KNIGA NA APSTRAKTI 2022 мсд

ти
th
КОНГРЕС НА МАКЕДОНСКО СТОМАТОЛОШКО
ДРУШТВО СО МЕЃУНАРОДНО УЧЕСТВО (МСД)
CONGRESS OF MACEDONIAN DENTAL SOCIETY
WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION
СТОМАТОЛОГИЈАТА ПРЕД ПРЕДИЗВИЦИТЕ НА

НОВОТО ВРЕМЕ: МОЖНОСТИ И ОГРАНИЧУВАЊА
15ти-18ти Септември 2022, Охрид, Хотел Метропол Ресорт,

Република Северна Македонија
КНИГА НА АПСТРАКТИ
CHALLENGING NEW ERA IN DENTISTRY:

BURDEN AND OPPORTUNITIES
15th-18th September 2022, Ohrid, Hotel Metropol Resort,

Republic of North Macedonia
BOOK OF ABSTRACTS
ТИ
TH
КОНГРЕС НА МАКЕДОНСКО СТОМАТОЛОШКО ДРУШТВО

СО МЕЃУНАРОДНО УЧЕСТВО (МСД)
CONGRESS OF MACEDONIAN DENTAL SOCIETY
WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION
Книга на Апстракти
Book of Abstracts
Графички дизајн и брендирање: Драган Ласков

Graphic Design and Branding: Dragan Laskov
ти
КОНГРЕС НА МАКЕДОНСКО СТОМАТОЛОШКО ДРУШТВО СО МЕЃУНАРОДНО УЧЕСТВО (МСД)

15ти-18ти Септември 2022, Охрид, Хотел Метропол Ресорт, Република Северна Македонија
СТОМАТОЛОГИЈАТА ПРЕД ПРЕДИЗВИЦИТЕ НА НОВОТО ВРЕМЕ: МОЖНОСТИ И ОГРАНИЧУВАЊА
ПРОФ. Д-Р ГАБРИЕЛА ЌУРЧИЕВА - ЧУЧКОВА
ПРЕТСЕДАТЕЛ НА КОНГРЕСОТ
Почитувани колеги,
Ми претставува голема чест и задоволство да ве поканам да ни се придружите на 9тиот

Конгрес на Македонското стоматолошко друштво со меѓународно учество, кој ќе се одржи
од 15ти до 18ти септември 2022 година во Охрид, Хотел Метропол – Метропол Лејк
Ресорт.
Конгресот претставува извонредна можност за стручно надоградување и дружење

на колегите од сите стоматолошки специјалности, специјализанти и студенти на
постдипломски студии, со внимателно одбрана програма и предавачи кои ќе ги споделат
своето искуство и сознанија од нивната професионална и научна работа.
Во текот на четирите дена на Конгресот ќе проследите презентации поврзани со

темата на конгресот „Стоматологијата пред предизвиците на новото време: можности
и ограничувања“. Во нив, веруваме, ќе најдете одговори на многу ваши прашања и дилеми со
кои се соочувате во секојдневната клиничка пракса, но и од научен аспект, ќе ги осознаете
достигнувањата во нашата професија.
Научниот и Организациониот одбор подготвија актуелна и интересна научна програма,

вклучувајќи и различни интердисциплинарни теми кои ќе бидат презентирани од еминентни
предавачи од Турција, Словенија, САД, Бугарија, Хрватска, Србија, Грција, Холандија,
Романија и Северна Македонија. Поканетите предавачи се докажани експерти во својата
област и се надеваме дека на тој начин ќе постигнеме врвно научно ниво на Конгресот.
Истовремено, покрај конгресните научни активности, ќе биде изложен широк асортиман

на стоматолошки производи, а ќе бидат презентирани и најновите технолошки
достигнувања во стоматологијата.
Покрај научната, подготвиме програма која вклучува културни и рекреативни активности

кои очекуваме дека ќе го направат вашиот престој во Охрид навистина незаборавен!
Ве покануваме и очекуваме во Охрид!
Со почит,
Проф. д-р Габриела Ќурчиева Чучкова

Претседател на Македонско стоматолошко друштво
th
CONGRESS OF MACEDONIAN DENTAL SOCIETY WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION

15th-18th September 2022, Ohrid, Hotel Metropol Resort, Republic of North Macedonia
CHALLENGING NEW ERA IN DENTISTRY: BURDEN AND OPPORTUNITIES
PROF. D-R GABRIELA KJURCHIEVA-CHUCHKOVA
PRESIDENT OF THE CONGRESS
Dear Colleagues,
It is my great honor and pleasure to invite you to join us at the

9th Congress of the Macedonian Dental Society with International participation. This Congress will
be a great opportunity for colleagues, residents and postgraduate students from all dental special-
ties to socialize and exchange professional opinions on common scientific topics.
This event, taking place in the city of Ohrid, Hotel Metropol – Metropol Lake Resort from the 15th
until the 18th of September 2022, will bring together experts from different fields in Dentistry who will
share and discuss their valuable experiences from their professional and scientific work.
Focusing on the theme of the Congress “Challenging the New Era in Dentistry: Burden and Oppor-
tunities”, the presentations during the four days of the Congress will provide answers to the clinical
and scientific questions we face in our daily practice, also present many of the latest professional
advancements in Dentistry.
The Scientific and Organizing Committee have prepared an exciting scientific program, including
various interdisciplinary topics by distinguished lecturers from Turkey, Slovenia, USA, Bulgaria, Cro-
atia, Serbia, Greece, Netherlands, Romania and North Macedonia. Our guest speakers are top
professionals in their field, therefore will ensure excellent scientific level of the Congress.
An exhibition of a wide range of dental products, as well as presentation of the newest technological
developments in Dentistry, will take place for the entire duration of the Congress.
We have prepared a programme that includes cultural and leisure activities that will make your stay
in Ohrid truly unforgettable!
Looking forward to welcoming you in Ohrid!
With kind regards,
Assoc prof. Gabriela Kjurchieva Chuchkova

Macedonian Dental Society President
ти

НАУЧЕН ОДБОР:
Проф. д-р ГАБРИЕЛА ЌУРЧИЕВА ЧУЧКОВА (Стоматолошки факултет, УКИМ) - претседател
Проф. д-р АЛЕКСАНДАР ДИМКОВ (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р БОЈКО БОНЕВ (Факултет За Дентална Медицина, Медицински Универзитет - Софија, Р.Бугарија)
Доц. д-р ВАЊА ОПАЧИЌ ГАЛИЌ (Стоматолошки Факултет, Универзитет Во Белгргад, Србија)
Проф. д-р ВАСИЛКА РЕНЏОВА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р ВЕСНА КОРУНОВСКА СТЕВКОВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р ДЕЈАН МАРКОВИЌ (Стоматолошки Факултет, Универзитет Во Белград, Србија)
Проф. д-р ЕЛИЗАБЕТА ЃОРГИЕВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р ЕМИЛИЈА БАЈРАКТАРОВА ВАЉАКОВА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р ИВАНА БРЕКАЛО ПРШО (Факултет за Дентална Медицина, На Универзитет Во Риека, Хрватска).
Проф. д-р ИВИЦА СТАНЧИЌ (Стоматолошки Факултет, Универзитет Во Белград, Србија)
Доц. д-р ИРЕНА ГАВРИЛОВИЌ (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р ЈУЛИЈА РАДОЈЧИЌ (Стоматолошки Факултет,Универзитет Во Ниш, Србија)
Проф. д-р МАЈА ПАНДИЛОВА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р МАРИЈА ПЕЕВА-ПЕТРЕСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Доц. д-р МАРИЈАНА МИРЧЕВСКА (Европски Универзитет, Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р МАРИНА КАЦАРСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р НИКОЛА АНГЕЛОВ (Стоматолошки Факултет Во Хјустон, Тексас)
Проф. д-р САЊА ПАНЧЕВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р САШО ЕЛЕНЧЕВСКИ (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р СНЕЖАНА ПЕШЕВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р СОЊА АПОСТОЛСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р ЦВЕТАНКА БАЈРАКТАРОВА МИШЕВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

th

SCIENTIFIC COMMITEE
Prof. Dr. GABRIELA KJURCHIEVA CHUCHKOVA (Faculty of Dentistry, UKIM) - president
Prof. Dr. ALEKSANDAR DIMKOV (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. BOYKO BONEV (Faculty of Dental Medicine, Medical University - Sofia, R.Bulgaria)
Assoc. Prof. Dr. VANJA OPAČIĆ GALIĆ (Faculty of Dentistry, University of Belgrade, Serbia)
Prof. Dr. VASILKA RENDZOVA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. VESNA KORUNOVSKA STEVKOVSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. DEJAN MARKOVIĆ (Faculty of Dentistry, University of Belgrade, Serbia)
Prof. Dr. ELIZABETA GJORGIEVSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. EMILIA BAJRAKTAROVA VALJAKOVA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. IVANA BREKALO PRŠO (Faculty of Dental Medicine, University of Rijeka, Croatia).
Prof. Dr. IVICA STANČIĆ (Faculty of Dentistry, University of Belgrade, Serbia)
Assoc. Prof. Dr. IRENA GAVRILOVIĆ (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. JULIA RADOJČIĆ (Faculty of Dentistry, University of Nis, Serbia)
Prof. Dr. MAJA PANDILOVA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. MARIJA PEEVA-PETRESKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Assoc. Prof. Dr. MARIJANA MIRCHEVSKA (European University, Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. MARINA KACARSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. NIKOLA ANGELOV (Dental School in Houston, Texas)
Prof. Dr. SANJA PANCHEVSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. SASHO ELENCHEVSKI (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. SNEZHANA PESHEVSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. SONJA APOSTOLSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. CVETANKA BAJRAKTAROVA MISHEVSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

ти

ОРГАНИЗАЦИОНЕН ОДБОР:
Проф. д-р ЕМИЛИЈА БАЈРАКТАРОВА ВАЉАКОВА (УКИМСтоматолошкиФакултет-Скопје)-претседател
Проф. д-р ДАНИЕЛА ВЕЛЕСКА-СТЕВКОВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Виш науч. сор. д-р СОЊА МИНДОВА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р СТЕВИЦА РИСТОСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р ЕМИЛИЈА СТЕФАНОВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р КРИСТИНА МИТИЌ (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Проф. д-р МАРИНА ЕФТИМОСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Доц. д-р ГОРДАНА АПОСТОЛОВА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Науч. сор. д-р МАРИЈА МАНЕВА РИСТОВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Доц. д-р РАДМИЛА ДИМОВСКА (Балкански универзитет)
Доц. д-р САБЕТИМ ЧЕРКЕЗИ (Стоматолошки оддел, Медицински факултет, Универзитет во Тетово)
Виш науч.сор. д-р ЕФКА ЖАБОКОВА БИЛБИЛОВА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Д-р ПЕТАР ЧАКАР
Д-р ВЛАДИМИР ДИЛЕВСКИ
Д-р ХРИСТО ПЕТАНОВСКИ (ЈЗУ УСКЦ “Св. Пантелејмон - Скопје)
Д-р ДУШАНКА СТЕФАНОВИЌ (УСКЦ Св. Пантелејмон Скопје)
Прим. д-р НАТАША ПИСЕВСКА-ЧОЛАКОВА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Д-р ЈАСНА СИМОНОСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)
Д-р ЈАСМИНА ВРГОВИЌ
Д-р ЗЛАТКО МАСЛАРЕВСКИ
Д-р МАРКО МЛАДЕНОВСКИ
Д-р ИРЕНА ВИДИНЧЕВА
Д-р НАЗМИ ФЕРАТИ
Д-р ГОРАН ТЕРЗИЕВСКИ
Д-р ВЕРИЦА ГАВИЛОВСКА
Д-р ИРЕНА АНДОНОВИЌ
Д-р АНА ПЕТРОСКА
th

ORGANIZING COMMITEE
Prof. Dr. EMILIA BAJRAKTAROVA VALJAKOVA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje) - president
Prof. Dr. DANIELA VELESKA-STEVKOVSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Senior Research Associate Dr. SONJA MINDOVA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. STEVICA RISTOSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. EMILIJA STEFANOVSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. KRISTINA MITIC (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Prof. Dr. MARINA EFTIMOSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Assoc. Prof. Dr. GORDANA APOSTOLOVA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Research Associate Dr. MARIJA MANEVA RISTOVSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Assoc. Prof. Dr. RADMILA DIMOVSKA (International Balkan University)
Assoc. Prof. Dr. SABETIM CHERKEZI (Dental Department, Faculty of Medicine, University of Tetovo)
Senior Research Associate Dr. EFKA ŽABOKOVA BILBILOVA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Dr. PETAR CHAKAR
Dr. VLADIMIR DILEVSKI
Dr. HRISTO PETANOVSKI (PHO University Dental Clinical Center "St. Panteleimon" - Skopje)
Dr. DUSANKA STEFANOVIĆ (USKC St. Panteleimon Skopje)
Prim. Dr. NATASHA PISEVSKA-COLAKOVA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Dr. JASNA SIMONOSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)
Dr. JASMINA VRGOVIC
Dr. ZLATKO MASLAREVSKI
Dr. MARKO MLADENOVSKI
Dr. IRENA VIDINCHEVA
Dr. NAZMI FERATI
Dr. GORAN TERZIEVSKI
Dr. VERICA GAVILOVSKA
Dr. IRENA ANDONOVIC
Dr. ANNA PETROSKA
Поканети предавачи
Invited Speakers
ти

АСЈА ЧЕЛЕБИЌ
Загреб, Хрватска
ОБЛАСТ: ПРОТЕТСКА РЕХАБИЛИТАЦИЈА & ИМПЛАНТО-ПРОТЕТИКА
Проф. д-р Асја Челебиќ дипломирала на Факултетот за дентална медицина на Универзитетот во

Загреб во 1980 година, како најдобар студент во генерацијата, каде и се вработила во 1982 година.
Редовен професор е на Катедрата за протетика од 2007 година. Била главен наставник на предметот
„Претклиничка мобилна протетика“ од 2005-2013 година. Таа е главен наставник на додипломскиот
курс „Темпоромандибуларни нарушувања“ и предметот „Мобилна протетика 1“ за студентите кои
студираат на англиски јазик. Главен наставник е на четири предмети кои се изучуваат во текот на
магистерските и докторските студии, а ги предава и сите претклинички и клинички предмети од областа
на Мобилната протетика. Добитник е на повеќе научни награди на европските и меѓународните
протетички конференции, индивидуално или со своите докторанди. Таа била главен истражувач на
неколку истражувачки проекти финансирани од хрватското Министерство за наука, Хрватската научна
фондација (Мини забни импланти) и на два меѓународни билатерални проекти со истражувачи од
Словенија. Била поканет предавач на многу национални и меѓународни конференции. Во 2010 година
ја добила „Хрватската државна награда за наука“ за истражување во областа на Биомедицината и
Здравјето, како прв доктор по дентална медицина во Хрватска. Има добиено награда и од хрватското
Министерство за здравство (2015). Во 2020 г. била првиот доктор по дентална медицина кој ја
добил националната награда „Андрија Штампар“. Во 2021 г. е избрана за визитинг професор на
Стоматолошкиот факултет во Скопје, Македонија. Објавила над 100 CC/SCI трудови во списанија на
Web of Science (WoS). Нејзините трудови достигнаа повеќе од 1860 цитати во WoS, со H индекс 25.
Таа била рецензент на многу научни WoS списанија. Била член на уреднички одбори на многу научни
списанија. Автор е на универзитетскиот учебник за Мини забни импланти во клиничка пракса. Член е
на бројни стручни друштва и на Хрватската академија на медицински науки.
ФАКТОРИ КОИ СЕ ЗНАЧАЈНИ ПРИ ПЛАНИРАЊЕТО НА ИМПЛАНТНО-НОСЕНИ

ПОКРОВНИ ПРОТЕЗИ ЗА НИВНИОТ КЛИНИЧКИ УСПЕХ
Во 2002 година, група на експерти препорача изработка на покровна протеза во мандибулата над
два импланти и тотална протеза во максилата, како минимален третман за протетичко решавање на
беззабни пациенти – препораката е публикувана како “The McGill consensus statement” односно „Изјава
за консензус на МекГил“. При планирањето на покровна протеза над импланти, мора да се земат во
предвид многу фактори, како што се изборот на соодветен дизајн и димензии на имплантите, бројот на
имплантите, системите за прицврстување со протезата, количината и квалитетот на коската (густина),
дебелината и резилиенцијата на прикрепената мукоза, прицврстување на подвижното ткиво, дизајн
на протезата, достапен вертикален и хоризонтален простор при адекватен сооднос на вилиците, итн.
На предавањето ќе се разговара за сите споменати фактори, како и за важноста на секој фактор за
конечниот успех на имплантно носената покровна протеза.
12
th

ASJA ČELEBIČ
Zagreb, Croatia
TOPIC: PROSTHETIC REHABILITATION & IMPLANTOLOGY
Prof. Ph.D. Asja Celebic graduated at the School of Dental Medicine, University of Zagreb in 1980, as the
best student in generation. She has been employed at the same Dental School since 1982. She has been
a Full Professor with tenure at the Department of Prosthodontics since 2007. She was the principal teacher
of the course „Preclinical removable prosthodontics“ from 2005-2013. She is the principal teacher of the
un-dergraduate course “Temporomandibular disorders “, and the course „Removable prosthodontics 1“ for
the English language students. She is also the principle teacher of 4 courses in the Master programme and
Doctoral Ph.D. study. She teaches all preclinical and clinical courses in Removable prosthodontics. She won
several scientific awards at the European and the International Prosthodontic conferences, alone or with
her Ph.D. students (EPA Oral presentation Award, 3 EPA poster Awards, the first poster runner-up at ICP,
the first award for clinical research in the join ICP-EPA conference in Amsterdam in 2019., etc.). She was
the principal investigator of several research projects funded from Croatian Ministry of Science, Croatian
Scientific Foundation (Mini Dental Implants) and of two International bilateral projects with the researchers
from Slovenia. She collaborates with Japanese, USA, Sweden, Slovenian, Hungarian, German, Yemen,
Bulgarian, Serbian and Romanian researchers. She was an invited speaker at many national and international
conferences. In 2010 year she received the „Croatian State Award for Science“ for research in the field of
Biomedicine and health, as the first doctor of Dental medicine in Croatia. She also re-ceived the award from
the Croatian Ministry of Health in 2015. In 2020 she was the first doctor of Dental Medicine who received the
national prize „Andrija Stampar“. In 2021. she was elected as Visiting professor in the School of Dentistry,
Skopje, Macedonia. She published over 100 CC/SCI papers in WoS. Her papers reached more than 1860
citations in the WoS with H index 25. She has been a reviewer of many scientific WoS journals. She has been
a member of Editorial boards of many sci-entific journals. She wrote the University texbook about Mini Dental
Implants in a Clinical Practice. She is a member of numerous profes-sional Societies and Croatian Academy
of Medical Sciences.
FACTORS IMPORTANT IN PLANNING IMPLANT – OVERDENTURES FOR

ITS CLINICAL SUCCESS
In 2002 a panel of experts recommended 2 implant overdenture in the mandible and a complete denture
in the maxilla as minimum treatment required for edentulous patients, which is known also as the McGill
consensus statement. When planning implant supported overdenture, many factors must be considered,
such as choice of appropriate implant design and dimensions, number of implants, attachment systems with
a denture, bone quantity and quality (density), attached mucosa thickness and resiliency, movable tissue
attachments, denture design, available vertical and horizontal space in adequate jaw relationship, etc. The
lecture will discuss all mentioned factors, as well as the importance of each factor for the final success of an
implant overdenture.
13
ти

БОЖИДАР ЈОРДАНОВ
Софија, Бугарија
ОБЛАСТ: ДИГИТАЛНА СТОМАТОЛОГИЈА,

ПРОТЕТСКА РЕХАБИЛИТАЦИЈА & ИМПЛАНТО-ПРОТЕТИКА
2020 – Декан на Факултетот за дентална медицина, 2011 – 2019 Продекан за меѓународна соработка
и студирање на англиски јазик, 2017 – 2021 Раководител на Катедрата за стоматолошка протетика,
Од 2014 – Професор на Катедрата за стоматолошка протетика, 2007 – 2014 – Вонреден на Катедрата
за стоматолошка протетика 1984 – 2007 – Доцент на Катедрата за стоматолошка протетика. 2016
– Специјалист по дентална имплантологија, 2005 – Специјалист по општа стоматологија, 1988 –
Специјалист по ортопетска стоматологија и ортодонција, Научен степен: Доктор на науки, 2004.
Член на Интернационалниот тим за имплантологија, ITI – Interna-tional Team for Implantology, Член на
Уредувачкиот одбор на “Quintessence – BG” и “Infodent – BG” , Член на Бугарското научно друштво за
дентална медицина , Член на Управувачки одбор на Бугарското Стоматолошко Здружение , Автор
и коавтор на повеќе од 130 научни публикации, патенти, учебници и учебни помагала. Почесна
значка “SIGNUM LAUDIS” on a ribbon за посебни заслуги за функционирањето и унапредувањето на
Медицинскиот универзитет - Софија.
ДИГИТАЛНА ИМПЛАНТОЛОГИЈА – ПЛАНИРАЊЕ И ПРОТЕТИЧКИ ТРЕТМАН
Дигиталните технологии сè повеќе се применуваат во денталната имплантологија. Планирањето на

третманот стана уште по прецизно и со предвидлив резултат. Современите компјутерски технологии
овозможуваат голема прецизност при изработката на 3Д-печатените хируршки водичи, реализирајќи
го на овој начин концептот на протетички водената филозофија во денталната имплантологија.
Дигиталните отпечатоци, заедно со подобрените клинички пристапи, како што се имедијатното
поставување на денталните импланти и нивното моментално оптеретување, се уште еден чекор
кон подобрување на имплантолошкиот третман – протетичките реставрации покажуваат висока
функционалност, имаат превентивна и естетска вредност. Авторите ќе ги презентираат своите искуства
во интегрирањето на дигиталните технологии и методи во секојдневната клиничка и лабораториска
пракса. Главната цел е постигнување на предвидливост на резултатите, долгорочна функционалност
на реставрациите изработени над импланти и сеопфатна рехабилитација на пациентот.
14
th

BOZHIDAR YORDANOV
Sofia, Bulgaria
TOPIC: DIGITAL DENTISTRY & PROSTHETIC REHABILITATION

& IMPLANTOLOGY
2020 – Dean of Faculty of Dental Medicine, 2011 – 2019 Vice Dean of International Cooperation and
English Language Education, 2017 – 2021 Head of Department of Prosthetic Dental Medicine, From 2014
– Professor in Department of Prosthetic Dental Medicine, 2007 – 2014 – Assoc. Professor in Department of
Prosthetic Dental Medicine, 1984 – 2007 – Assist. Professor in Department of Prosthetic Dental Medicine.
2016 – Specialty Dental Implantology, 2005 – Specialty General Stomatology, 1988 – Specialty Orthopedic
Stomatology and Orthodontics. PhD, 2004. Member of ITI – International Team for Implantology, Member
of Editorial Board of “Quintessence – BG” and “Infodent – BG” , Member of Bulgarian Scientific Society of
Dental Medicine, Member of Governing Board of Bulgarian Dental Association. Author and co-author of more
than 130 scientific publications, patents, textbooks and teaching aids. Honorary sign “SIGNUM LAUDIS” on
a ribbon for special merits for the functioning and development of the Medical University – Sofia in the years
of his professional realization.
DIGITAL IMPLANTOLOGY – PLANNING AND PROSTHETIC TREATMENT
Digital technologies have come in strong in dental Implantology. Treatment planning is getting ever
precise and predictable. Contemporary computer technologies enable high accuracy in the fabrication of
3D-printed surgical guides, realizing in this way the concept of the prosthetically driven philosophy in Dental
Implantology. Digital impressions combined with advanced clinical approaches such as immediate placement
of dental implants and immediate loading are another step towards improving implant treatment – prosthetic
restorations demonstrate high functional, preventive and esthetic value. The authors present their experience
in integrating digital technologies and methods into the clinical and laboratory workflow. The main goal is to
achieve predictability of results, long-term functional suitability of implant restorations and comprehensive
rehabilitation of the patient.
15
ти

БОЈКО БОНЕВ
Доц. д-р Бојко Бонев е роден во 1974 година. Дипломирал дентална медицина на Факултетот за
дентална медицина на Медицинскиот универзитет, Софија во 1998 година. Започнал со работа како
асистент на Катедрата за јавно дентално здравје при Факултетот за дентална медицина, Софија во
2000-та година. Поседува и две постдипломски специјализации: „Социјална медицина и здравствен
менаџмент“ и „Општа стоматолошка медицина“. Во 2012-та година доц. Бонев успешно го завршува
програмот за докторски студии со одбрана на докторат и се стекнува со звањето доктор на стоматолошки
науки (PhD-програм). Во 2015 година, доц. Бонев успешно ја завршил и програмата на Универзитетот
„Св. Кирил и Методиј“ при што се стекнал со втора магистратура од областа на медицинската
психологија. Моментално е Раководител на Катедрата за јавно дентално здравје на Факултетот за
дентална медицина, Софија од 01.01.2022 година. Доц. д-р Бојко Бонев има богато искуство како
учесник и предавач на различни меѓународни конгреси и симпозиуми. Поседува научни интереси за
јавното здравје, денталната анксиозност и комуникацијата во секојдневната стоматолошката пракса.
КОМУНИКАЦИСКИ ПРИСТАПИ ЗА УСПЕШЕН ТРЕТМАН СО ДЕНТАЛНИ ИМПЛАНТИ
Предавањето ќе ги претстави некои од главните комуникациски пристапи кога имаме интеракција

со нашите пациенти и основните фази на комуникација во стоматолошката ординација. Во текот
на предавањето ќе се одговори на следното прашање: Кои се главните учесници во разговорот со
пациентите и какви се нивните улоги во секој процес од терапевтската постапка? Исто така, преку
презентацијата би се објаснила различната улога на членовите на стоматолошкиот тим во процесот
на комуникацијта со пациентите. Како да ги претставиме најдобрите страни од нашиот третман со
импланти и како да им објасниме на нашите пациенти зошто мора да го изберат нашиот третман. Кои
се главните правила кога зборуваме за трошоците за лекување и главните пристапи за справување со
поплаките на нашите пациенти. На крајот на предавањето ќе бидат споделени некои клинички случаи
од секојдневната практика преку презентација на протетички решенија врз импланти.
16
th

BOYKO BONEV
Sofia, Bulgaria
Assoc. Prof. Dr. Boyko Bonev, PhD was born in 1974. He grad-uated Dental Medicine from the Faculty of
Dental Medicine of Medical University - Sofia in 1998. He started working as an Assistant Professor in the
Department of Dental public health of FDM-Sofia in 2000. He also has got two post-graduated specializations
– “Social Medicine and health management” and “General Dental Medicine”. In 2012, Assoc. Prof. Bonev
successfully finished PhD – program. He graduated with second master degree of “Psychology” from the
University “St. St. Cyril and Methodius” in 2015. Head of Department Dental Public Health of Faculty of Dental
Medicine – Sofia from the 1st of January 2022. Assoc. Prof. Dr. Boyko Bonev, PhD has rich experience as
a participant and lecturer in different international Congresses. He has scientific interests in Public Health,
Dental anxiety and Communication in Dental practice.
COMMUNICATION APPROACHES FOR SUCCESSFUL IMPLANT TREATMEN
The lecture will present some of the main communication approaches when we interact with our patients and
the basic stages of communica-tion in a dental office. Who are the main participants in a conversation with
patients, and their roles? During the lecture it would be explained the different role on the members of dental
staff in the process of com-munication. How to present the best sides of our implants treatment and how to
explain to our patients why they must choose our treatment. Which are the main rules when we speak about
the costs of the treat-ment and the main approaches to manage with the complaints of our patients. In the
end of the lecture, some clinical cases from will be share from everyday implant practice.
17
ти

ИВИЦА СТАНЧИЌ
Белград, Србија
ОБЛАСТ: ПРОТЕТСКА РЕХАБИЛИТАЦИЈА
Проф. д-р сц. Ивица Станчиќ е редовен професор на Клиниката за протетика на Факултетот за
дентална медицина при Универзитетот во Белград. Магистрирал и докторирал од областа на
стоматолошките науки, а е специјалист по стоматолошка протетика. До сега има публикувано над 250
стручни и научни трудови, од кои 20 во списанија со импакт фактор. Има одржано преку 90 предавања
на интернационални и национални собири како поканет предавач. Автор е на три објавени патенти
за стоматолошка протетика, како и на три национални и една монографија со меѓународно значење.
Добитник е на 14 награди од областа на науката и пронајдокот, како и на две признанија од земјите
во регионот за особени заслуги во развојот и унапредувањето на професионалните организации.
Претседател е на Секцијата за протетика на Српското Медицинско Друштво (2009-2014). Претседател
е на Стоматолошката секција на Српското Медицинско Друштво (2016-). Раководител е на студиската
програма за Забни техничари – протетичари на Факултетот за дентална медицина во Белград (2016-).
ЕДИНЕЧНИ ТОТАЛНИ ПРОТЕЗИ – ПРОБЛЕМИ ВО КЛИНИЧКАТА ПРАКСА
Единечна тотална протеза подразбира протеза изработена на беззаба горна или долна вилица,
додека во антагонистичката вилица се присутни природни заби, мостови или пак подвижна парцијална
протеза. Бројни се проблемите кои може да се појават во клиничката пракса при изработката на
единечна тотална протеза. Присуството на природни заби во антагонистичката вилица наметнува
одредени биолошки и статички проблеми при изработката на функционална тотална протеза: • должина
и ширина на природниот дентален лак; • состојба на оклузалните површини на природните заби; •
положба и инклинација на оклузалната рамнина на природниот забен лак; • јачина на оклузалните
сили; • потешкотии при контролирањето на хоризонталните сили кои делуваат на тоталната протеза; •
загрозена ретенција и стабилност на тоталната протеза; • забрзана ресорпција на беззабниот гребен и
појава на подвижни фиброзни гребени; • забрзана атриција на вештачките заби кај тоталната протеза
што може да доведе до нарушување во внатрешните односи и намалување на вертикалната димензија
на оклузијата. За да се постигне оптимална ретенција и стабилизација на единечната тотална протеза,
се наметнува потребата од подготовка на природните заби. Тоа може да се постигне со селективно
состружување со цел да се коригира положбата на оклузалната рамнина и да се воспостават подобри
контакти со вештачките заби или протези, и со употреба на лингвализиран концепт на оклузија.
18
th

IVICA STANČIČ
Belgrade, Serbia
TOPIC: PROSTHETIC REHABILITATION
Prof. dr sc. Ivica Stančić, full professor at the Clinic for Prosthodontics, Faculty of Dental Medicine University
of Belgrade. He has a master’s de-gree and a doctorate in dental sciences, as well as a specialist in dental
prosthetics. So far, he has published over 250 professional and scientific papers, of which 20 in journals on
sci. lists. He has given over 90 invited lectures at international and national gatherings. He is the author of
three published patents in dental prosthetics, as well as three national and one monograph of international
importance. He is the winner of 14 awards in the field of science and invention, as well as 2 recognitions of
countries in the region for special merits in the development and advancement of pro-fessional organizations.
President of the Section for Prosthodontics of the Serbian Medical Society (2009-2014). President of the
Dental Section of the Serbian Medical Society (2016-). Chief of the study program Dental Technician -
Prosthetist at the Faculty of Dental Medicine in Belgrade (2016-).
SINGLE COMPLETE DENTURES - PROBLEMS IN CLINICAL PRACTICE
Single complete denture implies dentures in edentulous maxilla or mandi-ble while in antagonistic jaw natural
teeth, fixed denture or removable partial denture are present. In clinical practice numerous problems can
arise while making single complete denture. Presence of natural teeth in the antagonistic jaw impose some
biological and statical problems in making functional complete denture: • length and width of natural dental
arch; • condition and disposition of occlusal surfaces of natural teeth; • position and inclination of the occlusal
plane of natural dental arch; • occlusal forces intensity; • difficulties in controlling the horizontal forces acting
on the complete denture; • endangered retention and stability of complete denture; • accelerated resorption
of edentulous ridge and the occurrence of mobile fibrous ridges; • accelerated attrition of artificial teeth in
complete denture which can lead to disorder in internal relations and decrease of vertical dimension of
occlusion. In order to achieve optimal retention and stability single complete denture, the need for preparation
of natural teeth arises. It can be achieved by selec-tive grinding in order to correct the position of occlusal
plane and to estab-lish better contacts with artificial teeth or dentures and with the use of lin-gualized occlusion
concept.
19
ти

ДЕЈАН ЛИСЈАК

ПРОТЕТСКА РЕХАБИЛИТАЦИЈА
Д-р Дејан Лисјак е роден во Белград на 7 ноември 1970 година. Дипломирал на Стоматолошкиот
факултет во Белград на 25 март 1996 и специјализирал од областа на Стоматолошката протетика
на истиот факултет на 26 јуни 2001 година. Од 2000 година е ко-сопственик на стоматолошката
ординација CEREC CENTAR во Белград. При развојот на ординацијата, д-р Лисјак ставил посебен
акцент на современите дијагностички и терапевтски дентални процедури, придонесувајќи во развојот
на компјутеризираната стоматологија во регионот. Посетил бројни курсеви во странство одржани
од еминентни стоматолози и предавачи на ова поле. Д-р Дејан Лисјак е ко-основач на Здружението
за Компјутеризирана Стоматологија, основана во Белград во 2010 година. Се стекнал со титулата
примариус во јуни 2010 година, како најмлад доктор со таа титула во таа декада. Во 2019 година станал
„opinion leader“ на компанијата DENTSPLY-SIRONA и нивен интернационален предавач. Тој е автор и
коавтор на бројни истражувачки трудови публикувани во домашни и странски стручни списанија. Бил
поканет предавач на конгреси и професионални собири, и одржувал курсеви од областа на модерната
дентална технологија, со посебен акцент на CAI-CAD-CAM системите. Тој е ко-основач на компанијата
EDUCODENT, основана во 2019 година, која се занимава со организација на едукативни програми за
стоматолози. Организирал и предводел бројни професионални собири, предавања и практични вежби
поврзани со стоматолошката протетика.
АЈДЕ ДА СЕ ДИГИТАЛИЗИРАМЕ!
Живееме во ера на транзиција од аналоген во дигитален свет. Стоматологијата не е исклучок од тој

тек. Денес, сите дентални процедури можат да се спроведат и аналогно, и дигитално. Дигиталните
протоколи станаа доминантни и сосема е јасно дека во блиска иднина тие ќе бидат единствениот начин
на работа. Дигиталните протоколи ни овозможуваат практикување на најсовремена стоматологија, на
наједноставен, најбрз, прецизен и целосно предвидлив начин. Благодарение на овие протоколи можеме
да предвидиме како ќе изгледа конечната реставрација по првата посета на пациентот и планирањето
на третманот. Интраоралното скенирање стана повеќе од алтернатива на конвенционалниот начин
на земање на отпечаток. Тоа е основна алатка во секоја фаза од стоматолошката процедура. Со
скенирањето се добиваат истите резултати како при преглед спроведен со забното огледало или
сондата. Во ова предавање ќе ги разбиеме митовите за дигиталната стоматологија и ќе одговориме
на најчесто поставуваните прашања. Ќе направиме план како безболно да се префрлиме од аналогна
во дигитална стоматологија.
20
th

DEJAN LISJAK
Belgrade, Serbia
Dr. Dejan Lisjak was born in Belgrade on 7 November 1970. He graduated from the Faculty of Dental
Medicine in Bel-grade on 25 March 1996 and specialized in DENTAL PROSTHETICS at the same faculty
on 26 June 2001. He has been a co-owner of the dental clinic CEREC CENTAR in Belgrade since 2000.
In the development of the clinic, Dr. Lisjak has placed special emphasis on state-of-the-art diagnostic and
therapeutic dental procedures, contributing to the development of computerized dentistry in the re-gion. He
has attended numerous courses abroad, con-ducted by leading dentists and lecturers in this field. Dr. Dejan
Lisjak is a co-founder of the Association of Computerized Dentistry, established in Belgrade in 2010. He
acquired the title of primarius in June 2010, as the youngest doctor holding the title in that decade. In 2019
he became an opinion leader of the company DENTSP-LY-SIRONA and their international lecturer. He is the
au-thor and co-author of numerous research papers pub-lished in domestic and foreign professional journals.
He has been a guest lecturer at congresses and professional gatherings, and has conducted courses in
modern dental technologies, with particular emphasis on CAI-CAD-CAM systems. He is a co-founder of the
company EDUCODENT, established in 2019, dealing with the or-ganization of educational programmes for
dentists. He has conducted numerous professional meetings, lectures and practical exercises related to
dental prosthetics.
LET’S GO DIGITAL!
WE are in the era of transition from analogue to digital world. Dentistry is no exception to this. All dental proce-
dures nowadays have both an analogue and a digital workflow. Digital protocols are becoming predominant
and it is quite clear now that in the near future that will be the only way of work Digital protocols enable us
to perform a state of the art dentistry in a more simple, faster, accurate and fully pre-dictable way. It is owing
to these protocols that we are able to predict what the final restoration will look like after the first visit of a
patient and treatment planning. Intraoral scanning has become more than an alternative to a conventional
impression. It has become a basic tool in every phase of dental procedure. It stands equal to a dental-mirror
or a probe We shall bust the myths about digital dentistry and an-swer frequently asked questions. We will
make a plan of how to painlessly switch from an-alogue to digital dentistry.
21
ти

ДАНИМИР ЈЕВРЕМОВИЌ
Панчево, Србија

ПРОТЕТСКА РЕХАБИЛИТАЦИЈА
Данимир Јевремовиќ е роден ноември 1978 година. Дипломирал на Стоматолошкиот факултет во

Белград (2001 година) со најдобра оценка и бил најмладиот и најдобриот студент кој дипломирал на
Универзитетот во Белград, Србија. Во текот на своите магистерски студии (2005), специјализација
(2007) и докторски студии (2008) тој ги проучувал современите целосно керамички системи, атхезивните
реставрации и принципите на минимално инвазивната стоматологија. Познат по своето уметничко
гледање на стоматологијата, тој протетиката ја прифаќа како заедничко поле на убавината на
насмевката и талентот на сите партиципанти во денталниот тим. Неговата кариера во Ivoclar Vivadent
започнува во 2008, како Менаџер за развој за Србија и Црна Гора. Во 2009, го добива звањето доцент
на Стоматолошкиот факултет во Панчево. Остварува голем број на стручни престои во Лихтеншајн,
Швајцарија, Германија, Англија и Велс. Во 2015, го добива звањето вонреден професор, а во 2017
станува редовен професор на истиот факултет. Од 2017 е раководител на Клиниката за дентална
протетика, раководител на Етичкиот комитет, и раководител на Одделот за Клиничка стоматологија на
Стоматолошкиот факултет во Панчево. Во 2019, Ivoclar Vivadent го прогласува за одговорен за регионот
на југо-источна Европа. Од 2019, тој е продекан за наука. Напишал една книга, две монографии и еден
практикум за студентите по стоматологија. Тој е автор и коавтор на бројни научни публикации, учесник
во меѓународни проекти, како и предавач и демонстратор на домашни и меѓународни симпозиуми.
ИНТРАОРАЛНО СКЕНИРАЊЕ – ПРАКТИЧНА ПРИМЕНА ВО ДИГИТАЛНАТА СТОМАТОЛОГИЈА
Дигиталната стоматологија е повеќе од едноставен начин за изработка на протетички конструкции. Во

тој контекст, интраоралното скенирање претставува прв чекор во процесот на дигиталната изработка
на реставрациите. Таа овозможува нов начин на работа, чие спроведување е побрзо, попрецизно,
поедноставно и со помала можност за појава на грешки. Се промовира едноставноста, продуктивноста,
овозможувајќи подобар конечен резултат. Интраоралните скенери, како што е Vivascan, се користат
во дигиталната стоматологија за брзо земање на дигитална слика од интраоралните структури на
пациентот, со што процесот на земање на отпечаток е попријатен за пациентот. Сликите, наречени
дигитални отпечатоци, потоа се импортираат во CAD/CAM софтверот за дизајнирање и производство
на денталните реставрации, како што се протези, коронки, фасети и дентални импланти. Дигиталните
отпечатоци се исто така корисни при планирањето на ортодонтските третмани и изработка на
ортодонтските апарати. Сочувувањето на централната оклузија, дигитален mock-up, импортирање
на други дигитални документи, како што се фотографии, овозможуваат комплетно нов пристап
при изработката на денталните реставрации. Во оваа работилница детално ќе биде прикажан
принципот на работа во дигиталната стоматологија и начинот на употреба на интраоралниот скенер.
Од реставрација изработена само на еден заб, до целосна рехабилитација на целата дентиција,
дигиталната стоматологија претставува ново достигнување во стоматолошката професија.
22
th

DANIMIR JEVREMOVIČ
Panchevo, Serbia
Danimir Jevremović was born on November, 1978. He graduated School of Dentistry with all highest marks,
and became youngest and the best graduate on University of Belgrade, Serbia. During master studies
(2005), specialization (2007) and PhD thesis (2008) he deals with contemporary all ceramics systems,
adhesive restoration and principles of minimally invasive dentistry. Known for his artistic understanding of
dentistry, he derives prosthodontics as an interference of smile beauty and team talent. Start of Ivoclar
Vivadent career began in 2008, being Business Development Manager for Serbia & Montenegro. In 2009, he
becomes Assistant professor at University Business Academy, School of Dentistry, Pančevo. He broadens
ideas through exchange visits in Liechtenstein, Switzerland, Germany, England and Wales. In 2015, he
becomes Associate professor, and in 2017 he gains Professor title at the same Faculty. Since 2017., he is
a Chairman of Dental Prosthodontic clinic, Chief of Ethical committee and Head of Department of Clinical
Dentistry in School of Dentistry, Pančevo. In 2019, Ivoclar Vivadent declares him as Professional Service
for the region of South Eastern Europe. Since 2019, he is a vice Dean for science at the Faculty. He has
one book, two monographies and one practical notebook for dental students. He is author and co-author of
numerous scientific publications, participant in international projects, as well as lecturer and demonstrator on
domestic and international symposia.
DIGITAL DENTISTRY – NEW MILESTONE IN DENTAL PROFESSION
Digital dentistry is more than just a way to create prosthodontic artworks. In enables new workflow, which is
faster, more precise and less prone to errors. It favourises simplicity, repeatability, productibility and finally,
offers better overall results. Intraoral scanners, such as Vivascan, are used in digital dentistry for rapid image-
taking of the patient’s intraoral structures. The images, called digital impressions, are then imported into
the CAD/CAM software to design and manufacture dental restorations, such as dentures, crowns, veneers
and dental implants. The digital impressions are also useful to plan orthodontic treatments and create
orthodontic appliances. Central occlusion preservation, digital mock-up, import of other digital media, such
as photography enables a completely new approach to dental restoration.In this lecture, complete workflow
of digital dentistry is shown on practical examples. Via cases, advantages of intraoral scanning are really
getting more prominent. From one tooth to a complete mouth restoration, digital dentistry presents a new
milestone in dental profession.
23
ти

АЛЕКСАНДРА ПОПОВАЦ
Д-р Александра Поповац е родена во Белград на 27.12.1980 година. Дипломирала на Стоматолошкиот

факултет на Универзитетот во Белград во 2005 година како најдобар студент на генерацијата.
Магистерскиот труд го одбранила во 2009, а докторската дисертација во 2018 година. Специјализирала
од областа на стоматолошката протетика на Стоматолошкиот факултет во Белград во 2014 година.
На Клиниката за стоматолошка протетика работи од 2006 година, а во моментов е со звање асистент
со докторат. Досега д-р Поповац има објавено 30 стручни и научни трудови во странски и домашни
рецензирани списанија, а има презентирано над 60 трудови на конгреси и симпозиуми во земјата и
странство. Учествувала во еден научен проект, а моментално учествува во меѓународен билатерален
проект помеѓу Хрватска и Србија. Покрај тоа, таа е коавтор на поглавје во научна монографија
издадена од Nova Science Publishers USA, 2011. Добитник е на 10 различни награди и стипендии
во текот и по завршувањето на студиите, како и на еден сребрен и еден златен медал за изум во
медицинските науки. Член е на Меѓународниот тим за имплантологија (ITI), Европската асоцијација на
геродонтолози (ECG) и секретар на стоматолошката секција на Српското лекарско друштво. Ревизор
е во значајни научни списанија. Таа е соработник на уредникот на списанието Journal of Alzheimers
Disease. Учествувала на бројни обуки поврзани со стоматолошката протетика, но и за унапредувањето
во високото образование – TRAIN training. Ментор е на 10 студентски научноистражувачки трудови.
Основните области на научната работа на д-р Поповац се геронтостоматологија, мобилна стоматолошка
протетика, стоматолошки материјали и биомеханика. Претходниот фокус на истражувачката работа
ѝ бил квалитетот на животот поврзан со оралното здравје, влијанието на денталните фактори врз
развојот на Алцхајмеровата болест, едукацијата по стоматологија, ретенцијата на двојните коронки.
Тековните истражувачки проекти на д-р Поповац се од областа на биомеханиката во денталната
протетика, можноста за задржување на плак на материјалите за производство на хибридни протези и
современи материјали за производство на телескопски протези.
КАКО БИОМЕХАНИЧКОТО ОДНЕСУВАЊЕ НА ИМПЛАНТИТЕ ВЛИЈАЕ ВРЗ ПРОТЕТИЧКИОТ ТРЕТМАН?
Долгорочниот успех на протетичкиот третман во имплантологијата е можен само доколку се следат

биомеханичките принципи. Во предавањето ќе бидат објаснети дејството на силите врз имплантите,
параметрите кои влијаат на биомеханичкото однесување на имплантите и механизмот на
компликациите, со акцент на нивното влијание на планирањето и протетичката терапија. Параметри
кои влијаат на биомеханичкото однесување на имплантот се квалитетот на коската околу имплантот,
карактеристиките на материјалот од кој е изработен имплантот, макро-дизајнот на имплантот, изгледот
24
th

ALEKSANDRA POPOVAC
Belgrade, Serbia
Dr. Alexndra Popovac was born in Belgrade on December 27, 1980. She graduated at Faculty of Dentistry at
the University of Belgrade in 2005 as the best student of generation. Master’s thesis in 2009, PhD in 2018.
Specialization in the field of dental prosthetics at the Faculty of Dentistry in Belgrade in 2014. She is emplyed
at the Clinic for dental prosthetics since 2006, currently as a assistant professor.
Dr. Popovac has published 30 professional and scientific papers in foreign and domestic peer-reviewed
journals, and has presented over 60 papers at congresses and symposiums in the country and abroad.
She participated in a scientific project, and is currently participating in an international bilateral project
between Croatia and Serbia. She is the co-autor of a chapter in a scientific monograph published by Nova
Science publisher USA, 2011. She is the recipient of 10 different awards and scholarships during and after
graduation, as well as one silver and one gold medal for invention in medical sciences. Also, she is a member
of the International Team for Implantology (ITI), the European Association of gerodontologists (ECG) and
the secretary of the dental section of the Serbian medical society. She is reviewer in scientific journals, and
associate editor of the Journal of Alzheimer’s Disease.
She participated in numerous trainings related to dental prosthetics, but also for advancement in higher
education – TRAIN training. She is a mentor of 10 students research papers. The basic areas of dr. popovac’s
scientific work are gerontostomatology, removable dental prosthetics, dental materials and biomechanics.
Her previous research focus was on the quality of life related to oral health, the impact of dental factors on
the development of Alzheimer’s disease, dental education, retention of double crowns.
Dr. Popovac current research projects are in the field of biomechanics in dental prosthetics, the possibility
of retaining plague on materials for the production of hybrid prostethic appliances and modern materials for
telescopic appliances.
HOW DOES BIOMECHANICAL BEHAVIOUR OF IMPLANTS AFFECT THE PROSTHETIC TREATMENT?
Long-term success of prosthetic treatment in implantology is possible only if biomechanical principles are
followed. The lecture will explain the action of forces on implants, parameters that affect the biomechani-cal
behaviour of implants and the mechanism of complications, with explanations of how it affects the planning
and prosthetic therapy. Pa-rameters that affect the biomechanical behaviour of the implant are the quality
of the bone around the implant, the characteristics of the implant material, the macro-design of the implant,
the appearance of the denture and the type of occlusion. Titanium alloys are stronger than commer-cially
25
ти

на протезата и видот на оклузијата. Легурите на титаниум се појаки од комерцијално достапниот

чист титаниум, така што овозможуваат производство на потесни импланти. Од макро-дизајнот на
имплантот зависи биомеханичкото оптоварување, а микро-дизајнот е одговорен за способноста
на спротивставување на напрегањата на ниво на врската имплант-коска. Цилиндричниот имплант
со квадратни нишки индуцира поповолни сили на компресија и послаби сили на смолкнување на
местото на поврзување на имплантот со коската. Поголемата должина на имплантот нема значително
влијание врз намалување на стресот во споредба со неговата ширина, а најголема концентрација на
силите има во вратот на имплантот и во коската на гребенот. Пошироките импланти поповолно ги
распределуваат силите, но премногу широките импланти можат да создадат проблеми со естетиката.
Оклузалните сили влијаат на типот на силите што се пренесуваат на околната коска и нивната
дистрибуција. Препорачаниот тип на оклузија е оклузија заштитена со импланти, која е модификација
на конвенционалните концепти за оклузија, дизајниран да го намали оклузалното оптоварување на
протезите изработени над импланти. Проприоцептивниот механизам на имплантот (осеоперцепција)
е помалку прецизен отколку кај забите, така што постои опасност од оклузално преоптоварување
на имплантот и последователна микротраума. Намалувањето на механичките компликации вклучува
минимизирање на трите клинички краци на вртежниот момент: оклузалната висина на коронката,
должината на членот кај крилните мостови и ширината на оклузалната површина.
26
th

pure titanium, so they enable the production of narrower implants. The implant macro-design manages the
biomechanical load and the mi-cro-design is responsible for the ability to resist stresses at the implant-bone
joint. Cylindrical implant with square threads induces more fa-vourable compression forces and less shear
forces at the implant-bone joint.
The greater length of the implant does not significantly reduce the stress as much as the width, and the
highest concentration of forces is in the neck of the implant and the crestal bone. Wider implants are more
favourable in the distribution of forces, but too wide implants can create aesthetic complications. Occlusal
forces affect the type of forces that are transmitted to the surrounding bone and their distribution. The recom-
mended type of occlusion is implant-protected occlusion, which is a modification of conventional occlusion
concepts designed to reduce the occlusal load on implant-supported dentures.
The proprioceptive mech-anism of the implant (osseoperception) is less precise than in the teeth, so there is a
danger of occlusal overload of the implant and consequent microtrauma. Reducing mechanical complications
involves minimizing the three clinical arms of the torque: occlusal crown height, cantilever length, and occlusal
width.
27
ти

АЛЕКСАНДРА МИЛИЌ ЛЕМИЌ

Д-р Александра Милиќ Лемиќ е вонреден професор на Стоматолошкиот факултет при Универзитетот
во Белград. Дипломирала на Стоматолошкиот факултет при Универзитетот во Белград во 1996
година, специјализирала во 2022, магистрирала 2004 и докторирала во 2010 година. Учествувала
на многубројни симпозиуми, професионални собири и конгреси во земјата и странство, автор е на
повеќе од 30 труда во значајни и истакнати интернационални списанија од SCI листата. Во моментов
учествува во еден интернационален проект и два домашни научно истражувачки проекти. Таа е член
на Српското Медицинско Здружение и секретар на Здружението за протетика, член е на Европското
здружение на протетичари (EPA). Полиња од научен интерес се: мобилна и фиксна протетика,
дентални материјали, биомеханика.
ТЕРАПЕВТСКИ ПРИВРЕМЕНИ РЕСТАВРАЦИИ ЗА ПРЕДВИДЛИВА ЕСТЕТИКА И ЗДРАВЈЕ НА

МЕКИТЕ ТКИВА
Привремената реставрација е дизајнирана со цел подобрување на естетиката, стабилизацијата и/

или функцијата за ограничен временски период, по што треба да се замени со дефинитивна забна
реставрација. Привремените реставрации се користат за да помогнат во одредувањето на терапевтската
ефективност на специфичен план на терапија, или формата и функцијата на планираната дефинитивна
реставрација. Во денешно време, улогата на привремената реставрација е проширена и сега служи
како шаблон за дизајнирање и изработка на дефинитивната реставрација, и од функционална и
од естетска перспектива. Дополнително, на привремените реставрации може да им се препише и
терапевтска улога, особено во контекст на менаџирање со меките ткива околу фиксните реставрации,
мостови со овална конфигурација на гингивалниот дел на телото и реставрации изработени над
импланти. Целта на ова предавање е да ги презентира различните привремени реставрации, како
реставративна алатка за оформување на потенцијалното место каде ќе биде сместена протетичката
реставрација, создавајќи хармоничен сооднос помеѓу мекото ткиво и реставрацијата, каде што
реставрацијата изработена на препарирани заби или импланти, ќе влијае на естетиката и здравјето
на меките ткива. Привремените реставрации им ја обезбедија на пациентите посакуваната функција
и естетиката на тврдите и меките ткива, заедно со можноста да се визуелизираат и проценат новите
оклузални шеми, подобрувања во естетиката и модификации во функцијата пред да се започне со
крајното дизајнирање на дефинитивната реставрација.
28
th

ALEKSANDRA MILIČ LEMIČ

Belgrade, Serbia
Dr. Aleksandra Milić Lemić is employed in Belgrade as an Associate Professor at the Faculty of Dentistry,
University of Belgrade. She gradu-ated from the Faculty of Dentistry, University of Belgrade in 1996, spe-
cialized in 2002, received her master’s degree in 2004 and her doctorate in 2010. She has participated in a
large number of symposia, profes-sional gatherings and congresses in the country and abroad, she is the
author of more than 30 articles in top and prominent international jour-nals from the SCI list. She is currently
a participant in one international project and two domestic scientific research projects. She is a member
of the Serbian Medical Association and the secretary of the Section for Prosthodontics, she is a member
of the European Association of Pros-thetists (EPA). Areas of scientific interest are: removable and fixed
prosthodontics, dental materials, biomechanics.
THERAPEUTIC PROVISIONAL RESTORATION FOR PREDICTABLE SOFT TISSUES ESTHETICS AND

HEALTH
A provisional or temporary restoration is designed to enhance aesthet-ics, stabilization and/or function for a
limited period of time, after which it is to be replaced by a definitive dental restoration. Provision restorations
are used to assist in determination of the thera-peutic effectiveness of a specific treatment plan, or the form
and func-tion of the planned definitive restoration. Nowadays the role of the pro-visional restoration has
broadened and now serve as template for the de-sign and fabrication of the definitive restoration from both
functional and esthetic perspectives. Moreover, provisional restorations can also be atributed a therapeuticy
role, especially in the context of managing the soft tissue around fixed dental prostheses, ovate pontics,
and implant-supported restorations. The purpose of this lecture was to present different provisional restora-
tions as a restorative tool for developing the prospective prosthetic re-cipient site, creating a harmonious
soft tissue–restorative interface where the restoration wheather on prepared teeth or implants, will en-gage
soft tissue esthetics and health. The provisonal restorations pro-vided patients desired function and hard
and soft tissue esthetics, along with the oportunity to visuelise and evaluate new occlusal schemes, es-
thetic enhancements, and functional modifications prior to committing to the ultimate design of the definitive
restoration.
29
ти

ЕМИЛИЈА БАЈРАКТАРОВА ВАЉАКОВА

Скопје, Северна Македонија
Д-р Емилија Бајрактарова Ваљакова е вонреден професор на Катедрата по стоматолошка протетика

на Стоматолошкиот факултет при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје и специјалист
од областа на Стоматолошката протетика на Клиниката за фиксна стоматолошка протетика при
Универзитетскиот стоматолошки клинички центар „Св. Пантелејмон“. Дипломирала на Стоматолошкиот
факултет при УКИМ во Скопје во 1998 година, специјализирала во 2006, магистрирала во 2007, а
докторирала во 2014 година. Автор или коавтор е на повеќе од 120 стручно-научни публикации, на
четири учебници и една монографија. Трудовите публикувани во списанија со импакт фактор (каде
е прв автор) се цитирани во повеќе од 400 трудови. Со свои презентации учествува на многубројни
конгреси, симпозиуми и семинари во земјата и странство. Рецензент е во бројни списанија од
областа на стоматологијата и медицината, повеќето од нив со импакт фактор. Обавила два
студиски престои, на ACTA - Стоматолошкиот факултет во Амстердам, Холандија, а во 2013 година
и на Стоматолошкиот факултет при Католичкиот Универзитет во Лувен и Biomat - Leuven Research
Cluster, референтна лабораторија за испитување на дентални материјали во Лувен, Белгија, каде го
завршила експерименталниот дел од својата докторска дисертација. Ментор е на студентски теми,
дипломски и специјалистички трудови, еден магистерски труд и носител – главен истражувач е на
проект финансиран од УКИМ. Член е на организации од областа на стоматологијата и истражувањето
(FDI, IADR, МСД, ЗСМ). Организационен секретар е на Македонското стоматолошко друштво, член на
Собранието на МСД и член на Собранието на Здружението на специјалисти по протетика. Полиња на
професионален и научен интерес се: фиксна и мобилна протетика, дентални материјали и особено
протетска рехабилитација на млади пациенти со синдром.
ПРОТЕТИЧКИ ТРЕТМАН КАЈ ДЕЦА И АДОЛЕСЦЕНТИ: ЗОШТО И КАКО?
Потреба од протетички третман постои кај пациенти од сите возрасни групи. Децата и адолесцентите
не се исклучок, a причините се разновидни. Најчеста индикација за протетичко решение е недостаток
на значаен дел од забната коронка поради кариес, траума или структурни аномалии кои се резултат
на нарушување на одонтогенезата, како и отсуството на услови за спроведување на конзервативен
реставративен третман. Отсуството на заби поради екстракција, траума или агенеза (хиподонција
или анодонција) која може да биде и во склоп на одредени синдроми кај пациентите, се исто причина
за планирање на протетичка терапија. Бројни се предизвиците и дилемите на стоматологот при
планирањето и спроведувањето на протетичкиот третман кај деца и адолесценти. Целта на оваа
презентација е споделување на личните клинички искуства на ова поле, како и давањето на одговор
на некои прашања: како да воспоставиме добра комуникација со младите пациенти, избор на
најсоодветен протетички третман за одреден клинички случај, кои фактори влијаат на изборот на типот
на протетичката реставрација - кога одлуката е фиксна протетичка терапија, а кога изборот треба да
биде мобилна протеза, кои се специфичностите на одделните фази од третманот, кои се факторите
кои влијаат на изборот на најсоодветни материјали, укажување на потребата од спроведување на
контролни прегледи за адаптација на протетичкото помагало, за овозможување непречен раст и
развој на вилиците.
30
th

EMILIJA BAJRAKTAROVA VALJAKOVA

Skopje, North Macedonia
Dr. Emilija Bajraktarova Valjakova is an Associate Professor at the Department of Prosthetic Dentistry at the
Faculty of Dentistry, “Ss. Cyril and Methodius” University in Skopje and a specialist in Prostho-dontics at the
Clinic for Fixed Dental Prosthetics at the University Den-tal Clinical Center “St. Pantelejmon”. She graduated
at the Faculty of Dentistry - UKIM in 1998, specialized in 2006, received her master’s degree in 2007, and
PhD degree in 2014. She is the author or co-author of more than 120 publications, four textbooks and one
monograph. Articles published in impact factor jour-nals (where she is an author) have been cited in more
than 400 articles. With her presentations, she participates in numerous congresses, sym-posia and seminars
in the country and abroad. She is a reviewer in nu-merous journals in the field of dentistry and medicine, most
of them with an impact factor. Prof. Bajraktarova Valjakova completed two study visits, at AC-TA - Faculty of
Dentistry in Amsterdam, the Netherlands, and at the Faculty of Dentistry at the Catholic University of Leuven
and Biomat - Leuven Research Cluster, reference laboratory for dental biomaterials research in Leuven,
Belgium (2013); there, she completed the experi-mental part of her PhD thesis. Prof. Bajraktarova Valjakova
is a mentor of diploma and specialist theses, one master thesis and the main researcher of a project funded
by UKIM. She is a member of following professional and research organi-zations: FDI, IADR, MSD, ZSM.
Areas of her professional and scien-tific interest are: fixed and mobile prosthodontics, dental materials, and
especially prosthetic rehabilitation of young patients with syndrome.
PROSTHODONTIC TREATMENT IN CHILDREN AND ADOLESCENTS: WHY AND HOW?
The need for prosthetic treatment exists in patients of all age groups. Children and adolescents are no
exception, and the reasons are various. The most common indication for a prosthetic therapy is the lack of a
significant part of the dental crown due to caries, trauma or struc-tural abnormalities resulting from impaired
odontogenesis, as well as the absence of conditions for conservative restorative treatment. Ab-sence of teeth
due to extraction, trauma or agenesis (hypodontia or ano-dontics) which may be a clinical sign of certain
syndromes in patients, are also a reason for planning prosthetic therapy. There are many challenges and
dilemmas we face in planning and implementing prosthetic therapy for children and adolescents. Hence the
incentive to share own clinical experiences in this field, with hopes that some questions will be answered: how
to establish good communication with young patients; choosing the most appropriate prosthetic treatment
for a particular clinical case; what factors influence the choice of type of prosthetic restoration - when should
the choice be fixed prosthetic ther-apy, and when should it be mobile prosthesis; what are the specifics of
the clinical steps of a prosthodontic treatment; what are the factors that influence the selection of the most
appropriate materials; conducting control appointments for adaptation of the prosthetic device in order to
enable normal growth and development of jaws.
31
ти

НИКОЛА АНГЕЛОВ
Хјустон, Тексас
ОБЛАСТ: ПАРОДОНТОЛОГИЈА & ОРАЛНА ПАТОЛОГИЈА
Проф. Д-р Никола Ангелов е професор и раководител на Катедрата за пародонтологија на

Стоматолошкиот факултет , при Катедрата за пародонтологија и орална хигиена во Хјустон, Тексас
Тој е исто така носител на титулата Raul G. Caffesse, D.D.S., M.S., Dr. Odont., Distinguished Professor in
Per-iodontics., почесна титула доделена од Медицинскиот центар во Хјустон. Д -р Ангелов дипломирал,
магистрирал и докторирал на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј “во Македонија и предавал на
Катедрата за болести на устата и пародонтот од 1993 година. Во 2001 година, добил постдокторска
стипендија на National Institute of Health, National Institute of Dental and Craniofacial Research (NIH/
NIDCR). На NIH/NIDCR, д -р Ангелов успешно развил нов модел на заздравување на оралномукозните
рани и исто така бил вклучен во комплексни клинички студии, проценки на клиничките испитувања, како
и други истражувања.Во 2004 година, д -р Никола Ангелов се вработил на Loma Linda University School
of Dentistry, на Катедрата за пародонтологија каде што го добива звањето доцент, вонреден професор
и професор, a во исто време е директор на катедрата за пародонтологија , до 2013 година. Од 2013
година е професор и раководител на Катедрата за пародонтологија и орална хигиена, при UTHealth
School of Dentistry во Хјустон, Тексас .Д-р Ангелов, исто така, поседува сертификат за специјалноста
пародонтологија од Стоматолошкиот факултет во Loma Linda и е Diplomat на American Board of
Periodontology од 2008 година. Во 2008 година, д-р Ангелов ја добил годишната награда Едукатор на
годината од American Academy of Periodontics, за извонредни резултати во наставата во областа на
пародонтологијата.Член е на многу релевантни здруженија, член на Omicron Kappa Upsilon Honors Dental
Society од 2011 година и член на Ameri-can College of Dentists од 2014 година.Неговото поле на научен
интерес ги вклучува оралната инфекција и имунитет, заздравување на мукозата, пародонталната
микробиологија, како и денталните импланти. Тој има над 50 публикации во реномирани часописи со
многу висок импакт фактор. Во 2017 година, истражувачкиот тим кој тој го предводи публикува труд
во Current Hypertension Reports (импакт фактор 3.856) за потенцијалната поврзаност помеќу оралниот
микробиом и регулацијата на крвниот притисок, труд кој побуди голем интерес во нучната заедница и
предизвика натамошна експанзија на истражувања во полето на оралниот микробиом и системските
заболувања со што тимот на проф. д-р Ангелов стана еден од водечките тимови во оваа област. Во
2019 година, еден од неговите трудови за дијабетес и пародонтална болест, го добива признанието
од Journal of Clinical Periodontology за најмногу преземан труд за 2018-19 година. Светски познатиот
Mosby’s Review for the NBDE Part II, книга во која проф. д-р Ангелов е еден од авторите на поглавјето
за пародонтологија сеуште е најраспространетата едукативна алатка за студентите по стоматологија
во САД.
32
th

NIKOLA ANGELOV
Houston, Texas
TOPIC: PARODONTOLOGY & ORAL PATOLOGY
Prof. Dr. Nikola Angelov is a tenured Professor and Chair of the De-partment of Periodontics at UTHealth
School of Dentistry, Department of Periodontics and Dental Hygiene, in Houston, Texas. He is also a holder
of the Raul G. Caffesse, D.D.S., M.S., Dr. Odont., Distinguished Professorship in Periodontics. Dr. Angelov
earned his DDS, MS and PhD degree from the University “St. Cyril and Methodius” in Macedo-nia and has
been teaching for the Department of Oral Pathology and Periodontology since 1993. In 2001, he received
a postdoctoral fellow-ship at the National Institute of Health, National Institute of Dental and Craniofacial
Research (NIH/NIDCR). At NIH/NIDCR, Dr. Angelov successfully developed a new model of oral mucosal
wound healing and was also involved in collaborative clinical studies clinical trial evalua-tions, as well as other
studies. In 2004, Dr. Nikola Angelov joined the faculty at Loma Linda University School of Dentistry, Department
of Periodontics where he achieved full Professorship and served as a Di-rector of the Undergraduate Program
in Periodontics, until 2013. He joined UTHealth School of Dentistry in Houston in 2013, as a Professor and
Chair of the Department of Periodontics and Dental Hygiene. Dr. Angelov also holds a Certificate of Specialty
in Periodontics from LLUSD and is a Diplomate of the American Board of Periodontology since 2008. In 2008,
Dr. Angelov received the annual Educator of the Year Award from the American Academy of Periodontics, for
outstand-ing results in teaching in the area of Periodontics. He is a member of many relevant professional
societies, invited member of the Omicron Kappa Upsilon Honors Dental Society since 2011 and a Fellow
of the American College of Dentists since 2014. In 2013, Dr. Angelov was awarded a certificate of Special
Congressional Recognition from US Congress for outstanding and invaluable service to the community. Dr.
Angelov has several other academic awards and is actively involved in teaching and research. His research
area includes oral infection and im-munity, mucosal wound healing, periodontal microbiology, as well as
dental implants. A paper that he co-authored in Frontiers in Cellular and Infection Microbiology gathered
more than 20,000 views and as such has more views than 97% of all Frontiers articles. In 2017, the research
team that he leads published a review article in Current Hypertension Reports (impact factor of 3.856) on the
potential link between the oral microbiome and blood pressure regulation which sparked a lot of inter-est in
the scientific community and it led to further expansion of re-search efforts in the area of oral microbiome and
systemic diseases, thus elevating UTHealth institutional reputation as a major player in the field. In 2019, one
of his papers got the recognition from Journal of Clinical Periodontology as Top Downloaded Paper for 2018-
19 for our paper on diabetes and periodontal disease. The world-renowned Mos-by’s Review for the NBDE
Part II, Second Edition is still the most prev-alent educational tool for US dental students to prepare for their
Na-tional Dental Boards and Dr. Angelov is one of the authors of the chap-ter on Periodontics. Prof. Nikola
Angelov is also a member of numerous professional societies in the USA and abroad and serves on editorial
and advisory Boards of several journals.
33
ти

СОВРЕМЕНИ МУЛТИДИСЦИПЛИНАРНИ ПРИСТАПИ ВО ПАРОДОНТОЛОГИЈАТА
Парадонтологијата е енергична професија која вклучува напреден (софистициран) третман

на планирање, широк спектар на начини на лекување, најчесто во соработка со стоматолошки
професионалци. Парадонтолозите имаат задача да ги зачуваат забите и ефикасно да ги заменат со
импланти. Целта на оваа презентација е да прикаже некои од современите колаборативни пристапи
користени од Програмата за напредна пародонтологија на школата за стоматологија UTHealth во
Хјустон. Клиничките случаи ќе се користат за да се демонстрираат техники кои се употребени за да
се постигне пародонтална регенерација преку минимално инвазивни пристапи. Ќе бидат претставени
случаи на колаборативни пародонтални и ортодонтски третмани за да се илустрира важноста од
интердисциплинарна соработка. Употребата на современи концепти и материјали за зголемување на
коската ќе бидат прикажани во случаите на планирање на положбата и поставувањсето на имплантот.
34
th

MODERN COLLABORATIVE APPROACHES TO PERIODONTICS: CLINICAL CASES FROM UTHEALTH
Periodontists are tasked with both saving teeth and also replacing them in an effective way with implants.
Periodontics is an energetic profes-sion that includes sophisticated treatment planning, wide variety of
treatment modalities, often with cooperation with other dental profes-sionals. The purpose of this presentation
is to provide an overview of some of the modern collaborative approaches utilized by the Advanced Perio-
dontics Program at UTHealth School of Dentistry in Houston. Clinical cases will be used to demonstrate
techniques deployed to achieve perio-dontal regeneration through minimally invasive approaches. Collabora-
tive periodontal and orthodontic treatment cases will be presented to il-lustrate the value of interprofessional
collaboration. Site development for further implant placement cases will demonstrate the use of modern
concepts and materials for bone augmentation. Finally, several cases of full arch rehabilitation will be
presented to demonstrate the importance of the collaborative periodontics-prosthodontics relationship and
the im-portance of prosthetic driven treatment planning.
35
ти

КОРКУД ДЕМИРЕЛ
Истанбул, Турција
1985 Стоматолошки факултет Истанбул 1992 PhD (Институт за медицински науки Истанбул) 2002
Професор (Стоматолошки факултет Истанбул, Катедра за пародонтологија) Професионални
активности 1985-1989 Универзитет Истанбул, Катедра за пародонтологија 1989-1990 SUNY Stony
Brook, Стоматолошки факултет, Катедра за пародонтологија 1991- 2021 Универзитет Истанбул,
Стоматолошки факултет, Катедра за пародонтологија 2005- Приватна пракса 2018 Хонорарен
професор (P.L. Shupyk Меѓународна медицинска академија за постдипломски студии (NMAPE) во Киев,
Украина) 2021- Истанбул, Kent Универзитет, Стоматолошки факултет, Катедра за пародонтологија)
Поле на интерес Пародонтална хирургија и меко ткивна регенерација Дентални импланти и коскена
регенерација Пушење и пародонтална болест Професионални членства Турска асоцијација на
пародонтолози (поранешен претседател) Европска федерација на пародонтолози (поранешен
претседател) Турска дентална асоцијација (член) Автор е на 33 публикации во меѓународни часописи,
уредник на 3 учебници, автор на 4 учебници на турски јазик (1 преведен на англиски јазик, 2 на руски
јазик), објавени 5 поглавја на англиски јазик и ментор на 13 студенти по докторски студии и 3 студенти
на магистерски студии.
НЕ – ХИРУШКИ ТРЕТМАН НА ПАРОДОНТАЛНАТА БОЛЕСТ
Третманот на пародонталните заболувања се врши со систематски пристап, при што етиотропната

терапија го карактеризира првиот чекор. По постигнување на стабилно ниво на здравствените
параметри, се планира пародонталната терапија. Сепак, во одредени случаи нехируршката терапија
може да не претставува дефинитивен третман, туку само подготовка на идната хируршка фаза. Во
предавањето ќе бидат презентирани главните карактеристики на не-хируршката терапија и нејзините
крајни ефекти, потребата од хируршка интервенција, како и потребните стратегии за третман на
пациенти со пародонтална болест.
36
th

KORKUD DEMIREL
Istanbul, Turkiye
1985 Dental Licence (Istanbul University Faculty of Dentistry) 1992 PhD (Istanbul University Institute of
Health Sciences), 2002 Professor (Istanbul University, Department of Periodontol-ogy) Professional 1985-
1989 Istanbul University, Department of Periodontology 1989-1990 SUNY at Stony Brook, School of
Dentistry, Depart-ment of Periodontology 1991- 2021 Istanbul University, Faculty of Dentistry De-partment
of Periodontology 2005- present Part time private practice 2018 Honorary Professor (P.L. Shupyk National
Medical Academy of Postgraduate Education (NMAPE) in Kiev,Ukraine) 2021- present Istanbul Kent
University, Facyulty of Dentistry, Department of Periodontology Fields of Interest Periodontal plastic surgery
and soft tissue regeneration Dental implants and bone regeneration Smoking and periodontal disease
Professional Memberships Turkish Society of Periodontology (Past President,) European Federation of
Periodontology (Past-President,) Turkish Dental Association (Member) Author of 33 articles in international
journals, translation editor of 3 books, author of 4 books in Turkish (1 translated into English and 2 to Russian),
published 5 chapters in English and mentor of 13 PhD and 3 MSc thesis.
NON – SURGICAL PERIODONTAL THERAPY
Treatment of periodontal diseases are performed in a systematic approach, in which ethiotropic therapy
features the first step. In times when health parameters are attained, supportive periodon-tal therapy is
planned. However non-surgical therapy may in some cases be not the definitive treatment but a preparation
of surgical phase. Learning Objectives: The participants will be able to: Understand the limits and end points
of non-surgical therapy. Assess the need for surgical intervention. Develop necessary strategies to treat
patients with periodontal disease.
37
ти

МИРЈАНА ПОПОВСКА
Проф.д-р Мирјана Поповска е родена на 11.11.1959 година.Дипломирала во септември 1984 година

на Стоматолошкиот факултет во Скопје, а се вработила во јуни 1985 година во Стоматолошкиот
клинички центар во Скопје. За асистент по предметот Болести на устата и пародонтот е избрана
во 1989 година. Во јуни, 1991 година магистрирала од областа на Болести на устата и пародонтот,
во април 1994 година го положила специјалистичкиот испит, а во мај 2000 година докторирала на
истоимениот предмет. Автор е на 7 учебници, 3 учебни помагала и 4 стручни книги наменети за
студентите по стоматологија, специјализанти, магистранти докторанти и доктори по стоматологија.
RIVAROXABAN (XARELTO) МОЖЕН ПОТЕНЦИЈАЛЕН ПРИЧИНИТЕЛ ЗА ОРАЛНА МАНИФЕСТАЦИЈА

НА PEMPHIGOID BULLOSUS
Булозниот пемфигоид со орална или комбинирана (оро-дермална) манифестација е честа патологија

во нашите ординации. Заболување кое има прилично хетерогена клиничка слика, секогаш со
различна клиничка манифестација, различна локализација кај различни индивидуи. Генерално, за
булозниот пемфигоид се вели дека е автоимуно заболување, со познати патофизиолошки механизми
и неспорна генеза. Се верува дека иницијацијата на ова заболување е поттикнато од дополнителни
т.е. тргер фактори кои иницираат низа активности врз хемидезмозомалните протеини BP180 и BP
230. Меѓу тригер факторите се спомнуваат: генетика, инфекција, физички фактори, трансплантација,
медикаменти и др. Преку низа патогенетски случувања последица од оваа активност се создрава
субепидермална була. За улогата на медикаментите во експресија на булозниот пемфигоид постојат
многу теории и клинички прилози. За оваа прилика ќе бидат презентирани три клинички случаи
исцрпени од базата Pub Med објавени во периодот од 2019-21 година и еден мој случај од клиничката
пракса на оваа тема. Изборот да се следи Rivaroxaban-от и да се одгатне неговата поврзаноста со
булозниот пемфигоид потекна од фактот дека возрасната популација од различни причини широко го
применува Rivaroxaban-от како терапија како и неговата актуелност во моменталната состојба со Covid
19, каде медикаментот се применува при ковид и постковид состојбите во превентивни и куративни
цели. Потпирајќи се на овие знаења ја поставивме целтта на трудот: да ја објасниме поврзаноста
помеѓу медикаментот и оралната манифестација. Да разјасниме дали Rivaroxaban-от индивидуално
или во комбинација со другите лекови е причина за булозно пемфигоидната реакција. Преку сопствен
пример и искуство да го демонстрираме оралниот наод, и секако да ја промовираме соодветната
замена, кога е неопходно Rivaroxaban-от да биде субституиран.
38
th

MIRJANA POPOVSKA
Prof. Dr. Mirjana Popovska was born on November 11, 1959. She graduated in September 1984 at the
Faculty of Dental Medicine in Skopje, and she was employed in June 1985 at the Dental Clinical Center in
Skopje. She was selected as an assistant in the subject of oral diseases and periodontal diseases in 1989. In
June 1991 she received her master’s degree in the field of periodontology and oral pathology, in April 1994
she passed the specialist exam, and in May 2000 she received her doctorate in the same area. Author and
co-author of more than 200 articles published in domestic and foreign renowned journals. She is the author
of 6 student books, 3 internship books and 3 professional books intended for dentistry students, specialists,
magistrates and doctors in dentis-try. In the period 2013-2018 she was vice- dean for science of the Faculty
of Dental Medicine in Skopje, as well as the acting dean in the period of May-October 2018. She is currently
a full-time pro-fessor at the Department of Oral Pathology and periodontal dis-ease and member of the
National Council for higher education and scientific research of the Republik of the North Macedonia.
RIVAROXABAN (XARELTO) POSSIBLE POTENTIAL CAUSE FOR ORAL MANIFESTATION OF BULLOUS

PEMPHIGOID
Bullous pemphigoid with oral or combined (oro-dermal) manifes-tation is a common pathology in our offices.
This disease has a rather heterogeneous clinical presentation, always with a differ-ent clinical manifestation thus
different localization in different individuals. Bullous pemphigoid is generally supposed to be an autoimmune
disease, with known pathophysiological mechanisms and an un-questionable genesis. It is thought that the
initiation of the dis-ease is stimulated by additional ie. trigger factors that initiate a series of activities on the
hemidesmosomal proteins BP180 and BP 230. Among the trigger factors are mentioned: genetics, infec-
tion, physical factors, transplantation, medications and others. Through a series of pathogenetic events,
the consequence of this activity is the appearance of the subepidermal bulla. There are many theories and
clinical articles about the role of medicines in the expression of bullous pemphigoid. For this occasion, three
clinical cases from PubMed database (published in 2019-21) and one case from our clinical practice on this
topic will be discussed. The choice to follow Rivaroxaban and guess its association with bullous pemphigoid
initiates from the fact that the adult population widely uses Rivaroxaban as a therapy for various reasons as
well as its current status with COVID19, where this medicine is used in COVID and post-COVID conditions
for preventive and curative purposes. Relying on this knowledge, we set the goal of the paper: to explain
the connection between the drug and the oral manifestation. Our aim is to clarify whether Rivaroxaban,
individually or in combina-tion with other drugs, is the cause of the bullous pemphigoid re-action. Through our
own example and experience to demonstrate the oral findings thus to promote the appropriate replacement
therapy, when it is necessary for Rivaroxaban to be substituted.
39
ти

СТЕВИЦА РИСТОСКА
Проф. Стевица Ристоска е родена во Скопје, Р. С. Македонија. Вработена е на Клиниката за Болести

на устата и пародонтот, при ЈЗУ Универзитетски Стоматолошки клинички центар,,Св. Пантелејмон”-
Скопје во 1995 год. 1989 год. дипломирала на Стоматолошкиот факултет, при Универзитетот ,,Св.
Кирил и Методиј – Скопје 2001 год. Завршила специјализација од областа Орална патологија и
пародонтологија 2006 год. Магистер на Стоматолошки науки, Стоматолошки факултет, УКИМ- Скопје
2011 год. Доктор на Стоматолошки науки, Стоматолошки факултет, УКИМ-Скопје 2019 год. февруари
е избрана во звањето вонреден професор по група предмети од областа на Оралната патологија
и пародонтологија на Катедрата за болести на устата и пародонтот на Стоматолошки факултет,
УКИМ- Скопје Проф. Ристоска своите стручни и научни интереси ги насочува кон проблематиката од
областа на пародонтологијата, оралната медицина и патологија, како и оралната биохемија. Активно
учествувала на повеќе конгреси во земјата и во странство, како автор или коавтор на стручно-научни
трудови со оригинални резултати, а присуствувала и учествувала како предавач на семинари и
симпозиуми. Се јавува како автор и коавтор на стручни книги, учебни помагала, научно-истражувачки
проекти, а активно учествува и на бројни курсеви и работилници во организација на Стоматолошкиот
факултет и МСД. Има објавено 90-тина стручно научни трудови во домашни и странски списанија.
АНТИБАКТЕРИСКА АКТИВНОСТ НА РАСТИТЕЛНИТЕ ПОЛИФЕНОЛИ И НИВНОТО ЗНАЧЕЊЕ ЗА

ЧОВЕКОВОТО ЗДРАВЈЕ
Растителните полифеноли претставуваат класа на биолошки активни секундарни метаболити

на растенијата кои се инволвирани во одбраната од ултравиолетовото зрачење и патогените
микроорганизми. Во оваа група спаѓаат флавоноиди, танини, фенолни киселини, кумарини и др. кои
покажуваат антибактериска активност кон различни патогени бактерии, како и заштита од слободните
радикали и токсини. Во последната декада постои зголемен интерес не само помеѓу научната
заедница, туку и кај општата популација, за потенцијалните здравствени бенефити на растителните
полифеноли, бидејќи тие се присутни во овошјето, зеленчукот, различните семиња, пијалоци (чаеви)
итн. Бројни студии укажуваат дека секојдневната употреба на храна богата со полифеноли обезбедува
заштита од развој на кардиоваскуларни заболувања, дијабетес, остеопороза, неуродегенеративни
промени и канцер. Исто така докажани се и антибактериските активности на фенолните компоненти
кон бактериите кои играат есенциелна улога во биофилм асоцираните инфекции. Потврдени се
инхибиторните ефекти врз растот на кариогените и пародонтопатогените бактерии. Флавоноидите ја
инхибираат глукозилтрансверазата, еден од главните фактори на вируленција на S. mutans, која има
значајна улога во синтезата на екстраклеточниот полисахарид- глукан, кој пак е важна компонента на
матриксот на биофилмот. Во ова предавање ќе ги презентираме досегашните сознанија во врска со
биолошките ефекти на растителните полифеноли во контекст на зачувување на човековото здравје.
40
th

STEVICA RISTOSKA
1989 – Graduated at the Faculty of Dentistry, University “St. Cyril and Methodius” – Skopje 2001 - Completed
a specialization in the field of Oral Pathology and Periodontology 2006 - Master of Dental Sciences (MSc),
Faculty of Dental Medicine, UKIM – Skopje 2011 - Doctor of Dental Sciences (PhD), Faculty of Dental
Medicine, UKIM – Skopje In February 2019, Dr. Stevica Ristoska was elected as an Associate Pro-fessor
of a group of subjects in the field of Oral Pathology and Perio-dontics at the Department of Oral Pathology
and Periodontology, Fac-ulty of Dental Medicine, UKIM - Skopje. Prof. Ristoska directs her professional
and scientific interests to issues in the field of Periodontology, Oral Medicine and Pathology, as well as Oral
Biochemistry. She has actively participated in numerous congresses in the country and abroad, as an author
or co-author of professional-scien-tific papers with original results. She attended and participated as a lec-
turer at seminars and symposia. Prof. Ristoska is an author and co-author of professional books, teaching
aids, scientific research projects, and ac-tively participates in numerous courses and workshops organized
by the Faculty of Dental Medicine and the Macedonian Dental Association. She has published about 90
professional scientific papers in domestic and in-ternational journals.
ANTIBACTERIAL ACTIVITY OF PLANT POLYPHENOLS AND THEIR IMPORTANCE FOR HUMAN

HEALTH
Plant polyphenols are a class of biologically active secondary metabolites of plants involved in the defense
against ultraviolet radiation and patho-genic microorganisms. This group includes flavonoids, tannins, phenolic
acids, coumarins and others. They show antibacterial activity against var-ious pathogenic bacteria, as well
as protection against free radicals and toxins. In the last decade there has been a growing interest, not only
among the scientific community, but also among the general population in the potential health benefits of
plant polyphenols as they are present in fruits, vegetables, various seeds, beverages (teas), ext. Numerous
studies indicate that daily consumption of foods rich in polyphenols as natural antioxidants is increasing the
protection and prevention against the cardi-ovascular disease, diabetes, osteoporosis, neurodegenerative
changes and cancer. The antibacterial activity of phenolic components on bacteria that play an essential role
in biofilm-associated infections has also been demonstrate. Inhibitory effects on the growth of cariogenic
and periodon-tal-pathogenic bacteria have been confirm. Flavonoids inhibit glucosyl-transferase - one of the
crucial virulence factors of S. mutans, with an important role in the synthesis of the extracellular polysaccharide
glycan, which is a major biofilm matrix component. In this lecture, we will present the current knowledge
about the biological effects of plant polyphenols in the context of preserving human health. Key words: plant
polyphenols, bacterial biofilm, antibacterial activity, periodontal disease.
41
ти

АЈШЕ ТУБА АЛТУГ

Анкара, Турција
ОБЛАСТ: МЕНАЏМЕНТ НА ПАЦИЕНТИ СО РАСЦЕПИ:

ОРТОДОНТСКО-ХИРУРШКИ ТРЕТМАН
Д-р Ајше Туба Алтуг дипломирала на универзитетот во Анкара, Стоматолошки факултет во 1995
година. Раководител е на Катедрата зпо ортодонција на Стоматолошки факултет, Универзитет во
Анкара. Исто така, таа е визитинг професор на Катедрата по ортодонција, Стоматолошки факултет
при Универзитетот во Киренија. Дипломирала на програмата за стипендии за хируршки ортодонтски
исражувања на Институтот за реконструктивна пластична хирургија на Медицинскиот центар при
Универзитетот во Њѕјорк во 2001 година. Нејзините клинички и истражувачки интереси главно се
фокусирани на расцепи на усна и непце, генетика, краниофацијални неправилности, синдроми на глава
и врат иистражувања и ортогнатна хирургија. Во моментот е претседател на Турското ортодонтско
друштво (2018-2022).
ОРТОДОНТСКО – ХИРУШКА ИНТЕРАКЦИЈА ВО МЕНАЏМЕНТОТ НА РАСЦЕПИ НА УСНА И НЕПЦА
Менаџментот на пациенти со расцеп на усна и непце е една од најпредизвикувачките, долгорочни и

во исто време многу емотивно задоволувачка грижа на стоматологот кон пациентот. Протоколот за
мултидисциплинарен третман често трае долго во текот на многу години, почнувајќи со примарни
операции за затворање на усните и непцето за време на детството до зрелоста. Како ортодонти,
покрај секаков вид на протоколи за ортодонтски и ортопедски третман почнувајќи уште во детството,
ние ортодонтите ги припремаме пациентите со расцеп за хируршката интервенција во различни фази
од нивниот развој. Со цел да се добие подобар хируршки резултат со помалку лузни и ожилно ткиво
после примарната хируршка интервенција на усните, може да се изврши предхируршка ортопедија за
новороденчиња. Графтирање на алвеоларната коска пред комплетирање на птрајната дентиција е
важен дел од реконструктивното третманско патување. Извлекување на максилата со стандардната
Le Fort 1 ортогнатна хирургија или принципите на интерно/екстерна дистракциона остеогенеза е уште
еден хируршки предизвик за пациентите со расцеп, и ние како нивни ортодонти одиме заедно, рака
под рака, по тие патишта. Одтука, цел на ова предавање е да се сумира ортодонтската подготовка
и менаџмент пред, за време или по хируршките интервенции на кои пациентите со расцеп на усна и
непце би биле подложени во текот на својот живот.
42
th

AYŞE TUBA ALTUĜ

Ankara, Turkiye
TOPIC: MENAGEMENT OF PATIENTS WITH CLEFTS :

ORTHODONTIC-SURGICAL TREATMENT
Dr. Ayşe Tuba Altuğ graduated from University of Ankara, School of Dentistry in 1995 and she is still a
faculty member at the same univer-sity’s Orthodontics Department. She is working as the Head of Ortho-
dontics Department. Dr. Altuğ is also a Visiting Professor at University of Kyrenia, School of Dentistry, and
Department of Orthodontics. She also graduated from the Surgical Orthodontic Research Fellowship pro-
gram of New York University Medical Center Institute of Reconstruc-tive Plastic Surgery in 2001. Her clinical
and research interests are mainly focused on; cleft lip and palate, genetics, craniofacial abnormal-ities, head
and neck syndromes and orthognathic surgery. She is cur-rently the President of the Turkish Orthodontic
Society (2018-2021). She is married and has two children.
ORTHODONTIC – SURGICAL INTERACTION IN THE MANAGEMENT OF CLEFT LIP AND PALATE
Management of cleft lip and palate is one of the most challenging, long-termed and at the same time spiritually
satisfactory patient care for a dentist. The multidisciplinary treatment protocol frequently extends over many
years; starting with primary lip and palate closure surgeries during infancy up to adulthood. As orthodontists,
besides every kind of orthodontic and orthopedic treatment protocols staring from infancy, we prepare our
cleft patients to their surgeries at different stages of their lives. In order to have a better surgical result with
less scaring following primary lip repair, presurgical infant orthopedics could be performed. Alveolar bone
grafting before the completion of the permanent denti-tion is an important part of the reconstructive journey.
Maxillary ad-vancement with conventional Le Fort 1 orthognathic surgery or inter-nal/external distraction
osteogenesis principles is another surgical chal-lenge for cleft patients and we walk through those roads,
hand to hand, as their orthodontists. Therefore, the aim of the current lecture is to summarize the orthodontic
preparation and management prior to, dur-ing or after the surgical interventions that cleft lip and palate
patients would undergo through their lives.
43
ти

