Biyygs 1

KONU
ANLATIMI 1
Biyoloji – 1
KADRIYE GULBAHAR KILIC 0b29fbe34d58fe16666e88a9f78ae993

İÇİNDEKİLER
I. YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
A. Biyoloji ve Canlıların Ortak Özellikleri.............................................................................................. 3
1. Biyoloji.................................................................................................................................................................. 3
2. Canlıların Ortak Özellikleri............................................................................................................................. 3
Konu Testleri....................................................................................................................................................... 6
B. Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler................................................................................ 8

1. İnorganik Bileşikler........................................................................................................................................... 8
2. Organik Bileşikler.............................................................................................................................................. 10
a) Karbonhidratlar........................................................................................................................................... 11
b) Lipitler............................................................................................................................................................ 13
Konu Testleri....................................................................................................................................................... 15
c) Proteinler....................................................................................................................................................... 21
d) Enzimler......................................................................................................................................................... 23
e) Hormonlar..................................................................................................................................................... 27
f ) Vitaminler....................................................................................................................................................... 27
g) Nükleik Asitler.............................................................................................................................................. 28
h) ATP (Adenozin Trifosfat)........................................................................................................................... 30
3. Sağlıklı Beslenmenin Önemi........................................................................................................................ 31
Konu Testleri....................................................................................................................................................... 32
II. HÜCRE
A. Hücre...................................................................................................................................................... 42
1. Hücre............................................................................................................................................................................ 42
a) Hücrenin Yapısı................................................................................................................................................... 42
b) Çekirdek (Nukleus)............................................................................................................................................ 43
c) Sitoplazma........................................................................................................................................................... 43
Konu Testleri.............................................................................................................................................................. 44
d) Hücre Organelleri............................................................................................................................................. 46
Konu Testleri.............................................................................................................................................................. 52
e) Hücre Zarı............................................................................................................................................................. 58
f ) Hücre Zarından Madde Geçişleri.................................................................................................................. 60
Konu Testleri.............................................................................................................................................................. 66
Yayımlayan: Sebit Eğitim ve Bilgi Teknolojileri AŞ Basım Yeri: Azim Matbaacılık San ve Tic. Ltd. Şti.
Üniversiteler Mah. İhsan Doğramacı Bulv. No: 15 06800 ODTÜ Teknokent ISBN No: 978-625-7169-29-5
Ankara/TÜRKİYE Sertifika No: 47897
Tel: 0312 292 62 62 • www.sebit.com.tr • info@sebit.com.tr
Bu kitabın her hakkı saklıdır. Kısmen ve kaynak gösterilerek de olsa kesinlikle hiçbir alıntı yapılamaz. Metin, biçim, sorular, yayımlayan şirketin izni olmaksızın elektronik,
mekanik, fotokopi ya da herhangi bir sistemle çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayımlanamaz.
2
YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
A. Biyoloji ve Canlıların Ortak b) Uyarılara Tepki ve Hareket
Özellikleri Canlýlar, çevrelerinden ya da iç ortamýndan kaynaklanan

ani deðiþimleri algýlayarak tepkide bulunur. Bazý duyar-
1. Biyoloji lýlýklarý sayesinde çevrelerinde meydana gelen etkilere
Bios canlı ya da yaşam, logos bilim anlamına geldiği karþý kendilerini koruyabilmektedirler. Sıcak bir cisme
için biyolojinin kelime anlamı canlı bilimi ya da yaşam dokunulduğunda elin hızla çekilmesi, sinekkapan bitkisi-
bilimi olarak tanımlanır. nin böcek konduğunda yapraklarını kapatması uyarana

verilen tepkilerdir.
Biyoloji canlıların yapısını, vücutlarında gerçekleşen
Tek hücrelilerin yalancý ayak, kamçý ya da sil yardýmýyla
temel yaşam olaylarını, çeşitliliklerini, büyümelerini,
aktif olarak yer deðiþtirmesi, bitkilerin yaptýðý tropizma
gelişmelerini, davranışlarını, çevreleri ile ilişkilerini ve
(yönelim) ve nasti (ýrganým) olaylarý ve hayvanlarýn yer
yeryüzünde dağılışlarını inceleyen çok geniş kapsamlı
deðiþtirmesi harekete örnek verilebilir.
bir bilimdir.
2. Canlıların Ortak Özellikleri
RB19124011
Bu konunun videolu
Doğada yaşam belirtileri gösteren varlıklar canlı olarak anlatımına yandaki kodu
okutarak ulașabilirsin.
kabul edilir. Ama canlılığın somut olarak tanımlanması
zordur. Bununla birlikte canlıları cansızlardan ayıran
özellikler vardır.
c) Beslenme
Raunt
Canlýlarýn tümü canlýlýk olaylarýný gerçekleþtirmek için

RB19124009
Bu konunun videolu
enerjiye ihtiyaç duyar. Gerekli enerji besinlerden saðlanýr.
anlatımına yandaki kodu
okutarak ulașabilirsin. Besinler ayrýca canlýnýn yapýsýna katılarak, büyüme ve
onarım gibi metabolik faaliyetlerde kullanılır.
Canlýlar beslenme özelliklerine göre iki gruba ayrýlýr:

