌ ॥ तद्‌वटौ' सुदमानेन क्षल्ारदरेए प्रयोजयेत्‌ ।
भुलारोचकश्मषु विसव्यामभग्निमान्दयके ॥ अजोणं सत्रिपातादीं
शैत्यं जाद्यं शरिरोगदे ।
त्र (7८050410 145८.
(01९ [श्च 62011, 0 प्राणपाः, 106८ 81 00185, {1160 10818
0 29601116, 26 € 08168 0६ 0थतल]72 270 ६0 € पत्तं
{08 €प्ालः, {0 0716 १8४, 111 11761९6, त 0206 1010 0118,
{१0 1248 10 61४ 6४०. 4 66010109प्रा0604, एला {प ९6
४11 1016. 11018 10661616 168 00116; रदा"01 ६0 160०0,
21118, 0110162, 17त1686्0प, तप111688 ग ५6 51068४६ 0४
814 21110618 171 {16 भा.

श्रजोण कण्टका रसः ।


¢

शङ्धसूत" विषं गन्ध समं सन्ध" विचुणयेत्‌। मरिच" सव्मैतुल्यांशं


277
२७८ रसजलनिधिः ।
कण्टकाय्यीः फलद्रवैः ॥ मह्‌ येद्‌ भावयेत्‌ सव्धभेकवि"शति-
वारकम्‌ । विशुच्ां वटिकां खादेद्‌ सन्धाजौणप्रणान्तये।
अजोग'कण्टकः सोऽय' रसो हन्ति विसूचिकाम्‌ ॥ बारिण
तिलपरएध्रलयं सूल' पिष्टा पिवेदनु 1
+ ८1076-6117416॥ १5८4८.

()116 1717, &€ु. 0 एलो, अप्र[पार पात्‌ 8९०11६९; 221 ४16९


{8113 0 1118116} 276 {0 € एपा०0९्व्‌ 1006४10€" 8० उए०३€०४6व 10
1211९212, {0}" {प 66016 068, =पपी {€ प्ा८८ ग वाध.
[सि118 धार प्ल) {0 06 18.06 {766 द्ला18 111 एलं ९1६, ९9८]1. 111;
1110तू1ला16 (ताः 211 उन8 न 11त1968॥107 तात्‌ सौल 7008
त {11878 घण, 0९810 सा्िप पलः, २06 {0 06 (वरटा) तला धव्न11718ह
{116 1611116. |

र{मर्तण रसः|

पारदाखतलवङ्गगन्धकः भागयुग्मसरिचेन मिखितम्‌। जति.


काफलमथादंभागिकम्‌ तिन्तिङोफलरसेन महितम्‌ ॥ मासमात्रमनु-
पानयोगतः सद्य एव जठराग्निदोपनः। संग्रहग्रहणिकुम्भकाणक
सामवातखरदटूषणए' जयेत्‌ ॥ वद्िमान्द्पदणवक्त्‌ नाश्नो मवा
इव विश्एुतो रसः।
71.014 0८/7८ 7८18८.

()11€ 0, ©९[, 0 70ल लार, १001160९, 19.५2.18. 3110 110 पा,


. {70 12113 ग पाद्मपटाच) दत [म & [षि ग 19.012 ॐ {0
13५ प्ण०ल्व्‌ (टला सण +€ पा ग छ0ट्ला शाप्त,
पाव 1146 110 1118, अ ९ 18605 177 भ61101, ९8८]. 4 (८2.11160४,

278
चतुथंखण्डम्‌ । २७९.
10 < वष्लतह्त्‌ पफ प्रो कर्टालला८त {6 1८ लतापणिषणरषः
८०वाव0ाा ०[ 16 ततः, 1116 पाह्त्‌लाठ लफट दाषवत्पं तई 107
81871017, पपातताए, (णत [एतास 0.

अम्निसदयाय रमः |

रसेन्टरगन्धौ स. टङ्कसन समः विषः योज्यसिद चतिभागम्‌ |


वीपद्‌ गहा विह नत्रभा् मरिचिमल्ाष्टगुणः प्रदेयम्‌ ॥ सुपक
जम्बोररमेन ध्रः मिद्रो भवेदग्निसद्वाय एषः विसूचिकाजीण
समो रणन्त' टद्य!ट्दिव्ल'
यदणौ गरे च ॥ |

--1८010150101 04/01 ०१८५९८५.

(2116 (तन्‌, 68८11, (| 10 छा, स्नाता, १7त [ताश्च ; तन्त कवह,


९९4, ग वट्छाप८, =(८तप्फनंहल |], वप्त ८तप्टा-गृा6। |, पव्‌ लटा एषा
01 111911टौत, ४76 ६0 € नास्त (जलाल प्त {1/6 -पा९८ ^ 111६
11116 ना15, तात्‌ 10:44 11010 91115, अंत एतनह [1 पा, ९८.
118 पपलतालााह ८प्ा'८ €1101 नच, 10 तटठडपंता), पातु जातात.

समदहाग्निकारक रसः ।

शुद॒सूत दिघा गन्ध गन्धतुल्य्॒ टङ्कणम्‌ । फलत्रय' यवन्नार'


व्योष पञ्च पटूनि च ॥ दादशेतानि सव्वाणि रसतुलानि योजयेत्‌ ।
संमद्य -सप्धा सत्यै" भावयेदाद्रेकद्रवैः ॥ संशोष्य चूर्णयित्वा तु
भक्तयेदाद्रंकाम्बना। शणमात्र' वयो वोच्छ नानाजेोरैप्रशान्तये ॥
महाग्निकारको रसस्तेजसा कालभास्करः ॥
अग्निमान्दमभवान्‌ रोगाब्द्ोध पाण्डमय' जयेत्‌ । दुणाम- -
279
चतुथंखर्डम्‌ । २७९.
+ € वृल्लावत्त्‌ फणा पोता कर्लललाट्त {0 पठ लतपफृष्ापमौपए^
९कातकक 01 € व0डः, 11116 फल्वालंप्ल लफट छापा ज 1019
8181771, हव्य, तपात्‌ [आतादल्छप्रेता.

अगिनिसदहाय रसः|

रसन्ट्रगन्धौ स टद्खप्न सम विषः योन्यमिर तिभागम्‌।


काप गहमविष नतरभार्गीा सरिचमताष्टगुण' प्रदेयम्‌ ॥ सुपक्र
जम्बोररसेन घ्रष्टः मिदर भवेदग्निसहय एषः विसूचिकाजौण
समोरणान्त' टश्य!टृदिवह्न' यष्टणीगरे च ॥

1८0 1116/१0 ८4/61. 1*(15 0"


| 1 ौ ।, +

(116€ (051, ०८], 0[ 101 लल्ााक, तापाः, ३१ब्‌ तकाव ; पत {0४5,


९११९1, 0 १९०११६५, ८तक8]16|], चात्‌ ९एता1८1-४]16] 1, धाव्‌ ल९]1 {2911
0 111871लीत, ४२८ ६0० € 1प00न्व्‌ {0द्लनाला पप (16 [प्ट ल 1106
{1196 [ा165, 2761 111\व€ 11110 1118, शरः वतल्प्ंइ 111 हं], ९८.
[11६ फलता) ला108 ८11017४, 1141 दठडधंता), पकात्‌ कानपीातता11.

सदाग्निकारक रसः|

शु सूत इघा गन्धः गन्तुल्यच्च टरङ्णम्‌ । फलत्रय' यवन्नार'


व्योष" पञ्च पटूनि च ॥ द्वादशैतानि सव्वैणि रसतुलयानि योजयेत्‌ ।
मंम सप्तधा सन्ध भावयेदादेकाद्रवैः॥ संशोष्य चूणयित्वा तु
मन्तयेदाद्रेकोाम्बना। शाणमात' वयो वोच्छ नानाजोकछप्रणान्तये ॥
महाग्निकारको रसस्तेजसा कालभास्करः ॥
अग्निमान्द््रभवान्‌ रोगाच्छोध' पार्डामय' जयेत्‌ । दुणाम- `
279
र्ट रसजसनिधिः ।

ग्रहणोसामरोगान्‌ हन्ति न संणयः ॥ वथष्टाहारचष्टस्य नास्तान्र


नियमः कचित्‌ ।
(८4111 (41८1८420 ।(५८.
(2110 [४6 01 लाप्राःए, 140 [0(+ (| सपा, (१४५ |+
एण) पात्‌ ०0 कष, वालो; त प्रतिातमृत्" परा 1.4,
(वृत्रा,
४1101 116 0४6 इःष्‌8 16 {0 ५ का ल्त [{0ट्न्पान), आध 11111"
{6 10)
008 एवा ताः इतण्ला प्रपा, ऋता प्त ऋतल्ल 01 11141.
116 0्णपपजाात्‌ 18 ला ५0 [९ पलप तत्‌ [त तृलम््‌,
1११८.)
(760 ० कयो, 10 06 पपरा सनौ 11104" 111५८. (11116
श९वाला1९ वपा ध्‌] §तार्नइ त 1 तूशल्लता), ५५] 01, 3/1,
91,7 11117
11168, 5 तुोवपयतात्छ" त [ताड सात.

पाशपत रम्‌; ।

शद्सूतं दधा गन्ध त्रिभागः तौच्यभस्बकम्‌ । त्रिभि; मम


विषं देयं चित्रकक्राथभावितम्‌ ॥ धत्त'वीजस्य भस्मापि दाति्रा्धाग-
संयुतम्‌ । कट॒त्य' विभाग स्यान्नवा च तत्समम्‌ ॥ जातीौफन
तथा कोषमदमागः नियोजयेत्‌ । तथाङः लवणः प्च
स्‌छयरकेगर्डतिन्तिडो ॥ मयुरा्वल्ज्तारः तत्र दाद्‌ विचक्षणाः |
हरोतकौ' यवक्तार' सर्जिकां दि्जौरकम्‌ ॥ टंकण' सूसतुरपश्च
भन््रयोगेन मह्‌येत्‌। भोजनान्ते प्रयक्घव्यो गुख्ाफलप्रमागत;

रसः पाशुपतो नौम सद्यः प्रत्ययकारकः। दीपनः पाचनं
हव्यः मद्यो $न्ति विसूचिकाम्‌ ॥ ताननमुनौरनेनँव उदरामयमाभन ।
मोचरसेनातिसार' ग्रहण" तक्रक्न्धद्चैः ॥ मावच नकणाशुर्हौयुतः
शृल विनागयेत्‌। अर्ण इन्ति च तक्र पिष्पश्धा कफरोगकम्‌

वातरोग निहन्ता शरटौमावक्व'लान्वितः। गक राधाग्योरन
पित्तरोग निहन्तायम्‌ ॥
280
चतु्थसवर्डम्‌ । २८१
-८"500211.10 1८४8.

(206 शा र लापा", {0 098 न ऽप [पा 11166 08118


01 866], 27त अड {02118 0 2601116 276 0 76 -ण56त। ६0इलपालयः
210 81016८6 ६0 0112212 ऋध) 16 १८८छछत) = 10018
11४. {1116 600 ु00पाणत्‌ 18 धल ४0 06 प्रप्त ४ ॥16
1011012 -
{1111८४-0 02108 07 2181168 ग 8९९व्‌$ ° त]178{01-87 11168
09.78 ता प्रच्छ, ६1166 08168 ग 1४128; [1166 [2008 0६ ९2
12811 2 [097 त 1801189, 11811 8 1221६ ग 12८0810. 1817 8 7021
07 0211८102 18.78) 1221 3 1216, 6201, र 16 21121168 101*6}0:४"€व्‌
17001 शपा) कलु, ला त्‌2, प्त, 2121118 ८९४, 28111119; 9.10
011 [0४1 68€], 0 1186 धास, 10 ए 2६811018, =82" ]15112/12, 1117 शा,
1९017“ 211त्‌ 1018, ^+1] ६1646 %6© 0 06 10ए6व {00९06 का ध्र 11116
111९6) वात 17186 11160 118, नगा© 101 711 शल!2116, ९५1), 0 0
{श्ल पला" 1160]. वपऽ ल्वालणठ लष्ठ 0४ त [त्नः
10651101) 57 नोल, 11 18 ६0 06 कव्प्ला पप्रौ {116 [पा0€
11111821, त) 1ातवृ्-100 ; सापि =प्ी6 €दपवक्प्नेता त नपनृप्राणो 7111
तातन" 1161 ; (11) प्ली) [र 811 70लद-2]1 111 छापा ; भा
सरण ९]1012-5्‌६, [फणो, 27त शापं 7) ८न12 ; पपी [पलि
11011] 7) [0116 ; ऋत ए0709)1 71 वा४९४६९७ वाट ६0 द्िषीत ; क्री
9 वात्‌ उप्पल] अ 11) वा608508 वट 10 का ९८९४४
पका ; धात्‌ ऋः आाह्धण णावृ [पं९्८ ग कषणा 11 व5९00868 तृप्त ६0 त
{41011 0111] €+८९८88 0 क्तो. (15 पल्वाता1€ 116760568 8} 100116
1116 ]0 ©" 1 050, पात्‌ लालः लत एला वलस,

अररूतकल्प रस, |

शरुधी पारदगन्धौ च समानो कल्जलौक्षतौ । तयोरदं' विष" शु


ततृसमं टङ्कण' भवेत्‌ ॥ अष्कराजद्रवै भाव्य विदिन' यत्नतः पुनः।
281
र्र्‌ रसजलनिधिः ।

सुहप्रमाणा वटिका कर्तव्या भिषजां बरैः॥ वटोहय' रेत्‌


शलमग्निमान्द्य' दारुणम्‌ । अजोण' च जयत्या धातुपु्ि
करोति च ॥ अमृतकल्यनामायः रसो नानार्जापहः । अनुपान
विशेषेण सम्यगगुणकरो भवेत्‌ ॥

1111८144 4 246.

परतप वृत्तिं ० छाछ कत्‌ उप] 077 216 0 06 11006


४00610९४ ६० {01 २ [थ्या ० ष्लर ए0कवलय, पाध =एल 18 0
2 701२6 9९01116 2०त 0018९, 0९} €तृ्] 71 00४ ६0 पलाला४.
4 ]] {68९ 96 {0 € 7प00ल्त्‌ ॥09ल्ल. अत अत016916व्‌ ६० 0018 पदा &/,
{07 ६1166 १४९३, 1४0 1116 [पा९€ 0 00109212. 21118 2९
{1611 ६0 [© 19846, #प0 208 771 थद 1, ७९]. (78 11९व101116
(ग1"€ @011८, वापा1688 0१ 16 0108112 1001; 171८7, €६९.
पप्र])
{1 ६दद्रला प्रपा आाप्प06 2द८का ला.

सुधासिन्ध, रसः ।

त्रिकटुं विफला चैव विष' लवणपञ्चकम्‌ । च्तारत्रय' रसो गन्धो


प्रत्यकं समभागिकम्‌॥ सलिलेन वटो काथ्या गुच््लामात्रा
मनोषिभिः। मक्तयेद्‌ बटिकामेकां लवङ्गः पञ्चभिः सदह ॥ चधालिग्धु
रसो नाम सूथ्यण निशितः पुरा। अमवात' तथा गुल्म ग्रहो
मग्लपित्तकम्‌ ॥ अन्दागिनि' नाशयत्याशु वन्नमिन्द्राशनिर्यथा ।
॥ < ८.5111027/ 2८5८4,

{४१४०४ वपाप्रिप्त<उ = नरण्ा, धन) 7000116, {16 ४6


€]ट, #11€ 1166 [४०.28, 10क.दा४, 816 अप्रा प्ा" 326 ८0 6 0786

282
चतु्॑खस्डम्‌ २८२
1" ९1011 (त. ६11 1114व€ 11116 11118, 0116 1८ 11 लए
11118 (176्वाल16 7४ {0 ५ दलो प्रा ४ लप ९०1४
छ पणत्‌ (४८५ [परमाण [| पाष्टः ालपााद्धा))
पत्म) पपा [द] ६८ वपल ५ 06 ताद्ल्डघ्ाद्ध

भक्षविषाक्त रसः|

चिका रसगन्धौ च हरितान्‌ मनःश्ि्ता। तिद दन्तो


ह' चिव्कञ्च महौषधम्‌ ॥ पिप्य सरिच' पथ्या यसानेो
रकाम्‌ । रामटः कटका चैव सैन्धवः साजमोदकम्‌ ॥
ल' यवन्नार' समभाग' विचृणंयेत्‌। भादरं कस्य रसेनैव
प्राः स्वरसेन च ॥ स्ुथावत्त ग्सेनैव तुलस्याः स्यरसेम च ।
'ावयेदंयः खल्लपाते च नि्ल्ते। पैषयिल्ला वरो" खादेद्‌
तप्रमाणतः ॥ भक्तोत्तरोये वह्ुभोजनान्ते मरहम ॒र्वाच्छति
नि। आम्रानुवन्धे च चिराग्निमान्य विड विग्रह
7नुबन्ध ॥ शोधोदरे चाशेंगरेऽप्यजोरं शूले तिदोषप्रभषे ज्वरे
स्तो रसो भक्तविपाकस'ज्ञः सुख' विपाक्याशु निरस्य कोम्‌ ॥

0 1८८८८४८4 ०१५5१

६] तप्रया ग (€गृलाः [कष्ठ


दन्य) शप्रारप्ा)
11; 1621081, =न्1011४, वद्मा, पाड,
1008 07 यप्र,
, एषणा, कनल तपतत, =[धफल, ए]प्लुतर्‌ 11181
[दासा 1700-६ शपमाात्वृदः 1१.निक्ष 211 वफ.
)© 11112६९८ ८०टलणालम, शपात्‌ आल्८ाल्त्‌ ८0 1 कप ता" 01166
{11 1116 11८68 ९४५८] 0 भृ7€ 10] 17 (11४ :--
»€ा', 1@‰९६ 1 117 चावां, पध) तात्‌ प्रा]2811. ता]

288
चतुयेखण्डम्‌ २८५
((1)20/1(0227"1
1८ ११८४७८४

[24९] पपक्ष ज ८. टाला, ८०70८, आ] पा, 90


02110118 816 ६0 96 11006त ध0दलीला क #16€ [८९ ० 02. 1द्लान्‌,
811 6016९८16 ॥० 19 ९218“ {01 011८6, 68.८[1; {1 ॥0£ 11९68 2
1689४९8 छा [वङधाातिं वात्‌ काकटप्ाता. 11115 6 कीला ५0 06 ९१6,
0116 1धथप्ं 71 शलदा (ष्टी. 16 ० {०णाः 601९ 1111४) ४ व४४,
118 06 ¢$€॥1 ४0 > ]प्<प४, ४ 16 भद्ट्०णष् 1८ 9 201
216. 116 पल्वलं 0पा'छ भ€्थ्वा1685 07 1116 त1068
ए 0684,

उधाल्षानन रसः |

्ञारदय' शिव' गन्ध' पञ्चकोलसम' समम्‌ । सन्वतुख्या जयी


देया तदं शिग्र वल्कलम्‌ ॥ एतत्‌ सव्वै' जयाशिग्र वह्निमावीवजं
रसैः। भावयेत्‌ वरिदिन' घम्म ततो लघु पुटे पेत्‌ ॥ भावयेत्‌
सप्तधा चाद्र
द्रव ज्वालानलो भवेत्‌ । पाचनो दौोपनो इहब्यश्रोदरामय.
नाशनः ॥

1041144111
(0 2८500.

प्र्‌ 9 79, ९८, ण इथ 1४, ग्यात्‌ 1९९४ ६821*2, 0106 ए,


020}), 0 11८ =त्‌ अप्पा, 270 ©6-7601 9 6४0, गा
11107087; 10018 ° 10100817, 08.5४, 100४8 0 (्प्रव्न्‌र४, 2.24
शापा ; {0 [05 0 168 १९8 ° 902" ; भात्‌ +क0 एषा
0241} 07 आद्य -01] 11686 916 {0 96 1015604 1026016, 2०4
1016016 ४0 [04/07 =ता-66 प्र्०8, न्ध्या, ऋ ४16 [प९८
0. १६५०९४० ० €2९}1 ग ४116 {9110171 :--10०१७8 0 00978.)
09/7६ 0 801@्प, ८००0६ ग लप्र ८४, 211 1699१७8 97 01171197812.
(06 60000 14 ०८ ४0 06 6०६९4 एर कश्द्ु्पएणमण, 290 प्ल)

289
२६४ रसजलनिधिः ।
ला ए]त्यल्त्‌ ६५७ [द पणाके [01 उदण्ला निण्रलः, पप्रा ल ।प्ं५८.
(15 ाद्ताल्ा९ लताः ५1] इन त ताऽ९०६९७ री्टिपाष्ट {€ वगा.
11 76 ताश्छ्लतिाद, 11८८८ 0 211८६८९६ पात्‌ एलारदील४ 10 ६1८
1९211.

वह्भिप्रदोपल श्सः |

साद कं रखेन्दरस्य गन्धकस्य तत्रैव च । विष कार्ष रयं दद्यात्‌


मव्वेतुल्य' मगोचकम्‌ । दग्धशङ्ञ्च तततुर्ख' पञ्च कर्षाणि नागरात्‌ ।
मजि कारमटठकणा-सिन्धुमोवच्चलः विडम्‌ ॥ सासुद्रमौदिदश्चौक
भावेन्‌ निम्बकद्रवैः। क्रणानुसदन' शूल' ग्रहणोमग्तपिन्तकम्‌ ।
सत्वर नाश्येदेव रसौ बह्लिप्ररोप्रनः ॥

60417 [7५८10114 2541.

(2116 क्तु 8 [ष्मा {0197 वला) ग ल८प्ा$ आत इताः ;


11166 ६0198 ° 8607116, 575 †0198, 08९1, ग प्ाद्म९19 त पापा
९०1९)-81€]], ४९ ६0198 न शातं, श्तं का 1019“ च्च्य,
3811 [801*9, 11111घ, [110}11, 061 -32.16, =ऽनाप81"18]2 01{, 0119,
६8], 868-59.1#, 8171 7116 876 0 96 0016व {0 ना€ अप्16९/6व्‌
॥0 0192712“ भा] 16101 ]पा९७ ॐअ०व 19246 100 11118. (18
76016106 (पछ शमा, 21012018; ९0116, ४० 5 प11०685 ग
116 01268 162.

लवङगदि रसः ।

शवङ्गजातोफलघान्यकरुष्ट' जोरदय' त्र.घणतं फलच्च ! एलाल्च'


गङ्वरटसुस्तं वचाजमोदा विडसैन्धवञ्च ॥ तदङ्क पारदगन्धकाभः
लौदव्च तुल्यः सुविच्‌णय सव्धैम्‌। ` तच्रागवल्लोदलतोयपिष्ट
286
चतुथंखर्डम्‌ । २८७
वज्ञप्रमाणा' वटिकाच्च क्रत्वा ॥ प्रातविंदध्यादपि चोष्णतोधैरिय
निहन्याद्‌ ग्रदणोविकारम्‌ । आमानुवन्ध' सरुज' प्रवा" ज्वर
तथा श्चे्भव' सशूलम्‌ ॥ कुष्ठास्तपित्त' प्रवल' समोर' मन्दान
कोष्ठगतच्च वातम्‌ । रसो लवद्गादयो वसुप्रणोतस्तथा सवात विनि-
हन्ति शोघ्रम्‌ ॥ |
2.484.110. 2*45८.
{पष्‌ वृपद्णाप्ि९ 0 1धप्ाडच 1010019, त10ा1^ [६1811185
1661*87, [017 166) न्प्ल, तल ध्24 ©12, छपा, 009,
एषा (00फानशाल्‌], प्राप) 04604 =शा2411, 1119 39114 811 0ल६-
शध ; प्लाठपाक, शोः शात्‌ पतय, (०्णणि०6त्‌ 7) त्वप
([प्पा{7068, व्व] ६0 १1] (6 11016€तालाो8 1011) 18981129 {0 1.0९
9]{, लकाण0िाल्त्‌ ; शात्‌ 170), द्द त वप्र 10 91] 11086
1. [4एप्प 10 17६1१), लका 01९त) 776 #0 06 पा 00€्त्‌ ५०द्ल्धाल'
1111 {11 [धा८८ ^ [06८] [€०४८३. [|] 916 तालो 10 € 19846)
11166 74211+ 11 भरल शा €ल]), ६0 0८ कषदलाा 1111 1001 {ला पपि18
71601611€ ला" छात), प एरला¶लन्, दिष्टाः, 00130, त९ {0 1
९५८९९७४ 0 12112, 16008, 0 ]ध्कृा) लवर11688 11€ (00कल'
0{ ५12680107, त परप्प]ला९€6.

मज्नसागादि रसः ।

मज्जसारो लवङ्गञ्च पिप्पलो सिन्धुकाखतम्‌ । शुर्टो घुस्तरवोजंच


दरद' ट गण" तथा ॥ सम सव्यै' समाद्ृत्य जमभास्भसा विमह येत्‌ ।
वल्ञमाना वटो काया चाग्निमान्दयप्रशान्तये ॥
प्रद]
5 7८ १,८5८,

{*पपलप वप्न्माप्निट र [व 19९21192, ए004; 10९8०1६,

287
रद्द गसजलनिधिः ।
2९201111.९, €) (प, 86९05 ^ तापर, द्रापः, दात्‌ [ती्रद शा
10 ५ 7प०एष्त्‌ (वडिलालाः ऋ [1८० पात्‌ क्दव [10 111,
{11.९८ एष्टा18 1 पलद्रा) व्दष्णौ. 5 ान्ताप्ााल (ा८् वा 6
01 {€ ५1९6818 17४.

शङ्क र रसः । मष्टाशङ्क शवर रमः ।


दग्धशङ्गस्य च.ष' हि तथा लवणपश्चकम्‌ । विश्विकाक्षारकंगरैव
कटुकत्रयभेव च॥ तथैव हिगुकं श्राष्रः विषगन्धकथारदम्‌ !
अपामागेस्य वहश्च कायैलिम्पाकजरसैः ं ॥ भावयेत्‌ मव्येचगा
तदस्लरवगे विशेषतः । यावत्‌ तदख्लतां याति गुड़.गप्छररूपित्ै ।
सदयो बह्किकरा चैव भस्मकश्च नियच्छति । भुक्षाकरठन्मु लस्यान्त
्राटे्च गुड़कामिमाम्‌ ॥ ततक्षाल्नारयत्याण मन्ध वि.
नाशिनो । ज्वर" गलप पाण्ड.रोग कुष्ट" शून प्रमेशकम्‌ ॥ वात्र
महागोयः वातपित्तकफानपि। न्न्िनः द्यत गौप्तः तुनक'
वह्िना यथा ॥ - दुनौमारिग्यच्चाश गमो गवेष्लरो स्मतः ॥
लौष्टवङ््युतो सीऽय' मष्दाङ्क खरः स्म्‌तः। प्रभाति कौष्यतोयानु-
पानमेव प्रशस्यते ॥

90८21
€.८1
1८८42. 2*(14८ (1 १7/14 11111111. 17

पिप वप्ता ता पा कताना नना, 1 ९ पल,


211६४11 कत्कोष्धिषन्त्‌ को [तनर्‌ वात्‌, प्तय, [ह्म
60111६6, पलप, स्थात्‌ सघष, आ ए [त [कदत्नु {न्कल
पात्‌ कपल्लत्व ५ पिपा ऋतौ होल (पाष को वन 1
[ल्एठछ ० पृण, 1 1 दोदरी तत्‌ आदा [10४५ {11९५
क पा८ 211 [धकप् (५८५ ]६ 301, ५] 1, 7 आना ५ ४/५ 4 ६४,
प्र (6 तकापृतयापत्‌ सता) ८०६८ [कानन दा ज (न]।,

2⁄४
चतुथंखर्डम्‌ । रे
(18 16606 18 69]1€्व्‌ (भश 82111168
कशा. 18827, 14
110 27 रं 26 10156त्‌ 71४1 1४. 11686 10616768 816 {0 06 {चप
10 प€ 0110 का) > [ध्प्€ ग प्लुत फलाः, (पट दपा+€
पर60]11688 0 1116 01680 11९» एलका" 1416800, 16षला,
71118, 90670187 16{0108, ©011९, 80€118.{011*62., 01168) €. £+रल)
810 प्रपश्य ]]$ 16 1168] 8 त16516त पप्य 0 ०060108
{1118 71601676.

महाश ख रसः|

पद्पच्चकहि'गुण््चिच्चाभसितव्योषवलोष्वराखतानि!। शिखि
ैखरिकास््लणप्प्रप्टगभाव्यानि यथास््तां व्रजन्ति ॥ महाशङ्करसः
ख्यातो भोजनान्तं निषेवयेत्‌। कशानुदोपनो इन्ति महा्शौग्रहणो-
सुरखान्‌ ॥
1701 45001.20८ 7-4054.

09116119], 1117) एप्राना६ ९0101-811611, 8068 ग ४6


087 {82.417 , तल्प) पापा, लाटा, 2.7 86011४6,
81*6 {0 6 101156 {06116 2 8प 16९४९ ६0 011 (पका. फ†1 16
८५०९४०1 ग 0008 रग लाप {8. पा९€ ग 1९४68 त 20211108,
प्९€ ग 116 71127812 ( 866 296 301, %०|. 1 ), 57त्‌ 160
11५९, 170 श] 8 शफ 88 {0 719€ 06 ©0ा10कपातव्‌ इ 71) ४४७९.
९1118 € पला ६0 06 71806. 11118 16016116 (ु्€]) € 1068)
1.68 [1168 21 @1.2129.111) 216 1116169868 70 लाः 41668101. |

सन्दोपन रसः ।

कणाभरूल' वह निदन्तो पारद' गन्धक' कणा । विक्लार' पश्चलवग्‌


मरिच' नागर' विषम्‌ ॥ अजमोदाखता दहि'गु क्षारः तिन्तिड्कीा-
2689
२७
२९० रसजललनिधिः !

भवम्‌। सच समभागन्तु दिगुण' शङ्कभस्मकम्‌ ॥ अस्तद्रव्यंन


स`भाव्य वटो कोलाखिस'मिता । अ्रग्नटाडिमतोयेन लिम्पाकस्वरसेन
च ॥ मक्तयेत्‌ प्रातरुलयाय नाम्ना सन्दोपनः शभः। तक्रमसतुसुरा सोधु-
काच्जिकोष्णोदकेन वा॥ शशैणादिरसेनेव रसेन विविधेन च।
मन्दाग्नि दोपयत्याष्ट वड़वागिसमप्रभः ॥ शअर्णा'सि ग्रहणोरोग
कुष्टसेहभगन्दरम्‌। श्मोहानमश्मरो' श्वास' कास' महोदरक्रिमोन्‌ ॥
दरद्रोगं पाण्ड रोगं च विवद्वानुदरे सितान्‌ । तान्‌ सव्वान्‌ नाशयत्याशु
भास्करस्तिमिर यथा ॥
(9८, 4400 014 १454.
0716 087, 69.67, ° 10015 9 1411, 7008 ग व1{7 98, 10068
० व. 0ल८पा$, 1101, 01010911, ६16 10166 9112118 ( 19 2
182.119., 82171 {ए88.1*2.; 21त 0018^र, 00110106}, 7ए09019-18 21919,
णवा 6118, =शप्र ४111, 2600166, 287०0685 हपट, 0100, 28168
2 घा€ [थर 0 {19719 ; 871त #फ0 (09118 ग एपा){† ©01८1-811611
276 {0 06 7प006व 6९४16 9त 801९०६6 ४0 0118^812.“ 1 {10 1116
11068 0 {16 9792, ( 866 86 801, ०] 1). 1118 6
{060 10 06 ४46) अड 12.९18 17 एश11# 68९10. ^ ९९०ा110@01706€4)
811 076 0 ५06 1011017 :--
11९6 रग ०7 00716द्व19.168, [ला =पा९6, प्प्ला- णार,
लाक [00707 ग एप्त, [तवप्णा, अतप, 12117 (866 1026 879 811
381, 0] 3 ), त 10# शध्ण€ा'. (15 06त1ला16 17169868 {16
0106810 1168, 27 ९पाछ 01168 =79.190, प 01108) 1610085
80 शा8.{01169,9 =187] =8{006-486886) =2811702.) कला8.) 27
19010766, €९. 16४, 1166 ग 176 06 ९ 1876, १७९५ 1९.

सव्वामयघ्न रसः ।
दन्तोवोजम कल्मषः सदन शग्टोलवद्ं समम्‌! गन्ध
पारदटङ्कणच्च मरिच' योद्वदारो विषम्‌ ॥ खल्ले यामयुग' विमद्य
290
चतुथंखर्डम्‌ । २९१
विधिनौ दन्तोद्रवैभावना । देयाः पर्चदशानु निम्ब्‌ कलेस धातिधा
चित्रकेः॥ वेधा. चाद्रेकज रसैः शभधिया सप्तौव चावेगिना।
पश्चाच्छष कलायसंमितवटो कार्य्या भिषक्संमता ॥ च्तुदुवोधप्रकर
स्िशूलशमनो जो ज्वरध्सनः व । कासारोचकपाण्ड तीदरगंदान्‌
पामामरुड नाणनः ॥ वस्तप्राटोपदलीमकामयहरो मन्दाग्निसन्दोपनः।
सिद्योऽय' वै मह्ेरप्रकटितः स्वीमयप्नो रसः ॥

90101704. 000004 1*050.

वकम पृपक्षा्ि्6 ग 600) 86608, = 10708 = = 1॥18.178


शपा1111; करका 2) पपा, लला, 00, 10 08, 86668
10त112-त2 कश्च 27 96०06 96 †0 0९6 पतत्‌ (च्छलानः {० अद
गाह, शत्‌ पाला इप्र०]द८6्व्‌ ४0 018१", {0 016९6) ध1168, 111
16 1ण706 ग वाघ, {0 166 प्€8 {11 16001 1१८८७, {01 1166
(1768 ध 06 १९८०९त्ल। 9 =प्रा€ 100४5 0 लं ्शा६8, {0 1168
1111168 ४1). @1द6€ा' [प्1५6, 90 07 8€फ€ा) ४068 {1 +€ त९० 06-
129. मि 118 216 {111 {0 €
1011 0 {116 86668 ^ एनंतवत्‌19-त्‌8.19
10916, {0 808 10 शलं 1६, 62611. 1078 11601116 711९168868
21066 शत्‌ ९प्ा^§ &011९, एला ्ला{-्हर्लाः, 6०0, शण्टा्शं0 ॥0
{006 शाला पत272-029 1161168, तर्ऽ€{ल$. 12167066, ॐत
{पा10166.

शख रसः।
चिञ्चाक्ारपल' पटुव्रजपल' निम्ब
रसे कल्कित' तस्मिन्‌ श'खपल'
प्रत्तमसङत्‌ ससखाप्य शोर्णवधि । हिङ्व्योषपल' रसाखतवसी
निचतिप्य निष्कांशिकान्‌ वद्धः श"खरसः त्षयय हणोकास्कपक्ति.
शूलादिषु ॥
291
र्र्‌ रमजन्नममिध्ि-
॥,॥

५५ री ‡ 9 २५6 १ 4५,

एणाः 018, 411 न 11 3. "1६ भग्नः त ८798111


वस्त 91.11.111 श, 1. 19 110९
1८२८८ 9पत्‌ त३३5०1 ८ प्त च ता पप [प 10] एप
8<्त्‌ (०प्या-शाप्या न्त पदन] ५९ द द प्लस्स्त्‌ 7 १139
8] ००. (ट कष्तट्तस् ड + ध [ष , ष पक्त ठरला 23.17)
४२1 € ८०००1-ाल]] = तप 1.१ 5१ 10 € १९१८९९५
६ 8811€8, षट लाना) 111 [तृ ८0 कलह 8 ४0 €
32 उल्तं (पा {पष 1५, +.11. र [11 जद त्‌ चदश ०.२

03 €-0पा ०], एवमा, म षा प, -प्रोपापा, पत्‌ 3201 11९.


८० ८ पत्‌ कं इर कद्ध ९०८. (1118
2115 >€ धौला
2 {€ तणा€ [825
1१27 ला716 दफा पता ९, पा प्र, तप ८.1 {7
५ २23170४ ०६ {००्‌.

कम्बरमः ।

ड ज्ञास रसगग्धक सन्तवर्ण! व्योषन्च नुल्यः विष चिच्चाश्य ख-


चतुगुण रसवरे लिम्पाकजाते क्षतम्‌ ¡ वार' वारमिदं सुपाकचरितं
स्ते च्विपेदिङ्कः श्ट वङ्मम' सुमदितमिद गु्ाप्रमाप्णो
भ्ययेत्‌ ॥ ख्यातः कम्बरसो महाग्निजननः ग.लान्तक्त्‌ प्रचिनः
खण्वासविनाणनः
का यद्रो मन्दाग्निन्दोपनः। वातं
व्याचिमह्नोदरादि णमनस्तुष्णासयोच्छ टकः सव्व्याधिविनायनः
+्च्िसिहरो दुष्टामयध्वंमनः ॥
11/11, 79

सवलः, र [व स (4, पास्ट,


07€ पा,
द्वप, २0९८६३1८, चप, 11त्‌ २८.प्र १९, फप्त्‌ तपाः एष्य) 6४689 ©;

2५
चतुर्थखण्डम्‌ । २९२
28168 ग 0] ग थानत 27 एप्षाौ ८०८) 80611 16 0 08
1211360 100 €्लः 87 808६€त 77 11006 ]प्८&) 0र्लः प्रत्‌ 0र€
6810, 87त {6 तवा16त्‌ &0त 810166४6त्‌ ४० 1686 0 ष्पा, (116
011{00णा7त 18 धल 10 06 015 €त ऋध 016 [08४ 6४6, त आनो,
1110, 87त्‌ प्1--21] 07 0686 लं४६ 7प००९७त 100 € 81 ००२,५€
111६0 01118 0116 78८ 71 फलं 11४, €४८1. (11128 11601116 11662.868
20]0€४71६6 . त ९78 ९011९, दनद, 88118; 086; 1869868 0४९
10 2. पतश्.-1028 05, €{6.

अजोर्णरि रसः ।

शएदस्त' तथा गन्ध' पलमान' एक्‌ धक्‌ । श्रभया हिपला


चैव नागरस्वियलः स्मतः॥ कष्णा च मरिचः तदत्‌ सिन्धलय'
तिपल' एथक्‌। चतुष्यला च विजया मह येन्‌ निम्बुकद्ैः ॥
पुटानि सप्त देयानि चश्मध्यं पुनः पुनः श्रजोरणरिरय प्रोक्ता
सद्यो दोपनः पाचनः । भक्तयेद्‌ दिगुण' भच्य' पाचयेदधेचयेदपि ।

47 11.127" 2484
७» # 9

पा" #018/8, 62९], ग ऋल८पा-फ़ 20 इपर], नष्ट 16128


[धल ४6४९ 10128 696}, 07 आप्ा1611, 0100911, 10121618;
प्रत 7018811, 200 अं 21660 ॥012/8 ग 0091128“ 876 {0 06 7८००९6५
प] 16707) पा ९6, 14 016६6 ४0 ४6 इप्र178 1681 = एप,
{01 ण्डा (0168. {1118 706€ताल6 1017116019.161 11101-68.868
8.10 €6106, 21त 4126818 1006, €श्छ प0पएा€ 10 पपद्ाप्ि्कः ६0 ६0९
0141097" 7062]. 1४ 180 8€7*68 {0 (€^ 116 00 प्र€}8.

` 298
२८४ रसजलनिधिः |
भास्छर्‌ रसः|

विषं सतं फलं गन्ध' त षण रङ्न्जोरकम्‌ । एवीकं दविगुणं नीरं


श खमश्व' तराटकम्‌ ॥ सन्यैतुल्य' लवङ्गञ्च जम्ब भयणे भिषक्‌ ।
सप्तवासरप्धन्त' ततः स्याद्‌ भास्करो रमः ॥ गुख््रादग्रप्रसाणेन वटो
क्याद्‌ विचक्षणः । ताम्ब लौटलयोगेन वटौ" संचव्यं भक्षयेत्‌ ॥
शूल रोगेषु{सर्वेषु विस्त्यामग्निमान्यके। सद्योवल्िकग श्ंष तन्त
नाथेन भावितः ॥

0/0 01.52/४0*4 "1/0.