МАРТИНА ДРЕВЕНШЕК,
АНДРЕЈА ЕБЕРЛИНЦ
Љубљана, Словенија

Проф. д-р Мартина Древеншек работи како директор на Стомато-лошката клиника при
Универзитетскиот медицински центар Љубљана и како вонреден професор на Медицинскиот факултет
на Медицинскиот факултет на Универзитетот во Љубљана, Словенија. Нејзините главни полиња на
истражување се биолошка контрола на ортодонтското движење на забите и растот и развојот на
краниофа-цијалниот комплекс ај пациенти со расцепи. Таа е претседател на Стручниот комитет за
дентална медицина при Словенечкото здру-жение за здравство. Од 2014 година е претседател на
Словенечко-то здружение за стоматологија. Била активна во Словенечкото ор-тодонтско друштво
како претседател и потпретседател на друштвото. Била вклучена во меѓународни проекти, особено
во об-ласта на интердисциплинарен третман на пациенти со расцеп. Таа е член на тимот за расцеп
и краниофацијален тим на Универзитет-скиот медицински центар Љубљана. Таа е коавтор на над 35
публи-кации во рецензирани меѓународни и домашни списанија и по-главја од книги.
Д-р Андреа Еберлинц дипломирала на Медицински факултет во Љубљана во 1993 година.
Специјалистичките студии по максилофацијална хирургија ги завршила во 2000 година и се стекнала со
звање специјалист по максилофацијална и орална хирургија. Магистрирала на Медицински факултет
во Љубљана во 2004 година на тема “Анализа на сводот на усната празнина кај пациенти со расцеп
на усна и непце“. Нејзино поле на научно-истражувачка и клиничка дејност е третман на пациенти со
расцепи и кранио-максило-фацијални деформитети.
СОВРЕМЕН ПРИСТАП ВО ТРЕТМАНОТ НА ПАЦИЕНТИ СО РАСЦЕП НА УСНА И НЕПЦЕ – КЛУЧНИ

ТОЧКИ НА СОРАБОТКА ПОМЕЃУ МАКСИЛОФАЦИЈАЛНИОТ ХИРУРГ, ОРТОДОНТОТ И ОПШТИТЕ
СТОМАТОЛОЗИ
При лекуввање на пациенти со различен тип на расцепи, од големо значење е интердисциплинарниот

пристап кој вклучува различни здравствени работници. За да се постигнат главните цели на третман на
пациенти со расцеп (добар естетски изглед, решавање на можни проблеми со слухот, оптимизирање
на максиларниот раст, постигнување на функционална и стабилна оклузија и успешно справување
со психосоцијални проблеми) максилофацијален хирург или хирург пластичар, оториноларинголог,
логопед, ортодонт, општ стоматолог или педодонт, психолог, орален хигиеничар, специјализирана
медицинска сестра и други здравствени работници треба да бидат вклучени и да работат заедно.
Многу е важно да се следат принципите на грижа за пациентот за да се добијат најоптимални резултати.
Ќе бидат претставени клучните временски точки на соработка на ортодонтот и максилофацијален
44
th

MARTINA DREVENŠEK,
ANDREJA EBERLINC
Ljubljana, Slovenia

Assoc. Prof. Martina Drevensek, DDM, PhD She works as a medical director of Dental Clinic at University
Medical Center Ljubljana and as an associate professor at Faculty of Medicine at University of Ljubljana,
Slovenia. Her main research fields are biological control of orthodontic tooth movement and growth and
development of craniofacial complex in cleft palate. She is a president of Professional Committee for Dental
Medicine at Slovenian Health Association. Since 2014 she has been a president of Slovenian Dental Health
Association. She was active in Slovenian Orthodontic Society as a president and vise president of the society.
She has been involved in the international pro-jects, especially in the field of interdisciplinary treatment
of patients with cleft. She is a member of cleft team and craniofacial team at University Medical Center
Ljubljana. She has (co)authored over 35 publications in peer-reviewed international and domestic journals
and book chapters.
Andreja Eberlinc, MD, Msc Started her medical studies at the Faculty of Medicine in Ljubljana in 1986 and
completed them on 1993. She has been employed at the De-partment of Maxillofacial and Oral Surgery
of University Medical Cen-ter Ljubljana since 1994. She passed the board exam to become a spe-cialist
maxillofacial surgeon in 2000. She was the Society’s treasurer till 2001, since 2012 she has been a secretary.
She defended her MSc thesis - Analysis of the vault of the oral cavity in patients with cleft lip and palate in
2004. Within maxillofacial surgery, her main fields of interest are treatments of patients with cleft and patients
with other craniomaxil-lofacial deformities.
CONTEMPORARY TREATMENT APPROACH OF PATIENTS WITH CLEFT LIP AND PALATE – KEY
POINTS OF COLLABORATION BETWEEN MAXILLOFACIAL SURGEON, ORTHODONTIST, AND
GENERAL DENTISTS
It is of great importance that interdisciplinary approach involving differ-ent health professionals is used when
treating patients with different type of cleft. To achieve the main objectives of treatment of patients with clefts
(a good aesthetic appearance, resolve possible hearing prob-lems, optimize maxillary growth, produce a
functional and stable occlu-sion and to successfully address psychosocial problems) a maxillofacial or plastic
surgeon, ENT specialist, speech therapist, orthodontist, gen-eral dentist or pedontologist, psychologist, oral
hygienist, specialized nurse, and other health professionals should be involved and work to-gether. It is very
important to follow the principles of patient cantered care to get the most optimal results. The key time points of
collaboration of orthodontist and maxillofacial surgeon will be presented (presurgical orthopaedics, evaluation
of the bone in cleft region, need for secondary bone graft, evaluation of craniofacial growth before and after
45
ти

хирург (предхируршка ортопедија, евалуација на коската во пределот на расцепот, потреба од

секундарен коскен графт, евалуација на краниофацијалниот раст пред и по пикот на пубертетскиот
раст, можна употреба на апарати за прицврстување на коските, потребата од ортогнатична хирургија).
Општиот стоматолог, исто така, игра важна улога во холистичкиот третман на пациентите со расцеп
кои се изложени на поголем ризик за развој на кариес во периодот на примарна и трајна дентиција.
Превентивните мерки се од најважните. Здрави млечни заби овозможуваат нормален развој на
трајните заби и да се изврши ортодонтски третман по потреба. Соработката на општ стоматолог со
другите членови на тимот е од голема важност за да се добијат што е можно подобри резултати.
46
th

pubertal growth peak, possible use of bone anchorage appliances, the need of or-thognathic surgery). The
general dentist also plays an important role in the holistic treatment of patient with cleft who are at higher
risk for car-ies development in the period of primary and permanent dentition. The preventive measures are
of the most important. Healthy primary denti-tion enables the normal development of permanent teeth and
to perform the orthodontic treatment when needed. The collaboration of general dentist with the other team
members is of great importance to get as good results as possible.
47
ти

ЈУЛИЈА РАДОЈИЧИЌ
Ниш, Србија

Д-р Јулија Радојичиќ е вонреден професор и раководител на Катедрата за ортодонција, на Медицински

факултет при Универзитетот во Ниш. Специјалист по ортодонција, поле на особен интерес како во
научно истражувачка така и во нејзината клиничка пракса е третман на пациенти со расцепи. Во својата
клиничка пракса обезбедува третман на деца родени со расцеп на усна и непце, на територијата на
Србија, Босна и Херцеговина и Косово. Активно е вклучена во подобрување на организацијата на
грижа за деца со расцепи во Србија. Учесник е на четири европски проекти во врска со третманот на
деца со расцепи. Била домаќин на психосоцијалната работилница ESF (Европска научна фондација)
и состанокот NisEuroSleftNet во 2016 година. Член е на одборот на европската организација за
расцепи, како и на Основниот комитетна COST Action 16234 – “Европска расцепи и краниофацијална
инициатива за еднаквост во грижата”. Во февруари 2018 година, таа беше еден од европските делегати
на состанокот организиран од Шон Кели, насловен како “Поединци и семејства со вродени дефекти
во Европа и товарот на нееднаквостите“ во Европскиот парламент во Брисел. Била домаќин на првата
конференција на COST Action 16234 во септември 2018 година во Ниш.
ПРЕТХИРУШКИ ОРТОПЕДСКИ ТРЕТМАН КАЈ ТРИГОДИШНО ДЕТЕ СО НЕОПЕРИРАН КОМПЛЕТЕН

БИЛАТЕРАЛЕН РАСЦЕП НА УСНА И НЕПЦЕ И ИСПАКНАТА МАКСИЛА
Неоперирани пациенти со билатерален целосен расцеп на усна и непце (BCCLP), кои не добиваат
ортопедски третман во детството и имаат значително деформирана испакната премаксила, се меѓу
најтешките пациенти за лекување. Закаснетата примарна реконструкција ја намалува еластичноста на
меките ткива. Ригидноста на коскените структури придружени со широки алвеоларни и палатинални
расцепи поврзани со истуреност на премаксилата претставуваат голем предизвик и за ортодонтите
и за максило-фацијалните хирурзи. Не постои единствен протокол за третман на овие состојби.
Ова предавање ја опишува употребата на ортопедски третман кај неоперирано тригодишно машко
дете со BCCLP и испакната премаксила, чиј изглед и функција беа сериозно засегнати. Користена
беше модифицираната техника Meazzini, како што е опишано кај оперирани пациенти со BCCLP со
премаксила поместена надолу. Самиот апарат се состои од две независни компоненти поврзани
со 17 х 25 челичен лак. Првиот е активен експандер од типот на вентилатор. Вториот се состои од
акрилатна капа што ја покрива премаксилата и три брекети за кои се прицврстува четвртест челичен
лак со димензија 17 х 25 жица. Намалување на сагиталниот вишок на премаксилата изведена е со
еластичен синџир. Употребата на овој ортопедски апарат е сигурен и корисен предхируршки третман
во терапијата на деца со BCCLP и испакната премаксила кај кои ортопедскиот и хируршки третман е
одложен.
48
th

JULIJA RADOJIČIĆ
Niš, Serbia

Dr. Julija Radojičić, University of Niš, Serbia. DDS, PhD, Specialist in Orthodontics. Deals with cleft care on a
broad basis, both in her scientific research as well as her clinical work. Provides orthodontic treatment to the
majority of children born with cleft lip and/or palate, on the territory of Serbia, Bosnia and Herzegovina, and
Kosovo. Is actively involved in improving the organization of cleft care in Serbia. She is a participant of four
European projects regarding cleft care, was the host of ESF (European Scientific Foundation) psychosocial
workshop and the NisEUROCleftNet meeting 2016. She is a member of the board of the European Cleft
Organization as well as in the Core committee of COST Action 16234 –‘European Cleft and Craniofacial
Initiative for Equality in Care. In February 2018, she was one of the European delegates at a meeting hosted
by Sean Kelly, titled “Individuals and families with birth defects in Europe and the burden on inequalities” at
the European Parliament in Brussels. She host the first conference of COST Action 16234 in September,
2018 in Nis.
PRE-SURGICAL ORTHOPEDIC TREATMENT OF A THREE-YEAR-OLD CHILD WITH UNOPERATED

COMPLETE BILATERAL CLEFT LIP AND PALATE AND PROTRUDING PREMAXILLA
Unoperated patients with bilateral complete cleft lip and palate (BCCLP), who do not receive orthopedic
treatment in infancy and present with significant sagittal excess of the premaxilla, are among the most diffi-
cult patients to treat. Delay in primary reconstruction reduces the elastic characteristics of the tissues. The
resulting rigidity of bony structures accompanied by the wide alveolar and palatal clefts associated with
sagittal excess of the premaxilla pose a great challenge for both surgeon and orthodontist. There is no
unique protocol for treatment of these conditions. This paper describes the use of orthopedic treatment in
an unoperated three-year-old male child with BCCLP and a protrusive premaxilla whose appearance and
function were both severely affected. A modified Meazzini technique, as described in operated BCCLP pa-
tients with a downward-displaced premaxilla, was used. The device itself consists of the two independent
components mutually connected by a 17 x 25 steel arch. The first is an active fan-type expander. The second
consists of an acrylic cap covering the premaxilla and three brackets used for the steel arch application. They
are connected by a rectangular steel 17 x 25 archwire. Reduction of the premaxillary sagittal excess of is
carried out with an elastic chain. The use of this orthopedic appliance is a reliable and valuable pre-surgical
treatment in the therapy of children with BCCLP and protrusive premaxilla whose orthopedic and surgical
treatment have been delayed.
49
ти

РАДМИЛА ДИМОВСКА

Доцент Д-р Радмила Димовска е родена на 21.05.1971 во Скопје. Основно и средно образование
завршува во Скопје како ученик на генерацијата. На Стоматолошкиот факултет се запишува во 1989
година и го завршува со просек 8.81 во месец октомври 1994 година, и веднаш се вработува во приватната
стоматолошка ординација КРУНА МС во Скопје каде работи и денес. Специјализацијата по ортодонција
ја завршува во предвидениот рок во 2002. Истата година се запишува на специјалистички студии кои
успешно ги завршува со јавната одбрана во 2009. Истата година започнува со работа на својата
докторска дисертација, која е успешно одбранета на тема расцепи . Во својот дваесетиседумгодишен
работен стаж , присуствувала на многу конгреси, научни состаноци, стручни предавања и курсеви од
областа на ортодонцијата во земјата и странство. Има остварено три студиски престои од областа на
ортодонцијата : во Израел, Швајцарија и во Норвешка. Од областа на расцепите и нивниот третман
има престојувано во цен-тарот за расцепи во Цирих и Осло. Член е на сите релевантни светски и
домашни здруженија од областа на стоматологијата и ортодонцијата како и генерален секретар на
Македонското здружение на ортодонти,. Освен ортодонцијата, пројавува интерес и за ласерската
стоматологија и антиејxингот како нова гранка во стоматологијата со остварени стручни престои во
Словенија, Бугарија, Србија и Романија. Редовен гостин предавач е на конгресите на Меѓународната
Ласерска Академија. Има објавено над 50 стучни трудови и над 100 популарни текстови од
секојдневната стоматологија. Добитник е на Награда од Светскиот Стоматолошки Конгрес во Сеул
, Јужна Кореја во 1997 година за најдобро излагање, Прва награда за најдобра постер презентација
на Првиот Меѓународен Конгрес на ортодонти на Република Македонија 2009 година и Награда за
најдобра усна презентација и кристална плакета во Букурешт, Романија во 2010 година. Успешно ги
има завршено школите : Тренинг за Менаџмент и маркетинг во стоматологија на МОТИВА, Скопје
во 1997 и на Ешли Летер, Велика Британија во 2010 г. Поранешен член е на деловниот совет при
Американ Колеџ Скопје, член на управниот одбор на Сојузот на стопански комори и постојан член на
Ротари клубот Камен Мост. Во 2012 е избрана меѓу 10 топ жени менаџери на Република Македонија.
Активно се служи со англискиот и грчкиот јазик. Од 2019 е Доцент на Факултетот за дентална медицина
при Меѓународниот Балкански Универзитет во Скопје
50
th

RADMILA DIMOVSKA

Assist. Prof. D-r. Radmila Dimovska was born on May 21, 1971 in Skopje. She completed her primary and
secondary education in Skopje as a student of the generation. She enrolled at the Faculty of Dentistry in
1989 and graduated with an average of 8.81 in October 1994, and im-mediately started to work in the private
dental practice KRUNA MS in Skopje, where she still works today. The specialization in orthodontics was
completed within the scheduled deadline in 2002. The same year she enrolled in specialist studies, which she
successfully completed in 2009. The same year she started working on her doctoral dissertation, which has
been successfully defended on the field of clefts. In her twenty-seven year work experience, she has attended
many con-gresses, scientific meetings, professional lectures and courses in the field of orthodontics in the
country and abroad. She has completed three study residee in the field of orthodontics: in Israel, Switzerland
and Norway. In the area of clefts and their treatment, she stayed at the cleft center in Zurich and Oslo. She
is a member of all relevant world and domestic associations in the field of dentistry and orthodontics, as
well as Secretary General of the Macedonian Association of Orthodontists. Apart from orthodontics,she is
also interested in laser dentistry and anti-aging as a new branch in dentistry with established professional
posi-tions in Slovenia, Bulgaria, Serbia and Romania. She is Regular guest lecturer at the congresses of the
International Laser Academy. She has published over 50 professional papers and over 100 popular texts
from everyday dentistry. She holds the Award of the World Dental Congress in Seoul, South Ko-rea in 1997
for the best presentation, the First Prize for the best poster presentation at the First International Congress of
Orthodontists of the Republic of Macedonia in 2009 and the Award for the best oral presen-tation and crystal
plaque in Bucharest, Romania in 2010. The following schools were successfully completed: Training for Man-
agement and Marketing in Dentistry of MOTIVA, Skopje in 1997 and of Ashley Letter, Great Britain in 2010.
Former member of the working board of American Coledge Skopje, a member of the board of directors of the
Union of Chambers of Com-merce and a permanent member of the Rotary Club Kamen Most. In 2012, she
was selected among the 10 top managers of the Republic of Macedonia. She actively speaks English and
Greek. Since 2019 she has been elected as an Assistant Professor at the Faculty of Dental Medicine at the
International Balkan University in Skopje.
51
ти

ДИГИТАЛНА ЕРА ВО ТРЕТМАНОТ НА ПАЦИЕНТИТЕ СО РАСЦЕПИ
Расцепите на усна и/или непце е втората најчеста вродена аномалија во светот, затоа, разбирањето
на квалитетот на животот кај децата и адолесцентите со оваа малформација е исклучително важно. Во
Европа, преваленцата е приближно 1,7 на 1000 живородени деца. Третманот на расцепите кај децата
го спроведува мултидисциплинарен тим од специјалисти во консултација со пациентот и/или нивните
родители. Третманот опфаќа нега од раѓањето до адултно доба, вклучително и можна ортогнатска
хирургија и секундарните корекции се завршени на приближно 22-годишна возраст. Во Република
Северна Македонија, постојат значителни разлики во практиката помеѓу родителите, пациентите и
здравствените работници сметаат дека ова е збунувачки и непожелно. Ова стана јасно за време на
процесот на развивање упатства за клиничка пракса и советување по откривање на расцепот. За да
се обезбедат најдобрите податоци и да се намали конфузијата во пракса, важно е професионалците
да ја утврдат научната основа на медицинските интервенции и да го дефинираат стандардот на нега
што може да го очекуваат и пациентите и родителите. Децата со расцеп на усните и/или непцето од
моментот кога се родени се соочуваат со многу предизвици, кои влијаат на квалитетот на нивниот
живот. Третманот на расцеп може да бара низа грижа, вклучувајќи поддршка во исхраната, хирургија,
говорна терапија, ортодонција, стоматолошка нега и психосоцијална поддршка. Еден од главните
третмани низ кој мора да поминат бебињата и децата со расцеп на усна и/или непце е развојот на повеќе
ортодонтски апарати кои ќе им помогнат да голтаат, да јадат, да растат и да научат да зборуваат. Овој
обемен процес може да биде многу вознемирувачки за пациентите и нивните семејства. Според FDI
и Smiletrain, дигитализацијата е усвоена во трите главни чекори на конвенционалниот работен тек za
пациентите, што резултира со три различни процеси: 1) Дигитален пациент: стекнувањето податоци
за пациентот е дигитализирано (клинички информации, информации засновани на рентген или гипс)
и сега може да се складира или архивира во дигиталната евиденција на пациентот. 2) Виртуелен
пациент: менталното планирање на рехабилитацијата на пациентот сега може да биде помогнато со
планирање на дигитален третман и симулација на екранот (дизајн со помош на компјутер или CAD). 3)
Вистински пациент: процедурите за лекување може да бидат помогнати со компјутерски потпомогнати
произведени уреди (CAM) кои користат технологија за глодање или 3D печатење. Затоа, беше оценето
дека е корисно да се создаде упатство засновано на докази со цел да се реализира постандардизирана
нега за постнатална расцеп низ нашата земја. Нивното составувањето врз основа на тековните докази
би ги открило и пополнило постоечките празнини во знаењето на професионалците.
52
th

GOING DIGITAL-A NEW ERA IN TRETING PATIENTS WITH CLEFTS
The cleft lip and palate (CLP) is the second most common congenital anomaly in the world; therefore,
understanding the quality of life in children and adolescents with this malformation is extremely important.
In Europe, the prevalence is approximately 1.7 per 1000 live births. Treatment of oro-facial clefts in children
is usually carried out by a multidisciplinary team of specialists in consultation with the patient and their
parents. Teams offer individualized care from the antenatal period or from birth until treatment, including
possible orthognathic surgery and secondary corrections has been finished at approximately 22 years of
age. In the Republic of North Macedonia, significant practice variation exists between parents, patients,
and healthcare professionals consider this to be confusing and undesirable. This became clear during the
process of developing clinical practice guidelines on counseling after detecting clefts prenatally. To ensure
best practices and decrease practice variation and confusion, it is important that professionals determine the
scientific foundation of medical interventions and define the standard of care that can be expected by both
patients and parents. From the time they are born, children with a cleft lip and/or palate face many challenges,
affecting their quality of life. Cleft treatment can require a range of care, including nutrition support, surgery,
speech therapy, orthodontics, dental care, and psychosocial support. One of the major treatments that babies
and children with cleft lip and/or palate must go through is the development of multiple prosthetic appliances
to help them swallow, eat, grow, and learn to speak. This extensive process can be very distressing for the
patients and their families. According to FDI and Smiletrain digitalization has been adopted in the three
major steps of the conventional patient workflow, resulting in three distinct processes: 1) Digital patient:
the acquisition of patient data is digitized (clinical information, x-ray-based information or casts) and can
now be stored or archived in the patient’s digital records. 2) Virtual patient: mental planning of the patient’s
rehabilitation can now be assisted with digital treatment planning and on-screen simulation (computer-aided
design or CAD). 3) Real patient: treatment procedures may be assisted with computer-aided manufactured
(CAM) devices using milling or 3D printing technology. Therefore, it was judged to be beneficial to create
evidence-based guidelness in order to realize more standardized postnatal cleft care throughout our country.
The general aim of the guidelines is to optimize care for patients with cleft lip, alveolus, and/or palate based
on scientific evidence. In addition, compiling the guidelines based on current evidence would reveal existing
knowledge gaps.
53
ти

ЕЛИ АММ
Бостон , САД
ОБЛАСТ: ОРТОДОНЦИЈА
Д-р Ели Амм е специјалист по ортодонција и Вонреден професор на Стоматолошкиот факултет Henry

Goldman при Универзитетот во Бостон, САД
ОРТО – ПЕРИО СИМБИОЗА – РАКА ПОД РАКА МЕЃУСЕБНО ПОВРЗАНИ
Ортодонцијата и Пародонтологијата беа странци во моите студентските години. Веднаш по моето

дипломирање на факултетот беше донесена одлука дека две посебни области во стоматологијата
не можат да бидат “пријатели“. Дванаесет години подоцна овие две области завршија заедно во
нашата секојдневна пракса. Во недостаток на цврсти информации засновани на докази , што друго
може да ја илустрира меѓусебната поврзаност помеѓу ортодонцијата и пародонтот освен клиничките
случаи? Во нашата презентација ќе укажеме на некои аспекти на оваа сим-биоза како што е развојот
на местото на имплантот со движење на забот и усогласување на гингивалната и алвеоларната
коска. Цели на учење: -Разработка на тимска работа за мултидисциплинарен пристап кој вклучува
ортодонција, паропротетика и ресторативна стоматоло-гија. -Развој на местото за имплантати преку
ортодонтско движење на забите. -порамнување на гингивата и алвеоларната коска кај пародонтално
компромитирани пациенти.
54
th

ELIE AMM
Boston, USA
TOPIC: ORTHODONTICS
Elie Amm, DDS, MS, PhD

Associate professor, orthodontics and dentofacial orthopedics, Boston University Henry Goldman school of
dental medicine, USA
THE ORTHO – PERIO INTERFACE
Ortho and Perio were strangers during school years. Just after graduation they decided that two separate
fields in dentistry cannot be “friends”. Twelve years later they ended up together in our daily practice. In the
lack of solid evidence-based information, what else can illustrate the interrelationship between orthodontics
and periodontics than clinical cases? In our presentation we will point out some aspects of this symbiosis such
as the implant site development by tooth movement, and the gingival and alveolar bone alignment… Learning
objectives: - Elaborate a team work for multidisciplinary approach involving or-thodontics, periodontics and
restorative dentistry - Development of implant site through orthodontic tooth movement - Gingival and alveolar
bone alignment in periodontally compro-mised patients.
55
ти

УФУК ТОЈГАР МЕМИКОГЛУ

Анкара, Турција
ОБЛАСТ: ТРЕТМАН НА ПАЦИЕНТИ СО ОПСТРУКТИВНА АПНЕА
Д-р Уфук Тојгар Мемикоглу дипломирала на универзитетот во Анкара, Стоматолошки факултет.

Професор е на Катедрата по ортодонција на Стоматолошки факултет, Универзитет во Анкара од
2003 година. Поле на нејзиниот академски и клинички интерес се: ортогнатна хирургија, педијатриска
обструктивна апнеа при спиење, третман на расцепи на усна и непце, мултидисциплинарен третман и
естетика на лицето. Таа е член на Турското ортодонтско друштво, Светската федерација на ортодонти,
Здружение за судска наука и Здружение за опструктивна апнеа при спиење. Била претседател на
Турското ортодонтско друштво.
ПЕДИЈАТРИСКО НАРУШЕНО ДИШЕЊЕ ПРИ СПИЕЊЕ ВО ОРТОДОНТСКАТА ПРАКСА
Поголем дел од нашите пациенти во секојдневната ортодонтска пракса се деца и значителен број
од нив имаат респираторни проблеми со различен степен на потешкотии, вклучително и едноставно
‘рчење и синдром на опструктивна апнеа при спиење (OSAS). Овие симптоми не само што имаат
штетни ефекти врз нивното здравје и квалитетот на живот, туку може да предизвикаат и лоша прогноза
и нестабилност на резултатите од нашиот ортодонтски третман. Затоа, во ова предавање кое се
однесува и на клиничката ортодонција и на научните истражувања и докази, ќе бидат дискутирани
информациите за опструктивна апнеа при спиење.
56
th

UFUK TOYGAR MEMIKOĞLU

Ankara, Turkiye
TOPIC: TREATMENT OF PATIENTS WITH OBSTRUCTIVE APNEA
Dr. Ufuk Toygar Memikoğlu graduated from Hacettepe University, School of Dentistry in 1988. She completed
her orthodontic PhD in 1994 at Ankara University, School of Dentistry, Department of Ortho-dontics. She
became a professor in 2003 in the same department. Her academic and clinical interests are; orthognathic
surgery, pediatric ob-structive sleep apnea, treatment of cleft lip and palate, multidisciplinary treatments and
facial aesthetics. She is a member of Turkish Orthodon-tic Society, World Federation of Orthodontics, Society
of Forensic Sci-ence and Sleep Society. She was the past President of the Turkish Or-thodontic Society. She
is married and has a daughter.
PEDIATRIC SLEEP – DISORDERED BREATHING IN ORTHODONTIC PRACTICE
The majority of our patients in our daily orthodontic practice are chil-dren and a significant number of these
children may have respiratory problems with various degrees of severity, including simple snoring and
Obstructive Sleep Apnea Syndrome (OSAS). These may not only have detrimental effects on their health
and their quality of life, but may also cause poor prognosis and instability of our orthodontic treatment results.
Therefore, in this lecture which targets both clinical orthodontics and the academics, the following information
will be given and discussed.
57
ти

ЦВЕТАНКА БАЈРАКТАРОВА МИШЕВСКА

ОБЛАСТ: ТРЕТМАН НА ПАЦИЕНТИ СО ОПСТРУКТИВНА АПНЕА
Проф. д-р Цветанка Бајрактарова Мишевска е вонреден професор на Катедрата за ортодонција при
Стоматолошкиот факултет-УКИМ, Скопје. Автор и коавтор е на повеќе од 90 стручно-научни трудови,
коавтор во два учебници, автор на едно учебно помагало и една монографија. Активна учесничка
е на повеќе конгреси, симпозиуми, семинари и стручно-научни собири во земјата и странство. Д-р
Бајрактарова Мишевска член е на постојаната рецензентска комисија и Советодавниот совет на South
European Journal of Orthodontics and Dentofacial Research и член на Советодавниот одбор на списанието
МСП. Член е на Светската федерација на ортодонти (WFO), Европскот ортодонтско друштво (EOS),
Италијанското, Хрватското и Српското друштво на ортодонти (SIDO; HDO; OUS), на BAOS, BASS, МСД
и Здружението на ортодонти на Македонија. Раководител на Клиниката за ортодонција при ЈЗУ УСКЦ
„Свети Пантелејмон” Скопје била во периодот 2009-2017. Поле на посебен професионален интерес
на д-р Бајрактарова Мишевска покрај растот и нарушувањата на краниофацијалниот комплекс се и
пациентите со разни синдроми и агенеза на забите.
ОПСТРУКТИВНА НОЌНА АПНЕА – ПЕРСПЕКТИВИ И ИДНИ ПРЕДИЗВИЦИ
Опструктивната ноќна апнеа (ОСА) е најчестото нарушување на дишењето во текот на спиењето кое
може да резултира со сериозни здравствени проблеми доколку навремено не се лекува. Се јавува во
сите периоди од животот и неопходен е интердисциплинарен пристап во нејзиното лекување. Цел на
оваа презентација е да се истакне важноста на раната дијагностика на ОСА со осврт на етиолошките
и ризик факторите, симптоматологијата, дијагностичките протоколи и модалитетите на третман на
ова заболување. Ќе бидат дискутирани најновите сознанија, а посебен акцент ќе биде ставен на
препораките и заклучоците од “White Pa-per” на Американското здружение на ортодонти.
58
th

CVETANKA BAJRAKTAROVA MISHEVSKA

TOPIC: TREATMENT OF PATIENTS WITH OBSTRUCTIVE APNEA
Dr. Cvetanka Bajraktarova Mishevska is an associate professor at the Department of Orthodontics, Faculty
of Dentistry, Ss. Cyril and Meth-odius University in Skopje. She was an author and co-author of more than 90
scientific papers, published home and abroad, co-author of two books, author of one book and one monograph.
She has actively participated in а number of congresses, symposiums, seminars, professional and scien-tific
gatherings home and abroad. Dr. Bajraktarova Mishevska is a member of the Standing review commis-sion
and a member of the Advisory council of South European Journal of Orthodontics and Dentofacial research
and a member of the Advisor Board of the Macedonian Dental Review Journal. She is a member of the: World
federation of orthodontists, European Orthodontic Society, Italian, Croatian and Serbian orthodontist society,
Balkan Association of Ortho-dontic Specialists, Balkan Association of Dentists, Macedonian Dental Society
and Association of orthodontists in Macedonia From 2009 to 2017, she was the head of the Department of
Orthodontics at PHO University Dental Clinical Centre “St. Pantelejmon”, Skopje. Dr. Cvetanka Bajraktarova
Mishevska’s special field of interest is de-velopmental disorders of the craniofacial complex and the patients
with various syndromes and dental agenesis..
OBSTRUCTIVE SLEEP APNEA – PERSPECTIVES AND FUTURE CHALLENGES
Obstructive sleep apnea (OSA) is the most common sleep-related breathing disorder that can lead to serious
health problems if left untreated. It occurs in all periods of life and an interdisciplinary ap-proach is necessary
in its treatment. The purpose of this presentation is to emphasize the importance of early diagnosis of OSA
by reviewing the etiological and risk factors, symptomatology, diagnostic protocols and treatmeant modalities.
The latest findings will be discussed, with a special emphasis on the recommendations and conclusions from
the American Association of Orthodontic White Paper.
59
ти

НЕДА СТЕФАНОВИЌ
Д-р Неда Стефановиќ, работи како доцент на катедрата по ортодонција при Факултетот за дентална
медицина, на Универзитетот во Белград. Истражување то за докторските студии ги направила во
соработка со Одделот за ортодонција и Центарот за краниофацијална слика на Универзитетот Case
Western Reserve во Кливленд, САД, каде неодамна помина три месеци работејќи на нови истражувачки
проекти и настава. Д-р Стефановиќ, исто така, има поминато време на Универзитетот во Ријека
работејќи на ис-тражувачки проекти и презентирајќи предавања. Нејзините истра-жувачки интереси
се претежно фокусирани на дишните патишта, ортогнатна хирургија, генетика, а неодамна и проценка
на квалите-тот на животот, предвидувачи на исходот од третманот со функци-онални апарати и
соработка со пациентите, како и третман со алајнери. Д-р Стефановиќ предава на додипломски и
постдиплом-ски студии на Катедрата за ортодонција на Универзитетот во Бел-град, а предавала и на
национално и меѓународно ниво. Објавила бројни научни трудови, автор е на монографија, коавтор
на четири поглавја во две меѓународни книги за 3Д краниофацијални снимки и неколку поглавја во три
книги издадени од Универзитетот во Белград. Рецензент е во осум научни списанија.
ОРТОДОНЦИЈА: КАДЕ СМЕ СЕГА И КАДЕ СЕ ДВИЖИМЕ?
Во текот на изминатите две децении, ортодонцијата преминува во дигиталниот свет. Прво, тоа
беше воведувањето на дигитални фотоапарати, што беше проследено со скенери за компјутерска
томографија со конусен зрак (CBCT), потоа интраорални скенери (IOS) и на крајот тродимензионални
(3D) печатачи. Воведувањето на овие нови технологии овозможи подобра дијагноза и планирање на
третманот, но и подобра комуникација со другите стоматолошки специјалисти. Во Северна Америка,
CBCT сликите најчесто се користат за генерирање на латерални кефалограми и ортопантомографски
снимки, но во други земји (Европа, Азија, австралија) тие најчесто се користат за анализа на импакции,
планирање на хируршко отворање на забот, комуникација со оралните хирурзи и пародонтолози.
Бидејќи времените средства за анкаража (TADs) се вообичаени во ортодонтската пракса во де-
нешно време, CBCT снимките исто така се користат за планирање на поставување на TAD и анализа
на максиларната сутура кај пациенти кај кои е индицирана брза максиларна експанзија со помош
на TAD. Воведувањето на IOS дополнително ја зголеми употребата на алајнери во ортодонтската
пракса, а достапноста на 3D печатачите ги придвижи ортодонтите понатаму во полето на “домашни-
куќни“ алајнери. IOS, исто така овозможи подобра комуникација со специјалисти за ресторативна
стоматологија при третман на случаи со вродена агенеза на заби или трауматски повреди на заби,
кога е потребно преобликување на забите. Понатаму, ортодонтите, а понекогаш и колеги од други
специјалности, се вклучени во скринингот за опструктивна апнеа при спиење (ОСА), кој вклучув
комуникација со лекарите кои се бават со опструктивна апнеа. Кога има потреба од било каков вид
на орален апарат за опструктивна апнеа, лекарите ги упатуваат пациентите кај ортодонт и други
специјалисти. Со ова предавање ќе се обидеме да ги прикажеме најновите апарати кои денес најчесто
се применуваат во ортодонтската пракса.
60
th

NEDA STEFANOVIČ
Belgrade, Serbia
TOPIC: ORTHODONTICS
Dr. Neda Stefanovic is an Assistant Professor at the Department of Or-thodontics School of Dental Medicine
University of Belgrade, where she has obtained her DMD, MSc, and PhD, as well as a specialty degree in
Orthodontics and Dentofacial Orthopedics. Dr. Stefanovic has done her PhD research in cooperation with
the Department of Orthodontics and the Craniofacial Imaging Center at Case Western Reserve Universi-
ty in Cleveland, OH, USA, where she has recently spent three months working on new research projects,
participating in three thesis projects, and teaching. Dr. Stefanovic has also spent time at the University of
Ri-jeka working on research projects and presenting lectures. Her research interests are mostly focused
on airways, orthognathic sur-gery, genetics, and most recently quality of life assessment, predictors of
functional treatment outcome and patient cooperation, and clear alignment treatment. Dr. Stefanovic teaches
undergraduate, as well as postgraduate students at the Department of Orthodontics University of Belgrade,
and has lec-tured both nationally and internationally. She has published and pre-sented numerous scientific
papers, authored a monograph, co-authored four chapters in two international books on 3D craniofacial
imaging, and several chapters in three books published by the University of Bel-grade. She is a reviewer in
eight scientific journals.
ORTHODONTICS: WHERE ARE WE NOW AND WHERE ARE WE HEADING ?
Over the past two decades, orthodontics has been transitioning into the digital world. First, it was the
introduction of digital cameras, which was followed by Cone Beam Computed Tomography (CBCT) scanners,
then intraoral scanners (IOS), and finally three-dimensional (3D) print-ers. The introduction of these novel
technologies has enabled better diagno-sis and treatment planning, but also better communication with other
dental specialists. In North America, CBCT images are commonly used for generating lateral cephalograms
and panoramic views, but in the rest of the world, they are mostly used for analyzing impactions, planning
tooth exposure, communicating with oral surgeons, and periodontolo-gists. Since temporary anchorage
devices (TADs) are commonplace in orthodontic practice nowadays, CBCT images are also used for TAD
placement planning and analyzing the maxillary suture of patients where TAD-assisted maxillary expansion is
indicated. The introduction of IOS has further increased the use of aligners in the orthodontic practice and 3D
printer availability has moved orthodontists further in the field of “in-house” aligners. IOS have also enabled
better communication with restorative dentists in cases with congenitally or otherwise missing teeth or when
reshaping teeth is needed. Furthermore, orthodontists and sometimes other dental specialists are also
involved in Obstructive Sleep Apnea (OSA) screening, which in-volves communicating with sleep medicine
doctors. When there is a need arise for any kind of oral OSA appliance, sleep medicine doctors refer patients
to orthodontists and other dental specialists. This lecture will try to bring more light to these innovations that
are now commonly used in the orthodontic practice.
61
ти

ИРЕНА ГАВРИЛОВИЌ
Магистрирала во 2006 година, докторирала во 2019 година на Стоматолошкиот факултет „Св. Кирил и
Методиј“ Скопје, Н. Македонија. Од 1998г. работи како стоматолог во Стоматолошкиот клинички центар
во Скопје и како асистент на Ортодонтскиот оддел на Стоматолошкиот факултет во Скопје од 2008
година. Сега е доцент на Катедрата за ортодонција на Стоматолошкиот факултет на Универзитетот
„Св. Кирил и Методиј“ во Скопје. Учествува во наставниот процес на едукација на кадри, студенти
(доктор по дентална медицина, забен техничари и стручни стоматолошки сестри - студенти по орална
хигиена) на студиски програми за додипломски и постдипломци (магистерски и докторски студии).
Ментор на специјализанти од областа на ортодонтските науки. Подпретседател е на Македонското
ортодонтско друштво, од 2013-2021 година. Нејзиното поле на интерес во научно - истражувачката и
клиничката дејност се: промени на меките ткива под влијание на Малоклузија од II класа и резултатите
после ортодонтскиот третман; превентивни и интерцептивни ортодонтски методи, функционален
ортодонтски третман и влијанието на мобилните и фиксните апарати во корекција на малоклузии.
Поканет предавач на стоматолошки и ортодонтски конгреси и симпозиуми. Објавувала студии во
домашни и меѓународни списанија. Таа е рецензент за: Macedonian Dental Review, Current Journal
of Applied Science and Technology, International Journal of Medical and Pharmaceutical Case Reports,
International Journal of Research and Reports in Dentistry. Член e на уредувачкиот одбор на списанието
“Journal of Oral Hygiene and Health” .
РЕСОРПЦИЈА НА КОРЕНОТ НА ЗАБИТЕ ПРИ ОРТОДОНТСКИ ДВИЖЕЊА
Користење на ортодонтските апарати во терапија на малокузиите е широко применета. Во ортодонција

се користат различни видови на ортодонтски техники, примена на мобилни апарати, фиксни апарати,
ајлајнери.... Придвижувањето на забите е под дејство на сили, кои најчесто се континуирани, кои
делуваат на пародонциумот и предизвикуваат процеси на ремоделирање на коската т.е. процес на
нејзина ресорпција и апозиција. Ресорпција на коренот на забите е предмет на многу студии и може
да се јави како резултат на дејство на повеќе фактори, како што е користење на механички сили за
време на ортодонтскиот третман, кои се со различна јачина и насока. За појава на ресорпција на
коренот на забите освен силите кои се аплицираат на забите, влијаат и други фактори кои се поврзани
со третманот. Тоа е видот на придвижување на забите при ортодонтската терапија и присутната
малоклузија. Пребарана е литература на интернет пребарувачите на Google, Research Gate, Pub Med
и се селектирани студии кои ја обработуваат проблематиката на појава на ресорпција на корените на
забите при ортодонтски третман, нејзина дијагностика и можни начини за нејзина превенција.
62
th

IRENA GAVRILOVIKJ
TOPIC: ORTHODONTICS
Master degree in 2006, PhD in 2019 at Faculty of Dentistry “Ss Cyril and Methodious” Skopje, N. Macedonia.
She works as a clini-cian at Dental Clinical Center in Skopje from 1998 year and as teaching assistant at
Orthodontic Department at Faculty of Dentis-try in Skopje from 2008. Now she is Assistant Professor at Depart-
ment of Orthodontics at Faculty of Dental Medicine, University “Ss Cyril and Methodious”, Dental Clinical
Center – Skopje, N. Mace-donia. She is educating students (doctor of dental medicine, dental technicians
and oral hygiene students) on undergraduates and postgraduates (master and PHD) study programs. She
is mentor-ing residences in the field of orthodontic sciences. She is passed Vice - president of Macedonian
Orthodontic Society, from 2013-2021. Her field of interest in science - research and clinical activity are:
changes of the soft tissues under the influence of Class II Maloc-clusion and the results after the orthodontic
treatment; preventive and interceptive orthodontic methods, functional orthodontic treat-ment and impacts of
mobile and fixed appliances in correcting mal-occlusions. She is invited speaker in dental and orthodontic
Con-gresses and Symposiums. She published research articles in domestic and international jour-nals. She
is a reviewer for: Macedonian Dental Review, Current Journal of Applied science and technology, International
Journal of Medical and Pharmaceutical Case Reports, International Journal of Research and Reports in
Dentistry. She is in Editorial Board Member for Journal of Oral Hygiene and Health
APICAL ROOT RESORPTION DURING ORTHODONTIC MOVEMENTS
Orthodontic appliances in the treatment of malocclusions are widely used. In orthodontic treatment, different
types of orthodon-tic techniques are used, such as application of removable appli-ances, different fixed
devices, alainers .... Teeth movement is under the action of forces, which are usually continuous. These
forces have their impact on the periodontium and cause processes of remodeling of the bone, i.e. process of
resorption and apposition. Root resorption is the subject of many studies and can occur as a result of the action
of several factors, such as use of mechanical forces during orthodontic treatment. The application of forces
can be with different strength and direction. Apart from the forces ap-plied to the teeth, other factors related
to the treatment also influence the occurrence of apical root resorption. These factors are: the type of tooth
movement during orthodontic treatment and the type of malocclusion which is present. On Google, Research
Gate, Pub Med, the literature has been searched and studies for the problem of apical root resorption in
orthodontic treatment, its diagnosis and possible ways of its pre-vention have been selected.
63
ти

САБЕТИМ ЧЕРКЕЗИ
Гостивар, Северна Македонија
Д-р Сабетим Черкези е роден на 20.10.1969 година во Гостивар. Дипломирал на Стоматолошкиот

факултет на Универзитетот “Св. Кирил и Методиј“ во Скопје. Специјалист по ортодонција од 2010 година.
Магистрирал во 2012 и докторирал 2017 година на Стоматолошкиот факултет на Универзитетот “Св.
Кирил и Методиј“ во Скопје. Во 2010 година избран е во наставно-научно звање доцент на Факултетот
за медицински науки, Катедра за стоматологија при Универзитетот во Тетово. Обавува настава по
предметите Морфологија на вилици и заби, Ергономија и Ортодонција 1 и 2. Од од 2020 година
предава на ИБУ. Од 1998 година до сега работи во приватната стоматолошка клиника “Вивадент“ во
Гостивар. Објавил повеќе трудови и активно учествувал и презентирал на повеќе семинари и конгреси
во земјата и странство, од областа ортодонција во Тирана Албанија, Индија, Египет и Република
Северна Македонија. Тој е еден од авторите на преводот на книгата Ортодонција од Милан марковиќ
од српско-хрватски на албански јазик, и еден од авторите на Практикум по ортодонција “Морфолошко-
функционална анализа и ортодонтска дијагноза“ (автори доц.д-р Сабетим черкези и проф. д-р Милаим
Сејдини)
ЕКСТРАКЦИЈА ВО ОРТОДОНЦИЈА
Екстракција во ортодонција Одредени малoоклузии бараат ортодонтот да биде способен да постави

дијагноза за да го одреди најдобриот пристап кон лекувањето. Целта на оваа презентација e да се
прикажат клиничките случаи и да се дискутираат некои дијагностички елементи кои се користат при
изготвување план за третман со екстракција на заби. Сите дијагностички елементи се истакнати.
Прашања кои се однесуваат на усогласеноста на соодносот големина на заби со големина на
дентален лак, цефалометриската дискрепанца и профилот на лицето, скелетната возраст (раст) и
антеропостериорните соодноси, забната асиметрија, типот на лицето и патологиите. Екстракции на
поедини заби се потребни во различни малоклузиi. Во некои ситуации, време на екстракција може да
резултира со спонтана корекција на малоклузијата. Точната дијагноза и планирањето на третманот,
следени со упатствата за ортодонтска екстракција, водат до долготрајна стабилност на добиените
резултати.
64
th

SABETIM CHERKEZI
Gostivar, North Macedonia
TOPIC: ORTHODONTICS
Dr.Sabetim Cherkezi is born in 10/12/1969 in Gostivar. He received his Dental Degree from the Faculty of
Dental Medicine, University “Ss. Cyril and Methodius”, Skopje. He became specialist in orthodontics in 2010.
He received his MSc (2012) and PhD (2017) at the same University. From 2010 until now he is Assistant
Professor at the Faculty of Medical Sciences Department of Dentistry at the University of Tetovo. He is
teaching assistant for Morphology of jaws and teeth, Ergonomics and Orthodontics I and Orthodontics II.
From 1998 until now he works at private Dental Clinic „Vivadent” Gostivar. He published several papers and
participated actively and presented at several seminars and congresses in his country and abroad, especially
from the field of orthodontics in Tirana, India, Egypt and Republic of North Macedonia. He is one of the
authors of the translation of the book Orthodontics from Milan Markovic from Serbian - Croatian to Albanian
language “Orthodontia”, (Mr.sci.Sabetim Çerkezi, and Prof.Ass. Milaim Sejdini); and one of the author of
the Practicum in Orthodontics “Morphological-functional analysis and orthodontic diagnosis” (Mr.sci.Sabetim
Çerkezi, Prof.Ass.Milaim Sejdini)
EXTRACTION IN ORTHODONTICS
Certain malocclusions require orthodontist to be capable of establishing a diagnosis in order to determine the
best ap-proach to treatment. The purpose of this presentation to pre-sent clinical cases and discuss some
diagnostic elements used in drawing up a treatment plan to support tooth extraction.All diagnostic elements
have been highlighted. Issues concerning compliance tooth –arche discrepancy, cephalometric discrep-ancy
and facial profile, skeletal age (growth) and anteroposte-rior realtionships, dental asymmetry, facial pattern
and pa-thologies. Extractions of specific teeth are required in the various presentations of malocclusion.
In some situation careful tim-ing of extractions may result in spontaneous correction of the malocclusion.
Accurate diagnosis and treatment planning following orthodontic extraction guidelines lead to a longterm
sability of the corrected results.
65
ти

МАРИН ЛОЗИЌ
Загреб, Хрватска
ОБЛАСТ: ДЕТСКА И ПРЕВЕНТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА
Др.сци. Марин Лозиќ, др.мед., специјалист по анестезиологија, реаниматологија и интензивно лечење,

субспецијалист по интензивна медицина. Роден е во Сплит 1985 година каде што завршува основно
училиште и Класична гимназија. На студиите по медицина се запишува во 2000 година, а во 2006 г.
успешно го брани дипломскиот труд со што стекнува право за полагање на стручен испит, кој успешно
го полага во 2007 година и се стекнува со лиценца за самостојна работа. Во 2009 година ја започнува
специјализацијата по анестезиологија, реанимација и интензивно лечење во Загреб на Клиниката за
по анестезиологија, реанимација и интензивно лечење на болни при КБЦ. Во 2013 година станува
специјалист по анестезиологија, реанимација и интензивно лечење и започнува со работа на Клиниката
за анестезиологија и интензивно лечење на неурохируршки болни каде и денес работи. Од 2017 г.
е соработник е на Клиниката за стоматологија на Стоматолошкиот факултет во Загреб за сигурно
изведување на стоматолошките зафати во Еднодневна хирургија за некооперативни пациенти. Од
2019 г. станува асистент на Заводот за детска и превентивна стоматологија при Стоматолошкиот
факултет во Загреб. Во 2021 година се стекнува со звањето научен соработник. Исто така, од 2016
година континуирано работи во Амбулантата за сузбивање на акутна и хронична болка при КБЦ
Загреб, која од 2020 г. се преименува во Референтен центар при Министерството за здравство на
РХ за неуроанестезија и мултимодално лечење на болка. Член е на Хрватското лекарско друштво,
Хрватското друштво за анестезиологија и интензивно лечење како и на Хрватското друштво за лечење
на болката. Тој е автор и коавтор на повеќе научни и стручни трудови од областа на анестезиологијата
и биомедицината. Како предавач учествувал на повеќе домашни и меѓународни конгреси, симпозиуми
и курсеви.
СТОМАТОЛОШКИ ЗАФАТИ ВО ОПШТА АНЕСТЕЗИЈА – НАШ ПРОТОКОЛ
Пациентите планирани за стоматолошка санација и/или орално хируршки зафати можат да бидат
несоработливи, па за тие пациенти предвидено е тие зафати да се изведуваат во општа анестезија.
Несоработлив пациент, најчесто е лице со присутни ограничувања (пореметувања од аутистичкиот
спектар влкучително и АДХД; ментална ретардација од различен степен; тикови; кореатички
движења; симптоматска епилепсија; фармакорезистентна епилепсија), како и физички ограничувања
(напреднати хронични болести на еден или повеќе органски системи; различни карциноми со или без
хемотерапија), или нивни комбинации. Несоработлив пациент, исто така, може да биде и потполно
здрав (физички и психички), но со многу изразена фобија од стоматолошките процедури (дентална
66
th

MARIN LOZIČ
Zagreb, Croatia
TOPIC: PEDODONTICS
Dr.sc. MARIN LOZIĆ, MD, specialist in anesthesiology, resuscitation and intensive care, specialist in
intensive care. He was born in Split on February 25, 1982. where he completed primary school and Classical
Gymnasium with great success. He enrolled in the study of medicine in 2000 and in 2006. successfully
defending his dissertation gained the right to take the medical professional exam becoming doctor of medi-
cine. In 2007. he aquired licence to practice medicine on his own by tak-ing exam. In February 2009, he began
his specialization in anesthesiol-ogy, resuscitation and intensive care in Zagreb at the Clinic for Anesthe-
siology, Resuscitation and Intensive Care of Surgical Patients at the University Hospital Center Zagreb. In
2013, he became a specialist in anesthesiology, resuscitation and intensive care, and began working at the
Clinic for Anesthesiology and Intensive Care of Neurosurgical Pa-tients, where he still works today. He has
been an associate of the Clinic of Dentistry at the Faculty of Dentistry in Zagreb for the safe perfor-mance of
dental procedures in One-Day Surgery for non-cooperative pa-tients since 2017. Since 2019, he has been
an assistant at the Depart-ment of Pediatric and Preventive Dentistry at the Faculty of Dentistry in Zagreb.
In 2021, he acquired the title of research assistant. Also, since 2016, he has been working continuously in
the Clinic for the Suppres-sion of Acute and Chronic Pain at the University Hospital Center Za-greb, which
since 2020. acquires the title of the Reference Center of the Ministry of Health of the Republic of Croatia for
neuroanesthesia and multimodal pain treatment. From 2018 he has been associate of the Spe-cial Hospital
Saint Catherine in Zagreb. He is a member of the Croatian Medical Association, the Croatian Soci-ety for
Anesthesiology and Intensive Care and the Croatian Society for the Treatment of Pain. He is the author and
co-author of several scien-tific and professional papers in the field of anesthesiology and biomedi-cine, and
a participant and lecturer in several national and international congresses and courses.
DENTAL PROCEDURES UNDER GENERAL ANESTHESIA – OUR PROTOCOL
Patients scheduled for dental procedures and/or oral surgery may be un-cooperative and for such patients it
is planned to perform these proce-dures under general anesthesia. The uncooperative patient is most often a
person with mental limits (autism spectrum disorders including ADHD; mental retardation of varying degrees;
tics; corea movements; sympto-matic epilepsy; drug-resistant epilepsy) and physical limits (advanced chronic
diseases of one or more organ systems including carcinomas) or combinations thereof. An uncooperative
patient can also be completely healthy (physically and mentally), however, with a very pronounced fear of
dental procedures (dental anxiety and dental phobia) or a pronounced urge to vomit. The goal is to safely
perform dental procedures. At the Clinic of Dentistry of the University Hospital Center Za-greb, out of 550
67
ти

анксиозност и дентална фобија), или со изразен нагон на повраќање. Целата е сигурно спроведување
на денталните птоцедури. На Клиниката за стоматологија при КБЦ Загреб од досега извршените 550
оперативни зафати во период од пет години, кај 99% од случаите се користела општа анестезија.
Општата анестезија се спроведува со обезбеден дишен пат преку назално пласиран ендотрахеален
тубус и со соодветен периоперациски надзор на виталните знаци (периферна сатурација, ЕКГ,
концентрација на CO2, монитор за длабочина на анестезијата). Како најчест метод за увод и одржување
на општата анестезија се користи тотална интравенска анестезија, со употреба на најсовремени
пумпи за достава на лекови. Сите пациенти доаѓаат еднаш или повеќе пати на предоперативни
анестезиолошки прегледи. Им се даваат напишани упатства како и согласност. Целта е сигурно
спроведување на денталните процедури во општа анестезија, па според тоа дел од планираните зафати
може да се одложат до оптимални услови. Исклучок се пациентите предвидени за трансплантациски
зафати. Понекогаш е потребен и мултидисциплинарен пристап во подготовката на пациентите. Често
е потребна премедикација, особено во педијатриската популација. ЕМЛА локален анестетички крем
се мачка на местата предвидени за интравенска канилација и се користи брзоделувачки анксиолитик
мидезолам (Dormicum®). Во случаи на неможност или изразена агитација се применува краткотрајна
инхалациона анестезија со инахалациски анестетик, со цел поставување на периферниот венски
пат. Само во ретки случаи кај докажани срцеви заболувања, не се користи интравенскиот анестетик
пропофол. Назалната интубација е стандардна процедура кај сите зафати освен доколку операторот
инсистира на оротрахеален пристап. Постоперативно, по будењето, пациентите се сместуваат во
соба за будење до пуштањето дома под надзор на членови на семејството или старатели.
68
ти

currently performed surgical procedures in a five-year period (one-day surgery and operating block), general
anesthesia was used in 99% of cases. General anesthesia with secured airway in terms of nasally placed
endotracheal tube and appropriate perioperative monitor-ing of vital signs (peripheral saturation, ECG,
concentration of carbon dioxide (CO2) at the end of exhalation, anesthesia depth monitor). As the most
common method of induction and maintenance of general anesthe-sia, total intravenous anesthesia (TIVA)
was used using state-of-the-art TCI (Target Control Infusion) drug delivery pumps. All patients undergo the
first and, if necessary, more preoperative anesthesia examinations They are given written instructions and
consent. The goal is to safely per-form dental procedures under general anesthesia so that the vast majority
of planned procedures can be delayed to optimal conditions. The excep-tion is patients provided for transplant
procedures. Sometimes a multidis-ciplinary type is needed in the preparation of patients (several different
specialists who work closely together).
69
ти

ДЕЈАН МАРКОВИЌ
Дејан Марковиќ е редовен професор на Стоматолошкиот факултет во Белград, на Клиниката за детска

и превентивна стоматологија. Магистрирал во 1994 година а докторирал во 1998 г. Специјалист е по
детска и превентивна стоматологија. Бил ментор на пет успешно завршени магистерски тези и 14
докторски дисертации. Раководел со изработка на 70 специјалистички труда. Учесник е на 4 национални
научни проекти од Министерството за наука и на Европскиот проект FP-6 од областа на испитувањето
на материјалите, како и на повеќе стручно-медицински проекти. Автор и раководител е на 5 академски
клинички студии, од кои една е интернационална. Член е на Српското лекарско друштво и на Секцијата
за детска и превентивна стоматологија. Награден е со Награда за научноистржувачки труд од СЛД
(2010.) и со Повелба на СЛД (2015.), како и со награда за животно дело. Во 2016 г. е избран за член
на Акаденмијата на медицински науки. Тој е организатор или учесник на повеќе научни и стручни
собири на кои одржал повеќе од 150 предавања. Член е на бордот на Балканското стоматолошко
здружение, на Меѓународното здружение на детски стоматолози, на Европската академија за детска
стоматологија, на Здружението на стоматолози на Србија и на други стручни и научни здруженија.
Претседател е на Здружението на специјалисти по детска и превентивана стоматологија на Србија.
Автор е на повеќе учебници од областа на детската и превентивна стоматологија, на научната
монографија „Биокомпатибилност на глас-јономерните цементи“, коавтор на научната монографија
„Градбени стоматолошки материјали“, „Стоматолошки материјали“ книга 1 и 2, монографијата
„Повреди на забите – водич за секојдневна клиничка пракса“. Уредник е на меѓународната научна
монографија „Scientific Thought and Clinic Practice - 10 years of BaSS“ издадена по повод десет
годишнината од Балканското стоматолошко друштво. Тој е и уредник и автор на публикацијата
„Истакната лексикографска публикација од национално значење“ за која Српското лекарско друштво
му ја додели наградата за научно-истржувачки труд за 2010 година. Проф. др. Дејан Марковиќ е член
на уредувачкиот одбор на меѓународни и домашни часописи како Balkan Journal of Dental Medicine
( Balkan Journal of Stomatology), EC Dental Science Journal, Стоматолошки гласник на Србија, како и
рецензент на повеќе угледни часописи и публикации. Од 2016 година тој е главен уредник на Balkan
Journal of Dental Medicine (M24), званичен часопис на Balkan Stomatological Sosiety (BaSS). Автор е на
повеќе од 300 публикации презентирани на меѓународни и домашни собири публикувани во научни
часописи, од кои 70 се публикувани in extenso во водечки меѓународни часописи на SCI, CC, или
MEDLINE листите.
70
ти

DEJAN MARKOVIČ
Belgrade, Serbia
TOPIC: PEDODONTICS
Dejan Markovic is a full professor at the Faculty of Dentistry in Bel-grade, at the Clinic for Pediatric and
Preventive Dentistry. He defended his master’s thesis in 1994, and his doctoral dissertation in 1998 as a
specialist in pediatric and preventive dentistry. Mentor of 5 successfully completed master’s theses and 14
doctoral dissertations. He supervised 70 specialist theses. He is a participant in 4 national scientific projects
of the Ministry of e-ducation and science of the Republic of Serbia, and the European FP-6 project, as well as
several professional medical projects. He is the author and head of 5 academic clinical studies, one of which
is international. Prof. Dr Dejan Marković is a member of the Serbian Medical Associa-tion and the Section for
Pediatric and Preventive Dentistry. He was awarded the SMS (Serbian Medical Society) Award for Scientific
Re-search (2010) and the SMS Charter (2015) and the Lifetime Achieve-ment Award. He was elected a
member of the SMS Academy of Medi-cal Sciences in 2016. He is the organizer and participant of several
scientific and professional meetings at which he held more than 150 lectures. He is a member of the board
of the Balkan Association of Dentists, a member of the International Association of Pediatric Dentists, the
Euro-pean Academy of Pediatric Dentistry, the Association of Dentists of Serbia and other professional and
scientific associations. He is the presi-dent of the Association of Pediatric and Preventive Dentists of Serbia.
Prof. Dr Dejan Marković is the author of several textbooks in the field of pediatric and preventive dentistry,
scientific monograph “Biocompa-tibility of glass ionomer cements”, co-author of the scientific mono-graph
“Building dental materials”, “Dental materials” books 1 and 2, monograph “Tooth injuries - a guide to everyday
clinical practice”. He is the editor of the international scientific monograph “Scientific Thou-ght and Clinical
Practice - 10 years of BaSS” published on the occasion of ten years of the Balkan Association of Dentists.
He is also the editor and author of the prominent lexicographical publication of national importance for which
the Serbian Medical Association awarded him in 2010 Award for Scientific Research. He is a member of
the editorial boards of following international and domestic journals: Balkan Journal of Dental Medicine, EC
Dental Sci-ence Journal, Dental Journal of Serbia. He is also a reviewer of several reputable journals and
publications. Since 2016, he has been the editor-in-chief of the Balkan Journal of Dental Medicine, the official
journal of the Balkan Stomatological Society (BaSS). Prof. Dr Dejan Marković is the author of more than 300
papers pre-sented at international or domestic conferences or published in scientific journals, of which 70
have been published in extenso in leading interna-tional scientific journals at SCI, CC, or MEDLINE list.
71
ти

ТРАЈНОСТ НА ПОЛНЕЊАТА – ПРЕДИЗВИК НА СОВРЕМЕНАТА СТОМАТОЛОГИЈА
Развојот на стоматологијата, како и развојот на стоматолошките материјали, постојано претставуваат

нови предизвици за клиничарите. Информираноста на пациентите за новите техники поставува
пред стоматолозите нови потреби во поглед на естетиката, меѓутоа ретко се запрашуваме колку
тие реставрации траат и што во суштина значи „дефинитивна реставрација“. Во споредба со
функционалната употребливост на амалгамските и златните реставрации, често пати остануваме
немоќни пред барањата реставрациите да ги исполнат порано поставените стандарди. Композитните
материјали ги потиснаа другите материјали и се позиционираа како современи материјали кои многу
често без јасно поставени критериуми се користат без индикации и без проверени протоколи за
клиничка пракса. Затоа е важно дефинирањето на јасни критериуми кои ќе обезбедат и естетски
прифатлива и клинички долговечна функционална реставрација. Чувствителноста на композитите
на условите за работа, нивните физичко – механичи катактеристики и интеракцијата со друките
стоматолошки материјали и дентални ткива е многу важна во секојдневната пракса и континуирана
едукација на стоматолозите. Друга важна работа во процесот на унапредување на услугите кои
ги пружа стоматолошката пракса, е следење на долготрајноста и функционалната ефикасност на
конзервативните реставрации. Релевантни клинички студии според јасно дефинирани критериуми
се многу ретки, пред се поради сложените процедури и големиот број потребни примероци, меѓутоа
се драгоцени за клиничарите при изборот на материјали и техники кои ќе ги употребуваат во својата
пракса.
72
ти

DURABILITY OF FILLINGS – A CHALLENGE OF MODERN DENTISTRY
The development of dentistry and the development of dental materials constantly poses new challenges to
clinicians. Informing patients about new techniques sets new requirements for dentists in terms of aesthetics,
but we rarely ask ourselves how long the restoration lasts and what “de-finitive fulfillment” essentially means.
Measured by the functional usa-bility of amalgam or gold fillings, we often remain powerless before the
requirements to restore restorations to previously set standards. Compo-site materials have supplanted
other materials and positioned themselves as modern materials that are often used without clearly set
criteria outside of indications and outside proven protocols for clinical practice. There-fore, it is important
to define clear criteria that will ensure both aestheti-cally acceptable and clinically long-lasting functional
restoration. The sensitivity of composites to working conditions, their physical and me-chanical properties
and interaction with other dental materials and dental tissue is an important thing in everyday practice and
continuous education of dentists. Another important thing in the process of improving the ser-vices provided
by dental practice is to monitor the longevity and func-tional efficiency of conservative restorations. Relevant
clinical studies ac-cording to clearly defined criteria are very rare due to the demanding pro-cedure and large
scattering of samples, but they are valuable for clinicians in choosing the materials and techniques they will
apply in their practice.
73
ти

ОЛИВЕРА САРАКИНОВА
Проф. д-р Оливера Саракинова од Клиниката за детска и превентивна стоматологија во склоп на УСКЦ
св Пантелејмон и наставник на Факултетот за дентална медицина при Првиот Европски Универзитет
на Република Северна Македонија, веќе 30-ина години се бави со различни аспекти од доменот на
педодонцијата особено од областа на превентивата. Докторирала во 2003 година на тема Евалуација
на кариес протективниот ефект на полиолите преку дејството на ксилитол. Покрај превентивата, во
доменот на нејзиниот интерес се психолошките аспекти во развојот на децата и нивната имплементација
во секојдневната педодонтска практика. Таа е активен член на Координативното тело за изработка
и имплементација на Националната стратегија за превенција на орални заболувања кај деца од
0-14 години во Република Македонија во рамките на Министерството за здравство на РМ. Поканет
предавач е на бројни стоматолошки настани.
САЛИВАРЕН ОКСИДАТИВЕН СТРЕС И ДЕНТАЛНИОТ КАРИЕС ВО ДЕТСКА ВОЗРАСТ
Слободните радикали играат важна улога во различни соматски патолошки состојби. Поради тоа
развиени се различни методи за мерење на оксидативниот стрес во телесни течности, вклучувајќи
крв, урина, а во последно време и плунка. Плунката игра важна улога како антиоксидативен систем
составен од различни ензими, пероксидаза, каталаза, супероксид дисмутаза, глутатион пероксидаза,
мали молекули, како мокрачна киселина и витамини и претставува прва одбранмбена линија против
развојот на дентален кариес. Досегашните истражувања, покажуваат редуцирани нивоа на саливарни
антиоксиданти кај пациенти со орални заболувања. Имено, оксидативниот стрес може да влијае на
иницијацијата и прогресијата на многу инфламаторни и инфективни заболувања како што е денталниот
кариес. Целта на оваа студија е да се евалуира врската меѓу саливарното ниво на оксидативен стрес
(САТ, тотален антиоксидативен капацитет) и денталниот кариес кај пациенти со активен кариес и без
кариес на возраст од 2-6 години. Испитаниците се пациенти на Клиниката за детска и превентивна
стоматологија во склоп на УСИЦ Св. Пантелејмон-Скопје. За време на испитувањето беа собирани
примероци од нестимулирана плунка за определување на нивото на антиоксиданси. Мерењата беа
изведени со употреба на неинвазивен САТ тест и ФРАС 5 фотометриски аналитички систем (H&D srl,
Parma, Italy), а добиените резултати се изразени како концентрација на урична/мокрачна киселина
(μmol/L) како главен антиоксиданс во плунката. Статистичката обработка на податоци ќе биде
спроведена преку користење на т-тест со статистичкиот програм GraphPad Prism 9 (USA). Очекуваме
дека нивото на саливарен оксидативен стрес ќе биде зголемен кај деца со дентален кариес, односно
антиоксидативниот капацитет ќе биде намален и оралната шуплина недоволно заштитена од агресијата
на кариогени и грам негативни бактерии кои може да водат до распаѓање на забите и перидонтални
заболувања. Сметаме дека САТ тестот може да се користи во програмите за јавно здравје за детекција
и предиспозицијата кон дентален кариес пред истиот да биде клинички детектиран.
74
ти

OLIVERA SARAKINOVA
TOPIC: PEDODONTICS
Prof.dr.Olivera Sarakinova, from the Paediatric Dentistry Clinic of University Clinical Center ,, sv.Pantelejmon,,
Skopje,and profesor on the Faculty of dentistry of Europian University Skoje, has been involved in different
aspects of paedodontic dentistry, especially in preventive.Her PhD was finished in 2003 year, named
Evaluation the caries preventive aspects of polyols by xylitol. Beside the preventive, her interests are also
the psychological aspects in childhood and its implementation in everyday paedodonic casuistic. She was the
active member of the Coordinative body for creating and implementation of the National strategy for caries
prevention in children age 0-14 in Republic of Macedonia from 2008-2018 year, and she was invited lector
on many dental events.
SALIVARY OXIDATIVE STRESS AND DENTAL CARIES IN CHILDHOOD
Free radicals play an important role in different somatic pathological deseases. There are many different
methods, developed to measure the level of oxidative stress in body liquids, including blood, urine, and recently
in saliva. Saliva plays a major role as an antioxidative system in frame of oral medium. The current ones
investigations show reduced levels of salivary antioxidants in patients with oral deseases. This preliminary
study is created to evaluate the relationsheep between salivary level of oxidative stress(TAC)-Total antioxidant
capacity and dental caries in caries active / caries free children. Participants are patients of the Paedodontic
Clinic,,sv.Pantelejmon,, Skopje. In this study, we collected instimulated saliva. For measurements, we used
SAT test and FRAS analytic system(H/D Srl, Parma,Italy), also we checked a level of uric acid. We expected
that the level of salivary antioxidants will be reduced in caries active children and that this test will be useful
in human health programs for caries prevention.
75
ти

ИВАНА БРЕКАЛО ПРШО

Риека, Хрватска
ОБЛАСТ: ЕНДОДОНЦИЈА
Ивана Брекало Пршо - е редовен професор на Факултетот за дентална медицина, на Универзитетот

во Риека (Хрватска). Раководител е на Катедрата за ендодонција и ресторативна стоматологија и
раководител на одделот за Ендодонција. Проф Ивана е специјалист по дентална патологија и
ендодонција. Од 2018 година е одговорна за предметот Болести на забите на Факултетот за дентална
медицина и здравје, Универзитетот Ј.Ј. Штросмаер во Осиек. Од 2007 година работи со скратено
работно време како специјалист во Клиничкиот болнички центар Риека. Автор и коавтор е на околу
40 научни, ревијални и стручни трудови и коавтор на три универзитетски книги. Рецензент е и на три
универзитетски учебници. Била коорганизатор и предавач на повеќе курсеви за професионален развој
за стоматолози и активен учесник на бројни домашни и меѓународни научни и стручни конференции.
Активно зборува и пишува англиски и италијански. Та е член на Хрватското ендодонтско друштво,
на Хрватското лекарско друштво, на Хрватската стоматолошка комора и на Европското ендодонтско
друштво.
ТЕРАПЕВТСКИ МОЖНОСТИ НА СЛОЖЕНИ ЕНДОДОНТСКИ СЛУЧАИ
Во современата ендодонтска терапија се обезбедени бројни опции за третман поради напредокот во

дијагностичките методи и технологии. На почетокот на примената на тридимензионалните рендгенски
снимки во дијагностиката, се обезбеди можност за откривање на сложени морфолошки форми на
ендодонтскиот простор. Покрај сложеноста на ендодонтскиот систем, во пракса се среќаваме со
различни видови на патолошки промени во пулпата, периапикалното и потпорното ткиво на забот
кои претставуваат предизвик за терапевтот во лекувањето. Некои од овие состојби се внатрешна и
надворешна ресорпција на коренот, екстензивни периапикални лезии, перфорации и фрактури на
коренот. Предавањето ќе ги опише и презентира наведените патолошки случаи и можностите за
нивно лекување, со употреба на конзервативни или хируршки методи.
76
th

IVANA BREKALO PRŠO

Rijeka, Croatia
TOPIC: ENDODONTICS
Ivana Brekalo Pršo - professor at the Faculty of Dental Medicine, University of Rijeka (Croatia). He is the
head of the Department of Endodontics and Restorative Dentistry and the head of the course Endodontics.
She is a specialist in dental pathology and endodontics. Since 2018, he has been the head of the Department
of Dental Diseases at the Faculty of Dental Medicine and Health, University of J.J. Strosssmayer in Osijek.
Since 2007, she has been working part-time as a specialist at the Clinical Hospital Center Rijeka. She is the
author and co-author of about 40 scientific, review and professional papers and co-author of three university
books. He is a reviewer of three university textbooks. She has been a co-organizer and lecturer in several
professional development courses for dentists and an active participant in numerous domestic and international
scientific and professional conferences. She actively speaks and writes English and Italian. Professor Ivana
Brekalo Pršo is a member of the Croatian Endodontic Society, the Croatian Medical Association, the Croatian
Chamber of Dental Medicine, and the European Endodontic Society.
THERAPEUTIC POSSIBILITIES OF COMPLEX ENDODONTIC CASES
Numerous treatment options are provided in modern endodontic therapy due to advances in diagnostic
methods and technologies. At the beginning of the application of three-dimensional X-rays in diagnostics, the
possibility of detecting complex morphological forms of the endodontic space was provided. In addition to the
complexity of the endodontic system, in practice we encounter various types of pathological changes in the
pulp, periapical and supporting tissue of the tooth that pose a challenge to the therapist in treatment. Some
of these conditions are internal and external root resorption, extensive periapical lesions, perforations, and
root fractures. The lecture will describe and present the listed pathological cases and the possibilities of their
treatment, with the use of conservative or surgical methods.
77
ти

ВАЊА ОПАЧИЌ
ОБЛАСТ: РЕСТАВРАТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА
Доц. Д-р Вања Опачиќ Галиќ дипломирала на Стоматолошкиот факултет на Универзитетот во Белград,
каде што магистрирала и докторирала, а од 2003 година е специјалист во областа на стоматолошки
заболувања и ендодонција. На Клиниката за болести на забите работи од 1997 година. Раководител
е на предметот болести на забите претклиника. Активно учествува во наставната, образовната,
научноистражувачката работа, како и практичната настава со студенти на додипломски студии, како
и на специјалистичките студии. Има објавено и презентирано 44 труда од областа на ендодонцијата,
автор е на поглавје во учебник за основни студии и на меѓународна монографија. Член е на SLD
секцијата, како и на Европската асоцијација на ендодонти.
ПРИСТАПЕН КАВИТЕТ - Ендодонтска врата -
Дизајнот на пристапната шуплина има големо влијание врз изведувањето на подоцнежните фази
како и врз крајниот исход од ендодонтската процедура. Не може доволно да се нагласи важноста
на добро дизајнираната пристапна празнина која ни овозможува целосно чистење и обликување на
комплицираниот канален систем.
Традиционалната пристапна шуплина се изведува со децении без значителни промени со цел да
се обезбеди праволиниски пристап на инструментите низ коренските канали, а истовремено да се
отстранат сите пречки што стојат на патот кон таа цел. Во многу случаи, резултатот е губење на
поголемо количество забно ткиво, слабеење на внатрешната архитектура, што резултира со намалена
отпорност на фрактура на забите при функционални оптоварувања.
Во последните години, инспириран од концептот на минимално инвазивни реставрации, развиен е
концептот на конзервативни пристапни шуплини со цел да се зачува поголемиот дел од кавумскиот
покрив и перицервикалниот дентин. Воведувањето на ендодонтскиот микроскоп и системот за
активирање на иригацијата во пракса овозможија изведба на квалитетна ендодонција преку минимални
пристапни кавитети. Ова теоретски ја зголемува механичката стабилност и отпорноста на фрактури на
ендодонтски третираните заби.
И покрај тоа што подготовката на пристапниот кавитет е секојдневна процедура во клиничката пракса,
сепак постојат голем број на сомнежи, проблеми, изненадувања во однос на внатрешната морфологија
во секој поединечен случај. Без разлика на искуството, морфолошките варијации, рачвањето на
каналите, обтурирани канали, калцифицираните влезови на канали и слично се голем предизвик.
Добрата подготовка за ендодонтска хирургија, анализа на 2D или 3D слики со потребното познавање
на внатрешната морфологија на забите и подготвеноста за прилагодување на индивидуалните
карактеристики на секој пациент се единствениот пат до предвидлив и успешен исход на ендодонтската
терапија.
78
th

VANJA OPAČIČ
Belgrade, Serbia
TOPIC: RESTORATIVE DENTISTRY
Doc. Dr. Vanja Opačić Galić graduated on the Faculty of Dentistry, University of Belgrade, where she received
her master’s and Phd degrees, and since 2003 she has been a specialist in the field of dental diseases and
endodontics. She has been working at the Clinic for Dental Diseases since 1997. She is the head of the Pre-
Clinical Dental Diseases course. She actively participates in teaching, educational, scientific research work,
as well as practical teaching with undergraduate students, as well as in specialist studies. She has published
and presented 44 papers in the field of endodontics, she is the author of a chapter in a textbook for basic
studies and an international monograph. Doc. Dr. Vanja Opačić Galić is a member of the SLD section, as well
as the European Association of Endodontists.
ACCESS CAVITY - Endodontic door -
The design of the access cavity has a great influence on the performance of later phases as well as on the
final outcome of the endodontic procedure. The importance of a well-designed access cavity that allows us to
completely clean and shape a complicated root canal system cannot be emphasized enough.
The traditional access cavity has been performed for decades without significant changes in order to ensure
straight-line access of instruments through root canals while removing all obstacles that stand in the way of
that goal. In many cases, the result is the loss of a larger amount of tooth tissue, weakening of the internal
architecture, which results in reduced resistance to tooth fracture during functional loads.
In recent years, inspired by the concept of minimally invasive restorations, the concept of conservative
access cavities has been developed with the aim of preserving most of the cavum roof and pericervical
dentin. The introduction of the endodontic microscope and the irrigation activation system in practice enabled
the performance of quality endodontics through minimal access cavities. This theoretically increases the
mechanical stability and fracture resistance of endodontically treated teeth.
Despite the fact that the preparation of the access cavity is an everyday procedure in clinical practice, there
are still a large number of doubts, problems, surprises regarding internal morphology in each individual
case. Regardless of the experience, morphological variations, channel forks, obliterated channels, calcified
channel entrances, etc. are a great challenge.
Good preparation for endodontic surgery, analysis of 2D or 3D images with the necessary knowledge of the
internal morphology of the teeth and willingness to adapt to the individual characteristics of each patient are
the only path to a predictable and successful outcome of endodontic therapy.
79
ти

МАРИНА ЕФТИМОСКА
Родена на 04. 09. 1973 година во Скопје. Основното и средното образование го завршува во Скопјесо
одличен успех. Стоматолошкиот факултет го завршува во 1997 година со просек 8,31. Стручниот
испит во 1998 година. Во 2000 година се вработува на Клиникта за Болести на забите и ендодонтот при
Универзитетски Стоматолошки клинички центар „Св. Пантелејмон“ - Скопје како доктор стоматолог. Во
2005 година го положува специјалистичкиот испит и се здобива со звањето специјалист по болести на
забите и ендодонтот. Во 2003 година се запишува на последипломски студии и ги завршува со просек
9,71. Во 2011 година го брани магистерскиот труд со наслов ,,Компаративни согледувања и анализи
меѓу конвенционалниот и хемо-механичкот метод на елиминација на кариес” Во 2014 година ја брани
докторската дисертација со наслов ,, Влијание на различни материјали за пулпино прекривање врз
хистопатолошкиот одговор на пулпата” и се стекнав со звањето доктор на стоматолошки науки. Активно
е вклучена во наставно образовниот процес на Катедрата за Болести на забите и ендодонтот при
Стоматолошкиот факултет во Скопје каде активно учествува во изведување на практичната настава.
Активно предава на студентите од прв циклус студии како и на специјализанти, постдипломци и
докторанти од втор и трет циклус на студии. Во научен соработник во научноистражувачката област
(дисциплина) дентална патологија избрана е во 2015 година, Во 2018 година на 13-та редовна седница
на Наставно-научниот совет избрана е во наставно-научно звање доцент во областа дентална
патологија. Во 2020 година на 35 -та редовна седница на Наставно-научниот совет избрана е во
наставно-научно звање вонреден професор во областа дентална патологија.
РЕГЕНЕРАТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА – НОВИ ПРЕДИЗВИЦИ И СОЗНАНИЈА
Регенеративната стоматологија се базира на постапки кои имаат цел долгорочно задржување на

функционалноста на забите, по спроведување на соодветниот третман. Успехот на процедурите за
прекривање на пулпиното ткиво, се должи на многу фактори, вклучувајќи го и изборот на соодветни
материјали. Последните две децении, производителите на стоматолошки производи покажуваат
значителен интерес за развој на материјали кои се биокомпатибилни, биоактивни не се цитотоксични и
го поттикнуваат формирањето на дентинскиот мост. Во однос на ендодонтскиот третман многубројните
истражувања на новите регенеративни методи на лекување, кои се интензивираат последните
децении, укажуваат на впечатливи сознанија и бројни резултати. Со регенеративните постапки може
да се лекуваат млади трајни заби со незавршен раст на корен, со постапки на реваскуларизација,
предизвикувајќи крварење од периапикалното ткиво, со цел да се создаде коагулум, кој е основа за
регенерација на пулпиното ткиво. Од друга страна концептот на регенеративната стоматологија, со
методи на ткивен инжинеринг се применува и за ревитализација на трајни заби со завршен раст на
корен, со дијагноза иреверзибилен пулпит или некроза на пулпата. Во овој труд се прави сеопфатен
преглед на материјалите наменети за зачувување на виталитетот на пулпиното ткиво, но и се
разгледуаат најчесто поставуваните прашања дали регенеративната ендодонтска терапија треба да
се применува за регенерација на пулпино и дентинско ткиво кај возрасни, кои представуваат најголем
процент на пациенти со потреба од ендодонтски третман.
80
th

MARINA EFTIMOSKA
TOPIC: ENDODONTICS
Born on September 4, 1973 in Skopje. She completed primary and second-ary education in Skopje with great
success. • Graduated on Faculty of Dentistry in 1997 with an average of 8.31. • Professional license exam
in 1998. · In 2000 she got employed at the Clinic for Dental Diseases and Endo-dontics at the University
Dental Clinical Center “St. Panteleimon “- Skopje as a dentist. • In 2005 she passed the specialist exam and
obtained the title Specialist in dental diseases and endodontics. • In 2003 she started master studies and
completed them with an average of 9.71. • In 2011 she graduated her master’s thesis entitled “Comparative
observa-tions and analyzes between conventional and chemo-mechanical method of caries elimination” •
In 2014 she graduated her doctoral dissertation entitled “Influence of var-ious pulp coating materials on the
histopathological response of the pulp” and obtained the title Doctor of Dental Sciences. • She is actively
involved in the teaching and educational process of the Department of Dental Diseases and Endodontics at
the Faculty of Dentistry in Skopje, where she actively participates in the practical teaching. • Actively teaches
students as well as residents and postgraduate students. • In 2015 elected in research associate in the field
of scientific research (discipline) dental pathology. • In 2018, at the 13th regular session of the Teaching-
Scientific Council, elected in assistant professor in the field of dental pathology. • In 2020, at the 35th regular
session of the Teaching-Scientific Council, elected in associate professor in the field of dental pathology
REGENERATIVE DENTISTRY – NEW CHALLENGES AND FINDINGS
Regenerative dentistry is based on procedures aimed at long-term mainte-nance of dental function, after the
implementation of appropriate treatment. The success of pulp tissue covering procedures is due to many
factors, in-cluding the choice of suitable materials. For the past two decades, manu-facturers of dental products
have shown considerable interest in developing materials that are biocompatible, bioactive, non-cytotoxic,
and encourage dentin bridge formation. Regarding endodontic treatment, numerous researches about the
new re-generative treatment methods which have been intensified in the last dec-ades, indicate impressive
findings and numerous results. Regenerative procedures can be implemented on young permanent teeth
with incomplete root growth, with procedures of revascularization. Bleed-ing was caused from the periapical
tissue, in order to create a coagulum, which is the base for the regeneration of the pulp tissue. On the
other hand, the concept of regenerative dentistry, with methods of tissue engineering, is also applied for
revitalization of permanent teeth with completed root growth, with the diagnosis of irreversible pulpitis or
pulp necrosis. This paper provides a comprehensive review of materials intended to pre-serve the vitality
of pulp tissue, but also considers the most frequently asked questions whether regenerative endodontic
therapy should be ap-plied for regeneration of pulp and dentin tissue in adults, which represent the largest
percentage of patients with need for endodontic treatment.
81
ти

КОСМАС ТОЛИДИС
Солун, Грција
Проф Космас Толидис дипломирал на Стоматолошкиот факултет во Солун во 1989 година. Во 1993
година се здобил со звањето магистер по детска стоматологија на Универзитетот во Бристол, ОК.
Во 1996 Докторирал на Универзитетот во Солун на стоматолошки материјали со извонредност.
Во моментов работи како професор и раководител, со Одделот за оперативна стоматологија на
Универзитетот Аристотел во Солун, Раководител на Одделот за висока дентална технологија
на Универзитетот Аристотел во Солун, координатор, на Програмата за постдипломски студии
за оперативна стоматологија-директни естетски реставрации, координатор, на Програмата за
континуирана едукација за ресторативна/естетска стоматологија Исто така Проф Космас Толидис е
и претседател на Грчката академија за ласерска стоматологија и претседател на Стоматолошкото
друштво на Северна Грција. Автор е на околу 100 научни трудови на англиски и грчки јазик и два
учебници на грчки јазик, „Директни естетски реставрации, 2004“ и „Решавање клинички проблеми во
детската стоматологија, 2006 година“. Неговиот истражувачки интерес е за минимална инвазивна
естетска стоматологија, естетска ресторативна стоматологија, биоматеријали и педијатриска
стоматологија.
ИНТЕГРИРАН ПРИСТАП КОН ДЕНТАЛНИТЕ ЕСТЕТСКИ РЕСТАВРАЦИИ – СЕМЕЈСТВО НА

РЕСТОРАТИВНИ МАТЕРИЈАЛИ ГИОМЕР
Модерната ресторативна стоматологија дојде од едноставно обновување на формата и функцијата

на забите на пасивен начин, до иновативен пристап кој се состои од материјали со боја на забите,
способни за интеракција со оралната средина. Истовремено, воведувањето на различни типови на
естетски материјали, од залевачи за фисури до конструкции од композитни смола зајакнати со влакна,
овозможи развој на концептот на „минимално инвазивна козметичка стоматологија“ кој совршено
одговара на трендот на зачувување на тврдите забни ткива. Презентацијата е сеопфатен преглед
на можностите на современите системи на композитни смола, поделени во делови посветени на
композитните смоли генерално, семејството на материјали Giomer (карактеристики и придобивки)
и презентации на случаи на различни употреби на материјали од giomer од најмали до најголеми
реставрации, како и смолести цементи, поправка на керамика итн.
82
th

KOSMAS TOLIDIS
Thessaloniki, Greece
Prof. Dr. KOSMAS TOLIDIS DDS, MSc, PhD, LSO, PAEDIATRIC DENTIST - Prof. Kosmas Tolidis graduated
on the Faculty of Dentistry in Thessaloniki in 1989. In 1993 he obtained a Master’s degree in Pediatric
Dentistry from the University of Bristol, UK. In 1996 he received his PhD from the University of Thessaloniki
on Dental Materials with Excellence. He currently works as a professor and Head, with the Department of
Operative Dentistry at Aristotle University of Thessaloniki, Head of the Department of High Dental Technology
at Aristotle University of Thessaloniki, Coordinator of the Postgraduate Program in Operative Dentistry -
Direct Aesthetic Restoration and of the Continuous Education Program of Restorative/Esthetic Dentistry, at
the Aristotle University of Thessaloniki. Prof. Kosmas Tolidis is also the President of the Greek Academy of
Laser Dentistry and the President of the Dental Association of Northern Greece. He is the author of about
100 scientific papers in English and Greek and two textbooks in Greek, “Direct Aesthetic Restorations, 2004”
and “Solving Clinical Problems in Pediatric Dentistry, 2006”. His research interests are in minimally invasive
cosmetic dentistry, aesthetic restorative dentistry, biomaterials and pediatric dentistry.
AN INTEGRATED APPROACH TO DENTAL ESTHETIC RESTORATIONS – THE GIOMER FAMILY OF

RE-STORATIVE MATERIALS
Modern restorative dentistry has come along from simply restoring den-tal form and function in a passive
way, to an innovative approach com-prising tooth colored materials capable of interacting with the oral envi-
ronment. Concurrently the introduction of different types of esthetic materials, from fissure sealants to fiber
reinforced composite resin con-structions allowed for the development of the concept of “Minimally Invasive
Cosmetic Dentistry” which corresponds perfectly with the trend of preserving as much as possible hard
dental tissues. The presen-tation is a comprehensive overview of the capabilities of modern com-posite
resin’s systems, divided in sections devoted to composite resins in general, the Giomer family of materials
(characteristics and benefits) and case presentations of different uses of giomer materials from the smallest
to the biggest restoration as well as resin cements, ceramic re-pair etc.
83
ти