a) Hücresel Yapı
Canlýlarýn en küçük yapýsal birimi hücredir. Yeni hücreler Ototrof (üretici) canlýlar: İnorganik maddelerden organik
kendilerinden önce var olan hücrelerin bölünmesiyle madde sentezi yaparak ihtiyaç duydukları besinleri kendi
oluşur. üretebilen canlılardır.
Yapısına göre prokaryot ve ökaryot olmak üzere iki çeşit Örnek: Bitkiler, algler, bazı bakteriler ve bazı arkeler
hücre vardır. Hücre sayılarına göre de tek hücreli ve çok
hücreli olmak üzere ikiye ayrılır. Prokaryot canlılar zarla Heterotrof (tüketici) canlýlar: İhtiyaç duydukları organik
çevrili organelleri ve çekirdekleri olmayan tek hücrelilerdir. besin maddelerini dýþarýdan hazýr olarak alan canlılardır.
Ökaryot canlılar ise zarla çevrili organelleri ve çekirdeği
Örnek: Hayvanlar ve mantarlar
olan tek ya da çok hücrelilerdir.
RB19124010
RB19124013
Bu konunun videolu Bu konunun videolu

anlatımına yandaki kodu anlatımına yandaki kodu
okutarak ulașabilirsin. okutarak ulașabilirsin.
3
d) Metabolizma Canlýlar, enerji verici organik besinleri oksijenli solunum,
oksijensiz solunum ve fermantasyon ile parçalayarak
Canlýlarda gerçekleþen yapým (anabolizma) ve yýkým
ATP üretir.
(katabolizma) reaksiyonlarýnýn tamamýna metabolizma
denir.
f) Büyüme ve Gelişme
Yapým olaylarý (anabolizma); basit moleküllerin birleş- Hayatýn tamamýnda ya da bir bölümünde canlýlardaki
tirilerek daha karmaşık moleküllerin sentezlenmesidir. yapým olaylarý, yýkým olaylarýndan hýzlý gerçekleþir. Yapým
Canlılar yapım olayları ile dýþarýdan aldýðý besin madde- olaylarýnýn yýkým olaylarýndan daha hýzlý gerçekleþtiði
lerini kendi yapýsýna özgü maddeler hâline getirir. zaman aralýðýnda canlý büyür. Büyüme tek hücrelilerde
hücre hacminin, çok hücrelilerde ise hücre sayýsýnýn
Yýkým olaylarý (katabolizma); karmaşık moleküllerin artmasýyla meydana gelir. Her canlýnýn büyümesi gene-
kimyasal tepkimelerle daha basit moleküllere yıkılması- tik yapýsýyla sýnýrlýdýr. Hayvanlarda büyüme sýnýrlýyken
dır. Sindirim ve solunum olayları örnek olarak verilebilir. bitkilerde sýnýrsýzdýr.
Yapým ve yýkým olaylarý canlýnýn hayatý boyunca devam Gelişme, bir canlıda yaşam boyunca meydana gelen
eder. değişikliklerin tamamıdır.
Not
RB19124012
Bu konunun videolu
Bir bireyde, anlatımına yandaki kodu
[[ Büyüme döneminde, Anabolizma > Katabolizma
[[ Ergin dönemde, Anabolizma = Katabolizma
Raunt
[[ Yaþlýlýk döneminde, Anabolizma < Katabolizma

þeklindedir. g) Boþaltým
Metabolizma olaylarý sonucunda hücrelerde meydana

Metabolizma gelen atýk maddelerin hücreden atýlmasýdýr. Boþaltým
olayýnýn amacý, organizmayý oluþturan hücreler için uygun
Yapım Olayları Yıkım Olayları ve dengeli bir iç ortamın devamlılığını sağlamaktır. Buna
Fotosentez Solunum homeostasi denir.
Kemosentez Sindirim (Hidroliz) Homeostasiyi bozacak miktardaki faydalý maddeler (su ve
Dehidrasyon
tuzlar) ile zehirli azotlu atýklar ve CO2 boþaltým maddeleri
olarak nitelendirilir.
Not
[[ Fotosentez olayýný klorofilli canlýlar (bazý bakteri- h) Üreme
ler, öglena, alg ve yeþil bitkiler) gerçekleþtirir.
Canlýlar nesillerini devam ettirmek için çoğalır. Üreme,
[[ Kemosentez olayýný bazý bakteriler ve arkebakte- eþeysiz ve eþeyli olmak üzere iki þekilde gerçekleşebilir.
riler gerçekleþtirir.
[[ Dehidrasyon, solunum ve sindirim olaylarýný tüm
canlýlar gerçekleþtirir. Eþeysiz Üreme: Ana canlının, kendisiyle aynı genetik
yapıda olan yavrular meydana getirmesidir. Kalýtsal çe-
þitlilik saðlamaz. Bölünerek üreme, eşeysiz üreme çeşit-
e) Solunum
lerinden biridir. Örneğin amip, öglena gibi tek hücreli can-
Metabolik reaksiyonlarda kullanýlacak ATP’yi üretmek lılar bölünerek eşeysiz ürer.
amacýyla gerçekleþtirilir.
4
Eþeyli Üreme: Ýki farklý üreme hücresinin (yumurta ve Örnek Soru 1
sperm) birleþmesiyle (döllenme) yeni bireylerin oluþtu-
I. Oksijensiz solunumla besinin yıkımı
rulmasýdýr. Kalıtsal çeþitlilik saðlanýr. Örneğin, hayvanlar
eşeyli üreme ile çoğalır. II. Hücre sayısı artışı ile büyümeyi sağlama
III. Eşeysiz üreme
IV. Katabolizma tepkimelerini gerçekleştirme
ı) Uyum
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri tüm can-
Canlıların yaşadıkları çevrede hayatta kalma ve üreme lılarda ortak olarak gözlenemez?
şansını artıran kalıtsal özelliklere adaptasyon denir.
Canlýlar, ortam koþullarýna uyum sağlayabildiği oranda Çözüm
hayatta kalma þansýna sahiptir. I. Oksijensiz solunumla bazı bakteri ve mantar türleri
enerji elde ederken, hayvan ve bitkiler başta olmak
Örnek: Ekvator’da yaþayan memelilerin soðuk bölgeler- üzere birçok canlı türü oksijenli solunum yapar.
de yaþayan akrabalarýna göre vücut çýkýntýlarýnýn (kulak, II. Hücre sayısı artışı ile büyümenin sağlanması çok
burun vs...) daha büyük olmasý. hücreli canlılarda gözlenir. Tek hücreli canlılarda ise
büyüme, sitoplazma miktarının artışı ile gerçekleşir.
III. Eşeysiz üreme tüm canlılarda ortak değildir. Bazı
canlılarda eşeyli üreme gözlenir.
RB19126003
Bu konu ile ilgili kritik sorulara