0716 [व+ कवलो, त वल्गा, + 11 111 1 1111111


पतद्ण, एग, (पात्‌ 1९०४; 10 [00 (५11, 1 [11 [न+
€01161-8116]], फं ८३, दाति काना लतक्रात-ललो ; ताते कितना 10:11 रभ
00एवल८त्‌ [कप@7/ 16 #0 1 पा ५५५ <+ 11(1/१ 11011181
0129272" {07 5९१७] तवक सनका [कान पां. [मह ५1८ 1} १
06 २4९, †फ्0 9दप्रंह र फट), निर], वृषल ोनोलात पनानन्ध
811 80708 9 00116, लनल, पात्‌ 1141140, {11/12

प्रदोपन ग्मः ।

रसनिष्वां गन्धनिष्कं निष्कमात्र' प्रदोपनम्‌ ॥ मानम प्रदातव्यः


ल लिकालवण' तथा ॥ मह चित्वा प्रदासव्यमथास्य माषसातक्रम्‌ ॥
अजोणं चाग्निमान्ये च दातव्यो रमवन्नभः॥ । प्ररोपनमिति
चितकमुलं न तु तदाख्य' विषं तत्‌ तु वैषज्ये परित्याज्यम्‌ ) ॥
294
चतुथंखर्डम्‌ । २९१५
(०१८८११८१ "दई.

(2110 तप्ता १0, द्वल, त ्लठपा, प्रपाः, शात्‌ 00४5


तप ; प्त गात-ल्ाकौ, ४01४ 88.-2.111111 01120 276 {0 €
200८त्‌ ए0एटलाला भात्‌ 718त6 11110 01118) अरर 8८68 17 कलं,
९२141. 1४ पल्वाला८ एप्रा८ धप]]7 ८88 0 {11 ५1६68४11 1626 21त
7001४).

महोदधि रसः ।

एवीकां विषस्तूतच्च जातौ टङ्क दिकं दिकम्‌ । कष्णातयं विष्वषय॒वां


गन्ध कपदेक' दिकम्‌ ॥ देवपुष्य' वाणमितं रुब्यै' संम््यः यत्नतः ।
मरोदधिरमो नागरा नष्टमग्नि' प्रदौपयेत्‌ ॥

1110८011 2*04+८.

(1८ [प, (प्ली. का कटका ल वणात्‌ पटलाकड्‌ ; (क्0 10188, &2.0,


4){ [१५ शात्‌ कावद ; धप८ट ४0196 ता 191, अं 0128 ग
पपाद ; 10 ६०18४, ८४८), त कपा वात्‌ एप तका -8106118
पत {+ कह का कतपाद्वत ते ४ ४9८ कप) ४0कल क्राप्ा
४:16, 114 त्‌ [116 [$ कोल ८, 11 कल त्थ. (118
11 ९,त11 1114, [11५8 प्रान पनि 11१६.

रसनागादि रसः ।

रसस्यकंपनं दशा नागश्च गन्धकं प्रम्‌ । क्नारवयं पलं देयं


न्वक्ष' पन्पश्चकम्‌ ॥ द्थमूनो जगराचण" तद्द्रषैन तु भावयेत्‌ ।
१95
२९६ रसजलनिधिः ।
चिव्रकस्य रसेनाध अङ्गर{जरसेन तु ॥ शिग्र, मूनदरवैश्चापि ततो भाण्डं
निरुष्य च । याममाव' पचेदम्नौ मर येदाद्रं कद्रवैः । ताम्बूलो
पतसंयुक्त' खादेब्निष्कमित' सदा ॥

205 ८-72444/द्ट 7244,

एणाः ४0128, €2९], 0 पलाला, 168, इप्रा] प्रा, 21त 16 {1166


[58 188 ( 72. 0078“, [दए शर8६9, 20 इका 8872, 00 076त ) ;
शाक 10128 84070, 0 1४.02.712, 25] ध्ाणप]8, 9०त्‌ =10112.022/ 276
0 06 पर€्व 0९६४७, कणत अप} €९६6प 0 189912८ प {1 {11
1१९८ 0 १६८०००1 ग तथ्ञधपप]8, 0191104“ 10008 0 ९11181२9,
168ए९8 0 एप्रद्ा(18, धत [ष्ानह 0१ ६06 10068 ग शद. 12086,
016 {0प्रा{]1 ६012, €४ल]॥ #0 26 धल 10 लल 168 १९७.

बड़वामिन्‌ रसः ।

रङ्ण' मरिच तुख' प्रथक्‌ कष बय भवेत्‌ । सिन्द्.रं दादश


निष्कं विशन्निष्कमयोमलम्‌ ॥ च र्णन्यं तानि संयोज्य स्थापयेच्छ्इ-

भाजने। शदो नरस्तस्य सेवेत माषमातकम्‌ ॥ अद्यात्‌ पथ्य
ततः खल्प' ततश्ाम्बलभाग्‌ भवेत्‌ । उदराग्निनरस्यास्य बडवाग्निसमो
भवेत्‌ । बहुनात्र किमुक्तेन रसायनमयं णाम्‌ काण्डपद्यारसे
ष्ट पुटपक' बरारसे। माकंवखरसे धष्ट' सपघतक्षतस्तयोमलम्‌ ॥

-61.06 4.1४ 1084,

(1766 ४०148) 63610, 0 002, पप ९112, 0गृणएल-इप] 716, 971


1988-3]
प. ( 866 026 105. 5०]. 1 ); शात्‌ 8त्णला ऋत = 1811
296
चतुर्थखण्डम्‌ । २८७
†012/8 ग ाक्ातध४, ( 866 7806 91, ए०], 8 ) 216 †0 6 प006त
10606. 12086, 83 ए8छा75, 68९0. (€ [906 18 078४ 9 211
10 एप 11087 $ एपाद्कं०प. 9 ला ८०6९6 {8111
706त1 लं76. 866] 168१6 216 †0 6 006९] राः व16४. =118
116व4161116 110167868 910706४6 600 ए, कात 86 ए€8 10 5पला1ध-
{71 ॥1€ ०4४, कत एला0 ७8 इला7]1€ वद्व्वश. भिध्ातप्ा,, 71 0018
९288, 8110प्त्‌ € २६वप्८६्त्‌ 0 88168 $ [ल ण् एप्त 101 ४€
1166 ग 008४4 20 प्त ; नीला 7प००९व्‌ {07 86) ४1168
प) 116 [प्८€ ग पना ४.

चछतमांसाशि रसः।

खतं तास्र' कणातुल्य' चूण च्ौद्रविमिथितम्‌ ॥ निष्का


मकच्येनरित्य' नटवह्निप्रदोप्रये। अआद्रंकस्य रसं च्ौद्रे पलमाव
पिषेदनु। यथेष्ट घछतमांसाशो शक्तो भवति पावकः |

(07 2८60-02८1 75८1522 "06८1.

एव वृप्श्010168 01 ९0706 2०५ 06५6५ 1107811 16 ॥0


096 1013€व्‌ 0०९60€1. (18 0 6तूलं16€, प्ली 17) 00868 4 {6] ९
1.4.018, 68611, भ7"&5 1088 0८ 00९7 07 4106801. 1 पुल) भ
2 11४16 ०१ 10६ 20त {प्राः 0128 0 &10&ल' 10166, 1॥ 1४९1€28&8
106 0€' > 1दच्छप्रता) {0 शप्ली शा @र९ण 8 10 =€पः016 1४ ४0
00106 9 87 #ी सला वप्र ग 06 214 ९1811066 0 प्ट.

क्रव्याद रसः ।

पलं रसस्य दिपलं वलेः स्याच्छलायसो चादपलप्रमापि । विच्य


/ सव्पैः दरतमग्नियोगादेरण्डपत्र ऽथ॒ निवेशनोयम्‌ ॥ छलत्वाऽ्थ तां
291
रेट
>€. \:"नधि

पर्षटिः , ~
पपंटि-ः* “दध्यात्‌ सस्य पान्न ध्ववपृत्तमम्िन्‌ १ जन्बारजं पद
कि 7 म्ल दय + ङ) ध््न्रधर शव व्वा _ + प

रसं पसानां टं नियाज्याश्निमव!स्स्ल्यमः ४ जस र अण्वित्‌-


भतदेतेः सुपश्चकालोट्भववारधूरः । सदतसाम्हं; शतस्तेः दयह~ ६

रजषटङ्क-दतं खभ्टम्‌ । विड तदद्धं मश्दिं समञ्च ततत्तप्रदारं


चणक्राज्ज्रवःन् ! क्रव्यादनाभा भवति प्रसिद्ध रसस्तु सन्यःनकमैरवोक्तः ॥
माषदयं कंन्धवतक्रःः तमेतत्‌ सुघन्यः खलु भोजनान्तं 1 युस
म तानि पयांसि पिष्टः छतानि रसेव्यःनि फलन्लानि चैव ॥ माताति-
रिक्तान्यपि शेवितानि यामदहयाच्जारयति प्रसिदः ॥ काश्य खौसय-
निवरहणो गरहरः माश्नात्तिनिर्णगनो गुल्पद्चारजलोदरादिशमनः
शूलातिम्पुलापदहः। बालश्चे्मनिवर्हणा ग्रख्वि१तो सारदिध्व सनो
वातय्स्िमण्होदरपहरणः क्रव्यःदनाम्धा रसः ॥
४ 2,(2 [/414^ +ल.
~ ८

ए0प्र ८0०1875 त 706ा"एप्ा४, € ०६ ६०128, &7"९11 त उपा प्ा, ९०6)


०1११ 1071 21*€ {0 © 11156 ४०१४९६९) त्‌ 160९्त्‌ ता 20 1707) 1001
{5 06808 0 1911त्‌ ०७२६. =फ [रला ९।८६व्‌. 2६ 18 10 09 {11101 पा)
¦ 11८]
©-५108 168५ 51 एल्वप्८ल्त्‌ ५0 ककण, ( ३९८ पय्‌ *0:2
[त 1116. {6४
२8 {0 € ००1€.{ प {कपाः [पप्रतृहल्त्‌ प्प इ का
ता 1700110 [०४. 116५४९4 ऊ ५५१५ ९५६. प 11€;; ५१९५ पमु, ५6
८0. भादेत्‌ 13 ‰» 2 =01101८८८९५ ६ {1.2 कय प्य ६द्ण प्राप्ता९८
पातु कप1४
14) |, (न ६, ५1 (1५ ९८९०८६1 ०118 2६ 07.11.202 {६०2
+ स्ट्लाा ६०1३8 0 001४.
1;0408. 1{ 15 ८1111 {८ 06 1121९८५ पराध
त अष, ३२} प्त 813६6 1018 8 2 0०५९1९५
जाह तात
प्ः३५५.६त ४० 0118. 2.118 › {107 8€प्रला) धा०९8; 1
111311९ 39 = 11
(11.01 11 {3.* 1211; 06 (ला ४0 06 10206, €| ९९ 72.८८8 1
0,011.1 सात 0
1 क|
1. ५५ ५ चा प शव 1 ~
., ,. 14. २, १, 3
षु ह 1 दनो " >+ 2 1 {1 ' ' 1" ++ >
1 पा १८1 ८.1 1, १ 14
चतुश्रखगम्‌ । २०८९
एला, 686. =0116 अल) कं [[ 18 10 ८ न्भ का पर्ल
0]
पा इत्व्‌ ए 700र-88]1. =वए73 आ 6्ताल7€ तारत्ा8, 17 ड 10718;
शा९[ 16 {00 8 [पत्छा. [पतता ८ 11 215 (178 छ्य 1708,
871181९ नाला ग 8]ृह्ला. पतक 108, ८7116, 1..082111 ०11
41917} 8४.

त (प ५१५. नो
पि
५ ॥,1 ] ॥#


# 1 +; [ण [1 ॥ तु 7 78, 1 ०
= क, 1 हष १ ५ द 1 ^ \\ ॥* 1"
५ #
॥ 1 [१
[ ‡
५८ ज ५१ ~ .
ौ ~. ना ॥ ~ ५५ (ष त्क ष [मी = ~
५ |
~+ = ++ र =
श्र ह
॥। # ५४१ ई
४, ५ ¢ 1|

~
~नकि
+ +~ = ॥#
4 + + ~~ प ; द~ ५
4 ४
~ ६ ~~ = ,
+ "~~ ८ | भे 4 + | १ ह11) | ग५ +,| ज"न =
न्थ ज

९ 2 | रै ? [री । ~
[श ॥
तदा ~ =
५६ ५ = क [न तिरि) ~+
| ॥ श्न # | 01 क ~ ४ ॥ तीर
॥ श्च , ग ¶
९/१ ५ \ ~+4 4
#1

#ि . > म =
= ६ [व क १७ ह) न
न कि) = = ~ न ।
£ ^". ¶ [". रम्‌ श्प द "= 1 उः द्ध णा

~.
ट च प
^ . ^ +^ १५ ˆ ८ + ५ >, द -" ५५ ^ 7 “ च #ष म
9
५५
क + + १५५,

न्‌,
ए ~ ४५
९५५१८६५
भ +

^ रक्तथित्तरकटस््रपित्तःः
+॥

४५० 1
=
1= ५ =
च~

~

1"
"~
५ ब्‌ >

> ९ , 4

च ५ जजर
= [नी


^ क १
(कभ्य । =.म

+,

+
१४~ ~ [ह १।)

नै
क क |] =
~५, = <
~} 4 ~) + ना ----
"नाः +न र ११
५५ च्ष्ण्यान्य मृ क्व कर


चु

1111111
[ष ५। 1
ऋ १-भ , हि ५~
(1
कक नि छद चचक न = ~ = 4 ॥ि ~ = * ~+ १५.५०
=
४ र

४ ॥ ॥

.- श्रि म~ + .~ म €~
तु = >
त्च द {५६ ८
# [|1) ¶# # 0 यु५ ४ द ॥ १ #॥ -नदै
४11 निह श्त 12
+~ ह
^ ;1 £
{ श ॥। #,
5 “^ 11 ५3 न श
= ५५५द „ ९ ५ "५

~ =
[द ^^ 1 व१. 111 ता,|[ननन ॥। न्वै हि [ज
थ)
न्न्‌ शि (+ \ ठ सनरन 2 4 दक वि #
क 2, + ११५
५ ५१ | 4 ननौ
९ ~ '"+, ५ ४
.% द
^ + श२ ५ ° ¢ = (न
॥ * ^~ ह 1 ८५ दत ८.५त +: ब्र र
98) | ति#५।।

कामपि भस" नदट्‌ \

62, "(196 1". 1 "८ 2८004 .

1फ ६०1९8 रण पपा९९४ 1९तप९९त्‌ {० 98168 0 एनं उपा०7९०४७त्‌ ४०


160. र 0४९, {01 016 {07 तं # 0068, 216 0 € 8016618 {6
ए एद, {07 77767 कष्ठ फां 106 १८८०८४०) त 1008 त
6, 21 पलो 0106्‌ क्रा द7धला प166 शात्‌ 009त€ 1710
01118. ~> 1016016 ९प1"68 1088 0 0" 0 01881011, 28117012,
0०0, ए ० ट्‌, 07708, -्ात्‌6९ कअपणोभिद्ुब्णालाह 0 =अु7]6्ल),
दप, वरवा810 10 100, दवता ६६8, 7णाक्ल धप ा०प, =$2.2-18619,
पापठप्राः, ल71कद९पालााह 9 11 ॥67061000818, का1018 0668", 10602 -
11871. €$€ 01869.868, 00110, &1101618., €†९.
२०० रसजननिधिः ।

व्रेश्वानरपोदलो रसः ।

शदो सूतवली चराचररजः कषों शतः कल्जनलो' छल्वा गोपयसा


विमद दिवसं द्धा च सूषोदरे। सिः कुभ्थिपुटे खश शिशिरः
पिष्टः करण्डं खितः स्याङ्ेण्वानरपोडलोति कथितस्तोत्राभ्नि-
दौिप्रदः ॥
एकोनविश्यते खै मरिचानां घुतान्वितैः । देवोऽयं वज्ञमानेन
वयोबलमवेच्य च ॥ गिसेद्‌ गलविशद्धयथें दधिभक्तमनुत्तमम्‌ । कवल-
तयमानेन दुर्गन्धोद्वारणान्तथे ॥ मध्यन्दिने ततो भोज्यः धृततक्रो-
पदंशयुक्‌। रातौ च पयसा साद॑ यद्वा रोगानुसारतः ॥ विदाहि
दिदलं भूरिलवण' तैलपाचितम्‌। विल च कारषैज्लं च हन्ताका
काञ्जिकं त्यजेत्‌ ॥ इयं हि पोलो प्रोता सिङ्कणेन महोभता ।
मन्दाग्निप्रभवाशेषरोगसंघातघातिनो ॥ सिङ्धवणस्यापि निर्दिष्टा
मैरवानन्दयोगिना । लोकनाथोक्तपोड्ल्या उपचारा इड सताः ॥
पोष्ल्यो दोपनाः लखिग्धा मन्दाग्नौ नितरां हिताः ॥

7 (८100111 2४1 ४ ६८५ (7 -2* 4८5 @.

071€ {018“ €.€], ० गला , 5172 परए त्‌ एपाा{ ९० फप-81611


91 ४० € प्एएन्त्‌ ४०डल्णालः ४० तदप्य 2 [इवोष्वो ता ०186र ए०फतथः,
गण], 1 18
0701 18 ४० 00 पपर०९त 10 006 तध 1४४0 ८०8

{च ४५ € वलत्‌, एप ४1346 & लाःपल 116 210 50166४60 ४०
एक ९ 12.201 एप. 11018 11601616 11169868 #16 412680० 7684

@000ठण्डुड. =पत्क्णण् ८९९०१ ६० ४116 >€ 2.५ 8४76026 0 116
108. 611, 118 17९0; 06 18 0 0€ ह फ©ा), 1 1०३६९७३ ग 0166 1800758,
९2९}, रध ए0कवलः 07 11666 108.116109.8 22 8 {€ 00198 07
69106 एषणः. =व0166 1007868 0 {00 76 0 € द्रा)
3५0
चतुर्थखण्डम्‌ । २०१
1६0 एप्त, मलः पमतवद् ५८ पन्तालं७. वगु 8०४९8 10 0169088
116 ४१०४४ शात्‌ 8४00) 1116 86 ० एल्‌ लवणण्ट शापा ४४ ०त्‌जपा.
160 0 6 वथ्ला, 71 गफत्‌-तन्क, का) 9 ल्क 01.018 ° 0121106
एप, एपर्छलि ण] |, शात्‌ तप९6, 91त 9६ 1112111 160 101], 01
फा वाक 0्ाला' ला र {00त्‌ अप, ©0181त<76व्‌ 88.1प् {91 0 ६16
एवनला. (06 10110 6 10 06 अण्जंत्‌न्व्‌ ४ (1८ प्०6 ग
108 178 16ताल16 ---पप795 60181166 ९108111 ( 866 [0828 ?,
10011016. } प1868, 6९८७8 छ 521४ 100त ०००दब्त्‌ ऋऋ ना],
गए पाक [२.-एब्‌]9 एप] (चछ धपा), धात 12/77,

वड़वाननो रसः ।
एलायोघनभस्म वेल्लहलिनोव्योषाम्ब्‌ निम्बच्छदैः संयुक्त हरिद्रया
समलवैः सादं च शुभ्वाख्तैः । अङ्गसोविषतिन्दुकार्टकरसैः संपिष्य
गुच्ञासिता संश्ष्काबड़वाभुखोति वरिका नाश्नीदिता तारया ॥ चिप्र
्त्‌परिवोधिनो खलु मता सब्भामयध्वंसिनो श्चेमव्याधिविघ्ुननो
कसनहच्छासापहा शूलतुत्‌ । क्दैषम्यहरा च गुद्मशमनो सूलात्ति-
म्लङ्षा शोकाव्याधिहरात्र किं बहुगिरा सव्धामयोत्‌सादने ।

6 (1*८!
9८८/41 ८112 2*45८.

विपन्न वपद्राात््@ < (गुणका, 11010, 10169, 0172108, 1220817,


पधेद्रव, पक 08 र त प्रप्र, भतत धात्‌ फाि6 दवणा
10982, 19, 216 †0 6 6 ६026४, व पप006त का ५16 प ९68
176 {01107 10 8८८९8810 :--0111129102 12, 0811812, पप्र ~
0111102, 811 &11861. 1118 276 {€ ६0 96 11246, 016 एष्ट 171
५७210, €2९7. (178 10९्वाज6 1116062868 अ0006016 रला $ पतप्र1द् 1,
210 1 €दपा"©8 01860868 वप€ †0 कए =४,001991 € ९688 0 =[210118;
20 ९6066121]$= ८०1, 28111102.) 16810-418628689 00110 177*6-
19165 ° 16 ¶168ध० 16४४, 1102.) 11168; त 2861{68

३01
२०२ रसजसलननिधिः !

विध्वस रसः,

विमदरगन्ोपन्तटद्कनेन, संभाव्य वादानथ मप्र जात्याः: दोः


फलानामथय सिद्धस छिष्वलनण्टा शस्नो विसुच्याः॥ गमुष्ट रु्ा
नव दापनोया न्त्‌. व्रिमूच ` सिया सदैताः! नकौ श्याष्दि
भोजनाय पष्य च शानः {उन सस्तुएस्य

२ -, + 1
[पष्‌ वपन ८३ म परान्नः. ला ोद्रणा, पष्णू ॥ "एत ९ कष्‌ ६)
06 कप0९त्‌ {०५९11 ४ पात्‌ उता मल्८८ ८१1 सदत + ०८९८7; प्रप्ता.
६] ५८ १९६८८६१. र] 10:४1 1 ?प्रल्तैालंत्र+ लोड ,* 00161
[2056 116 2तल8 लष, 10 06 11 (लाः भ्यौ दष 0167 तर ५
{07९0."1-6त्‌ {कौ 3/7]5 ८1८९, पफोरत्त्‌ शप्रो लप्‌ पव्‌ एन्य नः
6ष्ट्त्‌ पता) 0:48 पाए

र्तिख क्रव्याद रमः


हिपलं गन्धनं शुद्धं द्ःववत्वा विनि-सपेत्‌ । पारदं पतमानेन
मृतश्ल्वायसं पुनः \ तोलमानन संक्तिग्य प्रञ्चाङ्गलदमे {क्षपेत्‌ । ततो
विचृखयं यत्तेन निचिम्यायसभाजने 1 चुक्लां निर्य यत्नं न ज्ःलये-
च्दुवह्भिन्‌ः। पात्रमाव' हि जम्बौररसं सम्यम्‌ विज्ञारयेत्‌ ॥ संचुग्ध
पञ्चकोल; कषायैः खान्त्रवेतसैः ¦ भावनः खल्‌ कन्त व्याः पञ्चाशत्‌
प्रसितास्ततः ॥\ शटटङ्णचुर्खेन तुल्यं न सदह सेलथेत्‌; तदं छब्ण-
लवण' सव्यैतुल्यः मरोचकम्‌ ॥ सदथः भावयेत्‌ पञ्चाचचणकक्तार-
वारिण ¦ ततः संचर संश्ष्क' कूपिकाडटरे च्िपित्‌ ॥ अत्यथं
गुरुखां सानि गुरुभोज्यान्यनेरशः ¦ मुक्ता च करट पन्त चतुदंल्लमितं
रसम्‌ । पटुम्‌ लतक्रसदहितं पित्‌ तदनुपानतः। क्तप्र तज्नौय्ते
302
चतुथ ख्न््म्‌ । \०३
सुत्तं ऋत दोपनं धुः ॥ रसः क्रव्यादनामायं प्राक्त संन्यानमंरवे।
सिङ्नक्तौर्ण्धि। श्य भुरिमासंप्रयस्य च ॥ द्षिटा ग्रासं समासाद्य
भैरवानन्दयामिनः ¡ क्याहौपनसुद्वतं च पचनं दुषटामसंश्योषण'
तुन्दख्यौल्यनिवहण' गण्हरं सूलात्तिशलापदहम्‌ ॥ गुल मद्धोहविनाशनं
ग्रहणिकाविध्य सनं खसनं वातग्रस्िमदहोदरापहरण' कव्यादनामा
रसः ।

1९८2८
/ ~€ ४{/८"4, 145८4.

[प {०1४8 ग [एप06्‌ पीपा" 6 0 ए6 7€1४6त्‌, 19 शा 1701


70, 211 णं 6त। पा तपाः 1018-8 9 106८, 21 0116 {018
€३९॥, 0 0010 शात्‌ ठय, =(116 गण ९ इप्}0808166 18 1061 0 06
11170 प्र001 80106 162७8 0 ९२१५२ 21 (€ 10 त१९.९१. {1118 18
11161 0 € {२60 11 91 170) ९147070, 97 16४6, 10 ४0
[1176 211त्‌ 01 -8इ {0198 0 1 61007 11106 0 (16818 0 9, 21714
016. ## € धव प], 16 106016111€ 18 8४111 ६0 06 [00१५८९९ 274
श0]^८1©व ६0 [0189218 {0ा* 00 ध7168 €8©]1, का#1 {116 4660०ली 008
0 121101४ -[ 0199 २11 211112-0 61988. 116 ©071100प्त 18 10€1 {0 00
101; ९५ 1४90 हा ९4२ |व चद्ाप् क 00ा9 ४01 ३16) 121 10 वत्2पप्फ
0( ])012. ; 2.11त्‌ 1112116}, €] 111 वपश्ा6६$ ४८ 8] ४116 10216016118
5111160 ‰[9 0. 1 18 <) {0 € 8प्01€८॥6तु 10 09.92.118) {77 866)
11068, 1011 9 860]प्प्निका त शा 01४1 01९06 {00 ४16 ©
718911४. पला वप्त प, #6 फल्ताले716 18 0 06 ०१९८९ 8714
1०0६ {07 75९. वकलाष€ 860४8 (18 णल्वाला16 व्ल) 11 8
1८८€ 2 82.1६ शतृ इता" प्ल -01) ६, 867४6 ५0 016€8॥ > 07 ल्€ा)#
(प्रभाति म 06 णा कीलाः व्र 1004. 1118 ॥ल्वालप€ 1116168868
८1९ ताद्वत्डि पद्व 60४ =लोकत्रण०प्8]ङ, शात्‌ ठप्राः68 पपलाह. 006६४,
(017018८, 1116, ९0116, हा, =याश््टुदाला१ ग 8]| जला), =दष्ाशयः)
00118 0:01, उक्र6। 1 0 &1971485 तप्त ०0 एर एए, २ 81] 8018
प -0्89 110 प €फ्€ाः 11.119.

` 03
३०४ र₹सजलनिधिः ।
राजशेखर रसः ।

भागो खतरसस्यको वत्‌सनाभांशकदयम्‌ । रसतुल्य' शिवाचे


गन्धकं त्रषणं तघा ॥ विचृ्यातिप्रयन्नेन भावयेत्‌ सप्तधा रसम्‌ ।
ताम्बुलोपत्रतोयेन खण घत्त्‌रजद्रवैः। पिष्टा चणमिताः इव्याच्छाया-
तोधेन © _ > €

शच्करास्तु गोलिकाः ॥ उष्णाम्धोयुतराजशेखररसो मन्दाम्निनिरनाशनः ।


नानाकारमडहज्वरात्ति मनो निःशेषमूलापदहः । पार्ड व्याधिमहो-
¢ (०५९

दरति शमनः शूलान्तङत्‌ पाचनः शोफन्नः पवनात्ति नाशनपदुः


शेष्मामयध्यःसनः ॥

१२५4-5
‰ ९049-0 1454.

(2118 षव" र 1067612 नटा (क्र0 [09118 07 2600108, 271


016 0 €, ० क्षर; आएका, 91 पत्रय 76 ६0 96
1115९0 ८०४९६४९, 871 1916८४6 {0 0122918. {07 86प€ा) पि 068,
68011, 11) 116 1प1668 07 066] 168९8, 914 169१९ 0 01लर १78 -
पा... 2115 76 ला #0 96 7096, ४0 10028 10 6101, 68९1, 87
01160 17 ४ 818 712९6. (11118 11601616, 11 {& € 110 > 111€
01 110 एला, ©पा"©§ प 6817688 0 106 01068010 0९29, 91] 80178
00811078. {€ ल, 2] 8018 ई 11168, ९0116, 28168, 2०1 त1862868
016 ६0 ॐ71 21010118] 6236688 0 ए९$ प त्‌ [६४[019.

अरग्निसुह्ृद्‌ रसः ।
शुदं सतं विष गन्ध दिन्तारं पटुपञ्चकम्‌ । दशकं तुल्यतुद्यांशं
भजिंता विजया नवा । दशानां तुल्यभागा सा तस्या शिग्रमूलकम्‌ ।
तत्‌ सन्धेः विजयाद्रावैः शिग्रचित्रकशचज्गजैः ॥ द्वै दिनत्रयं मदय
रुहा भाण्ड पचेल्लघु । दोपाग्निना तु यामैकं शुष्क यावत्‌ ससुखरत्‌ ॥
304
चतुथंखर्डम्‌ | | २०५
सधा चादरंकद्रावै भावयेचच.णयेदधिषक्‌ । दोपकोऽग्नसुद्च. चषो
निषृकौकं म॒ना लिहेत्‌ ॥ प्रतिकर्षः गुड शुरटौ अनुपान च
दोपनम्‌ ।

46 21.2-52/700104-1*405 ८.

£वपदा पश्प्रणिह ग लाला, 86गाा{6. ऽप], 19


ए४.८89. २.8,
8711588, 271त ए0816119-]8प27900 , 191 1 € 0८९1४ ॐ
1]
11686 ©00118त्‌, ग &1€€1 [6५५€ऽ ° 01212 .* तप] $ {116 शापा
6171060 एप्फन्ला ; कण्त्‌ र्णा ४16 पप्पु ग भा ॥€ 8006
17121601ल108 ९076१, 9 २०08 ग शमं ्त्प-9]] ६1686 916 10 ९
11264 {06116€7*, 27 (70066 {7' 1111. 88 68.011, 1 §प्र८८८७8ं
जा,
का ४16 ]प५९ 07 १6००८४० गं ए 10018 07 श्य, 10018
0 भार, 9० 1689९50 07 दवा &. 16 ©0फएणपात्‌ 18 शाला
0 06 ९00०6 10 & 6811161 ९6886], {1€ ०0प्7 ०7 ऋ]16]) 18 0
०6 ००86 0 प6्ा8 ग कण हदला एवा) ऋध) 10प्त्‌ 27 1828.
1116 6858९] 18 {111 †0 6 }€2160, 071" ६1766 101. 0111, 0 $ 1168118
0 {€ [क्168 ० 8 10४, 116 त का छाल 0 ध टप
70806 ग ९010४, पर € 16 प, ध< च्लणगाणत्‌ 18 10 6.
5016616 0 07822", {0 5तणला 7068, पप६10 हा7श्य' -प6
[118 ८0641696 18 ६0 06 {8४ 77 १०8९8 0 0016 {ना 1 ० 9 1018
फ 2 11016 ग 1006. 076 ६012 0? 10128868, 10196 ऋा1]1
00०१००९ आप्र 8णत्‌ इ0ि्ा), 18 ६0 6 (कठा, > 1४16 अणिल
211 ४1115 10601616. |

अर्त रसः|

कुगन्धविष्रव्योषतिफलापारदैः समैः । श्डगम्बमदितो. सुद्ग-


मानोऽषतरसः शभः ॥ श्रजोण स्ेमरवातघ्नो दोपनो रुचिवश्चनः ।
309
२९
२०६ रंसजलनिधिः ।
4727*444 1450. _

वप वप्शभात्ण्6ह ° पडा, इप्]एाप्ा 8000166) =प्त द्रद्पि)


प्1]011812", 97त्‌ प्लाछणाफ 876 10 06€ एप१००५त (ण्टुल्लः 7 ४९
{1८6 ° 01100878] =281त 10268 110 01118, ६0 19.018 11
6116, 68.९11. {1118 106016106 दपा" 14168101 214 20107071
8 0688 2 {2101128 ४०व ए“ ए, 1 11101*69.808 1116 0120681 160४ 811त्‌
16110%€8 > €181011 {0 {004.

राच्तस रक्तः ।

तासन" पारदगन्धकौ त्रिकटुकं तीच्छ' च सौवचलं खलं महग


दिनं निधाय सिकताङ्गम्बेऽ्टयामं ततः। तत्र खे द्यः च रक्तणाकिनि-
भवं क्षारं समं मेलयेत्‌ सब्वै' मावितमातुलुङ्कजरसै नौम्ना रसो
राचसंः ॥ मन्दाग्नौ सततं ददोत सुनये प्रातः पुरा शङ्रः सौख्यं ऽस्स
वनाय मन्दइतसुग्बोय्याय नद्टौजखे। तेनादाय समस्तलोकशगुरषे
सूथाय तस्म ददे मत्तर्ानामपि चास्य दानसमये गुच्ञाषटकं
वद्वयेत्‌ ॥ `
[2८/55 ¢ 2*८250.

एव] पप्श्९8 0 609, लठ, ध प्रा) (न दप


8€8.-89.1, 20त्‌ 89.९1919 88.1४, 916 0 96 एप००6 ॥00€४€ा, 204
8प}0]€९{6त 0 1687 0 106 86९07 ` 1 ग =एष्पारद्क्ष1,
¶0€ 010तवप्<ा 18 प्ल 10 06 07560 ऋध 27 ब्व वशर
9101081}, शुक्मा6त्‌ =तछा २2619800
शृसंण (26त वातप$) 7
8प01606त 10 0 9प्र्मो८ 17} 06 उप्ं५ ग एाधणाप्रा1&8. 12086,
९11 18608, 681.

806
चतुथेखण्डम्‌ । ₹२०७

जोवन रसः ।

रसगन्धौ सिन्ध्‌.कणाटङ्कणंमभयाग्निहिमावल्लो कतकफलम्‌ । करसशो-


त्तरं च विचशितया दतीरससंयुतभावनया ॥ शआरदकदहिद्धपुनर्मव-
पूतिच्छिन्ररसैः क्रमशस्तु भावनथा। तस्य कलांशविष' च विभिख'
तद्रसं माषसमानवटो या ॥ सव्पैमजोणं' कफमारुतपाण्ड शोफडलो-
मककामलशलम्‌ । नाशयते हदराग्निकरोऽयं दोपनश्च जोवननाम
रसेन्द्रः ॥

7 ४४१८४ 9480

(2116 [त ग पलाला) {0 [ष्8 ग ऽपी, 11166 2818 9


1061-8]४, {07 008 0 [1100ष]1, 7९९ [018 0 00185) 81 [09718
0 [वसा, इल्ला एष्षिह 0 10008 ग वाप, 6116 एष
111121)8.117 ( इफष्ाक््ं ), 81त 10116 एध॥8 त 01771811 96 ४0
100 ऋार०्त्‌ ८०षललयः, ४1 आ016क6त्‌ ४0 0099 पा10 ४16 [प५८8
0 ©&&]} ° ध]1€ {0116 क्रा1&) । [7 6९688101 :--071 क्प =&10्ला,
क्रा) छा, पाश्ना02) एप द्पाक्ा]2) "धात्‌ हपतप्<. 106 ९0ण्0पाणत्‌
15 {11 ४० 06 16 कंधा 016 -6ं {66 18 वृप्श्ाप्रि 9 26011॥6
11तु 11:46 1110 1118, अं उ 198 7 कनं, €]. 1018 0641616
0168 81] 8078 न 70 वाद्क्प्ंत, 2007009] 68६९688 एदु द्र20)४ 270
एका, छााला्‌2 2861168, [भा1त166, 91त ©011९. =1४ 16168868 01068.
11110 11621.

वडवानिभ रसः ।

शल' तालकगन्धकौ जलनिधेः फोनागिगभाशयं कान्तायो लवणानि


` हमपवयो नोलाच्रनं तुखयकम्‌। भागो द्ादशको रसस्य तु दिनं
वजुम्वुघुष्ट ने; सिद्धोऽयं बडवानिभो गजपुटे रोमानशेषाम्‌ जयेत्‌ ।
807
३०८ रसजलनिधिः |

2 ८41-८811116/0८ 205८4.

(16 एष, 68८}, ग =(नण6, 0नुोणला६ णपा) 5620


00706860} .8 मा, 2718 17010, 21९18 1827800, 201 79700
016 इद्र णत्‌ (०6 -उण] 018६6 पत्‌ {र्शृर6 88
11९८४ 26 {0 06 (006 ॥द८धालाः ऋध € कप्ां०€ 9 16४१६
ण शापं, {लः गा€ वषि, धात्‌ 18९६6 #0 वलम, ए © धप).
1125 ल्वाल०८ ८०१७ 1ए0तृद<इप्न0 आपत्‌ दर 00€" त1568.868.

चअनलजनक रसः|

कणनागरगन्धकपारटकं गरलं मरिच समभागयुतम्‌ । लक्घचस्य


रसेश्वणकप्रमिता वटिका जनयत्यचिर!दनन्तम्‌ ॥

41741041 0174€ च 1156.

वप्‌ प्क त एणा, अपण, अपापा, फला ठया,


क८ता1116) कत्‌ गका1९06 816 {0 0९ ए्ा०४८त्‌ (दनील फ) 116 ण ८८
क [वदप लाच त्‌ प्रव 170 फना]1§ ०6 7द्रदंइ 3 फल], ©}
11118 116ता1ल11€ 17८९888 10९8 160६, लागा 008] क.

सव्वरोगान्तक रसः ।

शस्तं विष' गन्धसजमोद" फलतयम्‌ । सजिच्तारं यवन्तारं बह्धि-


सैन्धवजोरकम्‌ ॥ सौवच्चंलंविडङ्गानि सामुद्रं तरषण" समम्‌ । विष-
सुषिः सव्वेतुल्या जम्बोराम्‌लेन मदितम्‌ ।'मरिचाभां वरी' खाटेद्कि-
सान्यप्रशणन्तये । पथ्याशुर्टो गुड़ चानु यला भक्तयेत्‌ सदा ॥
अग्निमान्यं रसः ख्यातो स्वैरोगकुलान्तकः ॥
६08
चतुधंखण्डम्‌ । २०९८
90411" ८-10८141174 ८ -1*45 ४.

पतविप्त] वपथाक्नप्ि€छ ण फलालााङ, धटो, उपा, 2481705,


त])1181873 इधर 87, [एत र878, 7008 ग =लु, 10 59]६,
1662) इदपर्क्टा६]२ 881, 01 @2, 8688], 87त =पनं एप, 87त्‌
71071162) €वप्2] 711 प्रश्ना {0 91] {176 ००५९ ९0110196 216
६0 96 7००७ ४०९6 छा ्ा। [176 पो८€ शात्‌ 806 1010 118,
ण 716 अ ग 2 गणश ८18 ( ०]श्नु६-एनलुल' ). 1178 106त्‌ांलं16€
0168 710 011$ 11470680 =एप४ 81] 568 01 01368868.

व्रिफला-लौहम ।
विफलासुस्तषेल्लै्चसितया कणया समम ।
खरमच््रोवोजंचलौह' भस्कनाशनम. ॥

11110414“ 10८04102.

(016 18६, 6९1, 0 #ल01812) 11प6६४, 7118798, ऽद , 10107081;


211त "8668 ग 9.7091711817@2.. 8171 $ चाड ग 1701 216 {0 06 11156
1026{€, 11118 716व्‌लं०९€ ला 0198108.18.द01.

विश्वोदोपकाभ्म्‌ ।

श्रभ्' निरक्रलमारितं पलमितं च.णींक्षत'यत्नतश्चव्य' चित्तक-


भिन्द्रश्रकनक' माल रपव्राद्र कम्‌ ¦ मूल पिष्यलिसम्भवं मधुरिका
नोपोऽक `मूल' णृथक चँषां सत्त पल वि महिं तमिद कष ॒क्िपैट.-
रङ्नणम्‌ ॥ गुष््ासश्ितमेतदटेव बलित' तत्‌ पारिभद्रद्रवेमन्दाग्नि
विरजातगुल मनिचय' शलाम्‌लपित्त' ज्वरम्‌ । छदि ` दुष.टम्-
509
३१० रसजलनिधिः ।
रिकामलसक' श्वासञ्च कास' ठषाम्‌ सरोदहान' यकषत क्य' सर
हित कुष्ट' महारोचकम्‌ ॥ दाह मोदमशेषदोषजनित कचद्छंञ्च
दुरनामकमाम' बातमिभित' नयनज' रोग' ससुन्‌म्रलयेत्‌ । विश्लो-
होपकनाम रोगहरणे प्रोक्तं पुरा शम्भुना सव्वषां हितकारक
गदवतां स्व्बामयध्व'सनम्‌ ॥ पाषाणो यदि भक्तितस्तदपि त' कुवात्‌
सुजोण' युनवंच्य' दश्यतर' रसायनवर' सेधाकर' कान्तिदम्‌ ॥

2 5100 41200/24/06
11100.