ИВАН РАЈЧЕВ
д-р Иван Рајчев ДМД. Роден во Софија во 1974 година. Дипломирал на Стоматолошкиот факултет во
Софија во 1998 година. Доцент на Катедрата за конзервативна дентална медицина, ФДМ-Софија од
1999 до 2010 година. Постдипломска специјализација по „Оперативна стоматологија и ендодонција“
се стекнува во 2003 година. Постдипломска специјализација по „Општа стоматологија“ се стекнува
во 2005 година Во моментов д-р Рајчев води сопствена стоматолошка ординација и е хонорарен
доцент на Катедрата за конзервативна дентална медицина. Неговата сегашна практика е посветена
на концептот за остварување на оптимални естетски резултати во најмалку инвазивен, безбеден и
конзистентен режим на лекување. Д-р Рајчев е автор и коавтор на публикации во научни списанија,
предавач и поканет говорник на национални и меѓународни конгреси.
СОВРЕМЕН ТРЕТМАН НА ЗАБИ КАЈ ВОЗРАСНИ ПАЦИЕНТИ СО АДИТИВНИ

АТХЕЗИВНИ ТЕХНИКИ
Оваа презентација е суштина на актуелните клинички концепти на авторот и е резултат на неговото

акумулирано и обмислено искуство. Идеите се воспоставени на вистинска клиничка пракса и
систематска евалуација на минатите и сегашните ресторативни алтернативи. Усвојувањето на
минимално инвазивен пристап со директен композит во третманот на случаи кои имаат потреба од
промена на VDO е истражено. Овој специфичен пристап ќе се прикаже во неколку случаи со различно
ниво на абразија и триење. Различните техники на реставрација на фронталните заби се исто така
дискутирани. Се земаат предвид изборот на боја и опацитет, техниката на слоевитост и дебелината на
слоевите. Главната цел е да се претстават естетски решенија на лесен, репродуктивен и минимално
инвазивен начин. На дисталните сегменти се демонстрираат едноставни и сигурни начини на примена
на директниот композит. -Презентацијата е добро илустрирана со многу реални, секојдневни случаи,
документирани за време на рутински клинички прегледи.
84
th

IVAN RAYCHEV
Sofia, Bulgaria
Dr. Ivan Raychev DMD. Born in Sofia in 1974. Graduated from the Faculty of Dental Medicine Sofia in 1998.
Assistant professor at the Department of Conservative Dental Medicine, FDM-Sofia from 1999 until 2010.
He acquired a postgraduate specialization in “Operative dentistry and endodontic” in 2003. He acquired
a postgraduate specialization in “General Dentistry” in 2005 At present Dr. Raychev runs his own dental
practice, and is a part-time assistant professor at the Department of Conservative Dental Medicine. His
current practice is devoted to the concept of realization the optimal esthetic results in the least invasive, safe
and consistent treatment mode. Dr. Raychev is author and coauthor of publications in scientific jour-nals,
lecturer and invited speaker in national and international congresses.
CONTEMPORARY TREATMENT OF THE AGEING DENTITION

BY ADHESIVE TECHNIQUES
This presentation is an essence of the current clinical concepts of the author and is a result of his accumulated
and considered expe-rience. The ideas are established on real clinical practice and sys-tematic evaluation
of the passed and current restorative alterna-tives. The adoption of a minimally invasive approach with
direct com-posite in the treatment of cases that need VDO changing is ex-plored. This specific approach
is demonstrated in several cases with different level of abrasion and attrition. Different techniques of the
restoration of the frontal teeth are also discussed. The shade and opacities selection, the layering tech-nique
and the thickness of the layers are considered. The main aim is to present aesthetic solutions solved in easy,
reproducible and minimally invasive way. At the distal segments simple and reliable manners of applying the
direct composite are demonstrated. The presentation is well illustrated with plenty of real, everyday cases,
documented during routine clinical appointments.
85
ти

МАЈА ПЕТРЕВСКА
Др. Маја Петревска животната професионална приказна ја започнува во 2008 година како Забен
техничар во Средното Медицинско училиште и завршува во 2012 кога се запишува на стоматолошкиот
факултет во Скопје при Универзитетот Св. Кирил и Методиј. Се стекнува со титула доктор по
дентална медицина во 2017 година, по што своето образование го продолжува на магистерски студии
по дентална патологија на истиот универзитет. Во моментов таа работи на своето магистерско
истражување во областа на реставративната стоматологија т.е маргиналната адаптација на
композитите од палетата на Ivoclar Vivadent. Во 2019 година, како победник на национално ниво,
за најдобро изработена постериорна реставрација II класа, зема активно учество на Dental Progress
Student Award организиран од Ivoclar Vivadent на ниво на Југоисточна Европа, кадешто освојува 4-то
место во конкуренција на стотици апликанти од 22 држави и 40 факултети, што и овозможува активно
учество со усна презентација на Competence in Esthetics во Будимпешта. По покажаниот успех со
усната презентација станува дел од тимот на меѓународната компанија Ivoclar Vivadent како young
opinion leader. Во 2018 година, како еден од двајцата победници на националниот натпревар добива
шанса да земе активно учество со усна презентација на меѓународниот натпревар организиран од
GC Europe во Леувен, Белгија под назив Essentia Academic Exellence Contest на кое активно учество
земаат 12 учесници избрани од 100 аплицирани универзитети на ниво на Европа и Среден Исток на
тема најдобро изработена реставрација во фронтална регија. За време на студиите зема активно
учество во студентските домашни меѓународни конгреси со покажување на голем успех.
КОГА НАУКАТА И УМЕТНОСТА ЌЕ СЕ СПОЈАТ: ТЕТРИК ПАЛЕТАТА НА КОМПОЗИТИ

ВО СЕКОЈДНЕВНАТА ПРАКСА
Во секојдневната пракса, композитите се материјали кои најчесто се користат во реставративната

стоматологија. Тие се користат како превентивни реставрации за залевње на фисури, микроинвазивни
реставрации, за надоградување на забот како и за сложени директни и индиректни реставрации
во антериорната и постериорната регија. Композитите се употребуваат во фронталната и бочната
регија, овозможувајки им на клиничарите да направат сложени реставрации користејки директни или
индиректни техники на работа со забележителни естетски и клинички резултати. Благодарение на
развојот на технологијата во комбинација со клиничките истражувања новите композити на пазарот
имаат одлични карактеристики на опалесцентност, транспарентност, флуоресцентност и одличен
опсег на бои за избор. Во ова предавање, ќе се разговара за тоа како да се постигнат висококвалитетни
резултати во секојдневната пракса со помош на Тетрик композитите од Ивоклар палетата, како од
естетска, така и од клиничка гледна точка.
86
th

MAJA PETREVSKA
Dr. Maja Petrevska began her professional life story in 2008 as a dental technician at the Secondary Medical
School in Skopje where she finished in 2012 after which she enrolled at the Faculty of Dentistry in Skopje at
the University of Ss. Cyril and Methodius. She obtained the title of Doctor of Dental Medicine in 2017, after
which she continued her education for a master’s degree in dental pathology at the same university.In 2018
she passed the state exam for general dentist and was employed in one of the best dental polyclinic in her
country where she worked on problems in the field of endodontic and restorative dentistry. She is currently
working on her master’s thesis in the field of restorative dentistry- The Marginal Adaptation of composites from
the Ivoclar Vivadent range. In 2019, as a winner at the national level, for the best made posterior restoration
class II, she took an active part in the Dental Progress Student Award organized by Ivoclar Vivadent at the
level of Southeast Europe, where she won 4th place in the competition of hundreds of applicants from 40
faculties from 22 countries, enabling her active participation with an oral presentation at Competence in
Esthetics in Budapest, Hungary. After the shown success with the stage presentation she became part of
the team of the international company Ivoclar Vivadent as a young opinion leader. In 2018, as one of the two
winners of the national competition, she gets a chance to take an active part with an oral presentation at the
international competition organized by GC Europe in Leuven, Belgium called Essentia Academic Excellence
Contest in which 12 participants selected from 100 applicants take an active part at the level of Europe and
the Middle East on the topic of the best-made restoration in the frontal region. During her studies she took an
active part in international student congresses.
WHEN SCIENCE MEET ART: TETRIC LINE COMPOSITES

IN EVERYDAY PRACTISE
In daily practice, composites are the materials most commonly used for restorative dentistry. They are used for
preventive seals, microinvasive restorations, build-ups and complex direct and indirect restorations in posterior
sections. Indeed, it is in the anterior sections that composites have traditionally been used to the greatest
effect, enabling clinicians to carry out complex restorations using direct techniques with notable esthetic and
clinical results. Recent product developments combined with clinical research on stratification make it now
possible to utilize new composites that have excellent opalescence and fluorescence characteristics and
provide an excellent color range to choose from. In the present lecture, we will discuss these topics and make
suggestions on how to achieve high quality results every day with use of composites from Tetric Line range,
both from an esthetic and clinical point of view.
87
ти

ФИРАТ СЕЛВИ
Истанбул, Турција
ОБЛАСТ: МАКСИЛОФАЦИЈАЛНА ХИРУРГИЈА
Д-р Фират Селви се стекнал со диплома стоматолог на Стоматолошкиот факултет на Универзитетот

во Истанбул во 2022 година. Докторирал на катедрата за орална и максилофацијална хирургија при
Стоматолошкиот факултет на Универзитетот во Истанбул во 2008 година. Во 2014 година е избран
во наставно-научно звање вонреден професор. Завршил едногодишен стипендиран престој на
Универзитетот во харвард, за клиничко истражување, во општата болница во Масачусетс на одделот
за орална и максилофацијална хирургија, како и ТУБИТАК ( научен и технолошки Истражувачки совет
во Турција) како постдокторски научник. Подоцна успешно го завршува 2-годишниот престој на високо
ниво на истиот оддел во масачусет, во периодот меѓу 2014-2016 година, каде во 2015 година во
Бостонската детска болница работел на одделот за пластична хирургија и работел со педијатриски
пациенти. Своите истражувачки и клинички трудови од овие два студиски престои во странство ги
има објавено во реномирани научни списанија. Тој моментално работи како вонреден професор на
Стоматолошкиот факултет на универзитетот во Истанбул, исто така и на клиниката замаксилофацијална
хирургија. Д-р Селви е првиот хирург кој изврши “микрохируршка примарна поправка на јазичниот нерв“
во Турција. Неговите примарни академски интереси вклучуваат јатрогени нервни повреди, ортогнатска
хирургија, орална и максилофацијална траума, имплантологија, одонтогена циста и тумори и третман
на импактирани заби и одонтогени инфекции. Д-р Фират Селви своите истражувања ги публикувал во
бројни национални и меѓународни публикации, а бил и едукатор и поканет предавач на национални и
меѓународни научни состаноци, курсеви и академски вебинари.
ЈАТРОГЕНИ ПОВРЕДИ НА ЈАЗИЧНИОТ НЕРВ И СОВРЕМЕНИ ТЕРАПЕВСТКИ РЕШЕНИЈА
Оралните и максилофацијални хирурзи внимаваат на ризикот од повреда на терминалните гранки на

тригеминалниот нер. Најчесто бива повредена долната алвеоларна гранка на тригеминалниот нерв,
по неа следат повредите на јазичниот нерв. Овие нерви може да бидат подложени на невросензорно
нарушување за време на операцијата на третиот молар, последното при сагитална сплит рамус
остеотомија, ендодонтска терапија и поставување на забен имплант. Локалните анестетички
инјекции, пре-протетската хирургија, разни други видови на ортогнатна хирургија, аблативната
операција на тумор што вклучува ресекции на мандибулата, остеорадионекроза, остеомиелитис
или максилофацијална траума се меѓу другите потенцијални етиолошки фактори. Доколку дојде
до повреда на долниот алвеоларен нерв или јазичен нерв, навремената дијагноза и правилното
управување се клучни фактори за да се избегне дополнителното или трајно оштетувње. Достапен
е широк опсег на терапевтски модалитети за справување со повреди на нервите, кои се движат
од едноставно набљудување до сложено калемење, во зависност од различни фактори. Точното
познавање на анатомијата треба да се комбинира со клинички и радиолошки податоци за да се
избегнат какви било компликации поврзани со нервите. Ова предавање ќе се фокусира на јатрогените
повреди на јазичниот нерв заедно со нивните современи модалитети на третман. Колегите ќе бидат
информирани за методите на функционалната проценка, факторите кои влијаат на закрепнувањето и
идните трендови во поправките на нервите
88
th

FIRAT SELVI
Istanbul, Turkiye
TOPIC: MAXILOFACIAL SURGERY
Dr. Firat Selvi has received his dental degree from Istanbul University School of Dentistry in 2002. He has
completed his oral surgery residency and PhD running simultenously at Istanbul University School of Dentistry,
Dept. of Oral and Maxillofacial Surgery in 2008. He has earned “Associate Professor’s degree” in 2014. He has
completed a 1-year clinical research fellowship at Harvard University, Massachusetts General Hospital (MGH),
Dept. of Oral and Maxillofacial Surgery (OMFS) as a TUBITAK (The Scientific and Technological Research
Council of Turkey) post-doctoral scholar. He later has successfully completed a 2-year Senior Level OMFS
Residency at the same department in between 2014-2016 where he has also served 4 months in 2015 as a
rotating chief resident at Boston Children’s Hospital, Dept. of Plastics & OMFS, working on pediatric OMFS
patients. He has published his research and clinical work from both of these abroad experiences in respected
scientific journals. He is currently working as faculty and attending surgeon at Istanbul University School of
Dentistry, Dept. of OMFS. Dr. Selvi was also the first surgeon to perform “lingual nerve microsurgical primary
repair” in Turkey. His primary academic interests include iatrogenic nerve injuries, orthognathic surgery, oral
and maxillofacial trauma, implantology, odontogenic cyst & tumors and management of impacted teeth and
odontogenic infections. He has contributed to numerous national and international publications and served
as an educator and invited speaker at national and international scientific meetings, courses and academic
webinars.
IATROGENIC LINGUAL NERVE INJURIES & CONTEMPORARY TREATMENT SOLUTIONS
Oral and maxillofacial surgery operations are susceptible to cause injury to terminal branches of the
trigeminal nerve. Inferior alveolar branch of the trigeminal nerve is the most commonly injured branch,
followed by the lingual nerve. These nerves may be subjected to neurosensorial disturbance during third
molar surgery, followed by sagittal split ramus osteotomy, endodontic therapy and dental implant placement.
Local anesthetic injections, pre-prosthetic surgery, various other types of orthognathic surgery, ablative tumor
surgery involving mandibular resections, osteoradionecrosis, osteomyelitis or maxillofacial trauma are among
other potential etiologic factors. If an inferior alveolar or lingual nerve injury occurs, a timely diagnosis and
a proper management are key factors to avoid further or permanent damage. A wide range of therapeutic
modalities are available in managing nerve injuries, ranging from simple observation to complex grafting,
depending on various factors. An accurate knowledge of anatomy should be combined with both clinical and
radiological data to avoid any nerve-related complications. This lecture will focus on the iatrogenic lingual
nerve injuries along with their contemporary treatment modalities. The audience will be informed on the
functional assessment methods, factors influencing recovery, and the future trends in nerve repairs.
89
ти

АЛЕКСАНДАР ГРЧЕВ
ОБЛАСТ: МЕНАЏМЕНТ НА ПАЦИЕНТИ СО ДИСФУНКЦИЈА

НА ТЕМПОРОМАНДИБУЛАРЕН ЗГЛОБ
Д-р Александар Грчев е роден во Струмица 08.03.1960 год. Завршил стоматолошки факултет 1985 год.
Од 1989 год. е вработен на Клиниката за максилофацијална хирургија во Скопје. Магистрирал во 1993
год., а докторирал 2001 год. Во март 2002 год. е избран за доцент, 2007 за внреден професор и 2011
за редовен професор по предметот максилофацијална хирургија на Стоматолошкиот факултет во
Скопје. Од 2005 до 2009 бил продекан а од 2009 до 2012 год бил декан на Стоматолошкиот факултет
во Скопје. Од 2012 год е председател на здружението на максилофацијалните хирурзи на Македонија.
НАРУШУВАЊЕ НА РАСТОТ НА МАНДИБУЛАРНИОТ КОНДИЛ ВО ДЕТСКА ВОЗРАСТ
Причините поради кои TMЗ реагира на траума сосема различна од сите други синовијални зглобови
(диартроза) во човечкото тело се должат на голем број пред се инхерентни фактори. Секндарната
природа на зглобот е круцијална при разгледувањето на модалитетите на растот и развојот во овој
регион. Пред се тука станува збор за потеклото на рскавичното ткиво и видот на раст без јасен
герминативен центар и без јасен епифизеален раст. Јасниот перихондрален мезенхимален слој дава
уникатни карактеристики како на растот на самиот артикуларен продолѓеток исто така и на покасната
ремоделација на зглобните тела. Друга карактеристика што произлегува од природата на растот е
дека во случај на ТМЗ местото на оптоварување е исто со местото на раст. Тоа значи дека силите
што се ставаат над зглобот активно учествуваат во насока и количина на раст. Таа многу важна
последица на овој уникатен модел е силниот процес на ремоделирање, главна карактеристика на ТМЈ
при трауматските процеси. Ако растот и развојот се претежно во епифизите на коските, повредите во
таа зона доведуваат до сериозни нарушувања на растот, проследени со сериозна инвалидност што
е случај кај сите други човечки зглобови. Но кај скршениците на кондиларнот продолжеток немаме
таков клинички наод, односно ниту растот ниту функцијата не се особено засегнати. Од своја страна и
растот на висцерокраниумот делумно се регулира на системско но делумно се регулира и на локално
ниво. Кога разните делови на целиот краниофацијален комплекс се зголемуваат и реконструираат,
нивните антагонисти продолжуваат со растот пропорционално на нив. На пример ако горниот лак се
поместува и реконструира инфериорно, рамусот се издолжува вертикално за да го придвижи корпусот.
Целиот овој хармоничен раст се базира на регионалниот стимулус на растот односно на взаемното
дејство на компонентите. Поради сево ова и третманот на овие повреди е претежно ортодонтски со
негово усмерување кон третман кој ке го подржи хармоничнот раст на селиот висцерокраниум.
90
th

ALEKSANDAR GRCHEV
TOPIC: MENAGEMENT OF PATIENTS WITH TEMPOROMANDIBULAR

JOINT DYSFUNCTION
Dr. Aleksandar Grchev, graduated in 1985 at the Faculty of dentistry, University “Ss. Cyril and Methodius” in
Skopje. Since 1989 he is employed at the Clinic for Maxillofacial Surgery in Skopje, He received his master’s
degree in 1993, and PhD degree in 2001. Become Assistant professor in 2002, Associate professor in 2007
and Professor in 2011 in the subject of maxillofacial surgery at the Faculty of dentistry, University “Ss. Cyril
and Methodius” in Skopje. From 2005 to 2009 he was Vice dean and from 2009 to 2012 Dean at the Faculty
of dentistry, University “Ss. Cyril and Methodius” in Skopje. He was Head of the Department of maxillofacial
surgery from from 2018 till 2022. He served as a President of the Society of maxillofacial surgeon from 2018
till 2022.
IMPAIRED GROWTH OF THE MANDIBULAR CONDYLE IN CHILDHOOD
The reason why TMJ responds to trauma completely different from all other synovial joints (diartrosis) in the
human body, are due primary to a number of inherent factors. The origin of the joint is crutial in considering the
modalities of growth and development in the region. It is primarily about the origin of cartilage tissue and the
type of growth without a clear germinal center and without a clear epiphyseal growth. The clear perichondral
mesenchymal layer gives unique features to both the growth of the articular extension itself and the late
remodeling of the articular bodies. Another characteristic that arises from the nature of growth is that in the
case of TMJ the place of load is the same as the place of growth. This means that the forces that are placed
above the joint actively participate in the direction and amount of growth. A very important consequence of this
unique model is the strong remodeling process, a major feature of TMJ in traumatic processes. If growth and
development are predominantly in the bone epiphyses, injuries in that area lead to serious growth disorders,
followed by severe disability which is the case with all other human joints. But in fractures of the condyle
we do not have such a clinical finding, ie neither the growth nor the function are particularly affected. For
its part, the growth of viscero-cranium is partly regulated systemically but partly regulated locally. When the
various parts of the entire craniofacial complex enlarge and reconstruct, their antagonists continue to grow
adequately in proportions. For example, if the upper arch is moved and reconstructed inferiorly, the ramus
is lengthened vertically to move the corpus. All this harmonious growth is based on the regional stimulus
of growth, ie the interaction of the components. Due to all this and the treatment of these injuries is mostly
orthodontic with its focus on treatment that will support the harmonious growth of the whole viscerocranium.
91
ти

ЕНИС РЕЏЕП
ОБЛАСТ: МЕНАЏМЕНТ НА ПАЦИЕНТИ СО ДИСФУНКЦИЈА

НА ТЕМПОРОМАНДИБУЛАРЕН ЗГЛОБ
Енис Реџеп е роден на 13 август 1973 година во Гостивар. Дипломираше на стоматолошкиот факултет
на универзитеот Хаџеттепе, Анкара, Р. Турција. Специјализира и докторира во стоматолошкиот
факултет на универзитетот Анкара, на орална и максилофацијална хирургија. Во 2008 оди на
постдокторски клинички атачмент катедрата за Пластична, Краниофацијална хирургија и Изгореници
во Универзитетот Мануфија, Каиро, Египет. Во 2014 посетува почесен клинички атачмент во Фацијална
Пластична и Максилофацијална хирургјија во Poole NHS Trust, Poole Англијa. Од 2004 година работи
во ПЗУ Витадент во Гостивар како хирург. Од 2010 година, работи како доцент на Факултетот за
Медицински науки при Државниот Универзитет во Тетово по предметот Орална и Максилофацијална
хирургија каде истовремено е продекан на факултетот за медицински науки и шеф на стоматолошкиот
факултет. Од 2016 работи во Европски универзитет како професор по орална и максилофацијална
хирургија.
СОВРЕМЕНИ КОНЦЕПТИ ВО РЕШАВАЊЕТО НА ТЕМПОРОМАНДИБУЛАРНИТЕ ЗАБОЛУВАЊА
Темпоромандибуларните проблеми и дисфункција се застапени околу 8 – 12 % во популацијата

со различни симптоми, од болка на зглобот и мускулите, лимитирано отварање на устата,
кликинг, крепитација и многу други. ТМП најчесто се од мултифакторијален карактер. Во себе
содржат компоненти од оклузијата, стрес, директна траума или систематско заболување.Затоа
мултидисциплинарен зафат со комбинирани треатмани е докажан како поефикасен отколку еден
вид на третман.Порадикомплексноста на самиот зглоб и околните анатомски структури, потребно е
дијагноза на проблемите на ТМЗ и решавање на истите. Во предавањето ќе се потрудам да направам
една класификација на болестите и модалитети на решавање на истите со современи пристапи.
92
th

ENIS REDJEP
TOPIC: MENAGEMENT OF PATIENTS WITH TEMPOROMANDIBULAR

JOINT DYSFUNCTION
Enis Redjep was born on 13th of August, 1973 in Gostivar. He graduated (DDS) at the Faculty of Dentistry at
the University “Hacettepe” in An-kara, Turkiye and received specialisation and PhD (doctorate) degree in Oral
& Maxillofacial Surgery at the Faculty of Dentistry, Ankara Univer-sity in 2004. In 2008, he had postdoctoral
clinical attachment in the dept. of Plasic, Burn and Craniofacial Surgery, Menoufiyah University, Medical
School, Cairo, Egypt. In 2014, he had an Honorary Clinical Attachment in Facial Plastic and Maxillofacial
Surgery, Poole Hospital NHS Trust, England. 2004 – 2010 he was working as a surgeon in VITADENT- Private
Dental Surgery, Gostivar, Macedonia, where he still works as part time. 2010 – 2015 worked as Associate
Professor, Faculty of Medical Sciences, Fac-ulty of Dentistry, State University of Tetova, Macedonia, where
he was vice – dean and also head of dental Faculty. Since 2015 he works as full time in European University
as a professor of Oral & Maxillofacial Surgery.
MODERN CONCEPTS IN THE SOLUTION OF TEMPOROMANDIBULAR DISEASES
Temporomandibular joint problems and disfunction have a prevalence around 8 – 12 % in overall population,
showing symptoms as pain in the joint and muscles, limited mouth opening, clicking, crepitation and many
more. TMD most often are of multifactorial etiology. They include components of occlusion, stress, direct
trauma or systemic disease. Therefore, multi-disciplinary approach with combined treatments is proven to
be more ef-fective over one type of treatment. Because of the complexity of the joint itself and anatomical
structures around, there is a need of true diagnosis of TMDs and their treatment. I will try to make a brief
classification of the TMDs and the choices of their contemporary treatment.
93
ти

МАРИНА КАЦАРСКА
ОБЛАСТ: ОРАЛНА ХИРУРГИЈА
Проф.д-р Марина Кацарска е вработена на Катедрата по орална хирургија на Стоматолошкиот

факултет при УКИМ во Скопје, Македонија. Студиите по стоматологија ги завршила на истоимениот
факултет, во учебната 1988 година, каде што и специјализирала орална хирургија во 1997 година.
На Стоматолошкиот факултет при УКИМ магистрирала во 2003 година, со одбрана на магистерскиот
труд ,,Морфолошката диспозиција на апикалните варијации на каналниот систем кај хуманите
максиларни премолари, ендодонтско и орално-хируршки тераписки проблем”; докторила во 2009
година, со одбрана на докторската теза од областа на периапикалната хирургија ,,Валоризација на
клиничко-тераписките атрибути на ултрасоничната наспроти конвенционалната ретропрепа-рација -
in vivo студија”, воведувајќи ја со тоа, за прв пат во Македонија, современата хируршка метода на
ултрасонич-ната ретроградна операција во третманот на хроничните пе-риапикални инфламаторни
лезии. Проф. д-р Марина Кацарска активно учествува во одржување на теоретска и практична настава
на Стоматолошкиот факултет, и тоа на I, II, и III циклус на студии за доктори по дентална медицина и
стручни стоматолошки сестри-орални хигиенолози. Покрај тоа, како специјалист по орална хирургија,
Проф. д-р Кацарска спроведува апликативна - специјалистичка работа, на Клиниката за орална
хирургија и имплантологија при УСКЦ,, Св. Пантелејмон” во Скопје. Поле на интерес: периапикални
инфламаторни лезии и ни-вен хируршки третман, современи аспекти на периапикал-ната хирургија,
современи аспекти на ласерска хирургија, бисфосфонати како орално -хируршки предизвик. Автор
е на учебникот,,Дијагноза и хируршка терапија на хро-ничните периапикални инфламаторни лезии”,
издаден во 2013 година од Стоматолошкиот факултет и е наменет за студенти на додипломски,
последипломски научни и стручни-специјалистички студии. Автор е на голем број научно-истражувачки
и стручни трудови, објавени во референтни научни списанија, и презентирани на бројни стручни-
научни симпозиуми и конференции каде што земала активно учество, како во земјата така и во
странство. Член е на Македонското стоматолошко друштво, Здружението на специјалисти по орална
хирургија на Македонија, Балканско стоматолошко здружение и FDI.
ЕКСТЕНЗИВНИ ПЕРИАПИКАЛНИ ИНФЛАМАТОРНИ ЛЕЗИИ КАКО ДИЈАГНОСТИЧКИ И ТЕРАПИСКИ

ПРЕДИЗВИК
Периапикалните инфламатори лезии се најчести патолошки промени во виличните коски. Станува

збор за неспецифична воспалителна реакција во апикалните пародонтални ткива која е иницирана од
долготрајна трансканална микробна инфекција. Природата на овие лезиите, нивната дол-готрајност
94
th

MARINA KACARSKA
TOPIC: ORAL SURGERY
Prof.d-r Marina Kacarska works at the Department of oral sur-gery, Faculty of Dentistry, at the University,, Ss
Cyril and Methodi-us” in Skopje, Macedonia. - Graduation from Faculty of Dentistry in 1988 - Oral surgery
specialist since 1997 - Master of Arts in Dentistry in the scientific field of oral sur-gery, with public defense
of the master thesis, Morphological disposition of apical variations of the canal system of human maxillary
premolars, endodontic and oral-surgical problem, in 2003 - Ph.D. in Dental Sciences in scientific field of
oral surgery, with public defense of doctoral thesis, Valorization of the clin-ical and therapeutic attributes
of ultrasonic versus conven-tional retro preparation – in vivo study” in 2009, thus intro-ducing for the first
time in Macedonia the contemporary sur-gical method of ultrasonic retrograde operation as treatment of
chronic periapical inflammatory lesions. Prof. d-r Kacarska participates in theoretic and practical studies for
the I,II, and III study courses for doctors of dental medicine, and oral hygienists. Besides, as an oral surgery
specialist she works at the Department of oral surgery and implantology at the University Dental Clinical Cen-
ter,, St. Pantelejmon”Skopje, Macedonia. Felds of interest: chronic periapical inflammatory lesions, contem-
porary surgical treatment of periapical lesions, ultrasonic retrograde operation, contemporary aspects of laser
surgery, surgical treatment of patients on bisphosphonate treatment. Prof. d-r Marina Kacarska is author
of the teaching manual,, Diag-nostics and surgical treatment of chronic periapical inflammatory lesions”
published by Faculty of Dentistry, in 2013. Correspondingly, she wrote various scientific and professional
papers published in plentiful scientific journals and presented at numerous Symposiums and Conferences
in the country and abroad. Member of the Macedonian Dental Association, Association of the oral surgery
specialist of Macedonia, Balkan Dental Association, and FDI.
EXTENSIVE PERIAPICAL INFLAMMATORY LESIONS AS A DIAGNOSTIC AND A THERAPEUTIC

CHALLENGE
Periapical inflammatory lesions are the most common pathologic entities in the jaw bones. This unspecific
inflammatory reaction of the apical parodontal tissues is caused by ongoing canal infection. The nature
of this lesions, their endurance and asymptomatic occur-rence, especially when radicular cysts are in
question, creates a pos-sibility for extensive clinical manifestation with vast bone resorption and occasional
encroachment on the adjacent anatomical structures (nasal floor, maxillary sinus, teeth and mandibular
canal). These extensive periapical manifestations pose as a diagnostic and thera-peutic challenge. Besides
the obligatory initial visualization with conventional radiographic methods, 3D Cone Beam Tomography is
indicated. This contemporary radiographic technique is an indispen-sable diagnostic tool for tridimensional
95
ти

и асимптомност, особено кога радикуларните ци-сти се во прашање, создава можност за екстензивна

клиничка манифестација со обемна коскена деструкција, која во одре-дени случаи доведува до
загрозување на интегритетот на со-седните анатомски структури (носно дно, синус максиларис, соседни
заби, мандибуларен канал). Токму екстензивните периапикални лезии претставуваат дијагностички и
терапис-ки предизвик. Покрај задолжителна иницијална визуелиза-ција со конвенционални методи
на рентгенграфија, инди-цирана е примена на 3Д КТ со конусен зрак. Оваа современа ренгенолошка
метода претставува незаменлива дијагностич-ка алатка за тродимензионална визуелизација на
виличните коски, забната коренска и канална морфологија, како и за детекција на периапикалните
инфламаторни лезии и нивната екстензија кон соседните анатомски структури. Во случај на потврдена
екстензија кон носното дно, или кон максиларниот синус се актуелизира прашањето за најсоод-ветно
тераписко решение. Естензивните лезии со цистична природа се третираат исклучиво хируршки.
Еnucleatio in toto е хируршка метода која е инвазивна, болна и носи ризик од повреда на соседни
структури и здрави заби. Од друга страна, техниките на декомпресија или марсупиелизација се
неинва-зивни хируршки методи кои овозможуваат намалување на обемот на лезијата и создавање на
околна здрава коска, со што се презервира интегритетот на соседните важни анатом-ски структури.
Сепак, кај агресивни цистични лезии, по спроведената декомпресија, потребна е одложена, дефини-
тивна хируршка енуклеација.
96
th

visualization of the jaw bones, dental root and canal morphology, as well as early detection of periapical
inflammatory lesions, and their extension towards nearby anatomical structures. When extension towards
nasal floor or maxillary sinus is already confirmed, the question about the most adequate therapeutic solutions
arises. Surgery is the sole treatment for extensive, cystic like lesions. Еnucleatio in toto is an invasive, painful
surgical method that poses a risk of harming close structures and healthy teeth. Then again, decompression
or marsupialization are surgical techniques that are noninvasive, and enabling reduction of the lesion size
with new bone formation thus preserving the integrity of the important anatomical structures. Nevertheless, in
aggres-sive cystic lesions after decompression, definitive surgical enuclea-tion is mandatory.
97
ти

ЕДВАРД ЈАНЕВ
Вонреден професор, Д-р Едвард Јанев вработен на Клиниката за орална хирургија ЈЗУ, Универзитетски
стоматолошки клинички центар ,,Св.Пантелејмон” во Скопје, е роден на 23.09.1972 година во
Скопје.Дипломира на Универзитет ,,Св.Кирил и Методиј’’ во Скопје , Стоматолошки факултет-
Скопје, во 1995 година. Со титулата Магистер на стоматолошки науки од областа на оралната
хирургија,Универзитет ,, Св.Кирил и Методиј’’ во Скопје ,станува во 2004 година. Докторира
на , Стоматолошкиот факултет-Скопје, со докторска дисертација под наслов ,, Импликација на
континуираната антитромбоцитна терапија врз интраоперативното и постоперативното крвавење при
изведувањето на оралнохируршкте интервенции” во 2012 година.Во периодот од 2003 -2018 обавува
континуирана едукација и стручен престој во повеќе земји(Турција,Франција,Грманија,Шпанија). Како
корисник на стипендија од НАТО-ТУБИТАК (NATO-TUBITAK),остварува научно-истражувачки проект
на Клиниката за орална и максилофацијална хирургија при Универзитетот во Анкара. Овластен
едукатор е на неколку имплант системи ( MEGAGEN, IMPLA- Schutz Dental Group). Автор е на повеќе
домашни и меѓународни стручно-научни трудови, публикации,како и научно-истражувачки проекти.
ХИЈАЛУРОНСКАТА КОИСЕЛИНА КАКО НОВ МЕДИЈАТОР

ВО РЕГЕНЕРАТИВНАТА СТОМАТОЛОГИЈА
Хијалуронската киселина досега беше популарна во употребата за козметички третмани како што
се корекција на кожните набори и пополнување на усните, занемарувајќи го фактот за нејзината
значајна улога во ортопедијата и трауматологијата, третирајќи ги проблемите со големите зглобови
како колената, лактите и карлицата. Оддтаму доаѓа и императивот за ползување на хијалуронската
киселина во регенеративната и реконструктивната стоматологија во комбинација со коскени
супституенси, наоѓајќи примена во оралната, максилофацијалната хирургија и имплантологијата.
Цел на трудот : Комбинирајќи ја хијалуронската киселина со коскен графт (ксенографт ), сакаме да
го докажеме регенеративниот потенцијал на овој материјал во третманот на коскените дефекти,
периимплантити, дехисценции, ресорптивни процеси и аугментативни постапки. Во оваа клиничка
студија презентирани се неколку случаи на графтирање ( ксенографт помешан со хијалуронска
киселина), кај коскени дефекти настанати по отстранување на патолошки лезии, периимплантити,
пополнување на коскени џебови и ресорптивни и дегенеративни промени на алвеоларниот гребен.
Контролни клинички, рендгенолошки и CT, анализи беа следени 3, 6 и 9 месеци постоперативно .
Заклучок : Преку употребата на смесата од хијалуронската киселина помешана со коскен супституенс
, нашата клиничка студија ја потврди акцелерираната ткивна формација, антиинфламаторното и
бактериостатско влијание, биокомпатибилноста на материјалот и поволниот регенераторен ефект.
98
th

EDVARD JANEV
TOPIC: ORAL SURGERY
Associate professor, Dr. Edward Janev,was born on 23.09.1972 in Skopje. An employee of the Department
for Oral Surgery and Implantology Clinic, University Dental Clinical Centre “St. Panteleimon” in Skopje,
N.Macedonia. Graduated from the University of St. Cyril and Methodius in Skopje, Faculty of Dentistry-
Skopje, in 1995. With the title Master of Dental Sciences in the field of oral surgery, the University of St. Cyril
and Methodius in Skopje, it became in 2004. He received his PhD from the Faculty of Dentistry-Skopje,
with a doctoral dissertation under the title “Implication of Continuous Antiplatelet Therapy on Intraoperative
and Postoperative Bleeding at Oral Surgical Interventions” in 2012.From 2003 to 2018, he completed
continuous education and professional visit in several countries (Turkey, France, Deutschland, Spain). As a
beneficiary of a NATO-TUBITAK scholarship, he achieved a scientific research project at the Clinic for Oral
and Maxillofacial Surgery at the University of Ankara. The authorized educator and opinion leader on several
implant systems (MEGAGEN, IMPLA- Schutz Dental Group, BIO-3 Implant). He is the author of several
domestic and international expert-scientific papers, publications, as well as scientific research projects.
HYALURONIC ACID A NEW MEDIATOR LINK

IN REGENERATIVE DENTAL SURGERY
Hyaluronic acid so far was very popular in cosmetic purpose treating skin and lip corrections. Achieving postitve
effects in orthopedic and trauamtolgcal pathology, comes an idea for using hyaluronic acid in regenerative
and reconstructive dental surgery. Combination of bone substituens materials with hyaluronic acid became
daily routine in oral & maxillofacial surgery and implantology. Aim of this study: Combining hyaluronic acid
with bone graft (xenograft), we want to prove the regenerative potential of this material in treating bone
defects, periimplants, alveolar bone resorption and augmentative procedures. This clinical study presented
several clinical cases of bone grafting (xenograft mixed with hyaluronic acid), with bone defects occurring
after removal of pathological lesions, periimplants and resorptive or degenerative changes of the alveolar
ridge. Control clinical, X-ray and CT analyzes were followed at 3, 6 and 9 months postoperatively.Conclusion:
Through the use of a mixture of hyaluronic acid with bone substitute material, our clinical study confirmed the
accelerated tissue formation, anti-inflammatory and bacteriostatic effect, biocompatibility of the graft with the
predictable regenerative effect.
99
ти

БРУНО НИКОЛОВСКИ
Доц. д-р Бруно Николовски е специјалист по орална хирургија, вработен на Клиниката за орална
хирургија, имплантологија и РТГ при Универзитетскиот стоматолошки клинички центар “Св.
Пантелејмон” во Скопје. Во 2020 година ја брани докторската дисертација под наслов “Евалуација
на методи за рана детекција на оралните премалигни и малигни лезии” на катедрата по
максилофацијална хирургија, а во 2022 година е избран за насловен доцент во областите орална
хирургија и максилофацијална хирургија на Факултетот за медицински науки при Универзитетот “Гоце
Делчев” во Штип. Од 2017 година е делегат од Македонија во Балканското стоматолошко друштво
(БаСС), Обвинител е во Стоматолошката комора на Македонија и лиценциран меѓународен предавач
и тренер за имплантологија на Корејската дентална асоцијација. Претседател е на националната
комисија за орална хирургија при Министерството за здравство на Р.С. Македонија. Има спроведено
повеќе стручни престои и учествува на практични курсеви и работилници на Универзитети и приватни
болници во Србија, Бугарија, Словенија, Хрватска, Германија, Јужна Кореја и САД, а бил вклучен во
два национални истражувачки проекти. Одржал предавања на научни конференции и конгреси во
нашата земја и во странство (Србија, Бугарија, Албанија, Грција, Романија, Холандија, Португалија,
Данска и др.) меѓу кои и на два светски конгреси FDI 2013, Истанбул, Турција и FDI 2017, Мадрид,
Шпанија. Член е на Стоматолошката комора на Македонија, Македонското стоматолошко друштво,
Балканското стоматолошко друштво, Европската асоцијација за осеоинтеграција, Британската
дентална асоцијација, Американската академија за пародонтологија и Интернационалниот тим за
имплантологија (ITI). Добитник е на повеќе пофалници и благодарници. Има објавено повеќе од 90
стручно-научни трудови печатени во домашни и меѓународни научно-стручни списанија и автор е на
научна монографија.
СВЕСНА СЕДАЦИЈА И МОЖНОСТИ ЗА НЕЈЗИНА ПРИМЕНА ВО ОРАЛНАТА ХИРУРГИЈА
Управувањето со болката и анксиозноста е од огромно значење во стоматологијата. Од 10 до дури

30% од возрасните и децата може да имаат некаква форма на страв или анксиозност поврзана
со стоматолошки третман. Анксиозноста на пациентите отсекогаш била главен проблем во
стоматолошките ординации. Нам, стоматолозите, ни недостасува експертиза во обезбедувањето
контрола на анксиозноста и болката кај нашите пациенти. Иако анксиозноста и болката може да се
менаџираат со психолошки техники, во многу случаи е потребен и фармаколошки пристап. Денес
постојат широка палета техники и средства за седација и анестезија, кои зависно од преференцијата
100
th

BRUNO NIKOLOVSKI
TOPIC: ORAL SURGERY
Ass. Prof. Bruno Nikolovski is specialist in oral surgery, employed at the Clinic for Oral Surgery and
Implantology at the University Dental Clinical Center “St. Panteleimon” in Skopje. In 2020 he defended his
doctoral dissertation entitled “Evaluation of methods for early detection of oral premalignant and malignant
lesions” at the Department of Maxillofacial Surgery, in 2022 he was elected in title - assistant professor in
the fields of oral surgery and maxillofacial surgery at the University “Goce Delchev” in Stip. Since 2017
he has been a delegate from Macedonia to the Balkan Dental Association (BaSS), a Prosecutor at the
Dental Chamber of Macedonia and a licensed international lecturer and implant trainer of the Korean Dental
Association.
He is a Chairman of the National Commission for Oral Surgery at the Ministry of Health of North Macedonia.
He has conducted several study visits and participated in numerous prac-tical courses and workshops at
Universities and private hospitals in Ser-bia, Bulgaria, Slovenia, Croatia, Germany, South Korea and USA,
and has been part of two national scientific research projects. He has lectured at scientific conferences and
congresses in the country and abroad (Serbia, Bulgaria, Albania, Greece, Netherlands, Portugal, Denmark,
etc.) including two World dental congresses FDI 2013, Istan-bul, Turkey and FDI 2017, Madrid, Spain.
He is member of the Dental Chamber of Macedonia, Macedonian Dental Society, Balkan Stomatological
Society, European Association for Os-seointegration, British Dental Association, American Academy of Peri-
odontology and International Team for Implantology (ITI). He has re-ceived many recognition diplomas and
certificates of appreciation. He has published more than 90 scientific papers in domestic and interna-tional
scientific journals and appears as author of a scientific mono-graph.
CONSCIOUS SEDATION AND POSSIBILITIES FOR ITS APPLI-CATION IN ORAL SURGERY
Managing pain and anxiety is of paramount importance in dentistry. 10 to 30% of adults and children may
have some form of dental fear or anx-iety. Patient anxiety has always been a major problem in dental offices.
We, the dentists, are in lack of expertise in providing control over our patients’ anxiety and pain. Although
anxiety and pain can be managed with psychological techniques, in many cases a pharmacological ap-
proach is required. Today, there is a wide range of techniques and medications for sedation and anesthesia,
which depending on the preference and experience of the anesthesia provider, can achieve the desired
effect by oral, inhaler, intramuscular or intravenous administration. The technique in which low concentrations
101
ти

и искуството на давателот, можат да го постигнат посакуваниот ефект по пат на орална, инхалаторна,

интрамускулна или интравенска администрација. Техниката во која ниските концентрации на гасот
азот субоксид (N2O) се титрираат со кислород се користи повеќе од 130 години (од 1889 година) во
многу земји (САД, Велика Британија, Австралија и Скандинавија) и е признат како клинички успешна,
безбедна и исплатлива техника во споредба со општата анестезија. Правилно администрирана од
едуцирани и акредитирани стоматолози, со добро одржувана опрема, оваа техника има исклучително
висока стапка на успех и треба да биде вклучена во протоколот за работа како основна алатка за
управување со болката и анксиозноста кај пациентите кои се подложени на стоматолошки третман
во стоматолошките ординации. Во ова предавање, ќе ја разгледаме улогата на N2O во надминување
на анксиозноста и болката кај пациентот за време на најчестите орално-хируршки постапки, како и
неговите предности и недостатоци, индикации и контраиндикации.
102
th

of nitrogen oxide (N2O) are titrated with oxygen has been used for over 130 years (since 1889) in many
countries (USA, UK, Australia and Scandinavia) and is recog-nized as clinically successful, safe and cost
effective technique com-pared to general anesthesia.
Properly applied, by trained and accredited dentists, with well-maintained equipment, this technique has
an extremely high success rate and must be included in the practice protocol as a basic tool for manag-ing
pain and anxiety in patients undergoing dental treatment in dental offices. In this lecture, we will focus on
the evaluation of N2O in overcoming anxiety and pain in patients during the most common oral surgery pro-
cedures, as well as its advantages and disadvantages, indications and contraindications.
103
ти

ДЕЈАН ДОНЕВ
ОБЛАСТ: СТОМАТОЛОШКА ЕТИКА И ДЕОНТОЛОГИЈА
Редовен професор по Етика и Биоетика на Институтот за филозофија, Филозофски факултет, УКИМ,

Центар за интегративна биоетика при Филозофскиот факултет, Скопје
ЕТИЧКИ АСПЕКТИ НА ОДНОСОТ СТОМАТОЛОГ – ПАЦИЕНТ
Стоматолошката етика како професионална етика, како етика на стоматолошката пракса, претставува
практичка и применета етика со свои карактеристични обележја во однос на основните етички
аспекти и начела. Освен основните начела на медицинската етика, како што се: правењето добро,
ненанесувањето на штета, искреноста и довербата, автономијата и информираната согласност, како
и праведноста и социјалната чувствителност, подлабоките истражувања во стоматолошката етика ги
апострофираат и следните три специфични етички аспекти како ексклузивни начела на оваа етика:
сочувствувањето, компетенцијата и автономијата, а кои најдобро се очитуваат во однос на конкретниот
однос меѓу стоматологот и пациентот. Во современото општество, досегашната патерналистичка
улога изразена низ ставот: „лекарот знае се и најдобро!“, полека но се заменува преку можностите
за плуралистичка контрола и дејствување: „во срцето на стоматолошката етика се наоѓа прашањето
за темелните етички вредности и должности кои ги одредуваат условите и можностите за правилна и
оправдана комуникација помеѓу лекарот по дентална медицина и пациентот, а кои сепак се наоѓаат
во еден асиметричен однос“. Со тоа и образецот помеѓу стоматологот и пациентот битно се менува,
барајќи да се почитува индивидуалноста на пациентот, неговата способност да одлучува за себе...
Оттука, предмет на анализа се всушност етичките аспекти на современиот модел на стоматолог-
пациент, нивното меѓусебно почитување, не само физичкиот туку и моралниот интегритет,
достоинството на личноста, совеста и правото на повикување на совеста..., како дел од основните
обележја на овој модел на кои авторот се фокусира во анализата во својот текст. Во заклучок, треба
да се препотенцира уште еднаш ставот дека претходното е од особена важност затоа што генерално
етичкиот карактер на стоматолошката етика почива на важноста на овој карактер за односот на
лекарот по дентална медицина и пациентот. Товарот на одговорноста и должноста сепак е на страна
на лекарот по дентална медицина кој во своето професионално дејствување е должен да се однесува
во согласност со вредностите и начелата на сопствената стоматолошка етика, но тука е и прашањето
за правата на стоматологот во тој модел.
104
th

DEJAN DONEV
TOPIC: DENTAL ETHICS AND DEONTOLOGY
Prof. of Ethics and Bioethics, Institute of Philosophy, Faculty of Philos-ophy, UKIM, Skopje Center for
Integrative Bioethics, Faculty of Philosophy, Skopje
ETHICAL ASPECTS OF THE DENTIST – PATIENT RELATION
Dental ethics as professional ethics, ethics of the dental practice, is a practical and applied ethics with specific
characteristics regarding the basic ethical aspects.
Besides the basic principles within the medical ethics, more profound research of dental ethics also note three
specific principles as exclusivity to dental ethics, and they are: compassionate, competency and autonomy.
They are recognized at best in the dentist – patient relation. In the contemporary society, the old paternalistic
approach “the doctor knows the best” is slowly changed via plural acting, though still in asymmetric relation.
The pattern of the dentist – patient relation is seeking recognition of the patient’s individuality and self-
competent decision-making.
This pattern allows analysis of the contemporary dentist – patient model, their mutual respect of both physical
and moral integrity, personal dignity, and call of conscience.
As a conclusion, the importance of the ethics in the dental – patient relation should be underlined as a
true basic of the general ethical character of the dental ethics. However, the responsibility lies within the
professional activity of the dentist and dentist’s rights.
105
ти

ЈУЛИЈАНА НИКОЛОВСКА
Проф. д-р Јулијана Николовска, е доктор по стоматолошки науки на Универзитетот Св. Кирил и
Методиј“, Скопје, Република Македонија. Таа е специјалист по протетика и редовен професор на
Стоматолошкиот факултет во Скопје. Во моментов Николовска предава на студенти на додипломски,
постдипломски и докторски студии етика и деонтологија и дентално јавно здравје. Таа учествувала
на постдипломскиот курс: „Нови концепти во стоматолошката едукација и јавното орално здравје“,
организиран од Центарот за соработка на СЗО, Универзитетскиот медицински центар Сент Радбауд,
Нијмеген, Холандија. Доктор Николовска е член на Европската асоцијација за стоматолошки јавно
здравје од 2006 година. Таа има публикувано во меѓународни списанија со фактор на влијание и е
член на меѓународниот уредувачки одбор на списанието Oral Health and Dental Management и Medicine
in Evolution. Автор е на книгите „Етички аспекти во стоматологијата“ и „Менаџмент во стоматологијата“
и еден од авторите-учесници на дополнителни две книги уредени од Стоматолошката комора на
Македонија: „Стратешки план за развој на денталната медицина во Р. на Македонија за периодот
од 2011 до 2021 година“ и „Дијагностички и терапевтски протоколи во стоматологијата“. Проф.
Николовска е главен истражувач за Македонија во бинационалниот проект со Република Словенија
насловен: „Префабрикувани циркониски колчиња со ретентивна коронална форма за реставрација на
ендодонтички третирани заби – ин витро проценка на веродостојноста на третманот“ и учесник е во три
национални проекти. Учествувала во Меѓуресорска работна група за признавање на професионални
квалификации, Управен одбор на Проектот „Имплементација на законската регулатива за меѓусебно
признавање на професионалните квалификации“, Договорот за меѓусебно признавање на
професионалните квалификации на доктори по медицина, доктори по дентална медицина, архитекти и
градежни инженери за шесте земји од Западен Балкан и експертската група за поглавје 3 - „Директива
за услуги и точки за единствен контакт“ според Директивата на Европскиот парламент и Советот
(Директива 2006/123/EC на Европската Парламентот и Советот на Европската Унија).
РОБОЕТИКА ВО СТОМАТОЛОГИЈАТА
COVID-19 пандемијата предизвика драматично влијание врз здравствените системи, бизнисите и

образовниот процес ширум светот. Стоматолошките ординации не беа во можност да се вратат на
истиот број на пациенти како пред пандемијата, а стоматолошките факултети не беа во можност да
спроведат ниту еден од практичните аспекти на наставната програма поради начинот на изведување
на предавањата и капацитетот со кој располагаа наставниците. Оваа ситуација беше голем проблем за
студентите по стоматологија, чие клиничко образование беше отежнато поради пандемијата. Во врска
106
th

JULIJANA NIKOLOVSKA
Julijana Nikolovska D.D.S, PhD, holds Doctor of Dental science degree from Ss. Cyril and Methodius
University, Skopje, Republic of Mac-edonia. She is a specialist in prosthodontics and full professor at the
Fac-ulty of Dental Medicine in Skopje. Currently, Nikolovska teaches under-graduate, postgraduate and
doctoral students in Ethics and Deontology and Dental Public Health. She participated at the postgraduate
course: “New concepts in Dental Education and Public Oral Health”, organized by WHO Collaborating Centre,
University Medical Centre St. Radboud, Nijmegen, The Netherlands. Doctor Nikolovska is a member of the
Euro-pean Association of Dental Public Health since 2006. She has extensively published in peer review
journals, and is a member of international edi-torial board of Oral Health and Dental Management journal
and Medi-cine in Evolution. She is the author of the books “Ethical aspects in den-tistry” and “Management
in Dentistry” and one of the participating au-thors of additional two books edited by the Macedonian Dental
Cham-ber: “Strategic plan for dental medicine development in the Republic of Macedonia for the period
between the year 2011 and 2021” and “Diag-nostic and therapeutic protocols in dentistry”. Prof. Nikolovska is
the principal investigator for Macedonia in bi-national project with Republic of Slovenia titled: “Prefabricated
Zirconia Posts with Retentive Coronal Shape for the Restoration of Endodontically Treated Teeth – In Vitro
Assessment of Treatment Reliability” and the participant in three national projects. She has participated in
Intermin-isterial working group on recognition of professional qualifications, Steering committee of the Project
“Implementation of the legislation on mutual recognition of professional qualifications”, the Agreement on
the Mutual Recognition of Professional Qualifications of doctors of med-icine, dentists, architects and civil
engineers for the Western Balkan six countries and the expert group on chapter 3 - “Service directive and
points of single contact” under the Directive of the European Parliament and the Council (Directive 2006/123/
EC of the European Parliament and the Council of the European Union).
ROBOETHICS IN DENTISTRY
The COVID – 19 pandemic has caused dramatic impact on the healthcare systems, businesses, and
educational process worldwide. Den-tal practices were not able to return to the same patient numbers as
pre-pandemic, and dental schools were not able to conduct any of the practical aspects of the curriculum due
to classroom setup and instructors’ capac-ity. This situation was a major problem for dental students, whose
clinical education has been disrupted by the pandemic. Regarding the huge difficulties in the dental practicing
various opportunities have been considered including developing different tech-nologies such as robotics and
artificial intelligence. They play an im-portant role in minimizing the negative impact especially in dental edu-
cation. In such circumstances, dental education has seen a lot of potential in simulation robots, which offer
107
ти

со огромните тешкотии со кои се соочи стоматолошката пракса беа разгледувани различни можности,
како и развивање на најразлични технологии вклучително и роботиката и вештачката интелигенција.
Овие технологии играат значајна улога во минимизирање на негативното влијание на пандемијата
особено во стоматолошката едукација. Во такви околности, ‘допирливата роботика‘ создаде
недопирлива роботска платформа за целите на стоматолошка едукација, учењето и практицирањето.
Оваа платформа, наречена DentalTeach, е пренослива и прифатлива, и дава можност за далечинска
практична стоматолошка едукација. Постојат етички размислувања кои треба да се дискутираат околу
дизајнот и развојот на таквите системи како би можело истражувачите и образовните институции
кои размислуваат да имплементираат роботи во нивните наставни програми да бидат соодветно
информирани.
108
th

valuable opportunities for remote learn-ing during the pandemic. In that context, Tactile Robotics has developed
a haptic-enabled robotic platform for dental teaching, learning and prac-ticing purposes. This platform, called
DentalTeach, is portable and af-fordable, making remote practical dental education a possibility. There are
some ethical considerations that need to be discussed about the design and development of such systems to
inform researchers and educational institutions considering implementing robots in their curriculum.
109
ти

ИГОР КИРОВСКИ
Д-р Игор Кировски Дипломирал на Стоматолошкиот факултет на Универзитетот “Св. Кирил и Методиј“,
Скопје во 1989 година На истиот Универзитет магистрирал во 2002 година. Специјалист по ортодонција
е од 1996 година. Се стекнал со титула примариус во 2007 година доделена од Министерството за
здравство. Бил потпретседател на Македонско стоматолошко друштво и Здружение на специјалисти
по ортодонција при МСД, како и потпретседател на Етичкиот комитет во Европската федерација на
ортодонти. Во моментов е Претседател на Етичкиот комитет во Европската федерација на ортодонти.
Во текот на кариерата презентирал бројни трудови на национални и меѓународни научни настани, како
и национални и меѓународни рецензирани списанија. Главно поле на интерес ја вклучуваат улогата
на хиоидната коска, форензичната стоматологија и етиката во стоматологијата. Следствено, тој е
ангажиран како коавтор на Етичкиот кодекс на Македонско стоматолошко друштво и соработник на
прирачник за етика на Светската стоматолошка федерација (FDI). Д-р Кировски работи како ортодонт,
од 1993 до 2011 година во Воената болница во Скопје, а од 2011 до денес во приватна ординација.
УЛОГАТА И ВАЖНОСТА НА ПРОФЕСИОНАЛНИТЕ ЕТИЧКИ ПРИНЦИПИ ВО РУТИНСКАТА

СТОМАТОЛОШКА ДЕЈНОСТ
Етичкиот код на Македонско стоматолошко друштво содржи пет основни принципи, кои ја дефинираат
областа на активностите, целите кои треба да се постигнат и вредностите кои треба да ги зачуваме.
Другите национални или интернационални стоматолошки организации може да имаат поинаква
формулација на нивните етички кодови, но сепак сите тие ги содржат истите основи на биоетиката,
професионалниот однос и човечноста. Не е тешко да се запамети теоретската категоризација
на принципите на етичкиот код, но сепак практичната примена на истите секогаш претставува
предизвик. Имплементацијата на етичките принципи бара постојано повторување и прегледување
на активностите, вложување во енергијата и вниманието. Овие активности бараат јака мотивација
на учесниците. Поради тоа, од најголемо значение е да се потенцираат и јасно претстават етичките
принципи и нивната улога и значение, за што ќе стане збор во оваа презентација.
110
th

IGOR KIROVSKI
Dr. Igor Kirovski has graduated in dentistry (Doctor of Stomatology, 1989) at the “Ss. Cyril and Methodius”
University in Skopje. He had completed the postgraduate degrees: Specialist in Orthodontics (1996) and
Master of Science in Orthodontics (2002) at the same University. He also holds the title Primarius (2007)
presented by the Ministry of Health. He had served as a Vice President of the Macedonian Dental Society
and Vice President of the Macedonian Orthodontic Society, Vice President of the Ethic Committee of FEO.
Elected for the president of the Ethic Committee of FEO. During the career, he had presented numerous
papers in national and international scientific events, as well as national and international peer reviewed
journals. His main fields of interest include the role of the hyoid bone, forensic dentistry and ethics in dentistry.
Consequently, he has been engaged as a co-author of the Code of Ethics of the Macedonian Dental Society,
and a contributor to the Ethics Manual of FDI World Dental Federation. Dr. Igor Kirovski was engaged as
orthodontist in the Military Hospital in Skopje (1993-2011), and later being in private practice.
THE ROLE AND IMPORTANCE OF THE PROFESSIONAL PRINCIPLES OF ETHICS IN THE ROUTINE
DENTIST’S ACTIVITIES
The Code of Ethics of the Macedonian Dental Society numbers five basic principles, defining the areas of
activities, aims to be achieved and values to preserve. Other national or international dental organizations
may have different formulation of their ethical codes, but nevertheless they all comprise the same essence of
bioethics, professional conduct and humanity. Memorizing the theoretical categorization of the code’s principles
is not difficult; however the practical implementation of the same is often a challenge. The implementation of
the ethical principles requires constant reviewing of activities, investment in energy and attention. Such an
activity requires high motivation of the involved. Therefore, it is of utmost importance to underline and clarify
the ethical principles and their role and importance, to which aim this presentation is dedicated.
111
Усни презентации
Oral presentations
ти

УСНИ ПРЕЗЕНТАЦИИ 16.09.2022 САЛА БИЛЈАНА
СЕСИЈА 2 ОБЛАСТ: ПАРОДОНТОЛОГИЈА
CANDIDA ALBICANS: МОЖЕН ПАРОДОНТОПАТОГЕН?
Митиќ К1, Ристеска Н.1, Стефановска Е.1, Гавриловиќ И.2, Георгиевска Јовановска С.1
1. Катедра за болести на устата и пародонтот, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св. Кирил и

Методиј” Скопје, Република Северна Македонија
2. Катедра за ортодонција, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св. Кирил и Методиј” Скопје,
Цел: Да се анализира составот на габичниот микробиом, присутен на оралната мукоза и субгингивалните

регии кај здрави лица без пародонтална болест (ЗП) и пациенти со хронична пародонтопатија (ХП) и
одредување на можната корелација со стадиумот на заболувањето.
Материјали и метод: Микробиолошките примероци беа земени од 30 пациенти (25 и 62 години;

41,33 ± 5,54), поделени во 3 групи: 10 испитаници без ХП (контрола), 10 со умерена форма на ХП
и 10 со напредната ХП. Оралните брисеви беа колекционирани од јазик и букална лигавица, со
стерилно памучно стапче. Субгингивалните примероци беа добиени од гингивалниот сулкус (ЗП) или
од пародонталните џепови со најголема длабочина (пациенти со ХП) со помош на стерилна кирета
(S4L/4R SS). Културите со брис беа инокулирани на подлога агар CHROM и инкубирани на 37 °C
48 часа. Инокулатите од C.albicans и Non-albicans Candida беа идентификувани со морфологија и
пигментација на колониите. Резултатите беа обработени со метод на дескриптивна статистика.
Резултати: Процентот на мукозната габична инфекција кај сите три групи беше сличен. Кај испитаниците
со ХП постојат значителни разлики во субгингивалната колонизација во однос на ЗП (45% напредната
форма, 30% умерена, 14,3% ЗП). C.albicans беше најчестиот вид во однос на останатите специеси кај
испитаниците.
Заклучок: Субгингивалната колонизација на габи може да биде фаворизирана кај хроничната

пародонтопатија. Клучни зборови: Хронична пародонтопатија, C. albicans, Non-albicans Candida
пародонтален џеп.
116
th

ORAL PRESENTATIONS 16.09.2022 BILJANA HALL
SESSION 2 TOPIC: PARODONTOLOGY
CANDIDA ALBICANS: CAN IT BE A PERIODONTAL PATHOGEN?
Mitikj K.1 Stefanovska E.1, Janev E.1, Gavrilovikj I.2, Georgievska Jovanovska S.1
1. Department of parodontology and oral diseases, Faculty of Dental Medicine - University of “Ss. Cyril
and Methodius” – Skopje, Republic of North Macedonia
2. Department of orthodontics, Faculty of Dental Medicine - University of “Ss. Cyril and Methodius” –
Skopje, Republic of North Macedonia
Aim: To analyze the composition of the yeast microbiota present in the mucosa and subgingival sites of
healthy individuals (HI) and patient with chronic periodontitis (CP) and its correlation with the severity of this
condition.
Materials and method: Microbiological samples were obtained from 30 patients (25 and 62 years; 41.33±5.54),
divided into 3 groups: 10 patients without CP (control), 10 with moderate CP, and 10 with severe CP. Oral
swabs samples were collected from tongue and buccal mucosa with sterile cotton stick.
The subgingival samples were obtained from gingival sulcus (HI) or deepest probing depths (patients with
CP) by means of a sterile curette (S4L/4R SS). Swab cultures were immediately inoculated on CHROM
agar and incubated at 37°C for 48 h. C.albicans and non-albicans were identified by the morphology and
pigmentation of the colonies. The results were processed by the method of descriptive statistics.
Results: The percentage of yeast carriers in mucosa in the three groups was similar. Patients with chronic
periodontitis showed significant differences in subgingival colonization compared to HI (45% severe, 30%
moderate versus 14,3% of HI). C. albicans was the most common species in examined patients.
Conclusion: Subgingival colonization by yeasts could be favored in the chronic periodontal disease.
117
ти

ПАРОДОНТОЛОГИЈА И ДЕНТАЛНА ИМПЛАНТОЛОГИЈА - „ДВОНАСОЧНА УЛИЦА“
Петровски М.1, Папакоча К.1, Терзиева-Петровска О.1, Младеновски М.1
Факултет за медицински науки, Универзитет „Гоце Делчев“- Штип, Република Северна Македонија1
Апстракт: Конекцијата помеѓу пародонтологијата и денталната имплантологија е премногу блиска.

Тргнувајќи од фактот дека познавањето на пародонтологијата е од суштинско значење во процесот
на имплантантната терапија, поставена е главната цел на ова истражување - да се прикаже зошто
пародонтологијата е толку важна и неопходна за успешна имплантна терапија.
Материјали и метод: За исполнување на главната цел беше извршено адекватно литературно

истражување. Сите користени податоци од литературата беа од рецензирани публикации и списанија.
Најголем дел од истражувањата се објавени на англиски јазик во периодот од 2001 до 2021 година.
Резултати: По успешната остеоинтеграција на еден ендосеален дентален имплант, здравјето на пери-

имплантните ткива , а со тоа и долгорочниот успех на денталните импланти зависат од способноста
на мекоткивниот супстрат на супраструктурите да се заштити од рекурентните напади од бактериите.
Важно е клиничарите да разберат дека постојат и сличности и разлики помеѓу атачеменот на
пародонталните ткива кај природните заби и денталните импланти. Соодветната зона на прикрепена
кератинизирана периимплантна гингива, исто така е од суштинско значење за одржување пери-
имплантното здравје, спречување на рецесија на гингивата, воспоставување стабилно ниво на
сврзното ткиво и алвеоларната коска, и секако најважна е за естетскиот момент.
Заклучок: Еден од најважните фактори за долговечноста на забните импланти е соодветно

пародонтално здравје. Затоа, секој клиничар кој работи со дентални импланти, треба да знае дека
првенствена активност пред поставување на денталните импланти е елиминирање на присутните
патолошки промени во пародонтот.
118
th

PERIODONTOLOGY AND DENTAL IMPLANTOLOGY- “TWO-WAY STREET”
Petrovski M.1, Papakoca K.1, Terzieva-Petrovska O.1, Mladenovski M.1
Faculty of Medical Sciences, “Goce Delcev” University of Stip, Republic of North Macedonia
Abstract: The relationship between periodontology and dental implantology is too close. Starting from the
fact that the knowledge of periodontology is essential in the process of implant treatment, the main goal of
this research was set- to present how periodontology is so important and necessary for successful dental
implant therapy.
Materials and method: Adequate literature research was performed to fulfill the main goal. All of the used
literature data was from peer-reviewed publications and journals. Most of the articles have been published in
English in the period from 2001 to 2021.
Results: After the successful osseointegration of dental implants, the health of the peri-implant tissues
and long-term success of dental implants are dependent from the ability of the soft-tissue interface of the
suprastructure to protect against repeated attacks from the bacteria. It is important for clinicians to understand
that there are both similarities and differences between the soft-tissue attachment of natural teeth and dental
implants. Adequate zone of attached keratinized peri-implant gingiva, is essential for maintenance of peri-
implant health, prevention of gingival recession, establishment of stable levels of the connective tissue and
alveolar bone attachments, and finely is most important for the aesthetic.
Conclussion:One of the most important factor for the longevity of dental implants is adequate periodontal
health. Therefore, every clinician who works with dental implants, need to know that primarily activity before
placement of dental implant is to eliminate any disease in the periodontium.
119
ти

ПРОЦЕНКА НА FOBT ЗА ДЕТЕКЦИЈА НА ХЕМОГЛОБИН ВО ПЛУНКА
Ристеска Н1, Ивановски Ќ1, ,Дирјанска К1, Митиќ К1, Попоски Б1, Анастасовска М1
1.Катедра за болести на устата и пародонтот, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св. Кирил и

Цел: Целта на овој труд е да се процени валидноста на FOB(Fecal occult blood) тестот за детекција на
хемоглобин во плунка при спроведување на скрининг на пародонтопатија.
Материјали и метод: За реализација на поставената цел спроведовме студија во која беа вклучени 66
испитаници, по случаен избор. Критериум за нивно вклучување во испитувањето беше да се постари
од 25 години и да немаат системски заболувавања кои можат да влијаат врз појава на гингиворагија.
Во биохемиската лабораторија на катедрата за Болести на устата и пародонтот на Стоматолошкиот
факултет-Скопје од сите испитаници беше колекционирана плунка со методата на исплукување
(spitting method) за одредување на хемоглобинот со FOBT(Fecal occult blood test). За одредување на
точноста на резултатите од тестот кај пациентите, беше направен клинички преглед за одредување на
индексот на гингивална инфламација и крвавење(Loe Silness).
Резултати: Анализирајќи ги добиените вредности од двата теста: лабораторискиот и клиничкиот

(залтен стандард), ги добивме следните карактеристики за изведување FOBT во плунка: сензитивност
на FOBT=96%; специфичност на FOBT= 89% ; позитивна предиктивна вредност на FOBT= 96%,
негативна предиктивна вредност на FOBT=89% и ефикасност на FOBT= 94%
Заклучок : Нашите резултати укажуваат FOB тестот може да се користи за детекција на хемоглобин
во плунка и дека е соодветен тест за скрининг на пародонтопатија, пред се заради неговата висока
сензитивност и неговата висока ефикасност.
120
th

FOBT ASSESSMENT FOR DETECTION OF HEMOGLOBIN IN SALIVA
Risteska N 1, Ivanovski Kj1,Dirjanska K1, Mitik K1, Poposki B1, Anastasovska M1
Aim: The aim of this study is to assess the validity of FOB (fecal occult blood) test for the detection of
hemoglobin during screening for periodontitis.
Materials and method: For that purpose, we conducted a study with 66 random respondents. The criteria
for their inclusion in the study was that they were older than 25 years and did not have systemic diseases. In
the biochemistry laboratory of the Faculty of Dentistry all respondents donated saliva with spitting method, for
determining hemoglobin in the saliva with FOBT (Fecal occult blood test). To determine the accuracy of the
test results in patients, a clinical examination was performed to determine the index of gingival inflammation
and bleeding (Loe Silness).
Results: Analyzing the values obtained from both laboratory and clinical tests (Gold standard), we obtained
the following characteristics for performing FOBT in saliva: FOBT sensitivity = 96%; specificity of FOBT =
89%; positive predictive value of FOBT = 96%, negative predictive value of FOBT = 89% and efficiency of
FOBT = 94%
Conclusion: Our results indicate that the FOB test can be used to detect hemoglobin in saliva and that it is
an appropriate test for periodontal disease screening, primarily due to its high sensitivity and high efficiency.
121
ти

ВЛИЈАНИЕТО НА ХИЈАЛУРОНСКАТА КИСЕЛИНА

ВО ВОДЕНАТА КОСКЕНА РЕГЕНЕРАЦИЈА
Тошевска С.1, Пандилова М.2, Јанев Е.3,Миндова С.2,Ангеловски Б.2, Реџеп Е4
1. ПЗУ ПЕРИОДЕНТ Скопје, Република Северна Македонија

3. Катедра за орална хирургија, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св. Кирил и Методиј” Скопје,
4. Европски универзитет-Скопје, Република Северна Македонија
Вовед: Проблемот со зачувувањето на оралното здравје, поточно лекувањето и спречувањето на

пародонталната болест, треба да биде паралелен чекор со модерните технички и технолошки
достигнувања. Истражувачките алатки на клеточната и молекуларна биологија докажале
дека хијалуронската киселина како носител на бројни регенеративни, антиинфламаторни,
остеоиндуктивни,антимикробни особини го потикна нашиот интерес да ги проследиме можните ефекти
во пародонталната регенерација.
Цел: Предмет на овој наш труд, да ги проследиме ефектите на хијалуронската киселина во

водената коскена регенерација. Методологија на истражувањето:
Материјал и метод: Испитувањето беше дизајнирaно така да беа оформени две групи испитаници:
испитувана група и контролна група, со вкупен број на пациенти 30. За секој пациент беше пополнет
анкетен прашалник и пост оперативно беа следени со CBCT дијагностичката радиографска алатка и беа
проследени следните параметри: - дебелина на гингива, длабочина на пародонтален џеб, длабочина
на фуркациониот дефект, дебелина на коска во вестибуло-орален правец како и мезиодистален правец
Резултати: По статистичка обработка на податоците беа донесени следните заклучоци; - Процентуалната

разлика во однос застапеноста на индекс за дебелина на гингивата е статистички сигнификантна
за испитуваната додека контролната не оствари сигнификантност на разликите - Разликите помеѓу
почетните вредности и по дванаесет месечен период за вредноста на длабочината на пародонталниот
џеб изнесуваа 4,06 за испитуваната и 0.69 за контролната. Разликата покажа статистичка значајност p
≤0,05 - Средната вредност за висината на алвеоларната коска за испитуваната група предоперативно
изнесува 5,29 мм, додека по 12 месеци 2,294мм додека за контролната предоперативно 5,04 мм
и 3,41 по 12 месеци Резултатите се статистички сигнификантни за испитуваната и контролната
групаp<0.0001 - Разликите помеѓу почетните вредности и по дванаесет месечен период за вредноста
на висината на алвеоларната коска изнесуваа 3,41 за испитуваната и 2,94 за
контролната.
Разликата покажа статистичка значајност p≤0,0001
122
th

THE EFFECT OF HYALURONIC ACID IN GUIDED

BONE REGENERATION
Toshevska S , Pandilova M.2 , Janev E.3 , Mindova S.2, Angelovski B.2 ,Redzep E.4
1. PDP PERIODENT Skopje, Republic of North Macedonia

3. Department oforal surgery, Faculty of Dental Medicine - University of “Ss. Cyril and Methodius” –
4. European university- Skopje, Republic of North Macedonia
Introduction: The problem of preserving oral health, more precisely the treatment and prevention of
periodontal disease, should be a parallel step with modern technical and technological advances. Research
tools in cellular and molecular biology have proven that hyaluronic acid as a carrier of numerous regenerative,
anti-inflammatory, osteoinductive, antimicrobial properties has stimulated our interest to follow the possible
effects in periodontal regeneration.
Aim: The subject of this paper is to follow the effects of hyaluronic acid in aqueous bone regeneration.
Material and method: The study was designed to form two groups of respondents: a study group and a
control group, with a total number of 30 patients: - thickness of the gingiva, depth of the periodontal pocket,
depth of the furcation defect, thickness of the bone in the vestibulo-oral direction as well as mesiodistal
direction.
Results: After statistical processing of the data, the following conclusions were made; - The percentage
difference in relation to the presence of the gingival thickness index is statistically significant for the examined
until the control gains the significance of the differences - The differences between the initial values and after
a twelve months period for the value of the periodontal pocket depth were 4.06 for the examined and 0.69
for the control. The difference showed statistical significance p ≤0.05 - The mean value for the height of the
alveolar bone for the examined group preoperatively is 5.29 mm, while after 12 months 2.294 mm while for
the control preoperatively 5.04 mm and 3.41 after 12 months. The results are statistically significant for the
examined and control group p<0.0001 - The differences between the initial values and after a twelve months
period for the value of the alveolar bone height were 3.41 for the examined and 2.94 for the control.
The difference showed statistical significance p ≤0,0001.
123
ти

УСНИ ПРЕЗЕНТАЦИИ 16.09.2022 САЛА ЛАБИНО
СЕСИЈА 2 ОБЛАСТ: ЕНДОДОНЦИЈА
ЕВАЛУАЦИЈА НА ОСТАТОК ОД КАНАЛНОТО ПОЛНЕЊЕ ПО РЕТРЕТМАН

СО ТРИ РАЗЛИЧНИ ЕНДОДОНТСКИ СИСТЕМИ
Мирческа М.1, Реџеп Е.1, Поповска Л.2
1.Европски универзитет – Скопје, Република Северна Македонија

2.Катедра за ендодонција и реставративна стоматологија, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св.
Кирил и Методиј” Скопје, Република Северна Македонија
Цел : Да се утврди разликата во ефикасноста на трите испитувани ендодонтски системи при ретретман
на коренските канали во смисла на постигнување максимално отстранување на примарното полнење
на каналот.
Материјали и метод: 120 извадени човечки заби кои се ex vivo ендодонтски третирани, а ретретманот
беше реализиран со примена на три различни ендодонтски системи. Примероците беа поделени во 3
групи, А-ретретман со рачни инструменти Hedstroem, B- ретретман со машински Pro Taper Retreatment
и C-ретретман со машински Pro Taper Gold.
Ефикасноста на испитуваните ендодонтски системи при ретретманот во однос на остатокот на канално
полнење на ѕидовите на каналот беше утврдена со компјутерска анализа (Image J 1.46r) на фотографии
со лонгитудинален пресек на секој од испитаните примероци. Податоците беа анализирани со помош
на статистичкиот пакет: STATISTICA 7.1 и SPSS за Windows 20.
Резултати: Статистичката анализа на податоците откри значајни разлики помеѓу трите ендодонтски
системи при ретретманот. Најмалиот остаток на канално полнење го обезбеди ендодонтскиот систем
ProTaper Gold.
Заклучок : In ex vivo услови, резултатите од оваа студија покажаа значајна статистичка разлика помеѓу
трите испитувани ендодонтски системи за ретретман во однос на остатокот од каналното полнење.
Најмал остаток од полнењето во коренскиот канал, односно најчисти канали, овозможи ендодонтскиот
систем ProTaper Gold.
124
th

ORAL PRESENTATIONS 16.09.2022 LABINO HALL
SESSION 2 TOPIC: ENDODONTICS
EVALUATION OF ROOT CANAL FILLING DEBRIS AFTER RETREATMENT

WITH THREE DIFFERENT ENDODONTIC SYSTEMS
Mircheska M.1 Redzep E.1, Popovska L.2
1.European university -Skopje, Republic of North Macedonia

2.Department of Endodontics and Restorative dentistry, Faculty of dental medicine, University “Ss. Cyril and
Methodius” Skopje, Republic of North Macedonia
Aim: To determine the difference in the efficiency of the three endodontic systems in the retreatment of the
root canals in terms of achieving maximum removal of the primary canal filling.
Materials and method: 120 extracted human teeth were ex vivo endodontically treated and retreatment was
performed using three different endodontic systems. Samples were divided into 3 groups, A-retreatment with
Hedstroem hand files, B-retreatment with Pro Taper Retreatment files and C-retreatment with Pro Taper
Gold files. The efficiency of the examined endodontic systems for retreatment in relation to the amount of
residual filling of the canal walls was determined by computer analysis (Image J 1.46r image processing
software) of longitudinal section photographs of each of the examined samples. The data were analysed
using the the statistical software: STATISTICA 7.1 and SPSS for Windows 20.
Results:The statistical analysis of the data revealed significant differences between the three endodontic
retreatment systems. The smallest residue in the root canal was provided by the ProTaper Gold system.
Conclusion: In ex vivo conditions the results of this study showed significant statistical difference between
three investigated endodontic retreatment systems concerning the amount of root canal filling residual debris.
The smallest residual in root canal, ie the cleanest canals, was provided by ProTaper Gold system.
125
ти

СТУДИЈА ЗА ПОВРШИНСКАТА РАПАВОСТ НА ШЕСТ НОВИ ТЕЧНИ КОМПОЗИТНИ СМОЛИ
Камеа З.1, Дионисопулос Д.1, Толидис К.1
Универзитет Аристотел, Солун, Грција 1
Цел: Целта на оваа ин-витро студија беше да се процени површинската рапавост на шест нови течни
композитни смоли.
Материјали и метод: Композитните смоли кои беа испитувани се течните Beautifil F03, Beautifil
F03X, Beautifil F00, Beautifil F00X, SI-R21701/F02 и SI-R21701/F10, а како контролна ја користевме
конвенционалната композитна смола Beautifil II. Подготвивме примероци во форма на диск со дијаметар
од 2mm x 4mm дебелина, n=5 од секој материјал, користејќи тефлонски калап, во стандардни услови
на осветлување, според упатствата на производителот. Тие беа обработени со хартија за брусење со
гранулација 600, со водено ладење 30 секунди, а потоа ги испиравме во ултразвучна бања 5 минути.
Ги полиравме со системот SHOFU Super-Snap, при 12.000 вртежи во минута во времетраење од 30
секунди. Потоа, тие беа измерени на оптичкиот профилометар, на Sa (μm). 5 мерења по примерок (1
по квадрат и 1 централно). Како контролна група го користевме Beautifil II.
Статистичка анализа: Резултатите беа анализирани со користење на едносмерна ANOVA на a=0,05.
Заклучок: Имаше статистички значајни разлики помеѓу површинската грубост на композитните

смоли, поради нивниот различен состав. Клиничките студии треба да ги потврдат експерименталните
резултати.
126
th

SURFACE ROUGHNESS STUDY OF SIX NEW FLOWABLE COMPOSITE RESIGNS
Kamea Z.1, Dionysopoulos D.1, Tolidis K.1
Aristotele University of Thessaloniki, Greece1
Introduction: The aim of this in-vitro study was to evaluate the surface roughness of six new flowable
composite resins.
Materials and methods: The composite resins that were studied are the flowable Beautifil F03, Beautifil F03X,
Beautifil F00, Beautifil F00X, SI-R21701/F02 and SI-R21701/F10, while as control we used the conventional
composite resin Beautifil II. We prepared disc shaped specimens 2mm diameter x 4mm thickness, n=5 of
each material, using a Teflon mold, under standard light- curing conditions, according to the manufacturer’s
instructions. They were finished with a 600grit sand paper, under water cooling, for 30 seconds and then they
were rinsed in an ultrasound bath for 5 minutes. They were polished with the SHOFU Super-Snap system,
at 12.000 rpm for 30 seconds. Afterwards, they were measured at the optic profilometer, at Sa (μm). 5
measurements per specimen (1 per quadrat and 1 centrally). We used Beautifil II as control group.
Statistical analysis: Results were analyzed using one-way ANOVA at a=0,05.
Conclusion: There were statistically significant differences between the surface roughness of the composite
resins, due to their different composition. Clinical studies should confirm the experimental results.
127
ти

ИСПИТУВАЊЕ НА МИКРОПРОТОКОТ КАЈ ЗАБИ ОБТУРИРАНИ СО ДВЕ РАЗЛИЧНИ

ТЕХНИКИ НА ОПТУРАЦИЈА: IN VITRO
Цветкова Д.1, Ренџова В.2, Ефтимоска М.2,Тонева Стојменова В.3
1.ПЗУ Ендо дент- Велес, Република Северна Македонија1

2.Катедра за ендодонција и реставративна стоматологија, Стоматолошки факултет , Универзитет ”Св.
Кирил и Методиј” Скопје, Република Северна Македонија
3.Факултет за медицински науки, Универзитет “Гоце Делчев” - Штип, Република Северна Македонија
Вовед: Идеалното полнење на коренскиот канал треба да ги затвори сите излезни комуникации со
пародонтот, да биде добро кондензирано низ целата должина на просторот на коренскиот канал и да
биде добро адаптирано за ѕидовите на каналот.
Цел:Целта на оваа студија беше да се спореди просечното апикално и коронарно микропротекување

во коренските канали кај заби обтурирани со методот на вертикална кондензација во комбинација со
ињектирање на течна толпла гутаперка и заби оптурирани со сингл кон техника на оптурација.
Материјали:За оваа експериментална студија, беа користени 20 еднокорени хумани заби со прави
корени. Забите беа исчистени од ткивни остатоци . Коренските канали беа подготвени со помош на
коронарно апикалната техниката на обработка со помош на ротациони ProTaper фајлови. Забите по
случаен избор беа поделени во 2 групи од по 10 заби во зависност од начинот на оптурација (сингл
кон и топла вертикална кондензација Fast Fill/Fast pack).
Резултати: Резултатите добиени од нашето истражување покажаа појава на микропроток кај сите
испитувани примероци.
Заклучок:Оптурацијата со Fast Fill/Fast Pack во комбинација со AH plus, доколку е коректно изведена

до самиот апекс,покажува минимум микропроток.
128
th

EVALUATION OF MICROLEAKAGE OF ROOT CANALS FILLED WITH TWO DIFFERENT

OBTURATION TECHNIQUES: IN VITRO
Cvetkova D.1, Rendzova V.2 Eftimoska M. 2, Toneva Stojmenova V.3
1.PDP Endo dent Veles, Republic of North Macedonia

2.Department of Endodontics and Restorative dentistry, Faculty of dental medicine, “Ss. Cyril and Methodius”
3.Faculty of Medical Science, University “Goce Delcev”-Shtip, Republic of North Macedonia
Introduction: The ideal root canal filling should close all communications with the periodontium, be well
condensed along the entire length of the root canal space and be well adapted to the canal walls.
Aim: The aim of this study was to compare the average apical and coronary microleakage in the root canals
of teeth obturated by the method of worm vertical condensation in combination with the injection of liquid
worm gutta-percha and teeth obturated by single cone technique.
Materials and method: For this experimental study, 20 single-rooted human teeth with straight roots
were used. The teeth were cleaned of tissue debris. Root canals were prepared using the coronary apical
processing technique using rotating ProTaper files. The teeth were randomly divided into 2 groups of 10 teeth
depending on the method of obturation (single to and hot vertical condensation).
Results: The results obtained from our research showed the occurrence of microfluid in all examined samples.
Conclusion:The worm vertical condensation/ injection of liquid worm gutta-percha in combination with AH
plus, if performed correctly up to the apex itself, shows a minimum microflow.
129
ти

МОЌТА НА ЕНДОДОНЦИЈАТА ( CASE REPORT)
Ивановски Д.1, Заркова Атанасова Ј.2
1.Дентал медика Д-р Дејан Ивановски, Штип, Република Северна Македонија

2.Факултет за медицински науки, Универзитет “Гоце Делчев”- Штип, Република Северна Македонија
Цел:Целта на овој труд беше да прикажеме успешна терапија на хронични периапикални лезии со
не- хируршки ендодонтски ретретман кај заби со повеќе корени.
Материјали и метод: Ретроалвеоларен РТГ наод кај 39г. маж кој се јави во нашата ординација
со болка на џвакање во долен десен мандибуларен регион покажа присуство на периапикални
просветлувања на 46 и 47 и на двата корена, што укажуваше на хроничен периапикален пародонтит.
Исто така ренгенграфски се забележуваше и фрактуриран ендодонтски проширувач во МБ корен на 47,
несоодветно наполнети коренски канали, метални колчиња во дисталниот канал и на двата молари.
Ендодонтскиот ретретман беше спроведен со употреба на дентален микроскоп (Zumax, OMS2350).
Коренските канали механички ги обработивме со XP Endo Shaper и XP Endo Finisher, а финалната
иригација ја завршивме со 5,25% хипохлорид и 17% ЕДТА. Интерсеансно аплициравме меко полнење
со калциум хидроксилен препарат 7 дена. Со техника на топла вертикална концензација (WVC) ги
обртуриравме коренските канали. По поставување на фибер глас колчиња во дисталните корени
направивме композитно надоградување. Реставрацијата ја завршивме со изработка на циркониумски
коронки од Emax Zr Cad MT multi.
Резултати: Контролниот РТГ по 6 месеци покажа целосно повлекување на хроничните периапикални

лезии, и комплетно изчезнување на перкуторната и мастикаторната болка.
Заклучок: Соодветнтно спроведениот ендодонтски ретретман е моќен да направи потполно

излекување на хронични периапикални лезии и еден безнадежен случај да го претвори во успех.
130
th

THE POWER OF ENDODONTIC TREATMENT (CASE REPORT)
Ivanovski D.1, Zarkova Atanasova J.2
1.Dental medica Dr. Dejan Ivanovski, Shtip, Republic of North Macedonia

Aim: The aim of this paper was to present a successful treatment of chronic periapical lesions in multiple root
teeth with non-surgical endodontic treatment.
Materials and method: X-ray finding in 39 years old male, who came to our office with mastication pain in
the lower right mandibular region, showed presence of periapical radiolucency on 46 and 47 in the both roots,
indicating chronic periapical periodontitis. X-rays also showed a fractured endodontic file in the MB root of
47, inadequately filled root canals, metal posts in the distal canal in both molars. The endodontic treatment
was performed using a dental microscope (Zumax, OMS2350). The mechanical shaping of root canals was
done with XP Endo Shaper and XP Endo Finisher, and finished with irrigation using 5.25% hypochlorite and
17% EDTA. A soft filling with calcium hydroxyl was applied for 7 days. The root canals were sealed using hot
vertical condensation technique (WVC) . After placing fiber posts in the distal roots composite core build up
was made. Final crown restorations were made using Emax Zr Cad MT multi.
Results: 6 months follow up X-ray showed complete withdrawal of the chronic periapical lesions, and
complete disappearance of percussive and masticatory pain.
Conclusion: Properly performed endodontic re-treatment is so powerful that can completely cure chronic
periapical lesions and turning a hopeless case into a success.
131
ти

СЕСИЈА 3 ОБЛАСТ: ОРАЛНА И МАКСИЛОФАЦИЈАЛНА ХИРУРГИЈА
ГИГАНТОКЛЕТОЧЕН ТУМОР ВО ВИЛИЦИТЕ КАЈ ПЕДИЈАТРИСКИ ПАЦИЕНТИ

- ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ
Поповиќ Моневска Д.1, Божовиќ Двојаковска С.1,Кирков А.1, Панчевски Г.1,Конески Ф.1, Стаматоски А.1
1.Катедра за максилофацијална хирургија, Стоматолошки факултет, Универзитет”Св. Кирил и Методиј”

Скопје, Република Северна Македонија
Вовед: Гигантоклеточниот тумор во вилциите е релативно ретка, бенигна појава кај педијатриски
пациенти и претставува дијагностички и терапевтски предизвик, поради непредвидливиот тек и
можноста за рецидиви. Овој тип тумори се карактеризираат со остеолиза на вилицата и предизвикуваат
клинички проблеми во зависност од локализацијата и брзината на раст.
Приказ на случај: Пациент на 8-годишна возраст се јави за преглед поради задоцнета ерупција
на горни централни инцизиви, кои беа силно подвижни, како и балонизирана вестибуларна ламина
во фронталниот дел на горната вилица. Беше спроведена комплетна клинички, лабораториска и
радиолошка дијагностичка постапка. Панорамската радиографија и 3D CBCT покажаа типични
знаци на млечно стакло и значајна деструкција на коската. Во општа анестезија беше направена
експлорација, екстирпација на промената, која екстендираше долж целото тело на горната вилица
и киретажа на ѕидовите. Патохистолошката анализа потврди гигантоклеточен тумор со агресивен
раст и локална деструкција на коската. По 18 месеци се евидентира ерупција и стабилизација на
горните централни инцизиви, но со рецидивантна промена со помали размери, потврдена со 3D CBCT.
Лезијата беше отстранета во локална анестезија, и истата беше повторно патохистолошки потврдена
како гигантоклеточен тумор.
Заклучок: Секоја промена кај деца која предизвикува задоцнета ерупција на забите, појава на
необјаснувачки оток од неодонтогено потекло и локална деструкција на коска, треба веднаш и темелно
да се евалуира, бидејќи кај агресивните гигантоклеточни тумори понекогаш е потребна парцијална
ресекција на вилицата, со последователни естетски и функционални недостатоци.
132
th