ve soruların videolu
IV. Katabolizma, büyük moleküllerin parçalanıp küçük
çözümlerine yandaki kodu moleküllerin oluştuğu yıkım tepkimeleridir. Katabo-
lizma ve anabolizma tepkimeleri bütün canlılarda
gerçekleşir.
Raunt
Doğru cevap I, II ve III’tür.

i) Organizasyon
Aynı amaç için gerçekleştirilen ortak çalışma düzenine
organizasyon denir. Tüm canlılar belli bir organizasyona
sahiptir. Tek hücreli ve çok hücreli canlıların tamamında
RB19128002
Bu konu ile ilgili ÖSYM
bir organizasyon vardır. sorularına ve soruların videolu
çözümlerine yandaki kodu
Çok hücreli canlılarda organizasyon;
Atom Molekül Makromolekül Organel Hücre

Doku Organ Sistem Organizma şeklinde sıralanır.
5
Test - 1A Sınav Kodu: RT22B12K001 Türklerde Toplum Yapısı
Biyoloji ve Canlıların Ortak Özellikleri

Test - 1
1. Aşağıdakilerden hangisi tüm canlılarda gözlenen ortak 4. Tüm canlılar,
özelliklerden biri değildir?
I. Uyaranlara tepki verme
A) Oksijensiz ortamda yaşamını sürdürme II. Enerji üretme ve tüketme
B) Dış ortamdan gelen uyarılara karşı yanıt oluşturma III. Atık maddeleri uzaklaştırma
C) Değişen ortam koşullarına uyum yapabilme
D) Büyümeyi gerçekleştirme olaylarından hangilerini ortak olarak gerçekleştirir?
E) Sahip olduğu enzim sistemleri ile metabolizma faaliyet-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
lerini gerçekleştirme
D) I ve III E) I, II ve III
2. Tüm canlılarda, 5. I. Oksijensiz solunum ile ATP üretme

II. Bölünerek birey sayısını arttırma
I. Büyüme ve gelişme
III. Metabolizma olaylarını gerçekleştirme
II. Yaşadığı ortama uyum sağlama
III. Kararlı iç denge oluşturma Yukarıda verilenlerden hangileri tüm canlılar için ortak-
tır?
Raunt
özelliklerinden hangileri ortak olarak gözlenir?

D) I ve II E) I, II ve III
3. I. O2’li solunum 6. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi canlıların tümünde

II. Ototrof beslenme ortak olarak gözlenir?
III. Üreme
A) Aktif olarak yer değiştirme
IV. Protein sentezleme
B) Organ ve sistemlere sahip olma
Yukarıdakilerden hangileri tüm canlı türlerinin ortak C) Organik besinleri dış ortamdan hazır olarak alma
özelliğidir? D) Yaşadığı ortama uyum sağlama
E) Eşeyli çoğalarak neslini devam ettirme
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
D) III ve IV E) II, III ve IV
6
Biyoloji ve Canlıların Ortak Özellikleri Test - 1
7. Canlıların ortak özelliklerinden olan, 10. Tüm canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için,
I. Beslenme I. Besin monomerlerindeki kimyasal bağ enerjisinden

II. Solunum yararlanma
III. Üreme II. Metabolizma olaylarında görevli enzimleri üretme
III. Kendine benzer yeni bireyler meydana getirme
faaliyetlerinden hangileri canlıların yaşamını devam
ettirebilmesi için zorunludur? olaylarından hangilerini gerçekleştirmek zorundadır?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III E) I, II ve III D) I ve II E) I, II ve III
8. I. Sınırsız büyüme 11. Ölü

böcek Çimlenmekte
II. ATP üretme olan
Canlı fasulye
III. Besin tüketme böcek
Delikli Delikli
IV. Neslin devamlılığını sağlama ızgara ızgara
Kireç Kireç
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri canlıların sahip suyu suyu

Raunt
I II III IV
olduğu ortak özelliklerdendir?
Canlıların solunumu sonucunda açığa çıkan karbon-
A) Yalnız I B) II ve III C) III ve IV
dioksit gazının kireç suyunu bulandırdığını göstermek
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
isteyen bir öğrenci yukarıdaki düzeneklerden hangile-
rini karşılaştıramaz?
A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV
D) I ve IV E) II ve III
9. Doğadaki tüm canlılarda, 12. Üretici canlılara ait,
I. Işık enerjisiyle besin üretme I. Besin ihtiyacını kendi ürettiği organik moleküllerden
II. Solunum tepkimelerinde oksijen tüketme karşılama
III. Belirli bir organizasyona sahip olma II. Metabolizma faaliyetleri için gerekli enerjiyi üretme
III. İnorganik madde kullanma
özelliklerinden hangileri ortak olarak gözlenir?
özelliklerden hangilerine tüketici canlılar da sahiptir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III D) II ve III E) I, II ve III
7
YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
B. Canlıların Yapısında Bulunan Örnek Soru 1
Temel Bileşikler I. Hücrenin yapısına katılma

II. Hücre zarından geçebilme
III. Canlılar tarafından dış ortamdan alınma
Canlıların Yapısında
Bulunan Temel Bileşikler Yukarıda verilen özelliklerden hangileri inorganik
moleküller için doğrudur?
İnorganik Bileşikler Organik Bileşikler
Çözüm
Su Karbonhidratlar
İnorganik moleküller; su, mineral, asit, baz ve tuzlardır.
Tuz ve Mineraller Lipitler
I. İnorganik moleküller yapıya katılma özelliğine sahip-
Asit ve Bazlar Proteinler
tir. Örneğin mineraller bazı organik moleküllerin ya-
Enzimler pısına katılabilir; (fosfor gibi) bu organik moleküller
Hormonlar de hücre zarı gibi yapılarda önemli işlevler üstlenir.
Vitaminler II. İnorganik moleküller küçük moleküller olduklarından
Nükleik Asitler hücre zarından geçebilir.

