IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE

Unix. Wprowadzenie
Autorzy: Jerry Peek, Grace Todino & John Strang
Tumaczenie: Piotr Imiela
ISBN: 83-7197-672-0
Tytu oryginau: Learning the UNIX Operating System
Format: B5, stron: 158

ZAMW DRUKOWANY KATALOG

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Unix zosta stworzony przeszo 30 lat temu z myl o naukowcach i dowiadczonych

uytkownikach, potrzebujcych bardzo wydajnego i zarazem elastycznego systemu
operacyjnego. Od tego czasu zosta znacznie udoskonalony. Poniewa system by
projektowany przede wszystkim dla specjalistw, na pierwszy rzut oka moe wydawa
si nieco przytaczajcy. Jednak jeli tylko opanuje si jego podstawy (dziki tej
ksice!), od razu mona doceni niektre z powodw, dla ktrych warto go uywa:
Dostarczany jest z mnstwem programw uytkowych o potnych
moliwociach. Wiele innych przydatnych aplikacji mona pobra bezpatnie
z Internetu szczeglnie du popularnoci ciesz si programy usugowe
GNU, rozpowszechniane przez Free Software Foundation. Wanie dziki temu
mona wiele osign, ponoszc przy tym znacznie mniejsze koszty.
Nie tylko programy uytkowe, ale rwnie niektre wersje systemu s dostpne
bezpatnie. Dobrym tego przykadem jest Linux. Podobnie jak bezpatne
oprogramowanie, rwnie wikszo darmowych wersji Uniksa jest doskonaej
jakoci. S one rozwijane przez programistw-wolontariuszy, ktrzy potrzebuj
wydajnego systemu operacyjnego i s sfrustrowani powolnym i najeonym
bdami rozwojem systemw operacyjnych przez niektre wielkie firmy
programistyczne.

"
"


 
Rozdzia 1. 
  
Praca w rodowisku Uniksa..................................................................................................... 11
Skadnia polece Uniksa.......................................................................................................... 20
Rodzaje polece....................................................................................................................... 23
Niereagujcy terminal.............................................................................................................. 23

Rozdzia 2.  

Wprowadzenie do systemu okien ............................................................................................ 28
Uruchamianie X Window ........................................................................................................ 28
Uruchamianie programw ....................................................................................................... 30
Praca z mysz........................................................................................................................... 34
Praca z oknami......................................................................................................................... 38
Inne elementy menedera okien .............................................................................................. 42
Niereagujce okna.................................................................................................................... 44
Inne programy systemu X Window......................................................................................... 45
Opuszczanie systemu okien..................................................................................................... 45

Rozdzia 3.    

System plikw Uniksa ............................................................................................................. 47
Przegldanie zawartoci plikw poleceniem less.................................................................... 58
Ochrona i wspuytkowanie plikw ...................................................................................... 59
Graficzne przegldarki plikw ................................................................................................ 64
Uzupenianie nazw plikw i katalogw................................................................................... 64



Zmiana hasa ............................................................................................................................ 65
Konfiguracja konta uytkownika............................................................................................. 66

Rozdzia 4. 
  
!"#
Nazwy plikw i katalogw ...................................................................................................... 69
Symbole wieloznaczne w nazwach plikw i katalogw ......................................................... 70
Tworzenie i edycja plikw....................................................................................................... 71
Operacje na plikach ................................................................................................................. 76
Wydruk zawartoci plikw ...................................................................................................... 83

Rozdzia 5. $ % 

!&

!&

! '#
Standardowe wejcie i standardowe wyjcie........................................................................... 89
Potoki i filtry............................................................................................................................ 93

Rozdzia 6. (   

##
Zdalne logowanie si ............................................................................................................... 99
Okna programw uruchomionych na innych komputerach .................................................. 102
Lynx tekstowa przegldarka internetowa ......................................................................... 103
Przesyanie plikw................................................................................................................. 105
Poczta elektroniczna .............................................................................................................. 109
Grupy dyskusyjne Usenetu .................................................................................................... 118
Interaktywne pogawdki........................................................................................................ 122

Rozdzia 7.
  % &) #

Uruchamianie polece w tle .................................................................................................. 129
Kontrola stanu procesw ....................................................................................................... 131
Przerywanie procesw ........................................................................................................... 132

Rozdzia 8. *% + ,

Dokumentacja ........................................................................................................................ 135
Aliasy i funkcje powoki........................................................................................................ 138
Programowanie ...................................................................................................................... 138
Uywanie Uniksa w innych systemach operacyjnych........................................................... 139

Dodatek A - 
 
Dodatek B . 
&
/0  
  /   
%  

Sie otwiera przed komputerami szerokie moliwoci pozwala im midzy innymi na wzajemne
komunikowanie si, wspdzielenie plikw i przesyanie poczty elektronicznej. Systemy uniksowe
wykorzystuj moliwoci udostpniane przez sieci komputerowe od ponad 25 lat.
Rozdzia ten opisuje prac w sieci: uruchamianie programw na innych komputerach, kopiowanie
pomidzy nimi plikw, przegldanie stron WWW, wysyanie i odbieranie poczty elektronicznej,
czytanie i wysyanie wiadomoci w ramach grup dyskusyjnych oraz prowadzenie pogawdek zarwno z uytkownikami komputera lokalnego, jak i osobami znajdujcymi si w dowolnym miejscu na wiecie.

Zdarza si, e uytkownik potrzebuje skorzysta z innego komputera ni ten, do ktrego si loguje. Na przykad uytkownik, na ktrego biurku stoi stacja robocza, moe potrzebowa do wykonania jakiej pracy komputera gwnego, znajdujcego si w innym budynku. Innym przykadem
moe by profesor wykorzystujcy w badaniach komputer znajdujcy si na innym uniwersytecie.
System Unix umoliwia uytkownikowi poczenie i prac z innym komputerem w taki sposb,
jakby komputer ten znajdowa si tu przed nim. W tym podrozdziale opisujemy, w jaki sposb
mona poczy si z innym komputerem, uywajc do tego lokalnego terminalu. Sposb uruchomienia programw graficznych (nieterminalowych) zosta opisany w nastpnym podrozdziale,
zatytuowanym Okna programw uruchomionych na innych komputerach.
Aby za pomoc terminalu zalogowa si do zdalnego komputera, trzeba najpierw zalogowa si
do komputera lokalnego, tak jak to opisano w podrozdziale Logowanie si w trybie tekstowym,
zamieszczonym w rozdziale 1., oraz w podrozdziale A. Uruchamianie X Window (logowanie
w trybie graficznym), znajdujcym si w rozdziale 2. Nastpnie, korzystajc z terminalu lub okna
terminalu na komputerze lokalnym, naley uruchomi program, realizujcy poczenie z komputerem zdalnym. Do najczciej uywanych programw, sucych do czenia si za porednictwem
sieci komputerowej, nale: telnet, ssh (ang. secure shell bezpieczna powoka), rsh (ang.
remote shell zdalna powoka) oraz rlogin (ang. remote login zdalne logowanie). Programy,
takie jak cu i tip, realizuj poczenie przez sie telefoniczn, uywajc do tego modemu. W ka-











dym przypadku po wylogowaniu si ze zdalnego komputera program obsugujcy zdalne poczenie koczy prac i na komputerze pojawia si ponownie znak zachty lokalnej powoki.
Rysunek 6.1 ilustruje dziaanie programw umoliwiajcych zdalne logowanie, takich jak telnet.
W przypadku logowania lokalnego uytkownik komunikuje si bezporednio z powok uruchomion na komputerze lokalnym, natomiast w przypadku logowania zdalnego uytkownik uruchamia w systemie lokalnym program obsugujcy zdalny dostp. Program ten pozwala uytkownikowi na komunikacj z programem powoki, dziajcym w zdalnym systemie.

Rysunek 6.1. Logowanie lokalne i zdalne

Skadnia wywoania wikszoci programw, umoliwiajcych zdalne logowanie si, jest nastpujca:
nazwaprogramu nazwakomputerazdalnego
Na przykad kiedy dr Nelson chce poczy si ze zdalnym komputerem o nazwie biolab.medu.edu,
powinna najpierw zalogowa si lokalnie do swojego komputera o nazwie fuzzy. Nastpnie czy
si z komputerem zdalnym, uywajc programu telnet. Jej sesja moe wyglda nastpujco:
login: jennifer
Password:
NOTICE to all second-floor MDs: meeting in room 304 at 4 PM.
fuzzy$ telnet biolab.medu.edu
Medical University Biology Laboratory
biolab.medu.edu login: jdnelson
Password:
biolab$
.
.
biolab$ exit
Connection closed by foreign host.
fuzzy$

Zdalne logowanie si



Konto dr Nelson wywietla znak zachty, zawierajcy nazw komputera. Przypomina to o fakcie,
e jest ona zalogowana zdalnie. Jeeli Czytelnik uywa wicej ni jednego systemu, ale jego znak
zachty nie zawiera nazwy komputera, to informacje o tym, jak j doda, znajdzie w podrozdziale
Dokumentacja, znajdujcym si w rozdziale 8.
W czasie gdy uytkownik jest zalogowany do systemu zdalnego, wpisywane przez niego
polecenia wykonywane s na komputerze zdalnym, a nie na komputerze lokalnym! Na
przykad po wydrukowaniu pliku poleceniem lpr lub lp moe okaza si, e drukarka, ktra
dokonaa wydruku, znajduje si bardzo daleko.

Programy rsh (nazywany rwnie rlogin) oraz ssh na og nie wywietlaj tekstu zaproszenia
login:. Zakadaj one, e identyfikator uytkownika zdalnego jest taki sam, jak identyfikator
uytkownika lokalnego. Jeeli si one rni, to w wierszu zawierajcym polecenie uruchomienia
programu zdalnego logowania naley poda identyfikator zdalnego uytkownika, tak jak to pokazano w nastpnym przykadzie.
Logowanie si uytkownika moe nie wymaga od niego wpisywania zdalnego hasa ani frazy
kodujcej1. W przeciwnym przypadku uytkownik bdzie poproszony o wpisanie hasa bezporednio po wprowadzeniu polecenia.
Poniej zamieszczono cztery przykady uycia polece ssh i rsh (w razie potrzeby polecenie rsh
mona zastpi poleceniem rlogin). Pierwsza para polece prezentuje sposb logowania si do
zdalnego systemu biolab.medu.edu w przypadku, gdy identyfikator uytkownika jest taki sam
w systemach lokalnym i zdalnym. Druga para polece pokazuje, w jaki sposb naley si logowa, gdy identyfikator zdalnego uytkownika (w tym przypadku jdnelson) rni si od identyfikatora uytkownika lokalnego. Uywane przez Czytelnika wersje programw ssh i rsh mog rwnie akceptowa obie przedstawione poniej skadnie polece:
$
$
$
$

ssh
rsh
ssh
rsh

biolab.medu.edu
biolab.medu.edu
jdnelson@biolab.medu.edu
-l jdnelson biolab.medu.edu


 



 
W dzisiejszym Internecie, i innych publicznych sieciach komputerowych, mona spotka uytkownikw (nazywanych crackerami albo bdnie hackerami), ktrzy prbuj wamywa si
do komputerw i podglda dane przesyane przez innych uytkownikw sieci. Wikszo programw sucych do zdalnego logowania (a take programw sucych do przesyania plikw,
ktre opiszemy w dalszej czci rozdziau) zostaa zaprojektowana 20 lub wicej lat temu, gdy sieci byy przyjaznymi rodowiskami wykorzystywanymi przez wsppracujcych ze sob uytkownikw. Programy takie (np. wiele wersji programw telnet oraz rsh) w znacznym stopniu uatwiaj

W przypadku programu ssh mona uruchomi program agenta, taki jak ssh-agent, ktry pyta uytkownika
o fraz kodujc tylko raz, a nastpnie obsuguje uwierzytelnianie przy kadym uruchomieniu polecenia ssh
lub scp. Programy rsh i rcp pozwalaj na zapisanie zdalnego hasa w pliku o nazwie .rhosts, znajdujcym si
w katalogu macierzystym uytkownika lub wykorzystuj do uwierzytelniania wpis dokonany przez
administratora systemu w znajdujcym si na komputerze zdalnym pliku hosts.equiv, zawierajcy nazw
komputera lokalnego uytkownika.











zadanie crackerom. Przesyaj one bowiem dane uytkownikw w sposb, ktry pozwala crackerom atwo je odczyta. Ponadto albo przesyaj hasa w postaci widocznej dla crackerw, albo daj
podstawy przypuszcza, e komputery, z ktrymi si cz, umoliwiaj dostp bez uycia hase.
Zupenie innym programem jest SSH zosta on bowiem zaprojektowany wanie z myl o bezpieczestwie. Jeeli Czytelnik wykonuje za porednictwem sieci (takiej jak Internet) prac, ktra
jest choby w najmniejszym stopniu poufna, powinien poszuka programw SSH i nauczy si,
w jaki sposb ich uywa. SSH to nie tylko programy uniksowe! Istnieje wiele programw SSH,
pozwalajcych na zalogowanie si i przesyanie plikw pomidzy komputerami pracujcymi
w systemie Microsoft Windows, pomidzy Windows i Uniksem, a take innymi systemami. Dobrym rdem szczegowych informacji na ten temat, a take rekomendacji dotyczcych programw, jest ksika Daniela J. Barretta i Richarda Silvermana SSH: The Secure Shell, wydana przez
wydawnictwo OReilly.