एषाः ८018..8, 62610, ग 2811685 01 10108, ५6९0001 07 099$४


17106 ° 16४9१68 0 ©, 0160 न 10110पवा, 0100 9 १0प९प2)
01६0 † 01192 £1&&' {९6 ५6९06©ा1 ° 10018 ग 0100911, त1110
ग 120पणे8 ,01६0 न 0005 0 श्ुर2, 2० 016 18 ग 0019.
816 0 06 ‰91>€व 10द6ष्ला, शत 71266 1160 1118, 006 एध्८प्रं 17
७1201, 68९1. =40600 08.1116016--प्१९6 ०7 08710119478 168 ९९8.
118 7061676 €" 8100688 0 ०1८68 6४, हप्र],
20116, २९11४, 01170688, 81181] 005) 2198व रध, 28711719, 0011)
©008पाण0४0४; ला शाद्लणना 9 1रा 2० 8701660, 16008, 01168)
2110 01868868 9.06९11 प्1९.
{1115 15 82 11676856ा' 0 8606), 1116 = ऽलाा11€ ५66६, 111
@62.87' 9 11611101 9.2 06. ।

पपंटप्रयोगः ।
अग्निमान्दयादौ पप ¦ शुभफल प्रद एव ।
पअग्निमान्दयादौ © सोप्रयोग ~

-4120८164८0018 07 70104105.

17 18 06812016 ४0 भुर एष0कध8 7८ =8101688 ण 1६68४


. 1686 68066811 17 ९170770 9० इनन न78 ९2.868.

10
चतुथंखरडम्‌ । २११
अथय अग्निमान्यादटौ पष्यानि।

सैभिके वमनं पू्भै' चैन्तिकै खदुरेचनम्‌। वातिके से दनच्चाथ


यथावसख्य' हितश्च यत्‌ ॥ नानाप्रकार व्यायामो दौपनानि लघुनि च ।
बहकालससुत्पत्राः सच्मा लोहितशालयः ॥ विलेप लाजमर्डख
मण्डो सुद्गरसः सुरा । एणो वहो शशो लावः चुद्मत्‌स्याश्च सव्धशः ॥
्लिञ्चशाकं बवेताग्र वासुकं वालमरूलकम्‌ । रसोनं वद कुष्माण्ड"
नवोनकदलोफलम्‌ ॥ भोभाच्नं पटोलच्च वार्ताकु' निम्बवारि च ।
का्वर्टकं कारवल्न' वाहेतच्च महादकम्‌ ॥ प्रसारणी सेषश््गः चाश
सुनिषखकम्‌ । धात्रोफलं नागरङ्क दाडिम्ब थावपर्पयाः ॥ अम्‌लवेतस-
जम्बोर-मातुलुङ्गानि माक्तिकम्‌ । नवनोतं घृतं तक्र सौवीरकतु-
घोटके ॥ धान्याम्‌ल' कटुतैलश्च रामटं लवगणद्रंकम्‌ । यमानो मरिचं
मेयो घन्याकं जोरकं दधि ॥ ताम्बूलं तप्सलिलं कटुतिक्लौ रसावपि ।
मन्दानलेऽप्यजोणि ऽपि पथ्यमेतत्‌ श्ृणां भवेत्‌ ॥ रसभेषज्यसेवने
त्याज्यानि तु परित्यजेत्‌ ॥

4010125 404 व४९८ 5410८414/ 10 210 47(1<5{009, ९८.

11 101 {7100011096016 प्र) ६18 6010100 ग ५16 प्र ला 11


18 06818016, > {116 श]18६ 5{2€8, 0 9119026 0112 11 10
11968101, ५०९ {0 7116170 ; 841 पक्क्©, 11 1161268000 तप्€ ६0
0111 001688 ; शनत {0्न
प्र०४ 16 20वनणला॥ 110 -10त1068009 तप6€ 10
17) € 0688 0 8. 4 |] 80118 01 01198168] ©> &'ल©§€ 2176 9180 0
06 7€©807४6त {0. 106 {0116179 1४08 0 1004-5, काला 216
11211 त 76886" 07 0188118 168, 876 0€ालीलश््‌ 770 17165
1011 :--7106 1760976 {010 ॐ एथः$ 016 16 811211-0900ए,
11.60 ‡ 62.78 8121712 11नुणं,ग००६०९ [1605760 1071 72५04 116त्‌

811
२१२ रसजलनिधिः ।
४7 6 १९७९०११ 9६ प, 7956 [16098 00 म]ल्व्‌ ९७
1४166 ०६ पापतद्-एपा86, 11401, ०१९४६ ° १९, 16४८०, 1976,
18/22] ]8078 0 02] 281, 80०९} 0 0{-1 लः08 85 808/1111018., †©7तल
[68९९8 0 ९816-0], 093६3, 17088111, 0104/0ढजं, 8 इणा178-
व्78 &766ा। 1801810, हएत ]116, ण्ड8..102 ० 1012 8270778, 21661-
0212, तिपा ४6, 8 दाप -068118, [02.019 , 0६171६4 1द8,16ाा तत पिन ६१६20
व, 8206118 011108४ , पा1त 176, 1068119-3]प ०९३, 09] धर),
07211689 00106&172.08.1689 [0286 76[08८60 "010 087], [09108६8
1160 ण ९1186 एप्पल, कपा ]206४888., 11716 पा, लं प्ण्पड,
108; पाः, साभ्प06€व्‌ एपरलः) एपष्लाः 0011६, इका प्118, ५1800 91र8,
१.17 2710 ४. ( 866 ९€ 38 20, ०1. 3 ), 0प5४द्ाप ग], एप्प, 891४,
, &111€1, 1219 "711, 70181612 17€{11,418759/,1661*2/, 216 0616] 16968,
10६ श 2&ा) [711260६8 210 016४6"6.
{1 ०601८168 [0761076त 1010 4 6न्८प्एर क्षात उपलाः णाा169.18
४76 {0 0€ 8 {€ . 11वघ० 2014 010&* 01098 07011016 ( 8९8 10268
196 ४० 205. %01. 1 ) 870५1त € > ०146.

अग्निमान्यादरावपध्यानि।

विरेचनानि विण मूत्रवायुवेगविधारणम्‌। अध्यशनं समशनं


जागरं विषमाशनम्‌ ॥ रक्तसुतिं शिम्बी धान्यः मत्स्य मांसमुपो
दिकाम्‌। जलपानं पिष्टकच्च जम्बकं सब्धैमालुकम्‌ ॥ कूदिवां
मोररं चोरं किलाटञ्च प्रपाणकम्‌ । तालाख्िशस्य' तद्ालं खंहनं
दृषटवारि च ॥ विरुद्धासात्मयपानान्न' विष्टम्भोणि गुरूणि च । श्रग्नि-
मान्द्य ऽप्यजोशेच सव्यानि परिवञ्न येत्‌ ॥
4८1८0225 04@ 120क 72709 ६४ =10024८5 ६6010, ९६८.

(06 {0110 द 96 उपा ०पड 71 17तवा्680प 6४९. : -फप121101,


*
ऽप{10168810 ९९118 07 11पपा6 ऋतव 28826 07 ए171तु [णा ६16

812
चतुय खण्डम्‌ । २१३
21001061; ४9. {6811 {00५ एल0"6 ४6 एष्ट गाह ९०] 188 06
१७४९ब, 11 169], नूर 1216 [08 86 पट, + 1006,
100 प्ट, 07 ५00 11116, ० 2 1776] 10प्ा5, 81160171 9 ०1004,
91] 608 0 11868 2.1 6808; 81, 068६ ४116 2९ 6{8.01€ 12.160
00012 तलप 9 कला 11 ९0688, 0015088 = 1901089
10019068 ॐत अणा ४०0१8; 101 एण]ह 10106012615 ©प7त160 0
0911 11356 1४0 80716101 इ0पा', फलाः 6.9.606 00 00160
8011 11111, 10111, 80पाः 1011 6०460564 0 11621171, 5187
018801९त। 70६0 9.67, {161 ० ४16 8६006 ४ 817 प 287
1116 00 9 अ]070पा. 21] 80718 9 ०18 200. {208 [पाप्ाः6 र्ध,
{00 1९60772] र चठ धप्रठ ( 866 186 9 0]. [४ =) 100
9110 0111118 प्80008{0016त ४०6 11601 6712.1, {004 &र17£ 7186 0
12{16166 ४० 1८8. 1004.

813
३१४ रसजलनिधिः ।

पञ्चमोऽध्यायः ।
अध र््ररोगःधिकारः|

(८८२ ४.

11165.
अर्रोगस्य निदानम्‌ ।

गुदस्य वदह्दिरन्तवा जायन्ते चम कोलकाः ¦! सर्व॑रोगकराः पु'सा-


मशीसोति हि विश्रुताः ॥ रुधिरस्राविण स्तंघांपित्तजा परिकीत्ति ताः।
वातजा निःसहोल्ाना उदावत्तं' प्रङरव॑ते । श्वयय' श्ेसजाः कुय
सवे कु स्िदोषजाः ॥

94/9000205 ग 17९5.

{06 09410 1101001 ° 16 0186886 18 ४16 2101) 017 [प18


0 28687, लला ०1846 0 175त€ ४76 लप. 21168 70४ 1684 {0
{176 @0 फ ग 211 80118 ग त1868868. 13166410 {01168 =36
{17086 1101 &1€ तप€ ४0 ॐ 80071081 €.56688 = [01{811. 11086
प्प21]) 20 18019160 ति 06 वातला) ४1 ए6 1186
{© त8.“श्रधा6, 276 वप ६0 शा01181 ९०688 0 रप,
गृ,1088,) ०6 ६0 & 2010102. € 6688 0? 1810118; 276 266010108.1164
1 ऽ११९111०. 21188, तप्€ ६0 87 =20107108] ९688 0 21] {16
1111.68 0081028, 2.९९ ध] ६1086 87100708 ९0700166.

814
चतुथंखण्डम्‌ । ३१५
अशंश्चिकित्‌सितम्‌ ।
अशःकुटार रसः ।

शबसतं पलेकं तु दिपल' शुबगन्धकम्‌ ॥ खतं तास््' सृतं


लौहम्‌ प्रत्ये क' तु पलत्रयम्‌ । व्रषण लाङ्लो दन्तो पोलक' चित्रक
तथा ॥ प्रत्ये क दिपल' योज्य यवक्तार' च टङ्कणम्‌ ॥ उभौ
पञ्चपलौ योज्यौ सैन्धव' पलपञ्चकम्‌ ॥ इाति' शतूपलगोसूत्ः स्नरीः
्तोरं च तत्‌समम्‌। सदइग्निना पचेत्‌ स्थाल्यां सत्प यावत्‌ सुपिण्छि
तम्‌ ॥ माषदयं सदा खादेद्रसो चशेःकुटारकः। तक्रोणए दाडि-
माम्भोभिः पक्षकन्दन वाऽथ तत्‌ ॥

11*८041100८00॥ 0 24८5.
41.510 204८0 "८ 1*८5८2.

ठप्राः ६0198 गा लालााक, 610६ {0128 0६ इचा


[0 पा) {61९6 0128,
€9.९]1, ° 0019) &त 1101, अं 10128, 686}, ०7 प्रप, 19021,
1008 0 07४}, 86668 ग प; 216 1008 0 ला1028, {कलक
10198, 62611, 0 {8218812 0019, 2716 106 -821४ ; 7711016व 20
{पलक 620 0128, 6.6}, = 876-68 =पा7106 कणत णह भ
डणप1,--2]] ४686 816 0 06 168४6 (1 9 0४ 10806 ग पाति मगः
17011 ) $ 16016 ग 2 एला 071 169४ न] 6 016 ४१0
{पान)8 100 २ [पाण0. 10०86, †प€]€ ८०९४§ ९१९}, ६0 06 प्थ्रला का४
एलः पणी, ० तप€& ग ए60ष््ा 09168, 07 00716 0 1028664
प्र{0€ा* 0 81019712. ।

वि्ुभूषण रसः ।

खृतसूताभ्रहेमाकतीच्छमुण्ड' सगन्धकम्‌ 1. - मण्डर'. माचिका


-315
२१९६ रसजलनिधिः ।
तुल्य' मह्य कन्याद्रतैदिंनम्‌ ॥ अन्धमुषागतं पाच्य' तिदिनं तुषव-
ह्िना। चरितं सितया मष खादत्‌ पित्ताशेसां जयेत्‌ ॥
-0८00/60.1/54220 2८460.

एवपा वशात68 ग 10भलक्राट्त्‌ पलयटपाक) फ ९2 2014. ९०[0ए0€


8686}, [1 1६01, अपापाः) 10270 प्र"2, ( 866 26 91, 9१०1. [1 ), पव्‌
९0006 19168. 9९6 0 € (०७०९ 0४7€" {0 ०76 ०9$, ता
{76 166 ग {2152 2716 ५6. 106 8058066 15 ६ 0 06
7प००6त 1046606७ 0 006 त९४) (1६0 ४6 [पा ग द्रश्च, 8116
०१6. 1४ 18 धीला ६0 06 600०6 3 ॐ 0110 अथ016 भत्‌
16960, {01 {7166 त४१७, एल €[0६ 1718106 9 1681 07 [्8]८8 0
2405, प ६०0 6. 086, ड 18.218 &९॥, 10 € {थला ४]
8०. (11118 106610०९ ©प"5 01661 11165,

मूलारि रसः|

सूत' लौहं चेन्द्रयवं एुरटोभल्लातचित्रकम्‌ । विखमव्नाविड्क्गानि


पथ्यातुल्य' विचृण येत्‌॥ सब्भतुल्य' गुड' योज्य' कषे भुक्लसां
जयेत्‌ । शेषासःप्रशान्त्यै दें मूलारिसंन्नकम्‌ ॥ तताम ण
संतुच्य वल्नमात्रप्रमाणतः ।
८7८11. 245८.

| पिप वृ्््नप्ि6ह ग 70लपलप्४6त्‌ 10७९, 1707६ -]४११, अ,


, 01911 4४, 0005 0 6010०, 1६€16] ग @ल्ला 011४ {पा
07००2, 27 वपप्णृतं, 9०त्‌ 100128868 (एतुप्र2] 70 व्क 0 211 1106
2006-08116त्‌ ९0010०60, 976 ६० © पणं 5० दलाल, शात्‌ पमु
10. १08९8 2 008 ४012”, 6201. {78 पवां लं 0पा&३ (0 68, 106 0 ॐ
20011081 6९688 9 {2]0108. 1£ ॐ 642 वप्र अ 00000 18
1115560 ध 16, 16 १०६७ 89०10 08 0768 73078, 64०1.

816
चतुथंखण्डम्‌ । २९७
सव्वेलोकाखय रसः ।

शुषं सूत' पलं गन्ध' गन्धादवं तालताप्यकम्‌ ॥ श्रद्धत' रसक'


चैव तालकादंविभागिकम्‌ । एतेषां कल्नलो' क्याद्‌ टट" संम
वासरम्‌ ॥ तिदिनं महयेच्वाध दश्वा निम्बुजलं खलु ¦ वटोक्त्य
विशोष्याध काचकूप्यां निधापयेत्‌ ॥ निव्कतुख्याक
पत्तए पिधायास्य'
प्रयब्रतः। सार्दाङ्लमितोत्सेध' खतखरया तां विज्ञेप्य च ॥ ततो
भार्डढतोयांशे सिकतपरिपूरिते । निधाय सिकता मृदि सिकताभिः
प्रपूरयेत्‌ ॥ रुदास्य' तदधो व्क ज्वालयेत्‌ सादंवासरम्‌ । स्ाङ्ग-
शोतल्ितं काचपुटादाक्षथ तं रसम्‌ ॥ पटचु.ण ` विधायाध तास्मः
पलद्वयम्‌ । पलामखतं चव मरिच' च चतुखलम्‌ ॥ एकोक्लत्य
च्िपेत्‌ सव्यः नारिकलकरण्डके। साजो गुच््ाहिमानो इरति
रसबरः सब्बैलोकाखयोऽयं । वातश्चेभोखरोगान्‌ गुदजनितगदं शोष
पाण्डमयं च । यच््ाण' वातशूल' ज्वरमपि निखिलं वङ्किमान्य च
गुलम । तत्तद्रोगघ्रयोगैः सकलगदचयं 'दोपनं तत्‌कूणेन ।

941"0-1024507"4.4/0 2250.

एि0पाः 10128, 69.670, 04 लाःठपाक 27 इए] ; (क्र० ४0128, ९261;


2 0101061४ 21 ©नएन' 01168 ; 076 ६01०“ 62611, 0 9007116.
27 ©9^127176--28]] {686 6 0 € 77096 ६0४0, शात्‌
11246 1110 9, 1811817 01 2180 ० तलः, 01610 18 ६0 96 एप 006 10
1166 0298, ए1#1 1716-1प1९6, १60, २० एप 18516 9. 01238 00016.
(116 710 प्रा 2 16 00४16 18 {760 ६0 96 1086 16 0016-0 पा).
1019“ 9 ९0006 81660, 2० {76 0016 00४४6 18 0 06 ९0166,
2]] 0 ल, 1४0 फपत्‌, ०16 21 9 11217 9.02] #16ृ६. "# 160 त1160; `
, 16 00४४€ 18 0 06 71866त 10506 श 6थ1॥1€ ७७६6१, 0776-7

8114
२९१८ रसजलनिधिः ।
ग 11611 18.58 980 8116 शलं४1 820. (116 एला पं {001
116 १6886], प्र] {0 ५6 110४7 9 {116 00116, 58 980 ४0
इए11 82.714. {106 0 0 ४116 6886] 18 ४160 10 06 © ८
11168718 01 21 6811609. 09.811. 1116 ६888] 18 ४061 10 96 68.
पाड 8 गाह, एक 71688 0 9 76 1086 4 000
९0०0160; $ †2.412101 ° 116६, {116 700४ 18 {0 06 ६४
००५९७०९५, 8110. 51164 0 1068118 0 2 {1606 ग ००{0. 1६ 18
06 एण ड66 फा €&1&1॥ 01878, 6861, 9 ©00€ 21 -ा(
६018.& 0 8000116, 91त अं उल्ला {0128 ग श्न ©18. € ४
ए 01602160, 18 10 96 {€ 1 ॐ 0 1026 2 ९060971
[0086 (0 12018, 62010, ६0 € (्थित€0 ऋ) 9 †€फ् ५.
©1211160 06८. {1118 1160161प्€ @ा€३ 211 {06 61868868
8.7. € 0688 01 ए. प 20त्‌ [90 08. 7862868 धर्िल्छनं णह 16
१2.806, 91€ा7ा128; 60116 त्€ 0 सक, 91] 80168 01 {€ ए", 14
8716. &घ्]1019.. {४ ©ाा^6७ 011 61868868 2180; 11 णर 6). शा{1
2९60700क्11116118., = {४ =1061*69.668 {06 41689 1
वप€]$.

मूलकुटार रसः ।

गन्धक' तारतास्नर' च क्त्वा चे कत्र पिष्टिकाम्‌ । तत्‌सम


तीच गन्धक' पञ्चमां शकम्‌ ॥ विषं च षोडशांशेन दौ भागी
' च । एकौक्षत्य प्रयत्नं न जम्बोरद् वमिं तम्‌॥ भाजने सम्प
वराक्षाधेन भावयेत्‌ । दशम्लशतावयौः क्राये पाच्य' क
अ्रथोत्ताय म्रयल्नेन वटिकां कारयेद्ुधः। गुच््नातरयप्रमाणे
व्याधिकशूलनुत्‌ ॥
17110221 ८0011"4 145८.

016 01, 62९], 0 इपर, शारा, शात्‌ . (0006 ` 91

-318

चतुथखण्डम्‌ । २३१९
11006 ६०6 ला, 9० 1246 10 8 100 शा) 01611 18 {0 06
प्णारर6व्‌, (66 [0318, ©86]1, ज पं ९“ 80 8186] : ध©6 700 191
प्प, ; ०6 8 शवला एषं 86011116, 8.1त ४0 0918 01 7€1-
ला, 411 (686 96 10 6 ा906्त्‌ +0दएल0&म, ज 11706 1प्९6, ४०
1२61 71 शा च्वााला 000) 10 ऋऋ) 1 38 ४0 € 8711016९{60 ६0
072 एषणा" पध #116 १९९०८४० ज प्रतं710219८. (06 07010 01 18
धिषछा 0 06 00716 फण न्ह ८८०८००5 ग वथ्शाश्णप]2 87
ञथ12. व; 71 उप्लव्च्छड0ा, पध] 1४ 18 तवत प. 115 916
पला 0 06 196, ४7766 78८8 10 एलो, ८४९0. वण78 0164} सं०९
0165 11168 216 ९0116.

वरनागादि रसः ।
वरनागं तधा व्योमसत्ल' शएल' च तच्एकम्‌ । सव्वैभकतर विद्राव्य
चि्ठाल' चाल्यमल्मकम्‌ ॥ चालयेदनिश' यावत्तालक' विगुण" खलु ।
ततस्तं न बिमद्‌ प्राथ पिष्टि" कुथाद्ेन हि । ततो भल्लात कौठच्चसरूल-
स्थानं खनेच तान्‌ । मासादाल्लष्य तां पिष्टि" गव्यदुश्धं विनित्तिपेत्‌ ॥
ततो भक्ञातकोतैल' हत' पाताल्लयन्तः ॥ रायस भाजने लिण्धे
षिष्टिकां विनि्ेश्य च ॥ प्रखमात्र' हि तत्तंल' जारयेदतियल्नतः ।
तन् लभावितैरगन्धैः पुरित्वा भस्मतां व्रजेत्‌ ॥ ततः कात्तिकमासो-
खकौरर्टदलज रक्षैः। रसं संमय संमद्‌ घमं संस्थाप्य मारयेत्‌ ॥
तद्भस्म मेलयेत्‌ पूरव्धभस्मना समभागिकम्‌ । वनश रणनिगु रडोः
मह्ारटीभकणिि का ॥ वजवन्नो शिखी चषां रसैः पिष्ट विशोषयेत्‌ ।
तिवारे माक वद्रावरद्रीवयिल्ला च शोषयेत्‌ च णीछत्य प्रयल्लेन
चित क्रापि करण्डके ॥ सोऽयं भूलक्टारको रसवरो दोप्याग्नि
वेह्लोत्तमसंयुक्षः सघतश्च बल्नतुलितः संसेवितो नाश्येत्‌। अशा स्वा-
नननासिकात्तिगदजान्यत्य ग्रपोडानि च प्रोषहानं ग्रहणो' च गुल्मय-
क्रतो मान्य च कुषटामयान्‌ ॥
819
२२० रसजलनिधिः।
5 ८ ८-114/00*@४ 7.5८.

एवृप्णा वालिनि 9 एश.्ा2.29 ( 866 1246 886. १०1. 111 )


९४8611९6 0{ 17110, ©0[])€, 206 8६८९] 816 ६0 26 10९16 ५0 लीलः)
17 श्नः 1701) (द्पवठ, 1९6 प000 २ एण11त 716. कपना, {12९6
1171008 771 6101 9 81] ४}€ &060९6-प्क76त्‌ दगण0116व्‌, 18 0 0९
{110 षा), 1116 ए 11६06 प्त) ४16 10161६6 इप08{9166,४16 1016
प्प 96108 1011664, ८०180019, 0 1169118 0 211 101 18416.
{1176 उप08ध8166 38 (लो 0 ४06 प00०ब्व शध 98 076}
06 0 0न्छ४, 98 18 10068887 ६0 {077 2 8011त्‌ 27191
( १00प 16877 20 प्ल पगा8 लाला 10 9 [वप्त 80816 ).
116 [0], पिप्पऽ 0८609760) 18 ४0 08 {60 एपा16व; {07 010
71071६1, पतला" ४ € 70068 ० & 0119112 #भ८2 ७6. 1६ 18 ६0५1 ४० 9
{ल 0, त लु) 10061860, 10" 80106 606) 770 (608 71,
{६ 38 € ६0 6 वु) 77 कछ 170 00, #16 100&' अा966 0
110] 98 0661) 8116876 1४0 ९1971106 06" =1# 18 7९६ 0
€ 088६6 71 धौ 11070 [0४ कराना 0००८ 9४802 ( ंडध$ {छपरा
{0148 )} ० 011. €रूध्४<ाघ्व्‌ जा 119114४, {718 0 11168118
0 {€ [02.12.19 17 प्र ( 866 1248 264, १01.1 ). 1४ 18 ८६ ५0 00
१02४866, 77 {1124 701 00४, ऋ ऽप] रपा 0€४108] $ {016९8 0
01 पा" 1४ {16 8716 [पत ०६ ज], 6५४८6 ता" 01911 80६1
"पा{5. 116 ८०8 18 {0 06 (दजप््प6त्‌, ना] ्र16 शन € चण 18
1८वध्द्ठत्‌ £0 8.81168. {11686 28168 6 प्रवला (0 06 70126 शध शा
९18. =वृसा त पलाला, ५दप५त्‌ ४० 28168, 0 एलं ०४९,
0४० ध71त्‌ 0र्लाः छण, 111 116 प्6€ ० ४06 160१७89 +€]
11111, त व6त, 62ल]॥ धण& 1४६ 18 80 7प०06त. 116 €0000प्त 18
10४ ६0 € एप्र००९व्‌ ऋध ५6 ]प५७७ गा 6४० ग ४16 10110 फः
111 8166688107, 50त्‌ वषल्व 6४6 = ध716 21 78 80 ऋप्०एत्त -व
81127210, 17 प्रात्‌, 710118.78/8 [रघ &219 1, ( 19इपला8४-
12.18.812 ? 01 [198 पणतु १), कड82701102.19 =27त 76008 ग
111८४. 1४ 18 +€ ६0 06 ५0066, {०८ ५1166 67068, +£) {16
1१1९6 ° 01728291, 211 07९९,160 ५1160. 16086, 11166

820
चतु्ेखण्डम्‌ । ३२९१
१४८1, (४८1, 00 € प्छ नौ] 1.112.701, 10018 छा ना प्रणा,
[िप्पाषट, भात्‌ लृभनप्तिल्व्‌ एप 1118 11601616 (प्राच 10115,
तल सनदनि धात पजा), 7086, आत ९७8 ; एरर
11 [गाध {लज ८10 76८, 61197्ु€ताना† ग शल्या 21
11४4५" ातनाप्रठ वाप्ावा0८य, एप 110: 1४41880, 20 10008.

म्रहोदयप्र्ययसार रसः ।

रमग्रम्तससुद्गौग मन्धकस्य पलत्रयम्‌ । सृतसूताश्चताग्रायः कर्षः


कथ' थक. एथक_ ॥ पल' दद्रुल
णचसख ॒माकठिकस्य पलल्ञयम्‌ ।
पनं काम्परष्वस्यापि विषसादपलं तथा ॥ सपाह" मर्दयेत्‌ सव्य
दत्वा चर्दक' सुहु; । ततस्त द्गोलक' छत्वा सप्ताह' चातपे चिपेत्‌ ।
गुड चर्ण" नाचणं` लिम्प दद्ूलिकाघनम्‌ । त्रिपल' गन्धवां द्रा
फ्रीश्चमामश्र च गालक्रम्‌ ॥ गालकस्योपरिष्टाच्च च्िपरत्तालपलत्रयम्‌ ।
मंरध्यालिप्र्त्रं न दच्यादुगजयुटं खलु ॥ खाङ्शोतलमादृल्य मोलक'
शयने; सह । विचय सप्षवारं हि विषतिन्ुफलोडवैः ॥ द्रवैरथावपे
श्रष्क' {छिपीद्रम्यं करण्ड । ति'शदंशेन वैक्रान्तमस्म तस्मिन्‌ विनि-
श्िचित्‌ ॥ श्रथं हि नन्दश्वरसंप्रदिष्टो रसो विशिष्टः खलु रोगन्ता ¦
निःद्षरागष्वहतप्रतापौ मद्ादयप्रत्ययसारनामा ॥ हन्यात्‌ सव्येगुदा-
मयान्‌ क्र्रगदं कुष्ट च मन्द्‌ाग्नितां शलाष्यानगदं कफं खसनतासुन्मदः
कायस तौ । मवा वातरुज मह्ाज्चरगदान्‌ नानाप्रकारं स्तथा
वासक्चक्षभवं मषामयचयं दुटग्रहस्यामयम्‌ ॥
४14 110(144/ 09710 (40/11 +4 7 2454.

"लर 1५8 9 अप प, 08 प्४6््‌ ठय द्श्ाा ०


एक्ट नपु त पल्य ञ काल ६०1 69.010, ° 1161067{6त

321
४१
२२ रसंजलनिधिः ।
लाटा; ०91९६) =९जणएला, 9त्‌ 1100 ; ॥0पा ४0०18/8 ग ल7081081)
61४6 0198 0 ९०6 -एक1६68, कणाः ५0188 ज श्ण [12 21
४0 018 8 0 960 ४6 2८९ ४० 6 7९०९ 0066167 101 86९67
02.58, पा 11016 फह्ला, 0946 110 > 1प्रण), 2 4116 10 ५16
श्र 107" 2, 6९१, (11118 ]पा 18 ६16 ४० 06 ५०४६९७५ 9] (तरलाः साध1
& 02876) 0716 ॐ0०्प] लर, {0160916त. प्ण) 2 6078] वप्र
0128868, 1106, पत्‌ ए€धद्ुलाः, {प & ©ा7प८।०16€, एण ५कलुर€ ६०1 8 ०
00०९९ इपर, प्ए०ण० कणि©४0 ४16 1परण 18 ६0 6 (६60४, ५०९९6
11 धक € 10198 ग 0७.९८ 006४. 1160, 61086 {16
70 0 †16 लप्र ए16 रल (क्प. 1 18 ०6४ ४0 6 = ॥68४७व्‌
ए दभोश्कपतषण. प ल ८००16 0 19.12.600. 9 11626, {116 60716118
0 16 © "घला ए]€ 6 {0 06 प्ण 0४, ०५१९८९१. 4 5०1९५४6 ४०
01298118 01 86्रला प 168, नं {16 -पां९€ ० प्ादषए0०१७९. प 0४
016 1 € इपर, {06 इपण00९6 38 {0 06 "05564 शां 006 ध प४ंह्प
18 (पश्रि ० -्लला6त्‌ पक्ष (28116). 1118 102त 16
6011768 211 8018 0† 11168; {00111878, 16107088, 1०010680, €0116,
12116066, दगा, 9811108; 31188115; 20010162$, 21] 80118 9
५1862868 ९९ ६0 20 6७९88 0 एकप, 211 30४5 ० 091 धपका६ न्र्शः
211 &07४8 01 त1889.868 016 #0 ॐ € ०688 0 ए.प्‌, 9११ {9 08, 804
01101116 01271062 0 100 8187012.

हिरण्यसुन्दर रसः ।

रसं च धौतमाक्तीकं कान्ताभ्' नागहाटकम्‌ । एथौभटेन संतुल्य'


सव्वेतुल्य च गन्धकम्‌ ॥ दत्त॒ विद्याधरे यन्त्र पुरेदारण्यको तपैः ।
खाङ्कशोतलसुत्य तरगरषिन विमिखयेत्‌ ॥ ब्रौव्याधौ कटोशले
चक्तुशले च दारुणे । सत्रिपाते चये वासे कासे मन्दानले ज्वरे ॥
कणंशले शिरःशले दन्तशले प्रयोजयेत्‌ । पौनसे भोदि हच्छले
322
चतुथंखण्डम्‌ | २२२
यन्यिवाते च टारुणे ॥ शिकाङ्े वा धनुव्धाते कम्पवाते च सूच्छिते।
ज्वराशचविषमान्‌ सन्धान्‌ दन्ति रोगाननेकधा ॥ सेवितः पथ्ययोरीन
रम; ह्िरणयसुन्दरः। गुच््रामातरं ददौतास्य यथायुक्तानुपानतः ॥
घृतेन संयुतो वाते मधुना पत्तिक ज्वरे। पिष्यल्या वैसे स्यं
पित्तोद्‌भूते च चन्दनैः ॥ तक्रं ण श्ेशवातो्ये वातपित्तं घताग्वितम्‌ ।
श्रेमपित्त चाद्रंकेण निगुण्डया सान्निपातिके ॥ फलत्येण श लेषु
विषमेषु ज्वरेव्वथ । बआ्आद्रक्षेनाथवा ददयाद्वह्धिमान्यं विशेषतः ॥
भ्रभिष्यन्द शिरःशनक्ते गायत्रोवोलसंयुतम्‌ ॥ पर्तिमांससमायुक्तं
कफवाते च म्ूच्छिते ॥ एकाष् च धनुव्धराते चीरयुक्तं च पीनसे ।
पाण्डरोगे क्षये कासे मरिचाज्यंश्च कामसते॥ श्जमोदाविडङतैशच
नाभिग्र नेऽग्निमान्यजित्‌। रु्तज्वरेऽरुचौ देयः कटलोफालसंयुतः ॥
वोलेनाद्ध कटोशुत्ते भाषितं नागवोधिना ॥

11.4.20 0-57417 04004, १८5८.

दुप्रय तूदात्तः णा लाला, (णनः 1668, 1020-5 ८०06,


716८ [6४त्‌, हनत्‌, णात्‌ 1 लौालाः2४6त्‌ 68861106 0 0 [प१.६४ ( 866
[४6 2३५. ९0 वा ) ; श्नात्‌ इपर शवुप्‌ 1 वप्त 10 91] ४06
101८" (017 त077101716त्‌ 976 ६0 06 0००० 1026006, 20 06206 ए
1110138 6) ६17९2 पतृङ०वाादाय [दपा ( 866 7208 251. एण्‌. 1), 7
4 176, 7:46 ग (तक्वप्ा, एप्त वषठ्‌ 10 एषापा४६९, शला
«नतव 0 एवतीश््ं0) म 06४) ४16 60६68 ग 06 १६88९] 216 10
10 प्वधरला तप्र, धित 701६6 आधा छा €वुप्थ्न व्क 9 00त०6तव
1 [८4प्ा, 18 106तलाा6 (पाः७७ 11168, 6008000, = 2808,
(गरहा, ताता हल्छतरि०प, ¶तष्ला एष 10 16 605, 1690 कात्‌ 660 ;
एड, ( लप्रमठ व्व्प्मतो ), व्ण्लालाौ ग 80166; (810 17
{1९ व्र 012080६ ण्ण, एषलक््‌ =एषा] कशऽ =निणपञ,

328
२२४ रसजलनिधिः ।
10212. $818 ४ ॥*6107, 2{00701€द$; 8.1त 911 80718 ° 1010
1९. 10086, 016 18६ 6867, 0 06 पथरला =कर10 006
01 00€$ 2त्‌ 88.1त्‌]6 7286 ग]फ़ 10 ‡€ण्लः 66 0 [प्ण ;
पए 70 ्त९"6त 7911 = 10 ईन्त 0 001९).
1101 0पष्ल्लाः प्ट 10 ता8€868 वप 0 पकप आत्‌ एभ009 ; का
९1४1106त एप, 10 01869868 त्‌716 ४0 2.) 27त्‌ एध) ; ए
2106८ 10106 1 61868868 तप्€ 0 [६8209 8.० 10168 ; फ1711 169.68
07 11170707 10 61862868 ५४6 ६० {16 ६1166 त0888 ; ऋऋ पनं 00818.
17 00110 शात्‌ ल70ा116 णलः ; ४ 11261 1166 1 17416860,
1116 १6९०९८०) [1812 ४४त 0019 17 088 &त्‌ 16226116 ;
111 ५06 € ० 0473 10684 170 870091९ द४ 2० ५६5659३ तप्र ४0
21 €50688 07 [272, 27त्‌ एकप ; ६10 091 द 10 09४9 २ $818,
प्िथिप8, 2ा7त्‌ 17989 ( © 10116 ठवदकलानो) ) ; 61 6261064 एपला
810 0 ०१७९६ 1211618 70. 618, ©०प९]1 व्€ ६0 60080001,
84 ]1५7९6, {1 9217068“ ४0 0118708 17 ९0116 10 {06 12.96];
8010 11010686101, 1४1 {196 एकम {्धा६ 77 1088 97 2006४६6
8.0 †€छ 010 तात्€ {1716 प्र 6ा४७ 00 ९0286 कत्‌ तए ;
211 ए 0018 71 869४९० 22600 001 0016-19]7 9 {16 28.

अक्र रसः।
नामं पारदगन्धक' विलवण' वप्रथथकज'मेलयेत्‌ एकौक' च पलं
पल' तरयमतः पञ्च क्रमामयेत्‌। सब्धै' तदिवसत्य' तदनु तदन्ता
पुटं भावनाः कुयात्‌ सतिफलाग्निबेतसरसैः पञ्चाधिका विंशतिः ॥
पञ्च तत्‌क्रम शस्ततो गुड़भव्रैदं तोऽस्य वल्लो जकैर्हन्तार्ण'सखखिलानि
श.रणवुतैस्तस्यात्रमस्मिन्‌ हितम्‌ ॥ चरकशे परिवज्य तामिति सुनिः
खोवासुदेवोऽवदत्‌ कुष्मा्डोफलमाषपायसमति व्यायाममरकातपम्‌ ॥
7८5८ 2*2.5८

ए०पा" ६018 $ 6820, ग 168 2० लप ; {पल्‌5 ४012/8 ई

824
चतुथेखण्डम्‌ । ३२५
10 ; तमात्‌ {कलाप {019/8 9 #116€ "66 88.118 ( 89116 19.08.,
0178, 87 इवा ९2111919, ९0101166 ), 816 ६0 € 1100९ {०१८
{07 "11760 १8४३, 1011 1116 [166 ग 16१८७ न ६2. (716 6071100५,
8 7610964, 18 0 06 169४७ 1 [पक्वम 811 ह्ला 8प्र]16५॥60 ४0
1011/9:1)8/ {07 ९ 0:98, 62010, फ =॥16 प 0४ त6८०८न० भा
13110, 8/8, 01011, 70048 9 ला199,1६४, 211 0 61288., 06
108] 1प्पालः न एाता8.३ एण एकक 01१७. 0086, 0166
12.018 68९11, ६0 06 तञ क} =100188568, 01830160 101 फटा.
116४, ६0 08 प्णृट्ा 011 ९8८06 एपठ सयत उपाक, 21167 {116
116त्‌{ 6716 38 त19५5४०, (5 ०९वले7७ 0ाप्ड 811 ३००८३ ० 11165.
6 {नानक 8९6 9 96 १०1१6, 86 016 पपठ ग ४7 {118
11177 016 :--तपा०त9, ०५/३३ -ु८क08, 106 67:7९. को =पाह,
058६९] 211 71611] 6616186. प €६९९७8, 210. ऽप 8 12.९8.

तोच्छमुख रसः ।

रसेन्द्रहेमाक्वरालवोलसुरायसं लौडमलाभ्चगन्धाः । ताप्य च


कन्धार समि तोऽयं पक्षः पुटे तोच्छमुखोऽश सां स्यात्‌ ॥
¢ ¶
$ [रि

(11 1511 0-014800 2८.54

2010, 0016, 11011918, 07101-


प्रिवुप्तण्‌ वपष ग णलालपक्'
11810 प्ा-४, 11168 , डप] [पाः 870
1111६, 001४, पप्रा 70757, 1101) (1१९९
10006 0द्6पालः एध) ४1€
८०} 1411168, &76 ४0 ©
178 06 ल06 ©पाः6७ 01168)
0 [दन 9 1162816 ए एप्प;

श्रर्धविनाश रसः ।
्भ विपक' प्रस्थं मूतस्य
शे छादन्यग्नियुग्मतिकटुकदलिनोपोलुङ्म
। लौहस्य व्रोणि तास्नात्‌
सख क्‌कपयसि रसपल' हं पले गन्धकस्य
329
२२६ रसजलनिधिः ।
कुडवमथ रजः क्तारयोश्वापि प्रच्च चिघ्रा सखाल्यां पचेत्‌ तु ज्वलति
दहनतश्च.ण मशविनाशः ॥

4250104 - 0111८450 0 -1*65८.

016 {1107281 8.2 €$ {छप ६0128 9 16 ५६९०९६४0


० ००९9, १008 ० तृक, 0008 जा ला 22, पा +8 0 010४118.-
8.8, 111 1210811, 20त धनप्र, 6 0 06 00116. शाप
8 उरगा ६०19./8 9 816-9178 11116 274 अं डफ {0 ६५९8 0
1011 2 अणा. (ला इपिलंला६ $ 60146186. {16 10110
216 0 6 111ॐ€0 1 #1 € 80812106 :-{0प {01898 0 लाटा)
ल ६012*8 ० पा] प) (पलार ६0128 गा 11010; 82 {6 018४8
ग ©0710€7, 21त € {६ 10195, 6४९11) ग 88718279 8.1त्‌ 9.ष-
8/8. (16 10016 1110 18 ६0 06 69.66 1 21 1107 00, 19664
प्रए०ा 716) ए11161 18 10 96 € ४0718066; ए 061 1116 11016 111
18 1600८९6 ६० 26168. "118 10641016 @्68 11168.

