ΚΕΦ.

2: Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ

ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ (843-1054)

3. Διοίκηση και Νομοθεσία κατά την περίοδο της Μακεδονικής Δυναστείας

Α) Διοίκηση
Αρχές 10ου αι. →
·         αύξηση του αριθμού των θεμάτων
·         απλούστευση της επαρχιακής πολιτικής διοίκησης
·         αναπροσαρμογή της κεντρική κρατικής μηχανής  
·         πολύπλοκη υπαλληλική ιεραρχία
·         ίδρυση νέων υπηρεσιών με νέα αξιώματα
·         παρακμή ή αλλαγή περιεχομένου των παλαιότερων αξιωμάτων
·         ένταση γραφειοκρατίας
·     επικράτηση συγκεντρωτισμού καθώς η διοίκηση ελέγχεται και κατευθύνεται από τη βούληση
του αυτοκράτορα

Αυτοκράτορας = εκλεκτός του Θεού και προστατευόμενος της Θείας Πρόνοιας

                        = κεφαλή της δημόσιας διοίκησης
= αρχηγός του στρατού
= ανώτατος δικαστής
= μοναδικός νομοθέτης
= προστάτης της Εκκλησίας και φύλακας της Ορθοδοξίας
Η εξουσία του περιορίζεται : από τις εντολές της ηθικής και της παράδοσης
και δεσμεύεται από τους ισχύοντες νόμους, τους οποίους όμως μπορεί να καταργήσει,
εκδίδοντας νέους.

Επί Μακεδονικής Δυναστείας (867 – 1056) → δυναστική σταθερότητα

Οι ευκλεείς σφετεριστές ή κηδεμόνες αυτοκράτορες (Ρωμανός Λακαπηνός, Νικηφόρος Φωκάς,
Ιωάννης Τζιμισκής) προσπάθησαν να μη θίξουν το αίσθημα αυτό, σεβόμενοι τα δικαιώματα
των νομίμων αυτοκρατόρων και υιοθετώντας τίτλους, όπως: βασιλεοπάτωρ, καίσαρ,
συμβασιλεύς

Β) Οι σχέσεις Κράτους – Εκκλησίας (αμφιλεγόμενο ζήτημα) :

Α)  το κράτος - επωφελούμενο από την εικονομαχία - υπέταξε τη Βυζαντινή Εκκλησία και
οι πατριάρχες μεταβλήθηκαν σε όργανα των αυτοκρατόρων [αρκετοί πατριάρχες

1
 καθαιρέθηκαν (Φώτιος, Ιγνάτιος), ενώ δυο φορές το πατριαρχικό αξίωμα δόθηκε σε μέλη της
αυτοκρατορικής οικογένειας] 
Όμως το δεύτερο μισό του 10ου αι. ο πατριάρχης Πολύευκτος κατέστησε την εξουσία του
αρκετά ισχυρή και ανεξάρτητη, ώστε να επηρεάζει και τον ίδιο τον αυτοκράτορα
Β) η αυτοκρατορική εξουσία περιορίστηκε αισθητά στο θρησκευτικό τομέα, ενώ το
κύρος του πατριάρχη και της Εκκλησίας ενισχυόταν διαρκώς. Αν και η πλήρωση του
πατριαρχικού θρόνου αποφασιζόταν από τον αυτοκράτορα, για το διορισμό και την
καθαίρεση των εκκλησιαστικών λειτουργών ήταν απαραίτητη η συγκατάθεση του κλήρου
Η εκκλησιαστική σύνοδος είχε τον πρώτο λόγο σε εκκλησιαστικά και δογματικά
θέματα

Γ) Η Νομοθεσία
Επί Μακεδονικής Δυναστείας :
·         απομάκρυνση από το Δίκαιο των Εικονομάχων
·     επιστροφή στο Ρωμαϊκό Δίκαιο, με προσαρμογές που υπαγόρευαν τα νέα κοινωνικά και
πολιτικά δεδομένα
Αναθεώρηση του ισχύοντος δικαίου ↔ έκδοση του Προχείρου Νόμου (870-879)
= πρακτικό εγχειρίδιο με διατάξεις Δημοσίου και Αστικού Δικαίου
= αντλεί πολλά στοιχεία από την Εκλογή (νομικό έργο των Ισαύρων), αν και της ασκεί
αρνητική κριτική
Επαναγωγή  = συλλογή νομοθετημάτων - επηρεασμένα, περισσότερο, από την Εκλογή – και
καθορίζουν με ακρίβεια τις αρμοδιότητες του αυτοκράτορα και του πατριάρχη, των δύο
κεφαλών της οικουμένης, που συνεργάζονται στενά [εμπνευστής της θεωρίας των δυο
εξουσιών φαίνεται ότι ήταν ο Φώτιος]
Βασιλικά - η μεγαλύτερη νομική συλλογή -  [στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στην
ιουστινιάνεια νομοθεσία και αντανακλά κυρίως τις συνθήκες του 6ου αιώνα]
Νεαρές [αντικατοπτρίζουν κυρίως τις ιστορικές συνθήκες των αρχών του 10 ου  αιώνα] → το
κράτος ταυτίζεται πλέον με τον αυτοκράτορα και τη στρατιωτική και γραφειοκρατική
μηχανή του, που επηρεάζει άμεσα την αστική ζωή και οικονομία