W podrozdziale Zdalne logowanie pokazalimy, w jaki sposb mona za porednictwem sieci

otworzy sesj terminalow. W systemie X Window uytkownik moe poprosi zdalny komputer
o otwarcie dowolnego okna systemu X Window (nie tylko zwykego terminalu) w systemie lokalnym. Jest to trudne lub wrcz niemoliwe do zrobienia za pomoc programw umoliwiajcych
zdalne logowanie, takich jak telnet. Przy korzystaniu z porednictwa publicznej sieci (np. Internetu)
jest to ponadto ryzykowne.
Program ssh, uyty razem z agentem SSH, moe otwiera zdalne okna w sposb bezpieczny i naprawd prosty, bez koniecznoci wczeniejszego logowania do zdalnego komputera. Jest to nazywane przekazywaniem pocze X (ang. X forwarding).
Prosimy Czytelnika, by pokaza ten podrozdzia swojemu administratorowi systemu (lub sieci)
i poprosi go o rad. Chocia SSH jest bezpieczne, to przekazywanie pocze X moe
znacznie obcia zasoby systemu, a jego wstpna konfiguracja moe wymaga troch
pracy. Przedstawiona idea moe si rwnie okaza nowa dla administratora lub moe on
po prostu chcie wiedzie, co robi Czytelnik.

Na przykad zamy, e na zdalnym komputerze biolab.medu.edu dr Nelson ma graficzny program o nazwie datavis, sucy do analizy danych. Zamierza uruchomi go, uywajc do tego
swojego lokalnego komputera fuzzy. Powinna w tym celu wpisa polecenie podobne do pokazanego poniej jeeli waciwie dokonano wstpnej konfiguracji, okno programu datavis otworzy
si w jej lokalnym systemie. Poczenie bdzie dla bezpieczestwa szyfrowane, wic nikt nie bdzie mg zobaczy ani danych dr Nelson, ani tego, co z nimi robi:
fuzzy$ ssh jdnelson@biolab.medu.edu datavis

Rysunek 6.2 prezentuje rnic pomidzy prac programu xterm, uruchomionego na lokalnym
komputerze, i zdalnego programu datavis, do ktrego dostp jest obsugiwany przez ssh.

Lynx tekstowa przegldarka internetowa



Rysunek 6.2. Okno lokalne i okno zdalne

W systemie okien mona wybiera spord wielu przegldarek internetowych dostpne s midzy innymi: Netscape, Opera, Konqueror (wchodzcy w skad rodowiska KDE) i przegldarka
pakietu StarOffice. Jeeli Czytelnik posiada system okien, powinien wyprbowa rne uniksowe
przegldarki internetowe i wybra t, ktra mu najbardziej odpowiada. Jednake przegldarek tych
nie mona uywa bez systemu okien. Ponadto mog dziaa wolno szczeglnie w przypadku
przegldania penych wodotryskw, przeadowanych graficznie stron WWW za porednictwem
sieci o niewielkiej przepustowoci.
Przegldarka Lynx (powstaa na Uniwersytecie Kansas i dostpna w wielu systemach uniksowych) jest zupenie inna. Posiada cechy, o ktrych warto wiedzie. Dziaa zarwno na terminalach
(na ktrych nie mona uruchomi przegldarek graficznych), jak i w oknach terminali. Lynx zaznacza miejsca wystpowania grafiki w ukadzie strony nie wida jej co prawda, ale teksty
uywane przez program do zasygnalizowania obecnoci grafiki mog zamieci ekran. Mimo to,
poniewa Lynx nie musi adowa ani wywietla grafiki, jest on szybki, zwaszcza w przypadku
dostpu za porednictwem modemu podczonego do linii telefonicznej lub przecionej sieci.
Przegldanie za pomoc programu Lynx witryn o zoonym, wielokolumnowym ukadzie stron
moe okaza si trudne w takim przypadku dobrym sposobem jest przerzucanie kolejnych stron
w poszukiwaniu konkretnego cza hipertekstowego i zignorowanie pozostaych widocznych na
ekranie informacji. Formularze i rozwijane listy wydaj si na pierwszy rzut oka wyzwaniem, ale
Lynx w trzecim od dou wierszu ekranu zawsze udziela uytkownikowi pomocnych wskazwek,
dotyczcych formularzy, list i innych elementw strony. Pomimo wszystkich opisanych powyej
niedogodnoci, jeeli raz polubi si program Lynx, z pewnoci okae si, e warto go uywa
nawet w rodowisku graficznym. Przyjrzyjmy mu si zatem nieco bliej.
Skadnia wywoania programu Lynx jest nastpujca:
lynx "lokalizacja"











Na przykad, aby odwiedzi stron gwn wydawnictwa OReilly, naley wprowadzi polecenie:
lynx "http://www.oreilly.com" albo po prostu: lynx "www.oreilly.com" (bezpieczniej jest
umieci lokalizacj pomidzy znakami cudzysowu, poniewa wiele adresw internetowych zawiera znaki specjalne, ktre mog by niewaciwie zinterpretowane przez powok). Rysunek 6.3
prezentuje cz strony gwnej wydawnictwa OReilly.

Rysunek 6.3. Ekran programu Lynx

Lynx uywa do poruszania si po stronach WWW klawiszy strzaek, spacji oraz zbioru jednoliterowych polece. Na ekranie, w trzecim wierszu od dou, wywietlane s podpowiedzi, informujce
uytkownika o tym, co w danej mona chwili zrobi. Na przykad widoczny na rysunku 6.3 tekst
press space for next page (aby przej do nastpnej strony, nacinij spacj) oznacza, e po naciniciu klawisza spacji (znajdujcego si przy dolnej krawdzi klawiatury) mona bdzie zobaczy
nastpny ekran tej samej strony WWW. Lynx nie uywa suwaka zamiast tego mona uy klawisza spacji do przesunicia si w d strony oraz polecenia b, by powrci do poprzedniego ekranu
tej samej strony. Dwa dolne wiersze ekranu przypominaj o najczciej uywanych poleceniach,
natomiast pozostae polecenia opisano w systemie pomocy, dostpnym po wpisaniu polecenia h.
Hipercza (ktre przy uywaniu przegldarki graficznej zazwyczaj si klika) s podwietlone.
Jedno z nich jest aktualnie wybranym hiperczem i mona je traktowa jako cze, na ktrym
znajduje si kursor. Na terminalu monochromatycznym hipercza s wywietlane czcionk pogrubion, natomiast wybrane hipercze (na rysunku 6.3 jest to pierwszy tekst Essential SNMP)
jest wywietlane w negatywie. Wyrniony tekst jest rwnie wywietlany na monitorach monochromatycznych jako pogrubiony, ale nie mona go wybra w czasie poruszania si pomidzy hiperczami znajdujcymi si na stronie. Na monitorach kolorowych hipercza s niebieskie, wybrane hipercze czerwone, a wyrniony tekst rowy.
Gdy ekran pojawia si po raz pierwszy, wybrane jest hipercze znajdujce si najwyej. Rysunek 6.4
prezentuje dostpne moliwoci. Aby wybra nastpne hipercze (znajdujce si w dalszej czci
strony), naley nacisn klawisz ze strzak skierowan w d. Strzaka w gr wybiera poprzednie
hipercze (znajdujce si we wczeniejszej czci strony). Po wybraniu hipercza wskazujcego
na stron, ktra ma zosta odwiedzona, naley nacisn strzak w prawo. Spowoduje to pojawienie si tej strony na ekranie. Mona powrci do poprzedniej strony, naciskajc klawisz oznaczony strzak skierowan w lewo (niezalenie od tego, ktre hipercze jest aktualnie wybrane).

Przesyanie plikw



Rysunek 6.4. Nawigacja pomidzy hiperczami za pomoc klawiszy strzaek w programie Lynx

Chocia Lynx nie potrafi wywietla grafiki na terminalu, umoliwia pobranie pliku graficznego
wskazywanego przez hipercze na przykad ostatnie hipercze widoczne na rysunku 6.3.
Mona nastpnie uy innego programu uniksowego takiego jak gimp lub xv (w przypadku
grafiki) czy acroread (w przypadku dokumentw w formacie PDF) by zobaczy lub wydrukowa pobrane pliki.
Lynx potrafi duo wicej aby uzyska oglne informacje temat jego moliwoci, naley nacisn klawisz H . Opcje wywoania programu umoliwiaj skonfigurowanie w nim niemal
wszystkiego. Aby uzyska wykaz dostpnych opcji, naley wpisa polecenie man lynx (patrz podrozdzia Dokumentacja, znajdujcy si w rozdziale 8.) lub uy polecenia:
$ lynx -help | less

Czasami istnieje potrzeba skopiowania plikw pomidzy komputerami. Mona na przykad umieci zapasow kopi jakiego wanego, redagowanego wanie pliku na koncie w systemie znajdujcym si w innym budynku lub w innym miecie. Dr Nelson moga umieci kopi pliku zawierajcego dane, znajdujcego si na komputerze lokalnym, na komputerze centralnym, na
ktrym maj do niego dostp jej wsppracownicy. Czytelnik moe na przykad chcie pobra 20
plikw z serwera FTP, ale nie ma ochoty na nuce klikanie jednego pliku po drugim w oknie
przegldarki internetowej. Jeeli takie prace wykonywane s czsto, to by moe administrator
systemu mgby ustanowi poczenie sieciowego systemu plikw, co umoliwioby uywanie
takich programw, jak cp czy mv. Jednake systemy uniksowe dysponuj rwnie uruchamianymi
w wierszu polece programami narzdziowymi, umoliwiajcymi przesyanie plikw pomidzy
komputerami. Dziki nim mona czsto wykona to zadanie szybciej, ni uywajc narzdzi graficznych. Poznamy je w dalszej czci podrozdziau.