SESSION 3 TOPIC: ORAL AND MAXILOFACIAL SURGERY
GIANT CELL TUMOR OF THE JAW IN PEDIATRIC PATIENTS

- A CASE REPORT
Popovikj Monevska D.1,Bozhovikj Dvojakovska.1,Kirkov A.1,Panchevski G.1,Koneski F.1, Stamatoski A.1
1.Department for Maxillofacial surgery, Faculty of Dental Medicine “Ss. Cyril and Methodius” Skopje, Republic
of North Macedonia
Introduction: Giant cell tumors of the jaws is a relatively uncommon and benign pathology in pedi
atric patients, representing diagnostic and therapeutical challenge, due to the unpredictable course and the
possibility of reoccurrence. This type of tumors are characterised by osteolysis of the jaw and cause clinical
problems according to the localisation and aggressiveness.
Case report: A 8-year old male patient complained on delayed eruption of upper central incisors, which were
significantly mobile, and swelling of the vestibular part of the frontal maxilla. A complete clinical, laboratory and
radiological examination was performed. Laboratory findings did not show any alteration in bone metabolism
markers and hormones.
Panoramic X-ray and 3D CBCT revealed typical ground-glass appearance and bone destruction. Under
general anesthesia was performed a surgical exploration and removal of the mass, which extended along
the whole frontal part of the body of the maxilla. Patohistological analysis revealed a giant cell tumor with
aggressive growths and local bone destruction. 18-month follow up revealed eruption and stabilisation of the
upper central incisors, but a small lesion was detected on 3D CBCT, labeled as recidivant. The lesion was
removed under local anesthesia and it was patohistologically confirmed as giant cell tumor.
Conclusion: Every lesion in pediatric patients which causes delayed tooth eruption, non-odontogenic swelling
which cannot be explained and local bone destruction, should be promptly and thoroughly evaluated, because
aggressive giant cell tumors might require partial jaw resection, with aesthetic and functional consequences.
133
ти

ОПТИМАЛНИ ЕСТЕТСКИ РЕЗУЛТАТИ ЗА ИМПЛАНТ-ПРОТЕТСКИ РЕСТАВРАЦИИ ВО

ЕСТЕТСКАТА ОБЛАСТ-АНАТОМСКИ И ХИРУШКИ РАЗМИСЛУВАЊА
Папакоча К.1, Петровски М.1,Папакоча В.1,Терзиева-Петровска О.1
1.Факултет за медицински науки, Универзитет “Гоце Делчев”-Штип, Република Северна Македонија
Естетскиот ефект на протетските супраструктури е најважниот аспект на оралната рехабилитација. За

да се обезбеди задоволителна естетика при спроведувањето на имплантантниот третман, треба да се
земат предвид различни анатомски и хируршки размислувања.
Цел: Имајќи го предвид зголеменото значење на естетиката во современото општество, беше

поставена главната цел на ова истражување - да се направи анализа на релевантните анатомски и
хируршки фактори кои влијаат на естетиката на супраструктурите носени од денталнтите импланти.
Материјал и метод: За исполнување на основната цел беше извршено адекватно литературно

пребарување. Изворите на информации користени во оваа студија се добиени од најкористената од
сите научни бази - Pub Med. Сите податоци од користената литература потекнуваат од претходно
објавени во рецензирани списанија.
Резултати: Идентификувани се бројни анатомски фактори кои влијаат на задоволителната естетика

на дефинитивната изработка како што се: аспекти и позиционираност на гингивата, пародонталниот
биотип, положбата на долните усни и интероклузалниот простор. Втората група на фактори е поврзана
со хируршките интервенции како што се: способност за регенерација на меките ткива и алвеоларната
коска, поставување на имплантите во правилна положба и отсуство на потреба од подигање на флап.
Протетската рехабилитација зависи и од морфологијата и односот на супраструктурите, односот на
протетските помагала со околните меки ткива и правилното планирање на протетските помагала.
Соодветното ракување со меките и коскените ткива за време на хируршкиот третман е исклучително
важно. На крајот од хируршката процедура, сите коскени делови од алвеолите кои проминираат над
рабовите треба да се отстранат и слузокожата треба да се сутурира. Исто така, треба да се отстрани
трауматизирана и термички оштетената коска.
Заклучок: За воспоставување на правилна естетика на протетските супраструктури во голема мера

зависи од познавањето на анатомските и хируршките аспекти.
134
th

OPTIMAL AESTHETIC RESULTS FOR IMPLANT-PROSTHETIC RESTORATIONS IN THE

AESTHETIC AREA: ANATOMICAL AND SURGICAL CONSIDERIATIONS
Papakocha K.1, Papakocha V.1, Terzieva-Petrovska O.1
Aesthetic effect of prosthetic suprastructures is the most important aspect of oral rehabilitation. To ensure
satisfactory aesthetic when performing implant treatment, different anatomical and surgical considerations
should be taken into account.
Aim: Taking into account the growing importance of aesthetics in modern society, the main goal of this
research was set - to make an analysis of the relevant anatomical and surgical factors that affect the aesthetics
of implant superstructures.
Material and method: Adequate literature research was performed to fulfill the main goal. Sources of
information used in this study were obtained from the most used of all scientific databases- Pub Med. All of
the used literature data was previously published in peer- reviewed publications and journals.
Results: Numerous anatomical factors have been identified as influencing on the satisfactory aesthetics
of definitive work such as: gingival aspects and positioning, periodontal biotype, position of the lower lips
and interocclusal space. The second group of factors is connected to the surgical interventions such as:
regeneration ability of soft tissues and alveolar bone, placing the implants in the proper position and flaph
aproach. Prosthetic rehabilitation depends also from the morphology and correlation of superstructures, the
correlation of prosthetic devices with the surrounding soft tissues and proper planning of prosthetic devices.
Adequate handling of soft and bone tissues during implant therapyis of great importance. At the end of
the surgical procedure, all the bony parts of the alveoli that protrude should be removed or covered with
mucous membrane, which should then be sutured. Also traumatized and thermally unprotected bone should
be removed.
Conclusion: In conclusion we can note that the establishment of proper aesthetics of superstructures
depends on the knowledge of anatomical and surgical aspects.
135
ти

МАТРИКС МЕТАЛОПРОТЕИНАЗИ - ПРОТЕОЛИТИЧКИ ЕНЗИМИ И БИОМАРКЕРИ НА

ПРОГРЕСИЈА НА ВОСПАЛЕНИЕТО И ПАТОЛОШКИТЕ СОСТОЈБИ ВО ОРАЛНАТА
ПРАЗНИНА
Евросимовска Б.1
1.Катедра за орална хирургија , Стоматолошки факултет ,Универзитет ”Св. Кирил и Методиј” Скопје,
Вовед: Голем број на физиолошки и патолошки процеси во усната празнина во голема мера се
зависни од јасно контролираната протеолитичка деградација на екстрацелуларниот матрикс (ЕЦМ).
Матрик металопротеиназите (ММП) се протеолитички ензими кои се неопходни за деградација на

компонентите од ЕЦМ. Во здравото ткиво, деградацијата и синтезата на компонентите од ЕЦМ се во
постојан баланс. За да се овозможи и одржи оваа состојба, постои ниско базично ниво на експресија
на одредени ММП, чие ниво се зголемува при прогресија на инфекцијата.
Цел: Целта е да се детектира нивото на ММП при инфламаторните процеси во усната празнина, а
врз основа на тоа да се предвиди текот на воспалителниот процес, со цел да се спроведе адекватен
терапевтски третма.
Материјали и метод: При орално хируршка интервенција се собрани во епендорфи педесет патолошки
процеси од пациенти со хронични периапикални лезии. Како контролна група беа екстрахираните
импактирани заби од кои беше екстирпирана нивната пулпа и истата испитувана. Концентрацијата на
ММП беше измерена со квантитативна ензимска метода (ЕЛИСА), со примена на кит.
Резултати: Статистичката обработка на податоците потврди дека концентрацијата на ММП кај

контролната група е во нормална физиолошка состојба (0,00 - 0,02 ng/mL). Различни концентрации
на ММП се детектирани кај разлишните воспалителни процеси. Најголема концентрација на ММП е
детектирана кај дифузните периапикални лезии (5,39 ng/mL).
Заклучок: Детекцијата на нивото на ММП може да се искористи како за мониторинг на инфлематроната

активност, така и за развој на нови дијагностички методи на детекција на воспалителните процеси во
усната празнина.
136
th

MATRIX METALLOPROTEINASE - PROTEOLYTIC ENZYMES AND BIOMARKERS

FOR THE PROGRESSION OF INFLAMMATION IN PATHOLOGICAL CONDITIONS
IN ORAL CAVITY
Evrosimovska B.1
1.Department of oral surgery, Faculty of dental medicine, University “Ss. Cyril and Methodius” Skopje,
Republic of North Macedonia1
Introduction: A number of physiological and pathological processes in the oral cavity are highly dependent
on clearly controlled proteolytic degradation of the extracellular matrix (ECM). Matrix metalloproteinases
(MMRs) are proteolytic enzymes that are necessary for the degradation of ECM components. In healthy
tissue, the degradation and synthesis of ECM components are in constant balance. To enable and maintain
this condition, there is a low baseline level of expression of certain MMPs, the level of which increases as the
infection progresses.
Aim: The aim is to detect the level of MMP in inflammatory processes in the oral cavity, and based on that to
predict the course of the inflammatory process, in order to conduct adequate therapeutic treatment.
Materials and method: Fifty pathological processes from patients with chronic periapical lesions are
collected in the ependorph during oral surgery. The control group was the extracted impacted teeth from
which their pulp was extruded and examined. MMP concentration was measured by quantitative enzyme
method (ELISA), using putty.
Results: Statistical processing of the data confirmed that the concentration of MMP in the control group is
in normal physiological state (0.00 - 0.02 ng / mL). Different concentrations of MMP are detected in different
inflammatory processes. The highest concentration of MMP is detected in diffuse periapical lesions (5.39 ng
/ mL).
Conclusion: MMP level detection can be used both for monitoring inflammatory activity and for developing
new diagnostic methods for detecting inflammatory processes in the oral cavity.
137
ти

ТРЕТМАН НА II/III КЛИНИЧКИ СТАДИУМ НА BRONJ СО КОРИСТЕЊЕ НА ОЗОН ТЕРАПИЈА
Марковска Арсовска М.1, Поповиќ Моневска Д.1,Арсовски З.1, Ставрева Н.1,Стојанова И.1
1.Катедра за орална хирургија , Стоматолошки факултет, Универзитет”Св. Кирил и Методиј” Скопје,

Цел : Целта на оваа студија беше да се утврди ефектот на озонот врз оралниот биофилм во третманот
на остеонекрозата на вилицата поврзана со бифосфонати во II/III клинички стадиум на BRONJ по
неговата примена во форма на гас во остеонекротичната област. Остеонекрозата на вилиците, или
BRONJ (бисфосфонатна остеонекроза на вилиците), се дефинира како изложена коска (дел од коска)
во усната шуплина која опстојува повеќе од осум недели и покрај дадената терапија, а пациентот
примал или се уште прима бисфосфонатна терапија, но нема примано радиотерапија, и нема докази
за коскени метастази. Постојат бројни хипотези за причините за појава на BRONJ. Влијанието на
бифосфонатите врз оралната микрофлора, како и создавањето на биофилм (микробиота) на местото
на остеонекрозата е една од можните причини за нејзиното појавување.
Материјали и метод: Оваа студија опфати пациенти, мажи и жени кои примале или сеуште примаат
бисфосфонатна терапија, каде покрај стандардната антибиотска терапија утврдена со антибиограм,
вклучена е и медицинска озонска терапија за стоматолошка употреба во форма на гас.
Резултати: Резултатите покажаа дека гноен ексудат бил регистриран кај 96,2% пред терапијата,
23,1% од пациентите имале гноен ексудат по антибиотска терапија, а по озонотерапија гноен ексудат
бил регистриран кај 7,7%.
Заклучок:Употребата на озонски гас во третман на бисфосфонатната остеонекроза на вилиците

има позитивен ефект во намалување на локалната хиперемија, намалена секреција во областа на
остеонекрозата, намалување на болката и непријатниот мирис (фетор) во устата.
138
th

TREATMENT OF II/III STAGE OF BRONJ WITH OZONE THERAPY
Markovska Arsovska M.1, Simjanovska Lj.1, Popovic Monevska D.1, Arsovski Z.1, Stavreva N.1, Stojanova I.1
1. Department of oral surgery, Faculty of Dental Medicine”, “Ss. Cyril and Methodius” Skopje, Republic of
North Macedonia1
Aim: The aim of this study was to determine the effect of ozone on the microbiota in the treatment of
bisphosphonate related osteonecrosis of the jaws at II/III stage of BRONJ after its application in the form of gas
in the osteonecrotic area. The osteonecrosis of the jaws, or BRONJ (Bisphosphonate related osteonecrosis
of the jaws), is defined as the exposed jawbone (part of the jawbone) in the oral cavity that persists for more
than eight weeks despite a given therapy, and the patient hasn`t received or has been still undergone to
radiotherapy, and there is no evidence for bone metastases. There are numerous hypotheses about the
causes of BRONJ occurrence. The influence of bisphosphonates on the oral microflora, as well as the
creation of biofilm (microbiota) at the site of osteonecrosis, is one of the possible reasons for its occurrence.
Materials and method: This study included patients, male and female who have received or have been
still receiving bisphosphonate therapy, where in addition to the standard antibiotic therapy according to the
antibiogram, medical ozone therapy for dental use was included in the form of gas.
Results: Purulent exudate was registered in 96.2% before therapy, 23.1% of patients had purulent exudate
after antibiotic therapy, after ozone therapy purulent exudate was registrated in 7.7%.
Conclusion: The use of ozone gas in the treatment of bisphosphonate related osteonecrosis of the jaws has
a positive effect in reducing local hyperemia, decreasing secretion in the area of osteonecrosis, reducing the
pain and unpleasant smell (faetor) in the mouth.
139
ти

ВЛИЈАНИЕТО НА ВИСИНАТА НА СУПРАСТРУКТУРАТА ВРЗ СТАБИЛНОСТА

НА ИМПЛАНТИТЕ КАЈ ALL-ON-4 КОНЦЕПТ
Дејаноска Т.1, Вујасин С.2,Капушевска Б.3, Коколанов В.4
1.ПЗУ ДЕНТАЛ ИНТЕРНАТИОНАЛ- Дејаноски, Скопје, Република Северна Македонија

2.Европски универзитет- Скопје, Република Северна Македонија
3. Катедра за стоматолошка протетика, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св. Кирил и Методиј”
4.Универзитет “Гоце Делчев”-Штип, Република Северна Македонија
Вовед: Имплантолошките третмани се сé повеќе преферирани третмани за орална рехабилитација

кај беззабни пациенти. Во достапната литература постојат различни и често спротивставени мислења
за влијанието на соодносот на висината на супраструктурата и имплантот врз стабилноста на
имплантите.
Цел: Целта на ова истражување е да се испита влијанието на висината на супраструктурата врз

стабилноста на имплантите кај концептот All-on-4.
Материјали и метод: Испитувања се направени на тридимензионален (3D) модел, базиран на методот

на конечни елементи, направен врз основа на слики од компјутерска томографија (CT).
Резултати: Резултатите од истражувањето за влијанието на супраструктурата врз стабилноста на

имплантите кај моделите од контролната и испитуваната група покажуваат дека поголеми напрегањата
по von Mises стрес критериум се јавуваат на страната на оптоварувањето, а тие имаат највисоки
вредности во имплантите, потоа во кортикалната коска, а најмали вредности во спонгиозната коска.
Повисоки врeдности на напрегањата по von Mises има при делување на коси сили во однос на
вертикални сили. Постои корелативна поврзаност помеѓу моделите од контролната група и моделите
од испитуваната група. Според тоа, висината на супраструктурата има влијание врз вредностите на
напрегањата по von Mises, а со тоа може да има влијание и на стабилноста на имплантите.
Заклучок: Повисоки вредности на напрегањата за von Mises има на страната на оптоварувањето, со

значајни разлики за вертикални и коси сили. Висината на супраструктура, има влијание на вредноста
и локализацијата на напрегањата по von Mises во трите испитувани структури.
140
th

THE IMPACT OF SUPERSTRUCTURE HEIGHT ON IMPLANTS STABILLITY

IN ALL-ON-4 CONCEPT
Dejanoska T.1, Vujasin S.2, Kapushevska B.3, Kokolanov V.4
1.PDP DENTAL INTERNATIONAL- Dejanoski,Skopje, Republic of North Macedonia

2.European university- Skopje, Republic of North Macedonia
3.Department of prosthodontics, Faculty of dental medicine, University “Ss. Cyril and Methodius” Skopje,
4.University “Goce Delcev”- Shtip, Republic of North Macedonia
Introduction: Implant treatments are increasingly preferred treatments for oral rehabilitation of edentulous
patients. In the available literature there are different and often conflicting opinions regarding the impact of
the superstructure height on implants stability.
Aim: The aim of this study is to research the impact of superstructure height on implant stability in All-on-4
concept.
Materials and method: Research was performed on a three-dimensional (3D) model, based on computerized
tomography (CT) images, by finite elements method analysis.
Results: The research of the impact of the superstructure height on implants stability, on control and
experimental models, showed that higher strain values for maximum according von Mises stress criterion
on the loading side, the values are highest in implants, then in cortical bone and the lowest are in trabecular
bone.Higher von Mises stress values occur on oblique loads than on vertical loads. There is correlation
between control models and experimental models. Consequently, the superstructure height has impact on
values on von Mises stress strains, and thus may have an impact on implants stability.
Conclusion: There are higher values of von Mises stress strains and implants displacement on loading
side, with significant differences in vertical and oblique forces. Superstructure height has impact on implants
displacement, on localization as well as on values of von Mises stress strains in all three examined structures.
141
ти

СЕСИЈА 3 ОБЛАСТ: ДЕТСКА И ПРЕВЕНТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА
ПРОЦЕНА НА ПОВРШИНСКАТА АДАПТАЦИЈА, МИКРОПРОПУСТЛИВОСТ И КЛИНИЧКАТА

ЕФИКАСНОСТ НА ДВА ВИДА ЗАЛЕВАЧИ
Јанкуловска М.1, Павлевска М.1, Куртиши Л.1, Јанкуловска Хоџиќ М.1
1.Катедра за детска и превентивна стоматологија, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св. Кирил и

Цел:Цел на нашето истражување беше да спроведеме компаративна анализа, во in vitro и in vivo

услови, на микропропустливоста, маргиналната адаптација, пенетрацијата, ретенцијата, промената на
бојата, површинската мазност/рапавост и присуството/отсуство на дентален кариес на два различни
видови залевачи: композитниот Heliosal-F и гласјономер цементот GC Fuji Triage.
Материјал и метод: Во in vitro експерименталниот дел на оваа студија користевме 60 екстрахирани

интактни премолари и молари, без присутни структурни аномалии, со ортодонтска индикација за
екстракција поделени во две групи. Првата група ја сочинуваа заби кои беа залеани со композитен
залевач Heliosal-F, Ivoclar Vivadent AG, Liechtenstein, додека втората група, заби кои беа залеани со
гласјономерен залевач GC Fuji Triage, GC Corpration Tokyo, Japan. Во клиничкиот дел, беа третирани
60 деца на возраст од 6 до 13 години, кај кои беа залеани првиот и вториот перманентен молар.
Испитаниците беа поделени на две групи зависно од применетиот материјал за залевање на
фисурите: Heliosal-F и Fuji Triage, обсервирани во временски период од 12, 24 и 36 месеци следејќи ги
изменетите критериуми на Ryge.
Резултати: Способноста за пенетрација не се разликуваше сигнификантно меѓу двете анализирани

групи додека во однос на способноста за адаптација беше забележана сигнификантна разлика.
Во првата група се потврди сигнификантна разлика во степенот на пенетрација на залевачот во
фисурите, во зависност од формата на фисурата.
Заклучок: In vitro истражувањето покажа дека композитниот залевач има подобра ретенција, повисока
способност на адаптација и помала маргинална пропустливост во однос на гласјономерниот залевач.
При in vivo истражувањето, композитниот залевач, исто така, покажа подобри особини на контролните
испитувања во споредба со гласјономерниот залевач. Познавајќи ги извонредните особини на флуор
ослободување на гласјономер цементите и клиничката ефикасност на композитните залевачи, двата
материјали може да бидат препорачани како материјали за избор во постапките на залевање на
фисурите.
142
th

SESSION 3 TOPIC: ДЕТСКА И ПРЕВЕНТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА
ASSESSMENT OF SURFACE ADAPTATION, MICROPERMEABILITY AND CLINICAL EFFICACY

OF TWO TYPES OF FISSURE SEALANTS
Jankulovska M.1, Pavlevska M.1, Kurtishi L.1, Jankulovska Hodzikj M.1
1.Department of pediatric and preventive dentistry, Faculty of Dental Medicine, University “Ss. Cyril and
Methodius” Skopje, Republic of North Macedonia.
Aim: The aim of our research was to conduct a comparative analysis, in vitro and in vivo, of micropermeability,
marginal adaptation, penetration, retention, discoloration, surface softhness/roughness and the presence/
absence of dental caries on two different types of fillers: composite Heliosal-F and glass ion cement meter
GC Fuji Triage.
Materials and method: In the in vitro experimental part of this study we used 60 extracted intact premolars
and molars, without structural abnormalities present, with orthodontic indication for extraction divided into
two groups. The first group consisted of teeth sealed with composite sealant Heliosal-F, Ivoclar Vivadent AG,
Liechtenstein, while the second group consisted of teeth sealed with GC Fuji Triage, GC Corpration Tokyo,
Japan. In the clinical part, 60 children aged 6 to 13 years were treated, where the first and second permanent
molar were sealed, divided into two groups depending on the applied fissure sealant: Heliosal-F and Fuji
Triage, observed over a period of 12, 24 and 36 months following the modified Ryge criteria.
Results: The ability to penetrate did not differ significantly between the two analyzed groups, while in terms
of the ability to adapt we note a significant difference. The first group confirmed a significant difference in the
degree of penetration of the filler into the fissures, depending on the shape of the fissure.
Conclusion: In vitro research has shown that the composite filler has better retention, higher adaptability
and lower marginal permeability compared to the glass ion filler. In the in vivo study, the composite filler
also showed better performance in control trials compared to the glass ionomer. Knowing the outstanding
properties of fluorometer release fluorescent cements and the clinical efficacy of composite fillers, both
materials can be recommended as materials of choice in fissure sealing procedures.
143
ти

ЛУКСАЦИОНИ ПОВРЕДИ НА ЗАБИТЕ - ПРИКАЗ НА СЛУЧАИ
Павлевска М.1, Ангеловски Б.1, Јанкуловска М.1, Радевска Е.1

Трауматските повреди на забите представуваат ургентни состојби во стоматологијата кај кои е

индициран навремен и стручен третман. Бидејки успехот и дефинитивниот избор на терапија најмногу
зависи од времето поминатао од моментот на настанување на траумата до почетокот на лекувањето,
секој стоматолог мора да ги познава итните постапки во третманот на трауматските повреди на забите.
Цел: Да се прикажат случаи од секојдневната пракса и да се укаже на грешките кои може да се направат
при третманот на луксационите повреди на забите како и нивните компликации. Материјал и метод:
ке бидат прикажани случаи со луксациони повреди на забите од Клиниката за детска и превентивна
стоматологија при ЈЗУ Св, Пантелејмон и тераписките постапки за нивно решавање .
Заклучок: Навремената и стручна тераписка постапка при луксациони повреди на забите се основен
предуслов за зачувување на забите во забниот низ.
144
th

LUXATION INJURIES OF TEETH- CASE STUDY
Pavlevska M.1, Angelovski B.1, Jankulovska M.1, Radevska E.1
Trauma injuries of teeth are urgent conditions in dentistry and require a timely and professional treatment.
Since success and definitive selection of therapy mostly depend on the time passed from the moment of
occurrence of the trauma until the beginning of treatment, every dentist must be familiar with the urgent
procedures for treatment of dentition trauma injuries.
Aim: Presentation of cases from the daily practice and reference to the potential mistakes in the treatment
of luxation injuries of teeth, as well as the complications thereof. Material and Method: We will present cases
with luxation injuries of teeth from the Clinic for Pediatric and Preventive Dentistry at the PHI “St. Panteleimon”
and the therapeutic procedures for treatment of such cases.
Conclusion: The timely and professional therapeutic procedure in cases of luxation injuries of teeth is the
primary condition for maintenance of the teeth in the dental order.
145
ти

УПОТРЕБА НА BIODENTINE ПРИ ЕНДОДОНТСКИ ТРЕТМАН КАЈ ЗАБИ СО НЕЗАВРШЕН

РАСТ НА КОРЕН - ПРИКАЗ НА СЛУЧАИ
Радеска Е.1, Ѓоргиевска Е.1, Павлевска М.1, Стевановиќ М.1, Симоновска Ј.1, Радеска-Пановска А.1
1.Катедра за детска и превентивна стоматологија, Стоматолошки факултет, Универзитет”Св. Кирил и

Вовед: Biodentine®, нов биоактивен цемент (Septodont, St. Maur-pass- Fosses, France), беше претставен
на пазарот во стоматологијата како дентински супститут. Тој е биокомпатибилен и способен да индуцира
апозиција на реактивен дентин со одонтобластна стимулација и репараторен дентин со индуцирање
на клеточна диференцијација. Во текот на врзувачката реакција на цементот, се ослободуваат јони на
калциум хидроксид. Biodentine® може да се користи при пулпотомија кај заби со незавршен раст на
корен.
Цел: да се покаже ефектот на Biodentine® во стимулацијата на апексогенезата кај заби со незавршен

раст на корен.
Материјали и метод: Студијата прикажува два случаи на пулпотомија кај заби со незавршен раст на
корен: 9-годишен пациент со хоризонтална фрактура на емајлот и дентинот со експонирана пулпа на
забот #21; и 8-годишен пациент со длабока кариозна лезија на забот #36.
Резултати: Рендген снимките и субјективниот исказ на двајцата пациенти покажаа дека нема несакани
ефекти во терапијата со Biodentine®, но што е многу поважно, апексогенезата продолжува без прекин.
Заклучок: Biodentine® предизвика задоволителен одговорот на пулпата во двата случаи каде што
направивме пулпотомија и директно прекривање. Според овие резултати, како и според резултатите
од многубројнин досега спроведени студии, може да се заклучи дека Biodentine® е еден од најмоќните
биоактивни цементи кој може да се користи во многу процедури, вклучувајќи ја и пулпотомијата и
директното прекривање на пулпата.
146
th

USAGE OF BIODENTINE® IN THE ENDODONTIC TREATMENT OF IMMATURE PERMANENT

TEETH: CASES REPORT
Radeska E.1,Gjorgievska E.1, Pavlevska M1, Stevanovikj M.1,Simonovska J.1, Radeska-Panovska A.1
Introduction: Biodentine®, new bioactive cement ( Septodont, St. Maur-pass-Fosses, France), was recently
launched on the dental market as a dentin substitute.It is biocompatible and capable of inducing the apossition
of reactionary dentin by stimulating the odontoblast activity and reparative dentin by induction of the cell
differentiation. During the setting reaction of the cement, ions of calcium hydroxide are released. Biodentine®
can be used in pulpotomy of teeth with incomplete root formation.
Aim: to show the effect of Biodentine® in apexogenesis stimulation in immature permanent teeth Material
and method: the study reports two cases of pulpotomy treatment of immature permanent teeth: a 9-year- old
patient with horizontal fracture on the enamel and dentin with pulp exposure on tooth #21; and an 8- year-old
patient with deep carious lesion on the tooth #36.
Results: the postoperative X-rays and the clinical data of the two patients, shows that they aren’t any side
effects in the treatment with Biodentine®, but the most important is that the apexogenesis continue without
any disruptions.
Conclusion: Biodentine® caused satisfactory response of the pulp in both cases where we made pulpotomy
and direct pulp capping.
According to these results, as well as the number of many studies, it can be concluded that the Biodentine®
is one of the most powerful bioactive cements that can be used in many procedures, including pulpotomy and
direct pulp capping.
147
ти

ВЛИЈАНИЕТО НА ФЛУОРИДИТЕ НА ОРАЛНАТА ХИГИЕНА ВО РАНАТА ДЕТСКА ВОЗРАСТ
Кокочева- Ивановска О.1, Амбаркова В.1
1.Катедра за детска и превентивна стоматологија, Стоматолошки факултет, Универзитет”Св. Кирил и

Цел: Цел на нашето клиничко испитување беше да ја одредиме корелацијата помеѓу оралната хигиена
(прикажана со OHI-индекс) и почетните стадиуми на кариесот на раното детство: иницијална лезија и
суперфицијална форма, пред и после спроведен локален флуориден третман.
Материјали и метод : Одредувањето на OHI-индексот кај нашите испитаници го вршевме според

методата на Green- Vermillion во два наврата: при првата посета, при дијагностицирање на заболувањето
и непосредно пред физиолошка смена на забите, на крај од испитувањето. Во клиничкото иследување,
беа вклучени 117 испитаници, на возраст од две до три години, кај кои дијагностициравме почетни
стадиуми на циркуларен кариес: иницијална лезија или бела дамка (macula alba) и суперфицијална
лезија За локалeн флуориден третман аплициравме флуориден препарат (аминофлуориден раствор),
еднаш неделно, во период од 6 месеци.
Резултати: Кај испитаниците кои беа третирани со локален флуориден третман и од двете основни
групи (со иницијални и суперфицијални лезии), непосредно пред физиолошката смена на забите,
добивме статистички позначајно подобрувањето на OHI-индексот (p =0,000038; p = 0,00006), на крајот
од испитувањето.
Заклучок: Од спроведените анализи на добиените резултати, можеме да констатираме дека нивото

на оралната хигиена е во корелација со прогресијата на промените во емајлот. Оралната хигиена и
флуоридниот третман значително влијаат врз намалување на нивото на меките наслаги и подобрување
на OHI-индексот.
148
th

THE FLUORIDES INFLUENCE ON ORAL HYGIENE IN EARLY CHILDHOOD
Kokocheva- Ivanovska O.1, Ambarkova V.1
Aim: The main objective of our clinical examination was to determine the correlation between oral hygiene
(shown with OHI-index) and the initial stages of early childhood caries: initial lesion(white spot) and superficial
form, before and after local fluoride treatment.
Matherials and method: For determining the OHI- index among our examinee we used the method of Green-
Vermillion. It was determined twice, during the first visit and immediately before physiological replacement
of deciduous teeth, at 117 examinee. Patients were aged two to three years, diagnosed with initial stages of
early childhood caries and fluoride preparate (amino fluoride solution) was applied once a week, for 6 months.
Results : Among treated subjects from both major groups, we obtained statistically significant improvement
of OHI-index at the end of the test.
Conclusion: We can conclude that the level of oral hygiene was correlated with the progression of changes
in enamel.
149
ти

МОДАЛИТЕТИ НА УПОТРЕБА НА СРЕБРЕН ДИНАМО ФЛУОРИД - “SILVER- FLUORIDE BULLLET”
Ангеловски Б.1, Павлевска М.1, Јовановска М.1, Миндова С.2, Тошевска С.3

2.Катедра за болести на устата и пародонтот, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св. Кирил и
3.ПЗУ ПЕРИОДЕНТ Скопје, Република Северна Македонија
Вовед: Сребрениот диамино флуорид (СДФ) претставува неинвазивна метода за терапија на кариес
и десензибилизација на некариозни лезии на коренот на забот. Сребрениот диамино флуорид
овозможува реминерализирација и зацврстување на размекнатиот дентин при што настанува
пребојување на кариозната лезија. Сребрениот диамино флуорид е добро прифатен од многу
стоматолози и пациенти и родители и поради тоа претставува ветувачка метода за контрола на
кариесот, особено кај малите деца, постарите лица и пациентите со посебни потреби.
Цел: Примарната цел на овој труд е да ги сумира клиничките докази за ефикасноста и безбедноста
на употребата на сребрениот диамино флуорид, опишувајќи ги неговите механизми на дејствување и
спектар на употреба во стоматологијата.
Материјали и метод: Истражувањето е спроведено на одделот за детска и превентивна стоматологија

и одделот за болести на устата и пародонтот при Универзитетскиот Стоматолошки Клинички Центар
– Скопје. За реализација на поставената цел е користен 38% сребрен диамино флуоирид Riva Star
– SDI од Австралија. Предмет на интерес на нашето истражување е евалуација на ефикасноста од
апликација на сребрениот диамино флуорид во терапија на кариес на млечни заби, десензибилизација
на коренот на трајните заби со рецесии, како и превенција на напредокот на иницијалната кариозна
лезија кај хипоминерализирани молари.
Резултати: Добиените резултати докажуваат значителна ефикасност во терапија и превенција на

кариесот на рано детство, која е поврзана и зависи од локацијата на кариозната лезија и степенот на
орална хигиена на пациентите. Освен тоа, резултатите докажуваат и намалување на сензитивноста
кај пациентите со присутни рецесии на корените на трајните заби, како и стопирање на иницијалната
кариозна лезија на заби со присутна хипоминерализација.
Заклучок : Согласно добиените резултати, како и според многубројните досега спроведени студии,
може да заклучиме дека сребрениот диамино флуорид може да се користи како ефикасна неинвазивна
метода во терапија и превенција на кариесот, како и терапија на сензитивност кај рецесии на корените
на забите.
150
th

MODELITTIES OF USE OF SILVER DIAMINE FLUORIDE- “SILVER- FLUORIDE BULLLET”
Angelovki B.1, Pavlevska M.1, Jovanovska M.1,Mindova S.2, Toshevska S.3
1. Department of pediatric and preventive dentistry, Faculty of dental medicine “Ss. Cyril and Methodius”
2 Department of Oral and periodontal diseases, Faculty of Dental Medicine “Ss. Cyril and Methodius” Skopje,
3.PDP PERIODENT Skopje, Republic of North Macedonia
Introduction: Silver diaminе fluoride (SDF) is non-invasive method for treatment of caries and desensitization
of non-carious lesions of the tooth root. Silver diamine fluoride allows remineralization and hardening of the
softened dentin, which results in discoloration of the carious lesion. SDF is well received by many dentists
and for many reasons because it is a promising method of caries control, in particular, children and children
with special needs.
Aim: The primary purpose of this paper is to summarize the clinical evidence for the effectiveness and safety
of the use of SDF, describing its mechanisms of action and spectrum of use in dentistry.
Materials and method: The research was conducted at the Department of Pediatric and preventive Dentistry
and the Department of Oral Diseases and Periodontics at the University Dental Clinic - Skopje. 38% silver
diamino fluoride Riva Star - SDI from Australia was used to achieve the set goal. The subject of research
interest is the evaluation of the effectiveness of the application of silver diamine fluoride in the treatment of
caries of deciduous teeth, desensitization of the root of permanent teeth with recessions, as well as the result
of the progress of the initial carious lesion in hypomineralised molars.
Results: The obtained results prove significant effects in therapy and prevention of early childhood caries,
which is related and depends on the location of the carious lesion and the degree of oral hygiene. In addition,
they add evidence of preventing sensitivities in root recessions of permanent teeth, as well as stopping the
initial carious lesion of teeth with present mineralization.
Conclusions: As a result of numerous previous studies, it can be concluded that SDF can be used as
an effective non-invasive method in treatment and prevention of caries, as well as sensitivity therapy in
recession of the tooth roots.
151
ти

СЕСИЈА 4 ОБЛАСТ: ОРТОДОНЦИЈА И ДЕТСКА И ПРЕВЕНТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА
ПРЕВЕНТИВНИТЕ ТРЕТМАНИ И ПРОТОКОЛИ КАКО НЕОПХОДНА АЛАТКА

ВО СЕКОЈДНЕВНАТА СТОМАТОЛОШКА ПРАКСА
Митева Н.1
ПЗУ Д-р Нина, Скопје, Република Севеврна Македонија
Современиот и забрзан начин на живот кој е пропратен со прекумерна употреба на антибиотици

нарушување на оралниот микробиом,зглолемениот број на алергии, дишење на уста, процесирана
храна и внес на слободни шекери, а од друга страна посетата на стоматологот само кога ке се појави
болка или некој поголем проблем со себе донесе зголемување инциденцата на кариес и зголемување на
ризикот од кариес со преран губиток на млечни и трајни заби како и краткотрајност на стоматолошките
изработки.
Цел: Целта на предаванњето е да се прикажат едноставните и безбедни начини на превенција

започнувајки уште од пред почетокот на млечната дентиција па се до завршетокот на трајната
дентиција како и негата кај беззабите пациенти.
Материјали и метод: Приказ на превентивни третмани и протоколи од широката палета на производи од

програмата за Професионална нега на Ivoclar за употреба исклучиво во ординација, и за понатамошна
домашна нега од страна на пациентите.
Резултати: Превентивните третмани ни овозможуваат видливи резултати веднаш после првиот

третман. Значително намалување на забниот плак и гингивитот како и реминерализација кај повеке
од 70 % од пациентите третирани со овие производи во исто време забележуваме резултати во однос
на довербата на пациентите кон нас како терапевти при што самите тие започнуваат да се грижат и да
ги негуваат своите заби и пародонт со поголемо внимание и да ја ценат и почитуваат секоја наредна
предложена процедура од страна на терапевтот.
Заклучок:Превентивните третмани и здравствената едукација со подигнување на свеста и навиките

кај пациентите се единствениот пат до постигнување на баланс и хармонија како на оралното така и
на целокупното здравје.
152
th

SESSION 4 TOPIC: ORTHODONTICS AND PEDODONTICS
PREVENTIVE TREATMENTS AND PROTOCOLS NECESSARY TOOL IN EVERYDAY

DENTAL PRACTICE
Miteva N.1
PDP D-r Nina - Skopje, Republic of North Macedonia
The modern and fast-paced lifestyle that is accompanied by excessive use of antibiotics disrupts the oral
micro biome, the combined number of allergies, mouth breathing, processed food and the intake of free
sugars, and on the other hand a visit to the dentist only when pain or a bigger problem occur, brought with it
an increase in the incidence of caries and an increase in the risk of caries with premature loss of deciduous
and permanent teeth as well as short lasting of dental works.
Aim: The aim of the lecture is to show the simple and safe methods of prevention starting from the beginning
of the milk dentition until the end of the permanent dentition as well as the care of the toothless patients.
Materials and method: Overview of preventive treatments and protocols from the wide range of products
from the Ivoclar Professional Care program for use exclusively in the office, and for further home care by
patients.
Results: Preventive treatments give us visible results immediately after the first treatment. Significant
reduction of dental plaque and gingivitis as well as remineralization in more than 70% of patients treated
with these products at the same time we see results in terms of patients’ trust in us as therapists and they
themselves begin to care for and care for their teeth and gums with greater care and to appreciate and
respect each subsequent procedure proposed by the therapist.
Conclusion: Preventive treatments and health education by raising the awareness and habits of patients are
the only way to achieve balance and harmony in both oral and overall health.
153
ти

ЗНАЕЊА, СТАВОВИ И ПРАКСА НА СТОМАТОЛОЗИТЕ ВО Р. С. МАКЕДОНИЈА

ПРИ ЕВАЛУАЦИЈАТА НА ГОВОРОТ КАЈ ПАЦИЕНТИТЕ
Стојанов М.
Вовед: Во стоматолошката пракса често се сретнуваме со пациенти со нарушен говор, различен по

интензитет и форма. Запознаеноста на стоматолозите со оваа аномалија беше основен поттик за
спроведување на ова истражување.
Цел: Да се утврди способноста на стоматолозите од Р. С. Македонија во детектирањето на нарушен

говор кај своите пациенти, да се процени нивното знаење за развојот и патологијата на говорот и да
се утврди дали стоматолозите практикуваат упатување (препраќање) на пациентот на логопед.
Материјали и метод: Истражувањето се спроведе во Мај, 2022 година, преку доброволно одговарање
на електронски доставен анкетен прашалник, со наведување на специјалноста на анкетираниот
стоматолог и работното искуство во години. Прашалникот се однесуваше на начинот на кој стоматологот
ги препознава говорните аномалии кај своите пациенти, дали ги упатува пациентите на логопед,
познавање на основната логопетска терминологија и дали е запознаен со периодот кога одредени
гласови почнуваат правилно да се изговараат. Во истражувањето беа вклучени 258 испитаници, а
сите податоци беа статистички обработени.
Резултати: Утврдена е подеднаква застапеност на анкетираните стоматолози во однос на работното

искуство, а 75,8% од испитаниците се општи стоматолози. 94,9% ги откриваат аномалиите на говорот
преку спонтан разговор, а 23,2% не поврзуваат некоја аномалија на скелетот и забите со нарушување
на говорот. 61.2% од анкетираните стоматолози сугерирале консултација со логопед, просечно по
10,69 пациенти од еден стоматолог. 50% од стоматолозите се запознаени со термините ринолалија,
сигматизам и дислалија, но помалку од 10% ги познаваат различните видови на дислалија. Голем дел
од стоматолозите очекуваат деца на многу помала возраст правилно да ги артикулираат гласовите
„П“,„Р“ и „С“.
Заклучок: Ова истражување докажа дека иако стоматолозите се во идеална позиција да ги откријат
нарушувањата на говорот кај своите пациенти, во моментов немаат доволно вештини и знаење
за истото. Резултатите сугерираат на потреба од доедукација на стоматолозите во оваа насока и
воспоставување на интердисциплинарна соработка помеѓу стоматологот и логопедот
154
th

KNOWLEDGE, ATTITUDES AND PRACTICES OF THE DENTISTS FROM N. MACEDONIA

REGARDING SPEECH EVALUATION OF PATIENTS
Stojanov M.
Introduction: In the field of dentistry, speech disorders expressed in various intensity and form are frequently
encountered. Therefore, it is critical to pursue research that investigates dentist’s familiarity with this anomaly.
Aim: To determine the ability of dentists from N. Macedonia in detecting speech disorders of their patients,
to assess their knowledge of the development and pathology of speech and to determine whether dentists
practice referral of the patient to a speech therapist.
Materials and method: The research was conducted in May, 2022 by voluntarily answering an electronically
submitted survey questionnaire, stating the specialty of the surveyed dentist and annual work experience.
The questionnaire reffered to the way the dentist recognizes speech anomalies in his patients, whether he/
she refers patients to a speech therapist, knowledge of basic speech therapy terminology and the period
when certain sounds begin to be pronounced correctly. 258 respondents took part in the survey, and all data
was statistically processed.
Results: Equal representation of the surveyed dentists in terms of work experience was established, and
75.8% of the respondents are general dentists. 94.9% detect speech anomalies through spontaneous
conversation, and 23.2% do not associate any skeletal and dental anomalies with speech disorders. 61.2%
of the surveyed dentists suggested a consultation with a speech therapist, with an average of 10.69 patients
per dentist. 50% of the dentists are familiar with the terms rhinolalia, sigmatism and dyslalia, but less than
10% are familiar with the various types of dyslalia. Many dentists expect the “P”, “R” and “S” sounds to be
properly articulated by children much earlier in development.
Conclusion: This research has shown that although dentists are ideally positioned to detect speech disorders
in their patients, they do not currently have sufficient skills and knowledge to do so. The results suggest the
need for further education of dentists in this regard and more work should be done to establish the conditions
for successful interdisciplinary collaboration between dentists and speech therapists.
155
ти

СТАВОВИ НА ГИНЕКОЛОЗИТЕ ОД РЕПУБЛИКА СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА ЗА ГРИЖАТА

ЗА ОРАЛНОТО ЗДРАВЈЕ ВО ТЕКОТ НА БРЕМЕНОСТА
Амбаркова В.1, Крмзова Т.1, Сулејмани А.1, Нонкуловски З.1, Димитров Г.2, Гавриќ Л.3

2.Клиника за гинекологија и акушерство, Медицински факултет, Универзитет Св.Кирил и Методиј,
3.Студии по Дентална Медицина, Медицинска школа, Универзитет во Сплит, Хрватска
Цел: Целта на студијата беше да се утврдат ставовите и знаењата на гинеколозите во Република

Северна Македонија за грижата за оралното здравје во текот на бременоста.
Материјали и метод: Специјалистите и специјализантите по акушерство и гинекологија во Република

Северна Македонија беа вклучени во оваа на пресек студија. Анкетата беше спроведена преку
прашалник кој ги сочинуваше прашањата за општи демографски податоци и прашања поврзани со
ставовите на гинеколозите за грижата за оралното здравје на трудниците. Податоците беа собрани од
јануари до мај 2022 година со помош на Google Form, преку врска до која беше испратен прашалник
преку достапните платформи на социјалните медиуми.
Резултати: Од вкупниот број испитаници, од 120 86 (71,64%) беа специјалисти, а 34 (28,33%)

специјализанти по гинекологија и акушерство. Дури 116 (96,67%) гинеколози одговориле дека ги
советуваат своите пациенти да посетат стоматолог за преглед. Сепак, од овие 116 гинеколози, 16
(13,33%) одговориле дека ги советуваат своите пациентки да ја одложат посетата на стоматолог до
крајот на бременоста. 79 (65,83%) гинеколози одговориле дека нивните пациенти се пожалиле на
крварење од гингивата за време на бременоста. 48 (40,33%) гинеколози одговориле дека нивните
пациентки се жалеле на подвижност на забите за време на бременоста. Кога испитаниците биле
прашани од каде добиваат информации за поврзаноста на оралното здравје и бременоста, само
27 испитаници точно одговориле дека добиваат информации од сите горенаведени извори. Само
7 (5,83%) испитаници, 5 специјалисти и 2 специјализанти по гинекологија и акушерство знаат дека
доењето на дете може да предизвика забен кариес.
Заклучок: Дополнителна соработка помеѓу гинеколозите и докторите по дентална медицина е од

суштинско значење за секоја трудница да добие задоволително ниво на стоматолошка заштита и
соодветна едукација за зачувување на оралното здравје.
156
th

ATTITUDES OF GYNECOLOGISTS FROM NORTH MACEDONIAON ORAL HEALTH

DURING THE PREGNANCY
Ambarkova V.1, Krmzova T.1, Sulejmani A.1, Nonkulovski Z.1, Dimitrov G.2, Gavric L.3
1. Department of pediatric and preventive dentistry, Faculty of dental medicine “Ss. Cyril and Methodius”
2. Clinic for Gynecology and Obstetrics, Faculty of Medicine. Ss. Cyril and Methodius University – Skopje,
3. Study of Dental Medicine, School of Medicine, University of Split - Croatia
Aim: The aim of the study was to determine the attitudes and the knowledge of gynecologists in the Republic
of North Macedonia on oral health care during the pregnancy.
Materials and method: The specialists and residents of obstetrics and gynecology in Republic of North
Macedonia were involved in this cross-sectional study. The survey was conducted by a questionnaire which
consisted the questions on general demographic data and issues related to the attitudes of gynecologists to
oral health care of pregnant women. The data were collected from January to May 2022 using Google Form,
a link to which questionnaire was send via available social media platforms.
Results: Out of the total number of 120 respondents, 86 (71.64%) were specialists and 34(28.33%) residents
of obstetrics and gynecology. As many as 116 (96.67%) gynecologists answered that they advise their
patients to visit the dentist for an examination. However, of these 116 gynecologists, 16 (13.33%) responded
by advising their patients to postpone a visit to the dentist until the end of the pregnancy. 79 (65.83%)
gynecologists answered that their patients complained of gingival bleeding during pregnancy. 48 (40.33%)
gynecologists answered that their patients complained about tooth mobility during pregnancy. When
respondents were asked where they get information about the connection between oral health and pregnancy,
only 27 respondents answered correctly that they receive information from all the above sources. Only 7
(5.83%) respondents, 5 specialists and 2 residents of obstetrics and gynecology know that breastfeeding a
child can cause dental caries.
Conclusion: Additional collaboration between gynecologists and doctors of dental medicine is essential in
order for every pregnant woman to receive a satisfactory level of dental care and proper education on the
preservation of oral health.
157
ти

СТАВОВИ И ЗНАЕЊА НА БРЕМЕНИТЕ ЖЕНИ ОД МАКЕДОНИЈА ЗА ОРАЛНОТО ЗДРАВЈЕ
Арјета С.1, Амбаркова В.1, Кокочева Ивановска О.1, Ставрева Н.1, Крмзова Т.1, Каракамчев Т.1

Цел: Оваа студија на пресек имаше за цел да ги процени ставовите и знаењата за оралното здравје и
оралното здравје на доенчињата кај бремените жени.
Материјали и метод: Студијата опфати 88 бремени жени во Република Северна Македонија кои
пополнија анонимен онлајн прашалник (Google form) од јануари до јуни 2022 година. Прашалникот
беше поделен на три дела. Првиот дел од прашалникот содржеше прашања за општите демографски
податоци на бремените жени кои беа анкетирани како и нивното искуство за оралното здравје во
бременоста. Вториот дел беше поврзан со сознанијата за поврзаноста помеѓу оралното здравје и
бременоста. Третиот дел се состоеше од прашања поврзани со знаење за оралното здравје на децата
на најрана возраст. Резултатите беа анализирани со описна статистика.
Резултати: Жените подеднакво се информирани за оралното здравје во бременоста од нивните

стоматолози (27,3 %) и од телевизија и интернет(27,3%), но најмалку од брошури, книги и списанија
(9,1 %). Во бременоста, гингивално крварење забележале 71,3 % од испитаниците, додека подвижност
на својте заби забележале 15,9 % од бремените жени. Само 20,5 % од бремните жени се свесни дека
доењето може да предизвика расипување на забите.
Заклучок: Бремените жени во Република Северна Македонија немаат доволно знаење и не се

свесни ниту за важноста на оралното здравје за време на бременоста, ниту за оралното здравје на
доенчињата.
158
th

ATTITUDES AND KNOWLEDGE OF MACEDONIAN PREGNANT WOMEN ABOUT ORAL HEALTH
Sulejmani A.1, Ambarkova V.1, Kokocheva Ivanovska O.1, Stavreva N.1, Krmzova T.1, Karakamchev T.1
1.Department of pediatric and preventive dentistry, Faculty of Dental Medicine “Ss. Cyril and Methodius”
Skopje, Republic of North Macedonia1
Aim: This cross sectional study aimed to evaluate attitudes and knowledge regarding oral health and infant
oral health among pregnant women.
Materials and Method: The study involved 88 pregnant women in the Republic of North Macedonia who
completed an anonymous online questionnaire (Google forms) from January to June 2022. The questionnaire
was divided into three parts. The first part contained questions about the general demographic data of the
respondents and their own experience about oral health in pregnancy. The second part was related to the
knowledge of the relationship between oral health and pregnancy. The third section consisted of questions
related to knowledge about the oral health of children at the earliest age. The results were analyzed with
descriptive statistics.
Results: The women are equally informed about oral health in pregnancy from their dentists (27.3 %) and
from television and internet, but least from brochures, books and magazines (9.1%). In pregnancy, gingival
bleeding was observed by 71.3% of respondents and tooth mobility by 15.9 %. Only 20.5 % of respondents
are aware that breastfeeding can cause tooth decay.
Conclusion: Pregnant women in the Republic of North Macedonia do not have sufficient knowledge, and
they are neither aware of the importance of oral health during pregnancy nor infant oral health.
159
ти

ЧЕРУБИЗАМ
Болис Ѓуриќ Т.1, Димовска Р 2., Богдановска Б 3.
1. ПЗУ Лука Дент, Скопје, Република Северна Македонија

2. ПЗУ Круна МС, Скопје, Република Северна Македонија
3. Катедра по ортодонција, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св. Кирил и Методиј” Скопје,
Цел: Черубизмот е невообичаено наследно бенигно фибро-коскено нарушување кое се карактеризира

со билатерално проширување на мандибулата и максилата што се манифестира со различни степени
на зафатеност и склоност кон спонтана ремисија. На ртг, черубичните лезии се појавуваат како
цистична мултилокуларна радиолуценција ограничена на коските на вилицата.
Приказ на случај: 4-годишно девојче прв пат дојде во ЛУКА ДЕНТ поради деформација на долниот и
средниот дел на лицето и отсуство на заби. Панорамската снимка и компјутерската томографија открија
отсуство на заби и кариес лезии на постојаните заби. Поради формирањето на цисти и целокупниот
изглед, пациентката беше суспектна на черубизам, и беше препратена на Универзитетската клиника
за максилофацијална клиника во Скопје каде е потврдена дијагнозата черубизам.
Заклучок: Радиолошките карактеристики на черубизмот не се патогномонични, но дијагнозата е

силно сугерирана со билатерално релативно симетрично зафаќање на вилицата што е ограничено
на коските на вилицата и, заедно со клиничките и хистопатолошките наоди, го потврдува черубизам.
Генотипската карактеристика ја потврдува дијагнозата.
160
th

CHERUBISM
Bolis Gjurikj T.1, Dimovska R. 2 , Bogdanovska B. 3
1. PDP Luka Dent - Skopje, Republic of North Macedonia

2. PDP Kruna MS – Skopje, Republic of North Macedonia
3. Department of orthodontics, Faculty of dental medicine “Ss. Cyril and Methodius” Skopje, Republic of
North Macedonia
Aim: Cherubism is an uncommon hereditary benign fibro-osseous disorder characterized by bilateral

enlargement of the mandible and the maxilla that presents with varying degrees of involvement and a tendency
toward spontaneous remission. On radiography cherubic lesions appear as cystic multilocular radiolucencies
limited to the jaw bones.
Case report: A 4-year-old girl first came in the LUKA DENT due to deformation of the lower and middle section
of the face and absence of teeth. A panoramic radiograph and a computed tomography revealed absence of
the teeth, caries lesions of the persisting teeth. Due to the formations of the cysts and the whole appearance,
the patient was suspected on Cherubisam, and was referred to the University Clinic for Maxillofacial Clinic in
Skopje where diagnosis of cherubism was confirmed.
Conclusions: The radiologic characteristics of cherubism are not pathognomonic but the diagnosis is strongly
suggested by bilateral relatively symmetric jaw involvement that is limited to the jaw bones and, together
with clinical and histopathologic findings, enables the diagnosis of cherubism. Genotypic characterization
confirms the diagnosis.
161
ти

ГРИЖА ЗА ОРАЛНОТО ЗДРАВЈЕ ВО РАНОТО ДЕТСТВО
Симоновска Ј.1, Радеска Е.1, Димков А.1, Жабакова- Билбилова Е.1, Трпевска В.2

2.Катедра ортодонција, Стоматолошки факултет, Универзитет”Св. Кирил и Методиј” Скопје, Република
Северна Македонија
Вовед :Грижата за забите на новороденчето започнува уште пред неговото раѓање, преку здрава и
балансирана исхрана на мајката за време на бременоста, како и создавање на правилни и здрави
орално - хигиенски навики. Оралното здравје на доенчето е од суштинско значење за неговата општата
благосостојба.
Материјали и метод: За правилен развиток и одржување на интегритетот на оралните структури

особено во првите години од животот на децата, исхраната има најважна улога во периодот на
интензивниот раст и развој на организмот. Исхраната може да влијае на здравјето на забите на два
начини: ендогено - системски и егзогено - локално. Важно е да се знае начинот на кој храната и
пијалаците влијаат на забите на детето. Не е важно само што јадат и пијат децата, туку и кога јадат и
пијат. Во периодот пред никнувањето на забите кај бебињата се одобрува и препорачува користење
на помошни средства (помагала) за олеснителен, а сепак правилен раст и развој на орофацијалниот
систем. Спроведувањето на орална хигиена кај дете во период на раното детство не е лесно, но е
неопходна процедура за спречување на појава на болести на забите и парадонтот.
Заклучок: Правилната, здрава и оптимална исхрана на детето ќе овозможи нормален раст, развој и
минерализација на забите од млечната и трајната дентиција
162
th

ORAL HEALTH CARE IN THE PERIOD OF EARLY CHILDHOOD
Simonovska J.1, Radevska E.1, Dimkov A.1, Gjogievska E.1, Zabakova-Bilbilova E.1, Trpevska V.2
1.Department of pediatric and preventive dentistry, Faculty of dental medicine “Ss. Cyril and Methodius”
2.Department of orthodontics, Faculty of dental medicine “Ss. Cyril and Methodius” Skopje, Republic of North
Macedonia
Introduction: The care of the newborn’s teeth begins before his birth, through a healthy and balanced diet
of the mother during pregnancy, as well as the creation of proper and healthy oral-hygienic habits. An infant’s
oral health is essential to his or her general well-being.
Material and method: For proper development and maintenance of the integrity of oral structures, especially
in the first years of life of children, nutrition has the most important role in the period of intensive growth
and development of the organism. Diet can affect dental health in two ways: endogenous-systemic and
exogenous-local. It is important to know how food and drink affect a child’s teeth. It is not only important
what children eat and drink, but also when they eat and drink. In the period before the eruption of teeth in
babies, the use of aids for facilitative, yet proper growth and development of the orofacial system is approved
and recommended. Implementing oral hygiene in a child in early childhood is not easy, but it is a necessary
procedure to prevent the occurrence of dental and periodontal diseases.
Conclusion: Proper, healthy and optimal nutrition of the child will enable normal growth, development and
mineralization of teeth from primary and permanent dentition.
163
ти

СЕСИЈА 4 ОБЛАСТ: ОРАЛНА ХИРУРГИЈА
УПОТРЕБАТА НА 3Д КОМПЈУТЕРСКА ТОМОГРАФИЈА ВО ОРАЛНАТА ХИРУРГИЈА

И ИМПЛАНТОЛОГИЈА
Спиров В.
ЈЗУ УСКЦ “Св. Пантелејмон“, Скопје, Република Северна Македонија
Цел: 3Д Компјутерската томографија преставува техника на снимање која што му овозможува на

стоматологот да направи проценка со голема точност на околните коскени структури, да ја одреди
позицијата на нервните и останатите витални анатомски структури. Со овој начин на снимање се
овозможува на оралниот хирург да ја види комплетната коскена градба, а се со една цел, превенција
на појава на копликации при изведување на оперативните интервенции.
Материјал и Метод: За реализација на нашиот труд правевме снимања со 3D CBCT na Vatech и

тоа со апаратот Green X со време на експозиција од 4.9 сек, за разлика од класичните апарати каде
времето на снимање е 24сек. Анализата на снимките за правевме со софтверот на Vatech Ez 3D-i.
Резултати: Резултатите на нашето испитуање покажаа дека со голема точност може да се одредат
сите структури кои се од интерес при изведување на орално хируршката интервенција а воедно да
се одреди и дензитетот на коскените струкури на местото каде ке се изведува имплантолошката
процедура.
Заклучоци: 3Д Компјутерката томографија на виличните гребени преставува постапка која што е

задолжителна при изведување на постава на денталните импланти и препорачана процедура при
изведување на одредени орално хируршки интервенции.
164
th

SESSION 4 TOPIC: ORAL SURGERY
USE OF 3D COMPUTED TOMOGRAPHY IN ORAL SURGERY

AND IMPLANTOLOGY
Spirov V
PHO YDCC “St. Panteleimon, Skopje, Republic of North Macedonia
Aim: 3D Computed tomography is a recording technique that allows the dentist to make an assessment with
great accuracy of the surrounding bone structures, to determine the position of the nerves and other vital
anatomical structures. This way of recording allows the oral surgeon to see the complete bone structure, all
with one goal, prevention of complications during the performance of operative interventions.
Material and Method: For the realization of our work, we made recordings with 3D CBCT from Vatech, with
the Green X device with an exposure time of 4.9 seconds, unlike classic devices where the recording time is
24 seconds. The analysis of the recordings was done with Vatech Ez 3D-i software.
Results: The results of our investigation showed that all the structures that are of interest in performing the
oral surgical intervention can be determined with great accuracy, and the density of the bone structures at the
place where the implantology procedure will be performed can also be determined.
Conclusions: 3D Computed tomography of the jaw ridges represents a procedure that is mandatory when
performing the placement of dental implants and a recommended procedure when performing certain oral
surgical interventions.
165
ти

АВТОТРАНСПЛАНТАЦИЈА НА ТРЕТ МОЛАР ВО ЕСТЕТСКА РЕГИЈА - ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ
Ѓоргиев С.1, Василевска Ѓоргиева Е.1, Стефановски В.1
ПЗУ Дента ЕС, Скопје, Република Северна Македонија
Автотрансплантација претставува движење на заб од едно место на друго место кај иста личност. Од
сите заби кои можат да се трансплантираат, трансплантацијата на третите молари како донорски заби
е помалку препознатлива и помалку документирана. Во моментот не постојат упатства и протоколи
засновани на докази кои се однесуваат на техниката.
Цел. Целта на овој приказ на случај, е да се прикажат протоколите за автотрансплантација на

некомплетно развиен мандибуларен трет молар во естетска зона на максила, кај 14 годишно здраво
момче, со трауматски загубени инцизиви.
Материјал и метод. Хирушката процедура беше изведена во еден чекор. Беше екстрахиран
донаторскиот долен лев мандибуларен трет молар, што помалку трауматски и веднаш беше поставено
во преткодно хируршки подготвено место на прием, трансплантација. Автотрансплантираниот заб
веднаш беше стабилизиран со четвртаст лак, кој беше дел од веќе постоечката ортодонтска терапија
на пациентот.
Резултати: Една година после трансплантацијата, беше постигната успешна автотрансплантација

на донорниот заб. Нормално пародонтално здравје на пресадениот заб, нормалната подвижност
и продолжениот раст и развој на коренот во периодот на следење беше доволен доказ за
погоренаведеното. Долниот лев трет мандибуларен молар, одговори на сите критериуми на успех,
за функција и естетика во естетската зона на максила, без знаци за анкилоза, ресорбција на корен,
инфекција или воспаление и некроза на пулпа. Потребни се понатамошни истражувања за да се
одреди долгорочната стабилност и степенот на успех.
Заклучок: Автотрансплантацијата на заби е успешна метода, која ги задоволува, функционалните

и естетски побарувања на пациентот. Воедно е биолошка метода која нуди решение за помлади
пациенти под 18 годишна возраст. Автотрансплантацијата е метода или терапевтска процедура која
е успешна само ако се води и работи интердисциплинарно, вклучувајќи ортодонт, орален хирург и
протетичар, без разлика дали се работи за заби кои недостасуваат гентски или развојно или се заби
кои се предвремено загубени во детската возраст.
166
th

THIRD MOLAR TRANSPLANTATION IN AESTHETIC REGION - CASE REPORT –
Gjorgiev S.1, Vasilevska Gjorgieva E.1, Stefanovski V.1
PDP Denta ЕS - Skopje, Republic of North Macedonia
Autotransplantation is repositioning of a tooth from one place to another in the same person. Of all the teeth
that can be transplanted, the transplantation of third molars as donor teeth is less recognizable and less
documented.
Aim: The purpose of this case study is to present autotransplant protocols for an incompletely developed
mandibular third molar in the maxillary aesthetic zone in a 14-year-old healthy boy with traumatized lost
incisors.
Material and method (Case report): The surgical procedure was performed in one step. The donor lower
left mandibular third molar was extracted, less traumatic and immediately placed in a pre-surgically prepared
site for transplantation. The self-transplanted tooth was immediately stabilized with a rectangular arch, which
was part of the patient’s existing orthodontic therapy.
Results: One year after the transplantation, a successful autograft of the donor tooth, was achieved. Normal
periodontal health of the transplanted tooth, normal mobility and prolonged root growth and development in
the follow-up period was perfect evidence of the above. The lower left third mandibular molar meets all the
criteria for success, for function and aesthetics in the aesthetic zone of the maxilla, with no signs of ankylosis,
root resorption, infection or inflammation and pulp necrosis. Further research is needed to determine long-
term stability and degree of success. Tooth transplantation is a successful method that meets the functional
and aesthetic requirements of the patient. It is also a biological method that offers a solution for younger
patients under 18 years of age.
Conclusion: Autotransplantation is a method or therapeutic procedure that is successful only if it is conducted

and operated interdisciplinary, including, oral surgeon orthodontist and prosthodontist, whether it is teeth that
are missing genetically or developmentally or are teeth that are prematurely lost in childhood
167
ти

КЛИНИЧКА УПОТРЕБА НА МИНЕРАЛИЗИРАН АВТОЛОГЕН ДЕНТИНСКИ ГРАФТ

(GREEN DENTISTRY)
Џафери Б.1, П. Петреска М.1
ЈЗУ УСКЦ “Св. Пантелејмон“, Клиника за орална хирургија, Скопје, Република Северна Македонија
Екстрахирaните заби сeуште се сметаат за клинички отпаден материјал и како такви се сметат за
неупотребливи. Добиениот и подготвен автологен дентински графт (ADG) може да се користи за
водена коскена регенерација (GBR) поради сличните биохемиските карактеристики и истиот состав
со хуманата коска.
Цел: Да се претстави новата процедура во клиничкaта пракса користејќи свежо екстрахирани

заби обработени во стерилни дентински честички и веднаш употребени како графт материјал за
презервација на алвеоларен гребен или во пополнување на дефекти во виличните коски. Да се докаже
високиот потенцијал на ADG во регенирање на коскените и мекоткивните структури во виличните
коски. Зачувување на вертикалните и хоризонталните димензии на алвеоларниот гребен, како и
минимизирање на длабочината на интракоскените дефекти дистално од вториот молар по хируршка
екстракција на третиот молар.
Материјали и метод: Извршени се клинички мерења со помош на прашалник за контрола на

постоперативните клинички манифестации, користен е остеометар за мерење на хоризонталните
димензионални промени на алвеоларниот гребен, градуирана сонда за мерење на вертикални
димензионални промени. Исто така, направени се параклинички - радиолошки иследувања за следење
на коскената густина.Користен е апарат Smart Dentin Grinder и реагенси за прочистување , со чија
помош се добива минерализиран дентински матрикс- со големина на зрнцата од 300-1200 микрони
Резултати: Во периодот од 6 месеци по екстракцијата, клиничките мерења покажуваат минимална

хоризонтална и вертикална ресорпција на коските, со зачувани димензии на алвеоларниот гребен со
забрзан процес на регенерација на коските без значајни постоперативни компликации.
Заклучок: Дентинските честички кои се користат како графт веднаш по екстракцијата треба да се
сметаат за златен стандард поради нивниот остеогенетски, остеоиндуктивен и остеокондуктивен
потенцијал. Со примена на минерализиран дентински матрикс, максимално го користиме сопствениот
биолошки потенцијал без употреба на други вештачки графт материјали.
168
th

CLINICAL USE OF AUTOLOGOUS MINERALIZED DENTIN GRAFT - ADG

(GREEN DENTISTRY)
Dzaferi B.1, P Petreska M.1
PHO YDCC “St. Panteleimon, Clinic for oral surgery, Skopje, Republic of North Macedonia
Extracted teeth are still considered to be a clinical waste and therefore being discarded. It is evident that
prepared autogenous dentin graft (ADG) may be used for guided bone regeneration (GBR) because of the
similar biochemical characteristics compared to human bone.
Aim: To present a novel procedure in a clinical setting that freshly extracted teeth that are processed into a
bacteria-free particulate dentin, and then immediately grafted into extraction sites or bone deffects. Proving
the rapid healing capacity of ADG on the bonе and soft tissue structures in the jaw bones. Preservation the
vertical and horizontal dimensional changes on the alveolar ridge, minimization in intrabony defects depth at
the distal aspect of the second molar after surgical extraction of third molars.
Materials and methods: Clinical measurements were performed using a questionnaire for monitoring the
postoperative clinical manifestation, bone measuring calipers for measuring the horizontal changes of the
alveolar ridge and a graduated probe for measuring vertical dimension changes, also paraclinical-radiological
examinations to follow-up bone density.
Results: During the following period of six months, the clinical measurements of post-extraction dimensional
changes of the alveolar ridges shows minimal horizontal and vertical bone resorption with preserved alveolar
ridge volume, with an accelerated bone regenerative process without significant postoperative complications.
“Smart dentin grinder” (SDG) apparatus and chemical reagens were used to obtain a mineralized dentin
matrix with a grain size of 300-1200 microns.
Conclusion: Dentin particulate grafted immediately after extractions should be considered as a gold standard
due to its osteogenetic, osteoinductive and osteoconductive effects in bone tissue regeneration.With the use
of mineralized dentin matrix we gain maximum utilization of our own biological potential without the use of
other artificial graft materials.
169
ти

ODONTOMA DUPLEX CYSTICUM-ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ
Бизевски Д.1, Маркоски Н.1, Бајрамов Е.1, Алексоска Станојковска Д.1
ПЗУ Нова Дентал Хирургија,Скопје, Република Северна Македонија
Одномтомите се најчестите бенигни тумори на вилиците од одонтогено потекло. Нивната застапеност

помеѓу одонтогените тумори се движи од 22- 67%, со дискутабилна етиологија,со императив на
генетската мутација што ги зафаќа хисто и морфодиференцијацијата на забините ткива, локалната
траума или одонтогените инфекции. Во детска возраст, одонтомите најчесто се поврзани со задоцнета
ерупција на млечните или трајни заби, и нивна импакција,почесто застапени во горната вилица.
Нивното откривање е преку рутински клинички и радиографски иследувања, во детската возраст
особено карактеристично во првата декада од животот. Бидејќи пациентите во оваа возраст се во
интензивен физички раст, пристапот кон нивното лекување мора да биде интердисциплинарен и
добро испланиран.
Цел: Цел на овој труд е да се прикаже детална екстирпација на тумори во предна максила, со
презервација на околните структури и трајните централни инцизиви
Материјали и метод: 8 годишен пациент со дијагноза импакција на централни инцизиви во горна

вилица (impactio dens incisivus primus superior) Краен резултат е отстранување на билатералните
туморозни формации во предна максила, што со патохистолошки анализи се дијагностицирани како
бенигна туморозна формација од одонтогена природа – odontoma duplex cysticum
Заклуок: Одонтомите по природа не се агресивни тумори и се споро растечки. Најчесто се

дијагностицираат во првите две декади од животот, иако постојат исклучоци кои се особено важни
кога се планира некоја орално хируршка или ортодонтска процедура. Важноста на дијагностицирање
на одонтомите во детска возраст е голема, тесно поврзувајќи ги нивното внимателно хируршко
отстранување (Екстирпација), соседноста со одредени анатомски структури и коскениот дефект
кој настанува. Навременото откривање, и соодветното менаџирање на овие формации воопшто не
ги нарушува и не претставува опасност за понатамошниот развој и раст на трајната дентиција, и
виличните коски соодветно.
170
th

ODONTOMA DUPLEX CYSTICUM- CASE REPORT
Bizevski D.1, Markoski N.1, Bajramov E.1, Aleksoska Stanojkovska D.1
PDP Nova Dental Surgery - Skopje, Republic of North Macedonia
Introduction: The odontomas are the most common odontogenic tumors of the jaws. They represent from
22% to 67% of all odontogenic tumors. Although unknown, the etiology is said to include gene mutation of
tooth development, local traunma or odontogenic infections. In early childhood, odontomas are most often
associated with delayed eruption of deciduous or permanent teeth, and their impaction, more often in the
upper jaw. Their detection is through routine clinical and radiographic examinations, especially in the first
decade of life. Patients at this age are in intense physical growth,so the approach to their treatment must be
interdisciplinary and well planned.
Case report: An 8-year-old patient is diagnosed with impaction of central incisors in the anterior maxilla
(impactio dens incisivus primus superior ), due to tumorous formations . The end result is surgical removal of
the bilateral tumorous formations in the anterior maxilla, which with pathohistological analysis are diagnosed
as a benign tumorous formation of odontogenic nature - odontoma duplex cysticum
Conclusion: Odontomas are by nature non-aggressive and slow growing tumors. They are most often
diagnosed in the first two decades of life, although there are exceptions that are especially important when
planning an oral surgery or orthodontic procedure. The importance of diagnosing odontomas in early childhood
is great, closely linking their careful surgical removal (extirpation), proximity to certain anatomical structures,
and the bone defect that occurs. Early detection and proper management of these formations does not
disturb them at all and does not pose a danger to the further development and growth of permanent dentition,
and the jaw bones accordingly.
171
ти

УЛОГАТА НА ОРАЛНАТА ЕКСФОЛИЈАТИВНА ЦИТОЛОГИЈА ВО ДЕТЕКЦИЈА

НА ОРАЛНИТЕ МАЛИГНОМИ
Бајрами М.1, Николовски Б.1, Спиров В.1, Димова Ц.2, Радојкова Николовска В.3, Поповска М.3
1. 1..ЈЗУ УСКЦ “Св. Пантелејмон“, Клиника за орална хирургија, Скопје, Република Северна Македонија
2. Факултет за медицински науки, Универзитет „Гоце Делчев“- Штип, Република Северна Македонија
Методиј” Скопје, Северна Македонија
Вовед: И покрај бројните иновации во лекувањето на малигните заболувања во последните 50 години,

само 50% од случаите постигнуваат петгодишно преживување. Ниската стапка на преживување на
пациентите со орален карцином може да се припише на напредната фаза на болеста во моментот на
дијагностицирање, бидејќи повеќе од 60% од пациентите доаѓаат на преглед во понапредна клиничка
фаза на болеста. Во отсуство на посуптилни студии изведени во нашата земја, ја поставивме целта
на оваа студија - да се одреди точноста (AC), сензитивноста (SE), специфичноста (SP), позитивната
предиктивна вредност (PPV) и негативната предиктивна вредност (NPV) на ексфолијативниот
цитолошки тест (brush биопсија) при откривање на потенцијално малигните лезии (PML) и пациенти
со историја на претходно орално малигно заболување (POMD) во споредба со златниот стандард -
хируршка биопсија.
Материјал и методи: 60 пациенти поделени во две испитувани групи беа подложени на brush
биопсија и последователно потоа под хируршка биопсија, според претходно утврдени критериуми за
вклучување и исклучување во студијата.
Резултати: SE на brush биопсијата кај првата група испитаници достигна максимални 100%, како
и истата вредност кај втората група. SP бележи 66,67% во првата и 0% во втората група, додека
точноста се движеше од 93,33% до 100%.
Заклучок: Точноста на методите добиени во нашата студија ја поставува тезата дека оралната
ексфолијативна цитологија како скрининг метод е доволно вредна и ефикасна и истата може да биде
придружена со која било друга помалку инвазивна и лесна за изведување метода применлива во
секојдневната клиничка пракса.
172
th

THE ROLE OF ORAL EXFOLIATIVE CYTOLOGY IN DETECTION

OF ORAL MALIGNANCIES
Bajrami M.1,Nikolovski B.1, Spirov V.1, Dimova C 2, Radojkova Nikolovska V.3 , Popovska M.3
1.PHO YDCC “St. Panteleimon, Clinic for oral surgery, Skopje, Republic of North Macedonia
2.Faculty of Medical Sciences, “Goce Delcev” University of Stip, Republic of North Macedonia
3.Department of parodontology and oral diseases, Faculty of Dental Medicine - University of “Ss. Cyril
Introduction: Despite the numerous innovations in the treatment of malignant diseases in the last 50 years,
only 50% of cases achieve a five-year survival. The low survival rate of patients with oral cancer can be
attributed to the advanced stage of the disease at the time of diagnosis, as more than 60% of patients come
to a medical examination at a more advanced clinical stage of the disease. In absence of subtler studies
performed in our country, we set out the aim of this study - to determine the accuracy, sensitivity (SE),
specificity (SP), positive predictive value (PPV) and negative predictive value (NPV) of the cell exfoliative
cytology test (brush biopsy) in detecting potentially malignant lesions (PML) and patients with previous oral
malignant disease (POMD) compared to the gold standard surgical biopsy.
Material and methods: 60 patients divided into two study groups were examined under oral exfoliate cytology
presented by the brush biopsy method and consequently with surgical biopsy after it, selected under certain
inclusion and exclusion criteria.
Results: SE of brush biopsy in the first group of examinees is maximal 100%, as well as the same value in
the second one. SP presented 66.67% in the first and 0% in the second group, while the accuracy ranged
from 93.33% to 100%.
Conclusion: The accuracy of the methods obtained in our study, sets the thesis that brush biopsy as screening
method is enough valuable and may be accompanied by any other less invasive and easy to perform method
applicable in the everyday clinical practice. Key words: oral examination, brush biopsy, potentially malignant
lesions, oral cancer.
173
ти

СЕСИЈА 1 ОБЛАСТ: ОРАЛНА ПАТОЛОГИЈА
НЕСАКАНИ РЕАКЦИИ НА ЛЕКОВИ- ОРАЛНИ МАНИФЕСТАЦИИ
Радојкова Николовска В.1, Поповска М1, Николовски Б.2, Џипунова Б3, Тошеска Спасова Н3,
Стојановска В4

2. Катедра за орална хирургија, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св. Кирил и Методиј”
4. Европски универзитет – Скопје, Република Северна Македонија
Несаканите реакции на лекови се честа појава која може да се манифестира во усната празнина.
Од страна на СЗО несаканата реакција на лекот е дефинирана како „одговор на лек кој е штетен и
неочекуван, и кој се јавува при доза која нормално се користи кај човекот за профилакса, дијагноза,
терапија на болест или за модификација на физиолошката функција“
Цел: да се опишат најчестите несаканите реакции на лекот со кои може да се сретнат стоматолозите
во секојдневната клиничка пракса.
Методи: беше направено истражување на специјализираните бази на податоци PubMed, PubMed

Central, MEDLINE, EBSCO, Science Direct, Scopus за периодот 2010-2022 год. со користење на MeSH
термини: несакана реакција на лекови, реакции индуцирани од лекови, уста, орална манифестација.
Резултати: заболувањата и најчестите состојбите беа категоризирани во групи и тоа: зафатеност на

плунковните жлезди, мукозни промени, промени на тврдите ткива и не специфични состојби.
Заклучок: Консумација на антибиотици, нестероидни антиинфламаторни лекови (НСАИЛ) и

имуносупресори се најчести лекови кои предизвикуваат несакани реакции во усната празнина.
Зголемување на животниот век, и се поголемиот број на постара популација која има потреба од
различни групи лекови, ја наметнува улогата на стоматолозите детално да бидат запознаени со
несакани ефекти на лековите, нивната клиничка манифестација и начинот на нивното правовремено
менаџирање.
174
th

SESSION 1 TOPIC: ORAL PATHOLOGY
ADVERSE DRUG REACTION- ORAL MANIFESTATIONS
Radojkova-Nikolovska V.1, Popovska M.1, Nikolovski B.2, Dzipunova B3, Tosheska Spasova N.3,
Stojanovska V.4
2. Department of oral surgery, Faculty of Dental Medicine”, “Ss. Cyril and Methodius” Skopje, Republic of
North Macedonia
4. European university - Skopje, Republic of North Macedonia
Adverse drug reactions are common and may occur in the oral cavity. The WHO defines an adverse drug
reaction as “a response to a drug that is harmful and unexpected, and that occurs at a dose normally used in
humans for the prophylaxis, diagnosis, treatment of disease, or modification of physiological function.”
Aim: to describe the most common adverse drug reactions that dentists may encounter in daily clinical
practice.
Methods: a research was done on the specialized databases PubMed, PubMed Central, MEDLINE, EBSCO,
Science Direct, Scopus for the period 2010-2022, using MeSH terms: adverse drug reaction, drug-induced
reactions, oral, oral manifestation.
Results: Diseases and the most common conditions were categorized into groups: salivary gland involvement,
mucosal changes, hard tissue changes and non-specific conditions.
Conclusion: Consumption of antibiotics, non-steroidal anti- inflammatory drugs (NSAIDs) and

immunosuppressants are the most common drugs that cause side effects in the oral cavity. Increasing life
expectancy, and the growing number of older populations in need of different groups of drugs, imposes the
role of dentists to be acquainted in detail with the side effects of drugs, their clinical manifestation and how
to manage them in a timely manner.
175
ти

ОЗОН - ТЕРАПИСКИ ЕФЕКТИ КАЈ ОРАЛНИ МЕКО - ТКИВНИ ЛЕЗИИ
Стефановска Е.1, Ивановски К.1, Георгиева С.1, Ристоска С.1, Миндова С.1,Дирјанска К.1. Митиќ К.1

Цел: Честата појава на ерозивно улцерозните лезии во усната празнина и придружната болка која
ги следи овие промени се причина за следење на иновативните формули наменети за нивно брзо
заздравување. Оттука и целта за експлорација на ефикасноста на озонската терапија во облик на
маслен раствор и влијанието на овој модалитет врз инфламаторните процеси на оралната лигавица,
ефектуирани преку неговите имуностимулативни, антихипоксични, аналгетски, биосинтетски и
потенцијално антимикробни карактеристики.
Материјали и метод: За реализација на поставената цел на Клиниката за болести на устата и

пародонтот при ЈЗУ УСКЦ,,Св.Пантелејмон”- Скопје беа проследени 30 пациенти со детектирани
ерозивно-улцерозни лезии во усната празнина (афти, афтоидни промени, трауматски и останати лезии).
Лезиите беа третирани со премачкување на промените со озонирано масло, притоа применувајќи
блага масажа во времетраење од 1 минута, 2 пати дневно, се до денот на комплетна епителизација
на промените.
Резултати: Резултатите кои беа евидентирани преку процесот на епителизацијата на лезиите и

нивната големина (фотографски документирани), како и преку промените во субјективното чувство на
болка, нотирани преку VAS (Visaual Analoge Scale) укажаа на висока регенеративна и аналгетска моќ
на озонираното масло.
Заклучок: Безбедната и едноставна апликација на озонираното масло, враќањето на интегритетот

и континуитетот на оралната мукоза за краток период и ослободувањето од болката, говорат за
оправданоста од примена на озонираното масло во третманот на ваквите фреквентни состојби во
усната празнина.
176
th

OZONE – THERAPEUTIC EFFECTS IN ORAL SOFT - TISSUE LESIONS
Stefanovska E.1, Ivanovski K.1, Georgieva S.1, Ristovska S.1, Mindova S.1, Dirjanska K.1
Aim: The frequent occurrence of erosive ulcerative lesions in the oral cavity and the accompanied pain that
follows these changes are the reason for following the innovative formulas intended for theirs fast healing. So,
the exploration of the effectiveness of ozone therapy in the form of oil solution and the impact of this modality
on the inflammatory processes of the oral mucosa effected through its immunostimulatory, antihypoxic,
analgetic, biosynthetic and potentially antimicrobial activity was our aim.
Materials and method: For realization of the set goal at the clinic for oral and periodontal diseases, University
Dental Clinic “St.Panteleimon”- Skopje, 30 patients were detected with erosive – ulcerative lesions in the oral
cavity (aphthae, aphthoid changes, traumatic and other lesions).The lesions were treated by coating the
changes with ozone oil, while applying a gentle massage for one minute, two times a day, until the day of
complete epithelization of the changes.
Results:The results evidented thorugh the process of the epithelizing lesions and their size (photographic
documentation), as well as changes in the subjective sense of pain, noted through VAS (Visual Analoge
Scale) have shown a high level of regenerative and analgetic power of the ozone oil.
Conclusion: The safe and simple application of the ozone oil the return of integrity and continuity of oral
mucosa for a short period of time, as well as releasing from pain speak clearly about the benefits of using the
ozone oil for these frequent lesions in oral cavity.
177
ти

УЛОГАТА НА МАСЛОТО ОД КАНАБИС (KANOIL) ВО ТЕРАПИЈА НА БОЛКАТА ПРИ ОРАЛЕН

МУКОЗИТИС
Младеновски М.1,2, Поповска М.1, Петровски М.2, Папакоча К2, Спасовски С.3, Ѓоргова Спасовска А.4

3. ПЗУ Д-Р Спасовски – Скопје, Република Северна Македонија
4. Студентска поликлиника на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ – Скопје, Република Северна
Македонија
Цел: Да го проследиме ефектот на маслото од канабис( Kanoil) врз болката кај пациенти третирани
со радиотерапија заради малигноми на главата и вратот.
Материјали и метод: Проследени се 25 пациенти со малигноми на главата и вратот хоспитализирани

на Клиниката за радиотерапија и онкологија во Скопје. Кај сите испитаници ординирана е радиотерапија
во дневна доза од 2 Gy во траење од 6-7 недели, Кај сите без разлика на возраст и полова припадност
лезиите во уста се третирани со Kanoil 7% CBD (700 mg CBD/10 ml), чиј производител е Реплек,
Скопје, Р.Македонија. Третирање на лезиите е спроведено според техниката на поделена уста. За
проценка на болката применета е Visual analogue scale (VAS) скала, каде преку нумерички вредности
од 0-10 квалитативно е одредена јачината на болката, каде 0 значи не постоење болка, а 10 најтешка
можна болка. Болката е одредувана во три етапи: во 0-нулта време, 10-от ден и 1 месец од примена
на Kanoil.
Резултати: Кај испитаниците на третираната страна со Kanoil по 10 дена и 1 месец регистрирано е

постепено намалување на болката. Најмал интензитет на болка евидентиран е по 1 месец од третманот.
При споредба на добиените наоди евидентирана е сигнификантна разлика помеѓу контролната и
испитуваната страна (p≤0,001).
Заклучок. Kanoil позитивно влијае врз редукција на болката, со најголем ефект по 1 месец од
третманот. Неговата примена го подобрува џвакањето, голтањето, говорот и квалитетот на живот
успешно интегрирајќи ја оваа категорија индивидуи во општеството.
178
th

THE ROLE OF CANNABIS OIL (KANOIL) IN THE TREATMENT OF PAIN IN ORAL

MUCOSITIS
Mladenovski M.1,2, Popovska M.1, Petrovski M.2, Papakocha K.2, Spasovski S.3, Gjorgovska Spasovska A.4,
2. Faculty of Medical Sciences, “Goce Delcev” University of Stip, Republic of North Macedonia
3. PDP D-r Spasovski – Skopje, Republic of North Macedonia
4. Students Polyclinic of the University “Ss. Cyril and Methodius” – Skopje, Republic of North Macedonia
Aim: To monitoring the effect of Kanoil oil on patient’s pain treated with radiotherapy because of malignancies
on the head and neck.
Materials and method: 25 patients with malignancies of the head and neck were hospitalized at the Clinic
for Radiotherapy and Oncology. All subjects underwent radiotherapy with daily dose of 2 Gy for 6-7 weeks.
Lesions in their mouth were treated with Kanoil 7% CBD (700 mg CBD / 10 ml) whose manufacturer is
Replek, Skopje, same treatment for all of them, regardeless of age and gender. Treatment of lesions was
done according to the technique of split–mouth study. The Visual analogue scale (VAS) was used to assess
the pain. In this scale through numerical values from 0-10 is the determined the intensity of the pain, where
0 means no pain, and 10 the most possible pain. The intensity of the pain is determined in three stages: at
zero time, day 10 and 1 month after application of Kanoil.
Results: After 10 days and 1 month using Kanoil is noticed that the pain intensity is slowly going down. The
lowest intensity of pain is recorded after 1 month of treatment. Comparing the obtained findings, there was
recorded a significant difference between the non-examined and the examined side (p≤0,001).
Conclusion: Kanoil has a positive effect of pain reduction, with the greatest effect after 1 month of treatment.
The application of this oil improves chewing, swallowing, speech and quality of life and helps this individuals
to have better social life.
179
ти

ВЛИЈАНИЕТО НА ТАМОКСИФЕНОТ НА ОРАЛНАТА КАНДИДИЈАЗА КАЈ ПАЦИЕНТИ

СО КАНЦЕР НА ДОЈКА
Ѓоргиевска Јовановска С.1, Георгиева С.1, Пешевска С.1, Марковиќ С.1, Дирјанска К.1, Митиќ К.1

Усната шуплина може да дејствува како резервоар за одредени патогени, кои можат да предизвикаат
локални и системски инфекции, вклучувајќи ја и пародонталната болест. Опортунистичката габa
Candida albicans и нејзините соеви имаат улога во пародонталната болест. Присуството на нејзините
хифи е докажано во сврзното ткиво на пародонтолошки пациенти, во асоцијација со високоинвазивни
анаеробни бактерии. Тамоксифенот има голема фунгицидна активност против Candida albicans, брзо
ги убива клетките на кандидата во стационарната фаза како и во логаритамската фаза.
Цел: Целта на нашето истражување беше преку спроведување на микробиолошки испитувања да се

проследат ефектите од хроничната терапија на тамоксифен на оралната кандидијаза кај пациентите
со канцер на дојка.
Материјали и метод: За реализација на поставената цел во истражувањето беа вклучени 75

испитаници поделени во четири групи.
Испитаниците кои беа вклучени во истражувањето потпишаa писмена согласност, со што ни бeше
овозможено добиените податоци да ги искористиме во научно истражувачки цели. Првите три групи
беа испитаници сo карцином на дојка (Ca Mammae) кои ја завршиле соодветната терапија и започнале
со примање на тамоксифен. Четвртата група (контролна) ја сочинуваа здрави испитаници кои не
примале тамоксифен.
Резултати: Со зголемување на времетраењето на терапијата со тамоксифен се намалува присуството
на хифи на C. Albicans.
Заклучок: Испитаниците кои се третирани со тамоксифен повеќе од 2 години имаат помал ризик за
присуство на хифи од C. albicans од здравите испитаници кои не примале тамоксифен.
180
th