III. İnorganik moleküller canlı tarafından senztezle-
ATP
nemez, bu nedenle tüm canlılar tarafından dış
ortamdan alınır.
Doğru cevap I, II ve III tür.
a) Su
Raunt
RB19124015
Bu konunun videolu
1. Ýnorganik Bileşikler anlatımına yandaki kodu
RB19124014
Bu konunun videolu
okutarak ulașabilirsin. O
Hidrojen bağı
H H
O
[[ Yapılarında temel element olarak karbon atomunu H
H
içermeyen bileşiklerdir.
[[ Su, mineral, asit, baz ve tuzlar inorganik maddeler [[ Dünyanın 3/4’ü, hücrelerin ise yaklaşık olarak %70-
grubunu oluþturur. 95’i sudan oluşur.
[[ Ýnorganik maddeler bakýmýndan canlýlarýn tümü dýþ [[ Hücrelerde bulunan su miktarı farklılık gösterebilir.
ortama baðýmlýdýr. Bitki hücrelerinde, hayvan hücrelerine oranla daha
fazla su bulunur.
[[ Hücre yapısına katılır.
[[ Hücre dýþýnda taþýyýcý ortam (özellikle kan dolaþýmýn-
[[ Metabolizmada düzenleyici rol oynar.
da) görevi yapar. Ayrýca vücut sýcaklýðýnýn ayarlan-
[[ Hücre zarından geçebilecek büyüklüğe sahiptir. Sin- masında da rol oynar.
dirime uğramaz.
[[ Suyun buharlaþmasý (terleme) vücut ýsýsýnýn düzen-
[[ Hücrede enerji elde etmek amacıyla kullanılmaz. lenmesinde etkilidir.
8
[[ Kohezyon, Adhezyon ve Yüzey Gerilimi: Su mo- Bazý önemli iyonlarýn canlý yapýsýndaki görevleri:
lekülleri birbirlerine hidrojen bağları ile bağlanarak [[ NaCl (Sofra tuzu): Vücut sývýsýnın osmotik basýn-
bir arada kalır. Bu duruma kohezyon denir. Suyun cýnýn düzenlenmesinde kullanýlýr. Kas ve sinir siste-
minin iþlevleri için gereklidir.
farklı moleküllere tutunmasını sağlayan kuvvete ise
adhezyon denir. Kohezyon ve adhezyon sayesin- [[ Na (Sodyum): Kas liflerinin uyarýlmasýnda ve sinir-
de topraktan alınan su molekülleri yer çekimine zıt lerdeki uyartý iletiminde önemli rol oynar.
yönde yapraklara kadar taşınabilir. Kohezyon ile

[[ K (Potasyum): Kaslarýn uyarýlmasýnda ve sinirler-
suyun iç kısmındaki moleküller birbirlerini eşit kuv- deki iletimde sodyum ile birlikte kullanýlýr.
vette çekerler. Yüzey üzerinde komşu su molekülü
[[ Cl (Klor): Sindirimde ve büyüme olaylarýnda kul-
olmadığı için, yüzeyde bir tabaka oluştururlar. Bu
lanýlýr.
tabakayı oluşturan kuvvet yüzey gerilimidir. Yüzey
gerilimi, bazı canlıların su yüzeyinde yürüyebilme- [[ Mg (Magnezyum): Birçok enzimin çalýþmasý için
gereklidir. Klorofilin yapýsýna katýlýr. İnsanda kemik
sini ve durabilmesini sağlar.
ve dişlerin yapısına katılır.
[[ Öz Isısının Yüksek Olması: Bir maddenin bir gra-
mının sıcaklığını 1°C artırmak için verilmesi gere- [[ Ca (Kalsiyum): Ýyon hâlinde hücre zarý geçirgenliði
ken ısı enerjisi miktarına öz ısı denir. Suyun öz ve kanýn pýhtýlaþmasý için gereklidir. Kalbin çalýþ-
masý ve sinir sisteminin düzenlenmesinde etkilidir.
ısısının yüksek olması da ısı tutma kapasitesinin
yüksek olduğunu gösterir. Su ortamdan ısı aldığı Ýskeletin ana maddelerinden birini oluþturmasý
için sıcak mevsimlerde yerkürenin fazla ısınmasını bakýmýndan önemlidir. Vücutta, kalsiyumun %99’u
engeller. kemiklerde depolanmýþtýr. Yetersizliðinde tetani ve
kramplar ortaya çýkabilir. Fazla alınması durumunda
Raunt
[[ Suyun 0°C’de Donması: Su, donduğu zaman