त लोक्यतिलक रसः ।

एदक्लष्णाश्चज सत्त्र शोधितं काचरङ्णम्‌। रेतयित्वा रजः


कत्वा भज चिल्ला घतेन तत्‌ ॥ अरष्टांशसस्यकोपैत' पुटेहारत्रयं ततः ।
तिवारं ृपावन्तन लुङ्गखरसयोगिना ॥ चतुर्वार च वर्षामुवासामत्‌-
स्य निकारसेः। गुग्‌गुलुतिफलाक्षाधै सि शदाणि यज्ञतः । तुल्यां
शरसगन्धोलयकल्जस्याष्टंणभागया । पुटेत्‌ पञ्चाशतं वारान्‌ मद्ये
टे पुटे ॥ शोधित रेतित' कान्तसश्च' च छतमदितम्‌ । प॒रेदर्टाश-
दरद, संयुतः लकरुचाम्बना ॥ दशवारं तथा सम्यक तारैः -शुदे
मनोह्वयाः। तथा विश्यति बाराणि वलिना मौनच्ग्रसैः ॥ दशवारापि
325
चतुश्रखर्डम्‌ । २२७

नाप्यन कष्णुमौष्रतयोगिना। उभयः ससभाग' तत्‌ पुटेननिगु र्डि-


करभः ॥ रसगन्धाल्कन्जन्या दगवार' पुटेत्‌ पुनः। तस्थित्रष्टंश
भासन निय दरकान्तभस्कम्‌ ॥ राजावत्त' कलांशेन समभागीन पर्पटी ।
तत्‌ मन्यः प्ररिमदयाग्र भावचिलाद्रकाम्बना। गुड्‌ च्याः खरसेनापि
भगद्धम्यस्नन या । भद्भगजरसनापि चिन्रमूलररेन च ॥ व्योषगच््ना
किनाकन्दंम्‌ तरारपयादरद्रवेण च) पटचुणं मतः कत्वा क्िपे च्छद
करणदके ॥ तंलाक्छतिनक्रः मायं स्यातः मव्यरसोत्तमः। सव्व
व्यानि; ग्रामान्‌ णस्धरना परिक्रान्तिंतः॥ उदावत्तः च विड वन्धः
वयर च जटरदभवाम्‌ । नारनमन्दवुइिल्र' शृलिल्लमपि वन्ध्यताम्‌ ॥
वलिरागानत्राप्रश गनः नानाविधः तश्रा । परिग्णमाद्यशूल' च तथा
{भग्दान्‌ मृतम्‌ ॥ रक्रमुन्म्ः च नागं रजःशून' च दुःसहम्‌ ।
श्रनूपानः ज पथ्यः न चन्तद्गानुरुपतः॥

{11111111 11

] 1५1 मप ज्‌ पलपन क्य, कृषपीत्ते होष्, रणत


1, (1 । 1४.) ्रम्न म वष, चप्रत [दल्व त्री नभ060
का त 1 11119111.
11. १ च म ४11. ] ~ तप (४५ [ऋष्ट 110; ९०) 17), शत्‌
व 8 त त त , त. 1. 1111; ९4
मा र (पम्‌ वृद (म (पपत (कि [ष्ट ४४, 5९0०] {11}
(तो परा द ततत वत पातश पापु 11:९4 $ पषा
ग, 1], प [1 14 1 1.) {त पपाकट्व सापः ५6 11८08 04
[111114८4 , 17 ६.1, त वालि कते पदपष्त # एप्प,

{1 {4 11 4 डा १, [४ पश्‌ कपरी ४116 660८0प्र


7 11 | [04 ४९ पद्वष 0 भा

५२4
३२८ रसजलनिधिः ।
6168, {06 60णए0पाव्‌ 18 € ४० 96 पणेरल्व्‌ का 016 -600
118 पप्रा ग [तभ्यां ( डल्ला ऋत आ] पा पन्त 10
€] प्रापि€8, 0 [गा > 018९ 000९7 ), 814 06216 एर
एप) {07 पि 0068. [9 एर्व 116 208 ग [पध्यप्य,
९9.1€ 8०] 06 8 €) †0 866 {7187 {116 अपए82166 18 7006 शध
४116 11८6 ग "06 ए6९म06वै 1608, € 706, ४06 €
ग [प्ण 18 7650116त ॥0. ( [0 1116 128 ९286, {116 इप्08†81166 18
10 06 10136 001$ ०1९6, पाध0 2.118.171 80 7प००७्‌ श्ण स26ा
011, 06016 द्धर्‌ 26६ ग (पाप. ) 06 ©0ण0पपत्‌ 18 पला
0 06 11156 सा10 8 602] पप्र 9 18719 101, २6१०९५६
10 28168; &1त. 7०0९ जाक ल] ्10€व्‌ एला. =¶ृ06 ठ०ण०००५)
प्रा 01706, 18 ४0 06 १ा56त्‌ ऋपा =गा6 शषा 105 वप्रा
वपव 200 66त्‌ एफ एप. 07 ला प्066, ४6०६
0७९ €९॥ ध्ा6, 110 06 [प्ा९€ भ [श्प]. 1106 व0पठपणत्‌
18 1656८ ॥0 06 7711560 ऋध =006-6शा1४] 1688 वप्त 9 आच्ला
2116 16.167, ९0710160, 800. 16816 ए एप), {07 (€) 70 68,
0611 7००6 62९0 116, धा {€ ०४. 10 18 ॥70€0 {0 €
11156 1 0716-6 115 08.01 ग अप्पा 20 16216
0 एप, णाः (फला प्णा6७ एल 7पएन्त्‌ छ्व्लो नप, शापा
॥16 10106 ई 1118700९ 018.. 06 ©0फ0०प० 15 716४४ ४0 06 101? €
षं} 9 त्वप वपथ ण उश्म6त्‌ प्ट, [7नु)9*6त {76
019९६ ९०फ'ऽ-प्ण]ह. [1 28 ररौ 10 06 19156 कध गा6-लंष्टाध)
1४8 वप)४६र्‌ 9 &010 € 10168, 2110 1162160 $ प, {01 ४ला
11068, 0612 7्206व्‌ €2८7 776 111 ४06 1प166 ग 169१९७8
1110101.
116 ८0ण्णएकणप्त्‌ 18 2 {0 06 756 फाध्ा 016-लद्ा्ी
103 वपन हव्131 ( 076्न्वे 9 पपएणिष्छ 6 पथा पपकत
0 0९0ण्छपाःष णत्‌ अ] 00 214 06966 ए प्रधा, {07 {€ 068,
7000102 ९९9 06 पाप 26. 6 &0100प्५,
पऽ "606, 18 0 06 ग्णोञ6व्‌ शा 006, 1६8
पप्च्छ 9 पपलालकत्वे रतद्तत1४8 (दकाः), 06.
अं दहल्नाध}) 108 पद्पाठ त 192 -प्थात ( [श03 19 ), 811

328
चतुथंखण्डम्‌ । २२९
60 पव पप्श्णए 185909ण0िं (866 1206 262). 11 18 76६६
10 06 ऽप[01€6{6व्‌ 10 1४218“ {1 {176 प्।७€ ० वल्व्व्ठ्०ा) ज
116 {0110 क्10, 70 शा९८्८्डड०ा :--ाडला, छप्पर), 0771६ 2091008.,
07102 10008 9 द्ध, पते कण, पणन 0 छ" त,
(08706 87त्‌ पाणः ), कणत शं प्टछलः (0 6 88९0णत्‌ पं ण€ )
प € 0160, € 1016 (ण 18 {0 6 ०५९6 27 51६6
0 0168118 07 2 [लं ग वणा. वणं 1061606 वपा 91] 808
0 01869868, 91 810९681], पव्‌ एधा2.१ =९00801, 00116
09188 07 #16€ (गाद्वा6, वपणा10688 ग 101616४, अदला न्क, आपि द,
00116 {61६ 2६ {16 {1८16 ग तादल्स्गो ग 1006, 78618-एप् 1702, 2114
70811] 16182071. 216; 81 26601006 01111801॥ &6 {0 06
१६९१९ प007 17 €07806€द101 ग ४06 11816 ग 0186286.

करणामय रसः |

रसस पादिकसुख्या विडङ्गम रिचाश्चकाः। गङ्गपाललङ्कजरसे


खक्लयिला पुनः पुनः ॥ रक्तिमाता ग॒दार्णभ्नो वह्करत्यथेदोपनो ।
रसोऽयं कर्णामयश्वाशसांकुलनाशनः ॥
7 211/1100114/0 १८४5८,

016 {गा} 109 ग [ललदा6्वि 0 लटयाः१ त 016 1097,


€9.९]0, 0 17212; 02116118, 210. 11168 816 10 06 एप0०९ ६०१९
111 ४16 17106 0 28०08081र8, (ए87दद एप, 07 02610404 ),
211त| 70846 17६0 1118१ ०06 ण्ट, 70 मशंह्ाप, 6960). (8
11676116 ९प€७ 1701619] [168 800. 1161628865 21006४16.

तीन्तणादन रसः ।

गृतसूताक हेमाश्चती च मुण्डञ्च गन्धकम्‌ । मण्ड.रञ्च सम


329
४९
३३० रसजलनिधिः ।
ताप मदय कन्यद्रवे(4 दिंदिनम्‌। अन्धसूषागत' $ सन्भै'# ततः पाच्य #
+ 0 +

ृटठ़राग्निना ॥ चृणि त सितया माषं खादेत्‌ तच्ाशण सां हितम्‌ ।


रसस्तोचणादनोनाम चासाध्यमपि साधयेत्‌ ॥
11252122 ८2.12. 2*45८1

६.4पथ वप्त त ्लप्रलसकयस्त्‌ पलाला, ९०6६. &०1, ००१०६,


8861 182 17011, प्राप प्रपत्र", 27 ©(]एल 1068. 876 ४0
06 7००९, {0 ०76 वष्र, कध 16 ।पा८्€ ण वारव, 1'0€ [प्रपा
1105 11846. 18 {0 6 ९078०७6 77 > 11 लपलंए1€ 80 162६6
0 9 81.00 71९. 0086, अड 2808, 6४९1, ४0 6 शष्८©) 110
8, 0718 106ताल16 768 1011683, 01706" प्र186 17छपष्र16.

अश{कपाण रसः ।

शस्त दिधागन्ध' छतलौहञ्च तास््रकम्‌ । प्रत्ये कं हिपलं दन्तौ


त्रतवषर' शरण तथा ॥ शमारङ्गयवक्तार सैन्धवं पलपञ्चकम्‌ । पलाटक'
ल.होक्ोरं हाति शश्च गवां जलैः ॥ आपिण्डितं पेदग्नौ, स्रादेन्‌
माषदय' ततः। रसश्राश ¦ कपाणोऽयं सनव्धररोगङलान्तकः ॥

-411544- 12041047 ८5८ ,

एि0पाः ६0148 ग लालय, लद्धं 00188, 62८}, 0 ऽप 1007, 11.01,


९0006, वशत) प्त्िप, शात्‌ इप्पदप्क, 8४8 ६0148, 69.61, ॥ 727.
802-1060972 00, 282, 9.2 70 8916 ;४० पपा -{क0
0148 ग 7111४ 0 शाण, 276 १० ०6 फणंड6व +्ज्णालः, ४० 2०16
पाध ॥प०८६त्‌ ००त (कप ्-लंद्0ह ६0148 9 =©8108 पा०९, ए णात्‌
९2 77 च 1707 0४ ना] धल गल पपा 18 तल6व्‌ प. 1०86,
{प१९ 72018 62.60.

880
चतुधंखण्डम्‌ । २३१
चक्रधर रसः ।
खतसतास्वैक्रान्' तास्न' कांस्य सम॑ समम्‌! सब्धतुल्येन
गन्धं न दिनं भन्ञातकद्रवैः ॥ मर्दयेत्‌ यत्रतः पञ्चाद्‌ -वटी' कुर्याद्‌-
दिगुच्जिकाम्‌। भक्षणात्‌ गुदजान्‌ हन्ति अरशासि सपरिग्रहान्‌ ।
चक्रधररसो छययं सत्वैगुदामयप्रणुत्‌ ॥

(101*4101
41८, 1*450.

0०] पपश्मा्प्७्छ रग 170ल1€र8{60 116 ला, 11169^, @216+


0006, पत एन्द्‌, भात्‌ अपक तवप्र] 7 01091014 #0
21] {116 2006 9164, ९0110176, 216 0 06 06, {07 006
08४, शां४11 {116 १९७०८॥ ०9४ ग 09८४, 211 726 2710 {01115,
0 1860185; 111 कशह] ७1, 08 णल्वाल७ लप 91] 50118
07 71168.

चञ्चतकरुटार रसः ।

रसगन्धकलौदानां प्रत्येकं भागयुग्मकम्‌। तिकटदन्तिकुदैकाः


षड़.मागं लाङ्गलस्य च ॥ ` क्तारसैन्धवरज्ानां प्रत्यक' भागपञ्चकम्‌ ।
गोमूचस्य च हावि'एत्‌ सहोच्लौर' तधैव च ॥ यावच्च पिर्डित' सन्यै'
तावश्ुदवग्निना पचेत्‌ । माषहयं ततः खादेत्‌ दिवाखभ्रादि वल्न येत्‌ ।
रसश्वञ्चत्‌कुढारोऽयमशंसांक्रुलना शनः ॥
0८100007-
20/८0 ४7*4 2*250.

(क्0 1029118; 69९0, गा 116 छह फ, उप |], 2०4. 1707 ; 06 एष,


62९}; 0 त्क, तक्णन, त 802 ; शद 818 07 12811 ;

381
२३२२ रसजलनिधिः ।
21त्‌ 7९९ ]ष्क३, 69९], त 1995६79, 700 8816 27त्‌ 00 ; 0115 -
४0 0915, € ९}, 0 ०४1*इ पात76, धात्‌ कणा६ ग आप 276 0 6
1101560. 000 216 00]6€्त्‌ 7 @ 100 0 $ 10710 1€2# #11
16 11016 {1179 15 516त प). 086, (नुप्र 18@्ं8 6४९70.
05 16416176 नाा'८३ ४1] 8018 त 1188. 81660719 10 तथ्$-्6
18 8}06612.11‡ {0 06 8००९५.

शिल्लागन्धकवटकः |

शिलागन्धकयोख.णे प्रधगशङ्ोरसाश्चु
तम्‌¦ सप्ताहं भावयेत्‌
सपि म॑घुभयाच्च विमर्दयेत्‌ ॥ श्रश'सख्ानुलोम्याथं हताग्निवलव्ई
नम्‌ !
रक्तिकाहितयं खादेत्‌ कुष्टादिरहितो नरः ॥

902{4-1404/
4८ ९८4९८,

ए०कत९6व्‌ ८९०2 2० इप्ा00पाः) 816 0 06 इनु0्ा४१ल्‌ङ्‌ ऽप


16066 {0 00, 70 इ6पल€ा {10683 पा =116 प्रं९€ ग ए111128-
12]2. =पृप्3] पपपद्ने्ं€उ 9 ४0636 =क्9 100कत०८६, 26 {0 €
11006 ४०दलला फां 006 आत लाक्म6त्‌ 0परणठा 1118 96
८1061 ६0 06€ "1806, (0 त्रं३,17 एलं धा, 6९}. 118 106 676
(प6३ 11ताट€ञ्० 01168 80 16708.

पञ्चमुख रसः ।
खतसताभ्बलोहानि खताकंगन्धकौ; सह । सब्भानि समभागानि
भल्लात सत्वेतुखखयकम्‌ ॥ वन्यशूरणकन्दोरदरवैर्योग्य प्रमाणतः । मर्दथे-
दिनमेकञ्च माषमाव्र पिवेद्ततै॥ मकच्णाद्‌ हन्ति सब्धानि चाशप'सि
च न संशयः । रसः पञ्चमुखादवयः कुष्णसांविनाशनः ॥
882
चतुधेखण्डम्‌ । २२२
0241100 02114८20 2*05 (1.

एव्व वपक्षण्तिलह ० 171नं०ल०१€्त्‌ पलाला, 0168) 1709,


९०06 8० इपर प, 20 01121199, 62] 71 व्स्‌ 0
21] 11086 (0006, 26 {0 06 7प००6त। ६०९४1, 107 ००6 त
111 20 260४6 वप्रभाप्िप् ग ४6 पा ग कात अपक.
01118 86 धल ६0 06 7196 अंडर कछ, 171 कलंए0६, €2€ा1, ६0 06
89) प लभ76 एप्पल, णं 7166776 गाः€ 17168 270
16708.

नित्योदित रसः ।

खतमूताकंलीदा्रविषं गन्ध' सम" समम्‌ । सव्वेतु्यांश-


भ्लातफलमेकत्र चृणेयेत्‌ ॥ द्रवैः शूरणकन्दोलै भौव्य' खल्ल दिनत्रयम.
माषमात' लिरदाज्यं रसश्चाश्णे'सि नाशयेत्‌ । रसो नित्योदितो
नाम गुदोदवङुलान्तकः ॥

{40414 148५४,

परिवप2 पपश्ाप्रि्त€ह ग 1767698 = फललपाक, (गुणा, 11007,


11684, 2.00016 &1त पापः ; ४० पाध म 01211. €]
77) वप्तश्नाधि 10 9] 1086 00001९0, 6 6 06 0०066 णला
716, 11126 {0द्शलः, 270 आ0}6०6त
0 0कप2, 10 10166
278, प ४11 {16 1ण1५6 गं शापक. 12086) आड 72.078) €यल्‌। ६0
€ †9 € ऋ ४1 2 11116 ग वन्ननं06व एप, =व18 01601616 ९68
2]] 8018 0 01168.

अष्ाङ्करसः ।

गन्ध रसेन्दर' खतलौहकिह' फलत्रय' त्य.षणवह्किथिङ्गम्‌ ¦ कत्वा


888
३२२४ रसजलनिधिः ।

सम' शल््रलिकागुड़.चोरसेन यामतरितय' विमद्य । निष्क-


प्रमाण गदितानुपानेः सन्वीणि चार्णसि दर्दरसस्य ।
45८0740 45८,

पप] वप्णभ५७8 9 श], 06707, तात प्रा2, 1101919.


1, 00४8 9 0111792 214 16868 07 01110218) 276 #0
6 7086 ४06, {07 1116 0018, 11} #16 {01668 अर्वाप्णनो),
210 पा). 118 6 पला {0 86 2०26 0060 10184,
111 ला, 6960. 11075 11616906 व+ 21] 80108 ग 1168,
पथा (11 ऽण168016 &66070}087170
6706.

अरछरोगी पपंरो प्रयोगः


शुभफलद एव ।
4 0101169609 0 ए भाु08्ं 10 01168 18 {0पणतव्‌ {0 06 ग्ला
९000860.

श्ररोगे पथ्यानि ।

विर्चन' लेपनमखमोक्तः क्षाराग्निशस्त्राचरितच्च कन्म । पुरातना


लोहितशलयश्च सषरटिकाश्रापि यवाः कुल्याः ॥ परोलपत्तर-
रसोनवद्कि यपुननेवाशूर्वासतुकानि। जोवन्तिका टन्तश्छा सुरा
च तरटिवेवस्छा नवनोततक्रम्‌ ॥ क्रक्षोल धानो -रुचक' कपित्य
मौष्टानि मूत्राजापयांसि चापि। भल्लातक सषेपजच्च तैल" गोमूत
सौवोरतुषोदकानि। वातापह' यच्च॒ यदभ्निकारि तदन्नपानं
हितम सेभयः ॥ ।
334
€ . .
चतुधंखण्डम्‌ | २२५
00९८ 49५ 0८८८0105 ९९110८41 ४५ 175.

[116 {0110 पाण 6 नालम {7 0168 एणा 0०, ज्र ध्णला४


11686 066, (17 089२2, 808]1प6४, 21 0लः ऋता ए8 09 [प्ा"€]ए
6०२] 11641617168 ), 81160610& ग 01000, भुग]11€ 00 त 21004118
8114 11681, ४8 1016861196त्‌ 111 (88112, €{९.), इपा.1{62] ०06
61011 ; 80९11 {00 8†प8 98 1106 ०0६९{४6 {070 818] 971 82
1१46$ ° {0 गः ५0166 6978" 81871611, 09116 , {19.112 &४212,
1021018, 811411619, 81.116 16४68 0 @01धए2, [प्रात्र पव, 00
0 6]प्1-2118111; [09./आप्६४, कपष्प, 1601017 , प्र7706, 87021] [8 07210101,
एप्४ौ&ः) 0प्१६८ा' 1, [1012 21119191; लं 00; 21011609 प1116;
८181064 एपरप्लः त 1] ग (क्0€], 11811४88, 70प्5{ध7व गा],
८०'३ प्रा) =इदप 79, 18108700 ( 866 7226 882, १०] [1 }
211 &]] 807४8 07 {00 अपि 16 वा1018 00886881 ६16 {00फथ"
0 10201717 एफ 271 11616480 06 41४68110 1684.

अरष्ीरोगेऽपष्यानि ।

आनपमामिष' मत्‌स्य' पिन्याक दधिपिष्टकम्‌ । माषान्‌ करोरं


निष्याव' विल्ठ' तुम्बोमुपोदिकाम्‌ ¦ पक्तास्नर शलुकं सव्वे' विष्ट-
समोर गुरूणि च! भातप' जलपानानि वमन वस्तिकाम च ।
विरुद्धानि च सर्वाणि मारुत पृव्वेदिग्‌भवम्‌। वेगरोध स्तय ए्-
यानसुत्‌कटकासनम्‌ ॥ यथास दोषल्चाव्रमणंसः परिवच्ज येत्‌।
यत्‌ पथ्य' यदपष्यञ्च वच्छते रक्तपित्तिनाम्‌ । रकाशौरोगिनां तत्तदपि
विव्याहिशेषतः ॥ |

338
३२६ रसजलनिधि; ।

पञ्चमोऽध्यायः |

अरधोदर निदानम्‌ ।
रोगाः सम्बे'ऽपि मन्द्‌ ऽग्नौ सुतरासुदराणि च। अजोर््णन्मलि-
नैश्वानैजायन्तं मलसख्यात्‌ ॥ रुडा खं टाम्ब वादोनि दोषाः खोतांसि
सञ्चिताः प्राणागनाापानान्‌ स'टूष्य जनयन्तुव्रदर' रणाम्‌ ॥ आध्मानः
गमनेऽणक्तिदौव्येलय' दुव्यैलाग्निता। शोथः सदनमङ्गाना' सद्लो
वातपुरोषग्रोः ॥ दाषस्तन्द्रा च स्वेषु जटरेषु भवन्ति हि। पृग्‌-
दोषः समस्तख धरोहवदत्ततोदकीः ॥ स'भवन्तुयदराणयष्टौ तेषां लिङ्ग
एथक्‌ खण । तत्न वातोदरे वायुजौयते जठर सदा। सन्द मणि
पुरस्याधः ज्ञायते करचापतः ॥ उद्गारो जठरे भारस्तधा च मलबदता ।
स्फोतिश्च जटरस्यापि वाताधिक्छात्‌ कदापि वा॥ दोषाधिक्यादपि
शोधः पाणिपान्नाभिकूत्तिषु ॥ कुलतिपाश्वगद्रकटोषए्टरुक्‌ पव्वैमेदनम्‌ ।
शुष्ककासोऽङ्मदोऽघोगुरुता मलसंग्रहः ॥ श्यावारुणत्वगादित्यम्‌-
कीस्याद्‌ दिद्वासवत्‌। सतोदभैदमुदर' तनुक्ष्णशिराततम्‌ ॥
आश्रातदुतिवच्छन्दमाहत प्रकरोति च । वायुश्चात्र सरुक्‌ शब्दोवि-
चरेत्‌ सब्बे तोगतिः ॥ वातोदरे चिरोत॒पन्ने नोपशान्तं जायते वै।
मणख्ुरसमन्तात्‌ तु ्रत्यशिलायवाष्टिला ॥ तयेव क्षयसूचके चोरः
चतकरे तधा । काथः चिकित्‌सन' तयो्य॑लतः ` चयरोगवत्‌ ।
नाभेरधस्तात्‌ संजातः संचारो यदि वाचलः। श्रषठिलावद्‌ घनो
ग्रिकूब मायत उन्नतः ॥ वावाष्ोलां विजानोयादु वहिर्मा-
गौवरोधिनोम्‌ । ण्तामेव रुजोपोता वातविण सूत्ररोधिणोम्‌ ।
प्रत्य्ोलान्िति वदेज. जठरे तोय्यं गुधिताम्‌ ॥ पित्तोदरे
880
चतुरथखरडम्‌ । २२७
ज्वरो मृच्छ दादस्त,ट्‌ कटुकास्यता । श्रमोऽतिसारः पतत
त्वगादाबुदर हरित्‌ ॥ पोततास््रशिरानदं सखद' सो दश्यते ।
धूमायते खदुस्श' चप्रपाक प्रद्‌ यते॥ शेष्योदरेङ्सदन' सखापण्वय-
थुगौरवम्‌ ॥ निद्रोत्‌क्ञो शोऽरुचिः श्वासः कासः शुक्ञलगादिता ।
उदर स्तिमितः लिव शुक्तराजोतत' महत्‌। चिराभिहदिकठिनः
शोतस्पमश' गुर स्थिरम्‌ ॥ स्ियोऽक्रपान' नखलोमसूतविडात्तवैर्यु्म-
सधुहत्ताः। यस्म प्रयच्छन्तारयो गरांश्च दुषटाम्ब॒ दूषोविषसेवनाद्‌
वा॥ तेनाशु रत कुपिताश्च दोषाः कुथ: सुघोर' जठरं विलिङ्कम्‌ ।
तच्छोतवाते शशणदुदिंनेच विशेषतः कुप्यति दद्यते च। स चातुरो
स्यति हि प्रसक्त पाण्ड,; कणः शति ष्णया च। दूष्योदरं कतित
भेतदेव ॥ यस्यान्तरमनन रुपक्तपिभिवां बालाश्मभिी पिहितं यथावत्‌ ।
सञ्चोयते तस्य मलः सदोषः शनैः शनैः सङ््रवच्च नाडपराम्‌ ॥ निरुध्यते
तस्य गुदे पुरोष' निरेति कछ्च्छादपि चाल्यमल्यम्‌ । हन्राभिमध्य परि.
विमति तस्योदर वच गुद" वदन्ति ॥ शख" तथात्रोपदहित' यदन्त
भुक्तं भिनत््यागतमन्यथा वा। तस्मात्‌ खुतोन्तात्‌ सलिलप्रकाशः
स्रावः सवेद वै गुदतसु भूयः ॥ नाभेरधश्चोदरमेतितदिं निसुव्यते
दाल्यति चातिमात्रम्‌। एतत्‌ परिसावुप्रदर' प्रदिष्ट जलोदर
कौत्त यती निवोध ॥ यः खरंहपोतोऽप्यनुवासितो वा वान्तो विरिक्त.
ऽप्यधवा निरूढः । पिवेल्नल' शोतलमाश् तस्य सोतांसि दून्यन्ति हि
तददह्ानि ॥ सख होपलिप्तं ष्वथवापि वेषु जलोदर पूव्यैवदभुपपैति ।
स्िग्ध' मदत्‌ तत्‌ परिवत्तनाभि समावत पूणमिवाम्बना च॥
यथा दतिः चुभव्यति कम्पते च शब्दायते चापि जलोदर' तत्‌ ॥
वहृदरामयानां हि यद्धकत्र समन्वयः । मश्टोदर स एव स्याद्‌
रोगोऽयमति भोषणः ॥ |
381

= +> रसजलनिधिः ।
1+८ एर #¶।.

025८05९5 0८८20 ८६॥८ 8८74}.


89100 688 0 116 07681 162६ 18 106 (थप ग 21] 80118
0 01868868 8 €8{06९18]1ष ° १086 26८ "6 261]. 116
[धल 27786 (प्र 0६ 10 वाद6््०ण, च्छन्ेटठ ग तार 1000, 21
२८0] 201 त 8६001 1 ६16 1988६068. =#( 18 0900618 1६
00०6 ४16 906९2166 ग ४1688 1869868 18 {118 : - 20708
€ 0688 ग 16 {17.66 08198, &९८पाणा1216त {07 2 100 ॥1006,
0100 ५06 1258268 दा इफ 688 8.71 0४09 पा त३, २०
{1660 %0]]प6 ६6 0181719. रर्वङ्प्, "06 क0्ा19 एङ, 800 106
01065012 162४. {106 {01107 976 ४16 60111011 8 फ171010008
©187.20{€ 1810 211 8018 ग 5786४868 2086४112 {76 0115 :-
पथ्च्पाल८&, त106©पा]् €स्फलव्6५6. 171 = 1009लााला#, =पर68 1 688
6881688 0 16 6106800 62.६४, 8611179 ग 80106 0 {116 11108,
1601091 {61६ 11 #6 0७६ 0 #16 1107108, ताति ८य] प्प 1 10888108
10 8.04 8६001, {262४2 8688100, 2० 41081688. 11686 018.
69868 276 0† &&0६ 516९४ [स०त8, १72., (1) २210218, (07120010
0 &98 77 ६06 30708610) (2) 0०४ =(€10090[ २,६०४6त्‌ एष
271 2071018] €१०९88 ० का), (3) 9011092 80119611
276९060 0 ४ 2.10707732.] 6९८88 0 [91218); (4) ६668००४,
0१ १8३१ ०५०४ ( 86070861 &.७©४6त ए ॐ 20110112. € 688
{€ 166 ५0888 )> (ठ) 101106049.८9, 97 {श्न ६02४ (ल0]शनद्लणला#
2 81९60 ० 11र्€ा }; (6) ०४१५० { 702110806 6008709
00 ), (7?) ए&19.६०81.9 ( प]८ला' ३1 ४16 241 ) ४० (8) 3210028
( 0707985 ).
97010008 -6132.19.06671801 {0686 ताल =०48 9 ०१2१
1028 ४176 068०1066 ए८10भ

(7) ५६० ८१"८.

[015 18 5111864 ए 16 {07080ा1, वप ५16 80860, 9 88)

388
चतुथंखरडम्‌ । २३५.
ए 1116 एभाऽ९ {6 ० णग 16 &197त्‌ऽ तत्र एलन्क् ४06
19.98]; {9४ $ 06 एणल्डडणा"€रज #06 87068 ; 0०) 68.917 688
{61४ 1 ४16 एना] ; 6०08 एकप ठ० ; 21त्‌ 06९85 081 8९] 1110 07 {16
एवा पव6 ६0 एत्‌. 11 ०0८21९6] 81968, 1176 1869868 ‡8
2.06106व्‌ कका) 176 {0110 0 8 11010108 87611112 0 02143,
1660, ०२.४९], धात्‌ ए] ; 810 10 6 अतल ग ४1८ एना, 86070861,
एक18), 8.00 {116 09©ु ; 0. 10 ४16 10४४5 9 7008, त्र ९०८९१)
0817. 1 {16 11008) 16811688 10 16 10फलः एष 9 {16 00,
४९९11 प्]्प्0ा॥ =गा 8100] 10 106 171८8768, 1660180 212९1688
2 {€ अद्य, ९४९. 8160670 10616286 0 १९८1९986 37 116 8१26
1116 था ; एष 8ात क0060787166 ° 071 211 0190ृह 97एल68
21] 0लः {16 091] ; 2 186 ° 80णात 1 #6 261], "68ल1101108
{108६ ९0711 उप ० > 06110क्रड 6 010. 10त्‌, 170 {18 986,
11068 {0 8.06 {70 170 {76 061] वक्श09 एषम 27त 80प्०त्‌.
४ 8104218 0 1008 8{97016, 7 ०० ९प€त्‌, 15 @€पना४]]
10110064 $ 2 10६1 ( € ४0 € 6117109 0 ४€ @19008 10४6
900 116€ ०४९७] ). 1† 18 8001668 100९2116 9.7त 80100€00€8
1001010 ९2016, 4606 2 ४16 10), ० [106५० पए 208.
1 008८8 {16 02682968 9 पांत, 8001, शत्‌ पा06. (118
210 {1 18 ९2116 25४0118; 111४ 18 75 एवल्क ५06 ०9्छ], २०त्‌ ए19.19-
2811112. , 17 1॥ 18 2, 11४06 0प {8166 ॥176€ ०8९]. 3010 ज रल 218
17162018 0 2816 ( 0008पा0एप्नं
०प ) अत्‌ 009 169 0 ०1068
10 06 [पऽ ( (भाश 80060066 शिष्ट गाः पठाधि० ज
10०0). 16 6 0 06 {6246त्‌ @ध०ीङ़ 10 116 806 पधि 28

ए (2) (1८८०५८१५.

(116 10110 पा 216 116 8 7110601086 9 10100818. :--†€र्ल


1088 0 ©0186105688, 0प्7न1112 86082100; (1118४, ०४त ६8816
10 16 101, &1त610688, 1211068; $१€110 8101688 01? +£
81171, €{&*

339
३४० रसजलनिधिः।
1€ 611, 11 {118 086९886) 06601068 € 171 7 680119.0011;
छापर [वधः 18 प्पएद्ठ 2 एपा71४छ 36188100, 8011 77 {0९ ,20
18 [0€1*२१९ब्‌ 111 61१68 09ए 11 6110180 टे 0" 60006
116 6010पाह- {४ 8661008 {0 € 8016 ; 97 ` 2८४१०11 १€१९-
1008 पटलात्प्नंग) 10 ६४८ णद श्‌ =इपा266 ऋप८ा 06९6०68 पि]1
017 00718{श्मभ){ भ.

(5 ८400414.

(6 10110०४ 916 ६16 87010018 0 1018 त86286 १--ल€ध्ट-


1688 0† {16 1110108, ९219 ° 8671810 €1688 01 {16 80; 8611108,
06811688 0 {16 11008, 86688, 7725682. 9.एलशं0 0 1000;
29870112, ८0011, 8०१ ¶ए1111671688 0 116 श्न, €६९.
{106 0611, 110 {६018 4186886, 06९07168 18706 1 8126, 1118.2{156,
18112 2 21088 81906, 57 क 8 =€ 96600, &010
10 {0९0 06, 11210, ० {11 ग ०6768 1116 10 6००पाः.
(&) {,:405047*@ 07 -0४/5{/0 4414.

006, ©00६श01016त ० 08118, 09.11; प1116, 8001, 9० "16086


100 ( 8००06168 702९त 0 श्ंलं०णड ऋ०णथा 1 ४06 {00त्‌
01" 0117 2९0 ६0 {6 70818 08164६6 91 पाल 10९ पपाल्वपा४६त,
0706 {06 8प्र06891008 € ५09४ अधा 9 {00त्‌ क्छ पा0प्-
17 ए > 10811 पपात्‌ 1086 1110 ०९6९९107 9» 0111 106 {07 {€
70118 "प 10 ©0716019{6त 116 {00 1 {16 2006 एथ), 07 {0018011
१९धप्ा0 {07 दः 1716071 ्थाो8] (०क पक्ता त {00 शप रला
0 छणलपता68, 07 06016 78 07 7017पा6्ते प्ल ०८ 1001801
2 810 00610, 1 {भ्ल 10 1006, 100110४6 ४16 0100 णत्‌
॥76 166 १०8४8 16] प्रद 11 36105 ०१६४-1029 त6 ६0
116 20701081 62९6688 07 {06 1166 १0812४8.
अप्रा 9 १186286 15 11161 16768860 17 & सपक ऋतं 8गाणर
616 21 ९20०868 11002007 10 106 2066४ 26 द्वं०,

340
चतुथंखण्डम्‌ । ३४१
08112 1716 [कला काला1९, धूण, ऋपा 15 1108६ ताछ क)
४11178४, 21त्‌ 16४4112 #0 16 1088 2 178 ५००७0 प्57688 प्लान 10
260 {1161).

(8) {८९040041 त न. ;4.6/420*4.


( 866 19167 ),

(6) -541410व41*0 ( १2८17110 ८०005604 ).

(1116 1776" अपार्{26& 01 {06 10४6६168, 7 पध्15 6186४86, 18


९0९60. 110 80 1004, ४१, 7600168, =€1©, शात्‌ €था86 116
२५०९] भसा प्र] ता ग 80018 (116 > ॥€ब्ु) ग तण्ड £19.0प०]1४
2९९0] ०{6त्‌), 11160 09०8868 छपा 7 =आ] =पप्र ्0€8 97
(1४1 01690 10 (पा, 16961०9 ६0 {76 = €णाश््िलाो
णा त 16 81866
ए€कल्नो {16 7607} 91त्‌ {16 0थ्र्],

(2) 50८ ८०4५१०५.

एप18, {00118) 07 €प९]1 04ल€ः [वल] म 07, 0011164. 80802668;


{रला पं} {०0० ० 0086 {प्रात पाले कष 10908. 11197
1016126 6 37४08168 शात्‌ उठ ६0 ला, =(प्रशं 2 {0101086
18010276, {00 1110868 1019668, 0 =€= 8प्र08६8166 र 1611
20000] 2188 1 {17€ 20तठणला एलृजफ्र 76 799] 81 1028868 01060
70 प #06 कष्लकपाा, एनां 90 1पला86 एष,
(5) 410029५ ( 01005 )*

(पापं 9 ९०ात कष््छा 07 27101090 {116 00 1६0 अ]


7ा९ा लङ्ग कलः वलणज], वक्१न्ते एप्पल ० 18.110 ;
2101011९०ण ग व०प्याल ण न] ; रतप एपाए्प्0, 07 अणु1168४-
४०1 9. न्यं व०पठ]6, 6व्‌16त्‌ पपा 0980 6०0४8 {16 700९6
19 #06 8फ8४न 1684710 ६0 ` ४6 0021
1४8 ग श्राफ 8
34
२४२ रसजलनिधिः ।
0 ग 667 17071 116 988५४6त रलाइ 817 दद्लप्राण] 90
४16 8816 770 ४16 0]]$, 11611 66010168 @1088$, €1127266;, 8710
8प़्र0116 (क्प) 2 कारणात] 56088601 070 106 पथश्च. [7
{178 4186986, {6 611४, 17 ६०88९व्‌, ८0118, 20 59.68 पअर1४11 9 [10
0 80प०त, 682९]$ 116 & 1690ल&` 082 7116 फा कर्शः.

(9) (21098.

(101007026010 ग 71016 द्राक्षा 016 प्रतॐ-028 15 0४116 ४४-


10088, 1४ 28 9 एलन {7०ा0]€80716 6186886.

उद्ररोग चिकित्‌सा ।
76806 ० 4819 1008.

उद्ररोगे विरेचनम्‌. ¦ .
आदौ स्बौदरानां च देयसुक्त॒विरेचनम.। गोमू वाऽथ
गोत्तोरे र्यौज्यभेरण्डतैलकम्‌ ॥ कष मातः प्रयत्नेन देयो ततो
रसः पुनः ॥
0/7" 0८10॥ १ ९407 104.

[० श] 852४8 0 १९०-002, {6 [थ्ं€णा; 18 75 > 211


0 06 श्र्ल > एणाटकणएठ इप्टाः 28 0णन्वक्-पातवरप्वा्ा गः
860०2, 2888, }) 07 006 {019 ग 0298007 ०] णणदल्त्‌ ज्राघ्ा दक
11 ० (ठक'8 प्6. पत6 18 लया 0 06 क्वण 106 88
21€1 0610.

जन्तोदरे जलसूवः ।
नाभुप्रत्तरे जलसावममि शम्याज जलोदरम्‌ ।
सव्बोदरदहर योज्य' गुडनागरयोः पलम्‌ ॥
842
चतुतंखण्डम्‌ । ३४३
1002104 ‰7 14८९7" ४ 0025.

87001 9 फा, 9 116 नर्क ५16 ०४१९], 16108 {0


एल 410]08$. एप, ॥0188 ग 0128868 ©010116व का] अपा
४11 108 (पा€ 21] 8018 0 पत९78.-108 (179 €] ए 8312068).

भ0-ललप९० 10616068 901109016 19 पत2-0223.