W systemie mog by dostpne programy: scp (ang. secure copy bezpiecznie kopiuj) lub rcp
(ang. remote copy zdalnie kopiuj), umoliwiajce kopiowanie plikw pomidzy komputerami.
Aby ich uywa, trzeba na og posiada konta na obu komputerach. Skadnia polece scp i rcp











jest zbliona do skadni polecenia cp, ale pozwala dodatkowo na okrelenie nazwy zdalnego komputera na pocztku nazwy pliku lub cieki dostpu do katalogu. Skadnia kadego parametru
jest nastpujca:
nazwakomputera:ciekadostpu
Parametr nazwakomputera: jest konieczny jedynie w przypadku plikw zdalnych. Uywajc powyszych polece, mona kopiowa pliki ze zdalnego komputera do komputera lokalnego, z lokalnego komputera do komputera zdalnego lub pomidzy dwoma komputerami zdalnymi.
Program scp jest znacznie bezpieczniejszy ni rcp, dlatego te sugerujemy uywanie scp do przesyania prywatnych plikw poprzez sieci nie zapewniajce bezpieczestwa takie jak Internet.
Dla zapewnienia poufnoci polecenie scp szyfruje przesyany plik oraz fraz kodujc uytkownika.
Na przykad zamy, e uytkownik chce skopiowa pliki o nazwach report.may i report.june
z katalogu macierzystego komputera o nazwie giraffe i umieci ich kopie w katalogu roboczym (.)
komputera, do ktrego jest zalogowany. Jeeli uytkownik nie skonfigurowa agenta SSH, pozwalajcego na uywanie polecenia scp bez koniecznoci wpisywania frazy kodujcej, to zostanie
o ni zapytany:
$ scp giraffe:report.may giraffe:report.june .
Enter passphrase for RSA key 'jpeek@home':

Aby uywa symboli wieloznacznych w nazwach plikw zdalnych, naley kad zdaln nazw
uj w znaki cudzysowu ("nazwa")2. Mona uywa zarwno wzgldnych, jak i penych cieek
dostpu. W przypadku uycia wzgldnych cieek dostpu bd si one rozpoczynay w katalogu
macierzystym uytkownika systemu zdalnego. Na przykad aby skopiowa wszystkie pliki z podkatalogu food/lunch konta giraffe do swojego katalogu roboczego (.) na komputerze lokalnym,
naley wprowadzi polecenie:
$ scp "giraffe:food/lunch/*" .

W odrnieniu od polecenia cp, wikszo wersji polece scp i rcp nie posiada opcji bezpieczestwa -i. Jeeli kopiowane pliki istniej ju w systemie docelowym (w poprzednim przykadzie na
komputerze lokalnym), zostan one zastpione kopiowanymi plikami.
Jeeli w systemie dostpne jest polecenie rcp, administrator systemu moe z powodw bezpieczestwa nie chcie, by byo ono uywane. Opisany w nastpnym podrozdziale program ftp jest
bardziej elastyczny i zapewnia wiksze bezpieczestwo ni polecenie rcp (ale znacznie mniejsze
bezpieczestwo ni scp).


FTP protok transmisji plikw (ang. file transfer protocol) jest powszechn metod przesyania plikw pomidzy dwoma komputerami. Uniksowy program ftp umoliwia przesyanie plikw

Znaki cudzysowu informuj powok, by nie interpretowaa znakw specjalnych, takich jak symbole
wieloznaczne, znajdujcych si w nazwie pliku. Symbole wieloznaczne s przekazywane (bez znakw
cudzysowu) do zdalnej powoki, ktra interpretuje je w systemie zdalnym.

Przesyanie plikw



w wierszu polece3 (w systemie moe by rwnie dostpna bardziej przyjazna wersja programu
ftp, noszc nazw ncftp; protok FTP moe by rwnie obsugiwany przez niektre graficzne
przegldarki plikw jednake w tym miejscu opisujemy jedynie standardowy program ftp).
Oba komputery musz by podczone do sieci (takiej jak Internet), ale niekoniecznie musi na nich
dziaa Unix.
Aby rozpocz przesyanie plikw protokoem FTP, naley przedstawi si zdalnemu komputerowi,
podajc identyfikator uytkownika oraz haso swojego konta w systemie zdalnym. Niestety, przesyanie identyfikatora uytkownika i hasa za porednictwem publicznie dostpnej sieci oznacza, e
sieciowi podgldacze mog je podejrze, a nastpnie uy do zalogowania si do zdalnego systemu.
Ze szczeglnym rodzajem FTP anonimowym FTP mamy do czynienia, gdy uytkownik loguje si do zdalnego serwera, uywajc identyfikatora uytkownika anonymous (anonimowy). Hasem jest w takim przypadku adres poczty elektronicznej, np. alex@foo.co.uk (nie jest ono na og
wymagane podanie go stanowi jedynie uprzejmo w stosunku do zdalnego serwera).



Aby uruchomi standardowy uniksowy program ftp, naley w wierszu polecenia poda nazw
komputera zdalnego:
ftp nazwakomputera
Program pyta nastpnie o identyfikator uytkownika i haso dostpu do zdalnego komputera.
Przebiega to podobnie, jak w przypadku zdalnego logowania si (opisanego w podrozdziale
Zdalne logowanie si we wczeniejszej czci rozdziau), ale program ftp nie uruchamia zwyczajnej powoki uytkownika. Zamiast tego wywietla swj wasny znak zachty, uywajc do
przesyania plikw specjalnego zbioru polece. Tabela 6.1 wymienia najwaniejsze z nich.
A oto przykad. Carol uywa programu ftp do skopiowania pliku todo z podkatalogu work, znajdujcego si na jej koncie na zdalnym komputerze rhino:
$ ls
afile ch2 somefile
$ ftp rhino
Connected to rhino.zoo.edu.
Name (rhino:carol): csmith
Password:
ftp> cd work
ftp> dir
total 3
-rw-r--r-- 1 csmith mgmt 47 Feb 5 2001 for.ed
-rw-r--r-- 1 csmith mgmt 264 Oct 11 12:18 message
-rw-r--r-- 1 csmith mgmt 724 Nov 20 14:53 todo
ftp> get todo
ftp> quit
$ ls
afile ch2 somefile todo

W Microsoft Windows, i niektrych innych systemach operacyjnych, dostpna jest wersja ftp, ktrej
mona uywa w wierszu polece. Dziaa ona bardzo podobnie do uniksowej wersji polecenia.











Tabela 6.1. Niektre polecenia programu ftp

Polecenie

Opis

put nazwapliku

Kopiuje plik nazwapliku z komputera lokalnego do komputera zdalnego. Jeeli

zostanie podany drugi argument, bdzie on okrela nazw zdalnej kopii pliku.

mput nazwyplikw Kopiuje wymienione pliki (moliwe jest uycie w ich nazwach symboli wieloznacznych)
z komputera lokalnego do komputera zdalnego.
get nazwapliku

Kopiuje plik nazwapliku z komputera zdalnego do komputera lokalnego. Jeeli

zostanie podany drugi argument, bdzie on okrela nazw lokalnej kopii pliku.

mget nazwyplikw

Kopiuje wymienione pliki (moliwe jest uycie w ich nazwach symboli wieloznacznych)
z komputera zdalnego do komputera lokalnego.

prompt

Przecznik wczajcy i wyczajcy potwierdzanie nazw plikw w czasie ich

przesyania za pomoc polece mget i mput. Domylnie przed przesaniem kadego
pliku polecenia mget i mput wywietlaj zapytanie mget nazwapliku? lub mput
nazwapliku?, oczekujc od uytkownika odpowiedzi: y (tak) lub n (nie). Jednokrotne
wpisanie polecenia prompt po znaku zachty ftp> wycza potwierdzanie
wszystkie pliki, a do zakoczenia sesji ftp, bd przesyane bez pytania
uytkownika o zgod. Jeeli natomiast potwierdzanie jest wyczone, wpisanie
polecenia prompt po znaku zachty ftp> spowoduje jego ponowne wczenie.

cd ciekadostpu

Zmienia katalog roboczy na komputerze zdalnym na katalog ciekadostpu.

(program ftp na og rozpoczyna prac na zdalnym komputerze w katalogu
macierzystym uytkownika).

lcd ciekadostpu

Zmienia katalog roboczy na komputerze lokalnym na katalog ciekadostpu.

(pierwotnym lokalnym katalogiem roboczym programu ftp jest katalog, z ktrego
zosta on uruchomiony). Naley zwrci uwag na to, e polecenie lcd zmienia
jedynie katalog roboczy polecenia ftp. Po opuszczeniu programu katalog roboczy
powoki nie ulegnie zmianie.

dir

Wywietla zawarto zdalnego katalogu (podobnie jak polecenie ls -l).

binary

Informuje program ftp, e nastpne pliki maj by kopiowane bez konwersji znakw.
Pozwala to zachowa zawarto plikw zawierajcych ilustracje, dwiki i inne dane.

ascii

Ustawia tryb przesyania zwykych plikw tekstowych, dokonujcy w razie potrzeby

konwersji znakw. Na przykad w czasie przesyania plikw tekstowych pomidzy
systemem Microsoft Windows (ktry dodaje znak CTRL-M na kocu kadego wiersza
tekstu) i Uniksem (ktry tego nie robi) w trybie ascii znaki s odpowiednio usuwane
lub dodawane.

quit

Koczy sesj programu ftp, powodujc powrt do znaku zachty powoki.

Opisalimy w tym miejscu jedynie najbardziej podstawowe polecenia programu ftp. Wprowadzenie po znaku zachty ftp> polecenia help spowoduje wywietlenie listy wszystkich polece programu. Wpisanie polecenia help z parametrem, bdcym nazw polecenia programu ftp, umoliwi
uzyskanie jednowierszowej informacji na jego temat.

   



Jeeli uytkownik potrzebuje jakiego pliku, znajdujcego si na zdalnym serwerze, a nie jest mu
potrzebna tak zaawansowana kontrola procesu jego pobierania, jaka jest dostpna w programie ftp,

Poczta elektroniczna



moe do tego celu uy przegldarki internetowej, pobierajc plik za pomoc anonimowego FTP.
Aby to zrobi, powinien utworzy URL (adres internetowy) o postaci:
ftp://nazwakomputera/ciekadostpu
Na przykad adres ftp://somecorp.za/pub/reports/2001.pdf okrela plik 2001.pdf, znajdujcy si
w katalogu /pub/reports komputera somecorp.za. W wikszoci przypadkw mona rwnie na
pocztku poda jedynie pierwsz cz adresu URL np. ftp://somecorp.za i przej przez drzewo katalogw FTP, aby znale poszukiwany plik. Jeeli przegldarka internetowa nie zaproponuje zapisania pliku, naley uy jej polecenia Save (zapisz).
Jeszcze szybszy sposb pobrania pliku umoliwia przegldarka Lynx. Opcja -dump przesya stron
na standardowe wyjcie, skd mona przekierowa j do pliku, lub wykorzystujc potok do
innego programu (patrz rozdzia 5.). Na przykad aby zapisa raport w pliku o nazwie report.pdf,
naley wprowadzi polecenie:
$ lynx -dump "ftp://somecorp.za/pub/reports/2001.pdf" > report.pdf

By moe uytkownik widzia ju na swoim monitorze komunikat You have a mail (masz wiadomo), kiedy po raz pierwszy logowa si do systemu, lub pniej zanim jeszcze pojawi si
jego znak zachty. Oznacza on, e kto wysa mu wiadomo albo dokument za porednictwem
poczty elektronicznej (ang. electronic mail w skrcie e-mail). Korzystajc z poczty elektronicznej, mona przygotowa na swoim komputerze wiadomo, a nastpnie wysa j do innego uytkownika lub grupy uytkownikw. Mona rwnie przeczyta wiadomoci otrzymane od kogo.
Istnieje wiele programw obsugujcych poczt elektroniczn, przeznaczonych dla Uniksa. Jeeli
Czytelnik zamierza czsto uywa poczty elektronicznej, radzimy, by rozpocz od korzystania
z dowolnego programu uywanego przez czonkw grupy, do ktrej naley.
Zaczniemy od krtkiego podrozdziau powiconego adresowaniu poczty elektronicznej. Nastpnie pokaemy, w jaki sposb mona wysa wiadomo w wierszu polece, uywajc do tego programu mail, opracowanego w Berkeley. W dalszej kolejnoci przedstawimy wysyanie i czytanie
poczty za pomoc Pine, popularnego programu sterowanego za pomoc menu i dziaajcego bez
systemu okien. Jeeli Czytelnik chciaby uywa jakiego graficznego programu pocztowego
(czego nie bdziemy w tej ksice omawia), to powinien wiedzie, e wiele przegldarek internetowych posiada okno programu obsugujcego poczt elektroniczn. Podstawy dziaania
wszystkich programw pocztowych s jednak takie same i wszystkie one potrafi wysya i odbiera wiadomoci midzy sob4.

