Zasady prawa są szczególnym rodzajem norm prawnych.

Odróżniamy je od reguł prawnych

(norm prawnych), które regulują możliwie precyzyjnie uprawnienia i obowiązki adresatów.
Zasady prawa stanowią wiążące prawnie normy, które w systemie prawa zajmują
wobec innych norm pozycję nadrzędną i pełnią w nim rolę szczególną.
Zdarza się, że zasady prawa nakazują realizację określonej wartości (sprawiedliwości,
słuszności, bezpieczeństwa prawnego). Zasady prawa są najczęściej wyrażone bezpośrednio
w przepisach umieszczonych na szczycie hierarchii źródeł prawa.
Zasady prawa w sensie dyrektywalnym oraz zasady prawa w sensie opisowym.
Zasady prawa w sensie dyrektywalnym obowiązują jako normy prawne. Stanowią nie o tym,
co jest, lecz o tym co być powinno. Mają charakter norm naczelnych, wytyczają granice
wykładni i stosowania norm, wskazując w jakich ramach powinny się mieścić normy
niższego rzędu. Tak na przykład, zasada nie działania prawa wstecz (lex retro non agit) jako
podstawowy warunek państwa prawa, nie stanowi o bieżącej praktyce organów
ustawodawczych i wykonawczych, lecz stanowi o wytycznej postępowania i ma wiążący
charakter. Taki charakter mają na przykład zasady prawa wyrażone w Konstytucji RP (zob.
art. 4 ust 1., art 9), czy też wspomniana wcześniej zasada swobody umów. Inne przykłady:
 domniemanie niewinności oskarżonego – Art. 42 ust. 3 Konstytucji RP:
Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym
wyrokiem sądu
 domniemania dobrej wiary (preasumptio boni viri) – zob. art. 7 k.c.
 powagi rzeczy osądzonej (res iudicata ne bis in idem procedatur) – sprawy już
rozstrzygnięte prawomocnym wyrokiem sądowym nie mogą być ponownie
rozstrzygane. Istnieją wobec niej wyjątki określone w przepisach prawa (na przykład,
przepisy dotyczące wznowienia postępowania – art. 540 i nast. K.p.k. czy też art. 399
i nast. k.p.c.)
Zasady prawa w sensie opisowym stanowią o pewnym wzorcu, modelu instytucji prawnej.
Są one rekonstruowane na podstawie szerszego spektrum norm regulujących daną instytucję
prawną (tj. instytucję w znaczeniu zespołu funkcjonalnie powiązanych norm prawnych. Taką
instytucją jest na przykład małżeństwo czy własność). Zasady prawa w znaczeniu opisowym
są rekonstruowane na podstawie analizy cech danej instytucji. Tak na przykład, proces
cywilny kieruje się zasadą kontradyktoryjności (sporności), ustności postępowania. Innym
przykładem zasady prawa w sensie opisowym jest zasada dobra dziecka w prawie rodzinnym
– wskazująca na dobro małoletniego jako podstawową wartość chronioną przez tę gałąź
prawa. Tak zrekonstruowane zasady prawa mogą służyć jako podstawa do formułowania
ocen i dyrektyw w zakresie modyfikacji porządku prawnego (jak wskazania de lege ferenda
1w kierunku ustawodawcy).