THE EFFECT OF TAMOXIFEN THERAPY ON ORAL CANDIDIASIS AT BREST

CANCER PATIENTS
Gjorgievska Jovanovska S.1, Georgieva S1, Peshevska S.1, Markovikj S.1, Dirjanska K.1, Mitikj K.1
The oral cavity can act as a reservoir for certain pathogens, which can cause local and systemic infections,
including periodontal disease. The opportunistic fungus Candida albicans and its strains play a role in
periodontal disease. The presence of its hyphae has been demonstrated in the connective tissue of periodontal
patients, in association with highly invasive anaerobic bacteria. Tamoxifen has high fungicidal activity against
Candida albicans, rapidly killing cells in the stationary phase as well as in the logarithmic phase.
Aim: The purpose of this study was to follow the effects of tamoxifen therapy on oral candidiasis at breast
cancer patients.
Materials and method: In order to achieve the goal in the survey, surveyed were 75 respondents. All
respondents were divided into four groups.The subjects who were involved in the research signed a written
consent, which enabled us to use the obtained data for scientific and research purposes. The first three groups
were subjects with Ca Mammae who completed the appropriate therapy and started receiving tamoxifen. The
fourth group (control) were healthy subjects who did not receive tamoxifen.
Results : Increasing the duration of tamoxifen therapy reduces the presence of C. albicans.
Conclusion: Subjects treated with tamoxifen for more than 2 years had a lower risk of C. Albicans than
healthy subjects who did not receive tamoxifen.
181
ти

СЕСИЈА 1 ОБЛАСТ: ОРТОДОНЦИЈА
КОГА НЕВИДЛИВОТО СТАНУВА ВИДЛИВО
Петрова Е.1, Василевска Георгиева Е.2
1. ЈЗУ УСКЦ “Св. Пантелејмон“, Клиника за ортодонција, Скопје, Република Северна Македонија
2. ПЗУ Дента Естетик Тим, Скопје, Република Северна Македонија
Цел: Третманот на ортодонтските аномалии со алајнерите, деновиве е се поактуелен и е евидентно

најбрзорастечки. Овој релативно нов ортодонтско терапеутски пристап е замена за актуелните
фиксни помагала,. многу поедноставни за носење, покомфорни и доста прифатливи за повозрасната
популација. Целта на оваа презентација е приказ на неколку ортодонтски аномалии третирани со
методата на алајнери.
Метод: На пазарот постои палета од алајнери, секој со свои предности и недостатоци. Во моментов
кај нас најкористени се германскиот Scheu dental, CA digital систем, италијанскиот Nuvola OP систем,
Accusmile & FAS од Forestadent, како и CA pro системот. Во нашата презентација со задоволство ви
претставуваме корекција на неколку аномалии со горенаведените системи.
Заклучок: Со оглед на фактот дека барањата од страна на пациентите за што поедноставен, п

покомфорен, систем со кој полесно се одржува оралната хигиена и пред се систем кој најповеќе
задоволува естетски, пазарот кој ги нуди алајнерите секојдневно треба да размислува што повеќе да
одговори на барањата на пациентите.Но секако треба да се земе во предвид и тоа дека терапијата
со алајнерите има свои ограничувања кои се однесуваат особено на скелетните дискрепанци кои се
третираат ортодонтско хируршки.
182
th

SESSION 1 TOPIC: ORTHODONTICS
WHEN THE INVISIBLE BECAME VISIBLE
Petrova E.1, Vasilevska Georgieva E.2
1. PHO YDCC “St. Panteleimon, Clinic for orthodontics, Skopje, Republic of North Macedonia
2. PDP Denta Aestheics Team - Skopje, Republic of North Macedonia
Aim: Aligner therapy is one of the fastest growing areas in orthodontics, this relatively new treatment method
gained its popularity as an alternative to the fixed appliances and are more comfortable, easier for use
especially in older patients.
Method: Nowadays on the market there are various clear aligners, all of them with some advantages and
disadvantages. You can find the German Scheu dental, CA digital system, the Italian Nuvola OP system and
CA pro system., Accusmile & FAS by Forestadent etc. In our presentation we have a case report of some
patient successfully treated by them.
Conclusion: As demand by patients for more comfortable, hygienic, and aesthetic treatment s increases,
the clear aligner market will respond with more advanced and alternatives. However, aligner therapy has its
limits, in skeletal discrepancies that are normally treated with a combination of surgery and orthodontics.
183
ти

СОВРЕМЕН ТРЕТМАН НА СКЕЛЕТНИТЕ МАЛОКЛУЗИИ СО УПОТРЕБА

НА МИНИ ИМПЛАНТИ
Василевска Ѓоргиева Е.1, Ѓоргиев С.1, Анѓелковски Г.1, Стефанова Р.1
1. ПЗУ Поликлиника Дента естетика тим - Скопје, Северна Македонија
Вовед: Најновите трендови во ортодонцијата се насочени кон решавање и на најтешките скелетни

аномалии, најпрво со сеопфатна дијагностика и вклучување на најнови технологии во одредување на
дијагнозата, а потоа и со најсовремени ортодонтски концепти во решавање на истите.
Цел: Приказ на скелетни малоклузии втора и трета класа, решавање на асиметрии, како и пациенти
со темпоромандибуларно нарушување , со употреба на ортодонтска фиксна терапија, во комбинација
со дополнителна анкоража, сплинт и мини ортодонтски импланти.
Материјали и метод: Приказ на пациенти со целосна интраорална и екстраорална дијагностика,

план на третман , протокол на третманот, од избор на торкови, секвенца на лаци, употреба на
интермаксиларни гумици, поставување на мини импланти, како и биомеханиката спроведена во тек
на ортодонтската терапија,преку фотографска документација, и рентген анализи.
Резултати:Приказ на повеќе случаи, од почетна аномалија до целосно решавање на малолузијата,

постигнување на нормооклузија, и функционална стабилност, како и фацијална и ортопедска
рамнотежа.
Заклучок: Новите трендови во ортодонцијата ни овозможуваат решавање и на најтешките аномалии,

некогаш индицирани само за ортогната хирургија, денес може да се решат во комбинации со скелетна
анкоража и фиксен ортодонтски третман.
184
th

CONTEMPORARY ORTHODONTIC TREATMENT OF SCELETAL MALOCCLUSIONS WITH USE

OF MINI SCREWS
Vasilevska Gjeorgieva E.1, Gjeorgiev S.1, Angjelkoski G.1, Stefanova R.1
1. PDP Denta Aesthetics Team - Skopje, Republic of North Macedonia
Introduction: The latest trends in orthodontics are aimed at solving the most severe skeletal anomalies, first
with comprehensive diagnostics and the inclusion of the latest technologies in establishing the diagnosis, and
then with the most modern orthodontic concepts in solving them.
Aim: Display of skeletal malocclusions ,second and third class malocclusions , treatment of asymmetries,
as well as patients with temporomandibular disorder, using orthodontic fixed therapy, in combination with
additional anchorage, splint and mini orthodontic implants.
Materials and method: Display of patients with complete intraoral and extraoral diagnosis, treatment plan,
treatment protocol, selection of torques, sequence of arches, use of intermaxillary elastics, placement of
mini implants, as well as biomechanics performed during orthodontic therapy.Treatment sequence and all
stages are shown step by step with photo documentation and X-rays analysis.
Results: Overview of multiple cases, from initial anomaly to complete resolution of malocclusion, achievement
of normocclusion and functional stability, as well as facial and orthopedic balance.
Conclusion: New trends in orthodontics allow us to solve even the most severe anomalies, once indicated
only for orthodontic surgery, today can be solved in combination with skeletal anchorage and fixed orthodontic
treatment.
185
ти

ЛИЦЕВА ЕСТЕТИКА ОД ОРТОДОНТСКИ АСПЕКТ
Кисери Кубати Ј. 1, Кисери Б. 1, Ксара Б.П. 1, Ќурчиева Чучкова Г. 2
1. УБТ Колеџ, Стоматолошки факултет, Приштина, Косово

Цел: Цел на оваа презентација е да даде преглед на естетските проблеми во ортодонтската дијагноза
и планирањето на третманот.
Материјали и метод: Во ова презентација се прикажани неколку пациенти кои беа третирани со
фиксен ортодонтски третман, пред се поради нивното незадоволство од естетскиот излед.
Резултати: Покрај постигнатите резултати во однос на подобрена функција и оклузија, постигнавме

и задоволителни естетски резултати. Промените на гингивалната маргина, положбата на усните,
обликот на забите, поместувањето на средишната линија, позицијата на инцизивите во голема мера
влијаеа на постигнување подобра лицева хармонија и урамнотежена насмевка.
Заклучок: Постигнувањето на хармоничен профил и естетски пријатна насмевка има големо влијание
на квалитетот на животот на пациентите. Скелетални и дентални норми како примарна цел на
ортодонтската терапија во постигнување на функционална дентална оклузија, не би биле целосни
доколку не се земат во предвит деталите кои ги исполнуваат естетските компоненти.
186
th

FACIAL AESTHETIC CONSIDERATIONS IN ORTHODONTICS
Kiseri Kubati J.1, Kiseri B1, Xharra B. P.1, Sllamniku A.1 , Kjurciceva Chuchkova. G.2
1. UBT College, Faculty of Dentistry, Prishtina, Kosovo

Aim: The purpose of this presentation is to provide an overview of esthetic concerns in orthodontic diagnosis
and treatment planning.
Materials and method: In this presentation are shown several orthodontic subjects who got orthodontic
treatment primarily because of their aesthetic unsatisfaction.
Results: Beside the better functional and occlusal outcomes, we achieved satisfactory aesthetic results,
where changes in gingival margin, lip posture, tooth shape, midline shift, incisor prominence influenced in
more face harmony and balanced smile
Conclusion: Achieving a harmonious profile and an aesthetically pleasing smile has more impact in
patients life than only setting up a skeletal and dental norms as primary goal of therapy achieving only
functional dental occlusion, without considerations on details that fulfil esthetic components.
187
ти

СЛЕДНА ГЕНЕРАЦИЈА НА ПЛАНИРАЊЕ НА ТРЕТМАН – ХИБРИДЕН ОРТОДОНТСКИ ТРЕТМАН
Подолешова А 1
1. ПЗУ Бисер Дент – Скопје, Република Северна Македонија
Вовед: Предвидливите резултати во ортодонтската терапија се тесно поврзани со комуникацијата и

соработката од страна на пациентот. Соработката на пациентот е една од најголемите проблеми при
терапијата со алајнери, бидејќи тие не се залепени за забот како фиксните апарати. Некои пациенти
не ја сакаат идејата за поставување на атечмени, па затоа многу клиничари целосно ги прескокнуваат
истите. За жал, откажувањето од атечмените во терапијата со алајнери може да резултира со
продолжен третман и помалку предвидливи резултати.
Цел: Цел на трудот е да се презентира бенефитот од комбинирање на алајнери и фиксен ортодонтски

апарат кај еден ист пациент за спроведување на ефикасен ортодонтски третман.
Материјал и метод: Пациентка на возраст од 40 години со изразена инцизална мандибуларна

збиеност беше примена со барање за спроведување на естетски ортодонтски третман. По спроведен
интраорален и екстраорален преглед и анализа направен е план на терапија со лингвален фиксен
апарат во долната вилица и алајнери во горната вилица.
Резултати: Кај пациентката настапи видливо подобрување на естетиката, без притоа да се

компромитира ортодонтскиот третман.
Заклучок: Примената на хибриден третман започнува со отворање дискусија со пациентите. Од

една страна со пациентите се оценуваат фактори како што се трошоци, време, изглед и комфор
при третманот. Од друга страна ортодонтот ги рангира предностите и недостатоците на различни
ортодонтски техники, спроведува планирање на третманот од различен аспект без оглед дали ќе
примени третман со брекети, лингвален апарат или алајнери. Од оваа перспектива, комбинирање и
усогласување на различни видови техники истовремено или последователно има големи придобивки и
за пациенотот и за ортодонтот, истовремено придонесувајќи за спроведување на успешен ортодонтски
третман
188
th

NEXT GENERATION TREATMENT PLANNING – HYBRID ORTHODONTIC TREATMENT
Podoleshova A 1
1. PDP Biser Dent – Skopje, Republic of North Macedonia
Introduction: Predictable results in orthodontic therapy with aligners are in close relationship with the
communication from the patient side. Patient collaboration is the most important, because they are not bonded
on the teeth compared to the fixed orthodontic appliances. Some patients dislike the idea of attachments, and
therefore many clinicians are avoiding them. Unfortunately, avoiding attachments in the therapy with clear
aligners can prolong the treatment time and lead to less predictable results.
Aim: The aim is to present how beneficial can be combination of treatment with aligners and fixed orthodontic
appliance in the same patient in order providing efficient orthodontic treatment.
Material and method: Patient age 40 years with pronounced mandibular incisor crowding with demand for
providing esthetic orthodontic treatment. After intraoral and ekstraoral examination and analysis orthodontic
treatment was planned with lingual fixed orthodontic appliance in the lower jaw and aligners in the upper jaw.
Results: There was obvious improvement in the patient esthetic and function, without compromising the
outcome of the orthodontic treatment.
Conclusion: Application of hybrid orthodontic treatment starts with opening a discussion with patients. On
one side patients are rating factors such as expenses, time, appearance and comfort during the treatment.
On the other side the orthodontist is ranging the advantages and disadvantages of different orthodontic
techniques, conduct the treatment plan with brackets, lingual appliance or aligners. From this perspective,
combining of different techniques at the same time or subsequently has huge benefits for the patient and the
orthodontist, at the same time contributing to successful orthodontic treatment outcome.
189
ти

РЕЗУЛТАТИ ОД КОМПЈУТЕРСКА 3Д ДИЈАГНОСТИКА НА `РБЕТНИОТ СТОЛБ СО SPINAL

MOUSE, КАЈ ПАЦИЕНТИ СО КЛИНИЧКИ ДИЈАГНОСТИЦИРАНИ МАЛОКЛУЗИИ
Стефанова Р.1, Василевска Ѓоргиева Е.1
1. ПЗУ Дента Естетика Тим- Скопје, Република Северна Македонија
Вовед: Поимот постура, ја означува положбата на телото во просторот и држењето на телото при
динамични движења и стоење. Постурата е возможна благодарение на интеракцијата помеѓу мускулниот
систем и скелетниот систем. Стоматогнатиот систем како составен дел на горниот дел од телото,
игра важна улога во контрола на постурата. Максилата, мандибулата и темпоромандибуларниот зглоб
активно учествуваат во одржувањето на правилната положба на черепот со флексорите и екстензорите
на вратот, мускулите над и под хиоидот и мускулите на мастикација.
Цел: Потврдено е дека промените во положбата на мандибулата предизвикуваат варијации во држењето

на телото, затоа целта на оваа тема е да бидат прикажани направените 3Д анализи на рбетниот столб
и добиените резултати , со помош на spinal mouse idiag уредот, кај пациенти со различни типови на
клинички дијагностицирани малоклузии.
Материјали и метод: Дијагностицирање со Spinal Mouse овозможува: мерење на сегменталните и

глобалните агли во сагитална и фронталnа рамнина, мерење на ставот на телото и движење на
‘рбетниот столб, мерење на функциите на ‘рбетот . Анализите се прават на пациенти со клинички
дијагностицирани малоклузии. Мерење и приказ на резултатите се направени на 30 пациенти од ПЗУ
ДЕНТА ЕСТЕТИКА ТИМ.
Резултати: Резултатите покажуваат дека Spinal Mouse е сигурна алатка без примена на радиоактивно
зрачење, за проценка на кривините и опсегот на движење на ‘рбетот, а добиените анализи потврдуваат
различни отстапувања на рбетниот столб кај различни малоклузии. Мерењата се брзи и лесни, точни,
безопасни за пациентот.
Заклучок: Живееме во ера кога, денто-фацијалната ортопедија и генерално во целата стоматологија,

постуралните размислувања треба да бидат интегрирани во нашата терапија за сеопфатни решенија
и успешни резултати.
190
th

RESULTS OF COMPUTER 3D DIAGNOSTICS OF THE SPINE WITH SPINAL MOUSE, IN

PATIENTS WITH CLINICALLY DIAGNOSED MALOCCLUSIONS
Stefanova R.1, Vasilevska Gjorgieva E.1
Introduction: The term posture, describes the position of the body in space and the posture of the body
during dynamic movements and static position, and it is due to the interaction between the muscular and the
skeletal system. The stomatognathic system as an integral part of the upper body, plays an important role in
postural control. The upper jaw, the lower jaw and temporomandibular joint, actively participate in maintaining
the correct position of the skull with the flexors and extensors of the neck, the muscles above and below the
hyoid, and the masticatory muscles as well.
Aim: It has been confirmed that changes in the position of the mandible cause variations in posture, so the
aim of this topic is to show the 3D analysis of the spine and the results obtained, using the spinal mouse
idiag device, in patients with different types of clinically diagnosed malocclusions.
Materials and method: Diagnosis with Spinal Mouse allows: measurement of segmental and global angles
in the sagittal and frontal plane, measurement of the body position and movement of the spine, measurement
of the functions of the spine. Analysis are performed on patients with clinically diagnosed malocclusions. All
the masurements and presentation of the results were made on 30 patients from PDP DENTA AESTHETICS
TEAM.
Results: The results show that SpinalMouse is a reliable tool without the use of radioactive radiation,
for estimating the curvature and range of motion of the spine, and the obtained analysis confirm different
deviations of the spine in different malocclusions. Measurements are quick, easy and safe for the patient.
Conclusion: We live in an era when, postural thinking should be integrated into our daily practice and
therapy for better solutions and successful results.
191
ти

СЕСИЈА 2 ОБЛАСТ: ПРОТЕТСКА РЕХАБИЛИТАЦИЈА И РЕСТАВРАТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА
ВЛИЈАНИЕ НА ТИПОТ НА ПРЕПАРАЦИЈА ВРЗ ФРАКТУРНАТА ОТПОРНОСТ НА ЦЕЛОСНО

КЕРАМИЧКИ ИЗРАБОТКИ ВО БОЧНА РЕГИЈА
Ставрева Н.1, Коруновска Стефковска В1., Панчевска С1., Капушевска Б.1, Бајрактарова Ваљакова Е.1
, Мијоска А.1

Цел: Развојот на науката и технологијата, поинтензивната потреба од висока естетика и

биокомпатибилност и материјали со висока цврстина и отпорност на џвакалните сили довеле до
употреба на целосно керамичките системи. Цел на овој труд е да се провери ефектот на различните
типови на препарација (со правоаголна или олуковидна стапалка) врз фрактурната резистентност на
циркиноумски целосно керамички коронки.
Материјали и методи: Како ин-витро премолари беа користени абатменти од нерѓосувачки челик
препарирани со еден од два типа на демаркација (со правоаголна или олуковидна стапалка). Потоа
беа направени по 20 циркониумски капици од секој тип со дебелина на ѕид од 0,6mm, цементирани со
глас-јономер цемент и потоа оптоварени до појава на фрактура на универзална тестирачка машина
Uniframe Controls. За да се симулираат условите во усната шуплина, примероците беа чувани во
водена бања на температура од 37°С во период од 24 часа.
Резултати: Средните вредности на фрактурната резистентност при различните типови на препарација

(со правоаголна или олуковидна стапалка) се движеа меѓу 888,9±84,3 N и 624,2±116,3 N, соодветно.
Student-овиот t-тест покажа статистички сигнификантни разлики меѓу двете групи на испитувани
примероци.
Заклучок: Различните типови на препарација на забите носачи (со правоаголна или олуковидна
стапалка) нудат висока фрактурна отпорност на целосно-керамичките системи, која е повисока од
физиолошките мастикаторни сили во бочната регија. Поради ова, за препарација на забите носачи
може да се користат двата типа на препарација, но се препорачува таа со олуковидна стапалка,
поради нејзината сигнификатно повисока фрактурна отпорност во однос на правоаголната стапалка.
Овој тип на препарација се препорачува не само од механички аспект, туку и од периодонтален.
192
th

SESSION 2 TOPIC: PROSTHETIC REHABILITATION & RESTORATIVE DENTISTRY
EFFECT OF MARGINAL DESIGNS TO FRACTURE RESISTANCE OF ALL-CERRAMIC CROWNS

IN POSTERIOR REGION
Stavreva N.1, Korunoska Stefkovska V.1, Panchevska S.1,Kapushevska B1, Bajraktarova Valjakova E.1,
Mijoska A1
1. Department of dental prosthetics, Faculty of Dental Medicine - University of “Ss. Cyril and Methodius”
– Skopje, Republic of North Macedonia
Aim. Development of science and technology, more intense need of high aesthetic and biocompatibility, and
materials with high strength and resistance to chewing forces lead to development and use of all- ceramic
systems. The aim of this study was to correlate the effect of different marginal designs (chamfer and shoulder)
on the fracture resistance of zirconia all-ceramic crowns.
Materials and methods: The stainless steel dies prepared with two different designs (chamfer and shoulder)
were used as in vitro premolars. 20 zirconia copings of each type with wall thickness of 0,6 mm were fabricated,
cemented with glass-ionomer cement and then loaded until fracture on universal testing machine Uniframe
Controls. To simulate the conditions in the oral cavity, the samples were kept in water bath on 37’С for a
period of 24 hours.
Results: The mean values of fracture resistance of the different marginal designs (chamfer and shoulder)
were 888,9±84,3 N and 624,2±116,3 N respectively. Student’s t-test showed statistically significant differences
between the two groups.
Conclusion: The different marginal designs (chamfer and shoulder) offer high fracture resistance, which is
higher than the physiological masticatory force in posterior region. This is why both preparation can be used,
but the recommended is the chamfer preparation, since the fracture resistance of this preparation design is
significantly higher. Besides from mechanical, this preparation is recommended also from the periodontal
point of view.
193
ти

ВЛИЈАНИЕТО НА 3Y-TZP ДЕНТАЛНИ КЕРАМИЧКИ КОРЕНСКИ КОЛЧИЊА

НА ЗАЦВРСТУВАЊЕТО НА ЕНДОДОНТСКО РЕСТАВРИРАНИ МАКСИЛАРНИ ИНЦИЗИВИ
Јовановски С.1, Марион Љ.

Вовед: Многу експериментални резултати за значајниот ефект на 3Y-TZP керамички колчиња врз
фрактурната отпорнос на реставрираните ендодонтски третирани заби (ЕТЗ), се разликуваат во
литературата. Потребни се in vitro/in vivo дополнителни истражувања за добивање по конзистентни
вредности за ETЗ. ЦЕЛ. Оваа студија го истражува влијанието на зајакнувањето на 3Y-TZP коренските
колчиња со нов ретентивен дизајн на ETЗ.
Материјали и метод: Вкупно 36 екстрахирани човечки максиларни секачи беа ендодонтски третирани
и поделени во 3 групи од по 12 експериментални примероци. Беа користени Ø1,6mm Y-TZP коренски
колчиња (VALLPOST, WALL-CER d.o.o. Словенија) со ретентивна форма во коронарниот дел. Групата
А ја претставуваа експерименталните заби без внатрешна препарација (0mm), B со 1mm и C со
2mm внатрешен препариран дентински обрач. Експерименталните примероци беа цементирани со
композитен цемент (Multilink Automix, Ivoclar). Примероците беа вградени во блокови од акрилат
(ProBase Polymer/Monomer, Ivoclar) и оптеретени под агол од 45° степени во Instron Testing Machine
4301 (Instron Corp., USA) со брзина од 1 mm/min, се до фрактура. Беа евидентирани видовите на
фрактури (поправливи или катастрофални). За статистичка анализа се користеше двонасочна анализа
на варијанса со ниво на значајност p<0,05. Фрактурите беа анализирани на оптичкиот микроскоп
Stereo Discovery V.8 (Carl Zeiss, Германија).
Резултати: Следните просечни вредности (±SD) на оптоварувањата до фрактура (N), беа евидентирани
за следните групите: A = 327,1 N (±29,0); B = 333,11 N (± 43,19) и A3 = 587,35 N (± 99, 19).
Заклучок: Во рамките на ограничувањата на оваа студија, евидентно е дека 3Y-TZP керамичките

коренски колчиња со ретенциони форми во коронарниот дел придонесуваат за значително зајакнување
на отпорноста на фрактура на реставрираните експериментални заби. Ретентивниот коронарен
дел од циркониумските колчиња и соодветна подготовката на внатрешен дентински обрач од 2mm
значително ја намалуваат сериозноста на фрактурите на коренот, кај сите групи.
194
th

IMPACT STRENGTHENING OF 3Y-TZP DENTAL CERAMIC ROOT POSTS

ON RESTORED ENDODONTICALLY TREATED MAXILLARY INCISORS
Jovanoski S.1, Marion Lj
Introduction: Many experimental results about the significant effect of 3Y-TZP dental ceramic posts on
of endodontically treated teeth (ETT) vary in the literature. Further in vitro/in vivo research is required for
consistent values for the reconstruction of ETT. Purpose. Is to investigate the impact of the strengthening of
3Y-TZP root posts on ETT prepared with a new ferrule preparation design.
Materials and method: A total of 36 extracted maxillary incisors were endodontically treated and divided
into 3 groups of 12. Ø = 1.6 mm Y- TZP VALLPOST, WALL-CER d.o.o. Slovenia, with retention forms in the
coronary part of the post, were used. Groups A represented experimental teeth without (0mm), Groups B with
1mm and groups C with 2mm inner ferrule preparation. The experimental samples were cemented (Multilink
Automix, Ivoclar). The post/teeth specimens were embedded in acrylic resin blocks (ProBase Polymer/
Monomer, Ivoclar) and loaded at an angle of 45° degrees in an Instron Testing Machine 4301 (Instron Corp.,
USA) at a crosshead speed of 1 mm/min until fracture. Fracture loads and modes were recorded. Two-
way analysis of variance was used for statistical analysis with the level of significance seat p<0.05. Failure
patterns were analyzed in the optical microscope Carl Zeiss, Germany.
Results: The mean values (±SD) of fracture loads (N), for groups A, B and C (Ø=1.6mm zirconia posts) were:
A=327,1N (±29.0); B=333.11N (±43.19) and A3=587.35N (±99. 19).
Conclusion: Within the limitations of this study, it is evident that the 3Y-TZP dental ceramic root posts with
retention forms in the coronary part contribute to a significant impact in strengthening the fracture resistance
of the restored experimental teeth. The retentive coronal part of the zirconia posts and the 2 mm inner ferrule
preparation reduce the severity of root fractures significantly, in all groups.
195
ти

CEREC СИСТЕМ - ПРЕДИЗВИЦИ И РЕШЕНИЈА
Стефановски В.1, Ѓоргиев С.1, Василевска Ѓоргиева Е.1
1. ПЗУ Дента Естетика Тим - Скопје, Република Северна Македониј1
Дигитализацијата на секојдневните активности несомнено влијае и на стоматолошките процедури.

Како што напредува стоматолошката индустрија Dental CAD/CAM прераснува во една од најкорисните
и најмоќните достапни технологии. Денес во нашата ординација имаме можност CAD/CAM
реставрациите да ги изработиме веднаш до стоматолошкиот стол. Имаат апсолутна контрола над
контурите на дизајнот и можност да обезбедиме прецизност на изработките. Високиот степен на
естетика постојано се проширува со појава на нови и иновативни материјали. Реставрациите директно
се изработуваат на CAM машина во ординацијата, без оглед дали изработуваме коронки, мостови,
ламинати, онлеи, идивидуални абатменти или хируршки водичи. Брзината и прецизноста се квалитети
кои секоја модерна ординација треба да ги има во своето портфолио доколку сака да биде успешна
во иднина.
Цел: Целта на нашата студија е да прикажеме реализација на естетски реставрации со помош на

дигитален CEREC систем, изработени во нашата ординација .
Материјали и метод: Три пациенти беа дел од студијата. Кај сите беа изработени безметални
стаклокерамички реставрации, коронки и ламинати. Процедурата започнува со препарација, дигитален
отпечаток - скенирање,дигитален дизајн на реставрацијата, изработка и цементирање. Сите случаи
беа решени без користење на работен модел и беа изработени во истата посета.
Заклучок: Дигиталните “Chairside” системи создаваат услови за брзи, едноставни и квалитетни

реставрации. Брзиот напредок на дигиталната технологија повеќе не е иднина туку секојдневие. Колку
побрзо го имплементираме во нашето секојдневие толку побрзо ќе си помогнеме себеси и на нашите
клиенти.
196
th

CEREC SYSTEM - CHALLENGES AND SOLUTIONS
Stefanovski V.1, Gjorgiev S.1, Vasilevska Gjorgieva E.1
1. PDP Denta Aesthetics Team, Skopje, Republic of North Macedonia
The digitalisation of our daily activities undoubtedly affects the dental procedures as well. As the dental
Industry advances, Dental CAD/CAM has grown into one of the most useful and powerful technologies
available. Today in our office we have the opportunity to make CAD/CAM restoration chairside. We have
absolute control over the contours of the design and the precision of the manufacturing process. The already
high level of aesthetics is constantly improving with the introduction of new innovative materials. Restorations
are made directly on a CAM machine in the office, whether we make crowns, bridges, veneers, onlays,
individual abutments or surgical guides. Speed and precision are qualities that every modern practice should
have in its portfolio if it wants to be successful in the future.
Aim: The purpose of our study is to show the process of manufacturing aesthetic restorations using the
digital CEREC system, made completely in our office.
Materials and method: Three patients were part of the study. All their restorations were made of non-metallic
glass-ceramic material, crowns and veneers. The procedure begins with preparation, digital impression -
scanning, digital restoration design, fabrication and cementing. All cases were resolved without using a
working plaster model and were made in a single visit.
Conclusion: Chair-side digital systems create the conditions for fast, simple and quality restorations. The
rapid advancement of digital technology is no longer the future but the present. The sooner we implement it
in our daily procedures, the sooner we will help ourselves and our clients.
197
ти

ТЕХНИКА НА ИНЈЕКТИВНО МОДЕЛИРАЊЕ ЗА ПРЕДВИДЛИВИ ЕСТЕТСКИ РЕЗУЛТАТИ
Андоновски А.1
1. ПЗУ Дента Естетика Тим - Скопје, Република Северна Македонија
Цел: Приказ на случај со техника на инјективно моделирање
Материјал и метод: На оваа презентација ке биде прикажана комплетно естетска рехабилитација

во фронталната регија кај еден пациент со најпрво конзервативна рехабилитација со композитни
полнења, а потоа и естетска со композитни ламинати кои беа изработени со помош на техниката на
инјективно моделирање. Истата претставува техника за изработка на композитни ламинати со помош
на силиконски проѕирен клуч кој претходно беше изработен врз дијагностичко навосочен модел, а
потоа инјектирани со течни композити со мала вискозност директно во устата на пациентот.
Заклучок: Екстензивното планирање на третманот може да одземе доста време и да го направи

третманот доста долг , но благорадерие на оваа техника ова време е зачувано за време на самиот
третман. Истотака, естетскиот резултат ќе биде предвидлив а целата процедура помалку стресна,
бидејки дел од третманот се изведува надвор од устана празнина, во отсуство на пациентот.
198
th

INJECTION MOLDING FOR PREDICTABLE AESTHETIC OUTCOME
Andonovski A.1
Aim: Case report with injectable modeling technique
Materials and method: This presentation will show complete aesthetic rehabilitation in the frontal region in
a patient. In the first step conservative rehabilitation теwith composite fillings was done, and then aesthetic
with composite veneers that were made using the injectable modeling technique. It is a technique for making
composite veneers using a silicone transparent index that was previously made on a wax-up model and then
injected with low-viscosity composites directly into the patient’s mouth.
Conclusion: Injection molding technique is procedure for making a composite veneers using transparent
silicon index, and low viscosity composites. Extensive treatment planning can be time consuming. However,
this time is often saved at the actual execution of the treatment plan. Meanwhile, the aesthetic outcome will
be more predictable and the total procedure is less stressful, as part of the treatment can be done outside the
mouth, in absence of the patient.
199
ти

СПЕКТРОФОТОМЕТРИСКА ЕВАЛУАЦИЈА НА РАЗЛИКИТЕ ВО БОЈАТА ПОМЕЃУ

ПРИРОДНИТЕ ЗАБИ И КЛУЧЕВИТЕ ЗА ИЗБОР НА БОЈА
Заркова Атанасова Ј.1, Златановска К1, Прошева Љ.1, Атанасова С.1, Димова Ц.1
Цел: Целта на ова истражување беше да утврдиме дали клучевите за избор на боја кои најчесто се
употребуваат во праксата со нивните нијанси, можат целосно да ја претстават бојата на природните
заби без притоа да се појави визуелно неприфатлива колорна разлика.
Материјали и метод: Бојата на максиларниот централен инцизив кај вкупно 235 пациенти беше
инструментално евалуирана со спектрофотометар со оптичка геометрија 45/0° ShаdePilotТМ.
Инклузионите критериуми беа: природен витален инцизив без кариозни лезии и реставрации, без
внатрешни и надворешни дисколорации, без ерозии и абразии. Разликите во бојата (претставена
преку величината Delta E) беа споредувани со следните клучеви VITA CLASSICAL(VC), IVOCLAR
CHROMASCOP (IC) И VITA 3D-MASTER(V3DM). Како праг за неусогласување на бојата беше избранa
вредноста на Delta E > 3.3.
Резултати: Разликите во бојата Delta E одредувана според VC клучот варираа во рангот од 0,77 за
најмалата разлика до 8,78 Delta E единици за најголемата разлика. Вредноста на Delta Е одредувана
со IC клучот варира во интервалот од 0,43 до 9,28. Кај V3DM клучот се движи во рамките од 0,32
до 5,32 Delta E единици. Разликата помеѓу Delta E за VitaClassical во однос на IvoclarChromascop
клучот не е сигнификантна p>0,05 (p=0,61), додека во однос на Vita3D - Master разликата е статистички
сигнификантна p<0,001(p=0,000). Притоа просечните вредности на Delta E одредувани со VitaClassical
клучот се значајно поголеми. Помеѓу ICи V3DM постои значајна разлика p<0,001(p=0,000) во просечните
вредности на Delta E. Притоа вредностите на Delta E за IC клучот се сигнификантно поголеми од оние
добиени со V3DM.
Заклучок: Најголеми разлики во покривањето на нијансите постои кај Ivoclar Chromascop клучот, потоа
кај Vita Classical. Vita3D Мaster клучот имa најмало отстапување во разликите на бојата со природните
заби, но сепак ниеден клуч целосно не го опфаќа распонот на нијанси кај природните заби.
200
th

COLOR DIFFERENCE BETWEEN NATURAL TEETH AND SHADE

GUIDES - SPECTROPHOTOMETRIC EVALUATION
Zarkova Atanasova J.1, Zlatanovska K.1, Prosheva Lj.1, Atanasova S.1, Dimova C.1
1. Faculty of Medical Sciences, “Goce Delcev” University of Stip, Republic of North Macedonia
Aim: The purpose of this paper was to determine whether the shade guides that are most often used in every
day practice, with their shade tabs can fully represent the natural color of the teeth without having a visually
unacceptable color differences.
Materials and method: The color of the maxillary central incisor in 235 patients was instrumentally evaluated
with a spectrophotometer with optical geometry 45/0 ° ShadePilotTM. The inclusion criteria were: natural,
vital incisors without carious lesions and restorations, without internal and external discoloration, without
erosions and abrasions. The color differences Delta E were compared with the following shade guides VITA
CLASSICAL (VC), IVOCLAR CHROMASCOP (IC) and VITA 3D-MASTER (V3DM). As a threshold of color
mismatch the value of Delta E> 3.3 was chosen.
Results: The Delta E color differences determined by the VC shade guide varied in the range of 0.77 for the
smallest difference to 8.78 Delta E units for the largest difference. The value of the Delta E determined by
the IC guide varies in the range of 0.43 to 9.28. The V3DM color differences ranges from 0.32 to 5.32 Delta
E units. The difference between Delta E for VitaClassical and IvoclarChromascop is not significant p> 0.05 (p
= 0.61), while for Vita3D- Master the difference is statistically significant p <0.001 (p = 0.000). The average
Delta E values analyzed with the VitaClassical shade guide were significantly higher. There is a significant
difference between IC and V3DM p <0.001 (p = 0.000) in the average values of Delta E.
Conclusion: The biggest difference in the coverage of the shades was found to be with the Ivoclar Chromascop
Guide, then with the Vita Classical. The Vita3D Master has the slightest deviation in the color differences with
natural teeth, but still no shade guide completely covers the range of shades in natural teeth.
201
ти

СЕСИЈА 3 ОБЛАСТ: МАКСИЛОФАЦИЈАЛНА ХИРУРГИЈА / ТМЗ
БОТУЛИНУМ ТОКСИН ВО КОНЗЕРВАТИВНИОТ ТРЕТМАН НА ТМД – ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ
Мијоска А.1, Јовановски С.1, Бајрактарова Валјакова Е.1, Ставрева Н.1, Петков М.1, Даштевски Б.1

Цел: ТМД после денталната болка е најчеста причина за појава на орофацијална болка кај 70-80%
од популацијата на возраст од 20 до 45 години. Етиопатогенезата на ТМД не е целосно разјаснета,
но симптоматологијата е слична и овие заболувања се манифестираат со болка во орофацијалниот
регион и симптоми кои потекнуваат од зглобот и џвакалните мускули. Цел на овој приказ на случај е
да се направи евалуација на ефикасноста на третманот на ТМД за ублажување на хроничната болка
и мускулната хипертрофија со употреба на ботулинум токсин тип А.
Предмет на испитувањето: Во склоп на конзервативниот, конвенционален тераписки протокол

за терапија на бруксизам манифестиран со хиперактивност, хипертрофија и хронична болка во
масетеричните мускули се изврши апликација на ботулинум токсин тип А (Dysport 300, Ipsen, UK)
билатерално, интрадермално во три инјекциони зони, вкупно 60 единици во секој мускул во две
последователни сеанси.
Резултати: По период од 2 седмици потребни за целосно делување на токсинот, кај пациентот беше
евидентирано сигнификантно намалување на болката и поретки епизоди на стискање и шкрипење со
забите. Контролни прегледи беа направени после 1 и 3 месеци. Лесна хипотрофија на мускулите со
намален промер на гониалниот агол беше забележана билатерално во предел на двата масетери.
Заклучок: Ботулинум токсин може успешно да се користи како дополнителен третман во

конвенционалната терапија на нарушувањата од мускулен тип поради минималната инвазивност,
реверзибилност после 5-6 месеци и со минимални несакани ефекти.
202
th

SESSION 3 TOPIC: MAXILLOFACIAL SURGERY & TMD
BOTULINUM TOXIN IN CONSERVATIVE TREATMENT OF TMD -CASE REPORT
Mijoska A.1, Јоvanovski S.1, Bajraktarova Valjakova E.1, Stavreva N.1, Petkov M.1, Dashtevski B.1
Aim: TMD after dental pain is the most common cause of orofacial pain in 70-80% of the population aged
20 to 45 years. The etiopathogenesis of TMD is not fully understood, but the symptomatology is similar and
these diseases are presented with pain in the orofacial region and symptoms originating in the joint and
masticatory muscles. The purpose of this case study is to evaluate the effectiveness of TMD treatment in
relieving chronic pain and muscle hypertrophy using botulinum toxin type A.
Subject of examination: As part of the conservative, conventional therapeutic protocol for the treatment
of bruxism manifested by hyperactivity, hypertrophy and chronic pain in the masticatory muscles, botulinum
toxin type A (Dysport 300, Ipsen, UK) was administered bilaterally, in three points, a total of 60 units in each
muscle in two consecutive sessions.
Results: After a period of 2 weeks required for the full action of the toxin, the patient recorded a significant
reduction in pain and infrequent episodes of clenching and grinding of the teeth. Control examinations were
performed after 1 and 3 months. Mild hypotrophy of the muscles with a reduced gonial angle of the mandible
change was observed bilaterally in both masseters.
Conclusion: Botulinum toxin can be successfully used as an adjunct treatment in conventional therapy of
muscle type disorders due to minimal invasiveness, reversibility after 5-6 months, and minimal side effects.
203
ти

ПРЕВЕНТИВНИ ЕФЕКТИ НА ГЕРАНИЛГЕРАНИОЛ ВРЗ ПОЈАВАТА

НА МЕДИКАМЕНТОЗНАТА ОСТЕОНЕКРОЗА НА ВИЛИЦИТЕ
Конески Ф.1, Поповиќ Моневска Д.1, Поповски В.1, Илиев А.1, Кирков А.1, Идоска С.1
1. Катедра за максилофацијална хирургија, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св. Кирил и

Вовед: Медикаментозната остеонекроза на вилиците (MRONJ) е компликација од третманот со

антиресорптивни лекови и нејзината патофизиологија сѐ уште не е целосно разјаснета. Постоечките
превентивни и терапевтски оцпии побаруваат обновување и поголемо внимание. Геранилгераниол
во клеточните испитувања се покажа дека ја подобрува функцијата на клетките претходно третирани
со золедронска киселина (ЗК).
Цел: Целта на оваа студија е да се евалуираат ефектите на геранилгераниол врз развојот на MRONJ.
Материјали и метод: Во студијата беа вклучени 30 машки Вистар лабораториски стаорци, поделени во
три групи: две експериментални (ЕГ1 и ЕГ2) и контролна група (КГ). Стаорците од Е1 и Е2 беа третирани
со 0,06 мг/кг ЗК интраперитонеално во тек на пет недели, додека кај КТ беше аплициран физиолошки
раствор. На третата недела кај сите животни беше извршена екстракција на долен десен прв молар.
Кај стаорците од ЕГ2 беше аплициран локален раствор на геранилгераниол во концентрација од 5мМ
во екстракционата рана секој ден по екстракцијата. Беше анализиран клиничкиот тек на зараснување
на раната и патохистолошка анализа за присуство и степен на остеонекроза.
Резултати: Кај ЕГ2 се евидентираше значано подобрена зараснување на раната и соодветна ткивна
пролиферација, спореденот со ЕГ1. ЕГ2 значајно се разликуваше од ЕГ1 и КГ (p<0,05) во однос на
присуството на микроскопски потврдена остеонекроза (80%, 22,2% и 0%, соодветно). Бројот на празни
лакуни без остеоцити кај сите животни покажа статистички значајна разлика.
Заклучок: Геранилгераниол во форма на локален раствор може да биде ветувачка опција за

превенција на MRONJ>
204
th

PREVENTIVE EFFECTS OF GERANYLGERANIOL ON THE DEVELOPMENT

OF MEDICATION- RELATED OSTEONECROSIS OF THE JAW
Koneski F.1, Popovikj Monevska D.1, Popovski V.1, Iliev A.1, Kirkov A.1, Idoska S.1
1. Department of maxillofacial surgery, Faculty of Dental Medicine - University of “Ss. Cyril and
Methodius” – Skopje, Republic of North Macedonia
Introduction: Medication-related osteonecrosis of the jaws (MRONJ) is a complication of the antiresorptive

treatment and its pathopysiology is still not fully understood. The existing preventive and treatment options
require updates and more attention. Geranylgeraniol so far demonstrated an increased activity and viability
of the cells previously treated with zoledronic acid (ZA).
Aim: The aim of this study was to evaluate the in vivo effects of geranylgeraniol on the development of
MRONJ.
Materials and methods: A total of 30 male Wistar rats were included in the study, divided into three groups:
two experimental groups (EG1 and EG2) and a control group (CG). Rats from EG1 and EG2 were treated with
0,06 mg/kg ZA ip weekly in a duration of five weeks, while CG received saline ip. On the third week all animals
underwent extraction of the lower right first molars. The rats from EG2 received a local solution of GGOH
in concentration of 5 mM in the socket every day after the tooth extraction. The analyses included clinical
evaluation on the wound healing and pathohistological evaluation for presence and level of osteonecrosis.
Results: EG2 showed significantly improved wound healing and tissue proliferation, when compared to EG1.
EG2 significantly differed from EG1 and CG (p<0,05) for the presence of microscopical osteonecrosis (80%
vs 22,2% vs 0%). Regarding to the number of empty lacunes without osteocytes and the level of necrosis,
all groups demonstrated significant differences.
Conclusion: Geranylgeraniol in a form of local solution may be a promising option for prevention of MRONJ.
205
ти

ДИЈАГНОСТИКА И МЕНАЏМЕНТ НА ЦИСТИЧНИ ЛЕЗИИ ВО МАНДИБУЛАРЕН РАМУС:

ПРИКАЗ НА СЛУЧАИ
Стаматоски А.1, Поповиќ-Моневска Д1, Кирков А.1, Панчевски Г1, Илиев А1, Конески Ф1
1. Катедра за максилофацијална хирургија, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св. Кирил и

Цел: Одонтогените цисти со локализација во рамус на долна вилица, претставуваат патолошки

творби со карактеристична градба, изградени од епително-обложена сврзно – ткивна обвивка, и се
со неспецифичен клиничкo-радиолошки наод кои можат да го отежнат нивното дијагностицирање.
Воспоставување на диференцијална дијагноза и одредување на точна локализација во однос на
околните анатомски структури со помош на современи дијагностички имиџинг методи е неопходна, се
со цел да се утврди соодветен избор на тераписки пристап и хируршко планирање. Целта на овој труд
е да се прикажат клиничките карактеристики и улогата на радиографски наод кај проследени и веќе
третирани случаи на цисти во мандибуларен рамус.
Материјали и метод: Обработените податоци се ретроспективно анализирани пациенти за период од

12 месеци на ЈЗУ Универзитетската клиника за максилофацијална хирургија во Скопје. Сите од нив
беа проследени со проекциона компјутерска томографија анализирајќи ја промената во три димензии.
Резултати: Спроведената радиолошка анализа на клиничките прикази на случаи, несомнено укажува

на можноста за одредување на максималната и минималната големина на цистичните лезии,
предоперативно планирањe, екстензија на лезијата кон мандибуларен рамус или лингвален кортекс
детектирајќи ја евентуалната коскена асиметрија и депласман на нервот. Од клиничките симптоми
најчесто беа застапени болка и оток. Сите пациенти беа хируршки третирани и кај ниту еден пациент
не беше забележан рецидив.
Заклучок: Внимателна и исцрпна анамнеза, клинички преглед со радиографска евалуација на

одонтогени цисти во мандибуларен рамус има значителна вредност во диференцијална дијагноза
и одредување на сооднос со останатите структури. Радиографските методи и алатки со три
димензионален приказ даваат детален приказ во утврдување на коскените структури и анатомски
параметри во однос на периферните контури, нивна колизија со инфериорниот алвеоларен нерв
и канал, особено ако се ангажирани покрај луменот на цистата. Покрај тоа, потребата од негова
превенција за време на хируршка интервенција е од круцијално значење за операторот
206
th

THE ROLE OF IMAGING IN DIAGNOSIS AND MANAGEMENT OF CYSTIC - APPEARING

LESIONS OF THE MANDIBULAR RAMUS: A REPORT OF CASE SERIES
Stamatoski A1, Popovikj Monevska D.1, Kirkov A.1, Panchevski G.1, Iliev A.1, Koneski F.1
1. Department of maxillofacial surgery, Faculty of Dental Medicine - University of “Ss. Cyril and
Aim: The odontogenic cysts in mandibular ramus are pathological cavities with specific structure, containing
numerous epithelial rests and fibrous-connecting tissue that form a relationship with clinico-radiographic
presentation, and it is very difficult to differentiate form each other. The diverse spectrum of clinical sign and
symptoms can be a challenge for physician, regarding imaging modalities used for evaluation of odontogenic
cysts, because they can mimic more aggressive cyst-like lesion and tumors on x-ray. The aim of this study
was to illustrate the spectrum of radiograph and to present the clinical features as well as analyse their
management.
Materials and methods: This review of case series is based on the retrospective study of surgically treated
patients during the past 12 months providing practical approach to the radiological interpretation of lesions
of the mandibular ramus.
Results: The imaging spectrum used in our study was with CBCT scan producing 3D images as a problem-
solving tool that have been used to help preoperative plan treatment, detecting location of the lesions, assuming
equal growth in all directions identifying by their shaped representing the extension to the ramus, swelling
or bone defect of the lingual/buccal cortex. Jaw pain associated with swelling is a common presentation of
clinical symptoms. All patients underwent surgical treatment and cystectomy of the mandible was performed.
No recurrence was observed during the study period.
Conclusion: Identifying the anatomical location of the lesion in the lower jaw alongside the clinical sing
and symptoms is crucial for differential diagnosis for cystic-appearing lesions of the mandibular ramus. We
emphasize the importance of 3D CBCT scan in radiographic technology and reconstruction of cystic lesion,
nearby anatomical structures which can minimize the risks of failure directly evaluating through preoperative
surgical planning.
207
ти

МЕНАЏМЕНТ НА ПАЦИЕНТИ СО ДИСФУНКЦИЈА НА ТЕМПОРОМАНДИБУЛАРНИОТ ЗГЛОБ
Кисери Б. 1, Кубати Ј1
1. УБТ Колеџ, Стоматолошки факултет, Приштина, Косово
Цел: цел на презентацијата е да ги разгледа неодамнешните студии за етиологија, полови разлики,

психолошка проценка и улогата на стоматологот во третманот на дисфункција наТМЗ.
Материјал и метод: испитувањата на функционалните и парафункционалните навики се вршени

кај адултни пациенти, со посебен акцент на улогата на стресот како детерминантен фактор за
миофацијалната болка.
Резултати: Пациентите со нарушувања на темпоромандибуларниот зглоб покажаа бројни симптоми,

како орофацијална болка, ограничено отварање на мандибулата и крепитации и луксации. Иако
болката е главниот симптом, голем дел од пациентите пријавија присаство на стрес, особено кај
женската популација од испитаниците.
Заклучок: Успешното справување со темпоромндибуларните нарушувања се потпира на

идентификување и контролирање на факторите кои доведуваат до тие нарушувања.
208
th

THE ROLE OF DENTIST IN THE MANAGEMENT OF TEMPOROMANDIBULAR JOINT DISEASES
Kiseri B.1, Kubati J.1
1. UBT College, Faculty of Dentistry, Prishtina, Kosovo
Aim: The purpose of the presentation is to review recent studies on etiology, gender differences, psychological
assessment and the role of the dentist in the treatment of TMD.
Material and method: Studies of functional and parafunctional habits were performed in adult patients, with
special emphasis on the role of stress as a determining factor for myofascial pain.
Results: Patients with temporomandibular joint disorders showed numerous symptoms, such as orofacial
pain, limited opening of the jaw, and crepitations. Although pain is the main symptom, a large number of
patients reported the presence of stress, especially in female.
Conclusion: Successful management of temporomandibular disorder relies on identifying and controlling

the factors that lead to those disorders.
209
ти

ВРАТНА МЕТАСТАТСКА БОЛЕСТ КАЈ КОЖНИ МАЛИГНОМИ НА ГЛАВАТА И ВРАТОТ
Илиев А.1, Поповиќ-Моневска Д.1, Поповски В1., Стаматовски А1., Конески Ф1.
1
Катедра за максилофацијална хирургија, Стоматолошки факултет, Универзитет ”Св. Кирил и Методиј”

Кожата претставува најголем орган во човековото тело, а нејзината улога како бариера кон надворешната
средина, ја прави постојано изложена кон бројни штетни вилијанија. Мноштвото структури со различно
ембриолошко потекло произведуваат долга листа на посебни патолошки ентитети, но разгледувани
заедно, кожните карциноми се најчест тип на малигном кај луѓето. Главата и вратот, како најизложен
дел од телото се најчеста локализација за овие промени.
Цел на трудот е утврдување на најчестите клинички и хистопатолошки предиктори кои негативно

влијаат врз појавата на вратни метастази, прогресијата на болеста и времето на преживување, кај
пациенти со примарни малигни тумори на кожата во пределот на главата и вратот.
Беше направена ретроспективна студија на 10 годишен клинички материјал на Клиниката на

максилофацијална хирургија во Скопје. Беа идентификувани сите пациенти со вратна метастатска
болест, а од групата беа издвоени пациентите со кожен примарен тумор. Податоците беа статистички
обработени по однос на пол, возраст, стадиум на болеста, негативни клинички и хистолошки
карактеристики, како и во однос на спроведеното лекување и време на преживување.
Зафаќањето на цервикалните лимфатици со метастатски процес е дел од природната еволуација на

болеста, особено кај пациентите кои боледуваат од планоцелуларен карцином или малиген меланом
на главата и вратот. Трудот се осврнува на начинот на следење на пациентите, со посебен осврт
на евалуација на вратната болест, изборот на методи за дијагностика, како и изборот на оптимален
хируршки третман. Дискутирана е современата класификација на дисекции на вратот, факторите кои
влијаат на изборот на конкретна метода и техничките специфики при изведувањето на дисекција на
вратот, прикажано низ клинички случаи.
210
th

NECK METASTASES IN HEAD AND NECK CUTANEOUS MALIGNANCIES
Iliev A1., Popovic-Monevska D1., Popovski V.1, Stamatovski A1., Koneski F1.
1 Department of maxillofacial surgery, Faculty of Dental Medicine - University of “Ss. Cyril and
The skin is the largest organ in the human body and its role as a barrier makes it constantly exposed to
noxious stimuli from the surrounding. The various structures with different embryological background, makes
for an impressive list of many distinct pathological entities. Considered as a group, these constitute the
most frequent malignancies in humans. Head and neck as the most exposed part of the body, is the primary
localization of such lesions.
Aim of the study is to identify the most frequent clinical and pathological features which adversly influence
the appearance of neck metastases, progression of the disease and survival time of patients with head and
neck primary skin malignancies.
We conducted a retrospective study of patients with neck metastases from the University Clinic for Maxillofacial
Surgery in Skopje, for a 10-year period. From the group of patients with neck disease, patients with cutaneous
malignancies was extracted and statistically analyzed for age, sex, stage, adverse histological findings,
conducted treatment and survival time.
The involvement of the neck lymph nodes is a part of the natural progression of the disease, especially in
patients with squamous carcinoma and malignant melanoma of the head and neck. The study accentuates
the proper methods for patent follow-up, diagnostic modalities and the decision making in choosing the most
adequate surgical approach. We also discuss the most recent amendments to the classification of neck
dissections, factors influencing the choice of methods, as well as the technical details in surgical management
of the neck disease.
211
ти

СЕСИЈА 3 ОБЛАСТ: ЕТИКА
ЗДРАВСТВЕН МЕНАЏМЕНТ
Темелковски С.1
1. ПЗУ Дента Естетика ТИМ – Скопје, Република Северна Македонија
Вовед: Здравствениот менаџмент го означува процесот на организирање и координирање на работата

на здравствена установа.
Цел: Главната цел на здравствениот менаџер е да направи систем на работа кој што ќе биде прилагоден
за постигнување на целите на организацијата. Системот наработа треба да биде искреиран врз основа
на предходно направена финансиска и организациска анализа на организацијата.
Материјали и метод: Методологијата која што е препорачана во здравствената дејност е

имплементација на ИСО 9001:2015 стандард за квалитет кој што нуди можност за процедурално
работење, следливост на резултати, предвидување на ризици и развој на вработените и организацијата.
Резултати: Направена е компаративна анализа со ПЗУ која што има имплементирано ИСО 9001:2015
стандард за менаџмент и квалитет наспроти ЈЗУ и ПЗУ која нема процедурално работење. Резултатите
од анализата покажаа дека ИСО стандардот за квалитет овозможува квантифицирано мерење на
остварените цели, фокусирано и планирано надминување и менаџирање на ризиците, детална
аналитика во развојот на вработените.
Заклучок: Во нашата држава здравствениот менаџмент најчесто го работат докторите сопственици

на своите ординации и многу често се соочуваат со потребите да се дообразовуваат на полињата за
финансии, менаџент на процеси, менаџмент на човечки ресурси, комуникациски вештини итн. што
предствавува оддалечување од својата главна и основна експертиза.
212
th

SESSION 3 TOPIC: ETHICS
HEALTH MANAGEMENT
Temelkovski S.1
1. PDP Denta Aesthetics Team – Skopje, Republic of North Macedonia
Introduction: Health management marks the process of organizing and coordinating the work of a health
institution. The health manager oversees the business and administrative aspects of the health facility and is
responsible for the proper functioning.
Aim: The main goal of the health manager is to make a system of work that will be adapted to achieve the
goals of the organization. The system of work should be created on the basis of previously made financial
and organizational analysis of the organization.
Materials and method: The methodology that is recommended in the healthcare industry is the implementation
of ISO 9001: 2015 quality standard which offers the opportunity for procedural work, traceability of results,
risk forecasting and development of employees and the organization.
Results: A comparative analysis was made with PHI which has implemented ISO 9001: 2015 standard for
management and quality versus other PHI which has no procedural work. The results of the analysis showed
that the ISO quality standard enables quantified measurement of the achieved goals, focused and planned
overcoming and management of risks, detailed analysis in the development of employees.
Conclusion: In our country, health management is mostly done by doctors who own their offices and very often
face the need for further education in the fields of finance, process manager, human resource management,
communication skills, etc. which is a departure from its main and basic expertise.
213
th

DENTAL AVULSION AND REIMPLANTATION OF MAXILLARY CENTRAL INCISOR
Izairi A.1
PDP Dental Luks – Tetovo, Republic of North Macedonia1
Dentoalveolar trauma injuries are caused by an external impact on the teeth, palate, jaw bones and gingiva.
These injuries wary from a tooth contusion to a total dislocation of the tooth from its socket, known as
tooth avulsion. A significant amount of force is usually necessary for the avulsion of teeth, and other injuries
to surrounding structures should be suspected. This presentation reviews the evaluation, diagnosis, and
management of tooth avulsion and highlights the role of team-based care in affected patients. Replantation
is a treatment of choice, and time management and appropriate storage of the avulsed tooth are crucial
factors that will guarantee a good prognosis. Anti- resorption therapy is a newer technique that prevents the
common inflammation that avulsed teeth experience after replantation, using a combination of antibiotics and
corticosteroids. Splinting and systemic antibiotics are also included in the treatment regime of a patient with
an avulsed tooth. Finally, follow-up appointments are of utmost importance, where the tooth will be clinically
and radiographically assessed to confirm tooth vitality and rule out root resorption or ankylosis.
215
Постер презентации
Poster presentations
ти

ПОСТЕР ПРЕЗЕНТАЦИИ
ПП 01:
РЕИМПЛАНТАЦИЈА НА МЛЕЧНИ ЗАБИ
Јовановска М.1, Димков А.1, Дамјаноска Н.2
1. УСКЦ “Св. Пантелејмон” Скопје, Република Северна Македонија

2. JЗУ “Здравствен Дом - Скопје”, Скопје, Република Северна Македонија
Вовед: Трауматските повреди на забите во рана детска возраст се честа проблематика во

стоматолошките ординации заради сѐ уште недоволна стабилност во моториката на детето.
Иако, сами по себе се драматични и за детето и за родителите, често пати може да поминат без
особени тераписки постапки. Тоа пред сѐ, зависи од видот на повредата, возраста на детето,
неговата кооперативност, односно можност за соработка за потребната интервенција. Во речиси
25% од сите повреди на млечните заби, станува збор за избивање, т.е. авулзија на забите, при
пад на тврда подлога, при што најчесто страдаат забите од фронталната регија. Повеќето автори
цврсто стојат на ставот дека реплантација на млечни заби не треба да се изведува.
Приказ на случај: Овој труд претставува приказ на случај на реплантација на пет фронтални
млечни заби. Повредата е настаната при пад на детско игралиште кај дете од 3.5 години. По
инспекција на избиените заби, мекоткивните повреди во устата, како и по психолошката проценка
на детето, се одлучивме за реплантација. Екстраорално, извршивме ендодонтска инструментација
на забите и ги наполнивме со калциум хидроксид. Под локални анестетици ги реплантиравме и
поставивме GJC сплинт за нивна имобилизација. Контролиравме по 1 недела и еднаш месечно
во тек на 6 месеци. По 6 месеци при повторна траума, се избиваат централните инцизиви. Не се
одлучивме за повторна реплантација. По 2 години настана екстерна ресорпција на латералните
инцизиви, кои ги екстрахиравме. Реплантирантираниот канин стои во виличната коска и по 4
години од реплантацијата.
Заклучок: Избиените млечни заби најчесто не се третираат, особено кога се работи за еден до
два заба. Сепак, во одредени случаи, постапката е изводлива и оправдана, заради обезбедување
на адекватно продолжување на растот на виличната коска, мастикаторната функција, како и
фонетиката кај детето.
218
th

POSTER PRESENTATIONS
TOPIC: PEDODONTICS
PP 01:
REIMPLANTATION OF DECIDUOUS TEETH
Jovanovska M.1, Dimkov A.1, Damjanoska N.2
1. YDCC “Sv. Panteleimon” – Skopje. Republic of North Macedonia

2. PHO “Health Center” – Skopje, Republic of North Macedonia
Introduction: Traumatic injuries of teeth in early childhood are a common problem in dental practices,
owing to the undeveloped stability in movement in children. Although these injuries can be disquieting
for both the child and parents, oftentimes they require no specific therapeutic procedures. The decision
on whether or not to treat depends on the type of injury, the child’s age, its cooperation and compliance,
i.e. the possibility of performing an intervention. Up to 25% of all injuries to deciduous teeth are teeth
avulsions, occurring after a fall onto a hard surface, when mostly the teeth of the frontal region suffer.
Most authors propose that reimplantation of deciduous teeth should not be performed.
Case report: This case report depicts a case of reimplantation of five frontal deciduous teeth. The injury
occurred in a 3.5 year old child, after a fall on a playground. After inspection of the avulsed teeth, the soft
tissue injuries, as well as the psychological aspect of the child, we decided to perform reimplantation.
Extraorally, we carried out endodontic treatment and filled them with calcium hydroxide. Under local an-
esthesia we reimplanted the teeth and placed a GJC splint in order to immobilize them. Subsequently,
we followed-up the outcome at 1 week and once a month for the following 6 months. After 6 months,
following another traumatic injury, avulsion of the central incisors occurred. We decided against another
reimplantation. 2 years following the reimplantation, external resorption of the lateral incisors occurred,
after which we extracted them. The reimplated canine still remained in a stable position in the maxilla
after 4 years of the intervention.
Conclusion: Avulsions of deciduous teeth are often not treated, especially if the case involves one or
two teeth. However, in certain scenarios, reimplantation is a feasible and justified procedure, since it
enables further adequate growth of the jaw bone, mastication, as well as phonation and speech in the
child.
219
ти

ПП 02:
ЕВАЛУАЦИЈА НА ВЛИЈАНИЕТО НА СТОМАТОЛОШКАТА ЕДУКАЦИЈА
ВРЗ ОДНОСОТ НА УЧЕНИЦИТЕ КОН ОРАЛНАТА ХИГИЕНА
Горгиева-Трпевски Д.1, Анастасовска Е.2, Дамјаноска Н.2, Јошева Д.3, Ѓеоргиевска С.4
1. ЈЗУ Општа Болница со проширена дејност - Кочани, Република Северна Македонија

2. JЗУ “Здравствен Дом - Скопје”, Скопје, Република Северна Македонија
3. Стоматолошки Факултет, Европски Универзитет - Скопје, Република Северна Македонија
4. ЈЗУ Здравствен Дом - Битола, Република Северна Македонија
Кариесот е често заболување во детската возраст. Затоа едукацијата и мотивацијата на пациентите

заслужува најголемо внимание во превентивната стоматологија, особено за изведување на
правилната техника на четкање, времето и честотата на орална хигиена.
Цел: Цел на студијата е да се испита влијанието на едукацијата и мотивацијата кај учениците за

одржување на правилна орална хигиена.
Материјал и метод: Во нашата студија без вклучени ученици од градско подрачје, поделени на
две групи. Првата група беше составена од 32 ученици од прво одделение, а втората група - 32
ученици од петто одделение, во учебната 2020/2021 година. Ги четкаа забите со сопствени четки,
а потоа им беше визуелизиран денталниот плак и демонстрирано како треба да се четкаат. Беше
одреден ОХИ-индексот. Истата постапка беше повторена и по 2 недели.
Резултати: Разликата на просечната вредност на денталниот индекс во целата група на испитаници

од двете групи, која се регистрира помеѓу учениците при првиот и вториот преглед е статистички
сигнификантна за p<0.05 (p=0.000000). Разликата на просечната вредност на денталниот индекс
која се регистрира, помеѓу учениците од двете групи помеѓу првиот и вториот преглед меѓу машки
и женски пол, е статистички сигнификантна за p<0.05 (p=0.000000).
Заклучок: Едукацијата за правилно одржување на орална хигиена дава добри резултати кај децата
од прво и кај децата од петто одделение. Кај двете испитни групи е постигнато сигнификантно
подобрување во ефикасноста на елиминацијата на денталниот плак.
220
th

TOPIC: PEDODONTICS
PP 02:
EVALUATION OF THE IMPACT OF DENTAL EDUCATION ON STUDENTS ‘ ATTITUDES
TOWARDS ORAL HYGIENE
Gorgieva Trpevski D.1, Anastasovska E.2, Damjanoska D.2, Joseva D.3, Gjeorgievska S4.
1. PHO General Hospital with expanded activity – Kochani, Republic of North Macedonia
3. Faculty of Dentistry - European University of Skopje, Republic of North Macedonia
4. PHO “Health Center” – Bitola, Republic of North Macedonia
Caries is a common disease in childhood. The specific education and motivation of patients deserve
special attention in preventive dentistry, especially for performing the correct technique, timing, and fre-
quency of oral hygiene.
Aim: The study aims to examine the impact of education and motivation on students to maintain proper
oral hygiene.
Material and method: The study included students from the urban area, from one elementary school, di-
vided into two groups. Group, I consisted of 32 1st-grade students, and group II of 32 5th-grade students
from the academic year 2020/2021. They brushed their teeth with their brushes, then a visualization of
the dental plaque was made and a demonstration of conducting a proper tooth brushing. The OHI index
was determined. The same procedure was repeated after 2 weeks.
Results: The difference in the average value of the dental number in a group of respondents from the
two groups, which were registered between the first and second examination is statistically significant
for p <0.05 (p =0.000000). The difference in the average value of the dental index that was registered,
between those of the two departments between the first and second examination between males and
females was statistically significant for p<0.05 (p = 0.000000).
Conclusion: The education for proper maintenance of oral hygiene gives good results to the students.
In both examined groups, a significant improvement in the efficiency of dental plaque elimination was
achieved.
221
ти

ПП 03:
ПАНДЕМИЈАТА НА КОВИД-19 КАКО АКТИВИРАЧ ЗА НЕИНВАЗИВЕН ПРИСТАП
ЗА ТРЕТМАН НА ЗАБНИОТ КАРИЕС
Најденоска – Бојчиноска С.1, Боневски А.2, Стевановиќ М.3, Сали Ф.4, Јошева Д.5, Кокочева
Ивкова О.3
1. ЈЗУ Здравствен дом – Крушево, Република Северна Македонија

2. ЈЗУ “Здравствен дом - Скопје” – Скопје, Република Северна Македонија
3. Стоматолошки факултет, Универзитет Св. Кирил и Методиј“ – Скопје, Република Северна
4. УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје, Република Северна Македонија
5. Стоматолошки факултет – Европски универзитет – Скопје, Република Северна Македонија
Вовед: Современите стоматолошки принципи се засноваат на минимална инвазивна стоматологија

(MID) и неинвазивен третман на кариес, а пандемијата на COVOD-19 го забрза прифаќањето на
овие постулати. Цел на студијава е да ја процени практиката на македонските стоматолози во
однос на Ковид-19 и на третманот во однос на кариеозната лезија.
Метод: Прашалникот е креиран и испратен преку е-пошта, Фејсбук и Вибер за целна група на
испитаници во периодот август - октомври 2021 година. Во студијата беа вклучени стоматолози
со 5 и повеќе од 5 години работно искуство. Истражувањето е завршено, а направена е пресек и
дескриптивна статистичка анализа во Excel и JASP.
Резултати: Стоматолозите беа прашани колку често користеле залевање на фисури, лак со
флуор, сребрен диамин флуорид, кариосолв, атрауматски ресторативен третман(ART), сребрена
модифицирана атрауматска ресторативна техника(SMART) и техника Hall за третман на кариес,
пред и за време на пандемијата на Ковид19, со опција за избор да одговараат со: секогаш,
често, понекогаш, ретко, никогаш. Ниту еден од стоматолози не избрал секогаш како одговор за
користење на методите Сребрен Диамин Флуорид, АРТ и SMART пред пандемијата. За време
на пандемијата, бројот на стоматолози кои секогаш одговарале со оваа техника е зголемен за
5%. 50% од нашите испитаници никогаш и 40% ретко користеле сребрен диамин флуорид, ART и
SMART-техники без разлика на пандемијата COVID-19.
Заклучок: Пандемијата на COVID-19 само го поттикна интересот на македонските стоматолози

за неинвазивни пристапи за третман на кариес лезии.
222
th

TOPIC: PEDODONTICS
PP 03:
COVID-19 PANDEMIC AS A TRIGGER FOR THE NON-INVASIVE APPROACH TO CARIES
LESION TREATMENT
Najdenoska Bojcinoska S.1 ,Bonevski A.2, Stevanovik M.3, Sali F.4, Joseva D.5, Kokoceva
Ivkova O.3
1. PHO “Health Center” – Krusevo, Republic of North Macedonia

3. Faculty of Dental Medicine, University of “Ss. Cyril and Methodius” – Skopje, Republic of North Mace-
donia
4. YDCC “St. Panteleimon” – Skopje, Republic of North Macedonia
5. Faculty of Dentistry, European University of Skopje , Republic of North Macedonia
Introduction: Modern dentistry principles are based on minimal invasive dentistry (MID) and non-in-
vasive caries lesion treatment and the COVOD-19 pandemic influenced worldwide to accelerate this
postulates acceptance. This study aimed to assess Macedonian dentists’ practice regarding Covid19
and minimally invasive or non-invasive caries lesion treatment.
Method: The questionnaire was created and sent via e-mail, Facebook, and Viber to target a group of
respondents in the period August-October 2021. In the study were included dentists with working expe-
rience of 5 and more than 5 years, no matter their specialty. Research is finished, and a cross-section
and descriptive statistical analysis in Excel and JASP was made.
Results: Dentists were asked how often have used Sealing, Fluor varnish, Silver Diamine Fluoride,
Cariosolv, Atraumatic Restorative Treatment (ART), Silver Modified Atraumatic Restorative Technique
(SMART), and Hall technique for caries lesion treatment, before and during Covid19 pandemic, with an
option to choose from this, answers: always, often, sometimes, rare, never. None of the dentists have
chosen always as the answer, for using Silver Diamine Fluoride, ART, and SMART methods before the
pandemic. During the pandemic, the number of dentists who have answered always using this tech-
nique has increased by 5%. 50% of our respondents have never and 40% rarely used Silver Diamine
Fluoride, ART, and SMART techniques no matter the COVID-19 pandemic.
Conclusion: COVID-19 pandemic initiated Macedonian dentists’ interest in non-invasive approaches

for caries lesion treatment.
223
ти

ПП 04:
ПРОЦЕНКА НА РЕТЕНЦИЈАТА, ПОВРШИНСКАТА АДАПТАЦИЈА И КЛИНИЧКАТА
ЕФИКАСНОСТ НА ЗАЛЕВАЧ СО СПОСОБНОСТ ЗА ИСПУШТАЊЕ НА ФЛУОРИДИ
Трендафилова Стрезова В.1, Арсовски З2., Стефаноска Т.1, Стојановска Д.3, Георгиева Трпевски
Д.4, Дејкоска Б.5

2. ПЗУ “Дент Арт”- Скопје, Република Северна Македонија
3. Стоматолошки факултет, Универзитет “Св. Кирил и Методиј” – Скопје, Република Северна
4. ЈЗУ Општа Болница со проширена дејност- Кочани, Република Северна Македонија
5. ЈЗУ Здравствен Дом “Д-р Светозар Чочороски”- Вевчани, Република Северна Македонија
Денталниот кариес е една од најчестите интраорални заболувања кој претежно ги напаѓа

оклузалните површини на премоларите и моларите за време на нивната ерупција.
Цел: Цел на трудот е да се направи проценка за ефикасноста од примена на залевач со способност

за испуштање на флуориди кои помагаат во спречување на кариес. Залевањето е безбеден и
безболен начин за заштита на забите од кариес.
Материјал и метод: Во оваа студија, беа вклучени 62 пациенти, на возраст од 6 до 8 години.

Како материјал беше користен двокомпонентен залевач GC Fuji Triage со розева боја, подготвен
според упатствата на производителoт. Присуството на залевачот беше следен по 3, 6 и 9 месеци.
Резултати: Од клиничкото испитување на гласјономерниот залевач се покажа загуба на залевачот

кај 56,94% од пациентите. Исто така пикот на губење на залевачот е околу шестиот месец по
залевањето (42,12%). Тренд линијата покажува дека загубата на материјалот за залевање
рапидно расте во првите шест месеци. Нашите резултати покажуваат дека имаме делумна загуба
на материјалот за залевање по 3 месеци во 46,03%, 77,78% по 6 месеци и во 90,48% по 9 месеци.
Тестот Chi-square за задржување на материјалот за залевање кај 62 заби кај испитаниците по 9
месеци покажува несигнификантни резултати во загуба на материјалот за залевање, што може да
ја потврди добрата ретенција на материјалот за залевавање користен во оваа студија.
Заклучок: Клиничките препораки за залевање на фисури и јамички во превенција на кариесот се

корисни, безбедни и ефикасни во превенцијата на кариесот кај истите.
224
th

TOPIC: PEDODONTICS
PP 04:
ASSESSMENT OF RETENTION, SURFACE ADAPTATION, AND CLINICAL EFFICACY
OF FLUORIDE-RELEASING SEALANTS
Trendafilova Strezovska V.1, Arsovski Z.2, Stefanoska T.1, Stojanovska D.3, Gorgieva Trpevski D.4,
Dejkoska B.5
1. PHO “Health Center”– Skopje, Republic of North Macedonia

2. PHO Dent Art- Skopje, Republic of North Macedonia
donia
4. PHO General Hospital with expanded activity – Kochani, Republic of North Macedonia
5. PHO “Health Center Dr. Svetozar Cocoroski” – Vevcani, Republic of North Macedonia
Dental caries is one of the most common intraoral diseases that mainly affect the occlusal surfaces of
the premolars and molars during their eruption.
Aim: to evaluate the efficacy of fluorid-releasing sealants for caries prevention. Sealants are a safe and
painless way to protect teeth from caries.
Material and method: In this study,62 patients aged 6-8 years were included. The material used in
this study was a two-component pink GC Fuji Triage primer prepared according to the manufacturer’s
instructions. The presence of the filler was monitored after 3, 6, and 9 months.
Results: The clinical trial of the glass-ionomer sealant shows a loss of sealant in 56.94% of patients. We
can also see that the peak of sealant loss is around the sixth month after sealing (42.12%). The trend
line shows that the loss of sealant material is growing rapidly in the first six months. Our results show
that we have a partial loss of sealant material after 3 months in 46.03%, 77.78% after 6 months, and
90.48% after 9 months. The Chi-square test showed nonsignificant loss of sealant material in 62 teeth
in the examined patients after 9 months which can confirm the good retention of the filling material.
Conclusion: Clinical recommendations for the use of fissures and pit sealants in the prevention of car-
ies are useful, safe, and effective in the prevention of caries in them.
225
ти

ПП 05:
ВЛИЈАНИЕТО НА ПАНДЕМИЈАТА НА COVID-19 ВРЗ СТОМАТОЛОШКИТЕ
ЗДРАВСТВЕНИ РАБОТНИЦИ ВО СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА
Лазарова A.1, Најденоска-Бојчиноска С.2, Стевановиќ М.3, Кокочева – Ивкова О.3, Сали Ф.4,
Дејкоска Б.5

2. ЈЗУ Здравствен дом – Крушево, Република Северна Македонија
3. Стоматолошки факултет, Универзитет “Св. Кирил и Методиј“ – Скопје, Република Северна
5. ЈЗУ Здравствен Дом “Д-р Светозар Чочороски”- Вевчани, Република Северна Македонија
Живеејќи во светска пандемија, променет е начинот на функционирање во сите професии.

Стоматолозите, како една од најризичните групи за нејзино пренесување, беа погодени на многу
начини.
Цел: Целта на оваа студија е да се процени како пандемијата на Ковид-19 влијаела на

професионалниот живот на стоматолозите.
Материјал и метод: Прашалникот креиран врз основа на веќе користени прашалници во научната
литература, беше испратен електронски до целната група на испитаници. Истражувањето е
завршено и направен е пресек и дескриптивна статистичка анализа на податоци во Excel и JASP
(статистички софтвер).
Резултат: Од вкупно 47 испитаници, 34% се специјалисти од различни области од стоматологијата.