ise kireçlenmeye ve böbrek taşı oluşumuna neden
hacmi artar. Oluşan buz kütlelerinin yoğunlukları olur.
daha az olduğundan suyun üzerinde yüzer ve bu
özelliği sayesinde su ekosistemlerinde buzun dibe [[ P (Fosfor): DNA, RNA ve ATP’nin yapýsýna katýlýr.
çökerek canlılara zarar vermesini önler. Kas ve sinir gibi dokular ile kemik ve diþ gibi yapý-
larda çok miktarda bulunur. Hücre zarını oluşturan
fosfolipitin yapısında da fosfor bulunur.
b) Tuz ve Mineraller
[[ Fe (Demir): Alyuvarda oksijen ve karbondiok-
sit taþýmada görev yapar, hemoglobinin yapýsýna
RB19124016
Bu konunun videolu
anlatımına yandaki kodu katýlýr. Klorofil sentezinde kofaktör olarak kullanýlýr.
okutarak ulașabilirsin. Demir eksikliğinde anemi (kansızlık) gözlenir.
[[ Cu (Bakýr): Bakýr, demir iyonunun hemoglobin

yapýsýna katýlmasý sýrasýnda kofaktör olarak görev
Asit ve bazların tepkimeye girmesi sonucu tuz ve su
yapar.
açığa çıkar.
[[ l (Ýyot): Tiroit hormonlarý için gereklidir. Ýyot eksik-
HCl + NaOH H2O + NaCl liðinde guatr hastalýðý ortaya çýkar.
(Hidroklorik asit) (Sodyum hidroksit) (su) (Sodyum klorür
Sofra tuzu)
Özet olarak mineraller;
Ýnorganik maddeler grubunda yer alan minerallerin [[ Sývý hacmini ve osmotik basýnçlarý düzenleme
çoðu iyon formunda bulunur. Hücre zarýndan geçebilir, (Na, K, Cl)
sindirilmez, enerji vermez ve hücre yapýsýna katılabilir.
[[ Kaslarýn uyarýlmasý ve kasýlmayý düzenleme
(Na+, K+, Ca++, Mg++, Cl– gibi)
(Na, K, Ca, Mg)
9
[[ Ýyon pompalarýnýn yapýsýnda bulunma (Mg) [[ Suda çözündüğünde OH– (hidroksit) iyonu veren
bileşikler bazik özelliktedir. Bazlar kırmızı turnusol
[[ Asit-baz dengesini düzenleme (HCO – ,H+, OH–)
3
kâğıdını maviye dönüştürür. Örnek: Sodyum hid-
[[ Kanýn pýhtýlaþmasýnda görev alma (Ca+2) roksit (NaOH) ve Potasyum hidroksit (KOH)
gibi görevler üstlenmiştir.
[[ Bir çözeltinin içindeki H+ ve OH– iyon derişimleri çö-
zeltinin asitliğini ve bazlığını belirler.
Örnek Soru 2
I. Kemik ve diş doku bozuklukları, 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
II. Tiroit bezinin büyümesi (basit guatr),
III. Kansızlık (anemi) Asit deðer Nötr Bazik deðer
artar. artar.
Yukarıda verilen yapısal ve metabolik aksaklıkların pH Cetveli
hangi mineral maddelerin eksikliğinde gözlendiğini
belirtiniz.
[[ Çözeltilerin asit ve bazlığı pH cetveli kullanılarak öl-
Çözüm çülür.
I. Kemik ve diş doku bozuklukları kalsiyum ve fosfor
gibi mineral maddelerin eksikliğinde gözlenebilir.
RB19124018
Bu konunun videolu
II. İyot minerali, tiroksin adı verilen bir hormonun ya- anlatımına yandaki kodu
pısına katılır. Bu nedenle, yeterli miktarda iyot alı-
namadığında, üretilen tiroksin hormonunun miktarı
da gerektiğinden az olur. Bu durumda, tiroit bezi
Raunt
RB19126004
eksikliği karşılamak için daha çok çalışır ve büyür. Bu konu ile ilgili kritik sorulara
Bu hastalık basit guatr olarak adlandırılır. çözümlerine yandaki kodu
III. Kansızlık, kandaki alyuvarlarda bulunan hemoglo-
bin proteininin sentezinde kullanılan demir minera-
linin eksikliği ile ortaya çıkabilir.
RB19128003
Doğru cevap I; kalsiyum (Ca) ve fosfor (P), II; Bu konu ile ilgili ÖSYM
sorularına ve soruların videolu
iyot (I), III; demir (Fe)’dir. çözümlerine yandaki kodu
c) Asit ve Bazlar 2. Organik Bileşikler

RB19124019
Bu konunun videolu
RB19124017
Bu konunun videolu
anlatımına yandaki kodu okutarak ulașabilirsin.
Yapısında karbon (C), hidrojen (H) elementleri bulunduran