तलोक्छसुन्दर रसः ।

शदसूत' दिधा गन्ध' तास््राभ्च' सैन्धवं विषम्‌ । कष्णजोर' विडङ्गञ्च


गुड. चोसत्त चित्रकम्‌ ॥ उग्रगन्धा यवक्षार प्रत्यंक' कषंमातकम्‌ ।
निगुर्डिकादरवैरग्निवोजपुरद्रवैदिंनम्‌ ॥ मदेयेच्छरोषयेत्‌ सोऽयं
रसस्तं लोक्यसुन्दरः। गुच्ा्य' तै लंद्य' वातोदरकलान्तकम्‌ ॥
वह्धिच.णं यवन्ञार' प्रत्ये कञ्चपल्यम्‌ ।छतप्रख' विपक्तव्य' गोसुतरंच-
चतुगुरैः। छतावशेष' कत्तव्य कषमातव' पिवेदनु ॥

11021060 5212440" 745८.

0116 ४019, 6९, ० णलालपाक, अप 00प्7, 606, =पं८४,


10013811, 20011166 1]ध्धुर 169 0729129, 8091116 €88€166
0 प्र], 10008 = नवो्नभार) 0400४, 20 1४2-812.8, 211
{0 0128 0 इप्‌] 0प्ाः 26 0 06 11560 ६0द€्लः 91 अ्0-
16८५4 ४० 01958112“ रां 16 ]प्८६७ ग पाकह्प्णता, 10068 ग
९010818 9० 01127018, 10. 016 8४, 69671. 21118 &€ 16
10 € 0206) {0 19008 171 शलं0 68९70) 10 06 प्थि्ल) प्रा
2 श्प 70108 ° नुभ्96त्‌ एपन्ल (18 एल्ता6०6 अपा68
ए४.०९१४.
¶1€ 1011010 2970 18 {0 06 प्थ््रला 71 00868 01 006

848
२४४ रसजलनिधिः।
1012" 00, पा लः कथुतंण्ड 6 2006 पव्तलप९ ४ 006
08102 (64 ६0188) ग 005 छाप धत वष्टि 60198, €2.610,9
9 0506160 0018 ग (प्रय, शात्‌ 19.प्र8]र8}12./78. 2168 10 06
०116 ( 05 पणात्‌ [न्छः 70 का 770 व्थवप्०य) पा 256 ५०1०8
०? ©0क्७ प्रा8, 760 प्ल016 ० 64 ५०४8 ( ४0 96 516 ` 0
0168708 0 2 १९९५ 0 ९०४0 }.

इच्छरामेदो रसः ।

शर्ठीमरिचसंयुक्तं रसगन्धकग्ङ््णम्‌। जँ पाला दिगुणाः प्रोक्ताः


सब्भेकतर पैषयत्‌ ॥ इच्छामेदो चिगुच्ञः स्यात्‌ सितया सह पाययेत्‌ ।
पिबेत्‌ तु चुल्लकान्‌ यावत्‌ तावद्‌ वारान्‌ विरेचयेत्‌ ॥ तक्रोदनच्च
दातव्य भेदात्‌ पर' यथेच्छया ॥

7000060८44 10454.

06 का, 68९0, 07 शा 111, 11916108.; प्ला८पाःक, इद्र)


2.20 0785, 91त ४0 918 ग ©0/01-86608 6 0 06 एप०96त
1061161 1४ =सछ, धणत 7206 1010 1115, ४0 19618 10
लं 20४, 68.10. 0716 5060 [0111 18 ४0 06 (थला शाणी शाः 418-
801९6 1४ %21€ा. 230१६18 एश111 06 10764 28 1090 {17068
४8 §प्ध7-प2&1 60118176 7 116 10110 0 6 7917, 11)
0€ आ6०. 1216४, 00116 66 शां =पफला-णा], ६0 06 रप
277€ः 1116 €ए४८.8{7070 न 16 00618.

शोतसेवनान्त रसः ।

एद चूतस्य माषंक गन्धकाश्माषकत्रयर । विभोतकस्य माषकः


धातरपाश्चव तु माघकम्‌ ॥ माषदयच्च पिप्रल्वाः शण्टोनां माषकतरयम्‌ ।
344
चतुरध॑खण्डम्‌ , २४१
जं पालवोजमल्नाया गुडक'
४ + विं
विंशति तथा ॥ बअरस्तलोनोरतैः साई"
“ ।

तोयसुष्ण पिवैदलु । तावद्‌ विरिच्यते वेगाद्‌ यावच्छरीतं न सेव्यते ॥


60110-56001101८८ 70541.

016 8131९1४0 ६012 ग लष्ठ, 11166 अं {6नाा्रै ४०1४, ग शा]-


फार, गा९ अज्छब्ल ५0189, म णीत, ० अंर#66ा#1 {012 ग दा02-
191, 016 अद्धा ६०9 न पना , 166 अंञ्ल्ला]) ६018 ग शपा),
१14 20 7 एपणाएलाः ० (पातत लामतण 8००68 216 ६0 96 कप
०7 €ः' फ1४1 116 [प९€ ग दाा9]शपं, 91त 71816 170 [118 {क०,
12.0118 {1 €1@17६, €४९70, ६0 06 भला पा 2 11016 ग ०४ सकलः
210 ]प्र1€ 9 0819. 30्€]8 276 100९6 एए 1 164161०6
80 1002 ४8 001 श्ल" 18 7101 वधापार.

खं च्छरामेदो रसः|
सत" गन्धञ्च मरिच" टङ्कनं नागराभये। जंपालबोजसंयुतत
क्रमोन्तरगुणए' भवेत्‌ ॥ स्ब्येगुल््मोदरे देयः खं चछामेदो त्यं रसः ।
दिविगा बटो. मुक्ता भक्ततोयं पिवैदलु ॥
910८८॥04-60८4॥ १८58८.

0116 19 7 10@ ला, ¶क्0 02718 0 8100017) 166 एष8


ठा 1712110109. {प्रा {0818 ग 00, 06 109४8 9 प्प, अंदर
70878 0 [वाव २० 86 श्8 ग दाग00 56608 976 {0 06
1111006 {02617९7 22 11216 10६0 1118 प्क्र0 ० ध66 1४९08 77
लं ०४९], ४0 06 भला का र्थालिः 10 पला एनाह्‌ ५९
188 0660 2811604.

जलोदरहर रसः ।
पिष्पसौ मरिच तास्र' रजनोचूणं संयुतम्‌ । चख होकोरेदिनं
| रेदि
© $

348
898
२४६ रसजलनिधिः ।
मर्य" तुद्य" ज पालवीजकम्‌ ॥ नित्य गुच््ाद्य' खादेत्‌ सद्यो हन्ति
जलोदरम्‌ । जलोदरहये नाम रसो जलोटरग्रणत्‌ ॥ रेचनानाच्
सर्वेषां दध्यनच्र' स्तम्ने हितम्‌ । दिनान्ते च प्रदातव्यमन्र वा
सुद्नयुषकम्‌ ॥
2 १०4 *४-‰ "८ 2" 450,


0716 1४1४. 68.९11, ग ए एएष्‌1, पाथम ला2, 60एएला, 26 {0९7७
प्र 0लानं ९, 80 {प्राः 8718 ग -ल©ा*00४ 86608 26 10 6 006
{0&€्लः, {07 ००८ 8, ४ 16 11111 आपं, 21 10206 1760
11118, ४० 19.608 17 कथं 1, 64९0. "1118 16176 अपा€७ 07008
एला 8007. 116४ वपात्‌ प्णं९€व ऋ 0071160 ५९6) फ़11161॥ ९8
8६07 ए०श्छालण१६ ग ४06 00९18, पणाव1. 00116 11८6 1
{प ग ४पत६० 80प्ात्‌ 2180 06 शाए6प 177 {106 2671100 1).

जलोदरारि रसः ।

रसेन गन्ध' दिगुण' गिला च निशा च वोज' जयपालकस्य ।


फलत्रय' न.षणकञ्च चितः स्वे विचुण्योपि विभावयेच्च ॥
दन्तोख होखज्रसे एथक. च सम्भाव्य संशोष्य च सप्तवारान्‌ । वयोवलं
दीच्छ तथा ददौोत जाते विरेके च ददोत पथ्यम्‌ ॥ अन्न' सतक्रं
शिशिरानुशयि जाप वके तत्‌ पुनरेव दव्यात्‌ । वक्रंणरोगः ससुपंति
शान्ति सिद्लो रसो नाम जलोदरारिः ॥
4 ८८104८22*4 2 2*८45८

006 8 ग पालाल्^फ, 076 षा ग इप्राएपाः, एत्‌ (क0 09705,


68९ , ग =८्शृ्वभा) आ ष्तत्‌78^, &10100 86648, नत010912+ = पलद्रप्,
214 100४8 0 नोभ धर9, 276 {0 6 136 ६००0८ 2116 8१०16०४8

546
चतुथंखणर्डम्‌ । २४७
{0 012/ए12", {07 ऽल्णछ प्प 2९], + {1 [प1068, 768{0€0-
लुङ, ग 10068 9 वणप, [च्धच्च् ग शापा, छात्‌ 16959 त
19812 18, {2086 ६0 06 त९्ल॑रदत्व प्00य तआ (नगाडंतवदभ््ठा ग
1106 2.९ 2710 87611811 ° 176 ए080€0६. ©नगत्‌ ताल 18 #0 6 21961
फा, एप्लप्णा्र, पा 2 उप्फिलंला 060स्दणला न 106 00618.
एप्ला-01] र 18 0 6 वाणा ए € 102160४, €्षला$ 10 270
6. प 06्ता लए एपाःछ६ [9] ०त०४ ( तण ).

नाराच रसः |

खत टङ्गणतुल्यांश' मरिच' सूततुल्यकम्‌ । गग्धक' पिष्यलौ शुर्ी


हौ हौ भागौ विचर येत्‌॥ सर्वतुल्य' च्िपेद्‌ टन्तोवीज निसतुषमेव
च । दिगुज्ञो रेचन सिद्व' नाराचोऽयं महारसः । गुलम श्ीहोदर
हन्ति पिषेत्‌ तण्ड लवारिणा ॥
9८ "८4/८1 2४5.

006 एका, 6861 ० लला, 0018, 211 11811618, 871 ६0


02118, 6204, 0 इपर, [0009]1, 1 8]7017, 211त 771 10875 9
एप्108त €007 8665 26 #0 € 06 ऋध कऋथट€ाः 97 18.016
170 7118) ६0 19९३ 10 कलं &1 ९८0. ६० € टला 111 1018
2 ८1९6 कर्मः ( 1, € क्लः 71 ९] 10५66 11५6 198 लला
छ कप्पपलाइल्त्‌ तणा ४४ [त्वा (रला पठः कणो), गण
1060101116 ©प्68 दिपा2, 211त 5016.

बह्धिरिसः ।

सूतस्य गन्धकस्याषटौ रजनो विफला शिलाः । प्रताकच्च


दिभागः स्यात्‌ विहन्नेपालचित्रकम्‌ ॥ प्रतकः स्यात्‌ तिभागच्च
व्योष दन्तिकजोरकम्‌ । प्रतमक सक्तभाग' स्यदेकोललत्य विचुरणयेत्‌ ।
347
२8८ रसजलनिधिः
जयन्तोकपयोशङ्ग-वद्धि-वातारितैलकौः । प्रत्य केन॒ क्रमाह्वाव्यः
सप्तवार' णृथक्‌ एक. ॥ महावह्भिरसो नान्ना निष्कमुष्णजलैः पिवेत्‌ ।
विरेचकः भवेत्‌ तैन तक्रमक्तं ससैन्धवम्‌ ॥ दिनान्तं दापयेत्‌
पथ्य वजंयेच्छौतल' जलम्‌। सर्व्वौद्रहरः प्रोक्तः श््रवात-
इरः परः ।

1004-6 40012 2145८.



10211 09108, 68९}, ग 0ललपा क 9० इरप्पाः 5 0 ए0द्8;
€2९1, ० दानत; प्र10812/ =97 =1908.5-81112/ ; प्र66 =एश्म†8,
९४९1, 0 10018 0 प्त प्रा, दाक 8668, 90त्‌ 10018 ग नीपा89
211 इटणथा श्वा ४8, 6801, ० प्रत ्छ्, 70018 जा तन्न, णत्‌ शला
818 {0 € 10३36 ६०९6७ ऋत्‌ =इपए]ल०ब्त्‌ #0 07048०2 {0
8९€ {11168 €8९11, 17 8९९68810, 1 {16 10166 ग 16.९68 0
19, प्ण] 0 इपर, तपं ग ०091818 168.ए 68, 06606107
2 2008 ° @1॥7212., ४00 6881071 071. 086 076 {0 =01 9
{1012870 06 पणत्लया ६ 10 फा. 016, 00116 166 ध
0प६€४-01111 27त्‌ ७लद-82.11, {0 06 प्द्रछा) 0114 771 {06 16-1007.
(1014 ऋध 18 ४० ०6 »?०16त्‌. {1118 11616108 (प्16& 211 8078
० पत8.72-1*09 216 € 6688 भ॑ ए9.$प 274 [81018

पिष्यल्याय' लौहम्‌ ।
पिष्पलोम्रूलचित्राभ्च-तिकल्रयेन्दुसैन्धवम्‌ ।
सन्भैच॒ष सम लष इन्ति सरव्व¶दरामयम्‌ ॥

2000140४
4/८ (८८4.

एव] पपकत 9 20088 0 एष्व, 10006 म ©पीप्रर०, 10169.

348
चतुथंखर्डम्‌ । २४८
1६ व्य, कनं] 191४4 {11098 (00६8 ९11161*8]8; णाड{9^, 870
0708, ), (वणा110, 8 100ु९-89]। 276 {0 06
115€तु पधा 1४0,
60] 70 वृप्काप्ं 10891] {16 &00९-112.1
16त ©01070176त्‌. गा$
11601616 दप168 8] 5015 म पत६18-7008.
{ [)086, अर 19.08,
686]1. )

उदट्रारिरसः |

पारद शखितुलखच्च * जैपाल' पिष्यलोसमम्‌। आरग्‌वध


फलान्‌ मज्जा वजेक्लोरेण मर ेत्‌॥ माषमात्रां वटी खात्‌
स्तां जलोदर' जयेत्‌ । चिच्चाफलरस' चानु पथ्यः दध्योदन
हितम्‌ । जलोदरहरद्चव तीत्रेण रेचनेन च॥ *शिखि इत्यत
ष्रि इति पाठान्तरम्‌ ।

(01*411 2-८15641.

पवृप्दा वपक्िन्िह ग फसल, (गणका, लगतप


86९08, 81त 11701211 € 0 06 7906 ४0दगला ४) 6 ( (श्न
८०1०पा.स्त्‌ ) ला७] 0 242-09079, 8 28त्‌6 1710 का, कं
74001871 एना, चव]. एणा @, 9, 106 500 [एना नाद्व ०४
{0 116 86608 ) ° {2171910त्‌, ०78801१९ 11 216), 15 {0 6
वापारः {लाः पथा 16 106ताल16. 7016, दपाःतु ह) एगात्त
1108. ~ 018 11601006 15 > अणा एणा१९. 1४ 0पा© त078ए,
68106612]1‡ 01 प 01160-{01६.

खोवैयनाधारेण रसः ।
वरिकदुकपारदपध्यासमभाग' कानकफल' दिगुणम्‌ । माषप्रमाणा
वटिका काय्यं खरसेनाख्ललोनिकायाः ॥ प्रवलजलोदरगुल्मजञ्चर-
पाण्डमयनाशिनो प्रोक्ञा। सतिभिरपटलविद्रधिप्रबलोदावत्त -
(4 ©

849
२५० रखजलनिधिः ।

शूलरो ॥ क्रिमिको टकरु


ठकणर्ड ष निहन्ति
पिडकाश्च रोगचयम्‌ ॥
सिद्धरसः प्रथितो भुवभे ओवैद्यनाथपादन्ञा ॥

6 ८2 4 4/८114/(04"4९5 40 2*८5 ८.

रवप वप्डत्लिं6 ग प्रलप्य, आलपला०४6्‌ णलाठपाफ+, शात


धन्त 976 0 06 फणा उल्त्‌ पाधा लाता 8668, १००16 70 वेपन
ग 21] {06 200र€-09716त्‌ &0100106त्‌, 24 00९ का ६06 1प166
ग 01181081. 1118 916 ४1€ ४0 6 10806) र 19.008 10 कलषा,
९2.९70. 018 0८4०6 ८पा"©छ १८०78, द प]108.,) 16र्ला१ 20611189
1088 2 €१%€-अ11, 201 ग 2 10116 8001 151१6 ४06 एप
2 6 €$& 01090 ( 9 सत ग प्ण ), ०३.००९ 60116;
0708 270 1607089. ("018 10661606 28 6000 0162060 10
2 16870, ६0 2 ©€एप्थ 0 १८९०४९९ $ 10ात्‌; ए भप ्ा2.१112.

बोरज रसः ।

रसो मन्धो बिष ताल तिकदु तिफला तथा । रङ्गग्ण' सम-


भागच्च जयपाल' चतुगु णम्‌ ॥ शङ्राजरसेनाथ कंशराजरसेन वा ।
मधुना बटिका कार्य्या गुच्ादयसिता शभा ॥ बोरजाख्यो रसः
¢

ख्यातः गोधोदरविनाश्नः। कामलां पाण ड रोगच्च॒अ्रामवाव


इलोमकम । हन्यात्‌ भगन्दर' कुष्ट' घोहान' गुलूममेव च ॥

62" 2*45८.

006 धय, 6४60, ज पलयाठपक, अप्प, =च८०प्ा१6, जालकैः


॥1दप, 27 002, 2० {छपा 8706 ग @ा"०४07 86608 क्चा6 0 €
+"प्००९व ६० €ाः का 16 7प्५८ ग एपनं पद्टशा22 0 1 6811818/42

350
चतुथेखण्डम्‌ । २५१
211त्‌ 1016४, २० 10806 10 01118, 0 7४८ 77) फलं. 68९].
1118 10616016 ©प768 0101089, ०५278-708; 19710166, शाला,
11610808, 2818 1601068, 8016601, 204 प्रा.

विनोद-विद्याधर रसः ।
रसेन्द्रवलिटङ्ःलैः सजयपालवोजेः समे रसः सुख्छदितो भवेत्‌ खल्‌
विनोदविव्याधरः। पयोगुडयुतो हरेत्‌ सकलरेचनोयामयान्‌ चउ्चरं
च जठरामयान्‌ गुदगद' सशूलं दरणम्‌ ॥ समग्विरेचनाभावें
सुद्रकाथं पिवेदनु। भेदाधिकेय पिवेत्तक्रं वव्वेराणां त्वचो
रसम्‌ ॥
10044 24/04/047८ 2*८8८*

रवप] व्ण68 ग पलाला, शापा) 002, 211 ल.0{0प


86608 918 {0 6 71906 शा ए2†6ा", 20 70206 100 1118) 06
1800 10 था, 6801. 0716 इप्ल।, ए), पप००न्व्‌ क्रा > 11४16
1110188868 270 ©९०1त्‌ 10111, ९्रध३€8 ९००५ एए22.६101 270 10861068
11101114 †6€्शला, प622-7009) 01168; शात =९0116. श0णात पपं
1९011716 {91 ४० (थयऽ6€ 9 इक्र एपा््0य, 80पु 2 7101008
1001 € ताना इतापक16 6 #स7् ४76 7111. {0 €४86
8 प्रत्र ९१५८९७8 ग एपाटध््०य, =पप्ल-प्पह ० [पा०€ ग
एषा 2 2000प्1४ 18 ६० € वपणन 10 अण {116 1010 €0610#
0 {6 00९18,

सुरेचन रसः

अटो निसुषदन्तिमीजमपि चेच्छश्ठयास््यो गन्धकात्‌ दौ च


हौ मस्विस्य टङ्णरसं वचैकौकभागं थक्‌ । गच्ञामात्रमिदं
सुरेचनकरं देयं - च॒ भोतास्बना शोषं गुल्‌मजलोदरं. प्रणमयेत्‌
य्रोहामयन्न' परम्‌ ॥
851
२५९ रसजलनिधिः ।
61/1*0/1८12.0 25८.

12 9४8 0 दा0्ठाा 86648, 166 एष्8 ग अकिं, ४0


एा8 ग ऽप] पाः, एष0 ए0क्ा8 0 दला, 016 एष म कद,
27त्‌ 076 क्ष 0 ल लाा$ 916 10 06 7प्००९त्‌ ६0दल्ालः पाधा
2{€ाः, 211 10:06 17110 11118 016 दलं 71 फल, 6861, 016
80९} क]], ल्व ऋ) ९०त =क्ल, =(व्ाऽ68 & एल$ @००त ए
9४०. णां एल्ताल०€ लप८इ ता०08ड, छपा 81 6ण]9दल)€॥
0 8{016€1*

उद्रन्र रसः|

जीमूतलोहरसगन्धशिलालताम्न्व्योषाग्निकुसुसलोविषदोप्यच -
शम्‌ । निम्बकनोरलुलितं गुटिकोक्षतं तद्‌ भुक्तं निशासु मधुना
सकलोदरघ्रम्‌ ॥
47417114 "450.

वपथ वप9111168 ग 168, 100, 06८, उपा") ८९०108४.


001006४, ९070066, पप द्णप्‌, 70018 ग ला प्रद, तड, 1080212;
2600176, 21 1810207 &16 {0 06 7प०९6त्‌ ६0्ल्छीला' पाध 16000
{प106, ४१ 1026 1710 ए]18 ( ०06 कथछपनं 71 ल द1४, वधल ), {0 6
{ध्र 26 112118६ ६10 11006. {1118 116त्‌1थं०6 ©प1'68 91] 8018
0 0०9-102..

सतुयनिरोध रसः ।

दिक्ारं ल्नुपणं पञ्चलवणं शतपुष्पिकाम्‌ । समभागमिद


सन्म पटचखै समाचरेत्‌ ॥ ततृससौ रसगन्धौ च कत्वा कञ्ज
लिका शभम्‌ । सव्यैभेकत्र संमेख्य महेयेदिवसत्रयम्‌ ॥ श्रय ख्तुग-
352
चतुम्‌ । २५३
निरोधाख्यो रस श्णोध्रफलप्रदः। कथितो मलयायग सब्रिपातदहरः
परम्‌ ॥ सन्निपाते प्रयोक्तव्यो रक्तिकाप्रञ्चमातिकः। चित्रकाद्रंक-
सिन्धलैकटभिव्या समन्वितः ॥ पौवतोयः तिदोषात्तं निव्यीति
शाययेत तम्‌। पथ्यः दध्योदनः देयं याचमानाय नान्यथा ॥
गुणो न जायतं यस्य तस्य टेयो रमः पनः ॥ इन्याहातमद' तधा
कपगद' मन्दानललत्व' ज्वर'। शूल" सव्वैमद्ामयान्‌ जटरजां पोडां
यक्ततपाण्ड ताम्‌ ॥ शोफं गुल्मरुजं तथा ग्रहणिकां ्रोदहामयं विड-
गहत | वान्ति गुलमक्लतां सकासमभिवः खास' च हिक्रामपि॥

11.171 11110440 1501.

(011९ 0 ९], ग 6 1न0काछ 01९15 120 तलात्त वाव


सत्व १--{116 {प0 [स्यी0108 ( 1, 0, ३ कमि त 0प्रषिरभीतिकथाः 711 ४
11६ ता आनु [त्ञोकवच+ ९क710त्‌ }, कनदतित्ा (1, 6 ४ 0, सप्ला,
क शुाताप्ततं, कषणा) काति काकले, (क्रीत |, काल
]पिता (1, 0, 016 पि) [दिन कवलो. क स्थाति. सपाद्णटी त]त)
ए, 3200दाष, 71 इतकात, (किा)त्त्‌ ), कत निपपात
11 716 कान, €], 0 ऋलष्लााग्ड शपात्‌ सता (कलष्णाग्‌र
100471९तत्‌ ६0 दद्रप211 0 010.6र तक्तुन' एक एल110 0त्त्‌ ध0दलील }»
6110 {0 {९ पा)ल्व वकलन {07 {11८८ वापर, 71 ककव 11110 118,
{० 1नारा18 11 पला, ९6), न त्वोता 15 वगुत्लं।]४
(0 ले018 111 ताऽ८७०8 =त716 {0 0 01 काण. ९९९०५ 0 1116 ६1१९८
10805. =[11 8411118“ {लणलया, पपं पाल्वले्रट 16 10 06 शारुला
६11 10716 शात्‌ का गा6 त {16 101} ककड --वद्टत्ल्णा र 16
17008 0 वद्छर, [९९ का शोाहल+ =10एद-क ६, 0 फवृलस्व्‌ परप,
(१८ षज कलि पपस्ताह धात पन्वला1त 18 10 116 तक्षा 1
1700171, 701 वाडतातवे 9 तावपीह ता [ा, धात्‌ आगात्‌ ९९ 8.0९
10 वतर पथापि 01115, पलाला प्प, कलः. एनश्‌ प्ट ऋ
(पक्त, {0 [€ रला कई प्रधा ४6 षतिला 088 107 {००4, 14
10६ ०फनक३€. 776 १6वसा16 108४ 06 २९०९६९१ 24 911४801€

388
२१५४ रसजलनिधिः ।
171€ाए18, 1 11९ 7४5६ १०६४८ कि]8 ६0 00 शकण चा 4९७1760
<€.
¶ृ"18 10661017)९ ८प1"९8 01868868 तृप्€ ६0 911 €६९६88 01 ॐ $,
|६६018, 8101688 त {1€ वाद्छसप्रा1 169४, 16१61, 20116, 911 8018
0{ ४181002, 01869868 2.९ =४176 एला, =शहा18, 5611111४
€ ४० 612 £प], दपना८ त129111088, €1181067674 ग ६16
3018, ९00801, र गण ्० वप्€ 0 एषा, ९०0, अण्च,
1116 1000प्ा1.

तलोक्यरद्न रसः |

श्ुखचत' दधा गन्धः ताखाश्च' सैन्धवः विषम्‌! क्षष्णजोर'


विडङ्ग च गुड़चोसक्वचित्रकम्‌॥ एला चैव यवक्नार' प्रत्ये क'
कधमात्रकम्‌। निगुण्डिकाद्रावैरम्निवीजपूररसैदि नम्‌॥ महये
च्छोषयेत्‌ सम्यग. रसतं लोक्यरद्छनः। गुच्ादय' छते लिद्यः
वातोदगकुलान्तकः ॥ पलभेक' चित्तम्रूल' दिगोमूत्रं घतुजंजैः । पाच्य'
यावद्‌ भषेत्‌ कर्करः छत' क्क च योजयेत्‌ । पलैक' च यवन्तार'
चिष्ठा पक्ता च तारयेत्‌ ततकर्धक' पिषैश्चानु लिग्धमुष्ण' च
भोजयेत्‌ ॥
(१८१८९४८ 1.40 (14 ००८५६८४),

(2076 ष्मः, €षटा, जा फललाक$, ९0006, 0162, 700 -8211,


०९०1१४६, 018९ 16९8 , 0172119, 68866 ग हपाप्रटुरं, 1008
लप्र, न+ पणत्‌ कर], त्‌ पक्0 एष्व ग शाः
०० {० 6 ९ प्ण्म्णालय ( 07 कणणिण्छ षड ण 8], लला.
१४1 उपप 214 {16160 {0 2 [धट 0प९, &1त घधाला
101 ४1 धा 0४76 दल पा ६); व्यात्‌ छाल) पपए0ल्व्‌ 10 ५०6
तवभ (धाः ५५6 [प९68 ० व6्८्ण्््णाऽ मग प्पशष्टपात्‌ा, 7००8 त

354
सतुर्थखर्डम्‌ । २५५
111781६, 2714 11118; 21त्‌ 616९1 41.160. 036, {फ0 1900855
2 08; {0 06 ष्टा श) 8 5 67008 2 ९181106 प्राः.
1 ला1©§ ए8 {0तक्षा 19618115. 016 ६018 9 17€ 0 क्न7€त्‌ एपर्ल्लः,
116110166 7610, 18 {0 0९ त्प ={€ 18110 016 71716€ताला1€;
816 890‰%€ :-~
एता ६0185 + 0 त61९6त्‌ 7०0६६ ग स्रो ्त्रा 8 810 लं 11ह 101१8
0 ९0 प्र*8 गा11९ 816 {0 06 016 1४1 16 1018-8 ग कदट€ा" 8110
{प्ा1९त्‌ 8€011-8017त. [६ 18 € {0 06 णातत परोधो 16 0188
008 006. ९1676, 27 0907166 05 2 पाति द, पला
1116 1106 18 {1€6व 17001 धल ( 6001170 ९] 206 =एपरल
0] ), 18९९ 11 01&6्त 0 पाट्छमा)8 0 8. 1668 0 लाका. {11९
11711, {णड 01च्लाल्त्‌, + 10 € पल्वे प्र, पाः (णुष्न
1811919, [0)086) 016 {012/7, 2 0४.

मह्ानल् रसः ।

चतुः सूतस्य गन्धोऽष्टौ रजनो विफला शिवा! प्रत्यक च


दिभाग' स्यात्‌ त,षजोरकदन्तिकाः ॥ प्रत्ये कमष्टभाग' स्यादेको-
कत्य विचृणयेत्‌ । जयन्तोख.कपयोशङ्गवज्किवातारितैलकैः ॥ प्रतेव-
कैन क्रमाद्धाव्यः सप्रवार' पधक. प्रथक.। महानलरसो नाम्‌
निष्कमुष्णजलैः पिवेत्‌ ॥ विरेचनं भवेत्तेन तक्रभक्तं ससैन्धवम्‌ ।
दिनान्ते भोजयेत्‌ पथा' बज येच्छौतल' जलम. ।
140८2212. 21.045.

पाः [9108 0 100ग्छा"$) 606 09118 21 शाका, ४0 [09118


801, 0 11811018“, †{7न100818., 22 [त्नं {शस, 21त लं@६ काह,
69९10, ग प्रत्य) 16612; 210 10005 ग तश्र 976 10 26 0१२९५
४026, 2०0 8प०९९6त्‌ 10 ॥0119/ए818/) 10" §6षला =प168 68९},
111 श6668शं00, 1011 {16 1011010 :-

358
२५६ रसजलनिधिः |
व पां८५८ ज 1६६९लह 04 {४+211, 1111] 0 इरा 101८८ ण 0४11 &2-
६", त९८८०८ 7७11 ।){ 11115 0 [पप पपात तदन्ता ५1]. 10४८,
0116-(0प्ा{7 ७ :॥ {च 10 एए प्रता कर्ती 1७॥ कपल, 1 1
11601८१।1५ # ४ ४५९ [पानुप्र*८. 01८0 0५1]८त्‌ पटल की पालः
11{ 11015९त ९१111 10५६-७ (0 06५ पृला 1 76 त{{लानाकता
( 21167 {€ ८ण1[9८प्रंणा ज पषमोजा । ता ज ८०त्‌
‰४.1€1 1६ ४0 0€ अश्णंत८त्‌. (1 ाव्तालो16 लाल ५1] का
(व्म-7०.,

वश्ख[नर रसः ।

रसगन्धकतास्नागि शिलाभित्‌कान्तलोहकम्‌ । विकटुखिततक'


कुष्ठः निगुग्डो स्तरूससो विषम्‌ ॥ ब्रजमोदा च तत्‌ मन्म सम-
मारीन कल्पयेत्‌ । च.णीक्रत्य ततः सव्ये निम्बक्ताधेन भावयत्‌ ॥
एकवत्‌ प्रकारण अद्गराजंन सप्तघा। मधुना गुटिकां श्ष्कां
रजन्धां तु प्रदप्रयेत्‌ ॥ वेष्वानराभिघधो घोगो जलोदरविभोषण; ॥
0 0५८८८८४ 22८1/*८ „56.

तप तपल्धाप्िप्रिठः ता लाला, उपा, ८०706, 5111] पपन,


४1118 क्ष ४, पिष्त, 70008 0 नी ्णर8, (डो), 7111६,
7प0्38.119 2008106, शात्‌ 8708 816 0 0८ 1136 102९016,
४0व 5प्016०6त्‌ 10 1118. पदा19, {07 21 पा068, सला{] ५6 १६९०८६०
ग परए, पात्‌ {0 7 प्रण, पध (6 प्र ज एानद्ष६.
नी

0086, ४0 ९8 ४ पष, 0 06 पभ्ल) ४६ 1101 ध) ५ 1€श्


41018 गा 10168. {115 11601116 ध16 प८म6ष.

उदर मत्तचड़रसः ।
पलोन्बितस्य शलस्य सच्छपताणि कारयेत्‌! तत्‌सम' गन्धकः
द्वा खल्ल सत्वै' विनिक्ठिपेत्‌ ॥ जम्बोररससंयुक्त' दिन' घम
निधापयेत्‌ । ततः खं द्रवोभरते रसकष नियोजयेत्‌ ॥ तत्‌
8596
व॑तु्यखरञम्‌ । ६५७
¢
+

पदर धज्यः भोपर चय ममन्द । मानना तूदरसमान्त श्डमम


परक्रौत्तितः॥
(1(((।*{1 ।।१(८..(
((/1(८८८ ।२८(५८॥

जा, {५18४ ५ (16 ८८ 116, 1५ (11 चः [तना भात्‌


11] वपतपात्रिक ता अपाः प्न" 0 00 10716ा.८्त्‌ 11 1110
1 ६ तिषठ पाक्तिः, (ज८ञ्ट्त्‌ 00 (८ पा, "ला ५16
-0 (71 |] 11८]४ वपात्‌ पा {९५(ल्‌', कंद (116 01४ 1
मा (का) 1. [८त८८ क्0 छकााजााात्‌ ४) 11८5 04 [द
॥2[1 प] पवत्रा, 1208९, {९४०0 २८ प्रः ४ त, 1017८1९ 111 पत्‌
, 01*0])६# 211 81४.

तास्रभद्य प्राग: ।
केवस' भसित तास््र' गुङ्कतेररमः सहत
दिगुञ्ञ' भक्तयत्‌ प्रातः स्वौदरविनाशनम्‌ ॥
.[1/), {7८.८0८ / (^ ८८११1१९,

11८1116121९त ९06", 0०९ ४४) 10163 कणोत 11] पं९८,


1 11) {116 [00ागा7ाद, 7 ५08६६ का क्0 वप्त 8 पर, लाः
01६ 01 10712-1008.

पपेटो प्रयोगः
पपरसेमंन्नकानां सेजज्यानां सश्च यानि यानि उत्तमानि तानि
[नि सर्वेषु उदररोगेषु श्रतिमात' फलदाने वानुभूयन्त ।
1/1) 1८11८ ॥ ¢ ८7/11.

1116 0८8६ 9 ६16 [008, पला फ आ) ८६016 2660फ0ष01-

351
२५८ रस जलं निधि. ।
61168, १९ 10114 १८ 06 लान्‌ नीका 111 ६१|| ०६ ^) पत्रे -
1088.

उद्र री प्यानि।

विरेचन नलङ्कनमब्द्सस्यवाः कुलयमसुह्वारुषण्लयो यवा; ।


गदिजा जाङ््लमंन्नयन्विताः चरथः सुरामाल्तिकसोधुमाधवाः॥
तक्रं रसोनोरुवुतैलमाद्रंकः गालिच्चशक' कुलकः कटिल्लकम्‌ ।
पुनर्नवा शिग्र.फल' रोतकौ ताम्ब लमेनला यएवशूकमाग्रसम्‌ ॥
अजागवोषटरो मदिषोपयोजल लघूनि तिक्तानि च दोपनान्यपि
वस्वगए ॒संत्रेष्टनमग्निक्ता विपप्र्योगेऽनुगुतौ यश्रायघम्‌ ॥ समोर
णोत्यं छतपानसादितः साभ्चस्न' वाप्यनुवासन' तया ¦ ग््रामल'
पष्यगणोऽयमाधितः मखः व्रणं स्यादुदगामये सति ॥
02८९८ 4240 ८८६९0175 १८९८१८८ 147 "1400 "4-104@5 :-- -
(प्र ध8्0ा1, पष््ि1£; ्पा708 @प0 क 016 $€ 016, 1771089
91211; 6 31817 166, एकमः], 100६ ० कात 00088 कत्‌ 01प्त्‌ः,
11९6 80116 स) €1€च्लाा प्रा108 1४8 एल ग € 106,
( ९306४ 1611 ६1 106त1011698 77608160 {एता 71ला6पा($ 206
0६९ 1010218 ), 10116, 8101; 1020}1 { 866 {86 372, २०].
111), एलान], 0811168 0051071 ०1], 21106", =318"11116118
169७8, 02018, {€1*20€्‌]8» पाका, शं हया ( ताता आंऽ ),
19, 006] 169८8, 6128/, 38 प 2-{र809.8, 1101; 208४8 ह.
0 "81011६ ९9116178 प011, 8108 1011, 202४8 प7106, 608
प्रा, ©81061*8 =प्17168, 08108 = प्110, 1121६ 1000, 01068 +
21.668 ० {0०0 -इपर्् 11616867110 {116 १४९३० 11689 ९0ण्लाना
{108 €] फा स0प्ल) @स00इप्ा€ त ५06 061 ४0 6 06
07 10118 716 ( 7 ९0०86९८९ 16068581ए )3 80101160 07 2607116.
^ 1} 1656 8८ ४० 96 ८६6 1810 २6९९6 0 (€ 60010)

358
चतुधखगडम्‌ । २५८
01 ५1९ [षद्ल = 111 प 0कहएव ४६ दया] अव्द्छ, ६१८ 10110
४16 ९0180676 ए 600५181 ---व्ण 0† ९9764 ! एप,
1100109 16 1016 0045 ऋ 9], 97 011९801 9 १०८१६
07 01] 01115.

उदररोगऽपथ्यानि।

संसं „ग धूमपान' जलपान' शिराव्यधः। छदि ्यान' दिवा-


निद्र व्यायाःभः पिष्टवेक्लतम्‌ ॥ ब्रोदकानुपमांसानि पत्रणाकां
स्िललानपि। उष्णानि च विदाहौनि लवणन्यश्नानि च ॥ शिम्बो-
धान्य' विरुडान्र दं्टनोर' गरूणि च । मडन्द्रगिरिजातानां सरितां
सलिलामि च ॥ विषटम्भोनि विशेषात्‌ तु खंद' छिद्रसमुदुभवे।
वस्न॑येदुटरव्याधी वैद्यो र्न्‌ निज' यशः ॥
4८110075 ८07५ (11९7 #7,0॥१८।९८५ (+ 4८ 4"4-7-0./८.

पातत 01 ५1, [पर्ल, चात्‌ जप्त [पक उपइ९€ { ९९0


८1140५व एप्रिल 111 ४1८ ८४९७ ० ४ (उपप | उपनृत्तं, तलप)
01 पला ( 11 6५९८६७8, ८०३९ ), ७1५०८ 51९व्‌, एनपा, ४६९
(६ ८काप्र८शचा1९८8 { {0 [प्या +/11५0 18 ५ 0८ 8४प०वल्त्‌ ), शलली
{1 त४क ५106, [75५५] €9लदड प्त ता 178 ( 1, €, 10०
10161121.804 (‰ 1९301718 (1८6 ५11 एल दलाछत]ड, शत्‌ पाला एण्ड्‌,
ए, ७7 एन 772 एला ), पटपट ठ ददुपवदंट पापो एला त
21111110] छारा (लषः =प्पलाः ( 8९) ४३ शता ), ए0 1९08,
&0241111110 86९08, [0४ {००८५ , वषं 1५५व्‌ ( ५८८ ४४५ 2, {००६1०१६},
{०५ ]010]0चल्प्‌ आधा फटी ण ७४४ ४] उण रण ]ण1३९ भप्त
)€2118 ( ८४८९]४ "प्त ), 100 =ऋआट्जाटलो121 0 एणाप्रोाक्लाा,
{111९ भणाथ) लपक 100, कला ज गए कषडपाोट्ु णपाः भ
{116 थना 6118, ध८]6७ जग 1५०८-5 लवप्डा1ठ स्मिणाल८€)
¬11त {0067011 ( सकलो > दशृल्लन्नाफ$ 0 06 एश्णप्व त
8110102 ),

32४
३६० रसजन्मिधिः ।
अथ श्रोहयक्लदुदरनिदानम्‌ ।

विदाच्मभिष्यन्दिरतस्य जम्तो; प्रदुष्टमत्यथं मद््रक्‌ कफश्च ।


परीद्ाभिच्रहि' कुरुतः प्रवरौ प्रोदोदयमेतन्नठर' वदन्ति ॥ तद्वामः
पाश्च परिहदिभेति विशेषतः सौोदति चातुरोऽत्र । मन्दज्वराग्निः
कफपित्तलिङ्कैरुपदतः सौणवन्तोऽति पण्ड्‌; । सव्यान्यपा्च : यक्तति
प्रवरे ज्ञेयं यक्तहालुएदरं तदेव। उदावत्त सजाना्मौहटड्‌
दद्टनज्बरः । - नीरवारुचिकाटिनै विद्यात्‌ तत्र॒ मलान्‌ क्रमात्‌ ॥
2/1 00211211 41 ©# 5९८ ०17 (1८८7,
(11/55 (104८ $ 707 0001016.