47% од испитаниците биле позитивни на Ковид-19. 51% сметаат дека обуката за третман на
пациенти за време на Ковид-19 е од суштинско значење. На прашањето дали пандемијата
негативно влијае на нивните професионални активности, 68% одговориле позитивно. 80% од
испитаниците веруваат дека пандемијата доведе до големи промени во третманот и пристапот
кон оралните заболувања, при што 40% од нив веруваат дека пандемијата го зголеми интересот
за неинвазивен третман на кариозните лезии.
Заклучок: На македонските стоматолози им е потребна дополнителна едукација и обука за

третман на пациенти за време на пандемија. Промените се однесуваат на зголемената потреба
за дополнителна лична заштитна опрема и побарувачката за иновативни не- аеросолни пристапи
за третман на кариозни лезии.
226
th

TOPIC: PEDODONTICS
PP 05:
THE IMPACT OF THE COVID-19 PANDEMIC ON DENTAL HEALTH PROFESSIONALS
IN NORTH MACEDONIA
Lazarova A.1, Najdenoska-Bojchinoska S.2, Stevanovik M.3, Kokocheva Ivkova O.3, Sali F.4,
Dejkoska B.5
1. PHO “Health Center”– Skopje, Republic of North Macedonia

2. PHO “Health Center”– Krusevo, Republic of North Macedonia
donia
4. YDCC “St. Panteleimon” – Skopje, Republic of North Macedonia
5. PHO “Health Center Dr. Svetozar Cocoroski” – Vevcani, Republic of North Macedonia
Living in a world of pandemic, the way of functioning within all professions has changed. Dentists as one
of the most high-risk groups for its transmission were affected in many ways.
Aim: The purpose of this study is to assess how the Covid19 pandemic affected the professional life of
dentists.
Material and method: A questionnaire, based on questionnaires already used in the scientific literature,
was sent electronically to the target group of respondents. Research is finished, and a cross-section and
descriptive statistical analysis in Excel and JASP – statistical software was made.
Results: Out of a total of 47 respondents, 34% are specialists in various fields of dentistry. 47% of re-
spondents have been positive for covid 19. 51% consider that the training for patient treatment during
Covid19 is essential. When we asked if the pandemic negatively affects their professional activities,
68% answered positively. 80% of respondents believe that the pandemic has led to major changes in
the treatment and approach to oral diseases, with 40% of them believing that the pandemic increased
interest in the non-invasive treatment of carious lesions.
Conclusion: Macedonian dentists need additional education and training for the treatment of patients
during a pandemic. Тhe changes address the growing need for additional personal protective equip-
ment and the demand for innovative non-aerosol approaches of carious lesions treatment.
227
ти

ПП 06:
МОЛАРНО-ИНЦИЗИВНА ХИПОМИНЕРАЛИЗАЦИЈА (МИХ) – ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ
Суботиќ Д.1, Смоловиќ М.1
1. Клинички Центар – Подгорица, Република Црна Гора
Вовед: Хипоминерализацијата претставува квалитативно пореметување на емајлот која се гледа

преку промената на бојата (бела, жолта, кафена), додека пак дебелината на емајлот е нормална
за време на никнењето на забите. Како последица на тоа, често се случуваат постеруптивни
фрактури со јасно ограничени ивици. Моларно – инцизивната хипоминерализација (МИХ)
претставува хипоминерализација од системско потекло, која зафаќа еден или сите први трајни
молари, често вклучувајќи ги и трајните инцизиви. Промените, прв пат се опишани во Шведска во
седумдесеттите години на минатиот век.
Цел: Целта на трудот е чекор по чекор да ги прикаже можностите на современата стоматологија

во лечењето на ова заболување. Акцент ќе биде ставен на минимално инвазивната метода.
Приказ на случај: Кај пациент од 18 години е дијагностицирана МИХ. Третманот е започнат со

белење на забите. Отпечаток од забите е земен со алгинат и направен е модел. Белењето е
извршено со употреба на 10%, 15% и 20% гел од карбамид пероксид во траење од 30 дена. По
белењето, забите се третирани со микроабразија. Хипоминерализираниот емајл кој не можеше
да се избели, ниту пак отстрани со микроабразија, беше отстранет со високотуражна машина и
борери со соодветна големина. Потоа беше поставен композитен материјал (GC Gradia) според
препораките на производителот. Воздушната абразија претставува микроабразивна техника во тек
на која воздушно – прашкастиот млаз со честички на алуминиумтриоксид и силициум дејствуваат
на забот под силен притисок. Притисокот е со јачина од 40 – 150 psi. Особена предност на оваа
минимално – инвазивна метода е во тоа што може целосно да се отстрани хипоминерализираниот
емајл и со тоа да се направи подготовка за апликација на композитниот материјал.
Заклучок: Хипоминерализацијата на трајните молари и инцизиви како глобален проблем,

претставува предизвик во детската стоматологија. Оваа метода е лесна, безболна и прифатлива
за пациентите и дава високо софистицирани естетски резултати со користење на современите
материјали.
228
th

TOPIC: PEDODONTICS
PP 06:
MOLAR INCISOR HYPOMINERALISATION ( MIH ) - CASE RAPORT
Subotić D.1, Smolović M.1
1. Clinical Center – Podgorica, Republic of Montenegro
Hypomineralization is a qualitative disturbance of enamel that is reflected in the change of color (white,
brown or yellow) but the thickness of the enamel is normal at the time of emergence. Molar incisal hy-
pomineralization (MIH) is a hypomineralization of systemic origin that affects one or all of the first per-
manent molars, often including permanent incisors. The changes were first described in Sweden in the
1970s.
Aim: This paper will present the possibility of modern dentistry in treatment of this condition, step by
step. The advantage was given to minimally invasive methods, by the use air abrasion.
Material and methods: Eighteen years old female patient was diagnosed with MIH. The treatment
started with tooth bleaching. The tooth print has been taken by alginate, and the tray has been made.
The bleaching has been done with carbamid- peroxide gel concentration 10%, 15% and 20%, in duration
of 30 days. After the bleaching the teeth have been treated with micro abrasion. Hypomineralisations of
enamel which could not be cured with bleaching and micro abrasion have been removed with high – tur-
age machines, and suitable size drills. Then the composite material (GC - Gradia) has been placed, ac-
cording the manufacturer’s directions. Air abrasion is micro abrasive technique performed with special
apparatus, where using compression method, thin air with particles of aluminum trioxide and silicium got
out through work continuation. A special convenience of this minimal invasive method is that the whole
thickness of hypomineralised enamel can be removed and that the preparation for positioning of thin
composite veneer can be made.
Conclusion: This method is easy and acceptable for patient and dentist, and this method is apropriate
to achieve most sophisticated aesthetic effects using contemporary materials.
229
ти

ПП 07.
МЕРКИ НА ЗДРАВСТВЕНАТА ЗАШТИТА И ПРЕВЕНЦИЈА КАЈ ДЕЦА СО ПРЕЧКИ
ВО РАЗВОЈОТ
Делиќ М.1, Суботиќ Д.1
1. Клинички Центар – Подгорица, Република Црна Гора
Вовед: Децата со пречки во развојот имаат поголем број здравствени проблеми, па затоа е потребна
поголема помош и поддршка за одржување на нивното здравје. Оралното здравје, секако, не е исклучок.
Вообичаените здравствени проблеми како што се денталниот кариес и пародонталните заболувања
влијаат на сите деца. Меѓутоа, децата со пречки во развојот имаат многу повеќе потешкотии во
одржувањето на оралната хигиена отколку здравите деца.
Цел: Целта на оваа ретроспективна студија е да се опишат најчестите орални проблеми со кои се
среќаваме кај децата со пречки во развојот, како и да се утврдат најчестите стоматолошки услуги
кои се пружени на оваа популација во Клиничкиот центар на Црна Гора во период од 1.1.2021 до
31.12.2021 година.
Материјал и метод: Во оваа студија се вклучени 157 деца со пречки во развојот, на возраст од 1 до
18 години, а кои се згрижени на Одделот за детска и превентивна стоматологија, како и на одделот
за реставративна стоматологија. Резултатите се добиени од стоматолошките картони на пациентите.
Резултати: Орално – здравствени проблеми кај деца со пречки во развојот: - никнење на забите –
малоклузија и тескоба на забите – аномалии на забите – трауми на забите – дентален кариес. Најчести
услуги на овие пациенти кои се дадени на Стоматолошката поликлиника се: превентивни мерки кај
9%; реставративни третмани кај 39%; ендодонтски третман кај 1%; екстракција на заби кај 51%.
Заклучок: Децата со пречки во развојот исто така треба да се грижат за здравјето на забите. Големиот
процент на екстракции на забите го наметнува значењето за промовирање на превентивните програми
како кај децата со пречки во развојот, така и кај нивните родители/старатели.
230
th

TOPIC: PEDODONTICS
PP 07:
ORAL HEALTH CARE FOR CHILDREN WITH SPECIAL NEEDS
Delić M.1, Subotić D.1
1. Clinical Center – Podgorica, Republic of Montenegro
Introduction: Children with special needs are those who have or are at increased risk for a chronic
physical, developmental, behavioral or emotional condition and who also require health and related ser-
vices of a type or amount beyond that required by children generally.
Aim: The aim of this retrospective study was to determine most usually oral health problems with chil-
dren with special needs and dental services that we provided them with in Clinical Centre of Montenegro
during the period from 1.1. 2021 - 31.12. 2021
Material and methods: 157 children with special needs, aged 1 to 18 years where included in this study.
They were examined during 2021 year on Department of preventive and child dentistry and Department
of restorative dentistry in Clinical Centre of Montenegro. Data was received from the records of patients.
Results: Oral health problems: - tooth eruption -dental caries - Periodontal disease - Malocclusion -
Damaging oral habits can be a problem for children with disabilities and special needs. - Tooth anoma-
lies - Trauma Often, dental services that we provided these children with were: - Prevention Measures
– 9 % - Restorative dental treatments - 39 % - endodontic treatmens – 1 % - tooth extraction – 51 %.
Conclusion: A children with special needs are also responsible to take care of their mouth. A large per-
centage of teeth extraction refers to the importance of promoting prevention program for these children.
231
ти

ПП 08.
ОРТОДОНТСКА КАМУФЛАЖНА ТЕРАПИЈА НА СКЕЛЕТЕН ОТВОРЕН ЗАГРИЗ КАЈ
ПАЦИЕНТ ВО РАСТ- КЛИНИЧКИ СЛУЧАЈ
Перовић Т.1, Алексић И.1 , Милисавлјевић Д.1
1. Клиника за стоматологија и максилофацијална хирургија - Ниш, Република Србија

2. Приватна стоматолошка амбуланта - Ниш, Република Србија
Цел: Да се определи алтернативен третман за пациенти во раст со отворен скелетен загриз кои не
сакаат хируршка интервенција.
Материјал и метод: 15-годишно момче со хипердивергентен тип на раст, лептопрозоп со конвексен

профил. Максиларна хипоплазија (класа III скелетна и дентална) вкрстен загриз, скелетно отворен
загриз, збиеност во фронтална регија и хиподонција на долните втори премолари.
Резултат: Третманот вклучуваше брза максиларна експанзија со компромисна екстракција на горен

трет десен молар и горен прв лев премолар. Нивелирање и компензаторно позиционирање на забите
е постигнато со фиксен ортодонтски третман со техника на прав лак. Корекцијата на отворениот
загриз е постигната благодарение на искористувањето на просторите што постоеле на почетокот на
третманот и интермаксиларна влеча.
Заклучок: Ортодонтската камуфлажа е алтернативен третман за скелетно отворен загриз и

малоклузија Класа III бидејќи пациентите не можат да се одлучат за ортогнатна хирургија. Корекција
е постигната на дентално ниво, не на скелетот.
232
th

TOPIC: ORTHODONTICS
PP 08:
ORTHODONTIC CAMOUFLAGE THERAPY OF SKELETAL OPEN BITE IN A GROWING PA-
TIENT- A CLINICAL CASE REPORT
Perovic Т.1, Aleksic I.1, Milisavljevic D.1
1. Clinic of dentistry and maxillofacial surgery - Nis, Republic of Serbia1

2. Private dental practice - Nis, Republic of Serbia
Aim: To determine an alternative treatment for growing patients with skeletal open bite who do not have
the possibility of having orthognathic surgery.
Material and method: Case report: A 15-year-old male high angle patient, lepto facial biotype with con-
vex profile. Maxillary hypoplasia (Class III Skeletal and Dental), crossbite, skeletal open bite, anterior
crowding and hypodontia of the lower second premolars.
Results: Treatment included rapid maxillary expansion followed by compromise extraction of upper
third right molar and upper first left premolar. For leveling and aligement correction of compensatory
tooth positioning SWA technique brackets were place. The correction of the open bite was achieved
thanks to the use of the spaces that existed at the beginning of the treatment and intermaxillary traction.
Conclusion: Orthodontic camouflage is an alternative treatment for skeletal open bite and Angle Class
III malocclusion since patient do not agree for orthognathic surgery. Correction will be achieved at the
dental level, not on the skeletal level.
233
ти

ПП 9:
ОРТОДОНТСКА КАМУФЛАЖНА ТЕРАПИЈА НА СКЕЛЕТЕН ОТВОРЕН ЗАГРИЗ
КАЈ КАЈ ВОЗРАСЕН ПАЦИЕНТ – КЛИНИЧКИ СЛУЧАЈ
Перовић Т.1, Алексић И.1 , Обрадовић Р.1
1. Клиника за стоматологија и максилофацијална хирургија - Ниш, Република Србија;

2. Приватна стоматолошка амбуланта - Ниш, Република Србија
Цел: Да се определи алтернативен третман за возрасни пациенти со скелетен отворен загриз

кои немаат можност за ортогната хируршка интервенција.
Материјал и метод: Предмет на испитувањето: 22-годишен машки пациент хипердивергентен

раст, мезопрозоп со конвексен профил. Бимаксиларен ретрогнатизам класа I (скелетна и
дентална), постериорен вкрстен загриз (со изразена палатинална инклинација на горните бочни
заби), скелетно отворен загриз, јака форма на збиеност во фронталната регија и хипердонција
на горните трети молари.
Резултат: Третманот вклучуваше бавна експанзија на максиларниот забен со Quad-helixапарат,

постигната со исправање на вертикалните оски на забите, проследена со компромисна екстракција
на горниот десен молар и горниот лев премолар. Двата долни први молари беа отстранети
поради лошата состојба. Следната терапаветска фаза вклучуваше фиксен ортодонтски третман
со техника на прав лак за нивелирање и компензаторното позиционирање на забите. Во завршна
фаза од терапијата беа поставени гумички за интермаксиларна влеча.
Заклучок: Овој терапевтски пристап овозможи камуфлажна (дентална) корекција на скелетно

отворени загриз, воспостувавање на прифатлива оклузија и подобрување на естетиката на
лицето и насмевката.
234
th

TOPIC: ORTHODONTICS
PP 09:
ORTHODONTIC CAMOUFLAGE THERAPY OF SKELETAL OPEN BITE
IN A ADULT PATIENT
Perovic Т.1, Aleksic I.1, Obradovic R.1
1. Clinic of dentistry and maxillofacial surgery - Nis, Repubic of Serbia

2. Private dental practice - Nis, Republic of Serbia
Aim: To determine an alternative treatment for adult patients with skeletal open bite who do not have the
possibility of having orthognathic surgery.
Material and method: Case report: A 22-year-old male with high angle pattern, meso facial biotype
with convex profile. Bimaxillary retrognatism, Class I (Skeletal and Dental), posterior crossbite (with
pronounced palatal inclination of the upper lateral teeth), skeletal open bite, severe anterior crowding and
hyperdontia of the upper third molars.
Results: Treatment included slow maxillary dental arch expansion with Quad-helix appliance (achieved
by straightening the vertical axes of the teeth), followed compromise extraction upper first right molar
and upper first left premolar. Both lower first molars were removed due to poor condition. The next ther-
apeutic phase included SWA technique brackets leveling alignment correction of compensatory tooth
positioning. In the final stages of therapy, intermaxillary traction rubbers were placed.
Conclusion: This therapeutic approach enabled camouflage (dental) correction of skeletal open bite,
establishment of acceptable occlusion and improvement of facial and smile aesthetics.
235
ти

ПП 10:
ЕФЕКТИ ОД МИОФУНКЦИОНАЛНА ТЕРАПИЈА (MYOBRACE) КАЈ ОРТОДОНТСКИ
ПАЦИЕНТИ СО МАЛОКЛУЗИЈА КЛАСА II/1 ОДДЕЛЕНИЕ: ПРИКАЗ НА КЛИНИЧКИ
СЛУЧАИ
Николовска К.1, Василева Г.1, Наумоска Толеска И.3, Ќурчиева Чучкова Г.2
1. УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје, Република Северна Македонија;

2. Катедра за ортодонција, Стоматолошки Факултет - Универзитет “Св. Кирил и Методиј” - Скопје,
Република Северна Македонија ;
3. ПЗУ ИН ДЕНТ-ФЕМИЛИ ДЕНТАЛ, Скопје, Република Северна Македонија ;
Цел: Целта на овој труд е да се прикаже ефектот од примената на миофункционални апарати

во третман на малоклузија Класа II/1 одделение во праксата, во зависност од соработката со
пациентот и родителите.
Материјал и метод: Приказ на случаи: Пациенти на возраст од 8-12 години со малоклузија

Класа II/1 одделение. Кај сите пациенти е извршено клиничко, функционално и рентгенграфско
испитување. Земени се отпечатоци за студио модели за гнатометриска анализа, пред и по
третманот со миофункционални апарати. Исто така, кај сите пациенти се направени фотографии
пред и по третманот.
Резултат: Кај сите 6 пациенти е констатирано намалување на вертикалниотт инцизален преклоп

(ob) и хоризонталната инцизалена стапалка (oj), како и значително проширување на денталните
лакови на ниво на интерканина, интерпремоларна и интермоларна ширина. Во однос на корекција
на неправилното голтање, резултатите се мешовити, но позитивни – кај 4 од 6 има корекција
од инфантилно во зрело голтање. Кај сите пациенти со тенденција за отворен загриз, истиот е
коригиран.
Заклучок: И покрај малиот број на анализирани случаи и различните степени на соработка и

придржување до препораките за примена на миофункционалниот апарат од страна на терапевтот,
истата има задоволувачка ефективност во корекција на неправилните функции на дишење и
голтање, лоши навики, малоклузија класа II одделение 1 и отворен загриз. Со добра соработка,
има поволни шанси на крајот од миофункционалната терапија да не е потребна ортодонтска
терапија со фиксен апарат.
236
th

TOPIC: ORTHODONTICS
PP 10:
EFFECTS OF MYOFUNCTIONAL THERAPY (MYOBRACE) IN ORTHODONTIC
PATIENTS WITH CLASS 2 DIVISION 1 MALOCCLUSION: COMPARISON
OF CLINICAL CASES
Nikolovska K.1, Vasileva G.1, Naumoska Toleska I.3, Kjurchieva Chuchkova G.2
1. YDCC “St. Panteleimon” – Skopje, Republic of North Macedonia,

2. Department of Orthodontics, Faculty of Dental Medicine, University of “Ss. Cyril and Methodius” –
3. Private orthodontic practice IN DENT-FAMILY DENTAL, Skopje, Republic of North Macedonia
Aim: The purpose of this study is to evaluate the effects of treatment with myofunctional appliance at
patients with Class II Division 1 malocclusion in practice, i.e., with uncontrolled conditions of patient
compliance, cooperation and consistency in use.
Material and methods: Case reports: Patients aged 8-12 years with Class II Division 1 malocclusion un-
dergo myofunctional therapy with Myobrace. All patients undergo throw clinical, functional and radio-
graphic examination before treatment. Gnathometric analysis were performed on dental casts before
and after treatment, supported by analysis of the documented course of therapy, as well as photographs
of patients before and after treatment.
Results: All 6 patients had a decrease in the overbite and overjet, as well as significant expansion of the
dental arches at the level of intercanine, interpremolar and intermolar width. Regarding the correction
of atypical swallowing, the results are mixed, but generally positive - in 4 out of 6 patients, there is a
correction from infantile to mature swallowing. In all examined patients with an open bite tendency, there
is correction of the open bite.
Conclusion: Despite the small number of analyzed cases and the different degrees of cooperation and
compliance to the prescribed therapy, a satisfactory effectiveness in correcting breathing and swallowing
function, and bad habits was observed, as well as a satisfactory correction of Class 2 Division 1 maloc-
clusion and open bite. With good cooperation, there is a good chance that at the end of myofunctional
therapy patients would not undergo further orthodontic terapy with fixed appliance.
237
ти

ПП 11:
СОЗДАВАЊЕ НА АЛВЕОЛАРНА КОСКА СО ОРТОДОНТСКИ ТРЕТМАН КАЈ ПАЦИЕНТИ
СО КОСКЕНА РЕСОРПЦИЈА
Озсој С. 1, Гурпинар З.2, Мемикоглу У.Т.2
1. ПЗУ Ортодонција, Анкара, Турција

2. Катедра за ортодонција, Стоматолошки факултет, Универзитет во Анкара, Анкара, Турција
Цел: Ресорпцијата на алвеоларната коска, која е често сретнувана ситуација при рано трајно губење
на забите, е прифатена како фактор кој директно влијае на успехот на забните импланти, што стана
рутински третмански пристап во елиминацијана недостаток на заби. Во овие случаи, се смета дека
алвеоларното коскено ткиво во областа на ресорпцијата може да се преобликува со ортодонтско
движење на забите без потреба од хируршки процедури за зголемување со користење на коскени
графтови во формирањето на коскеното ткиво потребно за поставување на забен имплант со соодветна
големина.
Материјал и метод: приказ на случаи на адултни пациенти жени, со предвремен губиток на заби и
коскена ресорпција во максилата и пролапс на максиларните синуси. Кај сите пациенти се поставени
фиксни ортодонтски апарати и применета е ортодонтска биомеханика со која е направена подготовка
за аплицирање на имплант со соодветен дијаметар
Резултати: Кај два третирани пациени, на крајот од активниот третман, од кои секој траеше приближно
2 години, беше добиен простор за имплан од 7-10 мм и класа I по Angle моларен и канински однос.
Апликацијата на имплантот беше успешно завршена.
Заклучок: Во регијата каде е планирана апликација на имплант, но нема доволно алвеоларна коска,
се постигнува соодветно и здрава коскена формација како резултат на механизмот за преобликување
на алвеоларното коскено ткиво со ортодонтско движење на забитебез потреба од апликација на коскен
графт.
238
th

TOPIC: ORTHODONTICS
PP 11:
NEW BONE RECOVERY WİTH ORTHODONTİC TREATMENT IN PATİENTS WİTH
BONE RESORPTİON
Özsoy S.1, Gürpınar Z.2, Memikoğlu U.T.2
1. Private Orthodontic Practice, Ankara, Tyrkie

2. Ankara University, Faculty of Dentistry, Department of Orthodontics, Ankara, Tyrkie
Aim: Alveolar bone resorption, which is a frequently encountered situation in early permanent tooth loss, is
accepted as a factor that directly affects the success of dental implants, which has become a routine treat-
ment approach in the elimination of tooth deficiencies. In these cases, it is thought that the alveolar bone
tissue in the resorption area can be reshaped with orthodontic tooth movement without the need for surgical
augmentation procedures using bone grafts in the formation of the bone tissue required for the placement of
the appropriate size dental implant.
Materials and Methods: In this case report, the shaping of the bone tissue with fixed orthodontic mechanics
and the preparation of the implant cavity of the appropriate diameter in adult female patients with bone re-
sorption due to early tooth loss in the maxilla and prolapse of the maxillary sinus are shown.
Results: In the two treated patients, at the end of the active treatment, each of which lasted for approximately
2 years, 7-10 mm implant space was obtained with Angle Class I molar and Class I canine relationship, and
implant applications were successfully completed.
Conclusion: In areas where implant application is planned but there is insufficient alveolar bone, adequate
and healthy bone formation is achieved as a result of the reshaping mechanism of the alveolar bone tissue
with orthodontic tooth movement without the need for bone graft applications.
239
ти

ПП 12: МОДАЛИТЕТИ ВО ТРЕТМАНОТ НА МАЛОКЛУЗИЈА III КЛАСА
Манева Ристовска М.1, Поповски В.2, Кануркова Л.1, Бајрактарова Мишевска Ц.1, Манев И.1,
Доковска Х.1
1. УСКЦ “Св. Пантелејмон”- Клиника за Ортодонција, Стоматолошки Факултет-УКИМ, Скопје, Република

2. Универзитетска клиника за максилофацијална хирургија- Скопје, Република Северна Македонија
Цел: Приказ на два различни пристапи во третманот на малоклузија III класа кај адултни индивудуи
со скелетна форма на оваа ортодонтска неправилност.
Материјал и метод: Пациентите – момче на 25 годишна и девојка 23 годишна возраст се јавија

на Клиниката за Ортодонција за корекција на оклузијата. Ектраоралниот наод кај двајцата се
карактеризираше со конкавен профил, зголемена долна лицева висина и фацијална асиметрија.
Направени се потребните рентгенграфски и кефалометриски испитувања, како и анализа на студио
модели. Присутна беше перменентна дентиција, скелетна малоклузија III класа, ретрогнатизам на
максилата, со прогнатизам на мандибулата кај двајцата , а кај момчето -покрај тоа беше присутен
и фронтално отворен загриз кој се протегаше до првите премолари, со протрудирани максиларни
и ретрудирани мандибуларни инцизиви, зголемена долна лицева висина и постериорен тип на
ротација.
Резултат: Кај девојката , која примарно беше заинтересирана за хируршка корекција на

неправилноста, беа поставени фиксни ортодонтски апарати во двата дентални лака како
припрема и создавање на услови за изведување на хируршката интервенија на мандибулата
со методот на BSSO, a потоа истите послужија и како ретенциони шини по операцијата. Кај
вториот пациент (Б.К.) и покрај поголемата тежина на ортодонтската неправилност и потребата
за комбиниран ортодонтски -хируршки третман, беа екстрахирани два заба во мандибулата и
спроведен камуфлажен ортодонтски третман со поставување на фиксни апарати во максиларниот
и мандибуларнот дентален лак и примена на интермаксиларна тракција за корекција на
антеропостериорниот и на вертикалниот сооднос. По постигнувањето на задоволителна
хоризонтална и вертикална инцизивна стапалка и функционална оклузија со моларен однос во
I класа; извршено е дебондирање на фиксните апарати и изработени се мобилни апарати за
одржување и стабилизација на оклузијата.
Заклучок: Изборот на типот на третман при корекција на малоклузија III класа е сложен процес
кој наложува максимална соработка на тим од специјалисти; сѐ со цел да се постигнат добри
функционални, окузални и естетски резултати.
240
th

TOPIC: ORTHODONTICS
PP 12: MODALITIES IN THE TREATMENT OF CLASS III MALOCCLUSION
Maneva Ristovska M.1, Popovski V.2, Kanurkova L.1, Bajraktarova Mishevska C.1, Manev I.1,
Dokovska H.1
1.YDCC “Sv. Panteleimon” Department for Orthodontics, Faculty of Dental Medicine- UKIM Skopje,
2.University Clinic for maxillofacial surgery – Skopje, Republic of North Macedonia
Aim: To present two different approaches in the treatment of malocclusion Class III in adult individuals
with a skeletal form of this orthodontic irregularity.
Material and method: Patients - 25-year-old boy (BK) and 23-year-old girl (MP) came to the Orthodon-
tic Clinic for correction of their occlusion. The extraoral finding in both of them, was characterized by a
concave profile, increased lower face height and facial asymmetry. Necessary radiographic and cepha-
lometric examinations were performed, as well as analysis of studio models. Permanent dentition was
present, skeletal malocclusion class III, retrognathism of the maxilla, with prognathism of the mandible
in both, and in the boy - in addition, there was a frontal open bite that extended to the first premolars,
with proclined maxillary and retruded lower incisors, enlarged lower facial height and posterior type of
rotation.
Results: The girl, who was primarily interested in surgical correction of the irregularity, had fixed or-
thodontic appliances placed in both dental arches to be prepared and create conditions for performing
mandibular surgery with the BSSO method, and then they also served as retention splint. In the sec-
ond patient (B.K.), despite the greater severity of the orthodontic irregularity and the need for combined
orthodontic-surgical treatment, wе performed a camouflaged orthodontic treatment with placement of
fixed appliances in the maxillary and mandibular dental arch and application of intermaxillary traction
to correct the anteroposterior and vertical relation. After achieving satisfactory horizontal and vertical
overlap and functional occlusion in Class I molar relation; The fixed appliances were deboned and mobile
orthodontic appliances were made to maintain and stabilize the occlusion.
Conclusion: The choice of the type of treatment for the correction of class III malocclusion is a com-
plex and challenging process that requires maximum cooperation of a team of specialists; all in order to
achieve good functional, occlusal and aesthetic results.
241
ти

ПП 13:
ФОТОГРАМЕТРИСКА АНАЛИЗА НА МЕКОТКИВНИОТ ПРОФИЛ НА ЛИЦЕТО СО
ПОМОШ НА АГОЛНИ МЕРЕЊА
Атанасова С.1, Царчева Шаља С.1, Прошева Љ.1, Папакоча К.1, Роголева Ѓуровски С.1,
Нашкова С.1
1. Факултет за медицински науки- Дентална медицина, Универзитет “Гоце Делчев” –Штип,

Една од најважните компоненти на ортодонтската дијагноза и планирањето на третманот е

евалуација на профилот на меките ткива на пациентот.
Цел: Целта на оваа студија беше да се проценат просечните аголни варијабили што го дефинираат
профилот на лицето на меките ткива кај примерок со различен тип на малоклузии.
Материјал и метод: Анализирани се фотографии од профилот на лицето на 15 учесници (6 мажи и

9 жени) на возраст меѓу 20 и 31 година, со малоклузија I, II и III класа.
Резултат: Просечните аголни мерења независно од типот на малоклузија се фацијален агол

168,7°, назофронтален агол 139°, назолабијален агол 108,2° и ментолабијален агол 123,7°. Аголот
на фацијален конвексност кај I, II и III класа ги има следните резултати 169,2°, 164,9° и 172°. Кај
II класа за жени 168,8° и мажи 162,2°; кај III класа 172,3° и 170,8°. Просечните мерни вредности
за назофронталниот агол кај I, II и III класа се 135,6°, 136.6° и 144,9°. Кај II класа за жени 141,1° и
мажи 133,6°; III класа 147.7° и 143°. Средните вредности за назолабијалниот агол се 104,5°, 110,8°
и 109,3°. Кај II класа, жени 111,9° и мажи 110,1° додека пак кај III класа 113,1° и 106,8°. Вредностите
на ментолабијалниот агол се 120,4°, 109° и 141,8°. Овој агол кај II класа изнесува 110,1° за жени
и 108,3° за мажи. Кај III класа вредностите се 130,4° и 149,5°. Кај учесниците со II и III класа, сите
измерени агли се поголеми кај жените отколку кај мажите. Само ментолабијалниот агол кај III
класа е поголем кај мажите. Во однос на типот на малоклузијата, добиени се најголеми вредности
кај III класа, со исклучок на назолабијалниот агол каде најголеми вредности се добиени кај II
класа.
Заклучок: Просечните вредности добиени од овој примерок може да се користат за споредба со

резултати од други студии, како и за дијагноза и планирање на третман.
242
th

TOPIC: ORTHODONTICS
PP 13:
PHOTOGRAMMETRIC ANALYSIS OF THE SOFT TISSUE FACIAL PROFILE USING ANGU-
LAR MEASUREMENTS
Atanasova S.1, Carceva Salja S.1, Proseva Lj.1, Papakoca K.1, Zarkova Atanasova J.1, Zlatanovska K.1
1. Faculty of medicine - Dental Medicine, University “Goce Delcev”- Stip, Republic of North
One of the most important components of orthodontic diagnosis and treatment planning is the evaluation
of the patient’s soft tissue profile.
Aim: The aim of this study was to evaluate the mean angular variables that define the soft tissue facial
profile in a sample with different type of malocclusions.
Material and method: Facial profile photographs of 15 participants (6 men and 9 women) aged between
20 and 31 years, with class I, II and III malocclusions are analysed.
Results: The average angle measurements regardless of the type of malocclusion: facial angle 168.7°,
nasofrontal angle 139°, nasolabial angle 108.2° and mentolabial angle 123.7°. The angle of facial con-
vexity in class I, II and III has the following results 169.2°, 164.9° and 172°. In class II female 168.8° and
male 162,2° while in class III 172.3° and 170.8°. The average values for the nasofrontal angle in class
I, II and III are 135.6°, 136.6° and 144.9°. In class II females 141.1° and males 133.6°, class III 147.7°
and 143°. Mean values for the nasolabial angle: 104.5°, 110.8° and 109.3°. In class II, women 111.9°
and men 110.1° while in class III 113.1° and 106.8°. As for the mentolabial angle, the values are 120.4°,
109° and 141.8°. This angle in Class II is 110.1° for women and 108.3° for men. In class III the values
are 130.4° and 149.5°. In participants with class II and III, all measured angles are wider in females than
males. Only the mentolabial angle in class III was higher in males. Regarding the type of malocclusion,
the highest values are obtained in class III, except for the nasolabial angle where the highest values are
obtained for class II.
Conclusion: The average values obtained from this sample can be used for comparison with results of
other studies, as well as for diagnosis and treatment planning.
243
ти

ПП 14:
ЕВАЛУАЦИЈА НА ПОЛОЖБА НА УСНИ СО КОРИСТЕЊЕ НА РАЗЛИЧНИ РЕФЕРЕНТНИ
ЛИНИИ
Атанасова С.1, Прошева Љ.1, Царчева Шаља С.1, Папакоча К.1, Заркова Атанасова Ј.1,
Златановска К.1

Цел: Да се процени положбата на усните во однос на три референтни линии кај индивидуи со
малоклузија I, II и III класа.
Материјал и метод: Вклучени се 15 испитаници (9 жени и 6 мажи), на возраст од 22 години без

историја на претходен ортодонтски третман. Поделени се во три групи со ист број на испитаници
врз основа на класифакацијата по Angle. Првата група ја сочинуваат испитаници со малоклузија
I класа, втора група испитаници со малоклузија II класа и трета група испитаници со малоклузија
III класа. Профилни фотографии се направени со помош на дигитален фотоапарат Nikon Z6 II -
24.5 MP (Nikon Corporation) со објектив NIKKOR Z 85mm f/1.8 и блиц Godox AD200. Референтни
рамнини користени за да се процени антериопостериорната положба на горните и долните усни
се Steiner S - линија, Rickett E - линија и Burstone B - линија.
Резултат: Пресметана е средната вредност на положбата на горната и долната усна. Rickett

Е-линија кај прва група (-3,7; -1,8), втора група (-4,87; -4,75), трета група (-6,5; -4), додека пак во
однос на целиот примерок добиени се следниве резултати (-5,03; - 3,52). S- линијата кај прва
група (-0,5, -0,2), втора група (-1,6; -2,7), трета група (-3,1; -1,8), цел примерок (-1,7; -1,6). Burstone
B-линија кај прва група (3,75; 1,8), втора група (1,62; -1,2), трета група (0,8; 0,51), цел примерок (2,06;
0,37). Во однос на Е линијата најголема ретрузија на горната усна е забележана кај испитаниците
со малоклузија III класа, најголеми вредности на долната усна се добиени кај малоклузија II
класа. При евалуација според референтната линија на Steiner, беа добиени слични резултати.
При анализа на B-линијата најголеми одстапки од референтните вредности се забележани во
однос на позицијата на горната усна кај испитаниците со малоклузија III класа и долната усна кај
малоклузија II класа.
Заклучок: Утврдено е дека положбата на усните е поврзана со типот на малоклузија.
244
th

TOPIC: ORTHODONTICS
PP 14:
EVALUATION OF LIP POSITION USING DIFFERENT REFERENCE LINES
Atanasova S.1, Proseva Lj.1, Carceva Salja S.1, Papakoca K.1, Zarkova Atanasova J.1, Zlatanovska K.1
1. Faculty of medicine - Dental Medicine, University “Goce Delcev”- Stip, Republic of North Macedonia
Aim: The aim is to assess the position of the lips in relation to the three reference lines in individuals with
class I, II and III malocclusion.
Material and method: The sample includes 15 individuals (9 females and 6 males), aged 22 years with-
out a history of previous orthodontic treatment, divided into three groups based on the Angle classifica-
tion. The first group consists of subjects with class I malocclusion, the second group with class II maloc-
clusion and the third group with class III malocclusion. Profile photographs were taken using a Nikon Z6
II-24.5 MP digital camera with a NIKKOR Z 85mm f/1.8 lens and a Godox AD200 flash. Reference planes
used are the Steiner S-line, the Rickett E-line and the Burstone B-line.
Results: The mean value of the position of the upper and lower lip was calculated. Rickett E-line in the
first group (UL=-3.7; LL=-1.8), second group (UL=-4.87; LL=- 4.75), third group (UL=-6.5; LL=-4), while
in relation to the whole sample the following results were obtained (-5.03; -3.52). S-line in the first group
(UL=-0.5, LL=-0.2), second group (UL=-1.6; LL=-2.7), third group (UL=-3.1; LL=-1.8), whole sample
(-1.7; -1.6). Burstone B-line in the first group (UL=3.75, LL=1.8), second group (UL =1.62; LL=-1.2), third
group (UL=0.8; LL=0.51), whole sample (2.06; 0.37).Regarding the E line, the greatest retrusion of the
upper lip was observed in the subjects with class III malocclusion, the highest values of the lower lip
were obtained in class II malocclusion. When evaluated according to Steiner’s reference line, similar
results were obtained. During the B-line analysis, the largest deviations from the reference values were
observed in relation to the position of the upper lip in the subjects with class III malocclusion and the
lower lip in the class II malocclusion.
Conclusion: The position of the lips has been found to be related to the type of malocclusion.
245
ти

ПП 15:
АНАЛИЗА НА GOLDEN PERCENTAGE КАЈ МАКСИЛАРНИ ФРОНТАЛНИ ЗАБИ ЗА
ЕСТЕТСКИ ДИЗАЈН НА НАСМЕВКА
Прошева Љ.1, Царчева Шаља С.1, Папакоча К.1, Заркова Атанасова Ј.1, Златановска К.1
1. Факултет за медицински науки- Дентална медицина, Универзитет “Гоце Делчев” –Штип, Република
Фронталните заби се битен сегмент во естетиката на насмевката кај секоја индивидуа. Како
доминантен елемент се максиларните централни инцизиви кои потребно е да поседуваат
соодветни пропорции во однос на висина и ширина се со цел да се добијат подобри естетски
резулати.
Цел: Цел на овој труд е преку дигитални фотографии и компјутерски анализи, да се одреди златен
процент (Golden precentage) според Snow каде што поединечната ширината на фронталните заби
е пресметана како процент од вкупната ширина на интерканинскиот сегмент, канините 10%,
латералните инцизви 15%, централните инцизиви 25% кај пациенти со природни заби.
Материјал и метод: Направени се фронтални фотографии кај пациенти со позирана насмевка, со

помош на дигитален фотоапарат (NIKON) според стандардизирани услови, 1 метар оддалеченост
на пациентите од објективот на фотоапаратот, а леќата е насочена кон усните на пациентот. За
обработка на фотографиите и спроведување на мерењата е користен дигитален компјутерски
програм. Во оваа студија се вклучени вкупно 15 испитаници (6 мажи и 9 жени), на возраст од 18
до 30 години. Во однос на класификацијата по Angle се вклучени еднаков број на пациенти.
Резултати : По спроведените анализи и сумираните резултати во однос на половата класификација

ја добивме следната процентуална застапеност кај машката популација 12.49%, 14.83% и 21.95%,
додека кај женската популација е 12.93%, 15.16% и 21.9%. Во однос на класификацијата по Angle
кај пациентите со I класа ја добивме следнава процентуална застапеност 12.12%, 15.18%, 22.57%,
кај II класа 14%, 15.14% и 21.39%, додека во III класа е 13.74%, 14.72% и 21.45%.
Заклучок: По добиените резултати, процентуалната застапеност на латералните инцизиви е

единствена која е приближна со златниот процент, додека пак останатите добиени резултати не
се поклопуваат.
246
th

TOPIC: ORTHODONTICS
PP 15:
ANALYSIS OF GOLDEN PERCENTAGE ON MAXILLARY ANTERIOR TEETH FOR ESTETH-
IC SMILE DESIGN
Proseva Lj1, Carceva Salja S.1, Papakoca K.1, Zarkova Atanasova J.1, Zlatanovska K.1
Frontal teeth are an important segment in the aesthetics of the smile of each individual. As a dominant
element are the maxillary central incisors which need to have appropriate proportions in terms of height
and width in order to obtain better aesthetic results.
Aim: The aim of this study is through digital photographs and computer analysis, to determine the
Golden percentage according to Snow where the individual width of the frontal teeth is calculated as
a percentage of the total width of the intercanine segment, canines 10%, lateral incisions 15%, central
incisions 25% in patients with natural teeth.
Material and method: Frontal photographs were taken of patients with a posed smile, using a digital
camera (NIKON) under standardized conditions, 1 meter away from the patients, and the lens was
aimed at the patient’s lips. A digital computer program was used to process the photos and take the mea-
surements. This study included a total of 15 respondents (6 men and 9 women), aged 18 to 30 years.
An equal number of patients are included in the Angle classification.
Results: After the conducted analyzes and the summarized results regarding the gender classification,
we obtained the following percentage representation in the male population is 12.49%, 14.83% and
21.95%, while in the female population it is 12.93%, 15.16% and 21.9%. Regarding the Angle classifica-
tion in patients with Class I, we obtained the following percentage of 12.12%, 15.18%, 22.57%, in Class
II 14%, 15.14% and 21.39%, while in Class III it is 13.74%, 14.72% and 21.45%.
Conclusion: According to the obtained results, the percentage of lateral incisions is the only one that is
close to the golden percentage, while all other obtained results do not match.
247
ти

ПП 16:
КОГА ОРТОДОЦИЈАТА СЕ ПРЕСРЕТНУВА СО ПАРОДОНТОЛОГИЈАТА ВО ТРЕТМАН
НА ТРАНСПОЗИЦИЈА НА МАКСИЛАРЕН ЛАТЕРАЛЕН ИНЦИЗИВ И КАНИН
Ристеска Стојаноска С.1, Милутиновиќ Ј.1, Најдовски К.1
1. ПЗУ Дентал Арт – Скопје, Република Северна Македонија
Цел: Цел на оваа презентација е да го покаже индивидуалното пристап од планирање до

реализација на третман со мултидисциплинарен пристап и соработка.
Материјали и метод: Прикажан е третман со самолигирачки Roth брекети 0.22, кај пациент
со дијагноза: перзистенција на лев млечен канин, микродонција на лев латерален инцизив во
транспозиција со лев максиларен канин. По завршувањето на ортодонтскиот третман, постоечката
гингивална рецесија на канинот (5mm, Miller class I) беше третирана со коронарно подигнат флап
во комбинација со ацелуларна дермална колагенска мембрана. Третманот беше завршен со
композитни фасетки за промена на формата на латералниот инцизив и канинот како и метал –
керамички протетски реставрации на беззабите простори билатерално со цел возобновување на
целосна функција и естетика со минимално инвазивен метод.
Резултати: Ортодонтскиот третман заврши според планираната поставеност на забите во левиот

максиларен интерканински простор: 21,23,22. Мукогингивалната операција овозможи стабилна
маргинална гингива, коронарно од емајлово – цементната врска. Tехниката на преобликување
со помош на компизити како техника само го потенцира принципот на биокомпатибилност и
минимална инвазивност како принцип во планирањето на овај третман. Протетската изработка
само овозможи почитување на сите принципи на распределување на артикулационите сили и
додаде свој допринос на целокупната естетика.
Заклучок: Времетраењето на овај третман од дијагноза до целосна функција и естетика од 30

месеци и неговото понатамошно следење покажаа стабилноста на резултатите од целокупното
биолошки и минимално инвазивно ортодонтско, перио и протетско решение.
248
th

TOPIC: ORTHODONTICS
PP 16:
WHEN ORTHO MEETS PERIO FOR AESTHETIC AND FUNCTION OF MAXILLARY
CANINE AND LATERAL INCISOR TRANSPOSITION
Risteska Stojanoska S.1, Milutinovic J.1, Najdovski K.1
1. Private dental practice Dental Art – Skopje, Repubic of North Macedonia
Aim: The aim of the case presentation is to show individual approach from treatment planning to its’
carrying out in a multidisciplinary approach and cooperation.
Materials and methods: After detailed planning of the case diagnosed with persistence of deciduous
upper left canine, microdontia of left lateral incisor in transposition with maxillary left canine, orthodontic
treatment with passive self – ligative Roth .22 , standard torque metal brackets was carried out followed
by mucogingival surgery for recession coverage . The gingival recession (5mm, Miller class I), was
treated by coronary advance flap in combination with porcine acellular dermal matrix. The case finished
with composite reshaping and bilateral maxillary prosthodontic restoration of the edentulous parts for
complete function and aesthetics with minimal invasive approach.
Results: The orthodontic treatment was finished as planned with the following teeth alignment in maxilla
: 21, 23, 22. The mucogingival surgery obtained stable gingival margin, coronary to CEJ. The composite
reshaped technique emphasized the principles of biocompatibility and minimal invasive approach of the
entire treatment. The prosthodontic work enabled complete function and complemented the aesthetics.
Conclusion: The treatment duration of this case from diagnostics to full function and aesthetics recov-
ery was 30 moths and the follow ups showed obtained stable gingival margin, coronary to CEJ followed
by prediction of longevity of such minimal invasive and biological oriented treatment planning’s.
249
ти

ПП 17:
ОСТЕОПОРОЗА И ПАРОДОНТАЛНО ЗДРАВЈЕ
Радојкова Николовска В.1, Николовски Б.2, Поповска М.1, Џипунова Б3., Тошеска Спасова Н.3,
Стојановска В4
1.ЈЗУ УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје, Република Северна Македонија
Дефицитот на естрогените хормони во постменопаузалниот период, покрај генерализираното

губење на коскената маса манифестирано како остеопенија и остеопороза, неизбежно води
до локални промени забележани на алвеоларната коска. Поврзаноста на системското губење
на коскената маса како ризик фактор вклучен кај пародонталната болест, и по внимателното
децениското истражување сè уште не е доволно разјаснета.
Цел: Целта на нашето истражување е да се утврди пародонталното здравје на жените во

периодот на менопауза со дијагностицирана системска остеопороза, утврдување на навиките за
орална хигиена, денталниот и протетски статус како и пародонталното здравје преку вредностите
на гингивалните и пародонталните индекси.
Материјал и метод: 30 пациенти во постменопауза беа испитани со методот на дензитометрија

(DEXA-двојна енергетска апсорпција на х- зраци) со t-score <-2,5 SD за дијагностицирање на
остеопороза; беше направен клинички и рентгенолошки преглед за да се потврди пародонталната
болест.
Резултат: Утврдивме значително губење на забите и очигледно присуство на пародонтална

болест.
Заклучок: Значителното губење на забите и присуството на пародонтална болест не се во

корелација со нивото на присутните локални фактори и нивото на орално-хигиенски навики, што
укажува на сериозна инволвираност на остеопорозата во пародонталното здравје.
250
th

TOPIC: PARODONTOLOGY & ORAL PATHOLOGY
PP 17:
OSTEOPOROSIS AND PERIODONTAL HEALTH
Radojkova Nikolovska V.1, Nikolovski B.1, Popovska M.1, Dzipunova B.1, Tosheska Spasova N.1,
Stojanovska V.1,
1. PHO YDCC “St. Panteleimon” – Skopje, Republic of North Macedonia
Estrogen deficiency in the postmenopausal period, despite the generalized bone loss manifested as
osteopenia and osteoporosis, inevitably leads to local changes in alveolar bone. The association of sys-
temic bone loss as a risk factor implicated in periodontitis, although closely monitoring the decade long
research is still not enough disclosed.
Aim: The aim of our investigation is to determine periodontal health of women in menopause, with di-
agnosed systemic osteoporosis, setting out the oral hygiene habits, dental and prosthetic status; and
periodontal health through gingival and periodontal index values.
Material and method: 30 postmenopausal patients were examined with densitometry methods
(DEXA-dual energy x- ray absorption) with t-score <-2.5 SD to diagnose osteoporosis; clinical and ra-
diological examination were made to verified periodontal disease.
Results: We obtained significant loss of teeth, and the apparent presence of periodontitis.
Conclusion: The significant loss of teeth and the apparent presence of periodontitis does not correlate with
the level of local factors and the present level of oral hygiene habits, which suggest serious involvement
of osteoporosis in periodontal health status.
251
ти

ПП 18:
ЕФЕКТИТЕ НА ПРОГЕСТЕРОНОТ ВРЗ ПАРОДОНТАЛНОТО ЗДРАВЈЕ ВО ПЕРИОДОТ
НА МЕНОПАУЗА
Радојкова Николовска В.1, Николовски Б.1, Поповска М.1, Џипунова Б1., Тошеска Спасова Н.1,
Стојановска В.1
1. ЈЗУ УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје, Република Северна Македонија
За време на менопаузата, постои намалено ниво на прогестерон кај жените, што резултира со
воспаление на гингивата, умерена или напредната форма на пародонтална болест, промени во
протокот на гингивалниот флуид, како и микробиолошки и патохистолошки промени.
Цел: да се одредат серумски и саливарни нивоа на половиот хормон прогестерон кај жените
во постменопаузалниот период; да се утврди неговото влијание врз на пародонтално ткивниот
комплекс проследено преку одредување на индексите на пародонталното здравје; Со IHC анализи
да се утврди присуството на прогестерон во гингивалното ткиво.
Материјал и метод: Направен е клинички преглед на 30 жени во постменопауза и извршено

е лабораториско испитување на серумските и саливарни нивоа на прогестеронот со помош на
Progesterone RIA DSL 3400. Направени се патохистолошки и имунохистохемиски анализи на
биоптичен материјал земен од гингивалното ткиво.
Резултати: просечните вредности на пародонталните индекси покажаа умерена форма на

пародонтална болест со силна корелативна вредност помеѓу серумските нивоа на прогестерон
со индексите на пародонталниот статус, кои се движеа од r = 0,54-0,79, и умерена до силна
корелативна вредност помеѓу саливарните нивоа на прогестерон со индексите на пародонталниот
статус, кој се движеше од r =0,21-0,63. Имунохистохемиската анализа со помош на антитела
насочени кон рецепторите на прогестерон, открива нуклеарна и цитоплазматска позитивност за
прогестерон, како во епителот така и во сврзното ткиво на гингивата.
Заклучок: резултатите од концентрациите на прогестеронот покажуваат на силно влијание

што се манифестира врз пародонталното здравје, што укажува на улогата на стоматолозите во
третманските модалитетите во постменопаузалниот период кај жените.
252
th

PP 18:
THE EFFECTS OF PROGESTERONE ON PERIODONTAL HEALTH IN MENOPAUSE
Radojkova Nikolovska V.1, Nikoloski B.1, Popovska M.1, Dzipunova B.1, Tosheska Spasova N.1, Sto-
janovska V.1
During menopause, there are reduced progesterone levels in women, which results in gingival inflamma-
tion, moderate or severe periodontitis, changes in crevicular fluid flow, microbial and pathohistological
changes.
Aim: to establish serum and salivary levels of progesterone in women in the postmenopausal period; to
determine its influence on periodontal tissue complex followed by indices of periodontal health; By IHC
analyzes to determine the presence of progesterone in gingival tissue.
Material and method: 30 post-menopausal women were examined clinically and laboratory examina-
tion of serum and salivary levels of progesterone were performed using Progesterone RIA DSL 3400.
Pathohistological and immunohistochemical analyzes were performed on biopsy material taken from the
gingival tissue.
Results: the average values of periodontal indices demonstrated moderate form of periodontal disease
with strong correlative value between serum levels of progesterone with indices of periodontal status,
ranged from r = 0.54-0.79, and moderate to strong correlative value between salivary levels of pro-
gesterone with indices of periodontal status, ranged from r =0.21-0.63. Immunohistochemical analysis
using antibodies directed to the progesterone receptors, detect nuclear and cytoplasmic positivity for
progesterone, as in the epithelium and in the connective tissue of gingiva.
Conclusion: the results of of hormone concentrations show potent impact they manifest on periodontal
health, which suggests the role of dentists in treatment modalities in postmenopausal period in women.
253
ти

ПП 19:
АКТИВНОСТ НА ЛАКТАТ ДЕХИДРОГЕНАЗА КАЈ ПАЦИЕНТИ СО ПАРОДОНТОПАТИЈА
И ПРИМЕНА НА ДОКСИЦИКЛИН
Спасовски С.1, Богдановска Л1., Петковска Р.1, Спасовска-Ѓорговска А.1, Николовски Б2.,
Младеновски М2.
1. ПЗУ Др. “Спасовски”, Скопје, Република Северна Македонија

2. ЈЗУ УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје, Република Северна Македонија
Цел: Да се регистрира активноста на лактат дехидрогеназата пред и по терапија кај пациенти со

пародонтопатија.
Материјал и метод: Опфатени се вкупно 60 пациенти (30-70 години) со хрониччна пародонтопатијa

(CH) и длабочина на пародонтани џебови (PPD ≤ 5 mm). Кај сите е спроведен конзервативен
третман и сe третирани со DOX,100 mgr. еднаш дневно 30 дена. Пред и по третманот екстахиран
е гингивален флуид (GCF) каде е одредувана активноста на LDH со примена на enzimski metod.
Концентрациите на doxycycline во GCF е одредуван со течна хроматографија со флуоресцентна
и/или MS детекција.
Резултат:Пред третман вредноста на активноста на LDH варира во GCF во интервалот

626,84±279,94 U/L.;±95,00%CI:522,31-731,37; минималната вредност изнесува 49,80 U/L. а
максималната 1050,08 U/L. По третман вредноста за активност на LDH се движи во интервалот
384,75±190,12 U/L.; ±95,00%CI:313,76-455,74; минималната вредност изнесува 35,62 U/L. а
максималната 716,89 U/L. Активност на LDH по третманот за t=10,85 и p<0,001 (p=0,000) значајно
е помала во однос на вредноста пред третманот.
Заклучок: DOX ја намалува активноста на LDH вo GCF кај пациенти со CH.
254
th

PP 19:
LACTATE DEHYDROGENASE ACTIVITY IN PATIENTS WITH PERIODONTITIS
AND DOXYCYCLINE
Spasovski S.1, Bogdanovska L.1, Petkovska R.1, Spasovska-Gjorgovska A.1 Nikolovski B2., Mladenovs-
ki M2.
1. Private dental practice “Dr. Spasovski”, Skopje, Republic of North Macedonia

Aim: To record LDH activity before and after therapy in patients with periodontitis treated with doxycy-
cline.
Material and method: A 60 patients (30-70 years) with chronic periodontal disease and depth of peri-
odontal pockets (PPD ≤ 5 mm) are treated with Caps. Doxycycline 100mgr once daily for 30 days. Before
and after conservative treatment(scaling and root planning), gingival fluid was extracted to determine
LDH activity using an enzymatic method using 2x5mm Whatmann 3MM Chromatography paper using
the method of liquid chromatography with fluorescent and MS detection.
Results: Before treatment the value of LDH activity varies in GCF in the range 626.84±279.94U/L
;±95.00%CI:522.31-731.37;the minimum value is 49.80U/L and a maximum of 1050.08 U/L. After
treatment the value for LDH is 384.75±190.12 U/L;±95.00% CI:313.76-455.74; the minimum value is
35.62U/L. and a maximum for t=10.85 and p<0.001(p = 0.000) is significantly lower than before treat-
ment.
Conclusion: Doxycycline reduces LDH activity in GCF in the diseased periodontium in patients with
CH.
255
ти

ПП 20:
ЕВАЛУАЦИЈА НА МЕКОТКИВНО ЗАЗДРАВУВАЊЕ ПРИ КОРИСТЕЊЕ НА РАЗЛИЧНИ
ТИПОВИ МАТЕРИЈАЛИ ЗА СУТУРИРАЊЕ ВО ПАРОДОНТАЛНА ХИРУРГИЈА
Митиќ J.1, Георгиева С.1, Стефановска Левеска Е.1, Ристовска С.1, Шушак З.1
1. УСКЦ ,,Св. Пантелејмон’’ – Скопје, Република Северна Македонија
Цел: Цел на оваа студија е евалуација на мекоткивното заздравување при користење на 4 типови
на материјали за сутура при пародонтално хируршки интервенции. За реализација на целта е
спроведена компаративна анализа на клиничкиот наод.
Материјал и метод: Испитувањето беше изведено на 40 испитаници поделени во 4 групи. Во

секоја група беше користен различен тип материјал за сутура: свила, полиамид, полигликолна
киселина и полиглекапрон 25. Испитувањата се изведуваа 10 дена постоперативно. За клиничка
евалуација беше користен индексот за мекоткивно заздравување според Laundry и сор. Според
овој индекс, заздравувањето се градира со оцени од 1 (многу слабо заздравување) до 5 (одлично
заздравување).
Резултати: Индексот на мекоткивно заздравување покажа најслаби резултати при употреба на

свила како материјал за сутура. Резултатите се подобри при употреба на полигликолната киселина,
додека најдобрите резултати се јавуваат при употреба на полиглекапрон 25 и полиамид.
Заклучоци: Монофиламентните материјали за сутурирање покажаа супериорни клинички

карактеристики во споредба со мултифиламентните материјали.
256
th

PP 20:
EVALUATION OF THE SOFT TISSUE HEALING BY USING DIFFERENT TYPES OF SUTURE
MATERIALS IN PERIODONTAL SURGERY
Mitik J.1, Georgieva S.1, Stevanovska Leveska E.1, Ristovska S.1, Susak Z.1
Aim: The aim of this study is the evaluation of the soft tissue healing by using 4 types of suture materi-
als in various periodontal surgical interventions. To achieve the goals, a comparative analysis of clinical
findings was conducted.
Material and methods: The examination was performed on 40 participants divided into 4 groups. A
different type of suture material was used in each group: silk, polyamide, polyglycolic acid and poligle-
caprone 25. The examinations were performed 10 days postoperatively. For clinical evaluation, the soft
tissue healing index was used, according to Laundry et al. According to this index, the healing is graded
with grades from 1 (very poor healing) to 5 (excellent healing).
Results: The soft tissue healing index showed the worst results with silk as a suture material. The
results with the use of polyglycolic acid were better, while the best results are obtained with the use of
poliglecaprone 25 and polyamide.
Conclusion: Monofilament suturing materials showed superior clinical characteristics compared to mul-
tifilament materials.
257
ти

ПП 21:
ВОДЕНА ТКИВНА РЕГЕНЕРАЦИЈА СО УПОТРЕБА НА COLLAGEN BLOCK
(BIO-OSS GEISTLICH) ВО ТРЕТМАН НА ИНФРАКОСКЕНИ ПАРОДОНТАЛНИ ДЕФЕКТИ
Неделковска И.1, Николовски Б.1, Грбовиќ Е.1, Поп Јанева Б.1
Употребата на современите биоматеријали за водена регенерација на ткивата (Guided tissue re-

generation - GTR) се покажува како многу подобра и поефикасна метода при стимулација на
регенеративниот потенцијал на коскенoто ткиво, во споредба со изолираниот хируршки третман
по пат на отворена киретажа и отстранување на присутниот дебридман.
Цел: Приказ на случај во лекување на забало со генерализирана форма на агресивна пародонтална

болест тип III.
Материјал и метод: Пациентка на 51 годишна возраст е примена на Клиниката за болести на

устата и пародонтот, со потреба од санација на забалото. Клинички е утврдена генерализирана
форма на агресивна пародонтопатија, радиографски верификувана. Присутни инфракоскени
вертикални дефекти на забите #14 и #13, #21, #22, #23, #24, #31, #41, #44 и #45. Причинител
на состојбата е присутниот секундарен оклузален трауматизам и локална апертогнатија, како
и долгогодишна инсуфициентна орална хигиена. Нотирана е едематозна гингива со променета
боја и површинска структура, генерализиран интерпроксимален губиток на припој, активни
пародонтални џебови со субгингивални конкременти и fetor ex ore. Во сите четири квадранти беше
применета конзервативна и последователна хирушка пародонтална терапија (модифициран Wid-
man флап). Изведен е целосен протокол за мануелна инструментација и пополнување на сите
дефекти со Collagen block. Елиминирана беше и оклузалната траума.
Резултат: По извршениот хируршки третман и воведен соодветен хигиено-диететски режим,

гингивалното ткиво ја поврати нормалната розова боја и архитектоника. Шест месеци по
интервенцијата направена е нова рентгенграфија каде се гледа репарирање и обновување на
алвеоларната коска.
Заклучок: Примената на биоматеријалите како дополнување во пародонталната хирургија

претставува нов и ветувачки потенцијал во забрзаното и ефективно лекување на пародонталната
болест и стимулација и регенерација на функционалниот припоен апарат на забот. Овој случај е
приказ на редукција на инфракоскените дефекти и враќање на анатомскиот изглед и форма на
потпорната алвеоларна коска атакувана низ фазите на заболувањето.
258
th

PP 21:
GUIDED TISSUE REGENERATION USING COLLAGEN BLOCK (BIO-OSS GEISTLICH)
IN TREATMENT OF INFRABONY PERIODONTAL DEFECTS
Nedelkovska I.1, Nikolovski B.1, Grbovik E.1, Pop Janeva B.1
1.PHO YDCC “St. Panteleimon” – Skopje, Republic of North Macedonia
The use of modern biomaterials for guided tissue regeneration (GTR) proves to be a much better and
effective method in stimulating the regenerative potential of the bone tissue, compared to isolated sur-
gical treatment with open curettage and periodontal pocket debridement.
Aim: A case report of a treatment of dentition with a generalized form of aggressive periodontal disease
type III.
Material and method: A 51-year-old patient came to the Clinic for oral pathology and periodontology,
with a need of comprehensive mouth rehabilitation. A generalized form of aggressive periodontitis has
been clinically noted and radiographically verified. Intrabony vertical defects in teeth #14 and #13, #21,
#22, #23, #24, #31, #41, #44 and #45 were present. The condition was result of the present secondary
occlusal trauma and local apertognathia, as well as long-term insufficient oral hygiene. Swollen gingiva
with changed color and surface structure, generalized interproximal loss of attachment, active periodon-
tal pockets with subgingival deposits and fetor ex ore, were noted as well. A full protocol for manual
instrumentation and subsequent periodontal surgery (modified Widman flap) bone augmentation with
Collagen block was performed. Occlusal trauma was also eliminated.
Result: After the surgical treatment and implementation of appropriate hygienic-dietary regime, the gin-
giva regained its normal pink color and architecture, periodontal pockets were inactivated and supuration
was eliminated. Six months after it, a new radiograph was taken, showing repair and renewal of alveolar
bone.
Conclusion: The use of biomaterials as an adjunct in periodontal surgery represents a new and prom-
ising potential in the facilitated and effective periodontal treatment and stimulation and regeneration of
the junctional epithelium. This case is a demonstration of reduction of infrabony defects and restoration
of the anatomical appearance and shape of the supporting alveolar bone attacked during the stages of
the disease.
259
ти

ПП 22:
ФЛОРА РАСТВОРОТ ПАРТНЕР ВО ТРЕТМАНОТ НА ХАЛИТОЗАТА
Миндова С.1, Ристоска С.1, Стефановска Е.1, Митиќ К.1, Јанев Е.2, Тошевска С.1, Ангелески Б.1
1. Катедра по болести на устата и пародонтот, Стоматолошки факултет -Универзите ,,Св Кирил и

Методиј“ – Скопје, Република Северна Македонија
2. Катедра по орална хирургија, Стоматолошки факултет -Универзите ,,Св Кирил и Методиј“ –
Цел: Целта на трудот беше да го детектираме интензитетот на халитозата и ефикасноста на

Флора растворот во намалувањето на непријатниот мирис.
Материјал и метод: За оваа студија беа проследени 30 пациенти со дијагностицирана

пародонтална болест кои анамнестички го нагласија непријатниот мирис како доминантна причина
за посета на стоматолог.Интензитетот на халитозата беше проследен со органолептичкиот тест.Кај
сите пациенти беше спроведен конзервативен третман на пародонталната болест, и формирана
е испитуваната (15)и контролната група(15).На пациентите од испитуваната група им беа дадени
упатства за употреба на Флора растворот за испирање на усната празнина во домашни услови
.Конролните прегледи беа направени после еден и два месеци.
Резултат: Анализата на нашите резултати покажа знашително намалување на интензитетот на

халитозата кај испитуваната група со Флора растворот во споредба со контролната груп Ова е
резултат на докажаните активни компоненти (цинк глуконат) кои ги неутрализираата сулфурните
соединенија и делува антибактериско (масло од еуколиптус) со што го елиминира непријатниот
мирис.
Заклучок: Од добиените резултати би заклучиле дека Флора растворот е препорачливо средство

како корисна дополнителна мерка во намалувањето на интензитетот на халитозата.
260
th

PP 22:
FLORA MOUTHWASH - PARTNER IN THE TREATMENT OF HALITOSIS
Mindova S.1, Stefanovska E.1, Mitik K.1, Janev E.1, Tosevska S.1, Angeleski B.1
2. Department of oral surgery, Faculty of Dental Medicine - University of “Ss. Cyril and Methodius” –
Aim: The aim of this study was to detect the intensity of halitosis and the effectiveness of Flora mouth-
wash in reducing unpleasant odor.
Material and method: 30 patients with diagnosed periodontal disease who anamnestically emphasized
the unpleasant odor as the dominant reason for the visit of halitosis were followed by organoleptic test.
Conservative treatment of periodontal disease was performed in all patients, examined (15) and control
group (15) . Patients in the study group were instructed how to use Flora moutwash at home. The control
examinations were performed after one and two months.
Results: The analysis of our results showed a significant reduction in the intensity of halitosis in the
tested group with Flora mouthwash compared to the control group. This is the result of proven active
components (zinc gluconate) that neutralized sulfur compounds and acts antibacterial (eucalyptus oil),
thus eliminating unpleasant odor.
Conclusion: From the obtained results we would conclude that Flora mouthwash is a recommended
tool as a useful additional measure in reducing the intensity of halitosis.
261
ти

ПП 23:
ПОВРЗАНОСТ НА ХАЛИТОЗАТА И ФИКСНИТЕ ОРТОДОНТСКИ АПАРАТИ
Терзиева-Петровска О.1, Петровски М.1, Царчева-Шаља С.1, Папакоча К.1, Младеновски М.1
1. Факултет за медицински науки, Универзитет „Гоце Делчев“ - Штип, Република Северна

Халитозата е често застапена појава и е поврзна со бактерсикиот метаболизам на бактериите

сместени на јазикот и во плунката и денталниот плак. Фиксните ортодонтски апарати може да ја
зголемат акумулацијата на денталниот плак, и од тука може да предизвикаат халитоза.
Цел: Целта на оваа студија беше да се истражи влијанието на фиксните ортодонтски апарати врз
појавата на халитоза кај пациенти кои се подложени на ортодонтски третман.
Материјал и метод: Испитуваната група ја формираа 20 ортодонтски пациенти со присутна

малоклузија класа I кои се подложени на фиксен ортодонтски третман. Испитувањето опфати
самоевалуација на пациентот за присутната халитоза, проценка на плак индекс (PI), гингивален
индекс (ГИ) и индекс а обложеност на јазикот (TCI). Сите пациенти беа следени во три временски
точки по поставувањето на ортодонтскиот апарат (веднаш после, еден месец по и шест месеци по
поставувањето на апаратот).
Резултати: Субјективната проценка за присуството на халитоза беше значително зголемена

кај пациенти со фиксни ортодонтски апарати за време на третманот (p < .05). Од резултатите
забележани се и зголемувања кај сите индекси (PI, GI и TCI) за време на третманот. Но, мора да
се забележи дека, индексто за обложеност на јазикот покажа статистички значајна разлика помеѓу
T1 и T2 (p < .05) и помеѓу T1 и T3 (p < .05).
Заклучок: Нашите резултати покажаа позитивна поврзаност помеѓу халитозата и фиксните

ортодонтски апарати. Оттука, може да се заклучи дека присуството на халитозата може да се
означи како значител показател за оралното здравје при ортодонтскиот третман.
262
th

PP 23:
ASSOCIATION BETWEEN HALITOSIS AND FIXED ORTHODONTIC APPLIANCES
Terzieva- Petrovska O.1, Petrovski M.1, Carceva-Salja S.1, Papakoca K.1, Mladenovski M.1
1. Faculty of medicine, University of “Goce Delcev” – Stip, Republic of North Macedonia

2.
Halitosis is a widely spread condition and it is with microbial metabolism on the tongue and in the saliva
and dental plaque. Fixed orthodontic appliances can increase plaque accumulation, so it can cause
halitosis.
Aim: The aim of this study was to investigate the impact of fixed orthodontic appliances on the occur-
rence of halitosis in patients undergoing orthodontic treatment.
Mаterial and method: 20 orthodontic patients with Angle Class I malocclusions undergoing fixed ortho-
dontic treatment formed the study group. Examination included patient self-evaluation about halitosis,
plaque index (PI), gingival index (GI) and tongue coating index (TCI). All of the patients were monitored
in three time points after setting up of orthodontic appliance (immediately after, one month after and six
months after setting up of the appliance).
Results: Self-perceived halitosis was significantly increased among patients with fixed orthodontic ap-
pliances during treatment (p < .05). Increases were also were noted in all indices (PI, GI, and TCI) during
treatment (p < .05). But it must be noted that, TCI had showed statistically significant difference between
T1 and T2 (p < .05) and between T1 and T3 (p < .05).
Conclusion: Our results showed positive association between halitosis and fixed orthodontic applianc-
es. So, it can be concluded that halitosis can be noted as an indicator of oral health during orthodontic
treatment. Keywords: fixed orthodontic appliances, Plaque index, halitosis, oral malodor, fetor ex ore.
263
ти

ПП 24:
ВЛИЈАНИЕТО НА TARTAR PROTECTION ВО РЕДУКЦИЈАТА НА ДЕНТАЛНАТА
ПЛАК АКУМУЛАЦИЈА
Миндова С.1, Ристоска С.1, Стефановска Е.1, Дирјанска К.1, Јанев Е.2, Тошевска С.1, Ангелoвски Б.1
1. Клиника по болести на устата и пародонтот, УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје, Република Северна
2. Клиника по орална хирургија, УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје, Република Северна Македонија
Цел: Со цел да се прикажат својствата и особините на современите раствори во одржувањето на

оралната хигиен (Tartar protection) ја поставивме целта на оваа студија.
Материјал и метод: За ова испитување беа проследени 30 пациенти со дијагностицирана

пародонтална болест, од кои беше оформена испитуваната и контролната група. Кај двете групи на
испитаници беше спроведен пародонтолошки преглед, а проценката на пародонталниот статус беше
направена со одредување на симплициран Gren-Vermillion, ИГК и ИГИ. Кај двете групи беше спроведен
конзервативен третман на пародонталната болест. На пациентите од испитуваната група им беше
препорачано да го користат Tartar protection -Lacalut едаш на ден. Резултатите од добиените индексни
вредности од испитуваната и контролната група по три месеци беа статистички обработени со t-тестот.
Резултат: Кај испитуваната група кои го користеа растворот Tartar preotection регистриравме
сигнификантно намалување на вредностите на ОХИ индексот и гингивална инфламација.
Заклучок: Со нашето истражување воедно и потврдивме дека регуларното користење на

Tartar protection може да биде корисно во контролата на плак акумулацијата поради неговото
антибактериското и антиплак својствата.
264
th

PP 24:
IMPACT OF TARTAR PROTECTION (ANTIBACTERIAL MOUTHWASH) ON THE REDUCTION
OF DENTAL PLAQUE ACCUMULATION
Mindova S.1, Ristovska S.1, Stefanovska E.1, Dirjanska K.1, Janev E.2, Tosevska S.1, Angelovski B.1
2. Department of oral surgery, Faculty of Dental Medicine - University of “Ss. Cyril and Methodius” –
Aim: In order to show the properties of modern solutions in the maintenance of oral hygiene (Tartar protec-
tion, antibacterial mouthwash) we set the goal of this study.
Material and method: For this study were followed 30 patients diagnosed with periodontal disease, divided
in study and control group. Periodontal examination was performed in both groups of subjects, and the as-
sessment of periodontal status was performed by determining the simplified Gren-Vermillion, GBI and IGI.
Conservative treatment of periodontal disease was performed in both groups. Patients in the study group
were recommended to use Tartar protection, antibacterial mouthwash - Lacalut once a day. The results of
the index values obtained from the study and control group after three months were statistically processed
by t-test.
Results: Patients in the study group that used the Tartar protection solution, registered a significant decrease
in the values of the OHI index and gingival inflammation.
Conclusion: With our research we confirmed that regular use of Tartar protection can be useful in controlling
dental plaque accumulation, due to its antibacterial and anti-plaque properties.
265
ти

ПП 25:
ДЕТЕКЦИЈА НА ОРАЛНО-ХИГИЕНСКИОТ СТАТУС СО ПРИМЕНА НА GS ТRI PLAQUE GEL
Веловска Л.1, Поповска М.2, Радојкова Николовска В.2, Тодоровска С.2, Русевска Б.2,
Ивановска М.2
1. ПЗУ ”Витадент” – Битола, Република Северна Македонија

Цел: Со GS Тri Plaque Gel-от да го детектираме орално-хигиенскиот статус кај индивидуи со

гингивит.
Материјал и метод: Во ПЗУ “ Витадент” во Битола, проследени се 100 пациенти од 15-20

години независно од полот, поделени во две групи. Прва група (50 испитаници) кои во ги задржаа
своите навики за четкање и втора група (50) кои ја применуваa Bass-овата техника на четкање.
Регистрирана e состојбата на орална хигиена преку: индекс на дентален плак (PI) - Silness-Lӧe и
симплифициран индекс на орална хигиена - Green-Vermilion (OHI), при прва посета, по 7, 15 дена и
1 месец . Во истражувањето применет е GS Тri Plaque Gel-от кој ги идентификува плак акумулатите
како: свежи, зрели и кои произведуваат киселини. GS Тri Plaque Gel-от е производство на GS
America INC, туба од 40 g( 36ml). Гелот се нанесува со памучно стапче. По премачкување забите
се плакнат со воден спреј Триколорното пребојување се детектира како: сино/виолетова боја -
стар плак, црвено-розева боја – новоформиран плак и светло-сина боја – високоризичен плак.
Резултати: Во првата група PI варира во интервалот 2,16±0,58, ±95,00%CI: 1,99-2,33, а OHI се

движи од 1,00±1,01, ±95,00%CI: 0,71-1,29. Во втората група PI се движи од 2,08±0,72, ±95,00%CI:
1,87-2,29. OHI варира од 1,00±1,01, ±95,00%CI:0,71-1,29. По 1 месец PI во првата група за Z=
0,42и p>0,05(p=0,67) значајно е поголем во однос на втората група. OHI за Z= 0,00и p>0,01 (p=1,00)
прикажа идентичен наод.
Заклучок: GS Тri Plaque Gel-от е солиден препарат кој прецизно го детектира орално-хигиенскиот
статус.
266
th

PP 25:
DETECTION OF ORAL HYGIENE STATUS APPLYING GS TRI PLAQUE GEL
Velovska L.1, Popovska M.2, Radojkova Nikolovska V.2, Todorovska S.2, Rusevska B.2, Ivanovska M.2
1. Private dental practice “Vitadent” – Bitola, Republic of North Macedonia

Aim: To detect oral hygiene status in individuals with gingivitis using GS Tri Plaque Gel.
Material and method: In PHI “Vitadent” in Bitola were followed 100 patients (15-20 years old) divided
into two groups, regardless of gender. The first group (50 respondents) who kept their brushing habits
and the second group (50) who used the Bass brushing technique. The state of oral hygiene was reg-
istered through: dental plaque index (PI) Silness-Lӧe and simplified oral hygiene index-Green-Vermilion
(OHI), at the first visit, after 7, 15 days and 1 month. The research used GS Tri Plaque Gel, which iden-
tifies plaque accumulators as fresh, mature and acid-producing. GS Tri Plaque Gel is a product of GS
America INC, 40g tube(36ml). The gel is applied with a cotton swab. After coating, the teeth are rinsed
with water spray. Tricolor discoloration is detected as: blue/purple color-old plaque, red/pink color-newly
formed plaque and light blue color-high- risk plaque.
Results: In the first group PI varies in the range 2.16±0.58,±95% CI:1.99-2.33, and OHI ranges from
1.00±1.01±95.00%CI:0.71-1.29. In the second group PI ranges from 2.08±0.72±95.00% CI:1.87-2.29.
OHI varies from 1.00±1.01,±95.00%CI:0.71-1.29. After 1 month PI in the first group for Z=0.42 and
p>0.05(p=0.67) is significantly higher than in the second group. OHI for Z=0.00 and p>0.01(p=1.00)
showed an identical finding.
Conclusion: GS Tri Plaque Gel is a solid preparation that accurately detects oral hygiene status.
267
ти

ПП 26:
ВЛИЈАНИЕТО НА УЛТРАЗВУЧНАТА ИНСТРУМЕНТАЦИЈА ВРЗ ЕМАЛОТ И ЦЕМЕНТОТ
НА ТРЕТИРАНИ ПРЕМОЛАРИ (СТУДИЈА ИН ВИТРО)
Ивановска М.1, Поповска М.1, Спасоска Ѓорговска А.1, Младеновски М.1, Николовски Б.1
Цел: Да се евидентира присуството на фисури во емајлот и цементот кај премолари по ултразвучна

инструментација.
Материјал и метод: 20 импактирани/полуимпактни премолари естрахирани од ортодонтски

причини беа третирани ин витро. По екстракција, забите се мијат со дестилирана вода, се чуваат
во фосфатен пуфер раствор pH 7,0. На дисталната страна на забите беа формирани паралелни
жлебови. Првиот е направен 3 mm над емајл-цементниот спој (ECJ) на коронката, а вториот 3 mm
под ECJ (во апикална насока) со ултразвук KAVO, SONIC flex 2000, број 5 - 6; фреквенција 6000
Hz). Движењата на инструментот се во апикално-коронарна насока. По 48 часа, примероците
се микроскопирани со SEM микроскоп VEGA3LMU,17 x до 300 пати. Присуството на пукнатини и
пукнатини во 1mm² се пресметува со математичка формула.
Резултати: Присуството на фисури во емајлот во mm2 варира 28,35±6,56; ±95,00%КИ:25,28-31,42;

минималниот број изнесува 16 фисури, а максималниот 37 фисури. Најшироката фисура варира
6,78±1,69 µm.; ±95,00%КИ:5,99- 7,57; минималнaта вредност изнесува 2,85 µm. а максималната
9,26 µm. Најтесната фисура варира од 5,99±1,41 µm.; ±95,00%КИ:5,34-6,66; минималнaта
вредност изнесува 2,68 µm. а максималната 8,64 µm. Бројот на фисури во mm 2 во цементот
варира од 151,90±16,82 фисури; ±95,00%КИ:144,03- 159,77; минималниот број изнесува 129, а
максималниот 176 фисури. Најшироката фисура варира од 20,62±6,83 µm.; ±95,00%КИ:17,42-
23,81; минималнaта вредност изнесува 9,26 µm. а максималната 38,36 µm. Најтесната фисура
варира од 17,25±4,15 µm.; ±95,00%КИ:15,31-19,19; минималнaта вредност изнесува 7,62 µm. а
максималната 23,67 µm.
Заклучок: По ултразвучната инструментација евидентирани се фисури во емајлот и цементот.

Бројот и ширината на фисурите е поголема во цементот наспроти емајлот.
268
th

PP 26:
ENAMEL AND ROOT SURFACE ROUGHNESS INDUCED BY ULTRASONIC INSTRUMEN-
TATION ON TREATED PREMOLARS: AN IN VITRO STUDY
Ivanovska M.1, Popovska M.1, Spasova Gjorgovska A.1, Mladenovski M.1, Nikolovski B.1
1. PHO YDCC “St. Pantelejmon” – Skopje, Republic of North Macedonia
Aim: To determine the effects of ultrasonic instrumentation on enamel and cementum of treated premo-
lars.
Material and method: 20 impact premolars were treated in vitro. After extraction, the teeth are kept in
phosphate buffer solution pH 7,0. Distal side of the teeth (3 mm over and under ECJ) was treated with
ultrasonic instrumentation. (KAVO, SONIC flex 2000; frequency 6000 Hz). After 48 hours, samples were
examined by SEM microscope (VEGA3LMU). Samples were examined with magnification 17 x to 300x.
Results: Number of fissures in 1 mm2 of enamel varies in the range of 28.35 ± 6.56 fissures; ± 95.00%
KI: 25.28-31.42; and in 1mm 2of cement varies in the range of 151.90 ± 16.82 ; ± 95.00% KI: 144.03-
159.77; The widest fissure varies in enamel in the range 6.78 ± 1.69 µm .; ± 95.00% KI: 5.99-7.57; the
minimum is 2.85 µm. and the maximum value is 9.26 µm, and in cement varies in the range of 20.62 ±
6.83µm .; ± 95.00% KI: 17.42-23.81; the minimum is 9.26 µm and the maximum value is 38.36 µm. The
narrowest fissure in enamel varies in the interval 5.99 ± 1.41 µm .; ± 95.00% KI: 5.34-6.66; the minimum
is 2.68 µm and the maximum value is 8.64µm, and in cement varies in the interval 17.25 ± 4.15 µm .; ±
95.00% KI: 15.31-19.19; the minimum is 7.62 µm. and the maximum value is 23.67 µm.
Conclusion: Fissures in the enamel and cement were recorded after the ultrasonic instrumentation.
269
ти

ПП 27:
НАЈЧЕСТИ ПРИЧИНИ ЗА ПОБАРУВАЊЕ СТОМАТОЛОШКИ ТРЕТМАН КАЈ ВОЗРАСНИ
ПАЦИЕНТИ
Петровски М.1, Папакоча К.1, Терзиева – Петровска О.1, Ковачевска И.1
1. Факултет за медицински науки, Универзитет “Гоце Делчев” – Штип, Република Северна

Разбирањето на факторите кои иницираат и влијаат врз користењето на стоматолошката услуга

е неопходно доколку носителите на одлуки во општеството и здравството треба да развијат
политики кои соодветно ги решаваат овие прашања.
Цел: Главната цел на оваа студија беше да се утврдат причините за барање стоматолошка
заштита и факторите кои влијаат на тоа кај возрасни пациенти.
Материјал и метод: Станува збор за ретроспективна студија на пациенти постари од 18 години

кои посетиле една стоматолошка ординација за прв пат во периодот од јануари 2019 до декември
2019 година за користење на стоматолошки услуги. Оваа студија опфаќа вкупен број од 250
субјекти.
Резултати: Главната причина за посета на стоматолог во нашата студија беше забната болка
(40 %). Мнозинството од луѓето биле подложени на екстракција на заби во нивната претходна
стоматолошка посета (36%). Причините за посетата понатаму беа категоризирани на реставративно-
куративна (67,33 %) и превентивна стоматолошка заштита (32,66 %).
Заклучок: Според резултатите од нашата студија, повеќето пациенти посетуваат стоматолог во

случај на некаков „забен проблем“. Наодите од оваа студија ќе овозможат дека главната цел во
стоматологијата треба да биде дизајнирање на соодветни превентивни програми и активности за
промовирање на оралното здравје.
270
th

PP 27:
MOST COMMON REASONS FOR DENTAL TREATMENT SEEKING AMONG THE ADULT
PATIENTS
Petrovski M.1, Papakoca K.1, Terzieva-Petrovska O.1, Kovacevska I.1
1. Faculty of medicine, University of “Goce Delcev” – Stip, Republic of North Macedonia
Understanding factors that initiate and influence on dental service use is necessary if decision makers
have to develop policies that adequately address these issues.
Aim: The main aim of this study was to determine the reasons for seeking dental care and factors influ-
encing this among adult patients.
Material and method: This is a retrospective study of patients older than 18 years who attended one
dental office for first time in the period from January 2019 to December 2019. An adequate question-
naire was used to collect data about the history of dental visits and reasons for use of dental services.
This study includes total number of 250 subjects.
Results: Мain reason for visiting a dentist in our study was dental pain (40%). Majority of the people had
undergone extraction of teeth in their previous dental visit (36%). The reasons for the visit were further
categorized into curative (67.33 %) and preventive dental care (32.66%).
Conclusion: According to the results from our study most of the patients visit dentist in the case of
some “dental problem”. The findings of this study would provide that the main goal in dentistry should
be designing adequate preventive oral health programs and activities.
271
ти

ОБЛАСТ: ЕНДОДОНЦИЈА & РЕСТАВРАТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА
ПП 28:
КОМПАРАТИВНА СТУДИЈА ЗА УПОТРЕБА НА BRIX3000 (ГЕЛ ЗА АТРАУМАТСКО
ОТСТРАНУВАЊЕ НА КАРИЕС) НАСПРОТИ КЛАСИЧНАТА МЕХАНИЧКА МЕТОДА
Петроска А.1, Ефтимоска М.1, Терзиевски Б.1
1. Клиника за болести на забите и ендодонтот, УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје, Република

Во стоматолошка пракса и покрај постојаното усовршување на стоматолошката опрема и

материјали, проблемот со ротирачките инструменти за одстранување на кариес сеуште не е решен
на задоволителен начин. Во терапијата на кариес постојано се нудат многубројни алтернативи со
цел да се заменат машинските инструменти, а еден од нив е и хемо-механичкиот метод за кариес
елиминација.
Цел: Целта на овој труд е преку нашето клиничко искуство да се испита ефикасноста на хемо-
механичкиот метод за одстранување на кариес со употреба на BRIX3000 компарирајќи ја со
класичниот метод на кариес елиминација.
Материјал и метод: Во истражувањето е користен BRIX 3000, материјал наменет за атрауматски

третман на кариес. Клиничко испитување на ефикасноста на двете методи за кариес елиминација
се спроведе кај 40 пациенти со евидентни кариозни лезии, од кои кај 20 се спроведе атрауматскиот
третман за одстранување на кариозното ткиво, а кај останатите 20 кариозни кавитети, кариесот
беше одстранет на класичен начин со употреба на ротирачки инструменти.
Резултат: Со клиничкото испитување се утврди ефикасноста на BRIX 3000 во одстранување на

кариесот. Податоците укажуваат и на значителна редукција на примена на локални анестетици. Во
тек на третманот со BRIX3000 пациентите не чувствуваа непријатност и болка, но времетраењето
на кариес елиминацијата со примена на атрауматскиот метод е значително подолго во споредба
со класичниот метод.
Заклучок: Врз основа на испитувањата може да се заклуши дека атрауматската метода на

одстранување на кариес представува адекватна алтернатива на конвенционалните тераписки
процедури за одстранување на кариес, која наоѓа место во доменот на современата минимално
инвазивна стоматологија.
272
th

TOPIC: ENDODONTICS & RESTORATIVE DENTISTRY
PP 28:
COMPARATIVE STUDY FOR USE OF BRIX3000 (GEL FOR ATRAUMATIC CARIES
REMOVAL) VERSUS THE CLASSIC MECHANICAL METHOD
Petroska A.1, Eftimoska M.1, Terzievski B.1
1. Department of endodontics, PHO YDCC “ST. Pantelejmon” – Skopje, Republic of North Macedonia
Abstract In dental practice, despite the constant improvement of the dental equipment and materials, the
problem with the rotating caries removal instruments is still not solved in a satisfactory way. The caries
therapy constantly offers numerous alternatives in order to replace machine tools, and one of them is
the chemo-mechanical method for caries elimination.
Aim: The aim of this paper is to examine the effectiveness of the chemo-mechanical method of caries
removal using BRIX3000 through our clinical experience, comparing it with the classical method of car-
ies elimination.
Material and Method: The study used BRIX 3000, a material intended for atraumatic treatment caries.
Clinical trials of the efficiency of both caries elimination methods were performed in 40 patients with ev-
ident carious lesions, of whom 20 underwent atraumatic treatment to remove carious tissue, and in the
remaining 20 carious cavities, caries was removed using rotating instruments.
Results: The clinical trials have shown the effectiveness of BRIX 3000 in caries removal. The data indi-
cate a significant reduction in the use of local anesthetics. Patients did not experience discomfort or pain
during treatment with BRIX3000, but the duration of caries elimination using the atraumatic method was
significantly longer than with the classical method.
Conclusion: According to the studies, it can be concluded that the atraumatic method of caries remov-
al is an adequate alternative to conventional therapeutic procedures for caries removal, which finds a
place in the domain of modern minimally invasive dentistry.
273
ти

ПП 29:
ЕФЕКТИ НА МЕТОДИТЕ НА ПОЛИМЕРИЗАЦИЈА ВРЗ КОМПРЕСИВНАТА СИЛА
И СТРЕСОТ КАЈ РАЗЛИЧНИ ТИПОВИ НА МАТЕРИЈАЛИ БАЗИРАНИ НА СМОЛА
Стојановска Д.1, Ѓеорѓиевска Е.1, Стефаноска Т.2, Лаовска Е.3, Трендафилова В.2,
Бајеска Стефаноска Б.4
1. Стоматолошки Факултет, Универзитет “Св. Кирил и Методиј” – Скопје, Република Северна Македонија
2. ЈЗУ “Здравствен Дом – Скопје” – Скопје, Република Северна Македонија
3. Премиум Дент Д-р. Илија Видески, Скопје, Република Северна Македонија
4. Стоматолошка ординација Др. Бајевска – Скопје, Република Северна Македонија
Во современата реставративна стоматологија, денталните композити се материјал на избор за

рекострукција на изгубеното цврсто забно ткиво. Во оралната средина, материјалите се изложени
на различни физичко-хемиски, биолошки и механички предизвици. Истите мора да се механички
отпорни за да ги издржат оклузалните сили кои се јавуваат при џвакањето.
Цел: да се направи споредба на различни видови реставративни материјали врз база на смола и
нивната механичка отпорност на оклузалните сили при џвакање
Материјал и метод: За оваа студија беа користени 10 видови на реставративни материјали

базирани на смола: нанокомпозити, bulk-fill композити и компомери, аплицирани во силиконски
цилиндрични модли. Од секој материјал беа направени по 15 примероци и полимеризирани со
различен тип на светлосна полимеризација.
Резултати: Од композитите, најголемата отпорност на притисок покажува Teric evo Flow со μ=3518
N, а најмала издржливост Ceram xòne универзална со μ = 1000 N. Најмал стрес може да издржи
Ceram xòne универзална μ = 79 N/mm2. Kaj compo Dyract Flow покажува висока издржливост на
притисок тоа = 2594 N/mm2, што е статистички значајно во однос на компомерите. Dyract Flow
може да издржи притисок од µ= 206N/mm2. Максималн притисок (µ = 2606N) и максималниот
стрес (µ = 207N/mm2) што може да го издржи композитот е Tetric evo Flow Bulk fill полимеризиран
со Soft star и најмал стрес може да издржи истиот материјал полимеризирани со пулсирачки
метод на полимеризација (µ = 127 N/mm2).
Заклучок: Методот на полимеризација има влијание врз полимеризацијата, а со тоа и врз

механичките карактеристики на полимеризираните реставративни материјали.
274
th

PP 29:
EFFECTS OF POLYMERIZATION METHODS ON COMPRESSIVE STRENGTH AND STRESS
IN DIFFERENT TYPES OF RESIN-BASED MATERIALS
Stojanovska D.1, Georgievska E.1, Stefanoska T.2, Laovska E.3, Trendafilova V.2,
Bajevska Stefanoska B.4
1.Faculty of Dentistry, University of “Ss. Cyril and Methodius” – Skopje, Republic of North Macedonia
2.PHO Health Center– Skopje, Republic of North Macedonia
3.Private dental practice “Premium Dent “D-r. Ilija Videvski” - Skopje, Repubic of North Macedonia
4.Private dental practice “Dr. Bajevska” - Skopje, Republic of North Macedonia
In modern restorative dentistry, dental composites are the material of choice for the reconstruction of
lost solid tooth tissue. In the oral environment, materials are exposed to a variety of physicochemical,
biological, and mechanical challenges. They must be mechanically resistant to withstand the occlusal
forces that occur during chewing.
Aim: To evaluate the compressive strength and stress comparing different types of resin-based materials
Material and method: For this study, 10 types of resin-based restorative materials were used: nano-
composites, bulk-fill composites and compomers, applied in silicone cylindrical molds. 15 samples were
made from each material and polymerized with different types of light polymerization.
Results: From the composites, the highest pressure resistance shows Teric evo Flow with μ= 3518 N,
and the lowest durability Ceram xòne universal with μ = 1000 N. Тhe least stress can withstand Ceram
xòne universal μ = 79 N / mm2. Dyract Flow shows high compressive strength µ = 2594 N / mm2, which
is statistically significant with the compomers. Direct flow can be stressed during the polymerization of
the compomer тоа = 206N / mm2. Maximum high strength (µ = 2606N) and maximum stress (µ = 207N /
mm2) that can withstand bulk-fill composites by Tetric evo Flow Bulk polymerized with Soft star, and the
lowest in the same materials polymerized by pulsed polymerization method (µ = 127 N / mm2).
Conclusion: The polymerization method has an impact on the polymerization, and thus on the mechan-
ical properties of the polymerized restorative materials.
275
ти

ПП 30:
ПЕТГОДИШНО СЛЕДЕЊЕ НА РЕЗУЛТАТИТЕ ОД ЕНДОДОНТСКА ТЕРАПИЈА СО
SINGLECOIN ОПТУРАЦИОНА ТЕХНИКА VS ЛАДНА ЛАТЕРАЛНА КОНДЕНЗАЦИЈА
Михаилова Е.1, Илиев И.1, Јосифоска В.1, Илиев Д.1
1. ПЗУ Д-Р ИЛИЕВ – Скопје, Република Северна Македонија
Цел: Целта на оваа студија е да се верифицираат евентуалните периапикалните промени после

пет години од ендодонтскиот третман со компарација на двете различни техники на оптурација.
Оваа тема ја истражува и компарира оптурацијата при коренско канално лекување меѓу две
различни техники и комбинации на оптурација, на коренски канали припремени со 0,04 ProTaper
никел титаниумски ротирачки инструменти.
Материјал и метод: Оптурацијата беше изведена со полнило AH plus. За оваа студија направивме
испитувања на две експериментални групи на пациенти. Во првата група работени се 25 случаи
со ProTaper техника и single coin оптурација, додека во втората група 25 случаи со Protaper
техника и оптурирани со латерална кондензација. Сите случаи во двете групи се со дијагноза
пулпит. Следењето на случаите е направено после една, три и пет години.
Резултат: резултатите кои ќе бидат детално прикажани, покажуваат дека нема сигнификантни
разлики во појава на периапикалните промени при употреба на двете различни техники на
оптурација.
Заклучок: Со правилна и темелна обработка на коренските канали, соодветна иригација,

почитувајќи ги сите протоколи за истата, се заклучува дека независно која оптурациона техника ќе
се спроведе, се постигнува саканиот резултат со низок степен на ризик за периапикална промена.
276
th

PP 30:
FIVE YEAR FOLLOW UP STUDY COMPARING SINGLE COIN AND LATERAL
CONDENSTATION OBTURATION TECHNIQUE
Mihailova E.1, Iliev I.1, Josifoska V.1, Iliev D.1
1. Private dental practice “D-R ILIEV” – Skopje, Republic of North Macedonia
Aim: The aim of the study is to verify peiapical changes after five years endodonthic treatmen in com-
parasion of the two different obturation techniques. This study compared the coronal sealing ability of
two different combinations of obturation techniques preapred with 0.04 taper nickel titanium (NiTi) rotary
instruments.
Material and method: The obturation was made with resin sealer AH plus. This study utilized two ex-
perimental groups. Group 1, 25 cases with protaper technique and single coin obturation and Group 2,
25 cases with protaper technique and lateteral condenstation obturation. All cases were with dijagnosis
pulphitis.The follow up is made after one year, three and five years.
Results: The result demonstrate that no significant diferences in peripacical changes occure in compa-
ration using singlecoin obturation technique vs lateral condensation obturation.
Conclusion: With proper and thorough processing of the root canals, proper irrigation, respecting all
protocols for the same, it is concluded that regardless of which obturation technique will be implement-
ed, the desired result is achieved with a ow degree of risk for periapical change.
277
ти

ПП 31:
УПОТРЕБА НА АНТИБИОТИЦИ ЗА САМО-МЕДИКАЦИЈА КАЈ МЕДИЦИНСКИ
ОБРАЗОВАНИ ЛИЦА КОИ ИМААТ ЕНДОДОНТСКА ТЕРАПИЈА
Тонева Стојменова В.1, Роголева Ѓуровски С.1, Лонгурова Н.1, Тонева Николова А.1,
Ковачевска И.1

Се почесто присутната само-медикација кај популацијата, посебно со земање на лекови и

препарати кои навидум се безазлени претставуваше иницијација за поставување на целта на
оваа студија: да се направи процена на само-медикацијата со антибиотици кај пациентите на
кои им требаат стоматолошки услуги. Исто така, предмет на испитување е и да се верифицираат
кои антибиотици најчесто се користат, како и да се процени улогата на образованието при само
– медикацијата.
Цел: Целта она оваа спроведена студија е да се добие јасна претстава за употребата на
антибиотиците кај пациенти со медицинско образование кои имаат ендодонтски третман.
Материјал и метод: Во испитувањето беа вклучени 40 пациенти со медицинско образование, на

возраст од 17- 74 години, по случаен избор, од обата пола, кои заради стоматолошки услуги се
јавиле во три стоматолошки ординации на ФМН при Универзитетот ,,Гоце Делчев” Штип. На сите
нив им беше дистрибуиран анонимен анкетен прашалник за само-медикација, кои препарати ги
користат, извор за медикаментите и слично.
Резултат: Резултатите покажаа дека самомедикацијата е застапена во првата група и тоа: 16

лица (40%) одговорија позитивно, а преостанатите 60% (24 лица) одговорија негативно.
Заклучок: Без разлика на карактеристиките на антибиотиците како и нивната делотворност

на инфекциите во човечкиот организам, во одредена тераписка доза, во исто време, можат да
предизвикаат и многу несакани проблеми, кои во екстремни случаи може да завршат и летално,
нивната рационална употреба и контрола всушност е целосно оправдана.
278
th

PP 31:
THE USE OF ANTIBIOTIC SELF-MEDICATION IN MEDICAL PATIENTS WITH ENDODONTIC
TREATMENT
Toneva Stojmenova V.1, Rogoleva Gjurovski S.1, Longurova N.1, Toneva Nikolova A.1,
Kovacevska I.1
1. Faculty of Medicine - Dental Medicine, University “Goce Delcev”- Stip, Republic of North Macedonia
It is often present self-medication among the population, especially taking the drugs which they use and
it was initiation to put the purpose of this study: to assess the self-medication with antibiotics in patients
that need dental work. Also, the subject of examination was to verify the antibiotics that commonly used,
and to assess the role of education in self-medication.
Aim: The purpose of conducting the present study is to gain the clarity of antibiotic use, in medical pa-
tients who had some endodontic treatment.
Material and methods: The study included 40 patients with medical education aged 17-74 years, of
both sexes, that due to dental services occurred in three dental offices of FMS of the University “Goce
Delchev” Stip. All of them were distributed anonymous questionnaire for self-medication, which products
they use, source of drugs and etc.
Results: The results showed that self-medication is represented in the group with medical education is
16 persons (40%) that responded positively and the rest responded 60% (24 persons) negatively.
Conclusion: The antibiotics are drugs that cope with infections in the human body, in particular ther-
apeutic dose, but at the same time, cause many unwanted problems, which in extreme cases can be
lethal, their rational use and control is actually fully justified.
279
ти

ПП 32:
ФОРМИРАЊЕ НА КАНАЛНА СТАПАЛКА: КОМПЛИКАЦИЈА ВО ЕНДОДОНЦИЈАТА
Тонева Стојменова В.1, Лонгурова Н.1, Ковачевска И.1, Роголева Ѓуровски С.1, Заркова Атанасова
Ј.1, Златановска К.1

Вовед: Каналната стапалка е јатрогено направена неправилност во коренскиот канал и е

предизвикана од прекумерно форсираната инструментација во каналот, на место веднаш по
искривувањето на каналот. Колку е поголема кривината на каналот, толку е поголем ризикот од
формирањето на стапалка. Ова може да се случи при формирањето на пробивна патека за
обработка, кога се користи агресивна инструментација со покрути инструменти. Со понатамошна
форсирана инструментација доаѓа до коренска канална перфорација. Кога постои сомнение за
формирање на канална стапалка, потребно е добро планирање на пристапен кавитет.
Цел: Целта на оваа студија е да се процени дијагностичка процедура и превенцијата на

формирањето на канална стапалка.
Материјал и метод: Направен е преглед на литературата, со користење на електронско

пребарување на: PubMed, Web of Science и Embase Ovid. Во полето за пребарување се внесени
клучни зборови. Беа користени инклузиони и екслузиони критериумии тоа: ограничување за јазик
(само англиски јазик) и во поглед на датум на објавување (статии не постари од 2010 год.).
Резултат: Прегледувајќи ја литературата, беа пронајдени 92 студии, од кои 22 дупликати

кои ги исклучивме и вкупно 70 студии за понатамошен финален преглед. Најчесто користена
дијагностичка процедура (87%) е cbCT со различни позиции на снимање. Најчесто користен
метод на превенција е користењето соодветени инструменти за пробив на патеката за обработка
(68%), особено рачните инструменти (45%), а поретко реципрочните и ротирачките инструменти.
Заклучок: Потребно е да се направи внимателен план на третман на каналот, кој е основен за да