Uytkownicy Microsoft Windows maj niefortunny zwyczaj wysyania wraz z poczt elektroniczn
zacznikw, utworzonych przez specyficzne programy rodowiska Windows takie jak Microsoft
Word. W systemach uniksowych mona je przeczyta, uywajc popularnych procesorw tekstw, takich
jak StarOffice, ale moe to by niewygodne. Mona poprosi uytkownika Windows o to, by wysya
zwyke wiadomoci tekstowe takie, ktre mona odczyta bez korzystania ze specjalnego oprogramowania.














 

 

Skadnia wikszoci adresw poczty elektronicznej ma posta:
identyfikatoruytkownika@nazwakomputera
Parametr identyfikatoruytkownika jest identyfikatorem uytkownika, takim jak np. jerry, natomiast nazwakomputera jest albo nazw uywanego przez niego komputera, albo nazw gwnej
domeny jego organizacji lub firmy, np. oreilly.com. W wielu systemach uniksowych, w przypadku
gdy adresat odczytuje poczt, korzystajc z tego samego komputera, z ktrego zostaa ona wysana, w adresie mona pomin czon @nazwakomputera (dlatego te atwym sposobem otrzymania
kopii wysyanej przez siebie wiadomoci jest dopisanie wasnego identyfikatora uytkownika do
listy jej adresatw).


 

 




W wikszoci systemw uniksowych dostpny jest bardzo prosty program pochodzcy z Berkeley
Unix, o nazwie Mail (z du liter M), mailx lub po prostu mail. Po wprowadzeniu nazwy programu w wierszu polece moliwe jest co prawda rwnie czytanie otrzymanych wiadomoci, ale
skromny interfejs programu nie jest zbyt przyjazny. Jeeli natomiast po nazwie programu podany
zostanie jako argument adres poczty elektronicznej, program umoliwi wysanie wiadomoci. Jest
to wygodny sposb wysyania krtkich wiadomoci za pomoc klawiatury. Najlepiej jednak wykorzysta go do przekierowa (opisanych w rozdziale 5.), wysyajc poczt elektroniczn wynik
dziaania jakiego programu lub zawarto pliku.
Aby wysa wiadomo, naley poda adres kadej osoby, dla ktrej jest ona przeznaczona, tak jak
w poniszych przykadach:
Mail adres1 adres2
mailx adres1 adres2
mail adres1 adres2
W wierszu polece najlepiej jest uywa prostych adresw o postaci identyfikatoruytkownika@
nazwakomputera. Uycie zoonych adresw zawierajcych imiona i nazwiska osb lub
znaki specjalne, takie jak < i >, moe sprawia kopoty, jeeli uytkownik nie wie, jak sobie
z nimi poradzi.

Jeeli wysyana jest wiadomo z klawiatury, to po wprowadzeniu polecenia mail program

w wikszoci przypadkw (zaley to od jego konfiguracji) zapyta uytkownika o temat wiadomoci. Wiele wersji programu akceptuje rwnie jako argument wywoania temat wiadomoci podany po opcji -s w takim przypadku naley pamita o ujciu tematu w znaki cudzysowu! Poniej przedstawiamy dwa przykady przekierowa: pierwsze z nich wysya list restauracji,
utworzon w ramach jednego z wczeniejszych wicze, drugie dodatkowo sortuje list przed
jej wysaniem:
$ mail -s "My favorite restaurants" jerry@oreilly.com < food
$ sort food | mail -s "My favorite restaurants" jerry@oreilly.com

Poczta elektroniczna

W przypadku przekierowania na standardowe wejcie programu mail danych pochodzcych z potoku lub pliku, jak w powyszych dwch przykadach, wiadomo zostanie wysana od razu.
W przeciwnym przypadku program bdzie oczekiwa na wpisanie treci wiadomoci. Naley wpisa
kolejne wiersze wiadomoci, naciskajc na kocu kadego z nich klawisz RETURN . Po zakoczeniu wprowadzania tekstu naley nacisn na pocztku nowego wiersza (tylko raz!) CTRL-D .
Nastpnie (moe to trwa kilka sekund) powinien pojawi si znak zachty powoki.
$ mail alicja@moxco.chi.il.us
Subject: My Chicago trip
Alicja, I will be able to attend your meeting.
Please send me the agenda. Thanks.
Jerry
^D
$

Jeeli uytkownik rozmyli si, zanim jeszcze nacinie CTRL-D (w czasie wprowadzania tekstu), moe przerwa wysyanie wiadomoci, uywajc znaku przerwania (patrz podrozdzia Redakcja wiersza polece, znajdujcy si w rozdziale 1.). Wiadomo, ktrej wysyanie przerwano,
moe zosta zapisana w pliku o nazwie dead.letter, umieszczonym w katalogu macierzystym
uytkownika. Aby zobaczy inne polecenia moliwe do uycia w czasie wysyania wiadomoci,
naley wprowadzi ~? (tyld i znak zapytania) na pocztku wiersza wiadomoci, a nastpnie nacisn RETURN . Aby powrci do redagowania wiadomoci po uyciu ~?, naley na pocztku
wiersza wprowadzi ~p.
Nie mona anulowa wiadomoci po naciniciu CTRL-D (moe to zrobi jedynie administrator
systemu, o ile uda mu si przechwyci wiadomo na czas). A zatem, jeeli w wysanej wiadomoci znalaza si jaka nieciso lub pomyka, mona j bdzie poprawi, wysyajc adresatowi
sprostowanie.
Naley sprbowa wykona ostatni przykad, zastpujc widoczny w nim adres wasnym adresem.
Kiedy Czytelnik dowie si o poprawn nazw programu pocztowego i adres poczty elektronicznej,
ktrego moe uywa, wysyajc wiadomoci do siebie samego, powinien przepisa je poniej.
Czytelnik prawdopodobnie wkrtce odkryje korzyci pynce z moliwoci wysyania sobie samemu
wiadomoci przypominajcych o czym, zawartoci plikw oraz wynikw dziaania programw.
_____________ Nazwa programu wysyajcego wiadomoci w wierszu polece.
___________________________________ Wasny adres poczty elektronicznej.

 
 

 
!

Program Pine, powstay na Uniwersytecie Waszyngtoskim, jest popularnym programem, umoliwiajcym czytanie i wysyanie poczty elektronicznej przy korzystaniu z terminalu. Jest on obsugiwany wycznie za pomoc klawiatury i w zwizku z tym nie wymaga uywania myszy. Pine
nie wchodzi w skad wszystkich systemw uniksowych jeeli w systemie Czytelnika go nie ma,
to moe on uywa innego programu pocztowego. Jeeli Czytelnik przeczyta niniejszy wstp, ale
w uywanym przez niego systemie nie ma programu Pine, to moe rwnie poprosi administratora systemu o zainstalowanie go. Podobnie jak wikszo oprogramowania uniksowego, program
Pine jest dostpny bezpatnie.












Program jest uruchamiany przez wpisanie jego nazwy w wierszu polece. Akceptuje on rwnie
opcje i parametry podane przy wywoaniu aby dowiedzie si czego wicej na ich temat, naley wprowadzi polecenie pine -h (od ang. help pomoc). Jeeli w skrzynce pocztowej czeka
na uytkownika poczta, a chce on bez ryzyka poeksperymentowa z programem Pine, powinien
uy opcji -o (maa litera O), powodujcej, e folder zawierajcy odebran poczt zostanie
otwarty w trybie tylko do odczytu. Dziki temu nie bdzie mona zmieni wiadomoci, dopki
nie opuci si programu i nie uruchomi go ponownie tym razem bez parametru -o. Rysunek 6.5
prezentuje ekran powitalny programu Pine jego gwne menu.

Rysunek 6.5. Gwne menu programu Pine

Podwietlony wiersz, bdcy domylnym poleceniem, umoliwia uytkowi dostp do folderw

zawierajcych poczt elektroniczn5. Mona wybra podwietlone polecenie, naciskajc klawisz
RETURN , znak wikszoci > lub znajdujc si obok tej pozycji liter (w tym przypadku l,
ma liter L nie ma potrzeby wpisywania polece duymi literami). Poniewa jednak Czytelnik prawdopodobnie nie uywa jeszcze programu Pine, to jedynym interesujcym folderem jest
inbox (skrzynka odbiorcza) folder, w ktrym znajduj si nowe, oczekujce na przeczytanie
wiadomoci.
W dolnej czci ekranu widocznego na rysunku 6.5 znajduje si informacja, e na przeczytanie
oczekuj aktualnie dwie wiadomoci. Aby je odczyta, przejdziemy bezporednio do skrzynki odbiorczej, naciskajc I (albo podwietlajc ten wiersz w menu i naciskajc RETURN ). Rysunek 6.6
prezentuje wykaz wiadomoci (ang. message index) uytkownika Alicja.
Gwn cz okna zajmuje lista wiadomoci znajdujcych si w folderze w kadym wierszu
listy znajduje si jedna wiadomo. Jeeli wiersz rozpoczyna si liter N, jak w przypadku drugiej
wiadomoci na licie, oznacza to now, nie przeczytan jeszcze wiadomo (pierwsza z wiadomoci znajduje si w skrzynce odbiorczej ju od pewnego czasu). Nastpnie w kadym wierszu

Najnowsze wersje programu Pine umoliwiaj rwnie odczyt grup dyskusyjnych Usenet. Uycie polecenia L
spowoduje wywietlenie nowego ekranu, na ktrym bdzie mona wybra rdo folderw, a nastpnie
zobaczy list dostpnych w nim folderw. Patrz podrozdzia Grupy dyskusyjne Usenetu, znajdujcy si
w dalszej czci rozdziau.

Poczta elektroniczna



Rysunek 6.6. Wykaz wiadomoci programu Pine

wywietlany jest numer wiadomoci wiadomoci znajdujce si w folderze s oznaczone kolejno liczbami 1, 2 itd. Po nim nastpuj informacje o dacie wysania wiadomoci, nadawcy, liczbie
znakw (wielkoci), a na kocu jej temat.
W dolnej czci ekranu wywietlana jest dla przypomnienia lista polece programu Pine. Jeeli
uytkownik nie jest pewien, co powinien w danej chwili zrobi, powinien zajrze w to miejsce.
Jeeli na tej licie brakuje jakiego polecenia, nacinicie klawisza O (litera o moe by
maa) powoduje wywietlenie kolejnych pozycji. Aby uzyska obszern podpowied, naley nacisn klawisz ? .
Pomimy pierwsz wiadomo i przeczytajmy nastpn, oznaczon numerem 2. Klawisz oznaczony strzak skierowan w d lub klawisz N umoliwi przesunicie na t wiadomo podwietlonego paska. Aby wykona domyln operacj zwizan z wybran pozycj t, ktrej
nazwa wywietlona jest w dolnej czci ekranu w nawiasach kwadratowych (tutaj [ViewMsg]
ogldanie wiadomoci) naley nacisn klawisz RETURN lub > . Pojawi si wwczas
wiadomo od Jerryego.
Tak jak klawisz > przenosi uytkownika w programie Pine do przodu, tak < na og umoliwia
powrt do poprzedniego miejsca w tym przypadku do wykazu wiadomoci. Mona rwnie
nacisn R by odpisa na t wiadomo, F aby przesa j dalej (do kogo innego), D
aby zaznaczy j jako przeznaczon do usunicia lub TAB aby przej do nastpnej wiadomoci bez usuwania biecej.
Kiedy wiadomo zostanie zaznaczona do usunicia, pozostaje ona w wykazie wiadomoci folderu, oznaczona po lewej stronie zawierajcego j wiersza liter D, a do momentu opuszczenia programu Pine. Aby opuci program, naley nacisn klawisz Q . Program Pine zadaje wwczas
pytanie, czy uytkownik na pewno chce go opuci. Jeeli jakiekolwiek wiadomoci zostay zaznaczone do usunicia, program zapyta jeszcze, czy na pewno maj one zosta usunite (ang. expunge).
Odpowied Y (ang. yes tak) spowoduje usunicie wszystkich zaznaczonych wiadomoci.
Program Pine ma znacznie wicej funkcji, ni to moemy w tym miejscu opisa. Na przykad pozwala on na zorganizowanie poczty w wielu folderach, wydruk wiadomoci, ich przekierowania na
wejcie programw uniksowych, wyszukiwanie i jeszcze wiele innych operacji. Najnowsze wersje
Pine potrafi korzysta z folderw pocztowych za porednictwem protokou IMAP pozwala on na
uywanie programu Pine (i innych programw pocztowych) na wielu komputerach przy zachowaniu
jednego gwnego zbioru folderw pocztowych, znajdujcego si na komputerze centralnym.