[[ Suda çözündüğünde H+ (hidrojen) iyonu veren bile- ve canlılar tarafından üretilebilen maddelere organik
şikler asit özelliktedir. Örnek: Hidroklorik asit bileikler denir.
Bazı organik bileşiklerde ise karbon (C) ve hidrojen (H)
[[ Asitler ekşi bir tada sahiptir. Mavi turnusol kağıdını
elementlerine ek olarak oksijen (O), azot (N), kükürt (S)
kırmızıya dönüştürür.
ve fosfor (P) elementleri de bulunabilir.
10
Canl› yap›s›ndaki organik bileiklerin temel kaynað› [[ Suda tam olarak çözünürler.
üreticiler olarak adland›r›lan organizmalard›r (algler, bazı
[[ İçerdikleri karbon atomu sayısı ve atomlarının
bakteriler ve bitkiler).
uzaydaki dizilişine göre gruplandırılırlar.
[[ Organik yapılı besinlerin yapısında bulunan en kü- [[ 5C’lu pentozlardan riboz, RNA ve ATP molekülü-
çük organik moleküle monomer adı verilir. Mono- nün; deoksiriboz ise DNA molekülünün yap›s›na
merler hücre zarından geçebilecek büyüklükte olup kat›l›r.
sindirim ile parçalanamaz. Monomer maddeler ara- [[ 6C’lu heksozlar ise (glikoz, fruktoz, galaktoz) disak-
sında kimyasal bağlar kurularak polimerler üretilir. karit ve polisakkaritlerin monomerlerini olutururlar.
Glikoz, fruktoz ve galaktoz birbirinin izomeri mole-
Örnek: küllerdir. Yani kapalı formülleri aynı, açık formülleri
Enzim farklıdır. Solunumda enerji verici olarak kullanılırlar.
n(Glikoz) Polisakkarit + (n – 1) H2O
ATP
kk Disakkaritler
Enzim
n(Amino asit) Protein + (n – 1) H2O
ATP
RB19124021
Bu konunun videolu
[[ Basit organik bileþiklerden, polimerler sentezle- okutarak ulașabilirsin.
nirken su moleküllerinin aç›ða ç›ktýðý yukarýdaki
olaylara dehidrasyon tepkimesi denir. Polimer-
ler, hidroliz tepkimesi ile monomerlerine ayrılır. [[ Ýki tane 6 C’lu monosakkaritin birleerek meydana
Hidroliz sırasında su kullanılarak polimer maddeler getirdiði ekerlerdir.
Raunt
arasındaki kimyasal bağlar koparılır.

[[ Monosakkaritlerin birlemesi s›ras›nda, glikozit
bað› kurulur.
a) Karbonhidratlar
[[ Maltoz ve sükroz (sakkaroz) bitkilerde, laktoz ise
[[ Kapalı molekül formülleri (CH2O)n ile gösterilir. memeli hayvanlar›n sütünde bulunur.
[[ Hücre zarının, hücre çeperinin, ATP ve nükleik
[[ Disakkaritler suda tam çözünür.
asitlerin yapısına katılırlar.
[[ Hücrede birinci derecede enerji kaynað› olarak kul- [[ Hidrolize uğramadan hücre zarından geçemez.
lan›l›rlar.
Glikoz + Glikoz D Maltoz + Su
(Arpa Şekeri)
Karbonhidratlar, içerdikleri şeker sayısına göre mono-
sakkaritler, disakkaritler ve polisakkaritler olmak üzere
Glikoz + Fruktoz D Sakkaroz (Sükroz) + Su
üç gruba ayrılır. (Çay Şekeri)
kk Monosakkaritler Glikoz + Galaktoz D Laktoz + Su

(Süt Şekeri)
RB19124020
Bu konunun videolu
anlatımına yandaki kodu kk Polisakkaritler
[[ Çok sayıda glikoz molekülünün glikozit bağlarıyla
birleşmesi sonucu oluşur.
[[ Karbonhidratların en küçük birimdir.
[[ Önemli polisakkaritler; niasta, selüloz, kitin ve gli-
[[ Sindirime uğramazlar, hücre zarından geçebilirler. kojendir.
11
Niþasta [[ Selülozu yad›mlayan bakterilerin baz› türleri otçul
hayvanlar›n sindirim sisteminde mutualist yaar.
RB19124022
Bu konunun videolu [[ Suda çözünmez.

Kitin
[[ Azot içeren bir polisakkarittir. Eklem bacakl›lar›n d›
[[ Bitki hücrelerinin lökoplast organelinde depolan›r.
iskeletinde protein ile birlikte bulunur.
[[ Buðday, m›s›r ve patateste bol miktarda bulunur. [[ Mantarlar›n hücre çeperlerinde saf kitin bulunur.
[[ Canl›lar›n bal›ca enerji kaynað›d›r.
[[ Kitin suda çözünmez.
[[ Hidroliz enzimleri ile glikoza kadar parçalan›r.
[[ Lugol çözeltisi iyot içerir ve nişastanın ayıracıdır.
RB19126005
İyot ile nişasta biraraya geldiğinde mavi-mor renk Bu konu ile ilgili kritik sorulara
oluşur. çözümlerine yandaki kodu
[[ Nişasta sentezi için ATP ve enzim gereklidir. Bu
nedenle sentez tepkimesi bitkilerde hücre içerisin-
de gerçekleşebilir.
Örnek Soru 3
Glikojen
Organik moleküllerin,
I. enerji verici olma,

RB19124023
Bu konunun videolu
II. yapıya katılma,
III. yönetici olma
Raunt
şeklindeki görevlerinden hangileri karbonhidratlar
için geçerli değildir?
[[ Bakteri, arke, mantar ve hayvanlarda yedek enerji
maddesi olarak depolan›r. Ýnsanda glikojen kara- Çözüm
ciðerde ve kaslarda depo edilir.
I. Karbonhidratlar enerji verici olarak görev yaparlar.
[[ Kas glikojeni sadece kas için hidrolize edilip kul- Glikozun oksijenli solunum tepkimelerine katılması
lan›l›r. Kana verilmez. sonucu enerji elde edilir.
[[ Karaciðerde depo edilen glikojen ise karaciðerde II. Karbonhidratlar yapıya katılabilen organik mo-
glikoza yad›mlan›r ve tüm hücrelerde kullan›lmak leküllerdir. Örneğin hücre zarının yapısına katılan
üzere kana verilir. glikoprotein molekülü, hem karbonhidrat hem de
protein içerir.
[[ Glikojen suda çözünmez.
III. Yönetici olma, nükleik asitlere (DNA, RNA) ait bir
özelliktir. Karbonhidratlar, yönetici olarak görev
Selüloz
yapamaz.
Doğru cevap Yalnız III’tür.
RB19124024
Bu konunun videolu
RB19128004