се избега формирање на канална стапалка. Потребна е внимателна инструментација, особено за
да се достигне каналната закривеност. Исто така, од суштинско значење е ириганцијата со EDTA
и внимателната употреба на рачни инструменти со ISO 08 или 10, за да се постигне работната
должина.
280
th

PP 32:
LEDGE FORMATION: A COMPLICATION IN ENDODONTICS
Toneva Stojmenova V.1, Longurova N.1, Kovacevska I.1, Rogoleva Gjurovski S.1, Zarkova Atanasova
J.1, Zlatanovska K.1
Introduction: A ledge is an iatrogenically created irregularity in the root canal. It’s caused by overzeal-
ous instrumentation with canal walls, after a canal curvature. How the greater canal curvature is, the
greater risk of ledge formation is. This may be occur in glade path formation with an aggressive instru-
mentation using larger rigid instruments. Canal blockage by dental tissue debris can lead to aggressive
instrumentation. The next step in additional instrumentation is iatrogenically formed perforation in the
root canal. When there is a doubt for a canal ledge formation, great care must be taken to plan the ac-
cess cavity.
Aim: The purpose of this study is to evaluate the diagnostic procedure and prevention of ledge forma-
tion.
Materials and methods: A review study is made to reach the purpose of our study, by using electronic
research with PubMed, Web of Science and Embase Ovid. Keywords are entered in the field for re-
search. Inclusion and exclusion criteria were used: restriction about language (only those articles that
are written on English) and publication date (articles that aren’t older than 2010 year).
Results: Reviewing the literature we identified total 92 studies: 22 duplicate studies, that we excluded
and 70 studies-the final number for reviewing. 87% of the reviewed studies shown that cbCT with differ-
ent side positions is the most common diagnostic procedure. The most used prevention method in the
literature (68%) is to use appropriate glide path files, especially manual files (45%) and less recipro-
cating and rotary instruments.
Conclusions: There is a need for careful treatment planning canal, which is fundamental for avoiding
the ledge. We need to plan the canal preparation especially to reach the canal curvature. Also, irriga-
tion with EDTA and careful use of pre-curved hand files with ISO 08 /10, to reach the working length is
essential.
281
ти

ПП 33:
КЛИНИЧКИ И ТЕХНИЧКИ АСПЕКТИ ЗА ИЗРАБОТКА НА ПЕРСОНАЛИЗИРАНИ
ПРОТЕТИЧКИ НАДОМЕСТОЦИ
Бундевска Ј.1, Маја С.1
1. ЈЗУ УСКЦ “Св. Пантелејмон”, Стоматолошки Факултет- УКИМ, Скопје, Република Северна
Цел: Целта на нашиот труд е да го презентираме значењето на естетиката кај протетичките надоместоци
како еднo од главните побарување од страна на пациентите, со посебен осврт на изработката на
персонализирани протетички надоместоци.
Материјал и метод: За реализирање на поставената цел, како материјал и метод ни послужи

изработката на тоталната протеза со посебен осврт кон изборот на артифициелните заби, нивната
постава во идните протетички помагала како и моделирањето на восочните делови од вестибуларната
и оралната страна со сите анатомо-морфолошки карактеристики.
Резултати: Со примена на високоестетски технички процедури при изработката на протетичките

мобилни помагала добиваме естетско подобрување на протетичките надоместоци.
Заклучок: Широката насмевка и задоволителниот лик на нашите пациенти се показатели за примена

на високоестетски клинички и технички аспекти при изработката на персонализираните протетичките
надоместоци.
282
th

PP 33:
CLINICAL AND TECHNICAL ASPECTS FOR THE PRODUCTION OF PERSONALIZED PROS-
THETIC COMPENSATIONS
Bundevska J.1, Maja S.1
1. PHO YDCC “St. Panteleimon”, Faculty of Dentistal Medicine- UKIM, Skopje, Republic of North Macedonia
Aim: The goal of our paper is to present the meaning of the aesthetic of total prostheses as one of the main
requests of patients, with special reference to the crafting of personalized prosthetic compensatons.
Materials and methods: For the realization of the goal, we got the material and method from the crafting of
a total prostheses with special review on the selection of artificial teeth, their lineup in the future prosthetic
devices and modeling of wax parts of vestibular and oral side with all anatomic-morphological features.
Results:The wide smile and satisfactory character of our patients are landmarks for applying high aesthetic
technical procedures in the preparation of prosthetic compensatons.
Conclusion: The wide smile and satisfactory character of our patients are landmarks for applying high aes-
thetic clinical and technical procedures in the preparation of personalized prosthetic compensatons.
283
ти

ПП 34:
ВИД НА ПРОМЕНА ПО МЕХАНИЧКО ОПТОВАРУВАЊЕ НА ПОРЦЕЛАНСКИ ФАСЕТИ
СО РАЗЛИЧНИ ПРЕПАРАЦИОНИ ДИЗАЈНИ
Златановска К.1, Лонгурова Н.1, Заркова Атанасова Ј.1, Прошева Љ.1, Ковачевска И.1

Благодарение на исклучителната естетика, докажана биокомпатибилност и долгорочна прогноза,

порцеланските фасети станаа рутинска реставративна процедура за третман на фронталните
заби.
Цел: Целта на оваа ин витро студија беше да се испита видот на настанатата промена на
порцелански фасети при нивно механичко оптоварување кај три различни препарациони дизајни.
Материјал и метод: Во оваа ин витро студија се испитуваа порцелански фасети изработени со

метод на наслојување врз огноотпорно трупче, кај максиларни централни инцизиви со различни
видови на препарациони дизајни – препарација во форма на перо, препарација со инцизално
закосување и препарација со инцизален преклоп (палатинален жлеб). Примероците од сите три
групи беа испитувани на триаксијална тестирачка машина TRITECH WF 10056. Силата беше
аплицирана под агол од 45° на надолжната оска на забот, со константна брзина од 0,5 mm/
min. видот на настаната промена беше определен како одлепување или расцементирање или
фрактура. Добиените резултати беа статистички анализирани во статистичка програма Statistica
7.1; SPSS17.0.
Резултати: Кај препарација во форма на перо, како последица на механичка сила, фрактура се
регистрира кај 20.0% од примероците и одлепување кај 80.0%. Кај препарација со инцизално
закосување фрактура се регистрира кај 93.3% и одлепување кај 6.7%. Кај препарација со инцизален
преклоп (палатинален жлеб) како резултат на механичка силаа се регистрира фрактура кај 96.7%
и одлепување кај 3.3%. Процентуалната разлика која се регистрира помеѓу регистрацијата на
фрактури и одлепувања помеѓу групите е статистички сигнификантна помеѓу I група наспроти II и I
група наспроти III група за p<0.05 (p=0.0438).
Заклучок: Најчест вид на промена кај порцеланските фасети во форма на перо е одлепување,
додека кај останатите препарациони дизајни доминира фрактурата.
284
th

PP 34:
FATIGUE FAILURE MODE OF PORCELAIN VENEERS WITH DIFFERENT
PREPARATION DESIGNS
Zlatanovska K.1, Longurova N.1, Zarkova Atanasova J.1, Proseva Lj.1, Kovaceska I.1
1. Faculty of medicine, Dental Medicine, University “Goce Delcev”- Stip, republic of North Macedonia
Due to high aesthetic qualities, proven biocompatibility and prognosis for long term durability, porcelain
veneers have become a routine restorative procedure for treatment of frontal teeth.
Aim: The aim of this in vitro study was to examine the influence of the preparation designs on the fatigue
failure of porcelain veneers.
Materials and method: In this in vitro study porcelain veneers with three different types of preparation
design – feather, bevel and incisal overlap – palatal chamfer were analyzed. The veneers were made on
maxillary central incisor by refractory die technique. The samples from all three groups were loaded to
failure in a testing machine TRITECH WF 10056. The force was applied at angle of 45° to the long axis
of the tooth, with constant speed of 0,5 mm/min. The mode of failure was determined as debonding or
fracture. The data were statistically analyzed using statistical program Statistica 7.1; SPSS17.0.
Results: In feather preparation as a consequence of mechanical strength, fracture is registered in 20.0%

of samples and debonding at 80.0%. In bevel preparation fracture is register in 93.3% and debonding in
6.7%. In incisal overlap – palatal chamfer due to mechanical strength is registered fracture in 96.7% and
debonding in 3.3%. The percentage difference between the registered mode of failure – fracture against
debonding between the groups according to Difference test was statistically significant between group I
against group II, and I against III group, for p<0.05 (p=0.0438).
Conclusion: The most common fatigue failure in porcelain veneers with feather preparation is debond-
ing, while in other preparation designs fracture dominates.
285
ти

ПП 35:
ВЛИЈАНИЕТО НА СТРЕСОТ НА ВЕРТИКАЛНИОТ МЕЃУВИЛИЧЕН СООДНОС КАЈ
НОСИТЕЛИ НА ТОТАЛНИ ПРОТЕЗИ - ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ
Јуруковска Шотаровска В.1, Капушевска Б.1, Даштевски Б.1, Петков М.1, Евросимовска Б.1
Стресот е еден од главните причинители кој доведува до абразија на забите кај носителите на
тотални протези и до нарушување на меѓувиличните односи, со намалување на вертикалната
димензија и пореметување на оклузијата на тоталните протези.
Цел: Цел на нашиот труд е приказ на случај за влијанието на стресот кај носител на тотални
протези.
Материјал и метод: Пациент на возраст од 76 год. се пријави на Клиниката за стоматолошка

протетика на УСКЦ - Скопје, и при прегледот беше утврдена целосна абразија на забите
на тоталните протези, нарушена оклузија и намалена вертикална димензија, една година
од изработката на тоталните протези. При земањето на анамнеза, пациентот даде податок
за претрпен голем фамилијарен стрес и се пожали на болка во ТМЗ и болка во ушите. При
повторната рехабилитација на пациентот се користеа постоечките тотални протези (акрилатните
бази), на кои беа поставени восочни бедеми и регистриран меѓувиличниот сооднос, следено со
преостанатите конвенционални стандардни постапки за изработка на тотални протези. Беше
препишана терапија со Mg od 400mg и витамин Неуробион и препорака пациентот да не ги носи
тоталните протези при спиење. Новите тотални протези, изработени со користење на постоечките
протези, ги задоволуваа естетските и функционални потреби на пациентот.
Резултат: Шест месеци подоцна, пациентот беше повикан на контрола и беше утврдена
задоволителна состојба на протезите.
Заклучок: Кај пациенти кои се изложени на големи психички стресови, изработка на нови тотални
протези со користење на базата на постоечките протези кои пациентот ги носи и на кои е навикнат
е метод на избор. Соодветните препораки и насоки за носење на истите, доведува до успешна
протетичка рехабилитација.
286
th

PP 35:
THE EFFECT OF STRESS ON THE VERTICAL JAW RATIO OF PEOPLE WHO WEAR TO-
TAL DENTURE - A CASE STUDY
Jurukovska Sotarovska V.1, Kapusevska B.1, Dastevski B.1, Petkov M.1, Evrosimovska B.1
Stress is one of the main causes that leads to abrasion of the teeth in the people who have total den-
tures and to the disruption of the inter-jaws relations, by reducing the vertical dimension and disrupting
the occlusion of the total dentures.
Aim: The aim of our paper is to present a case study on the impact of stress on people who wear total
denture.
Material and method: Patient aged 76 years. reported to the Clinic for Dental Prosthetics of UKIM
- Skopje, and during the examination was found complete abrasion of the teeth of the total dentures,
impaired occlusion and reduced vertical dimension, one year from the production of the total dentures.
Taking a medical history, the patient reported severe family stress and complained of TMZ pain and
earache. During the patient’s rehabilitation, the existing total prostheses (acrylic based) were used, on
which wax ramparts were placed and the intercostal ratio was registered, following the conventional
standard procedures for making total prostheses. Therapy with Mg of 400mg and vitamin Neurobion
was prescribed and it was recommended to the patient not not to wear the total dentures at bedtime. The
new total prostheses, made by using the existing prostheses, met the aesthetic and functional needs of
the patient.
Results: Six months later, the patient was called for a check-up and a satisfactory condition of the pros-
thesis was found.
Conclusion: In patients who are exposed to great psychological stress, making new total prostheses
using the base of existing prostheses that the patient wears and to which he is accustomed, followed
by appropriate recommendations and guidelines for wearing them, leads to successful prosthetic reha-
bilitation.
287
ти

ПП 36:
ОБЛИКУВАЊЕ НА ИНТЕРДЕНТАЛНАТА ПАПИЛА ВО МАКСИЛАРНАТА ЕСТЕТСКА
РЕГИЈА- ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ
Петков М.1, Петков М.1, Мијовска А.1, Наумовски Б.1, Шабанов Е.1, Даштевски Б.1
Цел: Eстетска реконструкција на максиларните секачи со цирконско-керамички реставрации кај

пациент, со посебен акцент на формирање на интердентална папила и розовата и белата естетика.
Материјал и метод: Приказ на случај: Приказ на естетска реконструкција на максиларните секачи

кај пациент од 35 години.
Резултати: Пациентот дојде со стари метал-керамички коронки кои повеќе не ги исполнуваа

естетските критериуми на пациентот. По вадењето на старите коронки, ги реставриравме
(надоградивме) препарираните заби, направивме пародонтален третман на изразено воспалените
непца. Пациентот носеше привремени коронки 2 месеци за да можеме да ја обликуваме
интерденталната папила (која беше потисната од старата структура) за да добиеме розова и бела
естетика. Потоа направивме 4 коронки од CAD/CAM циркониум - оксидна керамика фасетирана
со литиум дисиликат.
Заклучок: Реконструкција на интерденталната папила во естетската регија претставува клинички

предизвик, но со соодветно планирање и правилен третман успеавме да создадеме интердентална
папила и да ги задоволиме естетските побарувања на пациентот.
288
th

PP 36:
FORMATION OF INTERDENTAL PAPILLA IN MAXILLARY AESTHETIC REGION
- CASE REPORT
Petkov M.1, Petkov M.1, Mijovska A.1, Naumovski B.1, Sabanov E.1, Dastevski B.1
1. PHO YDCC “ST. Pantelejmon” – Skopje, Republic of North Macedonia
Aim: Contemporary aesthetic reconstruction in maxillary incisors with Zirconia-Ceramic Restorations in

a patient with a particular emphasis on formation of interdental papilla and pink and white aesthetics.
Material and method: Case Report: We made aesthetic reconstruction in 35 years old patient in max-
illary incisors.
Results: The patient came with old metal-ceramic crowns that no longer met the patient’s aesthetic
criteria. After removing the old crowns, we had rebilled prepared teeth, made periodontal treatment of
severely inflamed gums. The patient wore a temporary crown for 2 months so that we could shape the
interdental papilla (which was suppressed by the old structure) to obtain a pink and white aesthetic. Then
we made 4 crowns made of CAD / CAM zirconium - oxide ceramics layered with lithium disilicate.
Conclusion: Reconstruction of the interdental papilla in the aesthetic region was a clinical challenge,
but with proper planning and proper treatment we managed to create an interdental papilla and meet the
aesthetic requirements of the patient.
289
ти

ОБЛАСТ: ПРОТЕТСКА РЕХАБИЛИТАЦИЈА & РЕСТАВРАТИВНА СТОМАТОЛОГИЈА
ПП 37:
ПРИМЕНА НА CAD CAM СИСТЕМОТ ВО РЕСТАВРАТИВНАТА СТОМАТОЛОГИЈА
Лонгурова Н.1, Златановска К.1, Тонева Стојменова В.1, Ковачевска И.1

CAD/CAM системите станаа сè попопуларен дел од стоматологијата во последните 25 години. CAD/

CAM технологијата се користи и во заботехничка лабораторија и во стоматолошката ординација.
Овој систем ни дава можност да направиме голем број на изработки во една посета: инлеи, онлеи,
оверлеи, ламинати, коронки и привремени мостови.
Цел: Цел на овој труд е да се прикажат видовите реставрации кои може да се направат со CAD/
CAM системот од областа на реставративната стоматологија и принципите на препарација на
забите за различни реставрации.
Материјал и метод: За изработка на овој труд беше направено пребарување на литература не

постара од 10 години за протоколот на работа на CAD/CAM софтверот како и материјалите што
се компатибилни со овие системи.
Резултати: Ординацискиот CAD/CAM систем овозможува креирање на естетски реставрации во

една посета. Ординацискиот систем CAD / CAM се состои од три дела: интраорален скенер,
компјутер со софтверска програма и единица за фрезување (фреза). Со зголемената употреба на
дигитална технологија во стоматологијата, многу интраорални скенери, кои можат да произведат
интраорални слики без материјали за отпечатување, се претставени на пазарот за постоечки CAD/
CAM системи. Некои од интраоралните скенери кои се користат денес се: CEREC AC powered by
BlueCam, E4D dentist, Lava COS, Trios, Cadent iTero i CEREC OmniCam.
Заклучок: Клиничкиот успех и издржливоста на реставрациите бараат доверлив и докажан

протокол за цементирање, кој обезбедува висока јачина на врската и добро маргинално затворање.
Денес има цела серија материјали за цементирање на керамички реставрации на тврдо забно ткиво
и може да се поделат во три групи: адхезивни цементи, самоатхезивни цементи и конвенционални
цементи.
290
th

TOPIC: PROSTHETIC REHABILITATION & RESTORATIVE DENTISTRY
PP 37:
USE OF THE CAD CAM SYSTEM IN RESTORATIVE DENTISTRY
Longurova N.1, Zlatanovska N.1, Toneva Stojmenova V.1, Kovacevska I.1
1. Faculty of medicine- Dental Medicine, University “Goce Delcev”- Stip
Introduction CAD / CAM systems become a more popular part of dentistry in the last 25 years. CAD /
CAM technology is used in the dental laboratory and the dental office.
Aim: The purpose of this paper is to present the types of restorations that can be done with the CAD
/ CAM system in the field of restorative dentistry and the principles of tooth preparation for different
restaurants.
Material and method: For the preparation of this paper, is made literature research not older than 10
years for the working protocol of the CAD / CAM software as well as the materials that are compatible
with these systems.
Results: The office CAD / CAM system enables the creation of aesthetic restorations in one visit. The
CAD / CAM office system consists of three parts: an intraoral scanner, a software program, and a milling
unit. With the increasing use of digital technology in dentistry, many intraoral scanners, which can pro-
duce intraoral images without printing materials, are being introduced to the market for existing CAD /
CAM systems. Some of the intraoral scanners used today are: CEREC AC powered by BlueCam, E4D
dentist, Lava COS, Trios, Cadent iTero and CEREC OmniCam.
Conclusion Clinical success and durability of restorations require a reliable and proven cementation
protocol, which provides high bond strength and good marginal closure. Today there is a whole series of
materials for cementing ceramic restorations of hard tooth tissue and can be divided into three groups:
adhesive cements, self-adhesive cements and conventional cements.
291
ти

ПП 38:
ПРОТЕТИЧКА РЕХАБИЛИТАЦИЈА НА МЛЕЧНИ ЗАБИ СО ЦИРКОНИУМСКИ КОРОНКИ
– ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ
Ставрева Н.1, Жабокова Билбилова Е.2, Амбаркова В.2, Симјановска Љ.3, Пејковска Шахпасха
Б.1, Јуруковска Шотаровска В.1
1. Катедра за протетика, Стоматолошки Факултет, Универзитет “Св. Кирил и Методиј” – Скопје,

2. Катедра за детска и превентивна стоматологија, Стоматолошки Факултет, Универзитет “Св.
Кирил и Методиј” – Скопје, Република Северна Македонија
3. Катедра за орална хирургија, Стоматолошки Факултет, Универзитет “Св. Кирил и Методиј” –
Цирконијата има долга историја како докажан биокомпатибилен материјал во човечкото тело.
Се користи за изработка на коронки, ендодонтски колчиња, абатменти за импланти и за други
коронки и мостови кај возрасната популација повеќе од 15 години. Но, цирконијата се употребува
и во детска возраст само од 2010 година, кога на пазарот се појавија првите циркониумски коронки
за млечни заби, кои доаѓаат во готови сетови во шест или седум различни големини за секој заб
соодветно.
Цел: Цел на трудот беше користење на циркониумски коронки за естетска и функционална

протетичка рехабилитација на млечни заби.
Материјал и метод: Да се презентира 8 годишно момче со дијагностицирана кариозна лезија на

првиот млечен молар и оток. После отстранување на кариесот, од страна на педодонтот се изврши
пулпектомија и полнење на каналот. По ова протетичарот ја проба циркониумската коронка за
соодветно пасување на забот. Забот беше препариран, аплициран бонд, исушен и светлосно
полимеризиран, а за цементирање беше користен смолест цемент.
Резултат: Успешно беше искористена детска циркониумска коронка за реставрација на млечен

заб на заедничко задоволство на лекарите, родителот кој имаше дадено согласност за целата
процедура и детето-пациент.
Заклучок: Естетската супериорност, неспоредливата издржливост, компатибилноста и многуте

други предности ги прават детските циркониумски коронки одличен избор за реставрации на
постериорни и антериорни млечни заби.
292
th

PP 38:
PROSTHETIC REHABILITATION WITH ZIRCONIA CROWNS ON PRIMARY TEETH – CASE
REPORT
Stavreva N.1, Ambarkova V.2, Simjanovska Lj.3, Pejkovska Shahpaska B.1, Jurukovska Shotraovska V.1
1. Department for proshetics, Faculty of Dental Medicine, University “Ss. Cyril and Methodius” - Skopje,
2. Department for pedodontics, Faculty of Dental Medicine, University “Ss. Cyril and Methodius” - Sko-
pje, Republic of North Macedonia
3. Department for oral surgery, Faculty of Dental Medicine, University “Ss. Cyril and Methodius” - Sko-
Zirconia has a long history as a proven biocompatible material in the human body. It has been used for
crowns, endodontic posts, implant abutments, and other crown and bridge applications in adult patients
for at least 15 years. However, zirconia has only been used for pediatric crowns since 2010, when the
first primary zirconia crown came on the market. Pediatric zirconia crowns come premade in six or sev-
en different sizes for each tooth and are supplied in kits.
Aim: The aim of this article was using zirconia crown as an aesthetic and functional prosthetic rehabili-
tation on primary teeth.
Materials and methods: In this case we had 8 years old male patient with carious lesion and buccal
swelling of the attached gingiva on first primary premolar. Following caries removal a pulpectomy was
performed by pedodontic and the chamber filled with glass ionomer restoration. After this prosthodontic
selected a zirconia crown for fit and trial on the tooth. The tooth was prepared with occlusal and circum-
ferential reduction to a gingival feather edge. Self-etch primer/bond was applied to the tooth, dried and
light cured. A dual-cure resin cement was used for cementation.
Results: Pediatric zirconia crown was used for restoration of primary teeth for joint satisfaction of the
clinicians, parent and child.
Conclusion: Aesthetic superiority, unmatched durability, biocompatibility and many other advantages,
make pediatric zirconia crowns an excellent option for restorations of posterior and anterior primary
teeth. Key words: zirconia crowns, primary teeth, prosthetic rehabilitation.
293
ти

ПП 39:
УПОТРЕБА НА ЦИРКОНИУМ КЕРАМИКА ВО ФРОНТАЛНА РЕГИЈА
Симонческа М.1, Славкоска Д.1, Мијоска А.1, Јовановски С.1

Губењето на предните заби предизвикува естетска и функционална дисхармонија. Најновите

циркониумски керамики се сметаат за поволни материјали со соодветни механички својства,
биокомпатибилност и одлична естетика.
Цел: Целта на оваа студија е да се проценат клиничките резултати од циркониумски протетски

реконструкции, кај пациенти со сериозно оштетување на забите во естетската зона.
Материјал и методи: Во оваа клиничка студија беа вклучени пациенти поделени во две групи.
Првата група се пациенти со Y-TZP оксидни фасетирани со фелтспат реставрирани керамика,
додека во втората група пациенти беа изработени циркониумски монолитни протетски конструкции
без фелтспатски порцелан.
Резултати: Во ова клиничко истражување се покажа дека циркониум оксидната керамика поседува
одлична биокомпатибилност, што ги прави коронките и мостовите многу безбедни за клиничка
употреба. Монолитниот (цврст) циркониум е по непроѕирен од високо-проѕирната фасетирана
циркониум оксидна керамика и генерално се препорачува за употреба во дисталната регија.
Од друга страна, фасетираната циркониум оксидна керамика е особено погодна за протетски
изработки во естетската регија поради нејзината транспарентност и опалесцентност. Таа е
исто така многу ефикасна за прекривање на забни површини со променета боја, посебно после
ендодонски третман.
Заклучок: Анализата покажа дека Y-TZP реставрациите фасетирани со фелдспат керамика

се карактеризираат со подобра естетика и наоѓаат подобра примена во фронтална регија.
Фасетираната цирконија е попроѕирна и опалесцентна, а особено е погодна за користење
во предниот регион. Монолитните и фасетираните циркониумски коронки имаат цврстина и
конзистентност во споредба со традиционалните метал-керамички реставрации, а воедно
обезбедуваат и далеку посупериорна естетика.
294
th

PP 39:
USE OF ZIRCONIA CERAMICS IN THE AESTHETICS ZONE
Simonceska M.1, Slavkoska D.1, Mijoska A.1, Jovanovski S.1
1. Department for prosthetics, Faculty of Dental Medicine, University “Ss. Cyril and Methodius” – Sko-
Loss of anterior teeth causes aesthetic and functional disharmony. The newest zirconia materials have
been considered to be advantageous materials with adequate mechanical properties, biocompatibility,
and excellent aesthetics.
Aim: The aim of this study was to assess the clinical outcomes of zirconia prosthetic reconstructions in
patients with severe tooth wear in the aesthetic zone.
Material and method: Patients divided into two groups were included in this study. The first group is
patients with Y-TZP oxide ceramic faceted with feldspathic ceramics, while the second group of patients
with zirconium monolithic (solid) crowns were made without feldspathic porcelain.
Results: In this clinical research zirconia oxide ceramics possesses excellent biocompatibility, making
the crowns and bridges prepared from zirconia ceramic highly safe for clinical use in the boat groups.
Discussion. Monolithic (solid) zirconia is more opaque than high translucent faceted zirconia with felds-
pathic ceramic and is generally recommended for use in the distal region. Veneered zirconia, on the oth-
er hand, is particularly suitable for anterior constructions due to its transparency and opalescence. It’s
also very effective for masking highly discolored tooth surfaces, especially after endodontic treatment.
Conclusion: Therefore, the analysis showed that patients with zirconia veneered with feldspathic ce-
ramics have better aesthetics and find better application in the frontal region. Layered zirconia is more
translucent and opalescent, and it’s especially suitable for the anterior region. Both monolithic and lay-
ered zirconia prosthetic reconstructions have strength and consistency comparable with traditional PFM
restorations, yet they provide far superior aesthetics.
295
ти

ПП 40:
НОВИ ЦИРКОНИУМСКИ КОЛЧИЊА ЗА РЕСТАВРАЦИЈА НА ЕНДОДОНТСКО
ТРЕТИРАНИ ЗАБИ
Славкоска Д.1, Симонческа М.1, Јованоски С.1

Поради нивните одлични естетски и биокомпатибилни својства, Y-TZP керамичките колчиња

се широко користени во секојдневната стоматолошка пракса за реставрација на ендодонтски
третирани заби.
Цел: Ова клиничко истражување ги потврдува веќе докажаните естетски, механички и

биокомпатибилни својства, како и цврстината на ново дизајнираните циркониумски колчиња за
реставрација на ендодонтски третираните заби.
Материјал и метод: Во ова клиничко истражување беа опфатени пациенти со ендодонтски

третирани заби и беа искористени колчиња со два различни дијаметри (1,4 mm и 1,6 mm), со
цилиндрична конусна форма во коренскиот дел и три прстени за ретенција во коронарниот дел.
Испрепарирана беше внатрешна стапалка, циркуларно околу цервикалниот дел на коренскиот
канал, надограден со различни материјали за надоградба.
Резултат: Со ова клиничко истражување се стекнаа сознанија за придонесот на новиот Fer-

rule дизајн на внатрешна препарација на каналот на коренот за дополнително подобрување на
јачината на ендодонтски третираните заби.
Заклучок: Студијата ги потврди придобивките од Y-TZP колчињата како моментално најдобра

опција за надоградување на ендодонтски третираните заби за надоградување на изгубената
коронка. Препарацијата на внатрешна стапалка е прв главен фактор кој придонесува за
зголемување на отпорноста од фрактура на сите ендодонтски третирани заби со циркониумски
колчиња. Затоа, циркониумското колче со коронарни прстени за ретенција обезбедува пренос на
физиолошки стрес низ ѕидовите на дентинот и овозможува висок процент на поправливи дефекти.
296
th

PP 40:
NEW ZIRCONIA POSTS FOR RESTAVRATION OF ENDODOTICALLY
TREATED TEETH
Slavkoska D.1, Simonceska M.1 Jovanovski S.1
1. Department for prosthetics, Faculty of Dentistry, University of “Ss. Cyril and Methodius” – Skopje,
Due to their excellent aesthetic and biocompatibility properties, Y- TZP posts are widely used in every-
day dental practice for the restoration of endodontically treated teeth (ETT).
Aim: This clinical report investigated the already proven aesthetics, mechanical, biocompatibility, and
stability of newly designed zirconia posts for the restoration of ETT.
Material and methods: In this clinical research were included patients with ETT were used in two differ-
ent diameters (1.4 mm and 1.6mm) of zirconia posts, with cylindrical-conical shape in the radicular part
and three retentive coronal rings in the coronary part, prepared with a new ferrule preparation design
and upgraded with different core materials.
Results: This clinical research was providing knowledge about the contribution of new internal prepa-
ration design around the root canal to additional improvement of fracture strength of ETT restored with
new zirconia post- core design.
Conclusion: The study confirmed the benefits of the Y-TZP post as currently the best option for restor-
ing ETT by compensating for the lost crown. Ferrule preparation of the dentinal ring is the first major
factor that contributes to increasing the fracture resistance of all restored ETT with zirconia posts. There-
fore, zirconia post with retentive coronal rings provides physiological stress distribution through the
dentin walls and obtains a high percentage of reparable failures.
297
ти

ОБЛАСТ: ПРОТЕТСКА РЕХАБИЛИТАЦИЈА & МЕНАЏМЕНТ НА ПАЦИЕНТИ

СО ДИСФУНКЦИЈА НА ТЕМПОРОМАНДИБУЛАРЕН ЗГЛОБ
ПП 41:
ТЕРАПИЈА СО РЕПОЗИЦИСКИ ОКЛУЗАЛНИ СПЛИНТОВИ КАЈ ПАЦИЕНТИ
СО ИЗМЕСТУВАЊЕ НА ЗГЛОБНИОТ ДИСК
Капушевска Б.1, Петреска И.1, Димоски Г.1, Деребан Н.1
1. ЈЗУ УСКЦ “Св. Пантелејмон”, Стоматолошки Факултет - УКИМ, Скопје, Република Северна
Цел: е да се прикаже изработката и примената на оклузалните репозициски сплинтови кај пациенти

со изместување на зглобниот диск со редукција или без редукција.
Мaтеријал и метод: беа 40 пациенти со поставена дијагноза на афектиран ТМЗ. По поставенета

дијагноза, а и по претходно ординирање на антериорни депрограмери изработувавме репозициски
сплинтови по индиректен метод. Контролите кај пациентите ги изведувавме по една недела, три и
шест месеци.
Резултат: Резултатите по шест месеци од носењето на сплинтовите беа дека кај сите 40 пациенти
(100%) има подобрување на субјективните и објективните симптоми.
Заклучок: Репозициските оклузални сплинтови сe избор за успешна терапија при афектиран ТМЗ.
298
th

TOPIC: PROSTHETIC REHABILITATION & MENAGEMENT OF PATIENTS

WITH TEMPOROMANDIBULAR DYSFUNCTION
PP 41:
THERAPY WITH REPOSITIONAL OCCLUSAL SPLINTS IN PATIENTS WITH DISPLACEMENT
OF THE JOINT DISC
Kapusevska B.1, Petreska I.1, Dimoski G.1, Dereban N.1
1. PHO YDCC “St. Panteleimon”, Faculty of Dental Medicine- UKIM, Skopje, Republic of North Macedonia
Aim: The aim is to show the manufacture and application of occlusal repositioning splints in patients with
displacement of articular disc with or without reduction.
Material and method: there were 40 patients diagnosed with an affected TMJ. After the established diag-
nosis, and after the prior appointment of anterior deprogrammers, we made repositional splints using the
indirect method. We performed controls in patients after one week, three and six months.
Results: The results after six months of wearing the splints were that in all 40 patients (100%) there was an
improvement in subjective and objective symptoms.
Conclusion: Repositional occlusal splints are a good choice for successful therapy in affected TMJ.
299
ти

ОБЛАСТ: ПРОТЕТСКА РЕХАБИЛИТАЦИЈА & МЕНАЏМЕНТ НА ПАЦИЕНТИ

СО ДИСФУНКЦИЈА НА ТЕМПОРОМАНДИБУЛАРЕН ЗГЛОБ
ПП 42:
ЕТИОЛОГИЈА И ПРЕВАЛЕНЦА НА ТЕМПОРОМАНДИБУЛАРНИ ЗАБОЛУВАЊА
ПОМЕЃУ СТУДЕНТИ НА ДЕНТАЛНА МЕДИЦИНА НА УГД ШТИП
Златановска К.1, Атанасова С.1, Лонгурова Н.1, Нашкова С.1, Димова Ц.1

Темпоромандибуларно заболување претставува поим кој вклучува нарушувања на нормалната

функција на темпоромандибуларните зглобови, џвакалните мускули и околните структури. Овие
заболувања имаат мултифакторијална етиологија, чија преваленца варира од 20% до 50%.
Цел: Главната цел на оваа истражување беше да ја одредиме застапеноста на етиолошките

фактори и преваленцата на темпоромандибуларните заболувања меѓу студенти на Дентална
медицина при Универзитет „Гоце Делчев‟во Штип.
Материјал и метод: Истражувањето е спроведено во просториите на Факултетот за медицински

науки при УГД, со помош на прашалник по Фонсека во писмена форма на вкупно 73 студенти на
возраст од 19 до 27 години, од кои со женски пол 39 и машки пол 34 студенти. Испитаниците беа
поделени во три групи и тоа: Група 1 – од 19 до 21 години; Група 2 –од 22 до 24 години и Група 3 –
од 25 до 27 години. Добиените резултати беа статистички анализирани во статистичка програма
Statistica 7.1; SPSS17.0.
Резултати: Потешкотии во отворање на устата, присуство на замор или болка во џвакалните

мускули, болка во уво или околна област, потешкотии на движењето на долната вилица на страна,
болки или вкочанетост во вратот, звуци кои потекнуваат од темпоромандибуларните зглобови при
џвакање или отварање на устата, како и стискањето и шкрипањето на забите, се симтоми чија
застапеност доминира кај женската популација.
Заклучок: Раното дијагностицирање на темпоромандибуларните нарушувања е важно за

спречување на поголеми оштетувања на темпоромандибуларните зглобови. Фонсека прашалникот
има своја важност во раното дијагностицирање на овие нарушувања кај млада популација, бидејќи
голем прој на испитаници имаат забележано присуство на симптоми и етиолошки фактори но не
им посветуваат внимание затоа што не чуствуваат болка.
300
th

TOPIC: PROSTHETIC REHABILITATION & MENAGEMENT OF PATIENTS

WITH TEMPOROMANDIBULAR DYSFUNCTION
PP 42:
ETIOLOGY AND PREVALENCE OF TEMPOROMANDIBULAR DISORDERS AMONG
STUDENTS OF DENTAL MEDICINE AT UGD STIP
Zlatanovska K.1, Atanasova S.1, Longurova N.1, Naskova S.1, Dimova C.1
1. Faculty of medicine, Dental Medicine, University “Goce Delcev”- Stip, Republic of North Macedonia
Temporomandibular disease is a term that include disorders of the normal function of the temporo-
mandibular joints, masticatory muscles and surrounding structures. These diseases have multifactorial
etiology, which prevalence varies from 20% to 50%.
Aim: The main goal of this research was to determine the presence of etiological factors and prevalence
of temporomandibular diseases among students of Dental medicine at the University „Goce Delcev‟ in
Stip.
Material and method: The research was conducted by using a Fonseca questionnaire among 73 stu-
dents aged from 19 to 27 at the Faculty of medical science at UGD, of which 39 female and 34 male.
The respondents were divided into three groups: Group 1 - from 19 to 21 years; Group 2 - from 22 to 24
years and Group 3 - from 25 to 27 years. The data were statistically analyzed using statistical program
Statistica 7.1; SPSS17.0.
Results: Difficulty opening the mouth, the presence of fatigue or pain in the masticatory muscles, pain
in the ear or surrounding area, difficulty moving the lower jaw from side to side, pain or stiffness in the
neck, TMJ clicking sounds when chewing or opening, as well as clenching and gnashing of teeth, are
symptoms that are predominant in the female population.
Conclusion: Early diagnosis of temporomandibular disorders is important to prevent major damage to

the temporomandibular joints. The Fonseca questionnaire has its importance in the early diagnosis of
these disorders in a young population, because a large number of respondents have noticed the pres-
ence of symptoms and etiological factors but do not pay attention to them because they do not feel pain.
301
ти

ОБЛАСТ: ОРАЛНА И МАКСИЛОФАЦИЈАЛНА ХИРУРГИЈА
ПП 43:
ОРАЛНОХИРУРШКИ АСПЕКТИ КАЈ ПАЦИЕНТ СО РЕТКИОТ КОРНЕЛИА ДЕ ЛАНГ
СИНДРОМ (ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ )

Јосифов Д.1, Јанев Е.1
1. Клиника за орална хирургија, УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје, Република Северна Македонија
Синдромот Корнелија де Ланге (CdLS) е ретка развојна малформација, која има влијание врз
целокупното функционирање на човечкото тело.
Цел: Целта на оваа студија е да се проценат достапните податоци за овој синдром и да се прикаже
оралнохируршки третман на една млада пациентка со оваа болест.
Материјал и метод: Прикажан е случај на пациентка со синдром Корнелија де Ланге (CdLS).

Манифестациите на овој синдром кај пациентите можат да бидат присутни со различни степени на
фацијален дисморфизам, како и со различни степени на потешкотии во учењето, интелектуална
социјализација, ретардација на растот, абнормалности на екстремитетите и нивното функционирање.
Дополнително, лицето со овој синдром може да има малформации на други органи, како на пример
на срцето или на бубрезите.
Резултати: Во зависност од нивото на присутните клинички карактеристики, сериозноста на синдромот

е различно оценета (1,2,3,4,5). Инциденцата на овој заден синдром не е добро позната, но се
проценува дека 1 од 10000 до 30000 новороденчиња ја имаат оваа состојба. Досега не е воспоставен
дефинитивен биохемиски или хромозомски маркер за пренатална дијагноза на овој синдром, и тоа е
причината зошто многу лица со оваа состојба (умерени форми) никогаш нема да бидат препознаени.
Заклучок: Превенцијата на сите орални потешкотии може да се контролира со рана дијагноза, како и
со поттикнување на соработката со овие пациенти.
302
th

TOPIC: ORAL AND MAXILOFACIAL SURGERY
PP 43:
ORAL SURGERY ASPECTS IN PATIENT WITH RARE CORNELIA DE LANGE SYNDROM
(CASE REPORT)
Josifov D.1, Janev E.1
1. Department for Oral Surgery, PHO YDCC “St. Panteleimon” – Skopje. Republic of North Macedonia
Cornelia de Lange syndrome (CdLS) is a rare developmental malformation, that has impact on the overall
human body functioning.
Aim: Aim of this study is to evaluate available data about this syndrome and to show oral surgery treatment
of one young patient with this illness.
Material and method: Case report of a female patient with Cornelia de Lange syndrome (CdLS). Manifes-
tations of this syndrome in patients can be present with various degrees of facial dysmorphism, as well as
with different degrees of learning difficulties, intellectual socialization, growth retardation, abnormalities in the
extremities and their functioning. Additionally, a person with this syndrome may have malformations in other
organs, such as in the heart or in the kidneys.
Results: Depending on the level of clinical features present, syndrome severity is differently graded (1,2,3,4,5).
Incidence of this rear syndrome is not well known, but is estimated that 1 in 10000 to 30000 newborns have
this condition. So far, no definite biochemical or chromosomal marker for the prenatal diagnosis of this syn-
drome was established, and this is the reason why many individuals with this condition (moderate forms) may
never be recognized.
Conclusion: Prevention of all associated oral difficulties can be controlled by early diagnosis, as well encour-
aging cooperation with these patients.
303
ти

ПП 44:
КОРЕЛАЦИЈА ПОМЕЃУ ПРИСУСТВОТО НА ОДОНТОГЕНА РАДИКУЛАРНА ЦИСТА
И ХУМАНИОТ ИМУН ОДГОВОР
Стојанова И.1, Димитровски О.1, Велеска Стевковска Д.1, Марковска Арсовска М.1, Спиров В.1,
Бајрами М.1
1. Клиника за орална хирургија, УСКЦ “Св. Пантелејмон”- Скопје, Република Северна Македонија
Одонтогените радикуларни цисти се најчесто застапени одонтогени инфламаторни цисти.

Имунопатолошките реакции заземаат доминатна улога во нивната етиопатогенеза.
Цел: Целта на овој труд е преку примена на имунохистохемиска метода кај пациентка со
резидуална циста во долната вилица да се утврди застапеноста на Т и В лимфоцитите, клетките
во воспалителниот инфилтрат и влијанието на цистичната лезија врз системскиот имун одговор
преку верификација на промените на имуноглобулините во серумот пред и еден месец после
хируршката терапија.
Материјал и метод: Приказ на случај: Жена на 60 годишна возраст со резидуална циста во

долната вилица е примена на Клиниката за орална хирургија. Направени се имунолошки анализи
на крвта со цел одредување на вредностите на имуноглобулините IgA, IgG и Ig M пред хируршката
интервенција, енуклеација на цистата in toto, патохистолошка и имунохистохемиска анализа на
CD3, CD4, CD8, CD20 и CD68 маркерите. Имунолошки анализи на крвта беа направени и еден
месец после хируршката интервенција.
Резултат: Патохистолошката и имунохистохемиската анализа ја потврди дијагнозата

радикуларна(резидуална) циста во мандибулата со присуство на повеќеслоен плочест епител
под кој се наоѓа воспалителен инфилтрат со гранулационо ткиво и исталожени холестерински
кристали со предоминантна застапеност на Т лимфоцити наспроти процентот на застапеност
на В лимфоцити (3-5%),доминираат макрофагите и хистиоцити. Вредностите на серумските
имуноглобулини IgA, Ig G и IgM беа намалени после хируршката терапија.
Заклучок: Со употреба на патохистолошки и имунохистохемиски анализи се докажa присуството

на клеточниот и хуморалниот имун одговор и нивната улога во етиопатогенезата и развој на
цистата, додека со имунолошките анализи преку разликите во вредностите на серумските
имуноглобулините се потврди присуството на хуморалниот имун одговор на системско ниво,а сето
тоа укажува од важноста на раната детекција и терапискиот пристап на радикуларните цисти.
304
th

PP 44:
CORRELATION BETWEEN THE PRESENCE OF AN ODONTOGENIC RADICULAR CYST
AND THE HUMAN IMMUNE RESPONSE
Stojanova I.1, Dimitrovski O.1, Veleska Stevkovska D.1, Markovska Arsovska M.1, Spirov V.1, Bajrami M.1
Odontogenic radicular cysts are the most common odontogenic inflammatory cysts. Immunopathologi-
cal reactions play a dominant role in their etiopathogenesis.
Aim: The aim of this study was to determine the presence of T and B lymphocytes cells in the inflam-
matory infiltrate and the impact of the cystic lesion on the systemic immune response by verifying the
changes in the immune system by applying immunohistochemical method in a patient with residual cyst
in the lower jaw. and one month after surgery.
Material and method: Case Report: A 60-year-old woman with a residual cyst in her lower jaw came to
the Oral Surgery Clinic. Immunoassay of blood was performed to determine the values of immunoglob-
ulins IgA, IgG and Ig M before surgery, cyst enucleation in toto- Partch II, pathohistological and immuno-
histochemical analysis of CD3, CD4, CD8, CD20 and CD68 markers. Immunological blood tests were
performed one month after surgery.
Results: Pathohistological and immunohistochemical analysis confirmed the diagnosis of radicular (re-
sidual) cyst in the mandible with the presence of multilayered squamous epithelium beneath which is
an inflammatory infiltrate with granulation tissue and deposited cholesterol crystals with predominant
macrophages and histiocytes. Levels of serum immunoglobulins IgA, Ig G and IgM levels were reduced
after surgery.
Conclusion: The use of pathohistological and immunohistochemical analyses proves the presence
of cellular and humoral immune responses and their role in the etiopathogenesis and development of
cysts, while immunoassays confirm the presence of human immunoglobulin this suggests the impor-
tance of early detection and therapeutic approach to radicular cysts.
305
ти

ПП 45:
ХРОНИЧНА ОКЛУЗАЛНА ТРАУМА КАКО ПРИЧИНА ЗА РАНA ЕКСТРАКЦИЈА НА
МАНДИБУЛАРНИ ИНЦИЗИВИ (ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ)
Апостолова Г.1, Баара Симоновска Т.1, Нацевски Д.1, Маленков Х.1
1. Клиника за орална хирургија, УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје, Република Северна Македонија
Вовед: Оклузалната траума е дефинирана како повреда на пародонталните ткива како резултат
на оклузални сили што го надминуваат нивниот репаративен капацитет. Тоа е состојба кога еден
или повеќе заби се наоѓаат под прекумерен притисок од забите антагонисти. Хроничната траума
од оклузија е почеста од акутната траума и се развива како резултат на постепени промени во
оклузијата предизвикани од абразија и придвижување на забите, бруксизам или ортодонтски
аномалии како длабок загриз или ротација на забите. Ткивата поседуваат одредена способност за
адаптација и спротивставување на оклузалните сили. Во моментот кога овој адаптивен капацитет
ќе биде надминат од должината на траење и силата на оклузија тогаш настануваат промени
во пародонталните ткива (гингивално воспаление, рецесија, проширен периодонтален простор,
некроза на пулпа и ресорпција на алвеоларната коска).
Цел: Овој труд има за цел да ја прикаже хроничната оклузална траума како причина за губиток
на алвеоларната коска, формирање на цистична лезија и рана екстракција на афектираниот заб.
Материјал и метод: Приказ на случај: Во трудот се прикажува случај на 38 годишна пациентка
со ортодонтски нетретиран длабок загриз (overbite) од 4 милиметри и ротација на мандибуларен
централен десен инцизив кај кој настанала асептична пулпина некроза и следствена цистична
промена во апикалниот предел.
Резултати: Беше извршена цистектомија со екстракција на забот и истовремено пополнување на

дефектот со ксенографт и колагена мамбрана како основа за формирање на ново коскено ткиво
потребно за понатамошна протетска рехабилитација на пациентката.
Заклучок: Треба да се акцентира улогата на стоматологот за рано откривање на оклузална

траума и потребата од ортодонтски третман со цел спречување на промени во пародонталните
ткива и губиток на алвеоларната коска проследен со ран губиток на афектираните заби.
306
th

PP 45:
CHRONIC OCCLUSAL TRAUMA AS A CAUSE OF EARLY EXTRACTION OF MANDIBU-
LAR INCISIONS (CASE REPORT)
Apostolova G.1, Baara Simonovska T.1, Nacevski D.1, Malenkov H.1
Introduction: Occlusal trauma is defined as injury to periodontal tissues as a result of occlusal forces
exceeding their reparative capacity. It is a condition where one or more teeth are under excessive pres-
sure from antagonist teeth. Chronic occlusal trauma is more common than acute trauma and develops
as a result of gradual changes in occlusion caused by abrasion and tooth movement, bruxism, or or-
thodontic abnormalities such as deep bite or tooth rotation. Tissues have a certain ability to adapt and
resist occlusal forces. The moment this adaptive capacity is exceeded by the duration and strength of
the occlusion, then changes occur in the periodontal tissues (gingival inflammation, recession, dilated
periodontal space, pulp necrosis and alveolar bone resorption).
Aim: This paper aims to present chronic occlusal trauma as a cause of alveolar bone loss, formation of
cystic lesion, and early extraction of the affected tooth.
Material and method: Case Report: The paper presents the case of a 38-year-old female patient with
orthodontic untreated deep bite (overbite) of 4 mm and rotation of the mandibular central right incisor in
which aseptic pulp necrosis occurred and a consequent cystic change in the apical region.
Results: A cystectomy was performed with tooth extraction and simultaneous filling of the defect with
xenograft and collagen membrane as a basis for the formation of new bone tissue necessary for further
prosthetic rehabilitation of the patient.
Conclusion: We want to accent the role of the dentist in the early detection of occlusal trauma and ne-
cessity of orthodontic treatment to prevent periodontal tissue changes and alveolar bone loss followed
by early loss of affected teeth.
307
ти

ПП 46:
ЕВАЛУАЦИЈА НА СПОНТАНО КОСКЕНО ЗАЗДРАВУВАЊЕ ПОСЛЕ ЦИСТЕКТОМИЈА
Роголева Ѓуровски С.1, Тонева Стојменова В.1, Николовски Б.1, Димова Ц.1, Атанасова С.1

Енуклеацијата на цистичната лезија резултира со коскен дефект кој зависно од големината

на лезијата за пократок односно подолг временски период може спонтано да заздрави без
дополнителна и помогната регенерација на дефектот.
Цел : Оваа студија има за цел да го евалуира спонтаното коскено заздравување на дефектот
после изведена енуклеација на цистична лезија.
Материјал и метод: (Предмет на испитувањето) Истражувачкиот примерок се состоеше од 22

пациенти и тоа 14 мажи и 8 жени. После изведениот оралнохируршки третман и енуклеација на
цистата во целост беа направени контролни РТГ снимки за следење на коскената регенерација и
редукцијата на цистичниот дефект. Контролни прегледи беа извршени по 6 месеци и 12 месеци
од оперативниот зафат со рентгенографска проценка преку споредба на снимките пред и
после оперативниот зафат, анализана формираните коскени трабекули и дензитетот на секоја
последнователна снимка.
Резултат: Резултатите добиени од контролните прегледи во однос на видот на зараснувањето

кај пациентите ги дадоа следните податоци: Коскено зараснување беше евидентирано кај 18
испитаници од вкупниот број или (82%), од кои 11 испитаници се мажи (50%) додека останатите 7
испитаници се жени или (32%). Фиброзно зараснување беше евидентирано кај вкупно 4 случаи од
испитаниците (18%), од кои 3 испитаници се мажи (13.5%), додека еден испитаник е жена (4.5%).
Заклучок: Физиолошкиот процес на коагулација е основа за спонтано формирање на коска.

Во најголем број од случаите зараснувањето е преку формирање на коскени трабекули, а во
помал процент преку фиброзно зараснување. Во случаи кога дефектот е значително голем, ако
е опкружен со соодветни коскени ѕидови, големината на дефектот не претставува проблем
за спонтано коскено заздравување. Евидентно е дека редукцијата на дефектот започнува од
маргините на дефектот кон средината со што се намалува големината на дефектот, а најголем
пораст на коскена густина има во периодот после 6 месеци.
308
th

PP 46:
EVALUATION OF SPONTANEOUS BONE HEALING AFTER CYSTECTOMY
Rogoleva Gjurovski S.1, Toneva Stojmenova V.1, Nikolovski B.1, Dimova C.1, Atanasova S.1
Enucleation of the cystic lesion results in bone defect that can be repared spontaneously in short or long
period depending on the size of the lesion, without additional and assisted defect regeneration.
Aim: This study has purpose to evaluate the spontaneous bone healing of the defect after completed
cystic lesion enucleation.
Material and method: The study sample consisted of 22 patients, 14 males and 8 females. After the
completed oral surgery treatment and the whole cyst enucleation, control rtg images were made to follow
the bone regeneration and the cyst defect reduction. Control examinations were done 6 and 12 months
after the surgery treatment with roentgen assessment by comparing the images from before and after
the surgical treatment, analysis of the created bone trabeculеs аnd the density of every following image.
Results: the gathered results from the control examinations about the type of healing gave the follow-
ing information: the bone healing was evidented in 18 participants from the total number or (82%), from
which 11 participants are males (50%) and the rest 7 participants are females (32%). Fibrous regenera-
tion was registered in 4 cases from the participants (18%), from which 3 participants are males (13.5%)
and one is female (4.5%).
Conclusion: Тhe physiological process of coagulation is base for spontaneous bone formation. In most
of the cases the reparation is with creating bone trabecules and in smaller percent is with fibrous regen-
eration. In cases when the defect is significantly large, if it is surrounded with appropriate bone walls, the
size of the defect is not a problem for spontaneous bone healing. It is evident that the defect reduction
starts from the defect margins going towards the middle, what causes reduction on the defect size, and
highest increase of bone density is happening in the period after 6 months.
309
ти

ПП 47:
ЕВАЛУАЦИЈА НА РАНО ЗАРАСНУВАЊЕ НА РАНИ СПОРЕД РАЗЛИЧНИ ИНДЕКСИ
ПО ХИРУРШКА ИНЦИЗИЈА
Роголева Ѓуровски С.1, Николовски Б.1, Димова Ц.1, Тонева Стојменова В.1

Цел: Целта беше да се истакне употребата на неколку квалитативни и полуквантитативни методи

за проценка, за да се евалуира раното зараснување на рани на периодонталните меки ткива
после инцизија за оралнохируршка интервенција и импланти.
Материјал и метод: Предмет на испитувањето : Овој труд ќе ги нагласи различните параметри кои
се вклучени во секој индекс и неколку клинички случаи. Исто така, постојат многу карактеристики
кои би требало да се посматраат во текот на зараснувањето на рана по некомплицирани
периодонтални операции и хируршки зафати за дентални импланти: отекување, крварење,
олабавување на сутурите, нестабилност на периодонталниот завој, подвижност на заб/имплант
и така натаму.
Резултат: Хронолошки, најчесто користени индекси за следење на оралните меки ткива се: Heal-
ing index (HI) по Landry et al. (1988), Early Wound Healing Index (EHI) по Wachtel et al. (2003), 3- point
Score по Hagenaars et al. (2004), the Wound Healing Index (WHI) по Huang et al. (2005), Gingival
Healing Index (GHI) по Trombelli et al. (2018), IPR Wound Healing Scale по Hamzani Chaushu (2018),
Early Wound Healing Score (EHS) по Marini et al. (2018).
Заклучок: Како заклучок, перцепцијата и искуствата на клиничарите и истражувачите се значаен

предуслов за проценка на зараснувањето на раните, а исто така и правилниот избор и употреба
на индекс на заздравување како корисна алатка за евалуација на раното заздравување на рани
со примарно зараснување на периодонталните меки ткива по хируршки инцизии.
310
th

PP 47:
EVALUATION OF EARLY WOUND HEALING BY DIFFERENT INDEXES AFTER
SURGERY INCISION
Rogoleva Gjurovski S.1, Nikolovski B.1, Dimova C.1, Toneva Stojmenova V.1
Aim: The aim was to highlight the usage of several qualitative and semi-quantitative assessment meth-
ods to evaluate early wound healing of periodontal soft tissues after oral and implant surgery incision.
Material and method: This work will emphasize the different included parameters of each index and
several clinical cases. Also, there are many features which should be observed during wound healing
after uncomplicated periodontal and dental implant surgery: swelling, bleeding, suture loosening, peri-
odontal dressing instability, tooth/implant mobility etc.
Results: Chronologically, the most used indexes for monitoring of oral soft tissue were Healing Index
(HI) by Landry et al. (1988), Early Wound Healing Index (EHI) by Wachtel et al. (2003), 3-point scorе
by Hagenaars et al. (2004), theWound Healing Index (WHI) by Huang et al. (2005), Gingival Healing
Index (GHI) byTrombelli et al. (2018), IPR Wound Healing Scale by Hamzani and Chaushu (2018), Early
Wound Healing Score (EHS) by Marini et al (2018).
Conclusion: For conclusion, the clinicians and researchers’ perceptions and experience are prerequi-
site for assessing wound healing, as well as correct choice and usage of healing index as a useful tool for
evaluation of early wound healing by primary intention in periodontal soft tissues after surgical incisions.
311
ти

ПП 48:
ПРИМЕНА НА ТРОМБОЦИТНО ЗБОГАТЕН ФИБРИН ВО ПРЕДПРОТЕТСКАТА ХИРУРГИЈА
Евросимовска Б.1, Терзиевска А.1, Бајрактарова Е.2
2. Клиника за протетика, УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје, Република Северна Македонија
Вовед: Заздравувањето на раните претставува етапен процес, за чие беспрекорно одвивање клучна
улога завземаат тромбоцитите. Тромбоцитно збогатениот фибрин (ПРФ) е тромбоцитен дериват од
втората генерација на тромбоцитни концентрати и автологна фибринска матица. Примената на ПРФ е
комплетно нов приод кон ткивната регенерација.
Цел: Целта е да го потврдиме влијанието и ефектите од апликацијата на ПРФ врз меките ткива кај
предпротетските орално хируршките интервенции.
Материјал и метод: На Клиниката за Орална хирургија беше спроведена орално хирурршка

интервенција кај десет пациенти, кој се состоеше од продлабочување на фундусот во долната вилица
и поидигање на форниксот во горната вилица со цел да се овозможи стабилност на новата протетска
изработка. Со суприостална дисекција беа отстранети мускулните припои и растреситото сврзно
ткиво, а ослободената мукоза беше сошиена со периостот. На ранливата површина беше аплицирана
ПРФ мембрана.
Резултати: После две недели кај сите случаи беше утврдено извонредно заздравување на ткивото,
со што можеше да се воочи регенеративниот потенцијал на ПРФ. Индексот на заздравување според
скалата по Landry, Turnbull and Howley е одлично со оцена 5. Кај сите пациенти беше добиена доволна
висина на алвеоларниот гребен, со што беше постигната поголема стабилизација и ретенција на
мобилните протези.
Заклучок: Нашите резултати со сигурност укажуваат на ефективноста, едноставноста и економичноста

од примената на ПРФ. Овој метод значително ја подобрува ткиваната регенерација, што претставува
импаратив за успешна орално-хируршка интервенција.
312
th

PP 48:
APPLICATION OF PLATELET RICH FIBRIN (PRF) IN PREPROSTHETIC SURGERY
Evrosimovska B.1, Terzievska A.1, Bajraktarova E.2
2. Department for Prosthodonics, PHO YDCC “St. Panteleimon” – Skopje. Republic of North Macedonia
Wound healing is a step-by-step process, in which the platelets play a key role in the smooth running. Plate-
let-enriched fibrin (PRF) is a second-generation platelet derivative of platelet concentrates and an autologous
fibrin matrix. The application of PRF is a completely new approach to tissue regeneration.
Aim: The aim is to confirm the impact and effects of the application of PRF on soft tissues in pre-prosthetic
oral surgery.
Material and method: At the Clinic for Oral Surgery, oral surgery was performed on ten patients, which
consisted of deepening the fundus in the lower jaw and raising the fornix in the upper jaw in order to enable
stability of the new prosthetic preparation. Subperiosteal dissection removed the muscle attachments and
loose connective tissue, and the released mucosa was sutured to the periosteum. A PRF membrane was
applied to the vulnerable area.
Results: After two weeks, excellent tissue healing was observed in all cases, which could see the regen-
erative potential of PRF. The Healing index according to the Landry, Turnbull and Howley Healing Scale is
excellent with a score of 5. In all patients, sufficient height of the alveolar ridge was obtained, which achieved
greater stabilization and retention of the mobile prosthesis.
Conclusion: Our results reliably indicate the effectiveness, simplicity and economy of the application of PRF.
This method significantly improves tissue regeneration, which is an imperative for successful oral surgery.
313
ти

ПП 49:
УПОТРЕБА НА ПИЕЗОХИРУРГИЈА ЗА ЕКСТРАКЦИЈА НА ИМПАКТИРАНИ
МАНДИБУЛАРНИ ТРЕТИ МОЛАРИ
Гиговска Арсова А.1, Величковски Б.1, Јосифов Д.1, Николовски Б.1, Гроздановски С.1
Отстранувањето на импактираните трајни трети молари се смета за една од најчестите и рутински

оралнохируршки постапки. Оваа интервенција вообичаено се изведува на класичен начин со
употреба на насадни инструменти и борери. Како алтернатива на конвенционалниот пристап може
да се користи пиезохихургијата која претставува техника на остеотомија заснована на ултрасонични
вибрации. Круцијалната предност на пиезохирургијата е што таа е инертна кон меките ткива. Во
литературата се среќаваат податоци дека е поприфатлива од аспект на интраоперативниот тек
и постоперативниот морбидитет компарирано со ротирачките инструменти.
Цел: Да се компарира пиезохирургијата со ротирачката техника на остеотомија при екстракција на

импактирани мандибуларни трети молари со евалуација на времето потребно за изведување на
интервенцијата и интензитетот на постоперативните секвели, вклучувајќи болка, оток и тризмус.
Материјал и метод: Приказ на случај: пациентка кај која беа присутни импактирани мандибуларни
трети молари симетрично поставени беше примена на Клиниката за орална хирургија. Поради
поставеноста на импактираните молари во близина на мандибуларниот канал, се одлучивме
едниот умник да се отстрани со помош на пиезоелектрична хирургија, а кај контралатералниот
трет молар остеотомијата беше направена со помош на хируршки насадник и карбиден борер.
Различни критериуми беа земени во обзир во текот на интервенцијата и во постоперативниот тек,
со цел да се споредат двете техники.
Резултат: За пиезоелектричната техника е потребно повеќе време отколку при конвенционалниот

метод. Постои намален постоперативен дискомфорт после пиезохирургија.
Заклучок: Постојат одредени предности за екстракција на импактирани мандибуларни трети

молари со пиезохируршка техника на работа компарирано со конвенционалните ротирачки
насадни инструменти. Достапните податоци ја истакнуваат можноста за помалку постоперативни
секвели и подобрено заздравување во случаите каде е употребена пиезохирургијата, но со
прологирано оперативно време.
314
th

PP 49:
USE OF PIEZOSURGERY FOR EXTRACTION OF IMPACTED MANDIBULAR
THIRD MOLARS
Gigovska Arsova A.1, Velickovski B.1, Josifov D.1, Nikolovski B.1, Grozdranovski S.1
Removal of impacted permanent third molars is considered one of the most common and routine oral
surgical procedures. This intervention is usually performed using rotatory instruments and borers. As an
alternative to the conventional approach, piezosurgery can be used, which is an osteotomy technique
based on ultrasonic vibrations. The crucial advantage of piezosurgery is that it is inert to soft tissues.
There is data in the literature that this technique is more acceptable in terms of intraoperative course
and postoperative morbidity compared to rotatory instruments.
Aim: the aim is to compare piezosurgery with the conventional osteotomy technique for extraction of
impacted mandibular third molars by evaluating the time required to perform the intervention and the
intensity of postoperative sequelae, including pain, swelling, and trismus.
Material and method: Case report: A patient with simmetrical impacted mandibular third molars was
admitted in the Clinic for oral surgery. Due to the position of the impacted molars near the mandibular
canal, we decided to remove one wisdom tooth with piezoelectric surgery, and in the contralateral third
molar, the osteotomy was performed with the help of a surgical handpiece and a carbide burr. Different
criteria were taken into account during the intervention and in the postoperative course in order to com-
pare the two techniques.
Results: The piezoelectric technique takes longer than the conventional method. There is reduced
postoperative discomfort after piezosurgery.
Conclusion: There are certain advantages in the use of piezosurgery for extraction of impacted man-
dibular third molars compared to conventional rotatory instruments. The available data points to the pos-
sibility of less discomfort and improved healing in cases where piezosurgery is used, but with prolonged
operative time.
315
ти

ПП 50:
ДИЈАГНОСТИЧКИ АЛГОРИТАМ ЗА ЗАБОЛУВАЊАТА НА СУБМАНДИБУЛАРНАТА
ПЛУНКОВНА ЖЛЕЗДА
Божовиќ Двојаковска С.1, Поповиќ Моневска Д.1, Панчевски Г.1, Идоска С.1, Стаматоски А.1,
Конески Ф.1
1. ЈЗУ Универзитетска клиника за максилофацијална хирургија – Скопје, Република Северна

Субмандибуларната плунковна жлезда може да биде зафатена со различни патолошки состојби.
Цел: да се прикаже соодветниот дијагностички алгоритам кој се состои од детална анамнеза,

клинички преглед и радиолошки испитувања. Алгоритамот за секоја патолошка состојба на
субмандибуларната жлезда е индивидуален и зависи од клиничката слика и радиолошките
модалитети.
Материјал и метод: Користевме ултрасонографијата (УС) која е првата неинвазивна техника

и се користи при отекување на субмандибуларната жлезда, а потоа следат оклузални снимки,
сијалографија, компјутерска томографија со интравенски контраст (КТ) и магнетна резонанца
(МР).
Резултати: Прегледот на пациентите на Универзитетската клиника за максилофацијална

хирургија во Скопје покажува дека акутниот супуративен и хроничниот сијалоаденитис
предизвикани од сијалолитијаза се најчестите нарушувања. УС е златен стандард за
интрагландуларна сијалолитијаза (покажува 98% од калкулите), а оклузалната рендгенграфија за
екстрагландуларната сијалолитијаза (97%). КТ и МР се радиографски опции кои даваат подобар
приказ на екстрагландуларните екстензии (комплицирана сијалоаденофлегмона, медијастинитис,
тумори и метастази во лимфните јазли) со точност од 97%. Следењето на пациентите со Сјогренов
синдром е неопходно бидејќи кај 2% од пациентите се разви лимфом асоциран со мукоза (МАЛТ
лимфом).
Заклучок: Соодветната дијагностичка постапка одредена од клиничкисте симптоми и

радиографските техники е неопходна за поставување соодветна диференцијална дијагноза и за
план на соодветен третман на заболувањата на субмандибуларната плунковна жлезда.
316
th

PP 50:
DIAGNOSTIC WORK-UP FOR SUBMANDIBULAR SALIVARY GLAND DISEASE
Bozovik Dvojakovska S.1, Popovik Monevska D1., Pancevski G.1, Idoska S.1, Stamatovski A.1,
Koneski F.1
1. University clinic for maxillofacial surgery – Skopje, Republic of North Macedonia
Submandibular salivary gland is affected by different pathological conditions.
Aim: Appropriate diagnostic work- up consists of detailed history, clinical examination and diagnostic
imaging. The algorithm for each pathological condition of the submandibular gland is made according to
clinical symptoms and imaging modalities.
Material and method: We used Ultrasonography (US) as a first non-invasive technique used for sub-
mandibular swelling, followed by, occlusal x-ray imagining, sialography, computed tomography/con-
trast-enhanced (CT) and magnetic resonance imaging (MRI).
Results: The review of patients treated at the University Clinic for Maxillofacial Surgery in Skopje re-
vealed that acute suppurative and chronic sialadenitis caused by sialolithiasis were the most common
disorders. US is a gold standard for intraglandular sialolithiasis (detects 98% of calculi), and occlusal Rtg
for extraglandular sialolithiasis (97%). CT and MR are imaging options reserved for better visualization
of extra-glandular extensions (complicated sialoadenophlegmona, mediastinitis, suspected tumors and
lymphatic node metastasis) with accuracy of 97%. Follow-up of patient with Sjögren’s syndrome is es-
sential because 2% developed mucosa associated lymphoid tissue (MALT) lymphoma.
Conclusion: The appropriate diagnostic work-out, determined by clinical symptoms and imaging tech-
niques is essential for differential diagnosis and planning of correct treatment of submandibular salivary
gland diseases.
317
ти

ПП 51:
ИНТЕРПОЗИЦИСКИ ГРАФТИНГ ПРОЦЕДУРИ ПРИ РЕКОНСТРУКЦИЈА НА ДЕФЕКТИ
НА АЛВЕОЛАРНИОТ ГРЕБЕН
Николовски Б.1, Радојкова Николовска В.3, Димова Ц.2, Роголева Ѓуровски С.2, Спасовски С.1,
Бајрами М.1
1. УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје, Република Северна Македонија;

2. Факултет за медицински науки, Универзитет “Гоце Делчев” – Штип, Репубика Северна
Македонија;
3. Стоматолошки факултет, Универзитет “Св. Кирил и Методиј” – Скопје, Република Северна
Македонија.
Бројни хируршки графтинг процедури дизајнирани за реконструкција на парцијално беззабите

алвеоларни гребени или дефекти на гребенот се опишани во литературата низ годините.
Цел: Процедурите може да се групираат според средствата што се користат за зголемување

(аугментација) на гребенот, како што се процедурите за аугментација на меки и тврди ткива.
За да се илустрираат различните пристапи употребувани за зголемување на меките ткива, ќе
ги продискутираме следните процедури: педикл графт, рол графт и процедури за употреба на
слободен гингивален графт (Pouch графт, интерпозициски графт и процедура за трансплантација
на мекоткивен онлеј графт).
Материјал и метод: Во процедурите за аугментација по пат на интерпозициски графт, нема

потреба да се отстранува епителот од површината на донорско ткиво. Доколку е потребно
зголемување и во буколингвална и во апико-коронарна насока, дел од графтот мора да се
постави над површината на ткивото околу местото на акцепторот. Некои од површините на
трансплантираното сврзно ткиво ќе бидат експонирани во усната празнина. На вестибуларната
површина во областа со ткивен дефект се подготвува т.н. „плик“ или резен со делумна дебелина
изведувајќи и релаксирачки засеци. Се избира соодветно донорско место на непцето илзи
во областа на максиларниот тубер и се обезбедува слободен епителен сврзно-ткивен графт.
Графтот се сутурира на местото акцептор. Се изработува привремена мостова конструкција и се
поставува да служи како водилка за ткивното зараснување и матурација.
Резултати: Новоформираното гранулационо ткиво за време на заздравувањето ќе направи

граница помеѓу трансплантатот и соседното ткиво, мазно и соодветно епителизирано. Едемот,
кој се јавува постоперативно, ќе помогне во контурирање на гребенот.
Заклучок: Дефектите на алвеоларниот гребенот класифицирани во класа III се голем предизвик

за стоматолозите, бидејќи гребенот треба да се зголеми и во вертикална и во хоризонтална
насока. Комбинираните процедури можат успешно да се користат во ваквите ситуации.
318
th

PP 51:
INTERPOSITIONAL GRAFTING PROCEDURE IN RIDGE DEFECTS
RECONSTRUCTION
Nikolovski B.1, Radojkova Nikolovska V.3, Dimova C.2, Rogoleva Gjurovski S.2, Spasovski S.1,
Bajrami M.1
2. Faculty of Medical Sciences, University of “Goce Delcev” – Stip, Republic of North Macedonia;
3. Faculty of Dentistry, University of “St. Cyril and Methodius” – Skopje, Republic of North Macedonia
Numerous surgical grafting procedures designed to reconstruct a partially toothless ridge or ridge de-
fects have been described in the literature over the years.
Aim: The procedures can be grouped according to the means used to increase the ridge such as soft
and hard tissue augmentation procedures. To illustrate the different approaches to utilizing soft tissue
augmentation, the following procedures will be discussed: Pedicle graft, Roll graft and Free graft proce-
dures (Pouch graft, Interposition graft and Onlay graft procedure).
Material and method: In interposition graft procedures, there is no need to remove the epithelium from
the surface of the donor tissue. If augmentation is required in both buccolingual and apico-coronary di-
rection, part of the graft must be placed above the surface of the tissue around the recipient site. Some
of the grafted connective tissue surfaces will be exposed in the oral cavity. “Envelope” or partial thickness
flap with relaxing incisions, is prepared on the vestibular surface of the defective area. An appropriate
donor site is selected at the palate or in the area of the maxillary tubercle, and a free epithelial-connec-
tive tissue graft is harvested. A temporary bridge is positioned to serve as a reference when estimating
the amount of tissue needed to fill the defect.
Results: The newly formed granulation tissue during healing will make a border between the graft and
the adjacent tissue, smooth and properly epithelialized. Edema, which occurs postoperatively, will help
contour the ridge.
Conclusion: Class III ridge defects are a major challenge for the dentists, as the ridge needs to be en-
larged in both vertical and horizontal dimensions. The combined procedures can be used successfully
in such situation. Key words: interposition grafting, ridge augmentation, connective tissue graft.
319
ти

ПП 52:
ЕФЕКТИВНОСТА НА ВЛИЈАНИЕТО НА ВТОРАТА ГЕНЕРАЦИЈА ТРОМБОЦИТНО-
ЗБОГАТЕН ФИБРИН PRF ВО ТРЕТМАНОТ НА ЛОКАЛИЗИРАНИТЕ ПОЕДИНЕЧНИ
ГИНГИВАЛНИ РЕЦЕСИИ MILLER I И II (ПРИКАЗ НА СЛУЧАЈ)
Терзиевска А.1, Велеска Стевковска Д1., Ѓеоргиева С.1., Менчева Ж.1., Спиров В1., Трајчулески С.1
Мукогингивалниот хируршки модалитет SCTG+CAF (субепителијалниот сврзно-ткивен графт-

SCTG + коронарно позиционираниот флап-CAF) во третманот на Miller I и II гингивалн рецесии, се
смета за “златен стандард” односно техника за предвидливо и комплетно коренско препокривање
на гингивалните дефекти, со долгорочна клиничка стабилност на добиените резултати. Панданот
на овој вид на техника е релативно младиот PRF+CAF оперативен модус, кој во поново време има
голем број на подржувачи, пред се заради биолошките карактеристи кои ги поседува овој автологен
тромбоцитен концентрат-PRF (ангиогенеза, митогенеза, остеопромоција, иммуномодулација и
заробувањето на стем клетки).
Цел: Целта на овој труд е евалуација на клиничката ефикасност на CAF+PRF комбинираната

техника, во третманот на локализираните поединечни гингивални рецесии Miller I и II, преку
компарацијата на вредностите на периодонталните клинички параметри мерени предоперативно
и 1 месец постоперативно, како и преку добиените имунохистохемиски и хистоморфометриски
анализи на земениот биоптичен материјал од реципиент местото (зоната на графтираниот
гингивален дефект), 1 месец постоперативно.
Материјал и метод: Приказ на случај: Маж на возраст од 37 години е примен на Клиниката за

Орална хирургија при ЈЗУ-УСКЦ “Св. Пантелејмон”-Скопје, за хируршки третман на локализирана
максиларна гингивална рецесија Miller II на 31. Предоперaтивно извршени се мерења на
периодонталните клинички параметри: вертикална димензија на гингивална рецесија(RD/VGR),
длабина на пародонтален џеб (PPD/PD), ниво на кератинизирана/прикрепена гингива(CAL),
ширина на кератинизирана гингива(KTW/KMW) и дебелина на гингива(GT), сите мерени во mm,
како и биотип на гингива. Употребен е CAF+PRF тераписки модалитет за третман на гингивалниот
дефект. Еден месец постоперативно извршени се повторни мерења на вредностите на клиничките
пародонтални индекси и истите се компарирани со мерењата добиени предоперативно.
Резултат: Значајно намалување на вредностите на RD, PPD и CAL се утврдени на мерењата 1

месец постоперативно.
Заклучок: Нотирана е несигнификантна добивка на вредностите на KTW и GT еден месец post.

opp. Нема промени во биотипот на гингивата пред и постоперативно. PRF како втора генерација
на автологни концентрати не само што е адјувант и/или замена на SCTG-»златниот стандард» во
третманот на Miller I и II рецесиите, туку е и супериорна алтернатива при хируршкиот третман на
овој вид плитки мукогингивални дефекти.
320
th

PP 52:
EFFECTIVENESS OF THE IMPACT OF SECOND-GENERATION PLATELET-RICH FIBRIN PRF IN
THE TREATMENT OF LOCALIZED INDIVIDUAL GINGIVAL RECESSIONS MILLER I AND II. (CASE
REPORT)
Terzievska A.1, Veleska Stevkovska D.1, Georgieva S.1, Menceva Z.1, Spirov V.1, Trajculeski S.1
1, Department for Oral Surgery, PHO YDCC “St. Panteleimon” – Skopje. Republic of North Macedonia
The muco-gingival surgical modality SCTG + CAF (subepithelial connective tissue graft-SCTG + coro-
nary positioned flap-CAF) in the treatment of Miller I and II gingival recessions is considered the “gold
standard” technique for predictive and complete root coverage of the gingival defects, with long-term
clinical stability of the results obtained. The counterpart of this type of technique is the relatively young
PRF + CAF operating mode, which recently has a large number of supporters, primarily due to the bi-
ological characteristics of this autologous platelet concentrate-PRF (angiogenesis, mitogenesis, osteo-
promotion , immunomodulation and stem cell entrapment).
Aim: The aim of this paper is to evaluate the clinical efficiency of the CAF + PRF combined technique
in the treatment of localized individual gingival recessions Miller I and II, by comparing the values of
periodontal clinical parameters measured preoperatively and 1 month postoperatively, as well as by the
obtained immunohistochemical analysis of the biopsy material taken from the recipient site (the area of
the grafted gingival defect), 1 month postoperatively.
Material and method: Case report: A 37-year- old man was admitted to the Clinic “St. Panteleimon
“-Skopje, at the Oral Surgery department for surgical treatment of localized maxillary gingival reces-
sion Miller II , tooth 31. Preoperative measurements of periodontal clinical parameters were performed:
vertical dimension of gingival recession (RD / VGR), depth of periodontal pocket (PPD/PD) keratinized
/ attached gingival level (CAL), keratinized gingival width (KTW/ KMW) and gingival thickness (GT) all
measured in mm, including gingival biotype. CAF + PRF therapeutic modality is used to treat gingival de-
fect. One month postoperatively, re-measurements of the values of the clinical periodontal indices were
performed and they were compared with the measurements obtained preoperatively.
Results: Significant reduction of RD, PPD and CAL values were determined on the measurements 1
month postoperatively.
Conclusion: Insignificant values of KTW and GT were noted one month post.opp. There are no chang-
es in gingival biotype before and postoperatively. PRF as a second generation of autologous concen-
trate is not only an adjuvant and / or replacement of the SCTG- “gold standard” in the treatment of Miller
I and II, but is also a superior alternative in the surgical treatment of this type of superficial mucogingival
defects.
321
ти

ПП 53:
КЛИНИЧКИ ЕФЕКТИ ОД УПОТРЕБА НА PRF ВО ПРЕЗЕРВАЦИЈА НА
ПОСТЕКСТРАКЦИОНА АЛВЕОЛА
Трајчулески С.1, Велеска Стевковска Д.1, Терзиевска А.1, Менчева Ж.1, Спиров В.1, Рочи Б.1
Вовед: Презервацијата на постекстракционата алвеола, како дел од водената коскена регенерација,се

препорачува за креирање на биолошкиот фундамент за идната имплантно-протетска или протетска
изработка. Во таа цел се користат голем број графт материјали, самостојно или во меѓусебна
комбинација. A-PRF како автологен крвен дериват во последните години се повеќе се користи заради
неговите својства во ангиогенеза, епителизација и хемостаза. Едноставната изработка, цена на
чинење и некористењето антикоагуланси и говедски фибрин се предности за се помасовна негова
употреба.
Цел: Да се евалуира ефикасноста на двете користени методи во презервација на волуменот на тврдите

и меките ткива, квалитетот на новоформираната коска и влијанието на A-PRF во постоперативниот
морбидитет.
Материјал и метод: Опишани се два прикази на случаи од кои едниот е со користење на комбинација
на A-PRF со ксенографт, и вториот со користење на соло A-PRF, како методи за презервација на
постекстракциона алвеола.
Резултати: Вршени се клинички мерења на висина и ширина на постекстракционата алвеола и

висината на интердентална папила, а преку CBCT е мерена густината на новоформираната коска,
нотирани во табеларен приказ. Евалуиран е и постоперативниот морбидитет.
Заклучок: Од добиените резултати во двата прикажани случаи може да се заклучи дека A-PRF,
како економичен, автологен и едноставен автологен графт материјал се препорачува за употреба
во презервација на постекстракциона алвеола, како соло графт материјал, или во комбинација со
партикуларен графт. Се потврдуваат својствата за сочувување на волуменот со подобар квалитет
и архитектоника на de nuovo формираната коска како и полесен период на постоперативна
рековалесценција.
322
th

PP 53:
CLINICAL EFFECTS OF USING PRF IN SOCKET PRESERVATION
Trajculeski S.1, Veleska Stevkoska D.1, Terzievska A.1, Menceva Z.1, Spirov V.1, Roci B.1
Introduction: Preservation of the post-extraction socket, as part of guided bone regeneration, is recom-
mended to create the biological foundation for future implant-prosthetic or prosthetic construction. For this
purpose, are used a number of graft materials, alone or in combination. A-PRF as an autologous blood de-
rivative has been increasingly used in recent years due to its properties in angiogenesis, epithelialization and
hemostasis. Easy preparation, low cost and no use of anticoagulants and bovine fibrin are advantages for its
widespread use.
Aim: To evaluate the effectiveness of the two methods used in the preservation of hard and soft tissues
volume, bone quality and the impact of A-PRF on postoperative morbidity.
Material and method: Two case studies are described, the one using a combination of A-PRF with xeno-
graft, and the other one using solo A-PRF as post-extraction socket preservation methods.
Results: Clinical measurements of the height and width of the post-extraction alveolus and the height of the
interdental papilla were performed, and the density of the newly formed bone was measured through CBCT,
noted in a tabular view. Postoperative morbidity was also evaluated.
Conclusion: From the results obtained in the two case reports shown, it can be concluded that A-PRF,
as an economical, autologous and simple autologous graft material is recommended for use in the of a
post-extraction socket preservation, as a solo graft material, or in combination with a particulate graft. The
volume-preserving properties were confirmed, with better quality and architectonics of the de nuovo formed
bone, as well as an easier period of postoperative convalescence are confirmed.
323
ти

ПП 54:
ХИРУРШКИ ТРЕТМАН НА ГРАВИДАРЕН ЕПУЛИС
Бајрами М.1, Димитровски О.1, Симјановска Љ.1, Рочи Б.1, Гроздановски С.1, Мутрезаи Л.1
Цел: Целта на овој труд е да се прикаже гингивална хиперплазија кај бремена жена. Најчестите
механизми во развојот на лезијата слична на тумор на меките ткива во усната шуплина вклучува
реактивна хиперплазија и неоплазија, а поголемиот дел од локализираните прекумерни
израстоци се сметаат за реактивна наместо неопластична природа. Иако епулисот класично се
категоризира во различни подтипови, сегашната литература сумира три главни типа: фиброзен
епулис, грануломатозен епулис и епулис од џиновски клетки. Epulis gravidarum обично се појавува
во интерденталната папила како резултат на локална иритација (калкулус, плак, кариес или
протетска реставрација), како и нивото на хормонски за време на бременоста.
Материјал и метод: Ви претставуваме интересен случај на оток на гравидарен епулис

кој произлегува од максиларната гингива кај млада бремена жена. Отокот беше цврст по
конзистентност, имаше неправилна површина и не крвареше при допир. Не беше забележана
подвижност на забите во овој регион, а регионалните лимфни јазли беа нормални. Радиографскиот
преглед не покажа зафатеност на коските.
Резултат: Хируршкиот третман беше изведен под локална анестезија, епулисот беше ексцидиран
до здрава слузница. Постоперативните резултати не покажуваат никакви компликации.
Заклучок: Стоматологот можеби е првиот здравствен работник кој ќе ја открие оваа орална лезија.
Можеме да заклучиме дека темелното знаење за различните аспекти на лезијата на гингивата
е клучот за успешна дијагноза и планирање на третман. Епулис е предизвикан од голем број
фактори, со што е тешко да се исклучи точната причина за растот. Хистопатолошката потврда
е од суштинско значење за потврдување на дијагнозата. Се чини дека хируршката ексцизија на
израстокот од неговата основа заедно со елиминацијата на предизвикувачкиот фактор спречува
повторување.
324
th

PP 54:
SURGIAL TREATMENT OF EPULIS GRAVIDARUM
Bajrami M., Dimitrovski |O.1, Simjanovska Lj.1, Roci B.1, Grozdanovski S.1, Murtezai L.1
Aim: The aim of this case repor is to present the gingival hyperplasia in pregnant woman.The most com-
mon mechanisms in the development of soft tissue tumor-like lesion in the oral cavity included reactive
hyperplasia and neoplasia, and the majority of localized overgrowths are considered to be reactive
rather than neoplastic in nature. Although epulis is classically categorized into different subtypes, current
literature summarized three main types: fibrous epulis, granulomatous epulis and giant cell epulis. The
epulis gravidarum usually appears in the interdental papilla as the result of local irritation (calculus, bac-
terial plaque, caries or restorations with irregular margins) hormons levels during the pregnancy.
Material and method: We present an interesting case of a epulis gravidarum swelling arising from the
maxillary gingiva in a young prgnant female. It was firm in consistency, irregular surfaced, and did not
bleed when touched. No tooth mobility in this region was noted, and regional lymph nodes were normal.
Radiographic examination did not demonstrate any bone involvement.
Result: Surgical treatment was performed under local anesthesia, the epulis was excided to tо healthy
mucosa. The postoperative results doesn`t show any complications postoperatively.
Conclusion: The dentist may be the first health care professional to detect this oral lesion. We can
conclude that a thorough knowledge about various aspects of a gingival lesion is the key to a successful
diagnosis and treatment planning. Epulis are caused by a number of factors thus making it difficult to
rule out the exact cause of the growth. A histopathological confirmation is essential for confirming the
diagnosis. Surgical excision of the growth from its base along with the elimination of the causative factor
seems to prevent recurrence.
325
ти

ПП 55:
УПОТРЕБА НА АВТОЛОГЕН ДЕНТИНСКИ ГРАФТ ПРИ ПРЕЗЕРВАЦИЈА
НА АЛВЕОЛАРЕН ГРЕБЕН ЗА ПРЕДПРОТЕТСКА ПОДГОТОВКА
Јорданова Атанасовски Г.1, Џафери Б.1, Стефаноска Т.2, Темелкова Кузмановска В.1,
Бајрами М.1
1. ПЗУ ЕМ-ДЕНТ, Република Северна Македонија

2. ЈЗУ “Здравствен Дом - Скопје”, Скопје, Репубика Северна Македонија
Автологниот дентински графт е материјал со голем потенцијал на регенерација и репарација на

коскени дефекти во виличните коски поради сличниот хемиски и биолошки состав на дентинот со
коскеното ткиво.
Цел: Целта на овој труд е да се прикаже новата процедура на добивање и припрема на автологен
дентински графт. Да се докаже ефикасноста во презервација и зачувување на димензиите
на алвеоларниот гребен во вертикален и хоризонтален правец со цел постабилна протетска
изработка.
Материјал и метод: пациент на 68 год возраст со хроничен неконтолиран d.mellitus и изразена

парадонтопатија. Извршена е мултипна екстракција на заб 13, 12,11, 21,22,23, 24 ,25. Користен е
апарат Smart Dentin Grinder и реагенси за прочистување, со чија помош се добива минерализиран
дентински матрикс- со големина на зрнцата од 300-1200 микрони. Добиено е севкупно 6 гр АДГ
кои беа искористени за аугментирање на алвеоларниот гребен веднаш после екстракцијата.
Резултати: постоперативно забележано е мирна постоперативна клиничка манифестација, со

минимална вертикална и хоризонтална коскена ресорпција на алвеоларниот гребен, додека
рендгенолошки се гледаа рано формирање на младо коскено ткиво.
Заклучок: Автологниот дентински графт е многу ефективен регенеративен материјал во

презервација на алвеоларниот гребен во предпротетската хирургија и како таков заедно со другите
автологни коскени супституенти се смета за златен стандард во аугментативните постапки.
326
th

PP 55:
USE OF AUTOLOGOUS DENTINE GRAFT FOR ALVEOLAR RIDGE PRESERVATION FOR
PRE- PROSTHETIC PREPARATION
Jordanova- Atanasovski G.1, Dzaferi B.1, Stefanoska T.2, Temelkova Kuzmanovska V.1, Bajrami M.1
1. Private dental practice EM-DENT, Republic of North Macedonia

2. PHO Health Center– Skopje, Republic of North Macedonia
Autologous dentin graft is a material with great potential for regeneration and reparation of bone defects
in the jaw bones due to the similar chemical and biological composition of dentin to bone tissue.
Aim: The purpose of this work is to show the new procedure for obtaining and preparing an autologous
Dentin graft. To prove efficiency in preservation of the dimensions of the alveolar ridge in a vertical and
horizontal direction in order to make prosthetic replacement more stable.
Material and method: patient at 68 years of age with chronic uncontolated d.mellitus and pronounced
paradontopathy. Multiple extraction of tooth 13, 12.11, 21,22.23, 24,25. A Smart Dentin Grinder and
purification agents were used, which helped to obtain a mineralized dentin matrix with a grain size of
300–1200 microns. A total of 6 g of ADG was obtained that were used to augment the alveolar ridge
immediately after extraction.
Results: postoperatively observed a mild postoperative clinical manifestation, with minimal vertical and
horizontal bone resorption of the alveolar ridge, while on X-rays was seen early formation of young bone
tissue.
Conclusion: Autologous dentin graft is a very effective regenerative material in the preservation of the
alveolar ridge in pre-prosthetic surgery and as such together with other autologous bone substitutes is
considered a gold standard in augmentative procedures.
327
ти

ОБЛАСТ: ДЕНТАЛНИ МАТЕРИЈАЛИ
ПП 56:
ДЕЗИНФЕКЦИЈА НА СТОМАТОЛОШКИТЕ ОТПЕЧАТОЧНИ МАТЕРИЈАЛИ
ЗА ПРЕВЕНЦИЈА ОД МОЖНИ ИНФЕКЦИИ – МЕТОДИ И ПРОТОКОЛ
Шабанов Е.1, Петков М.1
1. УСКЦ “Св. Пантелејмон” – Скопје
Вовед: Во стоматолошката пракса, отпечаточните материјали изложени на инфекција од плунка и

крв представуваат главен извор на зараза. Бактериите,вирусите и габите можат да се задржат на
површината и внатрешноста на отпечатокот и при тоа постои можност на пренос на инфекцијата
на стоматолошкиот тим, забниот техничар и транспортот до заботехничката лабараторија. За да
се спречи или да се смали таа можност потребно е да се применат високи стандарди на хигиена
и соодветни протоколи за дезинфекција.
Цел: Целта на трудот беше преку преглед на пристапната литература да дојдеме до одредени
заклучоци во смисла на препораки за протокол за ракување и процедури за дезинфекција на
отпечаточни материјали.
Материјал и метод: Материјали кои биле цел на испитувањата на повеќето автори се: адитивни
силикони, полиетри, полисулфиди, кондензациони силикони и хидроколоиди. Како дезинфекциони
средства: соединенија на хлор, комбинација на синтетски соединенија на феноли, глутаралдехиди
и соединенија на јод. Генерално авторите применувале 2 методи: користење на спреј метод и
метод на потопување на отпечатоците во дезинфекционо средство.
Резултати: Од добиените резултати се гледа дека методот на потопување на отпечатоците треба

да трае не повеќе од 30 мин. и потребно е да се избере дезинфициенс со кратко контактно време
за да се ограничи можноста за деформација на отпечаточната маса како резултат на имбибиција.
Заклучок: Авторите дошле до заклучок дека отпечаточните материјали не треба да се држат

во дезинфекционо средство повеќе од 30мин, за материјалите кои лесно се деформираат
времетраењето треба да е пократко, но не пократко од 10мин. Истото го препорачува и ADA. Во
однос на времето на излевањето на отпечатоците препораките се тоа да биде во просек 20-30
мин од земањето на отпечатокот. За да се избегнат димензионалните промени дел од авторите го
применуваат спреј методот.
328
th

TOPIC: DENTAL MATERIALS
PP 56:
DISINFECTION OF IMPRESSION MATERIALS TO PREVENT POSSIBLE CONTAMINATION
- REVIEW AND PROTOCOL
Sabanov E.1, Petkov M.1
2. PHO YDCC “ST. Pantelejmon” – Skopje, Republic of North Macedonia
Today, the concerns about possibilities and prevention of contagious diseases (Hepatitis, AIDS, TBC,
COVID 19 and others) are growing, so the protection of the dental team has become an imperative.
In every day dental practice, dental impression materials are exposed to possible infection by saliva and
blood, so they can be a potential infection threat. Bacteria, viruses and yeast can adhere on the impres-
sion surfaces and became a source of a potential infection transfer to the dental team, dental technician
and transport between them. In order to prevent or at least lower this possibility it is necessary to apply
high standards of hygiene and appropriate disinfection protocols.
For this purpose various disinfectants may be used: chlorine agents, synthetic phenol, glutaraldehydes,
iodine agents and phenol/alcohol combined. According to the latest ADA instructions, polysulfide, con-
densation silicones, polyether and hydrocolloid impressions can be immersed in disinfectants recom-
mended not more than 30 minutes (because of possible dimensional changes) In every day practice
disinfection can be by submersion of the impression or spray on (recommended for alginate impression)
Literature mentions various methods for the prevention of infection: autoclave sterilization, sterilization
with microwaves, UV light sterilization, ozone, impression materials with disinfectant compounds, disin-
fectant incorporated in dental gypsum. Easily deformable materials should stay in disinfectants shorter
time, but not less than 10 minutes. The impression material producer’s instructions of use should always
be read and concerned.
329
ти

ОБЛАСТ: СЛОБОДНИ ТЕМИ
ПП 57:
ЗАСТАПЕНОСТ НА УПОТРЕБА НА ЛАСЕР НИЗ ОРДИНАЦИИТЕ
ВО ИСТОЧНА МАКЕДОНИЈА
Лонгурова Н.1, Тонева Стојменова В.1, Златановска К.1, Денков Н.1, Ковачевска И.1

Стоматолошките ласери се модерни алатки кои имаат бројни предности. За отстранување на

тврдите ткива се користат Erbium ласерите како: Er:YAG (erbium:yttrium-aluminium-garnet, 2940 nm)
и Er,Cr:YSGG (erbium,chromium:yttrium-scandium-gallium-garnet, 2780 nm).
Цел: Целта на овој труд е да се прикаже употребата на ласерот во реставративната стоматологија.