 

 
!

Do wysyania krtkich wiadomoci w wierszu polece mona uy metody opisanej w podrozdziale Wysyanie poczty elektronicznej w wierszu polece. Program Pine umoliwia natomiast
bardziej interaktywny sposb wysyania poczty elektronicznej. Opiszemy to krtko.
Jeeli program Pine jest ju uruchomiony, mona przej do tworzenia wiadomoci z wielu spord jego ekranw, naciskajc klawisz C (chocia zazwyczaj nie kade polecenie Pine jest dostpne na kadym ekranie). Mona zacz od gwnego menu programu. Mona te w wierszu
polece przej bezporednio do tworzenia wiadomoci, wpisujc pine adres1 adres2 , gdzie
kady adres jest adresem poczty elektronicznej w rodzaju jerry@oreilly.com. W takim przypadku,
po wysaniu wiadomoci, Pine zakoczy prac i powrci do znaku zachty powoki.
W czasie tworzenia wiadomoci uytkownik rozpoczyna prac w oknie nazywanym kreatorem
(ang. composer). Uytkownik trafia do tego okna rwnie po uyciu polecenia Reply (odpisz) lub
Forward (przelij wiadomo dalej) w czasie czytania innej wiadomoci. Kreator bardzo przypomina edytor Pico, ale pierwszych kilka wierszy ma znaczenie specjalne, poniewa tworz nagwek (ang. header) wiadomoci s to wiersze: To: (do), Cc: (ang. courtesy copy kopia
do wiadomoci), Attachmnt: (ang. attachment zacznik, czyli doczony plik) oraz Subject: (temat). Rysunek 6.7 przedstawia przykadowy, ju wypeniony, nagwek.

Rysunek 6.7. Kreator wiadomoci programu Pine

W czasie wypeniania nagwka kreator zachowuje si nieco inaczej ni wtedy, gdy kursor znajduje si w tekcie (treci) wiadomoci. Rwnie lista polece, wywietlana w dolnej czci ekranu, jest w obu tych przypadkach troch inna. Na przykad podczas edycji nagwka mona uy
polecenia Attach (naciskajc CTRL-J ), by doczy na jej kocu jaki plik, natomiast w czasie
edycji tekstu wiadomoci moliwe jest jedynie wczytanie pliku w aktualnie redagowanym miejscu
(w przeciwiestwie do moliwoci doczenia go jako zacznika na kocu wiadomoci) za pomoc polecenia CTRL-R Read File (czytaj plik). Jednake gwn rnic pomidzy edycj
treci wiadomoci a edycj jej nagwka jest sposb wprowadzania adresw.

Poczta elektroniczna



Jeeli w tym samym wierszu znajduje si kilka adresw, naley oddzieli je od siebie przecinkami
(,). Program Pine zmieni ukad adresw w taki sposb, e w kadym wierszu znajdzie si tylko
jeden adres, jak to pokazano na rysunku 6.7.
Jest wiele sposobw podania kreatorowi adresw, pod ktre ma zosta wysana wiadomo:

Mona wpisa peny adres poczty elektronicznej, taki jak jpeek@jpeek.com.

Jeeli wiadomo jest wysyana do kogo, kto uywa tego samego komputera, mona wpisa
tylko jego identyfikator uytkownika kreator Pine dopisze czon @nazwakomputera
natychmiast po przesuniciu kursora do nowego wiersza.

Mona wpisa pseudonim adresata, pochodzcy z ksiki adresowej programu (patrz

podrozdzia Ksika adresowa programu Pine, znajdujcy si w dalszej czci rozdziau).

Pomidzy wierszami nagwka mona przemieszcza si, uywajc klawiszy CTRL-N i CTRL-P
lub za pomoc klawiszy oznaczonych strzakami: w gr i w d tak samo, jak w czasie pracy
z edytorem Pico. Po przesuniciu kursora do treci wiadomoci (pod wierszem zawierajcym napis Message Text tekst wiadomoci) mona wpisa w tym miejscu dowolny tekst. Poszczeglne akapity oddziela si od siebie zazwyczaj pustymi wierszami.
Jeeli w katalogu macierzystym uytkownika umieszczony zostanie plik o nazwie .signature
(o nazwie rozpoczynajcej si kropk .), kreator automatycznie doda jego zawarto
do kadej tworzonej wiadomoci (w ten sposb dziaaj rwnie niektre inne uniksowe
programy pocztowe). Plik ten mona utworzy za pomoc takiego edytora jak Pico albo
z poziomu menu konfiguracyjnego programu Pine (patrz podrozdzia Konfiguracja
programu Pine, znajdujcy si w dalszej czci rozdziau). Jest dobrym internetowym
zwyczajem, aby plik ten nie by zbyt dugi o ile jest to moliwe powinien mie nie wicej
ni trzy-cztery wiersze.

W czasie redagowania wiadomoci mona uywa poznanych ju polece edytora Pico, takich jak
CTRL-J , justujce akapit, czy CTRL-T , umoliwiajce sprawdzenie pisowni. Polecenie
CTRL-X (ang. exit wyjd) umoliwia opuszczenie kreatora po zakoczeniu edycji wiadomoci przed zakoczeniem pracy program pyta, czy napisana wiadomo ma zosta wysana.
Polecenie CTRL-C powoduje natomiast anulowanie wiadomoci po jego wprowadzeniu uytkownik jest pytany, czy na pewno chce to zrobi. Jeeli zaistnieje konieczno opuszczenia programu, ale uytkownik nie chce ani wysa, ani anulowa wiadomoci, to polecenie CTRL-O
odkada wiadomo na pniej. Po ponownym uruchomieniu kreatora program Pine zapyta
uytkownika, czy chce kontynuowa prac z odoon wiadomoci.




Ksika adresowa programu Pine moe przechowywa zarwno imi i nazwisko, adres, jak i pseudonim (ang. nickname) kadej zapisanej w niej osoby. Taki pseudonim mona wpisa w nagwku
wiadomoci w czasie jej tworzenia Pine zamieni go na pene imi i nazwisko oraz adres poczty
elektronicznej tej osoby6.
6

Najnowsze wersje Pine pozwalaj rwnie na przechowywanie ksiki adresowej na centralnym serwerze,
umoliwiajc dostp do niej z dowolnego komputera, za porednictwem protokou IMAP.












Informacje mona wprowadzi do ksiki adresowej rcznie, wybierajc w gwnym menu pozycj A (ang. address book ksika adresowa), a nastpnie dodajc do niej nowe pozycje oraz
edytujc ju istniejce. W czasie czytania otrzymanej wiadomoci mona rwnie uy polecenia
T (ang. take address pobierz adres), umoliwiajcego utworzenie w ksice adresowej pozycji zawierajcych adresy pochodzce z tej wiadomoci.
Rysunek 6.8 prezentuje pojedyncz pozycj ksiki adresowej. Naley wypeni jej kady wiersz
w taki sam sposb, jak w kreatorze wiadomoci, a nastpnie uy polecenia CTRL-X w celu zapisania pozycji. Pole Fcc okrela nazw opcjonalnego folderu programu Pine, w ktrym zapisywane bd kopie wiadomoci wysyanych do tego adresata (jeeli pole Fcc pozostanie puste,
program Pine uyje do tego celu folderu sent-mail). Wszystkie wiersze, oprcz zawierajcych
pseudonim (ang. nickname) oraz adres (ang. address), s opcjonalne.

Rysunek 6.8. Pozycja ksiki adresowej programu Pine

Po zapisaniu powyszej pozycji w ksice adresowej, przejciu do kreatora i wpisaniu pseudonimu

Jerry nagwek wiadomoci zostanie automatycznie wypeniony w pokazany poniej sposb:
To
: Jerry Peek <jpeek@jpeek.com>
Cc
:
Fcc
: authors
Attchmnt:
Subject :

"! !

Gwne menu programu Pine (widoczne na rysunku 6.5) posiada pozycj Setup (ustawienia),
umoliwiajc konfiguracj programu. Zakadamy, e administrator systemu skonfigurowa ju
najwaniejsze opcje, takie jak np. polecenia drukarki, i opiszemy tu jedynie kilka innych ustawie,
ktre moe chcie zmieni uytkownik.
Po wprowadzeniu polecenia S (ang. Setup - ustawienia) mona okreli, jakiego rodzaju ustawienia chce si zmieni. Z ekranu ustawie mona przej do konfiguracji poszczeglnych opcji,
naciskajc klawisz C (polecenie Config konfiguracja).
Ekran konfiguracyjny skada si z wielu stron opcji. Mona przesuwa si po nim po stronie, uywajc do tego klawisza spacji (aby przesun si o stron do przodu), polecenia (aby przesun
si o stron do tyu), klawisza N (przejcie do nastpnej pozycji) oraz P (przejcie do poprzedniej pozycji). Jeeli uytkownik zna nazw opcji, ktr zamierza zmieni, to moe poszuka jej,
uywajc polecenia W (Whereis gdzie jest).
Po podwietleniu opcji menu polece, widoczne w dolnej czci ekranu, wywietli informacj
o tym, co mona z t opcj zrobi. Dobrym pomysem jest uycie w czasie przegldania poszczeglnych opcji polecenia ? , (Help pomoc), aby dowiedzie si na ich temat czego wicej.
Istnieje kilka rodzajw opcji:





Poczta elektroniczna

Opcje o wartociach, ktre mona zmienia: nazwy plikw, komputerw itp. Na przykad
opcja personal-name okrela imi i nazwisko uywane w polu From: (od) wysyanych
wiadomoci. Pozycja tej opcji moe wyglda nastpujco:
personal-name

= <No Value Set: using "Robert L. Stevenson">

Tekst No Value Set (nie okrelono wartoci) oznacza, e Pine uywa wartoci domylnej,
pochodzcej z ustawie systemowych, jak w powyszym przykadzie. Jeeli uytkownik chce,
by jego wiadomoci przychodziy jako wysane przez Boba Stevensona, powinien uy opcji
C (Change Val zmie warto) do wpisania tego nazwiska.

Opcje, ktre okrelaj preferencje uytkownika w stosunku do rnych elementw Pine. Na

przykad opcja enable-sigdashes, znajdujca si w czci Composer Preferences
(preferencje kreatora), powoduje umieszczenie dwch cznikw i spacji w tekcie
wiadomoci w wierszu poprzedzajcym domylny podpis uytkownika. Wiersz
zawierajcy t opcj wyglda nastpujco:
[X]

enable-sigdashes

Znak X oznacza, e opcja ta jest ustawiona (albo wczona). Jeeli uytkownik chce j
wyczy, powinien uy polecenia X (Set/Unset wcz-wycz), zmieniajcego
zaznaczenie na przeciwne.