[[ Bitkilerde hücre çeperinin yap›s›nda bulunur.
[[ Enzimlerle parçalanabilir. Parçalanmas›n› saðla- okutarak ulașabilirsin.
yan enzimler bitkilerde, mantarlarda, kamçılılarda,
bazı bakteri ve arkelerde üretilir.
12
b) Lipitler [[ Doymuş yağ asitlerinin karbon atomları arasında
bulunan bağların hepsi tektir. Bu yağ asitleri oda
sıcaklığında katı olan hayvansal yağların yapısına
RB19124025
Bu konunun videolu katılır. Bu yağlara doymuş yağlar adı verilir.
okutarak ulașabilirsin. Örnek: Tereyağı, kuyruk yağı, deri altındaki yağlar.
[[ Doymamış yağ asitlerinin karbon atomları arasında

çift bağ bulunur. Bu yağ asitlerinde hidrojen atom-
[[ Yapılarında karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O)
ları eksiktir ve oda sıcaklığında sıvı olan bitkisel
elementleri bulunur. Bazı lipit çeşitlerinde ise P ve yağların yapısına katılır. Bu yağlara doymamış
N elementleri de bulunur. yağlar adı verilir.
[[ Eter, kloroform, alkol gibi organik çözücülerde çö- Örnek : Ayçiçek yağı, mısır yağı, zeytinyağı
zünürler. Suda çözünmezler.
[[ Doymamış yağların hidrojenle doyurulması sonucu
[[ Hücre zar›n›n ve organel zarlar›n›n yap›s›na kat›l›r. margarin elde edilir.
[[ Deri altında birikerek ısı yalıtımını sağlar. [[ Hayvanlar tarafýndan sentezlenmeyen yað asitleri-
[[ Ýç organlar›n etraf›nda birikerek organlarý bas›nç ve ne temel (esansiyel) yað asitleri denir.
darbelere karşı koruyarak mekanik desteklik sağ- Örnek: Yağlı balıklarda bol bulunan Omega-3
lar.
[[ Biyolojik önemi olan lipitler; nötral yaðlar, fosfolipit-

Raunt
RB19124027
ler ve steroitlerdir. Bu konunun videolu
[[ Steroitler, D vitamininin, erkek ve dişi eşey hormon- okutarak ulașabilirsin.
larının (östrojen ve progesteron) yapısına katılır.
[[ Oksijenli solunumda aynı miktarda kullanıldıkla-

rında karbonhidrat ve proteinlere göre daha fazla
RB19124026
Bu konunun videolu
anlatımına yandaki kodu enerji verir.
[[ Yaðlar›n, karbonhidrat ve proteinlerden daha fazla
enerji vermesi, yap›lar›ndaki hidrojen say›s›n›n faz-
la olmasından kaynaklanır.
[[ Fosfolipitler, hücre zarının ve organel zarlarının ya-
pısal molekülüdür. [[ Yaðlar›n oksijenli solunumla y›k›m›nda daha çok
[[ Fosfolipitlerin yapısında C, H, O atomlarına ek ola- oksijen tüketilip fazla oranda su aç›ða ç›kt›ð›ndan
rak P atomu bulunur. çölde yaayan, göç eden ve k› uykusuna yatan
hayvanlar diðer canl›lara göre daha fazla oranda
[[ Nötral yaðlar›n (trigliseritler) monomerleri yað asidi
yað depolar.
ve gliserol molekülüdür. Sentezleri sırasında ester
bağı kurulur ve su açığa çıkar.
3 Yağ asidi + 1 Gliserol √ 1 Nötral yağ + 3H2O

RB19126007

[[ Yað asitleri, doymu ve doymam› yað asitleri ola- çözümlerine yandaki kodu
rak ikiye ayr›l›r.
13
Örnek Soru 4
I. Yağ ayıracı + yağların yıkımını sağlayan enzim

II. Yağ + yağ asidi ayıracı
III. Yağları yıkan enzim + yağ asidi ayıracı
IV. Yağ asidi + yağ asidi ayıracı
“Hayvanlarda yağların yıkımını sağlayan enzimler
vardır.’’ hipotezini araştırmak isteyen bir bilim in-
sanının yaptığı bir deneyde, kaba eklediği hayvan
özütünün dışında, yukarıda verilen karışımlardan
hangisini eklemesi ile hayvanlarda yağları yıkan
enzimlerin var olduğu kanıtlanmış olur?
Çözüm
Deneyde hayvan özütünün kullanılmasının nedeni,
hayvan hücresinde bulunan enzimlerin tamamına sahip
olmasıdır. Dolayısıyla hangi maddeleri eklersek bu en-
zimlerin varlığını kanıtlamış oluruz diye düşünerek soru
çözülmelidir.
I. Kaba yağların yıkımını sağlayan enzim zaten ek-
lendiğinden hayvan özütündeki enzimlerin varlığı
kanıtlanamamış olur.
Raunt
II. Hayvan özütü + yağ + yağ asidi ayıracı →

Yağ asidi + gliserol
Tepkimeden de görüldüğü gibi hayvan özütünde
yağları yıkan enzim bulunuyorsa yağlar, yağ asidi
ve gliserole kadar parçalanacaktır. Oluşan yağ
asitleri, yağ asidi ayıracı ile tepkime vereceğinden
özütteki enzimlerin varlığı kanıtlanmış olur.
III. Burada da yağları yıkan enzim kaba zaten eklenmiş-
tir. Bu nedenle kapta oluşacak yağ asidi moleküllerini
hidroliz eden enzimin; hayvan özütünden mi, deney
kabına başlangıçta konulan enzimden mi yoksa her
ikisinden mi geldiği kesin olarak bilinemez.
IV. Kaba yağ asidinin ekleniyor olması, zaten ayıracın
renk değiştirmesine neden olacaktır. Bu nedenle
ayıracın renk değişikliğine yol açması hayvan özü-
tünde enzimin bulunup bulunmadığını kanıtlamaz.
Doğru cevap Yalnız II’dir.
RB19128006

14
Sınav Kodu: RT22B12K002
Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler - I

Test - 2
1. 400 glikoz, 100 galaktoz ve 200 fruktozun bulunduğu 4. Aşağıdaki tabloda bazı mineral çeşitleri ve görevleri veril-
bir deney ortamında en fazla sayıda sentezlenebilecek miştir.
laktoz molekülü (1) ve sükroz molekülü (2) sayısı kaçtır?