Накратко е опфатен неговиот начин на работа, и опфатени се индикациите од ендодонцијата,
реставративната и превентивната стоматологија.
Материјал и метод: Направено е истражување со цел да се утврди застапеноста на ласерот во

стоматолошките ординации во источна Македонија.
Резултати: Од испитаниците во нашето истражување дали во секојдневната клиничка пракса

користат ласер 75% одговориле со НЕ, а 25% одговориле со ДА. Од испитаниците кои поседуваат
ласер 85% од оваа испитаничка група поседуваат диоден тип кој го користат при третман во
меките ткива, односно мекоткивен тип на ласер, и истиот го користат речиси еднаш месечно,
додека 7,5% поседуваат CO2 ласер,кој го користат при третман во меките ткива и 7,5% Er.YAG
кои што го користат за третман на тврдите ткива при што истите секојдневно се користат.Од
испитаниците кои што не користат ласер 56% сметаат дека ласерот е есенцијална алатка во
модерната стоматологија, додека 44% сметаат дека ласерот не е есенцијална алатка во
модерната стоматологија. Интересен е фактот дека 67% од испитаниците во оваа група би купиле
ласер доколку би имале можност, додека преостанатите 33% не би купиле ласер. Само мал дел од
испитаниците на оваа група пациентите побарале третман со ласер (44%).
Заклучок: Од добиените резултати може да се констатира дека застапеноста на ласерот како

модерна алатка во стоматолошките ординации во Источна Македонија е сосема мала, кое
најверојатно се должи на самата цена на ласерот, но и на цената на ласерскиот третман.
330
th

TOPIC: FREE TOPIC
PP 57:
REPRESENTATION OF LASER USE IN THE OFFICES IN EASTERN MACEDONIA
Longurova N.1, Toneva Stojmenova V.1, Zlatanovska K.1, Denkov N.1, Kovacevska I.1
Dental lasers are modern tools that have numerous advantages. Erbium lasers such as: Er: YAG (erbi-
um: yttrium-aluminum-garnet, 2940 nm) and Er, Cr: YSGG (erbium, chromium: yttrium-scandium- galli-
um-garnet, 2780 nm) are used to remove hard tissues. Aim: The aim of this study is to present the use
of the laser in restorative dentistry.
Material and method: Research has been done in order to determine the presence of the laser in the
dental offices in eastern Macedonia.
Results: From the respondents in our research whether they use a laser in their daily clinical practice,
75% answered NO and 25% answered YES. Of the respondents who have a laser, 85% of this group
have a diode type that they use in the treatment of soft tissues, ie a soft tissue type of laser, and they use
it almost once a month, while 7.5% have a CO2 laser, which they use in soft tissue treatment and 7.5%
Er.YAG which is used for the treatment of hard tissues where they are used daily. Of the respondents
who do not use a laser, 56% believe that the laser is an essential tool in modern dentistry, while 44%
believe that the laser is not an essential tool in modern dentistry. It is an interesting fact that 67% of the
respondents in this group would buy a laser if they had the opportunity, while the remaining 33% would
not buy a laser.
Conclusion: From the obtained results it can be concluded that the representation of the laser as a
modern tool in the dental offices in Eastern Macedonia is quite small, which is probably due to the price
of the laser, but also to the price of the laser treatment.
331
Курсеви
Courses
ти

ВОДИТЕЛ НА КУРСОТ
МАЈА ПОП СТЕФАНОВА - ТРПОСКА
Европски универзитет
Проф. Д-р Маја Поп Стефанова – Трпоска, професор на Европски Универзитет, во Скопје
Родена во Скопје, каде и дипломирала на Стоматолошкиот Факултет на Универзитетот “Св. Кирил и

Методиј” во Скопје, во 1986г.
Магистрирала на истиот Факултет во 1992г. и докторирала на тема “Цервикалните вертебри како

индикатори за одредување на растот на мандибулата”. Од 1994г е специјалист по ортодонција.
Има 30 годишно работно искуство, почнувајќи ја нејзината професионална кариера во 1989г, на

Клиниката за ортодонција, каде работи се до октомври 2013г, како асистент и како научен соработник
на во Универзитетски Стоматолошки Клинички Центар “Св. Пантелејмон” во Скопје. Од 2014г е доцент
на ортодонција на Факултетот за Стоматологија, на Европскиот Универзитет – С. Македонија, Скопје.
За време на студии и нејзината работна кариера учествува во многу семинари, курсеви, интернационални
конгреси, во земјата и странство, со нејзини презентации и студии.
Автор и коавтор е на две книги за студенти по стоматологија. Автор и коавтор е на преку 70 научни и
специјалистички трудови и презентации.
ТЕРАПИЈА СО МИОФУНКЦИОНАЛНИ АПАРАТИ КАЈ МАЛОКЛУЗИИ И ДИСФУНКЦИИ НА ТМЗ, КОМБИНИРАНА

СО THE FARRELL BENT WIRE SYSTEM™ - ТЕХНИКА НА ВИТКАЊЕ И АДАПТИРАЊЕ НА ЛАКОВИ
334
th

TOPIC: ORTHODONTICS
COURSE MANAGER
MAJA POP STEFANOVA - TRPOSKA
European University
Prof. Dr. Maja Pop Stefanova – Trposka, professor at the European University, in Skopje
Born in Skopje, where she graduated from the Dental Faculty of the University “St. Cyril and Methodius” in
Skopje, in 1986.
She received her master’s degree at the same Faculty in 1992. and received her doctorate on the topic
“Cervical vertebrae as indicators for determining the growth of the mandible”. Since 1994, he has been a
specialist in orthodontics.
She has 30 years of work experience, starting her professional career in 1989, at the Orthodontics Clinic,
where she worked until October 2013, as an assistant and as a research associate at the University Dental
Clinical Center “St. Panteleimon” in Skopje. Since 2014, he is an assistant professor of orthodontics at the
Faculty of Dentistry, at the European University - S. Macedonia, Skopje.
During her studies and her working career, she participated in many seminars, courses, international
congresses, in the country and abroad, with her presentations and studies.
He is the author and co-author of two books for dental students. He is the author and co-author of over 70
scientific and specialist papers and presentations.
MYOFUNCTIONAL THERAPY FOR MALOCCLUSIONS AND TMD DYSFUNCTIONS, COMBINED

WITH THE FARRELL BENT WIRE SYSTEM ™ - ARC BENDING AND ADAPTING TECHNIQUE
335
ти

ЕЛЕНА ПЕТРОВА
IBU – Скопје
Доц. Д-р Елена Петрова е специјалист, вработена на Клиниката за ортодонција во Стоматолошки

Клинички Центар “Св. Пантелејмон” во Скопје.
Специјаст е од 1994г, Магистер од 2002, на тема “Морфолошки карактеристики на јувенилен проген

загриз”. До 2010г, работи како постар асистент на Клиниката за ортодонција при Стоматолошки
Клинички Центар “Св. Пантелејмон” во Скопје.
Од 2012 е едукатор на специјализанти од областа на ортодонцијата.
Во 2016 станува доктор на науки со тезата “Компаративна анализа на морфолошките варијации кај
јувенили и адолесценти со малоклузија од III класа”. Од 2021 година е доцент на IBU – Скопје.

336
th

TOPIC: ORTHODONTICS
COURSE MANAGER
ELENA PETROVA
IBU
Assoc. Dr. Elena Petrova is a specialist, employed at the Orthodontics Clinic in the Dental Clinical Center “St.
Panteleimon” in Skopje.
He is a specialist since 1994, Master since 2002, on the topic “Morphological characteristics of juvenile
overbite”. Until 2010, he worked as a senior assistant at the Orthodontics Clinic at the Dental Clinical Center
“St. Panteleimon” in Skopje.
Since 2012, he has been an educator of trainees in the field of orthodontics. In 2016, he became a doctor of
science with the thesis “Comparative analysis of morphological variations in juveniles and adolescents with
class III malocclusion”.
Since 2021, he is an assistant professor at IBU - Skopje.

337
ти

ТЕРАПИЈА СО МИОФУНКЦИОНАЛНИ АПАРАТИ КАЈ МАЛОКЛУЗИИ

И ДИСФУНКЦИИ НА ТМЗ, КОМБИНИРАНА СО THE FARRELL BENT WIRE
SYSTEM™ - ТЕХНИКА НА ВИТКАЊЕ И АДАПТИРАЊЕ НА ЛАКОВИ
Курсот за Терапија со миофункционални апарати кај малоклузии и дисфункции на ТМЗ, комбинирана

со The Farrell Bent Wire System™ - техника на виткање и адаптирање на лакови ќе се одржи во два
дела, теоретски и практичен.
Во теоретскиот дел ќе бидат опфатени следните теоретски единици :

- Миофункционална терапија и индикации кај сите различни видови на ортодонтски аномалии
- Презентација на миофункционалните апарати и нивна примена во зависност од малоклузијата
- Користење на миофункционалните апарати во корекција на дисфункции на дишењето,
корегирање и отстраување на други штетни навики, со цел да се овозможи правилен развој
на денталните лакови
- Терапија со миофункционални апарати по стадиуми, кај дисфункција и проблеми на
темпоромандибуларен зглоб.
- Презентација на The Farrell Bent Wire System™
- Запознавање со системот, клинички индикации и контраиндикации за негова примена.
Во практичен дел ќе биде опфатено :
- Презентација на апарати по фази за малоклузии од класа I,II,III

- Презентација на апарат за терапија на TMJ апарат и демонстрација за примена на истиот,
со мерење на вредностите на ТМЗ, вредностите на кичмениот столб и карлицата
- The Farrell Bent Wire System™ и негова изработка
- Адаптирање на лакот на модели, основна и негова напредна примена
- Приказ на случаи со различни ортодонтски неправилности и бенефитите од
користење на лакот; прилагодување на лакот кај различни малоклузии и
планирање на соодветна терапија
- Донесување на заклучок, врз основа на резултатите од анализите, планирањето
на соодветна терапија и адаптирање на The Farrell Bent Wire System™ на модели
со различни неправилности
1.Секој посетител во пар по двајца ќе работи лично изработка на лакот со виткање на жици.
Ќе се работи индивидуаллно на модел и жица (кои инструменти ќе ги носи предавачот)
2. Ќе се демонстрира, потоа ќе се аплицира на модел
Целта на курсот е да им овозможи на партиципиентите, проширување на теоретските знаења како

и оспособување и стекнување на практични вештини за примена на The Farrell Bent Wire System™ -
техника на виткање и адаптирање на лакови, при терапија на пациенти со ортодонтски неправилности.
Проверка на знаењето преку самостојно изведување на техниката на модели

338
th

MYOFUNCTIONAL THERAPY FOR MALOCCLUSIONS AND TMD

DYSFUNCTIONS, COMBINED WITH THE FARRELL BENT WIRE SYSTEM ™
- ARC BENDING AND ADAPTING TECHNIQUE
The theoretical part will cover:
-Myofunctional therapy and indications in all different types of orthodontics anomalies

-Presentation of myofunctional devices and their application depending on the malocclusion
-Using myofunctional devices in correcting breathing dysfunctions, correcting and removing other harmful
habits, in order to enable correct development of dental arches
-Therapy with myofunctional devices by stages, for dysfunction and problems of temporomandibular joint
-Presentation of The Farrell Bent Wire System™
-Acquaintance with the system, clinical indications and contraindications for its application
The practical part will cover:
-Presentation of devices by stages for class I, II, III malocclusions

-Presentation of a TMJ device therapy device and a demonstration of its application, by measuring the values
of the TMZ, the values of the spinal column and the pelvis
-The Farrell Bent Wire System™ and its construction
-Adapting the arch to models, basic and advanced application
1. Each visitor in a pair will make a bow independently by bending a wire. It will work individually on models
(the lecturer will bring the instruments)
2. It will be demonstrated, then applied to a model
The aim of the course is to enable the participants to expand their theoretical knowledge as well as training
and acquiring practical skills to apply The Farrell Bent Wire System™ - technique of bending and adapting
arches, during therapy of patients with orthodontic irregularities.
Knowledge verification through independent performance of the model technique.

339
ти

ЕДУКАТОР
НИЛС ХУЛСИНК
МРЦ
Холандија
Роден Јануари 28, 1970, во Холандија. Завршил на University ‘s-Hertogenbosch, во 1993.
Работно искуство – од 2004 работи како едукатор и менаџер за MRC Europe BV.
Одговорен е за продажба во Европа, Среден Исток и Северна и Јужна Африка.
Едукатор е за миофункционална терапија и третман на ТМЗ. Има одржано голем број на работилници
и курсеви, на различни теми. Некои од нив се: “Терапија за говорот, поврзана со стоматолошки и
ортодонтски третман” -2005; Курс во времетраење од 4 дена – “Фиксен ортодонтски третман и мобилни
ортодонтски апарати” – од 2001 до денес.
Зборува холандски, англиски и германски јазик.

340
th

TOPIC: ORTHODONTICS
EDUCATOR
NIELS HULSINK
MRC
Netherlands
Born January 28, 1970, in the Netherlands. He graduated from the University ‘s-Hertogenbosch in 1993.
Work experience – since 2004 he has been working as an educator and manager for MRC Europe BV.
He is responsible for sales in Europe, the Middle East and North and South Africa.
He is an educator on myofunctional therapy and treatment of TMJ. He has held a number of workshops and
courses on various topics. Some of them are: “Speech therapy, related to dental and orthodontic treatment”
-2005; Course lasting 4 days - “Fixed orthodontic treatment and mobile orthodontic appliances” - from 2001
to today.
He speaks Dutch, English and German.

341
ти

СОЊА АПОСТОЛСКА
Специјалист по Болести на заби и ендодонт

Доктор на науки, редовен професор
Стоматолошки факултет, УКИМ, Скопје-
Проф.д-р Соња Апостолска е редовен професор на Катедрата за болести на забите и ендодонтот

при Стоматолошкиот факултет – Универзитетот ,,Св. Кирил и Методиј’’ во Скопје. Во 1994 година, на
Стоматолошкиот факултет во Скопје, се стекнува со звањето магистер по стоматолошки науки, а во
2002 година, се стекнува со звањето доктор на стоматолошки науки.
Во 1995 година се здобила со звањето специјалист по болести на забите и ендодонтот. Во изминатиот

период, од 2013 до 2017 год. била Раководител на Катедрата за болести на забите и ендодонтот.
Продекан на Стоматолошкиот факултет од 2017 година до денес. Од 2010 година до 2018 година била
претседател на Македонското стоматолошко друштво. Таа е член е на ЕРО и ФДИ. Своите стручни и
научни усовршувања ги насочила кон проблематиката од областа на реставративната стоматологија,
ендодонцијата и естетските реставрации.
Особено поле на интерес и е примената на современите композитни материјали за естетски

реставрации. Дополнително, на проф. д-р Апостолска, предмет на научен и апликативен интерес и
претставува и развојот на ергономијата во стоматологијата.
Автор е на повеќе од 150 научни и стручни трудови, 2 учебници и 3 монографии. Учесник и носител
е на повеќе национални и меѓународни проекти. Таа е официјален презентер на компанијата Col-
tene, Whaledent, Switzerland. Одржала предавања и курсеви од областа на естетиката, ендодонцијата,
белење на забите и COMPOONEER Direct Composite Veneering System.
МАШИНСКА ЕНДОДОНЦИЈА - ПРЕДИЗВИЦИ И МОЖНИ РЕШЕНИЈА
342
th

TOPIC: ENDODONTICS
COURSE MANAGER
SONJA APOSTOLSKA
Specialist in Dental Diseases and Endodontics

Doctor of Sciences, full professor
Faculty of Dentistry, UKIM, Skopje-
Prof. Dr. Sonja Apostolska is a full professor at the Department of Dental Diseases and Endodontics at the
Faculty of Dentistry - University of St. Cyril and Methodius” in Skopje. In 1994, at the Faculty of Dentistry
in Skopje, he obtained the title of Master of Dental Sciences, and in 2002, he obtained the title of Doctor of
Dental Sciences.
In 1995, she obtained the title of specialist in dental diseases and endodontics. In the past period, from 2013
to 2017 was Head of the Department of Dental Diseases and Endodontics.
Vice-dean of the Faculty of Dentistry from 2017 to the present. From 2010 to 2018, she was the president of
the Macedonian Dental Society. It is a member of ERO and FDI. She focused her professional and scientific
training on the problems in the field of restorative dentistry, endodontics and aesthetic restorations.
A particular field of interest is the application of modern composite materials for aesthetic restorations. In
addition, Prof. Dr. Apostolska, a subject of scientific and applied interest and represents the development of
ergonomics in dentistry.
He is the author of more than 150 scientific and professional papers, 2 textbooks and 3 monographs. He is
a participant and holder of several national and international projects. She is an official presenter of Coltene,
Whaledent, Switzerland. She held lectures and courses in the field of aesthetics, endodontics, teeth whitening
and COMPOONEER Direct Composite Veneering System.
ROTARY ENDODONTICS - CHALLENGES AND POSSIBLE SOLUTIONS
343
ти

Теоретски дел
Во теоретскиот дел од предавањето учесниците ќе се запознаат со дијагностичките тестови и

поставување на правилна дијагноза, радиолошката дијагностика и каде грешиме при изборот на
типот на радиографија, пристапен кавитет, минимално инвазивен или конзервативен пристап,
ендодонтска подготовка на заб и ендо-реконструкција на деструираните ѕидови на забот, машинска
инструментација на коренските канали, идентификација на влезот на коренските канали и нивна
проодност, видови и избор на Ni-Ti инструменти во секојдневната пракса, инструментација на
каналите и техника на обработка кај сите клинички ситуации, правилна употреба на апекс локатор
за одредување на работната должина, протокол за дезинфекција на коренските канали кои ириганси
и зошто, која количина, по кој редослед, едносеансна или повеќесеансна ендодонција предности и
недостатоци, ретретман – техники, интраканални медикаменти кога и зошто, правилен избор и техники
на дефинитивна оптурација на коренскиот канал на забот со топла и ладна техника, предности и
недостатоци. Пост ендодонтска реконструкција на забот - избор на материјал и тип на реставрација.
Практичен дел
Демонстрација и индивидуална работа со ендо-мотор на специјално дизајнирани ендо-блокови и

екстрахирани заби со ротирачки и реципрочни инструменти, дефинитивна оптурација техника на
топла вертикална кондензација и постендодонтска реконструкција.
344
th

Theoretical part
In the theoretical part of the lecture, the participants will learn about the diagnostic tests and setting the
correct diagnosis, radiological diagnostics and where we go wrong when choosing the type of radiography,
accessible cavity, minimally invasive or conservative approach, endodontic tooth preparation and endo-re-
construction of destroyed tooth walls, mechanical instrumentation of the root canals, identification of the
entrance of the root canals and their patency, types and selection of Ni-Ti instruments in everyday practice,
canal instrumentation and processing technique in all clinical situations, correct use of apex locator to de-
termine the working length, protocol for disinfection of root canals, which irrigants and why, what amount, in
what order, one-session or multi-session endodontics, advantages and disadvantages, retreatment - tech-
niques, intracanal medications when and why, correct choice and techniques of definitive obturation of the
root canal of the tooth with hot and cold technique, advantages and disadvantages. Post endodontic tooth
reconstruction - choice of material and type of restoration.
Practical part
Demonstration and individual work with endo-motor on specially designed endo-blocks and extracted teeth
with rotary and reciprocating instruments, definitive obturation technique of warm vertical condensation and
post-endodontic reconstruction.
345
ти

ЕДУКАТОР
МАЈА ПЕТРЕВСКА
Др. Маја Петревска животната професионална приказна ја започнува во 2008 година како Забен
техничар во Средното Медицинско училиште и завршува во 2012 кога се запишува на стоматолошкиот
факултет во Скопје при Универзитетот Св. Кирил и Методиј. Се стекнува со титула доктор по дентална
медицина во 2017 година, по што своето образование го продолжува на магистерски студии по
дентална патологија на истиот универзитет.
УЧЕСТВО НА ДОМАШНИ МЕЃУНАРОДНИ НАТПРЕВАРИ И МЕЃУНАРОДНИ ПРИЗНАНИЈА
Во моментов таа работи на своето магистерско истражување во областа на реставративната

стоматологија т.е маргиналната адаптација на композитите од палетата на Ivoclar Vivadent.
Во 2019 година, како победник на национално ниво, за најдобро изработена постериорна реставрација
II класа, зема активно учество на Dental Progress Student Award организиран од Ivoclar Vivadent на
ниво на Југоисточна Европа, кадешто освојува 4-то место во конкуренција на стотици апликанти од
22 држави и 40 факултети, што и овозможува активно учество со усна презентација на Competence
in Esthetics во Будимпешта. По покажаниот успех со усната презентација станува дел од тимот на
меѓународната компанија Ivoclar Vivadent како young opinion leader.
Во 2018 година, како еден од двајцата победници на националниот натпревар добива шанса да
земе активно учество со усна презентација на меѓународниот натпревар организиран од GC Europe
во Леувен, Белгија под назив Essentia Academic Exellence Contest на кое активно учество земаат
12 учесници избрани од 100 аплицирани универзитети на ниво на Европа и Среден Исток на тема
најдобро изработена реставрација во фронтална регија.
За време на студиите зема активно учество во студентските домашни меѓународни конгреси со

покажување на голем успех .
346
th

TOPIC: ENDODONTICS
EDUCATOR
MAJA PETREVSKA
Dr. Maja Petrevska began her professional life story in 2008 as a dental technician at the Secondary Medical
School in Skopje where she finished in 2012 after which she enrolled at the Faculty of Dentistry in Skopje at
the University of Ss. Cyril and Methodius. She obtained the title of Doctor of Dental Medicine in 2017, after
which she continued her education for a master’s degree in dental pathology at the same university.
In 2018 she passed the state exam for general dentist and was employed in one of the best dental polyclinic
in her country where she worked on problems in the field of endodontic and restorative dentistry.
She is currently working on her master’s thesis in the field of restorative dentistry- The Marginal Adaptation
of composites from the Ivoclar Vivadent range.
In 2019, as a winner at the national level, for the best made posterior restoration class II, she took an active
part in the Dental Progress Student Award organized by Ivoclar Vivadent at the level of Southeast Europe,
where she won 4th place in the competition of hundreds of applicants from 40 faculties from 22 countries,
enabling her active participation with an oral presentation at Competence in Esthetics in Budapest, Hungary.
After the shown success with the stage presentation she became part of the team of the international company
Ivoclar Vivadent as a young opinion leader.
In 2018, as one of the two winners of the national competition, she gets a chance to take an active part with
an oral presentation at the international competition organized by GC Europe in Leuven, Belgium called
Essentia Academic Excellence Contest in which 12 participants selected from 100 applicants take an active
part at the level of Europe and the Middle East on the topic of the best-made restoration in the frontal region.
During her studies she took an active part in international student congresses.
347
ти

ОБЛАСТ: ЕСТЕТСКА СТОМАТОЛОГИЈА
КОСМАС ТОЛИДИС
Детска Стоматологија
Раководител на оддел за оперативна стоматологија
Аристотел универзитет, Солун
Грција
Проф Космас Толидис дипломирал на Стоматолошкиот факултет во Солун во 1989 година
Во 1993 година се здобил со звањето магистер по детска стоматологија на Универзитетот во Бристол,

ОК. Во 1996 Докторирал на Универзитетот во Солун на стоматолошки материјали со извонредност.
Во моментов работи како професор и раководител, со Одделот за оперативна стоматологија на

Универзитетот Аристотел во Солун, Раководител на Одделот за висока дентална технологија на
Универзитетот Аристотел во Солун, координатор, на Програмата за постдипломски студии за оперативна
стоматологија-директни естетски реставрации, координатор, на Програмата за континуирана едукација
за ресторативна/естетска стоматологија
Исто така Проф Космас Толидис е и претседател на Грчката академија за ласерска стоматологија и
претседател на Стоматолошкото друштво на Северна Грција.
Автор е на околу 100 научни трудови на англиски и грчки јазик и два учебници на грчки јазик, „Директни
естетски реставрации, 2004“ и „Решавање клинички проблеми во детската стоматологија, 2006 година“.
Неговиот истражувачки интерес е за минимална инвазивна естетска стоматологија, естетска

ресторативна стоматологија, биоматеријали и педијатриска стоматологија.
МИНИМАЛНА ИНВАЗИВНА ЕСТЕТСКА СТОМАТОЛОГИЈА
348
th

TOPIC: ESTETIC DENTISTRY
COURSE MANAGER
KOSMAS TOLIDIS
Pediatric Dentistry
Head of the Department of Operative Dentistry, Aristotle University,
Thessaloniki
Greece
Prof. Kosmas Tolidis graduated on the Faculty of Dentistry in Thessaloniki in 1989.
In 1993 he obtained a Master’s degree in Pediatric Dentistry from the University of Bristol, UK. In 1996 he
received his PhD from the University of Thessaloniki on Dental Materials with Excellence.
He currently works as a professor and Head, with the Department of Operative Dentistry at Aristotle Universi-
ty of Thessaloniki, Head of the Department of High Dental Technology at Aristotle University of Thessaloniki,
Coordinator of the Postgraduate Program in Operative Dentistry - Direct Aesthetic Restoration and of the
Continuous Education Program of Restorative/Esthetic Dentistry, at the Aristotle University of Thessaloniki.
Prof. Kosmas Tolidis is also the President of the Greek Academy of Laser Dentistry and the President of the
Dental Association of Northern Greece.
He is the author of about 100 scientific papers in English and Greek and two textbooks in Greek, “Direct Aes-
thetic Restorations, 2004” and “Solving Clinical Problems in Pediatric Dentistry, 2006”.
His research interests are in minimally invasive cosmetic dentistry, aesthetic restorative dentistry, biomateri-
als and pediatric dentistry.
MINIMALLY INVASIVE AESTHETIC DENTISTRY
349
ти

Теоретскиот дел е запознавање со нанотехнологијата на материјалот и принципи на правилно

аплицирање на истиот. Презентација на најновата GIOMER технологија,композити кои долготрајно
ослободуваат флуор и истовремено доколку композитот се испразни се враќа флуорот во композитот
овозможувајќи да се одружува ацидобазна рамнотежа и превенира секундарен кариес. Истовремено
ќе се презентира PRG SURFACE со пререактивни јони кои оневозможуваат припој и атхерирање на
streptococcus mutans i не дозволува наталожување на дентален плак,презентирани се долгогодишни
клинички случаи.
Практичниот дел се состои од моделирање на силиконски модли со дентинските и емајловите бои на

Шофу композитите. Презентација на правилна естетска апликација на инцизалната боја,моделирање
со четки и бонд за моделирање на Шофу,презентирање на правилна завршна обработка до висок
сјај ,контурирање финиширање и полирање со обложени дискови,композитни,силиконски гумички
и дијамантска паста за висок сјај. Презентација на beautiful F00 (zero flow) и F03(low flow),течни
композити каде сами го бираме степенот на вискозноста,се карактеризираат со извонредна стабилност
,долготрајност и естетика.Апликација на директни фиберглас надградби , директна моделација на
фасети, beautiful F00 (zero flow) и F03(low flow),течни композити каде сами го бираме степенот на
вискозноста, на Beautiful gingival gum,во две нијанси за естетско моделирање и надополнување на
изгубеното меко ткиво кај пациенти со парадонтопатии,при рецесија на гингива кај протетски помагала
(со примена на специјалниот Шофу сет за сепарирање на метал керамика)
350
th

The theoretical part present the nanotechnology of the material and principles of proper application of it.
Presentation of the latest GIOMER technology, composites that release fluorine for a long time and at the
same time if the composite is emptied it returns fluorine in the composite, allowing acidobic equilibrium to be
maintained and prevented secondary caries.
At the same time, PRG SURFACE will be presented with reactive ion that prevent the athering of streptococ-
cus mutans and does not allow the accumulation of dental plaque.
The practical part consists of modeling on silicone molds with dentin and enamel colors of the Shofu compos-
ites. Presentation of the correct aesthetic application of the incisal color, brush modeling and Schoofu mod-
elling bond, presentation of the correct finishing to high glow, contouring finishing and polishing with super
snap discs, composite rubber, silicone rubber and diamond paste for high glow.Presentation of beautiful F00
(zero flow) and F03 (low flow), liquid composites where we choose the degree of viscosity are characterized
by extraordinary stability, longevity and aesthetics, direct fiberglass upgrades, direct modelling of facets .
Beautiful gingival gum, in two shades for aesthetic modeling and supplementing lost soft tissue in paradon-
topaetic patients, in a gingiva recession in prosth
351
ти

ОБЛАСТ: ЕСТЕТСКА СТОМАТОЛОГИЈА
ЕДУКАТОР
ВАСИЛКА РЕНЏОВА
Болести на заби и ендодонт
Раководител на Катедрата за болести на заби и ендодонтот
Стоматолошки факултет, УКИМ, Скопје
Др Василка Ренџова е вработена на клиниката за болести на забите и ендодонтот при ЈЗУ,,

Стоматолошки клинички центар,, Св Пантелејмон Скопје и на Стоматолошкиот факултет, УКИМ како
вонреден професор.
Во 1998 година го положила специјалистичкиот испит и се здобила со звањето специјалист по болести

на забите и ендодонтот.
Во 2005 година го одбранила магистерскиот труд, а на 20. 01. 2011 година ја одбранила и докторската
дисертација. Во 2014 година е избрана за доцент на Катедрата за болести на забите и ендодонтот, а во
2019 за вонреден професор на истата Катедра. Во 2018 година е избрана раководител на Катедрата
за болести на забите и ендодонтот.
Активно е вклучена во наставно образовниот процес на Катедрата за болести на забите и ендодонтот

при Стоматолошкиот факултет во Скопје каде активно учествува во изведување на практичната
настава.
Нејзиниот стручен опус опфаќа авторство и коавторство во голем број на трудови, стручни книги
и учебник од областа на ендодонцијата, како и учество на домашни и меѓународни конгреси и
конференции. Особено поле на интерес и е влијанието на современите материјали за реставрација
врз пулпното ткиво, како и врз тврдите забни ткива.
Проф Василка Ренџова е и претседател на Здружението за болести на забите и ендодонтот како и

потпретседател на Македонското стоматолошко друштво.
352
th

TOPIC: ESTETIC DENTISTRY
EDUCATOR
VASILKA RENDZOVA
Dental and endodontic diseases
Head of the Department of Dental Diseases and Endodontics
Faculty of Dentistry, UKIM
Dr. Vasilka Rendzova is employed at the clinic for dental diseases and endodontics at PHI, Dental Clinical
Center, St. Panteleimon Skopje and at the Faculty of Dentistry, UKIM as an associate professor.
In 1998, she passed the specialist exam and obtained the title of specialist in dental diseases and endodontics.
In 2005, she defended her master’s thesis, and on January 20, 2011, she defended her doctoral dissertation.
In 2014, she was elected as an assistant professor at the Department of Dental Diseases and Endodontics,
and in 2019 as an associate professor at the same Department. In 2018, she was elected head of the
Department of Dental and Endodontic Diseases.
She is actively involved in the educational process of the Department of Dental Diseases and Endodontics at
the Faculty of Dentistry in Skopje, where she actively participates in practical teaching.
Her professional opus includes authorship and co-authorship in a large number of papers, professional books
and a textbook in the field of endodontics, as well as participation in domestic and international congresses
and conferences. A particular field of interest is the influence of modern restorative materials on the pulp
tissue, as well as on the hard dental tissues.
Prof. Vasilka Rendjova is also the president of the Association for Dental and Endodontic Diseases as well as
the vice president of the Macedonian Dental Society.
353
ти

ОБЛАСТ: ИМПЛАНТОЛОГИЈА
ДАНИЕЛА ВЕЛЕСКА-СТЕВКОВСКА
Орална хирургија
Вонреден професор
Катедра за имплантологија, Стоматолошки факултет Скопје, УКИМ,
Вон. проф. д-р. Даниела Велеска-Стевковска е родена на 9.12.1976 г. во Скопје.

На Клиниката за орална хирургија при УСКЦ ,,Св.Пантелејмон” се вработува во декември 2001.
Специјалистичките студии по орална хирургија ги завршува во 2006 г., додека субспецијалистичките
студии од оралната имплантологија ги завршува во октомври 2009.
Магистрира во 2008 г., додека докторскиот труд успешно го одбранува на 11.04.2013 год. во Скопје, при
што официјално е промовирана во доктор на стоматолошки науки во ноември истата година.
Избрана е за помлад асистент на Катедрата за орална хирургија при Стоматолошкиот факултет во

Скопје во 2008 г., реизбрана е во звањето асистент во 2011 г. Во звањето научен соработник избрана
е во април 2014 г., додека во звањето вон.професор е избрана во март 2019 г.
Како автор и коавтор изработува околу сто труда, презентирани на домашни и меѓународни конгреси
(BaSS). Зема активно учество и на студентските конгреси како ментор на студентски теми. Учествува во
изработката на една монографија, еден меѓународен и еден национален проект, и дава свој придонес
и во публикациите на Стоматолошкиот факултет во Скопје и публикациите на Стоматолошката комора
на Македонија.
Од ноември 2013 година е избрана за член на Управниот одбор и Научниот одбор на Здружението
на орални хирурзи на Македонија, а од декември 2017 е и секретар на здружението, членка на
Македонското стоматолошко друштво- МСД. Од јануари 2022 е Претседател на ЗСОХ.
КАРАКТЕРИСТИКИ НА ИМПЛАНТАЦИЈА СО LASER-LOK ТЕХНОЛОГИЈА (BIOHORIZONS),

ВОДЕНA ТКИВНА И КОСКЕНА РЕГЕНЕРАЦИЈА (GTR/GBR)
354
th

TOPIC: IMPLANTOLOGY
COURSE MANAGER
DANIELA VELESKA-STEVKOVSKA
PhD, Oral surgery

Associate professor
Department of Implantology, Faculty of Dentistry, Skopje, UKIM,
Assoc.prof. Daniela Veleska-Stevkovska was born on December 9, 1976 in Skopje. She was employed at
the Clinic of Oral Surgery at University Dental Clinical Centar ,,St.Pantelejmon” in December 2001. She
completed her specialist studies in oral surgery in 2006, while she completed her subspecialist studies in oral
implantology in October 2009.
She holds a master’s degree in 2008, while the doctoral thesis successfully defended in 2013 in Skopje and
was officially promoted as doctor of dental sciences in the same year.
She was selected as a junior assistant at the Department of Oral Surgery at the Faculty of Dentistry in Skopje
in 2008. She was re-elected as an assistant in 2011. She was elected as a scientific associate in 2014 and
assoc.professor in march 2019.
As an author and co-author, she produced over one hundred scientific works, most of them published in
relevant journals and presented at domestic and international congresses. She takes active participation in
student congresses as a mentor on student topics. She participated in the preparation of a monograph and
contributes in the publications of the Dental Faculty in Skopje and the publications of the Dentistry Chamber
of Macedonia.
Since November 2013 she has been elected for membership in the board of directors and the scientific
board of the Association of Oral Surgeons of Macedonia, a member of the Macedonian Dental Association.
Since December 2021 is elected President of the Association of Oral Surgeons.
FEATURES OF IMPLANTATION WITH LASER-LOK TECHNOLOGY

(BIOHORIZONS), GUIDED TISSUE AND BONE REGENERATION (GTR/GBR)
355
ти

КАРАКТЕРИСТИКИ НА ИМПЛАНТАЦИЈА СО LASER-LOK ТЕХНОЛОГИЈА

(BIOHORIZONS), ВОДЕНA ТКИВНА И КОСКЕНА РЕГЕНЕРАЦИЈА
(GTR/GBR)
КУРСOT ЗА ДЕНТАЛНА ИМПЛАНТОЛОГИЈА СО АКЦЕНТ НА БАЗИЧНИТЕ ХИРУРШКИ ПРИНЦИПИ
И ДИЗАЈНЕРСКИТЕ РЕШЕНИЈА НА BIOHORIZONS ќе содржи два дела и тоа теоретски и практичен
дел. Во теоретскиот дел ќе бидат опфатени следниве теоретски единици:
КРАТОК ИСТОРИЈАТ НА ЕВОЛУЦИЈАТА НА ОРАЛНАТА ИМПЛАНТОЛОГИЈА

ТИПОВИ НА ОРАЛНИ ИМПЛАНТИ И КЛАСИФИКАЦИЈА НА ЕНДООСЕАЛНИ ИМПЛАНТИ
АСПЕКТИ НА ИМПЛАНТНИОТ ДИЗАЈН И ИМПЛАНТНАТА ПОВРШИНА (со апсект на карактеристиките
на laser-lok имплатните површински модификации)
БИОЛОШКИ ОСНОВИ НА ОСЕОИНТЕГРАЦИЈАТА
ЗАРАСНУВАЊЕ НА ПЕРИИМПЛАНТНА МУКОЗА
ПРИМАРНА И СЕКУНДАРНА СТАБИЛНОСТ НА ИМПЛАНТИТЕ
ОСВРТ НА РЕЛАЦИИТЕ СО АНАТОМСКИ БЛИСКИТЕ ВИТАЛНИ СТРУКТУРИ ПРИ ПОСТАВА НА
ДЕНТАЛНИ ИМПЛАНТИ
ПЛАНИРАЊЕ НА ПОСТАВА НА ДЕНТАЛНИ ИМПЛАНТИ
СОВРЕМЕНИ ТЕХНИКИ НА ВИЗУЕЛИЗАЦИЈА
ФЛАП ДИЗАЈН ПРИ ИМПЛАНТАЦИЈА
ХИРУРШКИ ПРОТОКОЛ НА ИМПЛАНТАЦИЈА, ПРЕЗЕНТАЦИЈА НА МОДЕЛИ
КРИТЕРИУМИ ЗА УСПЕХ НА ИМПЛАНТИТЕ
ПОРТФОЛИО НА ИНОВАЦИИТЕ ВО ИМПЛАНТОЛОШКИОТ СЕТ НА BIOHORIZONS
По екстракцијата на забите како резултат на кариес, траума или пародонтална болест, субсеквентното
заздравување на постекстракционата алвеола резултира со коскени нерегуларности на резидуалниот
алвеоларен гребен (редуцирање на висината и ширината). Факторите на коскената ресорпција можат
да се поделат на: анатомски, метаболни, функционални и протетски. Постекстракционата алвеоларна
ресорпција е сигнификантно повисока во букалните аспекти на двете вилици. Постекстракционото
коскено ремоделирање ќе биде поизразено кај клиничките случаи со присутни дехиценции и
фенестрации на букалната ламина.
Степенот на коскената ресорпција на резидуалниот гребен е правопропорционален со времето кое е
поминато по денталната екстракција.
Деформитетите на резидуалниот алвеоларен гребен се класифицирани според морфологијата во три
последователни класи.
(The Cologne Classification of Alveolar Ridge Defects -2013).
Во тек на работилницата/курот ќе бидат презентирани и техники на коскена аугментација и презервација
на постекстракционата алвеола со посебен акцент на некои современи концепти на апликација на
графт материјали и мембрани за GBR/GTR (guided bone and tissue regeneration), акцент на флап дизајн
и техниките на сутурирање.
Целта на курсот е да им овозможи на партиципиентите (специјализантите од различни стоматолошки
дисциплини), проширување на теоретските знаења како и оспособување и стекнување на практични
вештини од областа на имплантолошките и аугментативните техники.
Практичен дел: Во текот на практичната работа за секој партиципиент ќе бидат обезбедени

модели со артифициелна гингива, анимални модели, оралнохируршки инструментариум за инцизии и
сутури, насадници со карбидни борери, импантолошки сет на BioHorizons со дрилови и тест импланти,
Mem-Lok колагени мембрани и партикуларни графт материјали Minner-Oss X, Miner-Oss XP за
едукативни цели, конци за сутури за едукативни цели. Потребен простор со опремени работни места
со микромотор.
356 ВОДЕНA ТКИВНА И КОСКЕНА РЕГЕНЕРАЦИЈА (GTR/GBR)
th


(BIOHORIZONS), GUIDED TISSUE AND BONE REGENERATION
(GTR/GBR)
DENTAL IMPLANTOLOGY COURSE WITH EMPHASIS ON BASIC SURGERY, BIOHORIZONS’ PRINCIPLES
AND DESIGN SOLUTIONS will contain two parts, namely theoretical and practical part.
The following theoretical units will be covered in the theoretical part:
ASPECTS OF IMPLANT DESIGN AND IMPLANT SURFACE (with an accent on the characteristics of laser-
lok implant surface modifications)
PRIMARY AND SECONDARY IMPLANT STABILITY
DENTAL IMPLANTS PLANNING AND PLACEMENT
FLAP DESIGN DURING IMPLANTATION
SURGICAL IMPLANTATION PROTOCOL, PRESENTATION ON ANIMAL MODELS
IMPLANT SUCCESS CRITERIA
GTR/GBR TECHNIQUES
PORTFOLIO OF INNOVATIONS IN THE BIOHORIZONS IMPLANT SET
After tooth extraction as a result of caries, trauma or periodontal disease, subsequent healing of the post
extraction alveolus results in bony irregularities of the residual alveolar ridge (reduction in height and width).
The factors of bone resorption can be divided into: anatomical, metabolic, functional and prosthetic.
Post extraction alveolar resorption is significantly higher in the buccal aspects of both jaws.
Post extraction bone remodeling will be more pronounced in clinical cases with buccal dehiscences and
fenestrations.
The degree of bone resorption of the residual ridge is directly proportional to the time that has passed since
the dental extraction. Residual alveolar ridge deformities are classified according to morphology in three
consecutive classes. (The Cologne Classification of Alveolar Ridge Defects -2013).
Bone augmentation techniques will be presented during the workshop/course; preservation of the post-
extraction alveolus with special emphasis on some modern concepts on the application of graft materials
and membranes for GBR/GTR (guided bone and tissue regeneration), emphasis on flap design and suturing
techniques.
Practical part: During the practical work for each participant will be provided animal models, oral surgical
instrumentation for incisions and sutures, carbide burs, BioHorizons impantology set with drills and test
implants, Mem-Lok collagen membranes, Miner-Oss X and Miner-Oss XP particulate graft materials for
educational purposes, sutures for educational purposes. Required space with equipped workplaces with a
micro motor.
The aim of the course is to enable the participants (specialists from various dental disciplines), expansion
of theoretical knowledge as well as training and acquisition of practical skills in the field of implantology and
augmentative techniques.

(BIOHORIZONS), GUIDED TISSUE AND BONE REGENERATION (GTR/GBR) 357
ти

ОБЛАСТ: ИМПЛАНТОЛОГИЈА
ЕДУКАТОР
ДАНЧО БИЗЕВСКИ
Орална хирургија
Докторанд на докторски студии при УКИМ
Директор на ПЗУ Нова Дентал
Роден е на 16.06.1977 година во Битола, Република Македонија.
Средно медицинско образование завршува во 1997 година во Скопје. Дипломирал на Стоматолошкиот

факултет при Универзитетот “Св. Кирил и Методиј”, Скопје и се стекнал со назив дипломиран доктор
по стоматологија.
Во 2008 година запишува магистерски студии од областа на максилофацијалната хирургија, а во 2009

година започнува со специјалистички студии по орална хирургија и истите ги завршува во 2012 година
со што се стекнува со називот специјалист по орална хирургија.
Во периодот од 2005-2010 година работел на одделнието за орална и максилофацијална хирургија во

Воената болница во Скопје. Од 2011 година работи како стоматолог и воедно директор на приватната
здравствена установа Нова Дентал Груп. Во 2013 година почнува со работа како орален хирург во
приватната здравствена установа Нова Дентал Хирургија, а воедно и како директор на установата.
Во 2015 година запишува докторски студии од областа на орална хирургија и имплантологија на

Универзитетот “Св.Кирил и Методиј”, Скопје, Катедра за орална хирургија. Има објавено повеќе трудови
и публикации од разни области на стоматологијата на националните и меѓународни стоматолошки
конгреси и симпозиуми, како и присуство на бројни стручни едукации во областа на оралната хирургија
и имплантологијата.
Од 2015 година е акредитиран предавач на Имплантологија Базика, Vesica (BioHorizons). Член

е на Стоматолошката комора на Македонија, на Македонското стоматолошко друштво како и на
организациониот одбор на ЗСОХ при МСД.

ВОДЕНA ТКИВНА И КОСКЕНА РЕГЕНЕРАЦИЈА (GTR/GBR)
358
th

TOPIC: IMPLANTOLOGY
EDUCATOR
DANCHO BIZEVSKI
Oral surgery
Doctoral student of doctoral studies at UKIM
Director of PZU Nova Dental
He was born on June 16, 1977 in Bitola, Republic of Macedonia.
Secondary medical education ends in 1997 in Skopje. He graduated from the Faculty of Dentistry at the
University “St. Cyril and Methodius”, Skopje and earned the title of Doctor of Dentistry.
In 2008, he enrolled in master’s studies in the field of maxillofacial surgery, and in 2009 he began specialist
studies in oral surgery and completed them in 2012, earning the title of specialist in oral surgery.
In the period from 2005-2010, he worked at the Department of Oral and Maxillofacial Surgery at the Military
Hospital in Skopje. Since 2011, he has been working as a dentist and also director of the private healthcare
facility Nova Dental Group. In 2013, he started working as an oral surgeon in the private healthcare institution
Nova Dental Surgery, and also as the director of the institution.
In 2015, he enrolled in doctoral studies in the field of oral surgery and implantology at the “St. Cyril and
Methodius” University, Skopje, Department of Oral Surgery. He has published several papers and publications
from various fields of dentistry at national and international dental congresses and symposia, as well as
attending numerous professional educations in the field of oral surgery and implantology.
Since 2015, he has been an accredited lecturer at Basic Implantology, Vesica (BioHorizons). He is a member
of the Dental Chamber of Macedonia, the Macedonian Dental Society as well as the organizing board of
ZSOH at MSD.

(BIOHORIZONS), GUIDED TISSUE AND BONE REGENERATION (GTR/GBR)
359
ти

ОБЛАСТ: ПАРОДОНТОЛОГИЈА
АНЕТА АТАНАСОВСКА СТОЈАНОВСКА
Специјалист по Болести на уста и пародонт

Редовен професор
Стоматолошки факултет Скопје,
Стоматолошки Клинички Центар Св. Пантелејмон
Родена во Куманово, 1968 година

Доктор на стоматолошки науки од областа на болести на устата и пародонтот 2007 год.)
Магистер на стоматолошки науки од областа на болести на устата и пародонтот (2002 год.)
Специјалист по болести на уста и пародонот (1998 год.)
Прво вработување на Клиниката за болести на устата и пародонтот при ООЗТ Стоматолошки клиники
во Скопје (1.03.1993)
Диплома на Стоматолошки факултет во Скопје, 30.01.1992 година
Проф. Др Анета Атанасовска Стојановска е редовен професор на Стоматолошкиот факултет во Скопје
и член на комисијата за настава на УКИМ, раководител за Клиниката за Болести на уста и пародонт
во периодот од 2012-2016 година, како и од 2020 до денеска, раководител на центар за научно
истражувачка работа и лаборатории на Стоматолоски факултет Скопје и член на Сенат на УКИМ во
2 мандата до 2019 година. Член на Управен одбор на Стоматолошки Клинички центар во мандат од
2008-2012 година. Член е на Македонско стоматолошко здружение, Балканско стоматолошко друштво,
Стоматолошка Комора на Македонија, ЕФП (Европска федерација за пародонтологија) и Светската
Стоматолошка Федерација ФДИ.
Активно учествува на бројни домашни конгреси, симпозиуми и семинари и исто така на многу
конгреси на БаСС, конгреси на ЕФП (Europerio), како и на светски конгреси на ФДИ, на Конгреси
К4 на Стоматолошките комори од регионот, со усни и пленарни предавања. Активно се доедуцира
од областа на пародонталната хирургија, преку посети на курсеви и работилници во пародонтална
хирургија и примена на ласери во пародонтологија (Er Yag Nd Yag), како и во текот на работни престои
во Солун на Универзитетот Аристотел, кај проф др Антонио Константинидис од 9.03-9.04 2002, во
Белград на Стоматолошкиот факултет, на Катедрата за Болести на уста и пародонт кај проф др
Божидар Димитријевиќ во период од 1.03-1.04 2012, Студиски претстој на Завод за пародонтологију,
Стоматолошки факултет Свеучилишта у Загребу, 16-27. 11.2015, кај проф. Др Дарије Планчак, како
и на Универзитетскиот Медицински Клинички Центар Љубљана, на Катедрата за Пародонтологија и
орална медицина кај проф др Борис Гашпирц во период од 07.06.2016-01.07.2016 год, На Медицински
факултет при Универзитет во Ријека, оддел за стоматологија од 5-10 05. 2019 кај проф др Соња
Пезељ Рибариќ.
УПОТРЕБАТА НА СЛОБОДЕН МУКОЗЕН АВТОТРАНСПЛАНТАТ ВО ХИРУРШКИ ТРЕТМАН

НА МУКОГИНГИВАЛНИ АНОМАЛИИ НА ПАРОДОНТАЛНИ ТКИВА (ЕДИНЕЧНИ И МУЛТИПНИ РЕЦЕСИИ ,
ТЕСНА ПРИКРЕПЕНА ГИНГИВА, ПЛИТОК ВЕСТИБУЛУМ)
360
th

TOPIC: PARODONTOLOGY
COURSE MANAGER
ANETA ATANASOVSKA STOJANOVSKA
Specialist in Oral and Periodontal Diseases

Regular professor
Faculty of Dentistry Skopje,
Dental Clinical Center St. Panteleimon
Born in Kumanovo, 1968

Doctor of Dental Sciences in the field of oral and periodontal diseases 2007)
Master of Dental Sciences in the field of oral and periodontal diseases (2002)
Specialist in oral and periodontal diseases (1998)
First employment at the Clinic for Oral and Periodontal Diseases at OOZT Dental Clinics in Skopje (1.03.1993)
Diploma of the Faculty of Dentistry in Skopje, January 30, 1992
Prof. Dr. Aneta Atanasovska Stojanovska is a full professor at the Faculty of Dentistry in Skopje and a mem-
ber of the teaching committee of UKIM, head of the Clinic for Oral and Periodontal Diseases in the period
from 2012-2016, as well as from 2020 to today, head of the Center for Scientific research work and laborato-
ries at the Faculty of Dentistry Skopje and a member of the UKIM Senate for 2 terms until 2019. Member of
the Board of Directors of the Dental Clinical Center in the term of 2008-2012. He is a member of Macedonian
Dental Association, Balkan Dental Association, Dental Chamber of Macedonia, EFP (European Federation
of Periodontology) and World Dental Federation FDI.
She actively participates in numerous domestic congresses, symposiums and seminars and also in many
BaSS congresses, EFP (Europerio) congresses, as well as in FDI world congresses, in K4 Congresses of
the Dental Chambers of the region, with oral and plenary lectures. He actively educates himself in the field
of periodontal surgery, through visits to courses and workshops in periodontal surgery and the application of
lasers in periodontology (Er Yag Nd Yag), as well as during working stays in Thessaloniki at the Aristotle Uni-
versity, with Prof. Dr. Antonio Konstantinidis from 9.03-9.04 2002, in Belgrade at the Faculty of Dentistry, at
the Department of Oral and Periodontal Diseases under Prof. Dr. Bojidar Dimitrijević in the period from 1.03-
1.04 2012, Study session at the Institute of Periodontology, Faculty of Dentistry, University of Zagreb, 16-27.
11.2015, at prof. Dr. Darija Plančak, as well as at the University Medical Clinical Center Ljubljana, at the
Department of Periodontology and Oral Medicine with Prof. Dr. Boris Gaspirc in the period from 07.06.2016-
01.07.2016, at the Faculty of Medicine at the University of Rijeka, Department of Dentistry from 5 -10 May
2019 at Prof. Dr. Sonja Pezelj Ribaric.
THE USE OF FREE MUCOSAL AUTOGRAFT IN SURGICAL TREATMENT OF

MUCOGINGIVAL ANOMALIES OF PERIODONTAL TISSUES (SINGLE AND MULTIPLE
RECESSIONS, NARROW ATTACHED GINGIVA, SHALLOW VESTIBULUM)
361
ти

Има одржано неколку работилници под наслов “Регенеративна пародонтална хирургија –Третман на
инфракоскени пародонтални џепови”. “Клиничко продолжување на коронка во склад со биолошки
принципи“ и “Третман на гингивални рецесии“
Во својот научно истражувачки опус има објавено преку 140 научни трудови, од кои 8 научни трудови
во научни списанија со фактор на влијание (фактор на влијание), 50 труда во меѓународни научни
списанија (Скопус, Ебско, Емералд), 6 труда во стручни / научни публикации и 74 трудови во збирките
на научни постапки.
Автор е и на 8 учебници од областа на пародонтологијата и оралната медицина.Учествува како научник

истражувач во неколку научни проекти „Орално здравје кај лица со дијабетес тип 1: поврзаност со
метаболички контроли на болеста“ 2011-2013, Асоцијација помеѓу орална и генитална наклонетост
кон вирус ХПВ - причини за навремено вакцинирање да или не? „УКИМ 2014 година, Национален
научен проект“ Промени во имунолошката реактивност кај пародонталното заболување кај младата
популација, Национален научен проект, кој е вклучен во меѓународниот проект за цитокин полиморфизам
на Меѓународната работна група за хистокомпатибилност (IHWG) под наслов:„Молекуларна анализа
на полиморфизам на цитокински гени во Република Македонија “2004-2008 година. Ментор е на многу
специјализанти по пародонтологија и орална медицина, како и на магистерски и докторски студии.

362
th

He has held several workshops under the title “Regenerative periodontal surgery - Treatment of infrabony
periodontal pockets”. “Clinical extension of a crown in accordance with biological principles” and “Treatment
of gingival recessions”
In his scientific research opus, he has published over 140 scientific papers, of which 8 scientific papers in
scientific journals with an impact factor (impact factor), 50 papers in international scientific journals (Scopus,
Ebsko, Emerald), 6 papers in professional / scientific publications and 74 papers in the collections of scientific
proceedings.
He is also the author of 8 textbooks in the field of periodontology and oral medicine. He participates as a
scientific researcher in several scientific projects “Oral health in people with type 1 diabetes: connection
with metabolic controls of the disease” 2011-2013, Association between oral and genital inclination to HPV
virus - reasons for timely vaccination yes or no? “UKIM 2014, National Scientific Project” Changes in immune
reactivity in periodontal disease in the young population, National Scientific Project, which is included in the
international cytokine polymorphism project of the International Histocompatibility Working Group (IHWG)
under the title: “Molecular analysis of polymorphism of cytokine genes in the Republic of Macedonia “2004-
2008. He mentors many periodontology and oral medicine trainees, as well as master’s and doctoral students.

363
ти

УПОТРЕБАТА НА СЛОБОДЕН МУКОЗЕН АВТОТРАНСПЛАНТАТ ВО ХИРУРШКИ

ТРЕТМАН НА МУКОГИНГИВАЛНИ АНОМАЛИИ НА ПАРОДОНТАЛНИ ТКИВА
(ЕДИНЕЧНИ И МУЛТИПНИ РЕЦЕСИИ , ТЕСНА ПРИКРЕПЕНА ГИНГИВА,
ПЛИТОК ВЕСТИБУЛУМ)
Теоретско предавање со цел да се опишат најновите концепти во етиологијата и патогенезата на
гингивалната рецесија, како и да се посочат индикациите и ограничувањата на постоечките клинички
аспекти на конзервативниот и хируршки третман.
Посебен акцент се става на проценката на предвидливост и долготрајност на постигнатите резултати,

како и исполнувањето на очекувањата на пациентите со нагласен фокус на естетските резултати.
Запознавање со проблемите кои произлегуваат од отсутна или тесна прикрепена гингива и плиток
вестибулум, чие решавање е клучно за успехот на пародонталната терапија, како и за успех и
предвидливост на ортодонтска терапија. Хируршки третман на мукогингивални аномалии со техниката
на употреба на слободен мукозен автотрансплантат како материјл за аугментација, во комбинација со
различни видови на резени.
Разгледување и дискутирање за случаи
Практична работа на модели
Формирање на коронарно поместен резен во решавање на единечни и мултипли рецесии (split- full-
split Zucchelli) со отворена метода
Формирање на флап при тунел техника
Припрема на реципиентното место за прием на графтот
Формирање на апикално поместен резен во долна вилица
Земање на сврзно ткивен графт од палатум и негова припрема и апликација на местото на рецесија
Санирање на донор место со сутури и Ора Аид-GMP
Сутурирање (видови на сутури и нивна применливост во различни случаи)

364
th

THE USE OF FREE MUCOSAL AUTOGRAFT IN SURGICAL TREATMENT OF MU-

COGINGIVAL ANOMALIES OF PERIODONTAL TISSUES (SINGLE AND MULTIPLE
A theoretical lecture aimed at describing the latest concepts in etiology and pathogenesis of gingival reces-
sion, as well as to point out the indications and limitations of the existing ones clinical aspects of conservative
and surgical treatment. Special emphasis is placed on the assessment of predictability and durability of the
achieved results, as well as the fulfillment of patient expectations with a strong focus on aesthetic results.
Presentation of problems arising from absent or narrowly attached gingiva and shallow vestibule ,the resolu-
tion of which is key to the success of periodontal therapy, as well as success and predictability of orthodontic
therapy. Surgical treatment of mucogingival anomalies with the technique of use of free mucosal autograft as
augmentation material, in combination with different types of slices.
Reviewing and discussing cases
Practical work on models
Formation of a coronary displaced flap in solving single and multiple recessions (split -full-split Zucchelli) with
an open method
Flap formation during the tunnel technique
Preparation of the recipient site for receiving the graft
Formation of an apically displaced slice in the lower jaw
Taking a connective tissue graft from the palatum and its preparation and application at the site of recession
Donor site repair with sutures and Ora Aid-GMP
Suturing (types of sutures and their applicability in different cases)

365
ти

ОБЛАСТ: ПАРОДОНТОЛОГИЈА
ЕДУКАТОР
МАРИО ЈУРХАР
Докторр по Дентална Медицина
ПЗУ ЕДГ2 Гевгелија
Роден е на 16.06.1977 година во Битола, Република Македонија.
Средно медицинско образование завршува во 1997 година во Скопје. Дипломирал на Стоматолошкиот

факултет при Универзитетот “Св. Кирил и Методиј”, Скопје и се стекнал со назив дипломиран доктор
по стоматологија.
Во 2008 година запишува магистерски студии од областа на максилофацијалната хирургија, а во 2009

година започнува со специјалистички студии по орална хирургија и истите ги завршува во 2012 година
со што се стекнува со називот специјалист по орална хирургија.
Во периодот од 2005-2010 година работел на одделнието за орална и максилофацијална хирургија во

Воената болница во Скопје. Од 2011 година работи како стоматолог и воедно директор на приватната
здравствена установа Нова Дентал Груп. Во 2013 година почнува со работа како орален хирург во
приватната здравствена установа Нова Дентал Хирургија, а воедно и како директор на установата.
Во 2015 година запишува докторски студии од областа на орална хирургија и имплантологија на

Универзитетот “Св.Кирил и Методиј”, Скопје, Катедра за орална хирургија. Има објавено повеќе трудови
и публикации од разни области на стоматологијата на националните и меѓународни стоматолошки
конгреси и симпозиуми, како и присуство на бројни стручни едукации во областа на оралната хирургија
и имплантологијата.
Од 2015 година е акредитиран предавач на Имплантологија Базика, Vesica (BioHorizons). Член

е на Стоматолошката комора на Македонија, на Македонското стоматолошко друштво како и на
организациониот одбор на ЗСОХ при МСД.

366
th

TOPIC: PARODONTOLOGY
EDUCATOR
MARIO JURHAR
PhD in Dental Medicine
PZU EDG2 Gevgelija
He was born on June 16, 1977 in Bitola, Republic of Macedonia.
Secondary medical education ends in 1997 in Skopje. He graduated from the Faculty of Dentistry at the Uni-
versity “St. Cyril and Methodius”, Skopje and earned the title of Doctor of Dentistry.
In 2008, he enrolled in master’s studies in the field of maxillofacial surgery, and in 2009 he began specialist
studies in oral surgery and completed them in 2012, earning the title of specialist in oral surgery.
In the period from 2005-2010, he worked at the Department of Oral and Maxillofacial Surgery at the Military
Hospital in Skopje. Since 2011, he has been working as a dentist and also director of the private healthcare
facility Nova Dental Group. In 2013, he started working as an oral surgeon in the private healthcare institution
Nova Dental Surgery, and also as the director of the institution.
In 2015, he enrolled in doctoral studies in the field of oral surgery and implantology at the “St. Cyril and
Methodius” University, Skopje, Department of Oral Surgery. He has published several papers and publica-
tions from various fields of dentistry at national and international dental congresses and symposia, as well as
attending numerous professional educations in the field of oral surgery and implantology.
Since 2015, he has been an accredited lecturer at Basic Implantology, Vesica (BioHorizons). He is a mem-
ber of the Dental Chamber of Macedonia, the Macedonian Dental Society as well as the organizing board of
ZSOH at MSD.

367
ти

EЛИЗАБЕТА ЃОРГИЕВСКА
Специјалист по детска и превентивна стоматологија

Доктор на науки, редовен професор
Стоматолошки факултет, УКИМ, Скопје
Елизабета Ѓоргиевска е редовен професор на Стоматолошкиот факултет и раководител на Катедрата

за детска и превентивна стоматологија на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје, Република
Северна Македонија.
Таа е магистер и специјалист по детска и превентивна стоматологија од 2002 година, а од 2006 година
е доктор на науки. Има остварено неколку истражувачки посети на универзитети во Велика Британија,
Белгија и САД, а исто така работела на неколку меѓународни истражувачки проекти.
Има објавено повеќе од 90 трудови. Била член на организациските и научни комитети на неколку
национални и меѓународни симпозиуми и конференции. Држела предавања и работилници на научни
конференции во Северна Македонија и во странство. Автор е на 2 и ко-автор на 3 монографии.
Во периодот, 2010-2014 година беше претседател на Македонското здружение по детска и превентивна

стоматологија. Таа е членка на MDA, FDI, IAPD, UKSB и визитинг професор на Универзитетот Колумбија,
Њујорк, САД.

ДИРЕКТНИ ПОСТЕРИОРНИ РЕСТАВРАЦИИ: СОВРЕМЕНИ МОДАЛИТЕТИ
368
th

TOPIC: PEDODONTICS
COURSE MANAGER
ELIZABETA GJORGIEVSKA
Specialist in children’s and preventive dentistry

Faculty of Dentistry, UKIM, Skopje
Elizabeta Gjorgievska is a full professor at the Faculty of Dentistry and head of the Department of Pediatric
and Preventive Dentistry at the University of “St. Cyril and Methodius” in Skopje, Republic of North Macedonia.
She has a master’s degree and a specialist in pediatric and preventive dentistry since 2002, and since 2006
she has a doctor of science. She has made several research visits to universities in Great Britain, Belgium
and the USA, and has also worked on several international research projects.
He has published more than 90 papers. She was a member of the organizational and scientific committees of
several national and international symposia and conferences. She gave lectures and workshops at scientific
conferences in North Macedonia and abroad. He is the author of 2 and co-author of 3 monographs.
In the period 2010-2014, he was the president of the Macedonian Association for Pediatric and Preventive
Dentistry. She is a member of MDA, FDI, IAPD, UKSB and Visiting Professor at Columbia University, New
York, USA.
DIRECT POSTERIOR RESTORATIONS: CONTEMPORARY MODALITIES
369
ти

Напредокот во атхезивните реставративните материјали доведува до употреба на помалку инвазивни

модалитети на третман со цел да се добијат високоестетски и долготрајни реставрации. Комбинацијата
на минимално-инвазивните техники и модерните биомиметски реставративни материјали е најсовремен
метод на третман, како за стоматолозите, така и за пациентите. Во споредба со претходните типови на
композитни материјали, кои нуделе само дентински нијанси и изгледале густи и без сјај; современите
композити поседуваат супериорни физички карактеристики, доаѓаат со цел опсег на нијанси и
опацитети, се полираат до висок сјај и се дизајнирани особено за слоевито (хистолошко) поставување
на директни реставрации.
Теоретски дел: Иако композитните смоли се најчесто користените реставративни материјали, сепак,
нивната употреба е проследена со бројни потешкотии. Имено, тие се соочуваат со димензионални
промени во текот на полимеризацијата-појава позната како полимеризациона контракција.
Контракцијата генерира полимеризационен стрес, кој од своја страна, доведува до несакани последици
врз преостанатата забна структура. Со цел да се надминат негативностите на полимеризациониот стрес,
досега беа користени комплицирани техники за апликација. Сепак, со развојот на стоматолошката
технологија и појавата на „bulk-fill“ композитните смоли, настана значајно симплифицирање на нивното
поставување, со истовремено подобрување на својствата на самиот материјал.
Практичен дел: Демонстрација на методата на изработка на постериорни директни композитни

реставрации, како и користење на bulk-fill композитни смоли, а потоа и учесниците ќе имаат можност
да изработуваат реставрации на работни модели.
370
th

Improvements in adhesive restorative materials lead towards less invasive treatment modalities in order to
increase the aesthetics and the longevity of the restorations. Combination of minimally-invasive techniques
and modern biomimetic restorative materials is the best option for the patients, and for the dentists, as well.
Compared to the previous types of composite resins, which offered only dentin shades and looked dense and
without gloss; the most recent ones possess superior physical characteristics, come in a plethora of nuances
and opacities, can achieve high gloss by polishing and are designed for the contemporary direct layering
(histological) restorative techniques.
Theoretical part: Although the composite resins are the most commonly used restorative materials, their
application is associated with several difficulties. Namely, they are prone to dimensional changes during
polymerization, the so-called polymerization contraction. The contraction generates polymerization stress,
which leads to unwanted consequences on the remaining tooth structure. In order to overcome the negative
aspects of the polymerization stress, complicated application techniques have been used. However, the
development of the dental technology and the appearance of the “bulk-fill“ composite resins, significantly
simplified their application, while improving the characteristics of the material itself in the same time.
Practical part: Demonstration of contemporary methods of placement of direct posterior composite resto-
rations, and application of “bulk-fill” composite resins. The attendees will apply posterior composite resto-
rations on models, according to the presented methods.
371
ти

ОБЛАСТ: БОЛЕСТИ НА УСТАТА И ПАРОДОНТОТ
СНЕЖАНА ПЕШЕВСКА
Спец. По болести на уста и пародонт

Проф. Д-р
Стоматолошки факултет
СТЕВИЦА РИСТОСКА

Проф. Д-р
СОЊА МИНДОВА

Виш н.сор. д-р
ПРОФ. Д-Р СНЕЖАНА ПЕШЕВСКА

Проф. Д-р
РАБОТИЛНИЦА I-TOP
372
th

TOPIC: ORAL AND PERIODONTAL DISEASES
COURSE MANAGER
SNEZHANA PESHEVSKA
Spec. in oral and periodontal diseases

STEVICA RISTOSKA

SONJA MINDOVA

Senior Associate Professor Dr
EMILIJA STEFANOVSKA

I-TOP WORKSHOP
373
ти

ИНДИВИДУАЛЕН ТРЕТМАН ВО ОРАЛНАТА ПРОФИЛАКСА
Теоретски дел
Биологијата на денталниот биофилм, неговото значење и акцентирање на најновите сознанија за

значењето во патогенезата на пародонталните нарушувања и кариесот се дел од оваа работилница.
Карактеристиките на мануелните четки за орална хигиена, како и начините за одредување на
вистинските средства за отстранување на биофилмот од интерденталните предели се неодминлив
дел, кој е надополнет и со краток осврт на средствата за хемиска плак контрола.
Практичен дел
Во првиот дел од овој сегмент ќе биде посветено внимание на совладување на мерење на

интерденталните предели, одредување на соодветните четкички за истите и правилното одржување
на оралната хигиена по пат на принципот TOUCH TO TEACH, кај секој учесник одделно како и правилна
употреба на забен конец.
Вториот дел е посветен на совладување на вештината на индивидуален пристап при одржување

на оралната хигиена со мануелната четкичка кај секој учесник индивидуално, како и примената на
соодветна техника при употреба со соло четката за орална хигиена.
Учесниците да стекнат знаења за значењето на правилниот избор на основните и помошни средства за

одржување на оралната хигиена, и да се оспособат за прилагодување на техниката на четкање на забите
и изборот и примена на средствата за орална хигиена во интерденталните предели, кај секој пациент
во зависност од состојбата на дентицијата на пациентот и индивидуалните карактеристики.
РАБОТИЛНИЦА I-TOP
374
th

INDIVIDUAL TREATEMENT IN ORAL PROFILAXIS
Theoretical part
The biology of the dental biofilm, its meaning and emphasis on the latest knowledge about the significance
in the pathogenesis of periodontal disorders and caries are part of this workshop. The characteristics of
manual brushes for oral hygiene, as well as the ways to determine the right means for removing biofilm from
the interdental areas are an indispensable part, which is complemented by a brief review of the means for
chemical plaque control.
Practical part
In the first part of this segment, attention will be paid to mastering the measurement of the interdental ar-
eas, determining the appropriate brushes for them and the correct maintenance of oral hygiene through the
TOUCH TO TEACH principle, for each participant separately, as well as the correct use of dental floss.
The second part is dedicated to mastering the skill of an individual approach when maintaining oral hygiene
with the manual brush for each participant individually, as well as the application of the appropriate technique
when using the solo brush for oral hygiene.
The participants should acquire knowledge about the importance of the correct selection of the basic and
auxiliary means for maintaining oral hygiene, and be trained to adjust the technique of brushing the teeth and
the selection and application of the means of oral hygiene in the interdental areas, for each patient depending
from the state of the patient’s dentition and individual characteristics.
I-TOP WORKSHOP
375
ти

ОБЛАСТ: ПРОТЕТИКА
ДАНИМИР ЈЕВРЕМОВИЌ
Универзитет во Панчево
Србија
Данимир Јевремовиќ е роден ноември 1978 година. Дипломирал на Стоматолошкиот факултет во

Белград (2001 година) со најдобра оценка и бил најмладиот и најдобриот студент кој дипломирал на
Универзитетот во Белград, Србија.
Во текот на своите магистерски студии (2005), специјализација (2007) и докторски студии (2008) тој
ги проучувал современите целосно керамички системи, атхезивните реставрации и принципите на
минимално инвазивната стоматологија. Познат по своето уметничко гледање на стоматологијата,
тој протетиката ја прифаќа како заедничко поле на убавината на насмевката и талентот на сите
партиципанти во денталниот тим.
Неговата кариера во Ivoclar Vivadent започнува во 2008, како Менаџер за развој за Србија и Црна Гора.
Во 2009, го добива звањето доцент на Стоматолошкиот факултет во Панчево. Остварува голем број
на стручни престои во Лихтеншајн, Швајцарија, Германија, Англија и Велс. Во 2015, го добива звањето
вонреден професор, а во 2017 станува редовен професор на истиот факултет.
Од 2017 е раководител на Клиниката за дентална протетика, раководител на Етичкиот комитет, и

раководител на Одделот за Клиничка стоматологија на Стоматолошкиот факултет во Панчево. Во
2019, Ivoclar Vivadent го прогласува за одговорен за регионот на југо-источна Европа. Од 2019, тој е
продекан за наука.
Напишал една книга, две монографии и еден практикум за студентите по стоматологија. Тој е автор и
коавтор на бројни научни публикации, учесник во меѓународни проекти, како и предавач и демонстратор
на домашни и меѓународни симпозиуми.

ДИГИТАЛНАТА СТОМАТОЛОГИЈА Е ПОВЕЌЕ ОД ЕДНОСТАВЕН НАЧИН

ЗА ИЗРАБОТКА НА ПРОТЕТИЧКИ КОНСТРУКЦИИ
376
th

TOPIC: PROSTHODONTICS
COURSE MANAGER
DANIMIR JEVREMOVIC
Faculty of Dentistry
University of Pancevo
Serbia
Danimir Jevremović was born on November, 1978. He graduated School of Dentistry with all highest marks,
and became youngest and the best graduate on University of Belgrade, Serbia.
During master studies (2005), specialization (2007) and PhD thesis (2008) he deals with contemporary all
ceramics systems, adhesive restoration and principles of minimally invasive dentistry. Known for his artistic
understanding of dentistry, he derives prosthodontics as an interference of smile beauty and team talent.
Start of Ivoclar Vivadent career began in 2008, being Business Development Manager for Serbia &
Montenegro. In 2009, he becomes Assistant professor at University Business Academy, School of Dentistry,
Pančevo. He broadens ideas through exchange visits in Liechtenstein, Switzerland, Germany, England and
Wales. In 2015, he becomes Associate professor, and in 2017 he gains Professor title at the same Faculty.
Since 2017., he is a Chairman of Dental Prosthodontic clinic, Chief of Ethical committee and Head of
Department of Clinical Dentistry in School of Dentistry, Pančevo. In 2019, Ivoclar Vivadent declares him as
Professional Service for the region of South Eastern Europe. Since 2019, he is a vice Dean for science at the
Faculty. He has one book, two monographies and one practical notebook for dental students.
He is author and co-author of numerous scientific publications, participant in international projects, as well as
lecturer and demonstrator on domestic and international symposia.
DIGITAL DENTISTRY IS MORE THAN A SIMPLE WAY

TO MAKE PROSTHETIC STRUCTURES
377
ти

ОБЛАСТ: ПРОТЕТИКА
САШО ЕЛЕНЧЕВСКИ
Специјалист по стоматолошка протетика

Вонреден професор
Проф. д-р Сашо Еленчевски е вонреден професор на Катедрата по стоматолошка протетика на

Стоматолошкиот факултет при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје и специјалист од областа
на Стоматолошката протетика на Клиниката за мобилна стоматолошка протетика при Универзитетскиот
стоматолошки клинички центар „Св. Пантелејмон“.
Дипломирал на Стоматолошкиот факултет при УКИМ во Скопје во 1987 година, специјализирал во

1995, магистрирал во 2001, а докторирал во 2006 година. Во звањето насловен доцент е избран во
2008 година, во доцент во 2015, а во 2018 година е избран во звањето вонреден професор.
Автор или коавтор е на бројни стручно-научни публикации, на учебници и една монографија, рецензент
на практикум и стручен рецензент на странски учебник. Ментор е на студентски теми, дипломски
работи и специјалистички трудови, како и на докторски дисертации.
Член е во Собранието на Македонското стоматолошко друштво, на FDI и ERO.
Претседател е на Здружението на специјалисти по стоматолошка протетика при МСД од 2009 година

па сè до денес, при што активно учествува во организацијата на голем број симпозиуми со меѓународно
учество, како и организатор и претседател на 1. Конгрес на специјалисти по стоматолошка протетика
со меѓународно учество.
Бил директор на ЈЗУ УСКЦ „Св. Пантелејмон“ и Раководител е на Клиниката за мобилна протетика.
Полe на професионална и научна работа се мобилна и фиксна протетика, а од особен интерес е
имунолошкиот одговор и решавањето на клиничките случаеви со Stomatitis protetica.

378
th

TOPIC: PROSTHODONTICS
COURSE MANAGER
SASHO ELENCHEVSKI

Doctor of Sciences, Ass.professor
Prof. Dr. Sasho Elenchevski is an associate professor at the Department of Dental Prosthetics at the Faculty
of Dentistry at the University of “St. Cyril and Methodius” in Skopje and a specialist in the field of Dental
Prosthetics at the Clinic for Mobile Dental Prosthetics at the University Dental Clinical Center “St. Panteleimon.”
He graduated from the Faculty of Dentistry at UKIM in Skopje in 1987, specialized in 1995, master’s degree in
2001, and doctorate in 2006. He was elected to the title of assistant professor in 2008, to assistant professor
in 2015, and in 2018 to the title of associate professor.
He is the author or co-author of numerous professional-scientific publications, textbooks and a monograph,

reviewer of a practicum and expert reviewer of a foreign textbook. He is a mentor for student topics, graduate
theses and specialist theses, as well as doctoral dissertations.
He is a member of the Assembly of the Macedonian Dental Society, FDI and ERO.
He is the president of the Association of Specialists in Dental Prosthetics at MSD from 2009 until today,
during which he actively participates in the organization of a large number of symposia with international
participation, as well as the organizer and president of the 1st Congress of Specialists in Dental Prosthetics
with international participation .
He was the director of PHI USKC “St. Panteleimon” and is the Head of the Mobile Prosthetics Clinic. Fields
of professional and scientific work are mobile and fixed prosthetics, and of particular interest is the immune
response and the resolution of clinical cases with Stomatitis prosthetica.

379
ти


Дигиталната стоматологија е повеќе од едноставен начин за изработка на протетички конструкции.
Во тој контекст, интраоралното скенирање претставува прв чекор во процесот на дигиталната

изработка на реставрациите. Таа овозможува нов начин на работа, чие спроведување е побрзо,
попрецизно, поедноставно и со помала можност за појава на грешки. Се промовира едноставноста,
продуктивноста, овозможувајќи подобар конечен резултат. Интраоралните скенери, како што е Vivas-
can, се користат во дигиталната стоматологија за брзо земање на дигитална слика од интраоралните
структури на пациентот, со што процесот на земање на отпечаток е попријатен за пациентот. Сликите,
наречени дигитални отпечатоци, потоа се импортираат во CAD/CAM софтверот за дизајнирање и
производство на денталните реставрации, како што се протези, коронки, фасети и дентални импланти.
Дигиталните отпечатоци се исто така корисни при планирањето на ортодонтските третмани и изработка
на ортодонтските апарати.
Сочувувањето на централната оклузија, дигитален mock-up, импортирање на други дигитални

документи, како што се фотографии, овозможуваат комплетно нов пристап при изработката на
денталните реставрации.
Во оваа работилница детално ќе биде прикажан принципот на работа во дигиталната стоматологија

и начинот на употреба на интраоралниот скенер. Од реставрација изработена само на еден заб,
до целосна рехабилитација на целата дентиција, дигиталната стоматологија претставува ново
достигнување во стоматолошката професија.
Целта на курсот е да им овозможи на партиципиентите (докторите по дентална медицина и

специјалистите од различни стоматолошки дисциплини) проширување на теоретските знаења од
областа на дигиталната стоматологија, како и оспособување и стекнување на практични вештини од
аспект на скенирање на денталните лаци со цел земање на дигитален отпечаток.
Практичен дел: Во текот на практичната работа секој учесник на курсот, со помош на интраорален
скенер, ќе скенира претходно изработен специјален модел.

380
th


Digital dentistry is more than a simple way to make prosthetic structures
In that context, the intraoral scan is the first step in the digital process fabrication of restorations. It enables
a new way of working, more precise, more simple and with less possibility of errors. It is promoted, produc-
tivity, allows a better final result. Intraoral scanners, such as is Vivascan, used in digital dentistry to quickly
download a digital image of the intraoral structures of the base, making the process of taking an impression
more pleasant for the patient. The images, digital prints, are then imported into CAD/CAM the software for
designing and producing money additional representations, such as prostheses, crowns, veneers and dental
implants. Digital prints are also user friendly planning orthodontic treatments and making orthodontic appli-
ances.
Saving central occlusion, digital mock-up, importing other digital documents, such as photographs, allows a
completely new approach to the creation of the daily representations.
In this work, the principle of digital dentistry will be shown in detail and structure of intraoral scanner use.
From a restoration made on only one tooth, to complete dentition rehabilitation, digital dentistry represents a
new achievement in the dental profession.
The aim of the course is to make the participants (doctors of dental medicine and Expanding theoretical
knowledge from area of digital dentistry, as well as training and acquisition of practical skills from the aspect
of scanning the dental arches in order to take a digital impression.
Practical part: During the practical work every student of the course, with the help of intraoral scanner, will
scan a pre-made special model.

381
ГЕНЕРАЛЕН СПОНЗОР - GENERAL SPONSOR
SEE YOU
AT T H E
10
CONGRESS

KNIGA NA APSTRAKTI 2022 мсд

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

KNIGA NA APSTRAKTI 2022 мсд

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ти

СТОМАТОЛОГИЈАТА ПРЕД ПРЕДИЗВИЦИТЕ НА

15ти-18ти Септември 2022, Охрид, Хотел Метропол Ресорт,

CHALLENGING NEW ERA IN DENTISTRY:

15th-18th September 2022, Ohrid, Hotel Metropol Resort,

КОНГРЕС НА МАКЕДОНСКО СТОМАТОЛОШКО ДРУШТВО

Графички дизајн и брендирање: Драган Ласков

КОНГРЕС НА МАКЕДОНСКО СТОМАТОЛОШКО ДРУШТВО СО МЕЃУНАРОДНО УЧЕСТВО (МСД)

ПРОФ. Д-Р ГАБРИЕЛА ЌУРЧИЕВА - ЧУЧКОВА

Ми претставува голема чест и задоволство да ве поканам да ни се придружите на 9тиот

Конгресот претставува извонредна можност за стручно надоградување и дружење

Во текот на четирите дена на Конгресот ќе проследите презентации поврзани со

Научниот и Организациониот одбор подготвија актуелна и интересна научна програма,

Истовремено, покрај конгресните научни активности, ќе биде изложен широк асортиман

Покрај научната, подготвиме програма која вклучува културни и рекреативни активности

Ве покануваме и очекуваме во Охрид!

Проф. д-р Габриела Ќурчиева Чучкова

CONGRESS OF MACEDONIAN DENTAL SOCIETY WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION

PROF. D-R GABRIELA KJURCHIEVA-CHUCHKOVA

PRESIDENT OF THE CONGRESS

It is my great honor and pleasure to invite you to join us at the

Looking forward to welcoming you in Ohrid!

With kind regards,

Assoc prof. Gabriela Kjurchieva Chuchkova

КОНГРЕС НА МАКЕДОНСКО СТОМАТОЛОШКО ДРУШТВО СО МЕЃУНАРОДНО УЧЕСТВО (МСД)

Проф. д-р ГАБРИЕЛА ЌУРЧИЕВА ЧУЧКОВА (Стоматолошки факултет, УКИМ) - претседател

Проф. д-р АЛЕКСАНДАР ДИМКОВ (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р ВАСИЛКА РЕНЏОВА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р ВЕСНА КОРУНОВСКА СТЕВКОВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р ДЕЈАН МАРКОВИЌ (Стоматолошки Факултет, Универзитет Во Белград, Србија)

Проф. д-р ЕЛИЗАБЕТА ЃОРГИЕВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р ЕМИЛИЈА БАЈРАКТАРОВА ВАЉАКОВА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р ИВИЦА СТАНЧИЌ (Стоматолошки Факултет, Универзитет Во Белград, Србија)

Доц. д-р ИРЕНА ГАВРИЛОВИЌ (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р ЈУЛИЈА РАДОЈЧИЌ (Стоматолошки Факултет,Универзитет Во Ниш, Србија)

Проф. д-р МАЈА ПАНДИЛОВА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р МАРИЈА ПЕЕВА-ПЕТРЕСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Доц. д-р МАРИЈАНА МИРЧЕВСКА (Европски Универзитет, Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р МАРИНА КАЦАРСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р НИКОЛА АНГЕЛОВ (Стоматолошки Факултет Во Хјустон, Тексас)

Проф. д-р САЊА ПАНЧЕВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р САШО ЕЛЕНЧЕВСКИ (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р СНЕЖАНА ПЕШЕВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р СОЊА АПОСТОЛСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

Проф. д-р ЦВЕТАНКА БАЈРАКТАРОВА МИШЕВСКА (УКИМ Стоматолошки Факултет - Скопје)

CONGRESS OF MACEDONIAN DENTAL SOCIETY WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION

Prof. Dr. GABRIELA KJURCHIEVA CHUCHKOVA (Faculty of Dentistry, UKIM) - president

Prof. Dr. ALEKSANDAR DIMKOV (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Prof. Dr. VASILKA RENDZOVA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Prof. Dr. VESNA KORUNOVSKA STEVKOVSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Prof. Dr. DEJAN MARKOVIĆ (Faculty of Dentistry, University of Belgrade, Serbia)

Prof. Dr. ELIZABETA GJORGIEVSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Prof. Dr. EMILIA BAJRAKTAROVA VALJAKOVA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Prof. Dr. IVICA STANČIĆ (Faculty of Dentistry, University of Belgrade, Serbia)

Assoc. Prof. Dr. IRENA GAVRILOVIĆ (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Prof. Dr. JULIA RADOJČIĆ (Faculty of Dentistry, University of Nis, Serbia)

Prof. Dr. MAJA PANDILOVA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Prof. Dr. MARIJA PEEVA-PETRESKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Prof. Dr. MARINA KACARSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Prof. Dr. NIKOLA ANGELOV (Dental School in Houston, Texas)

Prof. Dr. SANJA PANCHEVSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Prof. Dr. SASHO ELENCHEVSKI (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Prof. Dr. SNEZHANA PESHEVSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)

Prof. Dr. SONJA APOSTOLSKA (UKIM Faculty of Dentistry - Skopje)