[ग] ८ तत्तत का गात्कछलाला६ 0 81९0 18 ता० ८0 ६९ 01704


~स ी
2116 1111८011) तर्‌ 7077९, 011 1९60६ 0 @0.1{1110 {000
ए 111९] २६ (]17२80त्‌ 58 10148 क पात्‌ प्रादालाल का द.
तरनव, ता" ९11] ्छनााला1५ न ९ [ष्ठा 18 150 वा ६0
†]1© 1016 ९1186, २४8 ३६११८ 100९९.
[1 दाल प्ल [सावर त व~त, 711 20100171 ९२ ९088
त एतस्या दापतरछः प्रवर्ष, कता, पणात्‌ नात, 0 ९९६८९२७
कप्त कार्त ]कलन की (काार्तोकारालसर, पपठ इलो) का [लप
110 {८ ; पात्‌ ता ०१६९८३३ 00 दिषु 08 1186 10 10198
{1८ 1111105, चरला) 10 [0तत्‌, दमात्‌ री 1९88 त 0 061.

श्र प्रौहयक्रच. चिकित्‌मायां रमप्रयोगः।


परीद्ान्तक रसः।
हतशरनुच्च तार गगनावमसुक्तिका । दर्द पुष्पकं सरत
गन्धकः नवम त्रा ॥ गुगगुलु स्विकटुरास्ना तथा ऊपालवो-
कम्‌ । लिफला कटुका दन्तो दैवदालो तु सैन्धवम्‌ ॥ विहता
॥।
260
च॑तुर्थखण्डम्‌ | २९१
तु यवक्षारो वातारितैलमदितम्‌। अष्टोदशणि पाण्ड त्रमानाद'
विषमच्वरम्‌। अजोणंमाम' सकफ' यच्च सव्यैशुलकम्‌ ॥ कास
श्वासञ्च शोध स्यैमाशु व्यपोहति। दोदान्तको रसो नाम
ष्ोद्ोदरविनाणनः।
{&॥0-0060168] पल्वलाः {07 €01210600€†
र 8101660 80त 11€,

721401६4. 2८5.

तपश्च 4800168 © 0006€ा" अआ]रला 10168) 1700, 06818,


लाए एप०४०१8४ 0 शष 888) छथालाा, अप्राणा,
धप्प]प्, नेदक्ष, 18.878; =@70101-86608, प्रत9212", रध,
1008 2 ०2०, ०७९४०४11, 106 -88.1, 101४, 20 1272 1र112178.
2.6 {0 06 70096 06116" शप्र) ९४86६07 01]; 91त 10.46 1710
01118) 006 ९ 70 फशलह्ा+, 696], {1078 णन्वाल० वप्ा6उ कष्टाः
। तार्िलाला+ 08 णा प्रता 1002) कहो 2, 9719108, 01706 6,
11107126800. प्रलयऽ) ©0प0ऽपतणएं0 तप्€ 0 90 € ९688 9 101711व्णा,
81] 807{8 07 00116, ९0पद्ा, 9370709 शत्‌ 8फएथ्‌170£ तप ४० शाल 2.
1 18 €शृएल्नशाङ 6ी€१८0प8 1 60181060
€&0४ ° €016ल) 20 1रलः,

परोद्ाणव रसः ।
दिङ्ल' गन्धक' टड्मश्चक' विषमेव च। प्रत्येकः पलिकं"
भागः चणयेदतिचिक्षणम्‌॥ पिप्पलो मरिचश्चव प्रत्येकाश्च
पला्कम्‌ । मर्ह यित्वा वट' इयाद्‌ वक्लमातरां प्रयत्नतः ॥ रव्या
सेफालिदलजं
वटो माक्िकसंयुता। श्मोदान' षट्‌प्रकारद्च हन्ति
शोघ्र' न संशय ॥ ज्वर' मन्दानलच्चव कास खास वमि भ्रमिम्‌।
यीदाणंव इति ख्यातो गहनानन्दभाषितः ॥
861 ¦
४६
३६२ रंसजंलनिधिः ।
{८८0072८4 ८5८.

एिणपत प्णा2इ, 6८}, ग लाश, अपापा, ए, 01108",


&त 90011166 276 ६0 6 7एप०१९्त्‌ (0द्लालः 2०त 1136 त॥1 ह क्र0
10128, €260; ग एष ०० फक ९8. ए 15 € ल ६0 6
7206, {0566 808 77 सल 11, 6261, ६0 € थल) 111 107
४ ]पा66 ० 80न्‌018ण४“ 1९2८8, गुण18 =४८्ताल€ लपा'७७ अंडर
1108 9 80166, ‡€र@, तपा10७88 ०६ ता7द6्ण =168 =209,
९0पक्क0, रणा, 9० &104071688.

शोषणंल रसः ।
सूतक. गन्धक व्यो सममाग' एथक. एयक. । एभिः सम
तास््रभस्म योजयेद्‌ वेद्यवुद्िमान्‌ ॥ मनःशिला वरार्च तुल्य
रामल्त+प्द्‌ । जयन्तो रोहितच्चव क्तारटङ्गनसैन्धवम्‌ ॥ विड
चिव कानकञच्च रसतुल्य णृथक. णधक.। भावयेत्‌ तिदिन
यावत्‌ विदचित्रकणाद्रकीः॥ गुच््ामातरां वटो" खादेत्‌ सद्यः
ओहविनाशिनोम्‌ । मधुपिष्यलोसंयक्तां दिगुजां वा प्रयोजयेत्‌ ॥
परोहानमयमां
सच्च यक्लद्गुलमं सुदुस्तरम्‌ आमाश्येषु सव्व
चोदरे शोधविद्रधौ ॥ अग्निमान्य ज्वरे चव परोह्कि सम्धै्वरेषु
च। ओओमद्‌ गहननाथेन भाषितः शवीहशादरूःलः ॥
८८00-5 40/1८ ?"15 ८1.

0०6 ए, वदत) ० फ्लाठपाङ, शपरुाप्ा) प्रपपमपि, 11621291)


९0 क्प्-816्‌], 6०7ए€-ऽप 17011216, 017८0, 1100, 18 एथ, 1001688,
12811979, 0078.3 700६-881, 7008 0 कं प्तः४, 37 लजना
86608, 8.6 †117.66 218 °† 60006? 6 ६५ 86 -076त 10260161)
४70 8710160६४6त्‌ ४0 012.र्च४.) {0 {1166 १४१8३, €.€], 10 8९668810
भ160 06 1८166 गः ०66०८४०० ग प्रतर, 00४5 ~ (पि,

382
चतुथेखण्डम्‌ । ३६३
1100911, 97 170 ]पा९€. 21118 216 {167 0 06 10906 076
1907 07 क 0 12008 10 21६9 6261, ४0 6 =ष्मुद्ला क्रा 0008
४10 00466 1100911, (11116 6त16706 पाह श शट्रु€ाल्ाा४
0 8166, पला प पाष]. 1४ 2180 (पाः 2018702./082, ( 55561117
211 80688 ओ 12 087 ० 716 एलशं०णप्रा0 10160 1168
0९०0 116 8116 अत्‌ 16 प्ल ), शााश्द्टलाण
कण 9 ४06
116, ९प108, प्रा8, 81] 80४8 0 पत०४-022, 87९1110 ०1
116 000 तप 0 श्नणां2, 01त79्त0 ( 2 [16 ग पपाठ ),
0111-0688 2 {06 41085४0 6४४, 271व 21] 80118 ० {€श्लः,

परोदसूदन रसः ।
करतैक' तालचर्णस्य॒ ततृपार्दांश' सुवण कम्‌ । पलाङ्क' सत.
ताखरच्च तत्सम" शदसमभ्रकाम्‌ ॥ खगाजिनस्य भस्मापि कषमत
प्रदापयेत्‌। लिसमाकाङ्घ्िलचस्तदत्‌ सतव्मैमेकतव कारयेत्‌ ॥ रस-
गुच्छप्रमाशेन वटिकां कारयेत्‌ ततः । मधुना .वद्धिच.ेनखाद
त्रितय यथावलम्‌ ॥ असाध्यमपि श्चोहान' इन्तवश्य' न संश्चयः ।
यक्लत' पाण्ड रोगञ्च गुलमादिकभगन्दरान्‌ ॥

1<८00८2-51/4८202८ 2*450/.

076 {018 ग गु प्ल्या, 006 ०पान ६०12" म £०1त., ४प्० ६0188


ग (गृणत, ४० 0128 ग पणं०४^, 076 1019" ग तहदह शूप,
177 €2{6त्‌, 9० 006 {012 ग 06 कवनाल्त्‌ एकर ग 16 100४
9 ]1० ्ा# 66 216 ४० 06 10758 ६0दलला, 096 कांप
क्रः, 2०त्‌ ०126 2710 0118) अं 12608 19 फलं 16 शन्न, ६0 6
181र€ ४ 1016 ४०6 0०७०९०९ 70005 ग भपध० =(08
16016776 @प्ा+€ @ाश्चष्छणान6 ग धान्ला शात्‌ तरलाः) 10क्रशलः
0721१) क्ालाता9 हा, 804. 08६19.

868
2६४ रसजलनिधिः ।
परोद्ारि रसः ।
पारद गन्धकं रङ्क' विष' व्योष फलतिकम्‌। तोलकस्य
समोपित' जं पाल तददैकम्‌ ॥ कि'शुकस्य रसेनैव याममातन्तु
महथेत्‌। रुष्ट वो' कत्वा च्छायायां शोषयेत्‌ ततः ॥
विकौका प्रदातव्या गङ्कवेररसेन च । गुदाङ्रे गल्‌्मशूले भरोड-
रोये कफात्मके ॥ उदावन्तं वातशुले वासकासज्वरेषु च । रसः
सरोहारिनामाधं कौोष्ठामयविनाशनः। आमवातगदच्छेदो श्षेष्मा-
मयविनाश्नः ॥
7८९1 ८4/14 2*0850,

0716 ६01४”, €8९, © एलाष्टणाःफ), अप्पा, 0078, 2607016,


प्रन, पन 0919. 9.1 0917 > ६018 9 @*©#07 86608 26 {0 6
10006, {गः ८1766 0पा8. पाध ६06 कपतं€ ण +€ ए त 12.12.819
{1668, 2220 10906 1160 01118, 006 एष्ट 10 एलं 2६, 6४.610, 66 06
01160 २9 #116 81806. {17686 1118 876 0 06 ष्कल आ ४
{6 01008 2 106 ॐत 210&7 प्ा९€. 18 16416106 ©प68
1192616४ ग [166 त प्€ ६0 ्क्)02, छपा 78, ९0116, पत४.र १४,
९011९ तप€ 0 रथ, 97119, (तपदो, =ल्लः, (€पा०8्ं8, 211
8008 0† ८०९.7०-1-0९9, 2०९ 81] 8078 0 61862868 ५6 {0 81 €6688
ण 00118.

वासुकिभरुषण रसः ।

सूतेन वङ्ग तु समः नियोज्य तत्तुल्यश्लन च गन्धकेन ।


विमदेथेदकंरसेन याम' खदा च संलिष्य पुट ददोत॥ वासार-
सैस्तं परिभावयेश्च रसो भवैहासुकिभरूषणोऽयम्‌ । मरोडश्च गुल्पस्य
च शान्तयेऽस्य वल्च्च दद्यात्‌ वसुचूणां युक्तम्‌ । .
864
चतुथेखरडम्‌ । २६५
-0८50/41-6001/5011८ 2*045८,

एव्म पपश्ात्प् त लला, ऽप्1पाः, €0ए06€ा, 870 पि


816 10 06 7प0०९५ 0द्ललः कंधी € पा९€ न 1@रइ नग अ1र8,
811त्‌ 28.06 100 > ]पा00 पं ९} 18 {0 06 ९०९त 811 1077 तन
70, त ११९१. (ड 15 ४160 {0 6 [ण 776९ १0 व्वा 0887785
271त्‌. 16860 0 पक्न0, 28 प्रशा]. वष¶ू6 एत्व 18 च्ल ६० ०6
इप्र०60#€व ६0 0127272“ प्रा 616 {ण५€ ग 85919, 87 868
100 [1189 ध166 1905 70 कलं), 62], 10 26 प्थ्ला ऋध
10008 96 0९९१ 7100-8]. 178 1166161716 ©0268 €] ४९€-
7160६ 0 8{166€ 211त्‌ 108.

सद्योमृतुगच्य रसः|

शएदस्त सम गन्ध' जारिताश्च' सम' तथा। गन्धस्य दिगुण


लीः खततास्न' चतुगु णम्‌॥ दिक्तार' सैन्धव" विड' वराटौभस्म
शकम्‌ । चित्रक' कुनटो वालं रामट' कदुका तथा ॥ रोहित
विता चिल्ला विशाला धवलाङ्कटः। श्रपामागंस्तालरण्डमल्तिका
च निशायम्‌ ॥ प्रियङ्कि्द्रयव पश्वा अजमोदा यमानिका ।
तुक शरणुङ् च यक्छन्मौरसाद्नम्‌ ॥* प्रताकः शाणमानेन
भावयेदाद्रंकद्रवैः। गुडवच्या खरसेनापि मधुनः कुड़वादंतः ॥
वटिकां कारथेदैयो गुज्ञाषट्‌प्रमितां पुनः। श्रनुपान' प्रदातव्य
बुद्धा दोषानुसारतः ॥ भक्तयेत्‌ प्रातर्याय सव्वेरोगक्ुलान्तकम्‌ ।
द्चोद्टान' ज्वरमुग्रञ्च कासञ्च विषमज्वरम्‌ ॥ आमवातः यक्च्छलं
श्वाखमर्भः भिरोरुजम्‌ । गुलमशोधोदरानाहमग्रमांस' यकछ्लत्‌च्तयम्‌ ।
सकामल' पण्ड रोगसुदरद्च सुदारुणम्‌। रोगानोकविनाशाय
#* श्रुद्धा च द्रत्यत्र.जयपालच्च इतेतत्‌ पाठान्तरम्‌ ।
368
२६६ रसजलनिधिः ।
केशरो करिणो यथा ॥ सव्योखतुप्रज्ञयो रसः दीह लस विग।*५नः ।
प्राणिनान्तु हितार्थाय शम्धूना परिकोत्तितः ॥
9८ 1/0-127८
14/11 4/0 1450.

07607४0 ६012/, 69९1, ० फलटपाक, पारपा, भात्‌ 10100/ ;


12.17 8 ६012." ग 170, ००6 1612“ 9 दतः 3 त 0160 पकधीा 1612.
62९1, 0? [वष81122., 89 -1र8102472, =४06 -3211, =0178.-82.1४,
176०८०५6 ९० प -80्‌1, 71692164 ९०००१ -80थ्‌], 100४8
@11 22, 16816, कतला# [णप , प्पापं, एद ग 02४
ध, 1761796 एकाह ग {शातत्रान71त. 10008 ग 0081919, 1008
9 1106 2101118, 7005 9 208 पाध ( ६५५९५ ६0 2811868 ),
10ल7नाा6त्‌ इ0ा०प्र ध0क्7 ४ {16 100 ग 2 18170 (766) 112111२2.
थात, तव थतत०,+ पतरम, ताध) भत,
21201062, {2102 10118", 0नुएल-ऽप्ा 1816, 81187994 एषु ग
10112, 201 7082.01277870 276 {0 06 फ7र6त {0६७४८ 9०4
8016९४6 ६0 09/18“ (11 06 01668 ग &17धलाःॐत दपा-प८]१,
(06 (०णए०प्त्‌ 38 € †0 26 एण006्वे ऋध नअ&16 ६0188 9 016,
20 ०३206 1४६0 ए 118 अड 12008 17 शलं 16 6907. 4 6८गापएक्प्‌-
11610 {0 06 466त<्व प00), 19९1० 60274 ४0 ४16 (00ता्0 ग
†16 ०१०8६०७, 78 176416०6 ना7७6 = €ष]््लाला६ ग शान,
1016086 {€ ल, €0पद्व0, @आ767© तरा, लाश, वि) 11 ६116
116, 88411129 1011688, 0686 1862368, ह्179., 87 €]110 १९ ४0
21611118. 21121; 2121118.788, 2866 त 0 € [व्ल ग
{06 11) 8716012. 19 14166, ऋत्‌ पत219-10 228,

वजुपाणि रसः ।
रमगन्धकलोहाश् कुनट मृततास्रकम्‌। विषसुष्टि वरारट्च
तुयं शंखोरसाच््ननम्‌ ॥ जातिफलच्च कटुको दि्ार' कानक' तथा ।
व्योष हु सैन्धवश्च प्रतयकं सततुल्यकम्‌ । ्च्छाचुरशीक्रित' सव्धै-
866
चतुधंखण्डभ्‌ । ३६७
भेकत्र॒ भावयेत्‌ ततः। चखधोवत्त रसेनैव विलवपतररसेन च ॥
सव्धावत्तन मतिमान्‌ वटिकां कारयेत्‌ ततः। प्मीदहान' यज्लत
गुख्ममष्टोलाच्च विनाशयेत्‌ ॥ शअग्रमांस' तथा शोध तथा सर्व्व
दराणि च। वातरक्तच्च जाठर' चान्वविदरधिभेव च ॥ वज.पाणि
रसो ययं रोगानां वज, संनिभः ।

-5 1 7" 40 1४ 2*50,

वप्रा वप्र 10्प्र€ न नलया, 1700 प्राः, 1707, 70108८3 1691067,


0001060, प्प 07168 116710678.160 ९0 ा1-816118, ९0101060 -8प 0119178,
100679{6त &00८70-876]], = 198811112.712.171;, 470 08.18.01; (भप,
18.प218112112, 88111818; 007) 86608, प, 111, 20
100-881# 216 {0 06 "1126 ६0017 €., 21त 09166६6त्‌ #0 0028. 9719.
1011 ॥06 1प्९88 ग 166 9 अ 2 9118 20 07112. 106
170 15 {1160 ६0 06 (0060 ४0 16 प्प८€ म 168९768
उपाक एव, 2०6 70946 10६0 11118, ४० 28008 10 फन 1४६, ७४८).
1118 16016106 ©पः€& €०12€06€0६ 0 8101661 21 11 €, 2119
11191182, 7110189, 28111112, पत३8.-1028; 0 208-72612 (2, [पत्‌ ग
1नण०8), 20 17६6०21 तत (> णत्‌ ग पप्पतप).

लोकनाथ रसः ।

पारद' गन्धक' चेव समभाग' विमदयेत्‌ ॥ खताग्न' रसतुल्यञ्


घुनस्ततंव मह येत्‌॥ रसाद्‌ दिगुणलौहसञ्च लोहतुल्यञ्च तास्रकम्‌ ।
वराटिकाया भस्माधथ तास्रतस्िगुण' कुर्‌ ॥ नागवङ्गीरसेनैव मर
येद्‌ यन्नतो भिषक्‌। पुटेद्‌ गजयुटे विदान्‌ खाङ्गगोत' समुद्धरेत्‌ ॥
पिष्यलोमघुसंयुक्वां सगुडां वा हरोतकौम्‌। गोमूत्रञ्च पिकैानु
ग॒ड' वा जीरकान्वितम्‌ ॥ यक्तद्गुलमोदरहरः श्रोहश्वयथनाश्नः ।
3.67
३६ रसजलनिधिः ।
जोण ्वर' तधा पाण्ट" कामलाञ्च॒विनाश्येत्‌। भअग्निमान्यञ्च
शमयेन्ञोकनाथो रसोत्तमः ॥

1,040.६0 2*45 ८.

06 ए भा, 6४९१, 9 लला, अप्रा 270. 70169, ; प्र0 08108,


62९10, ग 107 8तु उणगणएलः ; 90 अं ड 8718 0 1160९०६6 (0का-
8116118 976 0 6 पन्त ऋध ४6 {6९ ग एन 169७७, 204
उप्र01606त ॥0 6४ $ 6७४]द-एप200. भ 16 ९0016 $ 24126100
0 1162, {16 एठा 18 †0 € 01६6 0060, 8116 ६06 10601616
{€ रपा. (€ {0110 प्र 18 ४0 ०6 पला पऽ कलिः +भ० ५06
11601606 :--€08 प्ा06 60700706 क ०१५०९५१ तश्र ्,
11166 (1) पा 0125868 071 01 (2) साध 100७९८५ न ए09.11
24 {1018 ° (£) 11 10198868. 8116 0०0०७64 {96४ 08
11641076 =0प्68 601 श्ऋ्€णलाा४ ग शआुाध्ला एत्‌ वत्रछ 21708
१३०70; ऽप ९61110@ तप ६0 श्राणा2, 166०8 166) कणा
{8५106 %1त तपा] -7688 2 ४06 0126810 062४.

लोकराज रसः ।

रसगन्धौ समौ कत्वा महंयेदद््यामकम्‌। रसतुख्य' सटतच्ाभ्च'


दिगुण' लौषतास्त्रकम्‌ ॥ ताम्रस्य दिगुण' भस्म कपद्‌ काससुद्धवम्‌ ।
र््ततोणा म' महंयेदतिनिल्नने॥ तती लघपुट' दला सुगोत
ग्राहयेत्‌ तथा । दिगुच्माद्रकद्रावैः खादिरत्रग्रस' पिवेत्‌ ॥ यक्षत्‌-
होदरं शोधमग्निमान्यादिक' जयेत्‌ लोकराजरसो नाम सव्वै-
ज्वरविनाश्नः ॥
^*
140८८22" 7 1*45%.

006 1018“ 0 0€ाला$ 2० 006 ६012“ 9 उपधा" ०८ ६० 06 ०९९


{06 {0 ०06 ४7 18 00 0 {0 & [शखर 0८6, का

388
चतुय॑खण्डम्‌ । २९९

01611 18 10 € णंड€व 006 £018. 01108, {0 0128 0 एना,
कति0 ६0198 ग (नृणएलय, भात्‌ गपा ६0188 ज ्रललभल्व्‌ लतकतं
8116118. {06 (0प0०पापत्‌ 18 ४0 6 पपात्‌ 707 066 पपा जा
॥06 1166 ° 0९] 16९68, धात्‌ पाला अप्र7क९6त ६० € एष
[-भ्हापएपशर. 1706 पाल्तांल€ 18 ४0 16 शष) तफ कथा {€
एप्प &60§ 60016 एङ ग्थ्तार्भीमा म कव्म. 10086) दक्0 ए0ल5,
6460, {0 06 ध्थला 70 शालः [प०९, > [धल ज € स पतश्न्ैम)
०7 1116 2180172 एश 0, 6, (कल्याप) एनं वापा प॑ पलः
ध ५06 "16वाल16. (108 106; ७06 अण168 ल1197्न0ला६
8]16€0 97 [रल, 86] 1108 0०6 ६0 27€ण2, 0८110688 ° {16
01668102 1686, 2०त 21] 8018 ग हल.

लोकेश रसः ।

शस्तः हिधा गन्ध' खल्ल ॒कुाश्च कल्जलोम्‌ । सूततुल्यः


खतास्चकः मह येत्‌ कन्यकाम्बुना ॥ ततो दिगिति दयात्‌
ताब्रलौ- प्रयन्नतः। सखतान्रवगृण' देयं वराटौसन्भव' रजः ॥
काकमाचोरसेनैव सव्यः तद्‌ गोलवौक्षतम्‌। ततो गजपुे
पाच्य' खाद्भशोत' समुदरेत्‌ ॥ शिव संपूज्य यत्रेन दिजातीन्‌
परितोष्य च। भक्तयेदस्य चणस्य दिगुच्छ मधुना सह ॥
प्ोहानमग्रमां
सच्च यक्त सम्बैरूपिणम्‌। जोणं ज्वर' तथा गलमं
कामलां च सुदारुणाम्‌ ॥ निहन्ति खल्पकालेन रसोऽयं लोकेशख्यकः ॥

1,022800 1*45८,

016 087 2 लाला 211 {0 02115 9 शपः € ४० 26


11006 ८0द6ानः ६0 {00 2 019लुर 06, कण 18 ४0 €
11356 1 006 एर ग 6४, 270 प्र००6त जा ४16 ]ण९6
12.0.४2. 1116 €00000प्0त्‌ 18 6 0 06 10126्त्‌ शा ४0 02118
2 ©00ए0€, {प्० 98 0 1100, 9० 0106 98 ग 60 €-87ल्‌]

869
|,ॐ
=|
३९० र॑सजलनिधिः ।
1ण०06ा०{€व, 21] एलं पण एन्त्‌ प्ण्ुकणौला शौ ४6 [पं०
ए ध०2.९0ो, 2०त 71206 1010 9 [पु 21 18 ४० 96 तत6त्‌ 2०
1626त्‌ 0 ष्पा. प्र € ९००16 ए ८१ता860॥ न 116, ४९
60णण]00पााति 18 ४0 € थ्छ छप ग {16 पक्षा, 1086, {फ० 78८४8,
68010, {0 06 {दल श1{1) 1006, 1018 त्तालं०6 लयाः पप्रलद्
6191679४ 0 8]0]€ला त्‌ ल) कु 1087188; 82 218
(शणान्ला॥ €), 01708, 21 19100166.

तासन ष्वर वटो ।

दिष्कु त्िकटुक्चंवअपामागेस्य पत्रकम्‌ । अकंपत्र' तथा ख हो-


पत्रच्च सखमभागिकम्‌ ॥ सेन्धव' तत्खम' ग्राद्य' लौदह' तास्तञ्च-
तत्‌समम्‌ । स्रोहान' यक्लत' गुलममामवात' सुदारुणम्‌ । श्रासि
घोरमौदर' ग्युच्छां पाण्ड.' हलौमकम्‌। ग्रहणौमतिसारच् निहन्ति
प्रोधमेव च ॥
८1411225 ८1" 680८४.

076 ४६, 68९0, ग ]अण्टए =ध्प्प्, 168७8 त= व08/724.28,


168 ए68 0 ध 8, 8 16268 त इपर, #ए९ कष्8 ग 70द-क]#, {€
एभर्5 9 00; 8 ६6 [98 9 ©0ए06€ 216 ६0 6 प१३6त 04677065)
(096 अध काः 271 0206 170 [115 + 0 9.8 17 थ,
62010, ४० 06 तवह& ध) 1006). (णा75 10607 616 ना168 612196-
प्श 0 87166 कणत रला, दण102, प्लशण, (165, त91111062,
866 8०त ९0016, 2 8€[110@ तघ्€ {0 प्ण 2.

चित्रकादिलौह ।

चित्रक' नागर' वासा गुड. चो शालपणि का। तालयपुष्यम-


पामार्गो माणक काणि कत्रयम्‌ ॥ लौहमभ्व' क्ण तास्र' क्षारको
820
चतुथंखण्डम्‌ । ३७१
लवणानि च । धक. करषांशमेतेषां च णमेकत चिक्कणम्‌ ॥ चतु
प्रख्य गवां मूत पचेग्मन्दं न वह्धिना। सिदभोतः समूदत्य
माक्षिक दिपल' क्छिपेत्‌ ॥ चित्रकादिरयं लौष्टा गलमकोषधो
दरामयम्‌ । यक्तत' ग्रहणो न्ति शोध' मन्दानल' उवरम ।
कामलां पाण्ड.रोगच्च॒गुदभ्व'श प्रवाहिकाम्‌ ।

(110८1.0.4॥ -7,42/12.

1166 ६0188, €861, 0 10018 @11111.212, 80 पप्र, १0008


४ 10810 166, 28168 ग € 10018 ग अु्न872, 37 पलः ज
7229, ; 22 006 10183 69९], ग 7 11108, ए एए, (नणयः,
19ए2-)8118
12, 200 =0916118-]880
970 276 †0 € नल्व नाह) तणाः
01281098 (4 >‹ 64. 01/28) ग ९00फ्8 प्ं6 0 2 पणात्‌ ए. =परााला
९०0०160, 60 {0185 ° 1016 38 {० € "0756 श्रा{0 116 वात.
(108९, शं 7धलींड 64०). =गपपंड =पलवारल०९ ला८ह चाथ्टद्णचः ज
81166 ०0 [डा हण्ाण९,) न०णा€ ताथा) 29, 86119 तप ०
ध716112, 0१110688 07 106 0108800 ला, {6क्ल ]भा0त्‌1८6, 80072,
41810९8० म ६06 एष्या), 27त 6 क8९प{लक.

गणाधिप रसः ।

शदखत' पल' गन्ध' द्दिगुणन्तु गृताश्रकम्‌। तिपल' मृत


तारश्च पला खण माच्तिकम्‌॥ जंपाल' चित्क माण
शूरण' घण्टकणंकम्‌। ग्रन्िक' त्रिफला व्योष विहता
खरमष््ररो ॥ दण्डोत्पला कालो कुलिश' नागदन्तिका ।
खवावर्तंश्च संच णय कषंमात्र' विमद येत्‌॥ आदरकस्य रसेनैव
च शयित्वा पुनः च्िपेत्‌। तिपल' लौहचृणंस्य॒ ततः स्वादेच्छमे-
ऽहनि-॥ संपूज्य भास्कर विष्णुः गणनाथ हिजोत्तमम्‌ । मधुना
371
२७२ रसजलनिधिः ।
माषमावञ्च भोतजल' पिवेदनु॥ रसो गणाधिपो नाम सब्ध-
रोगहरो भवेत्‌ । कठोर परोहनाशनो गुलमोदरहरस्तथा ॥ कामलां
पराण्ड मानाह' यक्ततुक्रिमिक्षतामयान्‌। विचि मन््रपित्तञ्च काण्ड,
कष्टः ४।६५८८ ॥ प्मोहानमम्त्पित्तश्चाप्यग्निमान्य' सुदुस्तरम्‌ ।
खोकरः कान्तिजिननः शुक्रायुवेलवदंनः ॥
८1104010 "450.

एण्य {018/8, €26, ग प0ाल८प्ाःई 80 इषा) नं @17 {0188


70162, एक]ए8 {६0198 0 006, {६० 101४8 2 60006४0 168,
8 06 ६012, 68९7, 0 ©0{0 86608, 70008 0{ [19], ५५701218.
पिस्य, प्0ष 2008772 722) 02१०१०1४, 011861112.111, 28{0488.7-
12.1*83 ०8.28 (07 22.18.01}, 20 ऽप्ा^ए०..ए8118, 216 {0 06
1006 ४९६ 167 धा116-1146 त 1360 न पर्श र6
{0198 0 {700. 12088, शं 72068, {0 € ्ण्छ स 006, 601त्‌
पालाः एल तापर रलः 909 ४06 0601606. व 75 06106
(पा'€8 61961067 ° शु16्€ 20त्‌ 1र€ा० 270 0४6 पत०४-102.8)
21718; 1४01066, 2160132, 8.718.112, शा01३, ©९7ल108, 14183170
१0 01110750688, 1161168, &त 0४10 शं ५1869868. [४ 10९169.868
0€भप्#फ, 50600, इलाालया, 271 1000611.

विद्यामय रसः ।

गन्धकं तालक' ताप्य खत तामु सनःशिला। शुद्सतच्च


तु्थांश' महं येद भावयेत्‌ दिनम्‌ ॥ पिष्यल्याञ्च कषायेण वज,
्तौरेण भावयेत्‌ वल्लच्च॒ भक्थेत्‌ चौदैगु लमशोहादिक' जयेत्‌।
रसो विद्यामयो नाम गोदुन्धञ्च पिषेदनु ॥
्त/2 ˆ१0440 2054.

एप्‌ पषभ्णप्रि्ड म पाएप्पाः, ग6य०६, एग ए (68,

872
चतुध खण्डम्‌ | ३७२८
©0700@ ८6४{द€ा 271 नष्टया 216 ४0 6 7ऋण०€त {096्ल 214
1116 8प०16९४6त 0 द एका8" {0 गा€ त ७8८], कध €
१७९०८४०० ग एणा ण्त्‌ प्ण शण}. 0118 9.6 {€ {0 €
19208, धण66 8605 10 शहा, 68९}, 0 6 परभुर सपा 1006
&०१ ©0 फ 8 पा]. =8 पत्तालं6 ला€ हषा पत्‌ =60] धाटुरणला।
07 8101661.

रसपति रसः

गन्धकेन खत तास््र शदगन्धकतुलखयकम्‌। इयोः पाद' शद


रसु". मह्‌येच्छरणद्वैः ॥ पुरेद्‌ गजपुटे विदान्‌ खाङ्गशोत' ससु-
चरेत्‌! गच्ादयं लित्‌ चौद्रैः प्रोदगल्‌मविनाशनम्‌ ॥ यज्ञ
च्छल ज्वर' दन्ति कान्तिपुष्टिविवदनम्‌ । रसपतिरिति श्यातो
रोगवारणकशरो ॥

(९0500041 454.

06 12911 0 ©0णल, 1000 6266 110 अपा, 0०6 एष ग


8017, शत 187 9 1091४ 9 0 6लाा$; 216 ४0 06 10०6 ऋ0 106
{प्५९ ग 81189. 27 € 1न्ध४6त 0 लभुक्पाद. प्रान)
00707168]$ 60०16 ४ 19612070 0 681, {16 11601616 75 ४० 0€
{8छा 0६. 1086) 0 72008) {0 06 धभ) कध 1006, 1018
71601606 (६8 लाक्षा ग 801९560 ॐत 1» हप1702, ९0116,
211त्‌ {€प्धा, 1 10662868 एक्क 20 पप्रति्00.

रोदोतकं लौहम्‌ ।
रोीतकसमायुक्त' तिकल्रययुतस्तयः ।
रौद।ननभर्भासच् शोध' हन्ति न सशयः ॥
878
३७४ रसजलनिधिः ।
1९001144 14400402.

02] पपभाप्न्ल्छ जा एम णा कन्ोष्म, पते्प, पता 212)


1०942 ( 1018708, प्र शत्‌ 10008 ग =नप्रिणा०, (णण
1०60 7 श्वपश्न ¶०४768 ); णत्‌ 1707 तवप्रो 7 पपकत 0
2]] ग ४€ 200प6-0216त्‌, 60701०6; 876 ४ 6 7006 ॥०दलन,
10 27 700 1001, पा) 0ाक्. ( 0086, 8 18०8, =©8011). 1018
0166176 (प२७8 @अाश्वद्नणला† = अल्ला, =क्टाा०.०8६) =धत
8१९1118 पप्र {0 80618.

यक्लदरि लौहम्‌ ।
दिके लौह.स्यगगनस्य पलादंक' । कष शुदं खतः तास््र
लिम्माकाद्धि,
तवचं पलम्‌ ॥ सगाजिनभसमपलः सव्पैभेकत्र कारयेत्‌ ।
नवगृष्ाप्रमामेन वटिकां कारथेद्‌ भिषक्‌ ॥ यक्लत्‌भ्नदोदरष्चंव
कामलाञ्च इलोमकम्‌। कास खास च्वर' इन्ति वलवर्णाग्नि-
कारकम्‌ । यज्लदरि त्विद' लौ वातगुल्‌मविनाशनम्‌ ॥

(1.171.171
/// 8

(भप्र0 ४0188 0 11010, {116 88706 वु्श्ात्ि्कि 0 01089, णप {0188


0 ४06 ए०न ९४९८६ एश 0 16010 ४*66, ॐत {0 पाः {0128 9 १८०३
16 ( २७०५७ ४० 28168 $ (पश ), 216 10 6 7प००५व एनाः
पाधा 2667 874 18.016 1710 एा118, पण ८४८8 10 एलं 1४, 6861.
1018 16016106 दपः €पाश्रद्लणकह 0 801 दना 81 [1 र्डाः =पतद्ा४-
7028, 19111166, ८0४20; 2817109, {6षल, 226 1102, ०९ 0 87
6256688 0 $$.

यन्नकूोष्त्रापि लौडम्‌ ।
हिंशलसम्भवः सत' गन्धक' लौषहमस्रकम्‌। तुल्य' दिगुण-
8
चतुथेखडभ । | २७५
तास््रन्तु शिला च रजनौ तथा ॥ जयपाल' टङ्कणद्च शिलाजतु
सम रसात्‌। एतत्‌ सव्यै' समाहत्य च णोकत्य विमिश्रयेत्‌ ।
दन्तोविहच्धित्रकञ्च निगु ण्डो त्एषण' तथा । आद्रैक' भेङ्गराजख
रसेरेषां पधक. एयक ॥ भावयिता वटो" क्ुाद्‌ बदराखिमितां
भिषक.। सोडान' यक्छत्चव॒ चिरकालानुवन्धिनम्‌ ॥ एकज
दन्द्जघ्चंवसव्येदोषभव' तथा । इन्यादष्टोदराणोह ज्वर' पाण्डख
कामलाम्‌ ॥ शोध हलोमक' दन्ति मन्दाग्निलमरोचकम्‌ । यक्षत्‌
भम्‌ ॥
पनोहारिनाभेद' लौह" जगति दुखं

004८ 142" 7,400.00.

076 ए, 68609 = लाछपाक, इप्फएणा) 1700, गपत्‌ ्ल/ ;


{0 18118, 68८1, 07 (नगुण, 1691261, 21 1817018“ ; 27 016
10811, 68९7, 9 धातौ) 86608, 0012ड, 9 81119 216 {0 6
11006 ६06 शा =फ2{€ा 20 =प्र०1९6त्‌ ४0 01192089
86082161, 1011 ४06 1१९६6 07" १६८०९६४० ० 68 ° ४16 10110
10 --10018 07 6218; 15116, नप्र, 7170 पात्‌}; प्रनप्स)
212€ा, 26 11119192. 11118 816 ६0 ६० 06"708.त6, ॐ 1960118,
111 कन, 6261. {1105 06616116 ९प्€ 211 80118 0 €119.4€00ल0{
2 80166 27त्‌ ]1रधः, 91] 808 ग पत्‌79-ए्5, {6 812,
{*70766, 8 ल्‌] वप्€ ४0 68, तपा१९७७ ग व10657 16४,
2116 8४४९8107 {0 100.

यक्तत्‌प्ीद्ोदर्र लोहम्‌ ।
सीष्ाश्मश्चक' शध सूतमश्वाद्वंभागिकम्‌। तिगणामयसश्च.ात्‌
विफलां साकाश्चकात्‌ ! दिर्ट वारिणो भागमष्टशेषन्तु कारयेत्‌ ।
तेन चाष्टावेषेणए समैनाच्य न यल्लतः। रसेन वहुपुताया दिगण
879
२७६ रंसजलनिधिः।
स्ौीरसग्डितम्‌। लीदमय्या पचेषव्धैणा पात्रं चायसि न्ये ॥
दिव्यौषधिडहतः सौह' पुटित परुटनीषधैः । पचेत्‌ पाकविधिन्नस्तु
वद्किना खद्ना शनैः ॥ अश्क निहत क्ष्ण सूतक' विधि-
मूच्छितम्‌। अयसखाबंभागन्तु आदौ पाके विनिक्चिपेत्‌ ॥ कन्द-
कापालिक चव्य विड्ङ्क सव्रहदलम्‌ ॥ शरपुषा च पाठा च
चितकञ्च महौषधम्‌ ॥ लवणानि च सव्ाणि सक्षारो वद्दारकः।
दोप्यकञ्च तथा सिक्य' लौहाश्वकसम' चिपैत्‌ ॥ शोदोदग्यक्षद्‌-
गुल्मान्‌ हन्ति ्षाराग्निभिरविंना । प्रयोगोऽय' मदावोर्ययौ लौह
लौहविदां वरः ॥ श्ोष्ठोदरविनाशाय दद्याद्‌ हं ईं पटे एथक्‌ ।
माणेन घणर्टकणन शूरणेनाधिक' पुनः ॥

न {0004८41 4120" 40000400,

ए0पाः [08118 0 1६09, ‡फ0 एश्ा#8 07 0168./, 006 871 ग =10600€~


1906 "16्८प्ा$, 2० 90660 08718 ग ध1100912. 826 60 € 7036
1066 त 8071160, ए "१10 162, का 352 ( 16 > 22 )
एष 0 फष्छाः) 17160 18 10 06 ए८6तप्ठल्वे, ४0 ०006-6
1/8 वपणी (2, © 44 धह). प्रा {128 18 10 €
प2690 6191860 एषप्ण्लः, श्पृपम्‌ फ वृत्रश्च ॥0 6 =उल्णण४
एक ० {6 0नगा6्व्‌ मलाः (), } 44 ए9्8 ); ४16 89716
धपथण (1, 6, 44 ०४8 ) ग [पतल ग शभे, 8० 88 भा
0 णह, 411 ६686 216 60 06 एगाल्त्‌ 95 ण्णात्‌ 16६, 10 ४ ए 688९
1708206 0 € 0 100; ङ 1068108 9 81 370) 18416. 0 116
प्छिपाः एषा08 ग ४6 [० कर्लनतात्व्‌ ४0 90०९6, ०01४ 191 06
पपार, (2 6) ४० एषह ) 18 80 6 ०६० ४४ € (र्णा
06 एलपक्न तः (ऋ 6, १ क्र0) एलंण्ड णग्७त्‌ पधा प्ल ए०वप्ठ, अर्िल
6 ९0ण्का6त्रछप ग ४06 एनगोाण 10668. अ 2915 ग 660
भ "6 {0110शाण्ट 6 880 0 06 पणेर6व 1 ४6 आ9066)
316
यतुथंखर्डम्‌ । ३७७
[प 0०८९ ५१€ ८०णाल्प्नमा ग पाल गण 170९688 शपा,
६8 04111६2, ९090 01929, एका६2 1०09, 8118190 8109^
0209 10065 क गपि, शप्ाद्रा, 79८02189, 12९8-
8112710; ए६तत्‌)18-प9कधर, 190, 30 फथतेप्रप्भा ( १९66-9 ९९ )
[1118 पल्वालाा6 ला 6ण]श्््छणला६ ग | शृ[्५0; 11र्ध, ४7
९७1१. 1४ 183 0 6 09166६6 0 0982 101" प्र0 {068 €8९]1,
रा 16668श०0, पप्रौ 76 प५6४ ग ॥11€ 10110, 11 1 18 ४0 6
5])1160 71 लशा]प्ण्ूलफला+ ग अल्ला ६--पार्वा9 पल) 21197114 [श्रा 2
168९6९8, 8 पाछा (1061.