W przypadku niektrych opcji mona wybra jedn z kilku moliwoci. Opcje takie s
wywietlane w postaci grupy wierszy. Na przykad kilka pierwszych wierszy opcji saved-msgname-rule wyglda nastpujco:
saved-msg-name-rule
=
Set
Rule Values
--- ---------------------(*) by-from
( ) by-nick-of-from
( ) by-nick-of-from-then-from
( ) by-fcc-of-from
( ) by-fcc-of-from-then-from

Znak gwiazdki (*) oznacza, e opcja saved-msg-name-rule ma aktualnie warto by-from

(wiadomoci zapisywane bd w folderze noszcym nazw nadawcy). Jeeli uytkownik chce
wybra inne ustawienie, np. by-fcc-of-from, powinien podwietli odpowiadajcy mu wiersz,
a nastpnie uy polecenia * (Select zaznacz).
Znaczenie wymienionych powyej opcji jest trudniejsze do zrozumienia ni opisanych
wczeniej, ale wbudowane polecenie pomocy ? szczegowo wyjania znaczenie kadej
moliwoci. Naley zawsze rozpoczyna od podwietlenia nazwy opcji (w tym przypadku
saved-msg-name-rule) i przeczytania dotyczcej jej strony pomocy. Nastpnie naley przyjrze
si licie dostpnych ustawie, podwietli to, ktre zamierza si zaznaczy i przeczyta
opisujc je stron pomocy, aby upewni si, e jest ono tym ustawieniem, o ktre chodzio.
W czasie opuszczania ekranu konfiguracyjnego poleceniem E program Pine prosi uytkownika
o potwierdzenie, e chce on zachowa dokonane zmiany ustawie. W przypadku wtpliwoci
jeeli uytkownik nie jest pewny dokonanych ustawie lub po prostu z nimi eksperymentowa
moe odpowiedzie przeczco, naciskajc klawisz N .












wiczenie: wysyanie i odbieranie wiadomoci

Wykonujc ponisze polecenia, Czytelnik przewiczy wysyanie i odbieranie wiadomoci.
Aby wywietli list aktualnie zalogowanych
uytkownikw

naley wprowadzi who

Aby wysa krtk wiadomo do znajomego

uytkownika (lub do siebie), uywajc do tego
celu programu mail albo swojego ulubionego
programu pocztowego

naley wprowadzi
mail identyfikatoruytkownika albo
pine identyfikatoruytkownika albo

Aby przeczyta otrzymane wiadomoci

naley wprowadzi pine lub uruchomi swj

ulubiony program pocztowy, a nastpnie uy
polecenia umoliwiajcego odczytanie
wiadomoci

Aby odpisa na wiadomo (mona rwnie

odpisa na wiadomo otrzyman od siebie
samego)

naley w programie pine nacisn R lub uy

polecenia umoliwiajcego odpisanie na
wiadomo, stosowanego w uywanym przez
siebie programie pocztowym, a nastpnie wysa
gotow odpowied

Aby przesa wiadomo dalej (mona rwnie naley w programie pine nacisn F lub uy
przesa wiadomo dalej do siebie
polecenia umoliwiajcego przesanie dalej
samego)
wiadomoci, stosowanego w uywanym przez
siebie programie pocztowym, doda do
przesyanej wiadomoci kilka zda na jej temat,
a nastpnie j wysa

Usenet (nazywany czasami wiadomociami sieciowymi ang. Net News) zawiera tysice
oglnowiatowych grup dyskusyjnych. Dyskusja dotyczca kadego tematu jest prowadzona
w postaci zbioru wiadomoci, zawartych w zwizanej z tym tematem grupie dyskusyjnej (ang.
newsgroup). Nazwy grup dyskusyjnych pochodz od tematw prowadzonych w nich dyskusji.
Zawarte w grupach wiadomoci bardzo przypominaj wiadomoci przesyane poczt elektroniczn, w odrnieniu od nich s jednak wysyane nie do okrelonej listy adresatw, a do wszystkich komputerw, bdcych subskrybentami danej grupy. Umoliwia to czytanie oraz wysanie
odpowiedzi na zawarte w grupie wiadomoci kademu uytkownikowi, majcemu dostp do subskrybujcego t grup komputera.
Poniewa Usenet stanowi publiczne forum dyskusyjne, mona w nim spotka rnych ludzi,
prezentujcych rozmaite opinie w tym rwnie opinie obraliwe, wulgarne, a czasami
nawet jeszcze gorsze. Chocia wikszo jego uytkownikw zachowuje si przyjanie
i yczliwie, to jednak zdarzaj i tacy, ktrzy sprawiaj problemy. Zanim Czytelnik
przyzwyczai si do klimatu panujcego w grupach dyskusyjnych, powinien by wiadomy
tego, e w kadej chwili moe zosta obraony.

Grupy dyskusyjne Usenetu



Do czytania wiadomoci zawartych w grupach dyskusyjnych potrzebna jest przegldarka grup

dyskusyjnych (ang. newsreader) program nazywany rwnie klientem grup dyskusyjnych (ang.
news client). Wiadomoci te potrafi rwnie odczytywa wiele programw pocztowych. Czytelnik
moe wybra do tego celu dowolny program podstawy dziaania wszystkich przegldarek grup
dyskusyjnych s niemal identyczne. Jednymi z najbardziej popularnych uniksowych klientw grup
dyskusyjnych s programy: slrn, nn oraz trn. W podrozdziale tym opiszemy, jak czyta wiadomoci grup dyskusyjnych, uywajc do tego programu Pine w wersji 4.337. Jeeli Czytelnik nie
uywa wczeniej programu Pine, powinien przeczyta podrozdzia Czytanie poczty elektronicznej za pomoc programu Pine, znajdujcy si we wczeniejszej czci rozdziau).
Jeeli zainstalowana w systemie kopia programu Pine zostaa skonfigurowana do odczytywania
grup dyskusyjnych Usenetu, to po wybraniu w menu gwnym programu polecenia L (ang. folder
list lista folderw) na ekranie pojawi si lista, zawierajca kolekcj folderw, podobna do
przedstawionej na rysunku 6.9. Kolekcja (ang. collection) jest grup folderw. Kolekcj tworzy
mog foldery poczty elektronicznej, znajdujce si na komputerze lokalnym, foldery poczty elektronicznej, znajdujce si na innych komputerach, lub foldery grup dyskusyjnych Usenetu. Rysunek 6.9 przedstawia dwie kolekcje: Mail oraz News on news/nntp. Kolekcja News jest aktualnie
wybrana (podwietlona).

Rysunek 6.9. Lista kolekcji programu Pine

Jeeli posiadana przez Czytelnika wersja programu Pine jest wystarczajco nowa, by obsugiwaa
grupy dyskusyjne, ale wydaje si tego nie robi, to powinien on sprawdzi konfiguracj programu,
tak jak to opisano w podrozdziale Konfiguracja programu Pine, znajdujcym si we wczeniejszej czci rozdziau. Ustawienia collectionList pozwalaj na zdefiniowanie kolekcji folderw
przeznaczonych dla grup dyskusyjnych. Moe ponadto istnie konieczno ustawienia w opcji
nntp-server nazwy komputera, bdcego serwerem grup dyskusyjnych waciw nazw takiego
serwera powinien zna administrator systemu.
Po naciniciu klawisza RETURN lub > , w celu zobaczenia zawartoci kolekcji, na ekranie
pojawia si (prawdopodobnie bardzo duga) lista folderw poszczeglnych grup dyskusyjnych.
W Usenecie kady rzeczywicie moe znale co dla siebie! Polecenie D programu Pine spowoduje usunicie grupy z listy nie pojawi si ona wicej na licie, dopki uytkownik nie uyje
polecenia A , by doda j tam z powrotem (program Pine oferuje rwnie pewne zaawansowane

Znacznie starsze wersje programu Pine nie potrafi obsugiwa grup dyskusyjnych. W przypadku
posiadania starszej wersji programu naley dokona jej aktualizacji lub uy innego klienta grup.











operacje, jak np. powikszenie do zdefiniowanej uprzednio listy folderw szczegy na ten
temat mona znale w systemie pomocy programu Pine). Rysunek 6.10 przedstawia list kilkunastu grup dyskusyjnych.

Rysunek 6.10. Kolekcja grup dyskusyjnych programu Pine

Nazwy grup dyskusyjnych posiadaj struktur hierarchiczn, a nazwy odpowiadajce poszczeglnym poziomom tej hierarchii oddzielone s od siebie kropkami (.):

Na gwnym poziomie hierarchii znajduj si grupy: comp (przeznaczona do dyskusji

na temat komputerw), grupy bdce nazwami organizacji, miast, regionw i narodw (takie
jak ne dla Nowej Anglii, uk dla Wielkiej Brytanii itp.), misc (ang. miscellaneous
rne) itd. Grupa alt (ang. alternative inne) zawiera wszystko to, co nie mieci si
w tematyce pozostaych grup.

Wszystkie pozycje gwnego poziomu maj podkategorie, nazywane rwnie kategoriami

drugiego poziomu. Na przykad kategoria alt posiada podkategorie alt.3d, alt.activism,
alt.adoption itd., jak to wida na rysunku 6.10.

Kategorie drugiego poziomu mog zawiera jeszcze kategorie trzeciego poziomu.

Na przykad kategoria alt.animals podzielona jest na kategorie alt.animals.badgers,
alt.animals.bears itd.
Jeeli Czytelnik po raz pierwszy zetkn si z Usenetem, dobrze byoby, gdyby powici
kilka godzin na przegldnicie dostpnych grup dyskusyjnych i poszuka tematw, ktre s
dla niego interesujce, po czym usun niepotrzebne grupy z listy. Powicony czas zwrci
si z nawizk, umoliwiajc Czytelnikowi szybki dostp do interesujcych go grup
dyskusyjnych.

Ludzie z caego wiata czsto bior udzia w grupach dyskusyjnych. Tak jak foldery pocztowe
zawieraj wiadomoci, grupy dyskusyjne skadaj si z artykuw (indywidualnych wiadomoci
wysanych przez rne osoby). Wiadomoci te po pewnym czasie trac wano (jest to jeden

Grupy dyskusyjne Usenetu



z powodw sprawiajcych, e wiele grup wydaje si pustych). Zajrzyjmy do jakiej grupy dyskusyjnej. Przejdziemy do grupy news.announce.newusers przewijajc list folderw klawiszem
spacji lub na skrty uywajc polecenia W (whereis gdzie jest) i wpisujc nazw grupy. Po wybraniu jej nazwy z listy kolekcji naley nacisn RETURN lub > , aby zobaczy jej zawarto. Na ekranie pojawi si lista wiadomoci znajdujcych si w grupie, jak to pokazano na rysunku 6.11.