लोकाधोश रसः ।
शद्सूत' दधा .गन्ध' खन्न कला तु कच्जलम्‌। सूततुल्यः
सताश्चक' मह्‌ येत्‌ कन्यकाम्ब ना ॥ ततो दिगणित' दब्यात्‌ तान्त्र
लौह प्रयन्नतः। काकमाचोरशेनैव सन्यः तत्‌ परिमह येत्‌ ॥
तत्‌ भव्वैः गोनकौक्षत्वा यततम्तद्‌ विशोषयेत्‌ । सता्च दगुण
गन्ध' वराटौसभ्भव' रजः पिष्टा जम्बोरनोरेण मूषाभेकां प्रकल्पयेत्‌ ।
त्मध्यं गोल्तक क्तिघ्रा वध्याद्‌ यन्नन तनृमुखम्‌ ॥ मूषां तां सम्पुटे
त्वा खद्भस्रलवणाम्ब
मिः । शरावसन्धिमान्तिप्य चातपे शोषयेत्‌
षणम्‌ ॥ ततो गजघुट' दश्छा खाङ्शोत' समुदरेत्‌ । पिष्टा तु सब्वै-
मेवात्र खापयेद्‌ भाजमे शमे ॥ खाटेदट्वल्नदयच्चास्य मूतच्चानु पिवेन्नरः ।
मधुना पिष्यलौचणं' सगृडां वा इरोतकौोम्‌ । श्रजाजो' वा गुडं -
नैव भक्तयेत्‌ तुल्ययोगतः ॥ यज्ञत्‌ श्रीद्ोदरोञ्च भ्वयथुञ्च विनाशयत्‌ ।
वाताष्ठोल्ाञ्च कमटो प्रत्यष्टोलां तथेव च॥ कांस्यक्रोडाग्रमांसच्च
शूलच्चव भगन्दरम्‌ । बद्किमान्यञ्च कासञ्च लोकनाथ रसोत्तमः॥
10९40119 2.50.

016 एश ० फलता धतु क्ण एव 0 धपा 216 ६0 06

871
६८
३७८ रसजलनधिः
11710060 ६०९ ७€्‌. #0 {किना ४ श्लु 00कवलान 07 [9], स्रा)
भापि0ा 18.10 € पां उ९त्‌ 016 एध न 11768, 21] ° {1686 061६
7006. प्ठटल्तष्लः ध प्ट [पोच ग णङरव, वृषल द०णण्पणते
18 {1160 {0 06 पा ]ए6्वै श्प ६0 8५४७ ० ९010] प [€ 5४.19९
तृ्ात्रिणि 0{ 101, तात्‌ ०6 कधौ 116 1166 ग र्व[श],
पतत6 1110 > [घाप चत्‌ वनेत्व्‌. 4 सप्ला 38 पाला ४0 6 एत्‌९
1 {प्0 एषण 0६ इण] [क्रापः अत्‌ एकत [षाह ग प्ल्लमल्त्‌ स्टान-
8106118 स्ध्0९व्‌ पी) [१८ }प०६ व€ [प्ण 18 {€ ४0 6 एप
71906 {16 छप्ल]€, घल फण्पतिः ग काप्लाः 18 ६० ८ नज्छल्प्‌, क8
@7७101€ 18 धौ हा {0 © प्रद य शा दवन्ालः एवडाप ©0९९16त 0 2.11-
0प्राल, ६06 भे१४ 9 18 ०878 एधण 66067६6 $ 17168 01 ६
25806, 10806 9 पादि, 3.65, अग्‌, 87 स©, 16 {प+श्, {118
पिकुतः 15 ६० 06 ते€दे 17! € आप, 8 1616 0 0160718
0भ्पच्ाण, एल 5०016 एत पववत) न ल, #16 2064612
18 0 € शला कपाः आतप्‌ 00पद्ल््‌. 0086, ॐ 1905, ४०1, {0
{2९
प्ष्ला साप) ९० ह प्रभाए, पतत्‌ कापा 81 016 0 #0€ {0110 112:
{ 2 } 1100९ पापे [ृज्कतरहन्ते एप] ( 9 } 7018888 82 }८ वर्त्त
[पप २,{ ठ ) 1901958 छातं एण०र्पल्त्पत्‌ 0व्ठर [तल्ला
, ४106 पप्शपि
म 6 एकपल 7 (8), (9), कत्‌ (९ ) 09प् शं एवलंह @611.
पः पल्वरलनाट सदः साा्कद्लना
ग शूणल्ल 8पत्‌ परय", &७1-
षट केण ६0 शालो, अलंकाइ' दशी ^ शणक्
नद्लला॥ ग शु)1व्ला)
९0ष्लाए ट एल्‌] 8 ९ थ्‌6
0६४ 10६0१86 ), 11178171,
ह्ा590 मनव, { दण ४5 ), अ्9४ा189
(0 7 8 [96९6 >
1168४. {प १५९ €्टेभा 1४ पएककल्ला
118 931९6 29 -प्ाह 1रला),
९०11८
. {१ , तैषापडस 9 प6 01०1० 16: ०
2078]1,

भग्निककमार लौहम्‌ |
नन्यरामदयज्गानि मेनन धन्शञग्म्‌) यमानो मरि
नवङगनावि च" शग
ड्ङ्न्कम्‌ \ प्रक" रोखकरं चबे लौह्न्त
च ुतत्समम्‌ '
रसस्य गन्धकस्वापि पञैव कच्वदौखय
म्‌ + शतेन मषुना खाद्य
च॑तुधंशर्छम्‌ । रेऽमे

लोहमग्निकमारकम्‌ । यक्षत्‌्ौहीदर' इन्ति गु्यश्चापि इलौमकम्‌ ॥


वलवर्णाग्निद' तच्च काम्तिपुषटितिवदनम्‌ ¦ ओोमद्गहननाथन्‌ निगितं
व गाम्नि [1 छिविवङद्न
॥ ज क क >~ ¢ , 0

विश्वसम्मटे ॥
4८10८ ९८८।।।.८८१.८ (५८५५
(21९ {01६ ९५५८], † ९0 ध] ]019{९, 177, 00743, १७८६-8],
पारव, 10थयव, द्मां, पाला छपरा [भरव 4४, 618, 97
01111108 ; {रल्‌ र6 {014४ 0 17011) पात्‌ {ष० {0188; €धछी1, त आल्टप्ाार
०116 पापा, कएल ष्टुल्छाला #0 10 ६ ०1४८ 70कवलः
01 987, 210 ६० € ण7::6त (णद्र6्परील, साततं थला प आध
1०808 पश £ 1101165 रणात्‌ (12110्व 0प1€1, {191६ 116तवाल11८ दपः६४
11961, अाल्या) छथ) 211 3४०४1८९, [६ 116८8868 ईला),
0९1, 01465619 16, त पप्प्रतप्न ००.

प्राणवल्लभ रसः ।
नीह ताम्रः वराटश्च तुख द्हिंगु फलतिकंम्‌। चखहमूल
वक्तारं जंपाल" रङ्न' तित्‌ । प्रतकञ्च पल ग्राद्मः छर्गौ
दग्धेन पोषितम्‌। चतुगु ज्ञांबटो खादेद्‌ वारिणे मश्चनापि वा ॥

गद्नानन्दभाषितः ॥ निन्त कामलां पाण्ड माना ' सरीपदान्यैः


दम्‌॥
गलगण्ड' गण्डमाला व्रणानि च हलीमकम्‌) अपचो" वोतरेक
कण्ड ` विष्पीरङष्टंकम्‌ । नातः परतरः चष्ट कामलंर्ति
भयेखपि ॥
01.419, 6५९7060 2८45८.

` तपाः 10148, ९४९१, न 170, दलन, 10५०6 ९0१ा1-80611


(गल 8100916, ण्ठा, च100 १14, ००४8 ० शप्र], प्रश्न.

819
८५ रसंजलनिधिः ।
0601-5 6608, 00.87, 8.11 {1107116 96 {0 6 1006 ४०४९४ाद' सप
२०५०७ 101 41 (४४५व€ 110 [01115, [0पा 1४८5) 11) ९21४, ५४८], ६0
6 भला प पमि" 01" [10116८5 000€ ४८८० फश्ा1116€ा118 1095 8
1580 [84111 २५४४ ५ 6 ८जतवा्तठा ०4 ५०८ १३४८४०७९, 106 १५६६४)
811 16 81016 ९011111 ५ (17८ 1श्वाला व षट ८५६९७,
{018 1१61८०८ छपा. कद्पात८ल) माला) वा4119, 5111८6]0०व४ ( न €-
1001119519 01" [1811 `, (प्राजा ५1४८०1४) दि्ावृ्षाा414 ( 8610
{7]४ ), (च्य011८1९) =प2०,८01, 04८५1०८५, 16105, 00118, धात्‌ ग1€४
४[11-क18९०७७8, ={४ 15 9 ४९ एण्‌ प्रह्वला {0 वप्प्ादा८९,

ताख्चकल्पम्‌ ।
श्र्षपारदगन्धञ्च कषद्यमित' एथक्‌। स्वै; समः भषेत्‌
तासन जम्बोरा्नन मयत । सयावत्तं
रतैः पश्चात्‌ कणामोच-
रसेन च । योजयेत्‌ तोव्रघ््रं तु यावत्‌ सब्ैन्तु जोवति ॥ जम्बो-
गस्य रसेभूयो रस" दण्डन चालयेत्‌ ददु शिलामये पालन
च.ण
येदति शोभनम्‌ ॥ रक्तिदयक्रभेणंब॒योज्य' माषद्यावधि ।
इासयेश्च क्रमेणव यथा चैन' विवर्धयेत्‌ ॥ जीण" भुष्ोत शाख्यन्र
च्ौर' छतसमन्रितम्‌ । हगरपणन्द" विविधां ग्रहणो" विषमज्वरम्‌ ॥
चिरज्वर' योगद यक्छद्रोग' सुदुस्तरम्‌ । प्रग्रमांस' तथा शोधः
कांस्यक्रोडः सुदुल्न
यम्‌ । कमटश्च तथा शोधसुदरच्च सुदारुणम्‌ ॥
धासुदिकर' दहष्व' बलवकर' शुभम्‌ । सव्यो वद्किकरश्चौव
व्यन्भैरोगहर परम्‌ । सुखशदिविंधातव्या. परे ्च.ण'समन्वितैः ।
ताखरकल्यमिद' नागरा सन्धेरोगप्रशन्तये ॥
(4.14. 41/11

गृप्0 10148, 6801, 9 8कए0.707812 821४, 06८, 27 इप्ाप्राप्राः,


०110 8 ६6148 0 ©00ए€ा 26 ६0 96 (17006 पा) 11006 316७,

580

चतुतखण्डम्‌ । २८१
11९6 णः ९८८०९६० ज इपादरष्यय ।पात्‌ 111010:11; स्मात्‌ वद्वनता त
४४. [पधु}, धात्‌ व्‌ बा धट उ्ा) ७0 1078 ४७ 116 10ण्ाल्वाला(ऽ त्‌
१०४ 7 प्‌) {णदुलाल. 016 द्फकठप्रात्‌ 15 पाला 21५ ए उप्7एष्व्‌ ४८)
ए [1९ [प८९, वंत, 9114 तपल 0 कवलत, 1086, (५ 19८0718
01 110 [5 वृध, 1८ थलछंह 0 {९ न्त्‌ 00, 91त्‌ ७0 का ]) ६0
12 पवा8 ४ वथ (एलणड पला लर्त्व्‌ एक ण्ट एला :सल १४४), 11८]
18 10 (0ात्रापा्€ पात्र +८८्८र्लन, {178 १०७८ ° 1 1010268 2 0४४ 1४
11611 ६0 ४८ ए५व्‌प्र८त्व्‌ $ 016 [लति 2 ०४} ६]1 11 1*५६,<11८5 {० 1४01६
४ 0४४, ४6 ए01९]1 {16 १९तांल7० 18 10 7 ८011९ ४1060,
1216४, 0गो]प जना प८९, ९ क कणा]]६ ४1 लततव एषर्ि ; 10
०५ {षद्ल 26" 11९ एच्तलं7९ 38 01086, {15 (01(वाल1€ नाल
ध्टाता४‡ ४ 01110088, ध] 5018 जा ८1110111 त1:.1.11106४, ©1110111८
{एला {एषलाः 0 10पदट्‌ उवोष, लाप्द्ुज्णला१ जं ४11९८ त्‌ 11४९,
वणाात115:, इफ] [1171 तप्र ६0 दाला४, [115 -्णाचा, [६६10४
पधा { {0110186 -511210९व्‌ अगला 9 ध्यात्‌ ६] उणर5 रा पतृध्य४-00१,. 10
1166868 {116 तप ,पप्ि्ठा ,उप्लादह], एव्र, 011त 10८ ५1
ताढव्णा. 116 पकप 18 10 6 पत्त, 946 7], भम(॥ ०९६८]
1689९६8 [760त९व्‌, ४8 पञ], का 0600९16 11111९6, ९8.{९्ल]प्,
९६.

उदरामयकुम्धिकेशरो रसः ।
सगन्धकभस्मश्लृका . कटुकत्तारयुगः सटङ््णम्‌ । कणम्ूलक
चव्यचित्क' लवणान्यं ब यमानिरामटम्‌ ॥. सममागमिदः विभा-
वयत्‌ खरतापं त्वध जम्ब॒वारिणा । उदरामयकुभ्भिकेशरिरस `एष
प्रथितोऽख माषकः ॥ सुरवाश्धतु दापयेद्धिषक. प्रसभ. इन्ति च
सत्रण गद यक्त क्रिमिमग्रमांसक' कमटं परौदहजल्ोदराद्वयम |
जठरानलसादगुल्मक परम. साममयाम्त्पित्तकम्‌ ॥

001"21070.0/0- 00170
-८९50८
001 21561.
प्रवपया वपन्ति र लापा $, पारा, 0०, प्रतभाप,
विष
2-शोदाव, उ 80378; 0078६, 10008 र [नएषा, 1४.१2 7008

381
३८२ रसजं निधिः ¦
1 छवि कपुर [वपालोा-[पक्णाकक्र, पार्द, भात्‌ 1111 ४16 {0 ९
1100९त्‌ कधा [फ्र९ पट णात्‌ वल्तप्व्‌ 0९ धत {लि 6 102. ५ {10
51. 10८, अवर कवटा ४० 0९ [रला पंपा फलि 1:16 पजक
01 वाष५ 1८८ पष्ठ ग क्वा [ताव्‌ णा) -2{€. (1
८०।५८८८त्‌ य ध९ आजातिः फाला धल आ 13 71 #1€ 87911 [धा15
( ४1740 } ; ( > ) 1५९ पयणला, {>}. परथालः कठा प] शना, धात्‌ ()
८०10 ४५८ वलर८व [पजा वातलो छोस्लंला. (५०९ उद 1014 1६481181
15 ्तालाा९ ८१८ एण], लो णहलााला(॥ ० [1 श्ल. ४1 8]210्ा),
प0ाा३ व्टापोधवास्ध, (णण आयव्त्‌ इ) ल्ल), 01.01)5\" 10४5 1
10४७ 0 तालकः, हएपात्ात, शलताप्त पाता जात, धात्‌ प्राजा

बारिशोषण रसः

चतुष्विं ्रतिमागाः सुपरगेन्धादङ्क तदंचकम्‌ ¡ वङ्गभागाडवेदरषः


पारदः छष्णमभ्वकम्‌ ॥ चतुद एविभाग' स्यानृषत' तदौयतं पुनः ।
रतसलोहमष्टमाम' सतताख' नवात्र तत्‌ । खतद्॑मद्य' तषां सत
रूप्यञ्च सप्रकम्‌ । अतिषश्हमति खलः खतः हौर' व्रयोदशः ॥
भागा ग्राह्या माक्िकस्य विश्दधस्यात्र षोडश । अष्टादश्मित
ग्राह्य नवकाशोशक' पुनः ॥ तुखकश्च षड वात्र नवीन ग्राह्यमेव च |
तालकच्च चतुभागः शिला योज्यास्वयो तुः । ` नैलेयं' पञ्च दातव्य.
सव्वैमेकव्र नृतनम्‌ । खतमीक्तिकभागैक सौभाग्यः इयभेव च ॥
कुयिल्ला विच ख्व थ जम्बौरस्य रसेन वै। भावयेत्‌ सप्तधा गाढ
गुडिकां तस्य कारयेत्‌ ॥ पानक्रदतये
ि क्त्व सुद्रेत्‌ पानकदयम्‌ ।
घटमध्यं निवेश्याथ दला पृ्यैच्च वालुकाम्‌ ॥ ऊऱ्ञ्च तां पुन-
द्वा वालुकां सुद्रयेनमुखम्‌। अहोरा ददेदग्नौ खाङ्गन्ीत'
समुद्धरेत्‌ ॥ वकुलस्य च वीजेन कण्टकारोहयेन च । गुड चौ-
तिफलावारया भाषयेत्‌ सपसप्ततः ॥ वतददाररसेनापि तथा देया सु
882
चतुधंस्वरम्‌ । ३८३
भावनाः-। गिरिकणरा रसेनापि रोहितमत्‌स्यपिन्ततः । एव' सिद्धो भवेत्‌
मम्यक्‌ रसोऽसौ वारिशोषणः ॥ देवान्‌ गुरून्‌ समभवच्च यतीन्‌च ब्राह्म
णान्‌ तथा! रक्तिकादितय' देयं सन्निपात ससुच्छये । मरिचेन सम
देयं तेन जागत्ति मानवः ॥ सैष्पिकं च गदे टेव ग्रहण्यामग्नि-
मान्यके। श्चोह्कि पाण्डो प्रयोक्तवय' त्िकट्विफलाग्रसा ॥ शूलरोगी
पयोक्तव्यमुदावत्त' विशेषतः । कुष्टं सदुष्टं टेयोऽयं काकीड म्ब-
रिक।ग्सा॥ अतिवह्किकरः -खोदौ वन्तवरपग्निवदंनः धन्वन्तरि
क्तः मद्यो रसः परमदुक्गभः। सव्ैरोगे प्रयोक्तव्यो निःसन्द्‌श
भिषग्वरः ॥

0 44 5005८411 26196 ,

24 पित६ 01 सपाण, 12 [षड पा, 6 णि त 1160४, 14


0818 0 ९2, 8 षइ क षता), 9 [08 0 उनुग6, 2 [08 ० तात्‌,
7 ए978 0 आष्ट, 18 एषह त [ट्छ वप्ताक्‌, 16 एषः ग छनन
])१५७, 18 [षि त 9९ आा-]01)26) अर 78 का 16 ९0]
10-श]10108016, {0पा' [0608 0 कला, 8 [08 र एलणृद्ल", 5 18718
04 8101] दु्प्ा) 0०6 81 ज ९६) तात्‌ ४स० कवार 9 0010 816 {0
€ ०४९५ ४०8 6प्ील, पव्‌ =इपणिसकल्व्‌ ६0 कवा) {07 7 त्रिणा,
{0 1116 [पां९&, त 10266 17४0 8 [प]. 18 [पाप 18 {0 [£
[गा॥ 179त< (क्0 तववन्ाला) 0वडोर, 116 [त त पटो 38 ४0 16
(शा)€11{6त, 88 पञ]. 17116 [प्त)0, प्रिपाऽ ]1"6ु)71€व, 13 76 ६0 06
1प्॥ 771 अत6 9 १९8६९], ४116 10एल 10 त कटो) 18 पा1€त्‌ पणा उधापव्‌.
(16 पलाशो 7 01 ४6 १६886 16 70 10 0९ ९0 फा016ल]$ ¶ि16॥
६ 82110, 81 16 एा0प्र्ी, ९1086 0 टाधा5 ©1 दथा) आानर्पला एड).
प्र€8† 18 धौला 10 € 1116 ६० #7€ ७88९] {01 24 1ता७. एला
९00०160 {‡ 41 धता 21 19 #06 पल्वल 18 ६0 0€ कषरा ना,
000०९व, त आ7}दल॑6व #0 नदरा, {0 8त्ला) पए साल, 77

888
रेट रेसजलनिधिः
य्८लट्लल का, समौ {1८ वप्ा८् 0 १९९०८४० ग 16 101101४ :-
5९९्वृड 0 [8रपा2, 0108त, सारकं, एप्रतालोप, प्रत0185, 01409
तूदा |, त्‌ रुका. [1 इवाप क्रिरे तरला, {0 18608 ग 0015
116त16171९, {द्रला पध 9 1८ व८०08 9 10ा1ल् त 8 1४16 9 0-
वृटा.ल्त्‌ ्माला2 [105 0ष८द ८018017 688 1 {76 किला 1६ 18
अपां] 811 {० }6€ प 77 व5688€३ वे 10 ध) =21011011118] €0688 01
[स्मय 171 छामा), धात्‌ 1) 1088 70 वाटली. [६ 18 ६0 06
छर्डा) 1 €118टल70€0 न 816, पाला, ९0116, 214 पतद0१
पए} {116 4€८तटप० ता चरण द्रषत पत्‌ प्त0181द णत्‌ 71) 1610708४ धा
{11९ 1८९ 91 [६2४ प्रवता. (115 6वाल16 1160868 00 €
0# व12९8ं0ा, एला) छात ला. 1४ पकः 06 प३6त्‌ उ 8]
37115 2 पवा56४868 पाता =1€श (पप्र 0ा,

स््मतोभद्रसः ।

सतं गन्ध तपनगगनं कान्तलौदस्य चुणम्‌। क्त्वं कल्व' दशदि


पिषितं श्रङ्वेरस्य वारा ॥ युच्ञयाद्‌ तेग यक्तति गुदजे प्नोद्धि सवभ
ज्वरेष्‌,। भो पाण्डौ क्रिमिङ्घतगदे सव्यतः कामनायाम्‌ ॥
काके भ्वासे जटरजगरे सब्वैदोषप्रभृसं । ख्यातो योगः सुरमणिक्षतः
सव्यतोभद्नामा ॥

911801८8
40 दाष 1.

पतप) प्रसितः क पादल्र, शाणाः, दनुना, © पात्‌


1075६016 १7६ ६0 6 प्लवं तरो 8 अका€ एणः पधी ह7ला 111६
1115 स्वाना ९68 लपद्पष्ुलपला६ ० गुणुट्लो शात्‌ [एला हिला
€ क्र€1177्ध व€ ६० आलय, [प्ा11416€, ९०16}1, धात्‌ उपा प्णा.

38
चतुधखण्डम्‌ । २८५

पपरी प्रयोगः |
रकििकामितरामठसदहिता ब्राद्रंकरसमद्विताः पपंटीसंज्नका रसी-
षधाः; यज्लत्‌प्ो्ोदरे अत्यवशमफलप्रदाः ।

41211000001 0 (८410422
‰## €1101*€101९0४ 4 51९९1 (१ (20९1.
"116 068 0 ५6 एषाणुुष्प्ंऽ &€ {0पात्‌ 60 06 पला 6ीएद्ल0पऽ 77
11686 ५0869868, 1£ 2010116 क 016 209 9 पदप 91व > 11066
2 10116 2114 2116 ]प्९८९,

अध पथ्यापश्य विधिः ।
70९ 7 ९१006 क 50८ च1८ (४४९7.
. [४ 18 {16 3876 88 711 ०९18-0.

अरधोदावत्त निदानम्‌ ।
सन्तैः कोद्रवजीर्णमुदचरणकीः ५ क दोऽनिलोऽधोवदन्‌ । रुहा
वब्म'मलं विशोष्य कुरुते विणमू्रसङ्कः ततः ॥ हतृ्ठोदरवस्तिमस्तकः
रजः सथ्वासकासं व्वरं। गच्छन्‌नूष॑मसौ हि नूनमनिधं कोपादुदा-
वत्त येत्‌ ॥
{10104110 ०174 41204.
0908688 911 8 {01008 त प्रत्‌क्षरशा8.
1211108 711 ९२९6६8३ ग 100, 1101 ९०0 18४) शात्‌ ग शली
1,1;८@ 0 ०04-शप 28 ०] पवद, =वथा? 21त्‌ 00&ा हषण
20त00ला. प्रइ
लमाहछह आ तक्प्०ण ग एप ८6९7 111 €
2} फर}116}1 81001 276
अप 6, {16 प्र16 11068 ४0€ 10988968 1710

388
४९
२८६ रसजलनिधि. |
प्ा76 0288) 7 1071९68 ६ प्रलय), ए0ाऽ170@ प््ला{६३ 17 {116 16,
08९र+ 061, 2040, ४०4 76 ; 810 16€" शोपा, ९0०प९॥ 71
01680019 तारि८पा८. 11015 11 धल {01068 18 प्रद 00715181]
7102105 त 81768 ए) 81001 णत पाल06€. (18 18 196 18
1167६ 0 पत्र.

अथानादह निदानम्‌ ।
आमं शक्षद्वा निचितं क्रमेण भूयो विवद" विगुणानिलेन । प्रवत्तं-
मानं न यधाखमेनं विकारमानाहमुटाहरन्ति ॥

९८5९5 ८1 5‰/1010८01175 0} 41111414.

(10६ एका 0 ६16 01516 1116 18 10६ (दगा र्ल+€व 17४0 ए1०0
{प८€8 ४16 {0} 0 एाप्र०यऽ 711 18 0790811 $ शटा] {लव 17 €
11९81768, 17 1015९त (ऋध) ६1€ (17. (णिः 18 7130 ४16 0886 पा]
80018, 1610 प्र] 0 प्रत, {11686 प्० {118 0071107; 770 पाला
9 0 ए १108; 01 एद 136 10 11106818] 00 द्नंठा), शदो
18 8116 वादा,

अथ उदावत्तानाह विकित्‌षा ।
हिंग॒माकतिकसिन्धलैःपिष्ट वेत्ति" विनिश्चितम्‌ । टताभ्बकषा
गु न्यस्यं दुदावत्त विनाशिनोम्‌ ॥

11041117 ० 1८120110 4 411८4

(वदरा 18 लाह 0 1द्ण; 101९, 27 10८-891६, 7068164


1006्छालः, ऽप (धै नष्यी€ते एला, 2 6६६6 11710
ध्ा6 € ण.

386
चतुथखर्डभ । २८७
वेद्यनाधभाषित रसः ।
पथ्या तिक्रदु स्तच्च हिगुणं कानकां तथा । मेकपणीरिसैरश्लोनि-
काया रसेः क्रता॥ गुडिकोदरगुरमादि पाण्डामयविनाशिनो ।
क्रिमिङ््टगालकण्ड पिड्काञ्च निहन्ति च ॥ रसः सिदफलश्वासौ
वैद्यनाधेन भाषितः ॥

^ ८५८८८ ८५104.८0 ९१५56८८ 1450


(26 [816 68.€1, गा वनित, पत्वा, भात्‌ 1४६8 9त्‌ा1४ ( ४९९
196 105, ४०1. 1 ), 81त ४0 12148 0 ९101010 ४6त्तइ 91.९6 {0

7प1006व ६४०६९४6 साध ५06 धा०६8 त फशातपछ-]श्ं 9त्‌ 0760 -
छनं, 110 26 110 [1] ( ०76 एष्छपं 7 कलद््) 6५९) ). (5
` 7616116 (पाः6 प्रत एष हप्र, शाला? फ 0ा18, 16708, 9114
16168.

विरेक रसः ।
सूतगन्धकतुल्यांशं मरिचं सूततुल्यकम्‌ । टङ्कं पिष्यल शरी
ह्रौ हौ भागौ विमिखयेत्‌ सव्वेतु्यानि वोजानि टन्तोनां निसतुषानि
च । स्रहौत्षीरिण संयुक्तं मर्दयेत्‌ दिवसलयम्‌ ॥ नारिकैलोदरे स्थाप्य
महागाढ्ाग्निना ततः। तत्‌कलक' पाचयेत्‌ चिप्र खल्लयिल्ला निधा-
पयेत्‌ ॥ तश्मध्यनाभिलेपेन राजयोम्य' विरेचनम्‌ । वयिकालेपमातरे ण
दश्वारं विरेचयेत्‌। तद्गन्भत्राणमावर ण विरेको जायते प्रवम्‌ ॥
61.220 "८5८,

0076 2081, 6200; 9 फलएप्ाक, इप्तप्ा, भात =भम©2, ; ५0


0998, 6260, 0 0०४ 0091, ३० अप्पाणं 5 पत्‌ पाण€ एइ 0
887
देद८ रसजलनिधिः ।
©1*0:00-86605 216 {० 06 10706 ६०६९ 101 1166 १85, पाध
176 7८ ग प्रप्रा. {0106 ऽप्08८9066 18 6160 ६0 06 प 18146
2 &000871प्५ 8}6]] ( 101९} 15 ६० 6 (026 श्‌] 0रुलाः पा# प्त
811त्‌ ०९ ), श्णत्‌1686 0 ० इना 716. + €) ९0016 0 19त-
1801 9 06&# {76 016्वाला०€ 18 0 06 धशरल 0 ॐत 70०५९९५.
805 216 10060 0 [प्रप्र 015 ल्वांला6) 88.186 शा
€, 11 1116 18.9€]. 4 10676 1181108 0 {718 716त16106 ९व्प8€8
[7281000 11011 70801068 पत
ए 12.

ख च्छराभेदक रसः ।
शद्वं पारटटङ््ण' समरिचं गन्धाश्मतुख्य' तिषद्‌ । विश्वा च
दहियुणा ततो नवगुण' जैपालचृण' चिपेत्‌। खक्ञे दण्डयुगं विमद्य
विधिना चारकेस्य प्नं ततः॥ खंदं गोमयवद्भिना च दुना खं च्छा-
वशाद्ध दकः ॥ गुं कप्रमितो रसौ हिमजलैः संसेवितो श्चयेद्‌ ।
यावन्नोष्णजल' पितैदपि वरं पथ्यच्च दध्योदनम्‌ 1 आरामं सव्वेभवं
सुजोणंसुदरं गुम विशालः हरेद्‌ । वह दीपिकरो वलासहरणः
सर्वामयध्व'
सनः ॥
61/८८00.-60€004204 2८5८.

006 [97#, 6811, ग काठाः ए, 00.82, ववतं 1182, 90 प्प) ;


४० 4118, 6896], ता धा अपात्‌ आपा) शाति 11116 एश्र्ऽ ज
©'०१००-56608 96 #0 € एपा४९त्‌ एवल, ण {गक लं ्॥+ कपाप्†6,
प्र ४11६116 1०1९६ ० 82 16868. 116 ९001700० 18 € 10 1
762६6 07 19 एप 87ति 1018046 1110 18, 0०6 180 711 शल
216, ©©], {0 06 60 फ1॥10 60 कर्णः. =एपाष्ध00 फ] ९०य-
€ 80 100 88 10६ 2161" 18 07 त्र. 016४, लात 10166
पए४1 0016 ९९. 1018 णल्वास€ (प 211 8008 ग फणाला३,
1045819, ९०10४, 6४11688) 90 11811 0110€ा' 01862868,

888
चतुथखण्डम्‌ | ` २८९.

उदावन्तं अन्यानि मैषज्यानि।


त लोक्यतिलकः रसः, वैद्यनाधादेश रसः, सद्योखत्य छ्ञयरसः,
(| ~ (नन्‌ =

वारिशोषण रसः, यरोष्टारि रसः इत्यादि ।

(0८0<}* 92८८47८5 1८," 1८८८.८८,,८८ ८५/१८ ("८400

12118४9 1192 1080; $21त$8, 1561406819 14.58.. 82त्‌$0-


1011 प्र}9$ 2 1888; 0811511 088.119, 1982, 11110411 1888, ; ९,

उदादन्त' पथ्यानि ।
सरेहखं दविरेकाश्च वस्तयः पलवत्तयः । अभघङ्गाख यवाः सव्व
टष्टविण मूत्रमारुतम्‌ ॥ म्राम्यौदकानृपरसा रुवुतैलच्च वारणो । वाल-
मूलकश्म्माकतिव्त्‌तिलसुधादलम्‌ ॥ श्ङ्न्वेरं मातुल यवक्षारो
हशरोतको । ललवङ्क' रामठं दाका गोस्रूतः लवणानि च॥ पथ्य
मेतद्दावन्तं तथानाहे विजानोयात्‌ ।
10167 91 96078 59] प्क 17 पतव र2119 211ति 8108119 २--
ए00ला्थ्प्0ाा 0 ८06 0611 गला" कप00707 7 क्रा 61, [पद8-
॥100, 21162600 ° १०८१८, 100भश्एकं + ऽ{प्ा४६८त्‌ ऋध 071 २.1

मदनं पिष्यलो कुष्ठ' वचा गीरा सर्षपाः ।


गुडक्लारसमायुक्ताः फलवन्ति
रिहो च्यते ॥
तप्र] 1277668 0 11208112 {6 एए, प्राश), 08.618,
प 11४6 शित्‌, 11012.88688 9त्‌ 1४.४2-1811418, 71006 ६09९167 8.71
€16160 1010 {1716 एलप्ण, 0860068 पतत ्1. 1718 10986 18
९1164 19190911.

869
३८.० रसजलनिधिः |
€1{€1€व 170 6 (एष्टा ; पार्ट रम गं] 9 एरलाः ५06 ए०तर्
€ ९111110 लाताद ६५ [पष्ट ३0०], =पाना©, पयत्‌ एत्‌, ऽप] ग
01601 0[ 2०५6, 1४7, तदल, 28106-(ए]) चात्‌ 76, ©४३60' न], रदा
{1116 (६९९ [46 873, ५०. {11}, द्ट्ला [वत्‌ , 1७४€८ 0 ६150112,
711९110; 11६, ( ध८डणाापा ), [6५५८ 0 शापा, एलः, र्पति)
1५४ -[तञातद, [धत्त [चरष्णाद्ुध [द्वप श्ाषण)66, ९0 प" 11116,
६116 &1]5.

उदटावत्त ऽपथ्यानि ।
वमनं षेगरोधच्च शिम्बोधान्धानि कौद्रवम्‌। नालोतणाकं शालुक्ष
जाम्बवं ककाटोफन्तम्‌ ॥ पिन्धाकमालुकं सव्य" करोरं पिष्टवैक्तम्‌ ।
विष्टम्भोनि विरुानि कमाधाणि गुरूणि च । उदावर्तं तथानारौ
थल्नतः परिवञेयेत्‌ ॥
22९८ ८१९८ (८८८०।८७ ॥/15 ८८८१६५८१. ८/१ ९८८7४८7८ ८/१ 12.49८ ` --
५0011111, 8011011688101 01 ९1३ 07 पप, एप्1868 271त
06818, [00४92 1166, 1281168 16.68, ०५ ० सा©ा 1115; 19 फ
निा{8, प्रधा {४ 568द्र0प्राा 02806, 211 8016 ग 2019068)
[वथ ( 0911000 शूरता ); एञष ( 211 8018 07 {000 7681166 97
{11€ा1 २०४३६६५, 08160, 07 ०५16 ), {0० 161 0868 {1#पा€66,
{004 11९01609 0 ©001087100; ४8176068, धयत 068 र $ 1004.

दति वैच्यकुलपति ओोभरदेव दैवशमंणा सुखोपाध्यायोपाधिकेन


विरचितं रसजलनिधिनामकमद्ाग्रन्धे
चतुथंखण्ड समासम्‌ ॥
ॐ नम! शिवाय ॥

390
२८१

^ {€ 0154
[010 2.11त 90018 710 [नं
0पड 77 01168 --
( 866 16 385 )}
0168४ ९1 006, 010; 01100608, 10, 26110] ग 2]
80118, (908 2.16 811९118.; €), {098६6 > 561 214 1118110
86608, ©11त्‌, [१०18 176])2160 $ 0681112 2 ९666918 9110
106) {0111712 07; 07 2088112 € 8व16, 1712188) 0810000
80105, 68118, ए] 8 {४.91 4एप, पत्ता ( > सत [00४
लग ), 11106 71810९8; प्रानः ° पाः 111४; 004 दध्र 160 .प-
1688 07 116 8{0118€1, 7688 प्रई {000, €ड00316€ {0 116 डता)
41171110 त णाली भा, ९0111112, 91101108प011 9 १०१९०१९,
416४ 1160010 ल1४} 0 ९०017801, 711 वा, आ]0101088107
(118 ¢ 10 .प्रा€ 8९२४] [11{लिदताा ३6) पतता ता 1018८-0षलुर,
{1119 111 501 171९0 एला1९॥7६ 08८९, वात =कप्९1€> 1०00 प्रा
{11लल ४109 ध1€ तव0डाप (व्ण) 71168. [17 श्ल्वापद् 1६8,
1116 1€ ९1018 [068 0€व 101 18.610. [01 ष्णा 216 2150 ६0 6
{01107९0.,

श्ुहिपवम्‌ ।
श्रशद्धपाटः शुद्रपाटः पंक्तिः णम्‌
रब्ज्ञणः र्न: १६, १९ ६२
पद्यौ पल्ल २० १८१
* पत्नौ इत्यत्र माल्िगौ ।
वह्किरसः महावह्किरसः ३8६७
श्वोवैद्यनाधरसः वैद्यनाथरसः ३४९
१9
^ 21206116
112({€.2 ६८ 11८1८47८.