Rysunek 6.11. Wykaz wiadomoci grupy dyskusyjnej w programie Pine

Wiadomoci grup dyskusyjnych Usenetu naley odczytywa w taki sam sposb, w jaki czyta si
wiadomoci poczty elektronicznej naley wybra jedn z wiadomoci znajdujcych si wykazie
i nacisn RETURN albo > , aby j zobaczy. Wiadomo pozostaje w wykazie, dopki nie zostanie usunita, albo straci wano. Usuwanie wiadomoci przeczytanych oraz takich, ktrych nie
chce si oglda, umoliwia atwiejsze odszukanie wiadomoci, ktre nadeszy pniej. Aby zachowa wiadomo, mona zapisa jej kopi w folderze pocztowym programu Pine, uywajc do
tego polecenia S (ang. save zapisz). Aby wysa jej kopi poczt elektroniczn do innych
uytkownikw, naley uy polecenia F (ang. forward przelij dalej). Polecenie E (ang.
export eksport) umoliwia natomiast zapisanie kopii wiadomoci w pliku.
Jeeli uytkownik chce odpisa na jak wiadomo, umoliwia to polecenie R . Po zapytaniu,
czy w treci odpowiedzi ma by zawarta kopia oryginalnej wiadomoci (Include original message
in Reply?), program Pine zadaje pytanie, czy odpowied ma zosta wysana do grupy dyskusyjnej, poczt elektroniczn do jej autora czy te na oba wymienione sposoby (Follow-up to news
group(s), Reply via email to author or Both?). Jeeli uytkownik chce, aby kada osoba czytajca
grup widziaa jego odpowied, powinien uy opcji F (ang. follow up kontynuuj wtek)
w takim przypadku wysana odpowied, cznie z nazwiskiem autora oraz jego adresem poczty
elektronicznej, bdzie widoczna dla wszystkich. Jeeli natomiast odpowied jest przeznaczona
tylko dla autora dla pierwotnej wiadomoci zawiera na przykad komentarz lub pytanie lepiej bdzie wysa odpowied za porednictwem poczty elektronicznej, uywajc opcji R .
Warto pamita, e ludzie na caym wiecie zobacz wiadomo wysan do grupy
dyskusyjnej i bd znali adres poczty elektronicznej jej nadawcy. Jeeli wysana wiadomo
bdzie obraliwa, duga i bezsensowna, zawieraa bdzie niepotrzebnie du cz oryginalnej
wiadomoci, albo po prostu kogo rozzoci, nadawca otrzyma prawdopodobnie poczt
elektroniczn mnstwo wiadomoci na jej temat. Wiele grup dyskusyjnych posiada tworzone
periodycznie listy najczciej zadawanych pyta (ang. FAQ frequently asked questions),











zawierajce obszerniejsze informacje na temat grupy oraz odpowiedzi na najczciej

zadawane pytania. Sugerujemy, aby przed wysaniem pierwszej wiadomoci do grupy
dyskusyjnej zapozna si najpierw z wiadomociami dostpnymi w Usenecie, zobaczy,
jaki ich styl jest akceptowany i dostatecznie dugo ledzi dyskusj prowadzon w ramach
jakiej konkretnej grupy, aby wiedzie, czy zadane pytanie lub komentarz nie byy ju
ostatnio dyskutowane.
Naley rwnie pamita, e spamerzy (osoby wysyajce tzw. spam czyli wiadomoci
wysyane masowo poczt elektroniczn, zawierajce przewanie reklamy lub bezuyteczne
informacje) zobacz adres poczty elektronicznej nadawcy, widoczny w nagwku wiadomoci
wysanej do grupy dyskusyjnej. Z tego powodu wiele osb zmienia w czasie wysyania
wiadomoci do grup dyskusyjnych adres widoczny w polu From: (od) jej nagwka. Jeeli
dostawca usug internetowych Czytelnika udostpnia mu wiele adresw poczty elektronicznej,
to Czytelnik powinien zarezerwowa jeden z nich wycznie do wysyania wiadomoci
do grup dyskusyjnych. Moe si jednak zdarzy, e kto czytajcy zawarto grup
dyskusyjnych bdzie chcia odpowiedzie na wysan przez Czytelnika wiadomo, wic
warto od czasu do czasu czyta wiadomoci przychodzce pod ten adres. Mona rwnie
umieci swj prawdziwy adres poczty elektronicznej w treci wiadomoci, najlepiej
w postaci dodatkowo zakamuflowanej, wywodzc w ten sposb w pole spamerw,
przeszukujcych Usenet w poszukiwaniu adresw poczty elektronicznej.

Mona rwnie wysa wiadomo do grupy dyskusyjnej, uywajc polecenia C (ang. compose
utwrz). Jeeli aktualnie przegldany jest folder grupy dyskusyjnej, program Pine zapyta, czy
tworzona wiadomo jest przeznaczona dla tej wanie grupy. Odpowied przeczca N (ang.
no nie) spowoduje utworzenie zwykej wiadomoci pocztowej.
Warto jeszcze wiedzie o jednym: takie witryny internetowe, jak np. grupy dyskusyjne Google
(http://groups.google.com/), umoliwiaj przeczytanie wiadomoci, ktre utraciy ju wano,
a take przeszukiwanie gromadzonych przez lata archiww grup dyskusyjnych.

Przypumy, e kto chciaby uzyska od innego uytkownika jak informacj bez koniecznoci
wysyania wiadomoci poczt elektroniczn i oczekiwania na odpowied, albo ma na przykad
ochot na rozmow ze swoim internetowym przyjacielem mieszkajcym w Chile, ale nie ma pienidzy na midzynarodow rozmow telefoniczn. Interaktywne programy, umoliwiajce prowadzenie pogawdek, pozwalaj na wpisywanie tekstu przesyanego do innego uytkownika i czytanie w chwil pniej napisanej przez jego odpowiedzi. Prowadzenie takich pogawdek
(okrelanych rwnie angielskim terminem instant messaging) stao si ostatnio bardzo popularne. Najbardziej obecnie znanymi (przynajmniej w chwili pisania tej ksiki) programami sucymi do prowadzenia pogawdek przeznaczonymi dla Uniksa s Jabber oraz AOL Instant Messenger. Inne programy tego rodzaju s dostpne w systemach uniksowych ju od lat. Opiszemy dwa
z nich: talk oraz IRC.


Program talk jest prosty w uyciu. Naley poda mu identyfikator uytkownika (i, opcjonalnie,
nazw komputera) osoby, z ktr si chce porozmawia. Nastpnie program talk sprbuje powiadomi o zamiarze rozpoczcia rozmowy t osob oraz poinformowa j, w jaki sposb powinna

Interaktywne pogawdki



uy programu talk, by nawiza z rozmwc poczenie. Okna terminali obu osb zostan podzielone na dwie czci: jedn przeznaczon do wpisywania tekstu i drug suc do wywietlania tekstw wpisywanych przez rozmwc. Mona wpisywa w ten sposb wiadomoci tak
dugo, a jedna z osb uyje kombinacji klawiszy CTRL-C , przerywajc w ten sposb sesj.
Jedn z zalet programu talk jest jego prostota. Jeeli obie osoby, majce wzi udzia w rozmowie, maj otwarte okno terminali, to kada z nich moe dowolnej chwili uruchomi program talk.
Jeeli druga osoba jest aktualnie zalogowana, to jest informowana, kto zamierza z ni porozmawia i co naley zrobi, aby doprowadzi do nawizania z nim poczenia. Polecenie to bdzie
rwnie z powodzeniem dziaa, jeeli obie osoby zamierzajce ze sob rozmawia s zalogowane
na tym samym komputerze nawet jeeli jedna z nich jest zalogowana zdalnie (patrz podrozdzia
Zdalne logowanie, znajdujcy si we wczeniejszej czci rozdziau). Niestety, jest wiele wersji
programu talk i nie wszystkie potrafi si ze sob komunikowa, a zatem pierwsza prba rozmowy z kim uywajcym innego komputera, na ktrym moe by zainstalowana inna wersja programu talk (albo mog wystpi jeszcze inne problemy), moe wymaga odrobiny przygotowa.
Naley wysa tej osobie wiadomo poczt elektroniczn albo zadzwoni do niej, uprzedzajc
o prbie nawizania rozmowy za porednictwem programu talk, a nastpnie poeksperymentowa,
aby uzyska pewno, e obie uywane wersje programu s ze sob zgodne. Po tych wstpnych
czynnociach bdzie mona rozpocz rozmow.
A oto skadnia wywoania programu:
talk identyfikatoruytkownika@nazwakomputera
Jeeli obaj uytkownicy s zalogowani do tego samego komputera, to wpisujc polecenie
mona pomin czon @nazwakomputera. Po uruchomieniu polecenia ekran opustoszeje i bdzie
na nim widoczna jedynie przechodzca przez rodek linia zoona ze znakw cznika. W grnej
poowie ekranu znajduje si wpisywany przez uytkownika tekst; pojawiaj si tam rwnie komunikaty dotyczce poczenia. W dolnej poowie ekranu prezentowany jest tekst wpisywany
przez drug osob.
Na przykad jeeli identyfikatorem uytkownika jest juan, jest on zalogowany do komputera
sandya.unm.edu i zamierza on porozmawia z uytkownikiem ana, zalogowanym do komputera
cielo.cl, to powinien on wpisa polecenie: talk ana@cielo.cl. Jeeli poczenie zostao nawizane, ekran powinien zosta wyczyszczony i powinien si na nim pojawi obraz zbliony do widocznego na rysunku 6.12.

Rysunek 6.12. Udane poczenie za pomoc programu talk











Widoczny na rysunku komunikat [Waiting for your party to respond] (oczekuj na odpowied
drugiej strony) informuje, e program talk znalaz ju system uytkownika ana i obecnie oczekuje
na jej odpowied. Dzwonek terminalu Any powinien wyda dwik, a na ekranie jednego z otwartych przez ni okien powinien pojawi si komunikat podobny do przedstawionego poniej:
Message from Talk_Daemon@sandya.unm.edu at 18:57 ...
talk: connection requested by juan@sandya.unm.edu.
talk: respond with: talk juan@sandya.unm.edu

Jeeli odpowie ona, wpisujc: talk juan@sandya.unm.edu, poczenie powinno zosta nawizane, jej ekran powinien zosta wyczyszczony i wyglda podobnie do ekranu Juana. Wpisywane
przez ni teksty bd pojawia si w grnej poowie jej ekranu oraz w dolnej poowie ekranu Juana i vice versa. Nie zawsze wiadomo, czy druga osoba zakoczya ju pisanie jedn z konwencji jest wpisanie o (od ang. over skoczone), gdy oczekuje si odpowiedzi oraz oo (od ang.
over and out koniec transmisji) na zakoczenie rozmowy. Konwersacja koczy si, gdy jedna
z prowadzcych j osb nacinie CTRL-C , przerywajc poczenie.
Niestety, poniewa istniej rne wersje programu talk, a ponadto mog zdarzy si jeszcze inne
przeszkody w komunikacji, mona rwnie zobaczy inne wywietlane przez ten program komunikaty. Jednym z najczciej spotykanych jest [Checking for invitation on caller's machine], ktry
zazwyczaj oznacza, e nie da si nawiza poczenia. Jeeli si tak zdarzy, to moliwe jest, e
w systemie zainstalowana jest jeszcze inna wersja programu talk, ktra bdzie w stanie poczy
si z systemem drugiego rozmwcy mona sprbowa uycia w tym celu np. programu ntalk.
Moliwe jest rwnie, e atwiej bdzie uy w takim przypadku bardziej elastycznego systemu,
umoliwiajcego prowadzenie sieciowych pogawdek, takiego jak np. IRC.

#
IRC (ang. Internet Relay Chat rozmowy internetowe) jest funkcjonujcym od duszego czasu
systemem, umoliwiajcym prowadzenie pogawdek z innymi, znajdujcymi si na caym wiecie, uytkownikami. IRC jest do zoony i rzdzi si pewnymi zasadami, ktre trzeba pozna,
zanim zacznie si z niego korzysta. Poniej zamieszczamy krtkie wprowadzenie do IRC. Wicej
informacji na jego temat znale mona na stronie http://pomoc.irc.pl.

  !
W odrnieniu od opisanego wczeniej programu talk, programy IRC umoliwiaj rozmow
z wieloma uytkownikami na wielu kanaach. Kanay maj nazwy, rozpoczynajce si zazwyczaj
znakiem #, takie jak np. #football (mona by przypuszcza, e nazwa kanau powinna mwi
co na temat rodzaju prowadzonej w nim dyskusji, ale czsto nie jest to prawd). Wiele kanaw
jest obsugiwanych przez wiele serwerw sieci IRC naley, uywajc programu IRC, poczy
si z najbliszym serwerem, ktry wymienia informacje dotyczce obsugiwanych kanaw z innymi znajdujcymi si w sieci serwerami. Nazwy niektrych kanaw rozpoczynaj si znakiem
&. S to kanay lokalne wzgldem obsugujcych je serwerw i informacje na ich temat nie s
wymieniane pomidzy serwerami w sieci. Mona rwnie spotka uytkownika kanau i odby
z nim prywatn rozmow, tzw. sesj DCC (ang. Direct Chat Connection), ktra odbywa si bez
porednictwa serwera.

Interaktywne pogawdki



Kady uytkownik kanau ma pseudonim (ang. nick, nickname), ktry moe mie dugo do 9 znakw. Pseudonim powinien by unikatowy. Nawet jeeli taki jest, to warto wiedzie o tym, e jeeli
na kanale znajduje si ju uytkownik o takim samym pseudonimie, to aby do tego kanau doczy, trzeba bdzie wybra sobie inny pseudonim.
Kanay s zarzdzane przez dwa rodzaje uytkownikw. Pierwsi z nich, operatorzy kanaw, zwani
opami, decyduj o tym, ktrzy uytkownicy mog doczy do kanau (przez zakadanie banw,
uniemoliwiajcych wejcie niektrym uytkownikom) oraz ktrzy musz go opuci (przez usuwanie ich z kanau). Jeeli kana jest pusty, pierwszy uytkownik, ktry na niego wchodzi, staje
si automatycznie jego operatorem (jak mona sobie atwo wyobrazi, system ten oznacza, e niektrzy operatorzy zostali nimi przypadkowo lub zupenie si do tego nie nadaj jeeli jednak
operator traktuje kogo le, to moe on po prostu opuci kana i wybra sobie inny spord istniejcych dostpnych kanaw IRC). Drugim rodzajem operatorw s operatorzy IRC, zajmujcy
si techniczn stron funkcjonowania serwerw i nie biorcy bezporedniego udziau w sporach
uytkownikw.
IRC umoliwia nie tylko rozmow. Pozwala rwnie na wymian plikw pomidzy uytkownikami. Moe to by przydatne, ale moe rwnie okaza si niebezpieczne patrz ostrzeenie
znajdujce si w dalszej czci podrozdziau.
Istnieje wiele programw umoliwiajcych korzystanie z IRC-a, zwanych klientami, przeznaczonych dla rnych systemw operacyjnych. Wsppracuj one ze sob, chocia niektre z nich
maj wicej funkcji ni inne. Najbardziej znanym programem uniksowym tego rodzaju jest ircII,
ktry uruchamia si poleceniem irc. Innym popularnym programem, bazujcym na ircII, jest bitchx,
ktry mona pobra ze strony http://www.bitchx.org. Wiele programw moe zosta zmodyfikowanych przez uycie skryptw lub botw, ktrych tysice kry w IRC-u. Polecamy Czytelnikowi,
aby uywa jedynie znanych programw i wystrzega si skryptw i botw, dopki nie upewni si,
e s one bezpieczne.
IRC powsta znacznie wczeniej, nim popularne stay si programy graficzne. Programy IRC-owe
uywaj polece rozpoczynajcych si ukonikiem (/), takich jak /join #football lub /whois
StevieNix. Niektre programy posiadaj przyciski oraz menu, umoliwiajce uruchamianie polece
bez ich wpisywania, jednake Czytelnik zapewne przekona si, e nauczenie si wikszoci najczciej uywanych polece jest atwe i na og umoliwia szybsze rozmawianie ni uywanie myszy.
IRC uywany nieostronie moe by powan luk w bezpieczestwie systemu. Jeeli
uytkownik wpisze nieprawidowe polecenie albo uyje niebezpiecznego programu lub
skryptu, dowolna osoba bdzie moga przej kontrol nad jego kontem i np. usun
wszystkie jego pliki. Naley zachowa ostrono!
Programy IRC-owe mog by celowo uszkodzone, skrypty i boty mog natomiast atwo co
zniszczy. Nawet jeeli uytkownik sdzi, e ktry z nich jest powszechnie znany i bezpieczny,
moe zawiera kilka wierszy niebezpiecznego konia trojaskiego kodu dodanego przez
pozbawionego skrupuw uytkownika. Nie naley rwnie nigdy wprowadza polece
zasugerowanych przez innych uytkownikw IRC-a, dopki nie ma si pewnoci, do czego
one su szczeglnie niebezpieczne mog okaza si polecenia /load i /dcc get.

Na koniec warto powiedzie, e uytkownicy IRC-a mog atwo uzyska informacje na temat innego
uytkownika, uywajc do tego polecenia /whois pseudonim, gdzie pseudonim jest pseudonimem
uywanym aktualnie przez tego uytkownika. Mog rwnie dowiedzie si o jego prawdziwe
imi i nazwisko, chyba e przypisze on zmiennej rodowiskowej IRCNAME jak inn warto











(i zaloguje si do systemu ponownie, aby dokonana zmiana odniosa zamierzony rezultat). Zostao
to szczegowo opisane w podrozdziale Konfiguracja konta uytkownika, znajdujcym si
w rozdziale 3. (warto przy okazji uy polecenia /whois wraz z wasnym pseudonimem, po to, aby
zobaczy, jakie informacje na temat uytkownika s widziane przez innych).

 
Po wpisaniu polecenia irc ekran zostaje podzielony na dwie czci. Grna cz prezentuje to, co
dzieje si na serwerze i kanale, dolna natomiast (pojedynczy wiersz) umoliwia wpisywanie polece i tekstw. Pomidzy tymi dwiema czciami znajduje si wiersz statusu, zawierajcy godzin,
pseudonim uytkownika oraz inne informacje. Niektre terminale nie potrafi wykona polece
programu irc jeeli pojawi si zwizany z tym komunikat o bdzie, naley sprbowa uy
polecenia irc -d, by uy tzw. trybu niemego (ang. dumb mode).
Poleceniem ircII, od ktrego warto zacz, jest /help, wywietlajcy list pozostaych polece.
Polecenia /help intro oraz /help newuser wywietlaj obszerniejsze wprowadzenia. Aby uzyska
pomoc na temat jakiego konkretnego polecenia, naley poda jego nazw np. /help server
umoliwi uzyskanie informacji na temat polecenia /server. Po zakoczeniu wywietlania pomocy
pojawia si pytanie Help? (pomc?), po ktrym mona wpisa nazw jakiego innego tematu
pomocy, albo po prostu nacisn RETURN , aby opuci system pomocy. Innym czsto uywanym poleceniem jest /motd wiadomo dnia (ang. message of the day), ktre czsto informuje o zasadach korzystania z serwera.
Mona wpisa uywany przez siebie pseudonim bezporednio w wierszu wywoania programu irc.
Program IRC powinien mie przypisany domylny serwer. Serwer ten moe by zmieniony za
pomoc polecenia /server, ktre moe by przydatne w przypadku przepenienia serwera (pojawiaj si wwczas komunikaty w rodzaju connection time out przekroczony czas poczenia,
connection refused poczenie odrzucone itp.). Jeeli domylny serwer IRC jest wyczony
lub przeciony, mona rwnie poda przy wywoaniu programu irc nazw komputera bdcego
serwerem po pseudonimie.
Tekst wprowadzany przez uytkownika (w dolnym wierszu ekranu) zosta w poniszych przykadach oznaczony czcionk pogrubion, natomiast widziane przez niego odpowiedzi (pochodzce z grnej czci ekranu) zwyk czcionk.
$ irc sstjohn us.undernet.org
*** Connecting to port 6667 of server us.undernet.org
...
*** Closing Link: sstjohn by austin.tx.us.undernet.org (Sorry, your
+connection class is full - try again later or try another server)
*** Connecting to port 6667 of server us.undernet.org
...
*** Welcome to the Internet Relay Network sstjohn (from
+Arlington.VA.US.Undernet.Org)
...
*** on 1 ca 1(4) ft 10(10)
/motd
*** The message of the day was last changed: 27/7/2001
*** on 1 ca 1(4) ft 10(10)
*** - Arlington.VA.US.Undernet.Org Message of the Day *** - 27/7/2001 20:39
...
*** SERVER POLICIES:
...

Interaktywne pogawdki



/help newuser
*** Help on newuser
...
*** Hit any key for more, 'q' to quit ***
...
Help? RETURN
/whois sstjohn
*** sstjohn is ~jpeek@kumquat.jpeek.com (Steve St. John)
*** on irc via server *.undernet.org (The Undernet Underworld)
*** sstjohn has been idle 1 minutes

Komunikaty wywietlane przez serwer rozpoczynaj si od ***. Dugie wiersze zostay zamane
i s kontynuowane w nastpnych wierszach, rozpoczynajcych si znakiem +. Po poczeniu
z serwerem uyem polecenia /whois wraz z pseudonimem, aby dowiedzie si, jakie informacje
na mj temat s widoczne dla innych uytkownikw. Serwery Undernet maj tysice otwartych
kanaw, wic rozpoczem od poszukiwania kanaw, zawierajcych w swojej nazwie sowo
help aby to zrobi, mona uy symboli wieloznacznych, takich jak *help*:
/list *help*
*** Channel
Users Topic
*** #helpmania 2
A yellow light, an open door, hello neighbor,
+there's room for more. English
*** #underneth 14
-= UndernetHelp =- Ask your color free questions
+& wait for it to be answered. (undernethelp@fivemile.org)
*** #mIRCHelp 14
Welcome to Undernet's mIRC Help Channel! Beginners
+welcome :-)
*** #irc_help 48
Welcome to #irc_help. We do not assist in
+questions/channels regarding warez, mp3, porn, fserve, etc.
...lista przewijaa si i przewijaa...
/list *mp3
...lista grup dyskutujcych o MP3 i wymieniajcych si plikami...

Chc wiedzie, co si dzieje, wic przyczam si do najwikszego kanau dotyczcego pomocy

#irc_help, na ktrym jest obecnie 48 uytkownikw:
/join #irc_help
*** sstjohn (jpeek@kumquat.jpeek.com) has joined channel #irc_help
*** Topic for #irc_help: Welcome to #irc_help. We do not assist in
+questions/channels regarding warez, mp3, porn, fserve, etc.
*** Users on #irc_help: sstjohn ChuckieCheese Dodgerl GooberZ
+Kinger MotorMouth @theDRJoker MrBean SweetPea LavaBoy GrandapaJoe
...

Niektre nazwy na licie uytkownikw, jak np. @Darkmind, rozpoczynaj si znakiem @ ci

uytkownicy s opami. Zobaczmy teraz troch wicej akcji. Po tym, jak kilku uytkownikw opucio kana, przyczy si do niego nowy uytkownik MSTiger i poprosi o pomoc. Za kadym razem, gdy uytkownik wpisuje wiersz tekstu, ktry nie jest poleceniem, jest on wysyany do
wszystkich pozostaych uczestnikw kanau, poprzedzony przez pseudonim uytkownika, taki jak
<MsTiger>:
*** ChuckieCheese has left channel #irc_help
*** GooberZ has left channel #irc_help
*** HelloWorld (~hw@foo.edu) has joined channel #irc_help
*** MsTiger (~tiger@zz.ro) has joined channel #irc_help
<MsTiger> help me
<MsTiger> please
<Kinger> MsTiger what can we help you with ?










<MsTiger> my channel is not op
<Kinger> LavaBoy tell MsTiger about no opers
<LavaBoy> MsTiger, *shrug*
<GrandapaJoe> MsTiger Sorry, but there are currently NO IRC Operators
+available to help you with your channels. Please be patient and wait
+for an Operator to join.
*** MsTiger has left channel #irc_help

Na kanale zrobio si cicho, wic wtrciem pytanie:

Hello all. When I joined, I had a problem
...
Any suggestions??
*** Thor (dfdddd@194.999.231.00) has joined channel #irc_help
<[Wizard]> Can you help me plz
<LavaBoy> Try typing !help in the channel, [MORTAL].
/leave
*** sstjohn has left channel #irc_help
/quit
$

Nikt nie zna odpowiedzi, wic po kilku minutach oczekiwania opuciem kana. Rozmowa na innych kanaach moe by znacznie bardziej oywiona i moe znajdowa si na nich kto, kto
chciaby porozmawia o zadanym przeze mnie pytaniu, ale ja opuciem program, wpisujc /quit.
Wtedy pojawi si nowy znak zachty powoki.