4 0112878 1111811208. 1-2.58.
^ 01118 12881 8112.111
4 @111118 81181४1 1288,
.41198. 1.8.32
-4&887‡8 18.88
4 21110108.1-त 11.118 12.58,
4 2111 प्र112..1.8 12111187)
4 ९11 प्रा188, 72.82
4 21182119¶४ 11238,

6 011-871111 19.52
4 2111819, 1.8.88,
4 211-0111त1 1988
4 [11119 9128, 15828
4 11111911 1238
4 09, 02102. 7888
4111118, 1६91108. 12.88,
4707118 7092 [877 1.2.88
41111118, 22.88
4 11111191118
ए8, 1.8.88
41021818 11818. 988
4 12112 02110112.03, 1288.
411811५ 01121162 1६.58
4 (1121102, 82:५8 1888
41112112 01181188
41108 18 संशा दा 7888.
4 रपा पा 1282
-# 1"€818 18.88
<+109४2, 01121792, 1288,
-470052-€]1111 (18717 1888
4 15108-01118 8 1029-1358
4113118-[11271788
6418119 [६१11870 12.52
4.818.718, 1888,

02.171 4770808 1288,


13211111 ]क8"18' 12858
32717 7४01718 1258,
808 118६119" २४७४
10810$ ०2.{18068108 1288.
0291811 21.2-10012.17 -7282
1321811
स 911919 7882
09120182 2.58,
ए] ००.६8 1888
02118081} 7888
082, 09181
89208 1288
एश.४08ा118 12.59
[ उड |

8219.08/1128.18. 18.88 277, 102


08148109.11891 1:282. 301
6291908 1110118 282 308
3919 -12.2४"01 1888 320
29 81108918 1*282 388
98902 109 पिं 1982 176
ए4६प.[५४४, 73य, 281
39"
-0118218, 2988.
एकप -0101ए८ प्रत, ८.12
261४129, 198४
९809४९0 02/19, ६२5४
0148४९४, 1282.
एपश्ा68))
प 218. 1288.
02106र 1112
| 2,1.2.82
0४ 0290208 11988
एिव्णएणडया 1952
0100 पश्र] 1888,
810117811852, 1888,
08118 188,
01909, 6811911 12.89
0160048 ₹145४011818 1*988,
011.81011201.8.01170प10
0811812. 158,
21169 989,
21912.
0119. 1988
01817902 1219, 18.82
एाशाक€्श
भ्म ८8४
(श


उ |

ए3180६-४.०त2, 1988 ˆ ` " *" ०4


3151150 व्‌वाफएभ2 0117001 * *" "* 510
0790 0ाडनःपात्‌ 019 1888 `" **' 108
27:41] भता] 1:88 °“ “ " " 00
पाकिम
08112 1.238 " “"" 61
४.1.111 1/1) ।] "°" ., 187

^~
(1121282 85४, **" १९" 381
(1०९, 86 **" **० 881
(08110468
518 188: “* “““ 82
(11021179.01{-9, 1288, ००" “^ 14
(पणता, २६8 7888 **" 180
(11147 311९1184 1880 **- । 122
(18110108.$2 2.58 ५०५ ००५ 193
(परातर, हध2"पाचप्}9 1088, =... """ 184
( 9108. प}08 19112, 1188 ““" "` 188
(प्रणा 8प्त्‌ा18. 1888 -"` *"" 189
(पा
पा9 8 1988 °" °“ 154
(01111857) 1988 "` । 104
(0175 -आातश्रध 1६52 """ “"" 179
(11५६८ 19प])9 * ^" “^` 371
(पारावारे 18 हत “" "` | 146

0
15 80"54101 1250 ... ... 213
9124407 1888
*"' =" 24}
| उर ]
(शतप 1988 ' °=" ^ 208
1210211027:2 1282 “*“ ००" 190
/1:.1ह 1) ` ~ “^. 106
प८व09-फएन *“" ००० 257
1) फ19- ऽप] 1288 ° ““ **“ 246
` एषा ४4१2 1988 "^" ** 308

£
@०त्‌2पाा-६५१ 1888, ०“ **" 85
(2291128 71212, 1289 *“* - **' 1927
(021180111}08 11088 "^" “"" 372
0४211818. 2988 " "` ००" 244
01101.8 0118179} 1.958 । “^` 135
(01162 70258817 1289 **" "° 292
पञ हश््ा&/ 288 *** **० 150
(न118119. 11102119, 1282 ०*" *"" 209
(089 [0119118.ए2 1.2.58 | "°" * °" 225
(1.2.11911 02.11.9 1८270409 *-" "°" 227
01.4112.111-02.]2-]८6810814 "^" **" 235
(019 22160752 1288 """ "`" 241
01121121 [६2102712 1888 "^" "` , 222
(थाक 8108त्ा2 1888 "*" ~" 224

त्र
प्168 1000917 17888 "" “"" २४7
प्रा०.18प्-8]161र 11818 1889 ,.. „= 180
` [19112 2211018 7010811 19.88 ०" ~" 254
[ उश |

120$8, 8प्र1088 12.88 3:83


9810209 198 274

1९74006 1988 844


18119119-81002.18 "982 58

वश्यं [श्रा 874.


वभत 1199 [दपा 379
व्वध६ ए01100त910119128. 191 820
व्12790ुधनं 1882 118
82.100 212.-119.19. 19:52 846
न91०081811 19.88 840
४011 त्‌ा २288 ` 243
9.9. 1081812. 19.82. 118
2. 9.82 807

६127819 1888 285
व क, 01911998. 1888 125
य ्219-[801 1889 70
चक्र 21-त0ा०2-1र९-1888 81
च 7219-0918.0211-1888 ०. ०. 99
वकार] 9कौप 1४88४. 1859
व 2168 2888 124
वृथा, प02.11४ 10911018 २४४8 188
यश्य -119.21106899-1 1888 ~. ५. 121
श ा-ानपकप}2 $ 21888 66
भ था8 पापा17 २868 . ..^ 120
[ सदए |]
वंक्र-78प
9०2 1882 146

4708108 1982 192
व 918 0 श0द्व18 ३88 147
पश्रा8 {६2 888. 145
वृकधा 1888. 158
वुज 811271 1४5२ 158
१ ्र४128110879, 18.89. 145
प 912/9111,811 18 122

1९41271 0112.112.58 1888 101


एश 8858, 188
(ध्वा 1988. 171
(0 1889 172
12700 1283, 292
(८80८9 [0180128 1888 197
12792 8979 1888 196
1168 1888 116
एना 1988. 129
ए9]01048118.01 1४88. 106
19107400959 1८288, 829
धपा$, 82.1281.2. 11288 210
98 0091182. 7988 180
र ध्पणे एणडथा8, २988 148
॥-&.1 ^ ५1 फ 1998 1888, 129
1९199408, १888 298
€ ~ 1.1.111,
(९. 149
| उरश |

एशालाट्डाप् ४ 19852 85
एलातवहातााप 1868 282

1.
प तवाद 9,88 °" " * "` 232
{85 -[] 482, 1288 """ 1.68
{20709 [श्नु ०१" ° °" 265
1.४9 8112808. 1088, *** ११" 1687
9९10401 1258 8
{04115103 २888 -*" -" 3877
1.नभारव9 888 "" 868
{10181६18 1282 868.
101९8112 1.2.82. ०" **" 369
1.0 ना त7-8 1288 "^" **" 64.

1
‰{24}0 प्ा०६]8 प 7288 ११० ०९० 245
कध 9-ए्ां 19859 ०१, “*“ 348
धपा दा्र8 1982 ०५ “-" 280
21904214 [ता1519 7988 *** °“ 143.
01914] ्र्ार्व्क्र9 2288 ००" *** . 144
किदन काण)858 1989 „५. ... | 109
{41411818 2884 ... ,,. | 356
1111 ~ ~ ` 160
प्ण 2488 ~ = „~ ` ` 289
21294 80800
6 कष्य 1888 ... . 888
2181168119, 1021118 7988 = -*- 212
[ उञ ]

11206872 10810
212.1002011 1288.
१1200022 01.86
2$2828 7088
112.]19-8474त1 18.88,
14181652 1988,
1 ९118.11468 18.88 28
कतिध्थुएषा8 18.88
1118. +211110508, 18.88.
1109-88170902-80011114 011218118
18.88
11110-714108.119, 19.828
लहर
प-ए1 9 11.58
116कप्-01106त119. 1288
{कप्त 17982
1111४112. 9. 1882
1/1प12- ्४141*8 1.2.58
प्रानं 72888.

1१९६४01 1.2.82
पिद 8५10219 28.88, ००,
81101168}
पष2.1-8, 1888,
46189 1288
४र०-क91.9-11919. 1988
पपिर श्ना दान 1988
पप) 8३४. १.3४
29.९2.10 218/11 1880,
१९. 216012-81018, 1252.
1४.१21 721-6011411 18119 1882
पाश्पद्ाध08 1888
४ 01६४ 11288,
पप 09011.012. २888,
पष्प 02112009. २282,
१110५109 02112018, 1882

1९09. 02९0189, 1988,


ए1९087878 २988
एला एधध
ए लारफाप६8 12.32
शलाका 2 २282
009 31912 18.82
18 19106811
2 78.88,
एद 1289
(एष्व 1988
एवा प्श्य 1288,
2&81प०४{2& 18.88
1-1.01, हि |
लिव 1811970
निकण89 09
216601८8 ६82
हश्नुधातं 1888
` एन्नर्व्यानॐ 1888
7166010६ 8 9एता]2 1982
उड

11/11, 8. | -- -- 07
ए0ाप्व्म [धपा -- -- 874

9.

६2048118, 1988 -- -- 182


9900-6
पा} ‰8 1258 -- ` ~ 866
21017081. 1288 -- -- 290
89101219) 1119.1-8 1888 -- - 226
9व1012.118111 1२20418 1.8.528 -- -- ` 240
92811011104८8 0112118४. 1838 -- -- 94.99
91111048 28.189 578 19.38 -- -- ` ` 108
सि्ा110412 प 41.8 ८962 -- -- 110
991111088 14718702 1289. -- -- 182
98118104. 1पाधं
छ प्रा1298 108 -- -- 98
शिव्ा70218 आत्‌क्न)9, 1288. -- ` - 156
387 082 अप्2, 19.38 -- -- 87
39871202 1888 -- -- 1785
अपा दा108 ऽप्ातश् ल172771871
1282 -- -- 18
9470210001120्‌1*8 7282 -- -- 384
9211189 ६९१1201 -- -- 214
शा [०8118118 18111910 -- -- 11¶्‌
99198 [शर्वा] [रप्102. 1289 = - -- .-- 161
308 क 7988 -- -- 66
891"9-101६48111.258 1858 -- ००. 317
8०१ए5.-10द्धा1र2, 288 .,. "^" 809
99171092 २888 ०१. | ` ०, १३9
[ उरष्ां |
98179/02.32. 0111128 1888
980 12/258.त7 12889
9011101 [01289^12 1958
9118111२ 119, 1288
911211
68]112, 10.88
1) 0811872 1958
91121112 [02011609 1288
31118. -221161091:8 [811
911118-01121
[1-1*889
1
91111212, 1988,
81112, 86{02112.1118 1888
9 [11871 1882
91117 2-0702“ 1.४58
9 [1172.-10*282/42718, 19.88
91178 52 0118118, 1.82
81168718, 12.12/819. 1288
9 1116818 -8]12116 0198 1288
9१०1१. {01911681 19, 7989
911109-1६08 1288
&1*6612,1118 1982
ऽप्रशरधा9त1 1988
§९]1011६9..- 01199. 1988
9101111. {६860809 1288
8प्९}1) [्प्ास19, १२.३४
90त112118110*81 01819, 1:88
806118./-398/178. 1282
8710012.-67त्रा॥ 988
श्र

प}09 311)1108111 97858 195


11€९118118. 1588. 882
आधाव]09 त 64
सप्र्लात19 1888 79
प्रधा आरा) 4515, २,88, 219
9 72.८11४1108 [01181123 7838 70
9 2
20191102 18 = 12.88 168
© श्यना2 08110811 265
876९}1 119“ 11160818 1082 888
3 ९0118“ 01601 18.82 845
प €१०-812119
8.1१ 1888 89

19108९1 380
8:81. ~)... 11 370
1118118..08118 1888 330
(187 12 1888 3935
91101८2 11108110211 1982 141
10२ वप्ाणपाय 1888 84
[19110110 0118118, 1288 14
(19110४8 1811128. 18.88 3854
11 गररश्-प्कष9-19.88 327
(श्र$व उप्ा081०9 18528 348
{7160038 08180 478.18 1,288 101
([त०82 0202111819. 1888 126
10059 140 ्ा9]8 व }21160118 12.59 128
नत०8-11 181, इपर 1959 88
(पाणा पा् 2888 219
| इर्111 1

व 1100212. [शप]7द्ग])
[71४ 01४1208. 1.8.58.
[प्त] ६88,
[04111911 1.2.58

(वन्नभ्ड्12 12.88
(1वश्गा18.182त9. ८882
(व 2109क9-[109011-1;
8811011 1982
वभा 1282
[[व8-
11271 1977 12.88,
1080888, 02118“ 12.38

ए 21212. 01198169. 12.58


ए 4.19 [01609168
[८8. 12.88
फ 148४8-02119019 1288,
01452 .4118.12. 7888
14941102. 2,1.8.88.
४119 [07180
(0182112 012-111व्‌ 1858
४188118
कश्च 11819, 1282
भोषधानां सृचौपवम्‌
श्र
अकोंसूर्तो रसः
अकेश रसः
अगस्य रसः
अग्निकुमार लोहम्‌
अग्निकमार रसः
अगिनितुर्डो रसः
अग्निविवद्वन रसः
अग्निसूत रसः
अग्निसदहाय रसः
अग्निसुद्द्‌ रसः
अचिन्तशक्ति रसः
अजोणंकाण्टक रसः
अरजोर्णरि रसः
अञ्ञन सैरवः
अदधंनारोष्ठर रसः
अनलजनक रसः
अभयन्रुसिंह रसः
अश्बरसायनम्‌
परत रसः
ग्तकल्प रसः
[ श्र |]
श्रखतमच्नरो रसः ... ... ८१
अगृताेव रसः .., ... २०२
अरशेःकुटार रसः ,.. ... २१५. .
अशेःक्तपाण रसः .. ... २६० `
अशोविनाश रसः ... ... २२५
अष्टाङ्ग रसः ,. ,.. २३३
श्रा
` आदित्य रसः ... ... २७६
आनन्द्भोरवरसः . ... २०३
्रानन्द्वैभव रसः ~. ... २११
आनन्द्सागर रसः ... ... ५५
्रामप्पटौ रसः .-. ... २४७
आआरोग्यचिन्तामणि रसः "` ~^ १०४
आरोग्यभंरव रसः -“ ~. १२३
द्‌
इनच्छाभेदो रसः .^. ... ३४४
दै
ईशणानसुन्दर रसः `... ... १८
[1

उदकमच्रो रसः ~~. ~ ८३


=“ -* ३५२
उदरन् रसः
उद्रमान्तेरड रसः - ... ३५६
उदरामयकुभ्भिकेशरो रखः „~ ..- २८१
| उडद |
खट्रारि रसः २४८.
उमाप्रसादन रसः १८१

कनकप्रभा रसः १८७


करनकरसुन्द्र रसः १८६
कफकेतु रसः १२८
कफाशनि रसः १०५
कम्बरसः २९२
करुणामय रसः २२८
क॑लयतर्‌ रसः १७१
कल्पद्रुम रसः १७०
` कस्त॒रोविजय रसः १२८
` कस्तुरभूषण रसः १४८
कंस्तुरोभं रव रसः १२०
कान्त रसः ११६
कार्दण्यसगर रसः २१०
कालाग्निभेरव रसः १© 9

कालानल रसः १२८


क्रव्याद रसः २९७


गगमसुन्द्र रसः १९७
गणशात्िप रसः
२१
गदसुरारि रसः ८४
| उरशा ]
गन्धक् रमः २४४
शिरिग्रक्रर्गण रसः १५०
निरिग्रमुन्द्र रसः २.०९
ग्रदृणोौकपाट रम; २२२
ग्रहगो।मजक्रगरौ रमः २३४
गर. मनन्दर्‌ रसः २४०
ग्रषगः चज॒कपाट रसः २२७
प्रषणीमरव रसः २२५
ग्रहणोप्रादुन रमः -“' २२४

धरागलमिंष रमः ^. ~“ १३४
प्रवससानि ग्मः ^" " ^“ २९७


चक्रधर र्मः "~. *** २२९१
दद्कत्‌कुराम गसः “*" ““ २२९१
चथ पह रमः ष ” ˆ प्र
चलुधक गजहा रसः ` "^ "^" १८३
चलुधक निवारण रमः -"" "" ` १८३
चलृधकनिम्रटम रसः -"' ^" १८८
शलुदधयकारां रसः "^° “` . १५६
चण्ट्रभाधय रसः “"" {^^
चेन्द्र बमः ५५, ५०. १२१
शभादित्य गमः "१. "१" ९
| उर्डणाी |

चन्द्रोदय रसः १८२


चित्रकादि लौह २०१
चिन्तामणि रसः १०२
चिरसुन्दर रसः १८
चूडामणि रसः १४६

जयमङ्ल रसः १२
जलमच्रो रसः ११४
जलोदरहर रसः २४५
जलोदरारि रसः २४६
जातोफलादि रसः ९४२
जोवन रसः २०
ज्वर कालकेतु रसः ११५८
ज्वरकुच््ञरपारोन्द्र रसः १५२
उ्वरकेशरो रसः १२४
ज्वरगजदहरि रसः ५८
उ्वरधृमकेतु रसः . ८१

ज्वरनिस्दन रसः १४५


उ्वरनृसिंह रसः १४७
ज्वरभच््ञो रखः ६९
उवरमैरव रसः १९२
ज्वरमातङ्ककेशरो रसः १९१
उथरसुरारि रसः १२०
[ उड> |

ज्वरङ्त्य च्य रसः . """ `" ५


ज्वरसदन रसः *““ " "" १४५
उ्वराद्कश रसः --- "' १९८१
ज्चशन्तक रसः | ००“ १४४
ज्वरारि रसः --. “** १५७
ज्वगा्रानि रसः ^. -- १५८
ज्वरासुरारि रसः -*" “*" १२२
ज्वालानल रसः --; “ "` २८५


तास कल्पम्‌ । “"` ३८०
ताम्र खर वटो “" ... 5७०
तोच्छसुख रसः ~. २२५
तोन्लादन रसः .-. ... २२८.
विदोष-दावानल-कालभेव रसः -- ` . ` १२७
तिदोषनोदार सूर्य॑रसः . .““ 2
तदोष वडवानल रसः ¦ , ** ... १०१
तिपुरभैरव रसः ` `" .. ड
निपुरारि रसः “^ " .^- १६०
विफलालौद्धम्‌ , =" ... २०९.
विमूत्ति रसः -. , , १, ... २१९
तरंलोक्यचिन्तामशि रसः , ... १२९
वर लोक्यङ्‌.म्बुर रसः . ८४
वरलोक्यतिलक रसः ,. .-. २२६
| अद |

त्रंलोक्यमोदन रसः ... ११, ७५


त्रंलोक्यरब्न रसः -.. ... २५४
तंलोक्यसुन्द्र रसः ,., ,.. २४२
त्माहिकारो रसः --" .-. १५२
द्‌

दरदादि रसः “"" ००" २४१


दुर रसः .-. ^. २०३
दाक्तायणो रसः -- ~^" २१२
दिगम्बर रसः -^* ... १९०
दिजसुत्ति रसः ..- | २४६
डितोयक्रव्याद रमः ००० ... २०२
दौपिका रसः ^ . १०६
दुग्धवटो -.- --. २५७

. ॥ न

नन्दिकैश्वर रसः ... .५ ६२


नबज्वरसुरारि रसः ०० ,. ११७
नतच्चरहर रसः ०१ १ ७१
नवच्वराङ््ा रसः `` ,.. ६९
नवनल्नरारि रसः *““ ,.. ९८
नवज्वरेभसिंह रसः ०१९ १० ७१
नवज्वरेभाङःग रसः ^^“ ००" ७०
नागसुन्दर रसः ०. ५५, २०६
नागादि रसः .. १ ९६
| इरङ्मय |
नाराच रसः
निल्योदित रसः २२२
नोलकर्ड रसः
कृपतिवल्ञभ रसः २९२.
नरपवल्नभ रसः ९१९८
कपेन्द्रवह्नम रसः ९९८

पञ्चसुंख. रसः २२२


पञ्चवक्त, रसः ८.०, १०९
पञ्चानन रसः १८१
पच्चामत रसः २८४
पञ्चामृत पपटो २६५

पण खण्ड प्वर रसः १५९


©
पप रिका रसः ११५
पपरी रसः " ०५८ १६५
पाव्ैतोकरुणा रसः ` १०९ १५८
पाव्वैतोश्कर रसः &ट

पाशुपत रसः २८०


पिष्पद्यादय लौहम्‌ ... ३४८
पोयुषवटो २५८
पोयुषवल्लो रसः २५१
हणाद ल रसः २६२
प्रौहसदन रसः २६२
(।
\
| डर प् |

परोहाणएंव रसः
प्रोष्टान्तक रसः .. ..
य्ोह्ारि रसः .. ..
पुरुषोत्तम रसः
पूणंचन्द्रोदय रसः .. ,,
पूरणनन्द्‌ रसः ... ..
पोलो रसः ,.. ,,
प्रचरतर रसः ^. .,.,
प्रतापतपन रसः ^. ...
प्रतापमैरव रसः ` ^ ...
प्रतापमान्तण्ड रसः
प्रतापरावण रसः
प्रतापलङ्केश्वर रसः
प्रदोपन रसः
प्राणवल्लभ रसः `
प्रणेश्वर रसः ^ १००
प्रेतसच्ोवन रसः .. „५.

वेञकपाट रसः
वजृघर रसः
वज, पपटो
वज;पाणि रसः
वटुकर्भंरव रसः --
वड काम्नि रसः ^-^ ५९.
दी |

वनानां रमः
२०१
वडकानन रभः ९०६) १०२
वडकवानम रमः
२०७
ववाशुस्र ग्मः २९६
वरनागादि रसः २१८
वसन्तमाम्तवी रमः १७६
यङ्किञपानला रमः २०
वङ्किदौप्रन रमः २४
वङ्किप्रदाप्रन स्मः २८६
यज्िर्भः २४७
वार्वपक्लान्सक्र रमः १५२
वारि शापा ग्नः शेयर
वासुिश्यूतगा रमः र९४
वाशुष्ेव रमः २११
विक्रामक्षभर रमः | १८७
विन्न पपटौ २६७
विशय रसः २४२
विथ्याधम रमः; १२५
विश्याकन्रभ रमः १७२
विद्या्नय ग्मः र
विधुना रमः २१५
विधमन रसः २८
विष्वस कमः २०२
विमादर्‌-विद्याधर गमः २५१ .
| $ ९.१.५१ |

विर्करमः
विश्वनाथ रसः
विश्प।स्ल-7 रसः
विश्ववन्द्य रसः
विश्व श्वर रसः
विश्लोदो पकाश््म्‌
विषमज्वरद्कदु रसः
विघमज्वराम्तकं रसः
वोरज रमः
वौरभद्राभ्जकम्‌
बेतान्तरमः
बेदयनाध रमः
वेद्यनाथभाषित रसः
वैश्मनाथारेश रसः
वश्वानर रसः
वैश्वानर पोलो रसः.
हव्वराहन्श रसः .
ठषच्छ्वराङ्कश रसः
ठशव्ठवरान्तक लौष्म्‌
ब्रह्मरन्ध, रसः

भक्दिपाक रसः
२८
भारकरं रसः
२८४
| पजर |

विर्कर रमः
विश्वनाथ गसः
विश्वपालक रमः
विश्वन्दया रसः
विष खर रसः
विश्वोहापकाभ्नम्‌
विषमन्वर्द्‌ रसः
।वक्तमत-ततक रसः
वरज ग्मः
वोरमद्राच्रकम्‌
वेदासरमः
बेदाना् रमः
वेखनाधभाषित रसः
वैद्मनाधादेश रमः
वश्वानर रसः
वेश्वान्र पोटली रषः.
ठदख्वराहुश रसः
हश््वराङ्कश् रसः
ठहच्वरान्तक लौहम्‌
ब्र्मरन्ध, रसः

भक््विपाक्र रसः
२८३
भक्छर रसः
२२४
[ इरञथ्फयं |

खतजौवन रसः ^ “^ १८०


खतसस्ञोवन रसः .. .. ११३
ऋतसन््ोवनसूचिकाभरण रसः -.- .-- १8४०
खतोलख(पन रसः ^ --- ८
खल्‌ च्य रसः ,,. ... ६०

मल्‌ निरोध रस; ^. ०. ३५३


सत्य्‌ निसृदन रसः । „~ ११२
मृत्य विघातन रसः .-- ..- ९२

† ५ | य
रद्रि लौहम्‌ .. ,.. .. २७४
यङ्नलन्‌ श्नाहारि लोहम्‌ ~" ~^ २७४
यक्ततूप्चाहादरहर लोहम्‌ “` "^" २७५

. १
स्न्नगिरि रसः ^ .-. ९७
` रसनागादि रसः --- ... २९१
र्खपति रसः ~" -“ः २७३
स्बघ्पेटो . - -" “` २६.१
रसुबाज रसः ०, ०. १५७

दखदाजन्द्र्‌ रसः ` "" =“ ८

अन्न्मखर्‌ रस्तः ००. -.. २०४


सनज्कद्रवल्लभ रसेः -“ ~" २२३०
संमन्राक रसः ~ -- २७८
~+ =^
[अगर |
एत्तिसि रसः, "° ००, ३०६
पेहोतक लौहम्‌`. ०००... द

लघुसिद्वाश्क रस॒ः. २२२


लवङ्कादि रसः ,.. र्ठ
लच्छोविलास्ैरस्‌ः . १९
लोकनाथ रसः २९७
लोकराज रसः ,... + २९८
लोकाधोश रसः ,.. ~ २७७
लोकेन्द्र रसः ० ६२
लोकेश रसः “‹ . ३६९
लौहप्टो ` २६४
लौहसमस्त रसः १६६

शंख रसः २९१


शङ श्वर रसः ६.२
शब्भृप्रसाद रसः र्ट
श्वेरोवक्लम रसः १५०
शिवदुगा रसः ५६
शिवसाधघन रसः २५२
रिवाप्रसादन रसः *२" १२६
शिलागन्धक वरकः २२२
शओोतघ्र रसः १८५
[ उक्तः |]
शिष्ठ
प्रभाव रसः २६६
अिलमस्ञो रसः
शोतसेवनान्त रसः २४४
शोतारि रसः
ओराम रसः
ई स! सानल रसः
शओष्यगेलेन्द्र रसः

षड निष्क तैलम्‌ `
षडानन रसः

संग्रहणो कपाट रसः


संग्रहणोष्र रसः
सदाशिव रसः
सद्योखत्य च्य रसः
स्पा कटार रसः
ऋ्िपातगजाङूःश रसः
अर्यात्‌ मैरव रसः
खज्गिपात मात्तच्छरसः
र्पत्रपात-खल्य्‌
च्य रसः
छद्रिपातसदन रः
छज्िपातसूथं रसः
रहोपन रसः
्ेज्चरषर लोहम्‌
| अक््व्छंड |
॥ तू रसः १६१
सन्वैज्वरारि रसः ` ६६
सष्करैतोभद्र रसः र८४
स्करोनान्तक रसः - ०६

दछष्यैलोकाखय रसः ३१७


सखग्धाङ्सृुन्दर चिन्तामणि रसः - ... अर
सवामयन्न रसः ` ९.०
सव्वीरोग्य रसः रर्‌
सिंहनाद रसः १०३
सिदप्राणेश्वर रसः ९.५
सुसखसञ्ोवनो रसः ६९५
सुधांशशेखर रसः ११९
सुधासार रसः २०४
सुधासिन्ध्‌, रसः २०७
` सुवणंसुन्द्र रसः २१८
सुवणादि रसः १४८
सुर्वन रसः २५१
सूचिकाभरण रसः १२४
सूचि कान्तेपन रसः १२२
सूचोसुष्व “रसः १२९.
सूतन्दर पर्पटो २६२
सुते रसः , “छट

सोभाग्यादिः रसः ` ७५
सवज्र लादि चुयंम्‌ २५६
खंच्छन्द नायक रतः
खच्छन्द मैरव रसः
सखणं पटो ह ह. \'
|।

खं च्छामेदकं रसः
खं च्छामेदो रसः
सदं दशओेत्थारि रसः
ष्ट

हंसपोदलो रसः
हिमां श्शेखर रसः
हिरण्यगम पोच्लो रसः
हिर्यसुन्दर रसः
दताश्न रसः
त्त
चेमसुन्दर रस;
चेभेष्वर रसः
चधासिन्ध्‌, रसः .

४२९५4.
29.2९ १@. 9 1106 [४31 [प्र 016, 169त 288 0, 388
श्ना 18 1106 267 {0 967
# ॥।

9६} ,, ` 39 140 07 143


17६ ., ॐ 96 {9 26
१ 8 +, ०0 {0 98
>%9.4 9४ ,, 91 {0 %1
+र 19४} , 170 0: 117
ऽछा. (0षणापा0षऽ ठप |
२५१०.८१-141 ^-1\1[311।
(1 )
20 थत {?€थ७ 180, 8280 प्रथंलाः ^ शला्€) ऽणि
11161, ए 8.4. 5 | .- `
1 0णनावथः कण 9९ कर्श्मणापाण ०6. © कणः1078 7668४
४०० 08 10, ३० णत अपक्नागएा6 पऽ फथपएनमप
2101670 1800 2 102, पणंल। ३6 ४€ 01र इ०अा766 त 80१
0086 0 768] [0] ९02९. 1 879] उणसंजाशङ्‌ शक्न ६४०6 एप९-
201 0 {16 €फथ717् २०] प्68 2 ० एष्९ल] 65 कणा,

(2)
410 ©. 1०22118, ^8800866 24100) "6८7९770८ 420९249" ६--
(11686 000६8 02.९6 066) ह्ला 9 80९6४ 12.66.10 {76 [17
ग 1106 [09], 7686. र९ {107 फ गणड आ111उ]1 26 लणां०७य०६र कणी
ग [06868107 10 106 64100890 ° {पत्ा€ &त1॥08.

. (8) |
एण. आ. कलि) < 1826 णार्धषध, ( (26010
810 णर1४) :-- ` |
1१५ १8 9 17668709 -€नात्एिपपठ 0 ०णम 0९0४९ .9
प्राएत्‌प त0लाणंश्रक, 21606, 20 6काल्रए€. -1 8094 ४४८6 8
प्नाघ्नंन ग कता हासौ कणर 19 06 १९९86 स्तो ण ४०] त
005 प्राण 9 [णता 116ाभ्पाः९.
| 2 ]
(4 )
(लाणं6€8] प्ल€कड 9 0१०0, ००६९१ 18-1-28 -
17. पतल णतप 98 प्तचच्थत्ला पाल ल्व ६98
2 00ाणुभा ए, २0 अणप्रह 10 रत]
प 68, 8 8 $ 8610916 2०१ &010016-
6९ प्यछरधं56 ०ण ष श्‌०8६ 1०6६ छत्‌ क्ण एए०क्र४ इलं €१९९
ण -पताण्वेण लल, त18 95६ स०ापा० 28 शल्‌] ॥९तलंर्त्त्‌
-भणत्‌ {116 86९0० क्र 188 पणन
1011096 1४. 8९५6661६
पण्डः सद] 9९ कलभधल्वे कध 1क्कक्तंडा€९. 77, 219 (००
हलः178 86009 सरणृप्णह णभ 08 प्र1€ 7६ उद्िार्तश्षत ज 015 078४,
धण्ते तड 2 रछणी6 ल्0णदतघीमपा 80 भलालकाटम्‌ ६लभपा6.
५5 )
दण्शाःकल] ०६ धट ऽन्ललड म (ष्टणल्णा [1णएतप्ञर (1.00)
न्क 18, 1928 :-
क € €०१5६ 00 18 (2) १७8०४१७९ ४१ 115 {7} १०९८६०१)
07, (©) प्लव 0 1008, एप्त. कणां €8, छात्‌ ९0668, 10४ 06 16-
९070.71611060ं॑ ४0 -€४व 118 800, 166 78 शा]] 8 1688४ 77
पठ) 2६ 18 ए८र्ल]. फ्र€ {&१1८ङ़ ध9४ 1105 ग [8 १९न॑ 65 सा1] ४6
€ 0 06 §ण्लाला$ ण दाला८ 1पतपड८४. -- - -गगीाऽ त
न्‌)
छाः ग्लपनं शात्‌ प्रालद९९६९त्‌ ा०क6ते४० (क्ण6 0 र,
006 एवोङ्‌ विठा वललण४ 0 आत्‌ कष] 7070 8 1681060
»०1 पाधा एए107 16 अप्ताल्त्‌. + 1@कालफ पत8 165 1866 97107
४706 120 लौलणभट्मय 76060165 .. .-. # © 100६ {0210 ४7 111
९0170716 €दलप्लपतलाा ६9 ४6 एप्प ग प. ग्लौं 78
01610162. 1 16812205 एप, 17 ६06 10९1716, ॥1€"€ (वथा 6 70
पठ 2 ६१६९ ल्पी ८४ ४)॥ 5 1670668
€ €००२8॥8 111 0लदाभ०1$ 2९ (था 1000९65 कण 11 प्छ
छपर £118 800.
2) ध, भण 9्द,
[ ॐ |
(6 ) |
गा ("व चमसोरस्ते, #ल्ट-लोषकाल्नलागः, कमाण िणोर्लक४$ -
11 1६ {ततर्त्ं "९1 (ता 016 0 एता ८0 108१6 6811166 गो
तेरे दकषत वर दुता (लप्र पात्‌ कपाणांशो, ४16 ८6
५1१६ सपो दतफरृ्लाला्मरत फन,

( )
"दकल" १16 [र्पतां एलाह्णा 10821116 0 (81 दा १
आ पार, सरा दताषाप््ल्त्‌, शा 10 वपा 0९९ + 6 ४९
४१1 सतु ताह पत्त दणणृण्ठोपठा्ंभ€ नटः तः प्रवण 016
पत्वा" पि लोन... वृणुते पद्र्ौक 18 क्षो लोपा! ०१ अआ९-
४ [रौक्नानपो वपते काका [एकप 116 1४8 एला 916 ४0 चा
५ [हा पृर्तीः कष्ठ ४6 प्पल्वीस० प68च्धएन्त्‌
प १4, कु पातृ उललतप, [नकुनलपता§ इ हलान्‌, € 276 इ,
11/81/1111) 11;

( #‡ )
सए 1 त फोन्णण्पूः, (दपण {मणो 19285 ४
1 एद्पोएत पए पी पलपताह ४४ पोल आताः 10०५668
[४५ ५ [न पिकिण्णो ऋआ पलि, पह व 0 सत्र काश्च
५५114} ध तकत ऋतन 1।। 1 शलोक ककि एमि प्र 1
४, धपु ए५४न्न्न., ४ 18 पति ए (लपि ४8 छना कप्रभहाः।
{+ च, 1 रण्ये ४५ ५ एन) ५ पर्णप.
[पपत णिक, 6 प्रधी0 [त ६0 शश्रे 0 010६6
].. पपत स वषोप ६९ कोणालक 6 पात्‌ धणति काः
{ङ्क फा | 11 पपच लीला # हल कवु ०४ धा क्#0018
111 क +|, 1111
| 4 |
प्र6 76600060 {10666 ०168 ६0 ४11 10१8 1 ^ 01.२60, 88 |
{16 17९2$€ 109४ 06 59 {0 0496 10"067९6त % ०6 ©ा2 17 {16
16९ 9 ^ इण €त:. € कजा] ङ 9्क् ४16 [0116000 ग
{06 9089171 ९०1 प्168.

एवाकार पाढमात २० 108 ~ प्रवपाप्,


८८ 8. 2 ( नु7-00पात, धार €त1४00 )
€. 1-8 ( ए0णाश्नः 61० )
। ।
18प्राएणछ 1100 षका, 11... (४101९)
3879-४ ९02०१२72, 10088.0112148,
4 $ प९९त16 पिशलं2 20, 6076 8४66, (भला.

0८ त्रा0प्$.
(1) [००.१1९ कण्डं 7 (97709108 911 2 0०6 2 ४6
(ना प्र1्1 (पा --
1 9१6 2076 क्रप्गाहौ एकप
"वप्ता (सणााढभन0ा 21 18
4 पवणो 71लध5ण16, भात 7 1 708. 06 लनणं ल्त्‌ 10. इक
फा 1160988 7008 0 58९] ` (१6 00 छा०त्‌7©6 7 9 8101:
९०888 पाठा 026 18 10 ० &पत्‌ क] 70076 पार 18 गला)
पप्रानएल्व, 1४ 15 06 एणण््लै ग शणाः गथ]प्916 ४10 शेकं]
पशश्कालौः 01 2 इप्रणिल्छं ोणंट)) 38 रला ला ०६८ ४० € 101 (~) +)
पता भणते सक्छ 10रथः ग 1072 2110 †0 716 1४ 188
€ ट]] -
01४ 3 एलधा88] `
2) 7. ण. 8. एदेण, ए1८-(कश्ास्या 0) (नवप
एणर्यधष्फ -
[1 [नीभ्न
^(==

` 1४९९ ८6वत्‌ एव ग 16 त एष्य 0167उप्16 2114 ¶ उदी }10६


12 {0द्ात ८6 अवर २। 7016 710प ट],

13) पित181008व8
0 10६. 6, २६१ अगणा वा.
४106 (17166110, 41121272 [परल १-
1 धा श 16 फं] 06 एऽर्लपा. 1४ शाणप्-5 518 र [प्ली ~त,
{^ ९४, 96 [एनाः
(4) 00रलणः ईप्तु्प्वृ 13०86 4, 10. >. 1भ८नाः 4
7011८] §नंला९९, € पार्कप्र, 10 7. 6. +. :-
करणप [षठ पाप्वट > ण्ट तफलोषए (ताप्रतएत्का ६ 118
11001608 0८ [तो सास] दरष्ता) करटौ भट [0४८्३{7९@ पालाा-
8९1९8 पका ६010 लाति ग (16 पापदा साज ९९४९९-
1616, एणा 1846 8{10ष्ा ६८ पतर (८ इलालापञ 8प्,पव
8] [0102610 {€ ह{प्त$ क [पताना ला ्ा९

(5) (19 (१016७, 02४006८ 7, 1923, [1716 :--


11. 1#100{्ग्‌'§ ००० 8९९1४३ ६0 68120१80 $ 113171९7 कात
]))\11010 शल 1९३८ पाट शवावणद ० तापा लपडर्पा०
६ 2 प्ट) सपणः 10610 पाप्मा 13 ८27८८ 05 प०5४ 9 ४1

प्९३एताा 86110878. =7, ककगताज्णो 1095९17 18 8, @ा९त६ उटणृण ;


113 #108636 0: पावए (0क््षष ( ०६ एला कप्‌ (९९ एष

त 1176 {ला चतप्रा०७ 76 ९ का) ९षछप्ट्य्‌ ५ शासता उति 0 ध

00028101 04 1४8 ए000116६101.

ग] ©]त])©ाः 0 [70118 पादु णलः "णु $ 0८ 8९०६ 10

11138 11890 88 8 76) ४0 [€ ॥द्ाजाकोणर {0011850 प्लापप्इ 0. {1९


011] 0 #06 9्िष्-एद् +॥ {918 4116 71081 ` 7पिष्टड

- 90 (€-8, 810 छा ४6 एम४ त तण ‰ तट ग क्र


पप
100» ५16 1080 [रपटए6, प {1080 ६1२६ १९] प्रा [5163
| 6 |
४176 0010178 00१ उडप वा16 डी, (९ पठ एज
<97€{प]1$# ४० (नाश 11111 "11६९1. ` ।
21. 1100 तालन 0001 आतपात्‌ =वत्ता 116 = क््लाद्ध
0 ।
9]] {086 110 876 71६61686 178 040 8 प्प 1016 ६० {€
[0116 € {088६ 8९116961067108 0ई 11018 71 {76 लपवड ग ५ पणात्‌
8९161106.
(6) 10419 ]# धभ], 200 षक, 5 09६९10९7 80/11 1928
(0168; 86101818, 00 [1तष्ाा =्१त्‌ पः06पा§ 1186, जला1
९0106 0 ४16 €00ल षडा ५४५ ्ताश्ा संश्यान 18 > एला
81101611 016, एप 7० ०९ प प]] (९ ६५० ए) € §प०१6९४ सद-
2] पञ 0 & 110८0 पद | 8९161106 अप्त. क € 601 ष्प्‌
126 [>४. 31५60 0061 {07 ४0 पःठक्गप ‰ 70०० ग 1018
07 € अ01860 ना 0पट्ा 118 000 “[71व्‌1871 लाश 1४४6700 911त्‌
15 4.10 पा.

4 1४00 प््॥ ५6 900 18 170६ € प 0[प्रातांप्जप३, $€ 1४ (लना्णि78


11 2 र्-8)6€]] 2 00५ ५९२ ग 7९न्न 10 पर्ल] 11101081).
06 6७88४४8 216 ए€# 1716168 पणव पाक =2070४6 †॥\६ [1ताश्ि
लोभ्1द2व0प 18 9 ठाः व्णालाला{; 016. वल्क अ€ 9 उपरतरलंला
69106766 ° 16 8७68८ ५०४6 0 $ € धपा ठाः शात्‌ ‰ ८1९४ 10
0 18 106{6०५७१९९ 0 {110 11६. । प6 [ला ©000ल6पत्‌ ६06
ए 01116 {0 ०४४ 1680618.
(द) वपात्‌ पभा (प्म, 00जएज, 1928
11118 183 2, € 92.12.116 ०00{६ 16868161, शि 11616 170 -
7169 दल्लंइण 111 १० [प्ड्०€ 0 {16 0०, [+ 18 9 001]
11101 0६10४ 0 96 ८680.) पत{६64, 04 ५168164.
भणी 1

You might also like