(Sentez tepkimeleri için gerekli enzimler ve enerji ortamda Mineral
Görevi
bulunmaktadır. Ortamın pH ve sıcaklığı bu enzimler için Çeşidi
uygun değerdedir.)
Fe Hemoglobin yapımı için gereklidir.
1 2
Kemik gelişimi ve kas hareketinin dü-
A) 100 100 Ca
zenlemesini sağlar.
B) 100 200
C) 100 400 Mg Klorofilin yapısına katılır.
D) 200 200
E) 200 400 Na - K Sinir ve kasların çalışmasını düzenler.
P Tiroit hormonlarının yapısına katılır.

Tabloda hangi mineralin görevi yanlış verilmiştir?
A) Fe B) Ca C) Mg D) Na E) P
2. Nişasta molekülüne ait,
I. Bitkiler âlemine ait canlılarda sentezleme

Raunt
II. Çok sayıda glikoz moleküllerinden oluşma 5. I. Kitin

III. Depo karbonhidrat çeşidi olma II. Selüloz
IV. Glikozit bağı bulundurma III. Laktoz
IV. Sükroz
özelliklerinden hangileri, glikojen moleküllerinde de V. Nişasta
gözlenebilir?
Yukar›daki organik moleküllerden hangileri hayvan
A) Yalnýz I B) Yalnýz IV C) I ve II hücrelerinde sentezlenmez?
D) I ve III E) II, III ve IV
A) I ve II B) I ve III C) I ve IV
D) II, IV ve V E) I, II, III, ve IV
6. İnorganik bileşiklerden olan minerallerle ilgili verilen

3. Bitkisel yağ asidi çeşitleri ile ilgili aşağıdaki açıklama- aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?
lardan hangisi yanlıştır?
A) Kalsiyum eksikliğinde insanlarda iskelet sisteminde
A) Oda sıcaklığında katı hâldedir. bozukluklar ortaya çıkar.
B) Pamuk, soya, mısır, ayçiçeği gibi bitki tohumlarında B) İyot eksikliği olan bir bireyde guatr hastalığı ortaya
bulunabilir. çıkabilir.
C) Hidrojenle doyurulduğunda margarinler elde edilir. C) C, H ve O atomlarından oluşurlar.
D) Hidrojen oranı oksijen oranına göre daha yüksektir. D) Tamamı, canlılar tarafından besinlerle dışarıdan alınır.
E) Karbon atomları arasında çift bağ bulundurur. E) Demir kanda bulunan hemoglobinin yapısına katılır.
15
Test - 2
1A Canlıların Yapısında Bulunan
Türklerde
Temel
Toplum
Bileşikler
Yapısı
-I
7. Su ve suda çözünmüş maddelerin topraktan alınıp bitki 10. Lipit molekülleri,

organlarına taşınmasında suyun aşağıdaki özelliklerin-
den hangisi etkilidir? I. Isı kaybını engelleme
II. Enerji verici reaksiyonlara katılma
A) Donarken hacminin artıp yoğunluğunun azalması III. Depo edilme
B) Öz ısısının yüksek olması IV. Bitkinin çeper yapısını oluşturma
C) Organik maddelerden bazılarını çözücü özelliğe sahip V. Monomerleri arasında ester bağı bulundurma
olması
D) Su molekülleri arasında kohezyon özelliğinin görülmesi özelliklerinden hangilerine sahiptir?
E) Soğuk havada yoğuşma özelliği göstermesi
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) I, II, III ve V E) I, II, III , IV ve V
8. Minareller, 11. Yað molekülleri ile ilgili,

I. Kas kasılmasında rol oynama I. Hidrolize uðramazlar.
II. Kanın pıhtılaşmasında görev alma II. Düzenleyici görev yapabilirler.
III. Bazý vitaminlerin çözünmesini saðlarlar.
III. Hücresel bileşenlerin yapısına katılma

Raunt
ifadelerinden hangileri doðru deðildir?

özelliklerinden hangilerine sahip olabilir?
A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III

A) Yalnýz I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
12. Lipit molekülleriyle ilgili,

I. Yapýlarındaki hidrojen oranı, oksijen oranından fazladýr.
9. Organik besinlerden olan yağlar ile ilgili verilen aşağı- II. Birim miktarından karbonhidrat ve proteinlere göre daha
daki açıklamalardan hangisi yanlıştır? fazla miktarda enerji elde edilir.
III. Sindirildiklerinde oluşan monomerler ortamý bazikleþtirir.
A) Hidrojen oranı karbonhidratlara göre daha fazladır. IV. Ýþlevsel olarak görev yapabilirler.
B) Benzen, kloroform, aseton ve eter gibi organik sıvılar
içerisinde çözünür. ifadelerinden hangileri doðrudur?
C) Fazlası vücutta depolanabilir.
D) A, D, E, K vitaminlerinin vücuda alınmasında etkilidir. A) I ve IV B) II ve III C) I, II ve IV
E) Enzimlerin yapısına katılarak katalizör görevi görürler. D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
16

Test - 3
1. Minerallerin eksikliğinde oluşan, 4. I. Organik yap›l› olma
II. Hidroliz edilebilme
I. Osteoporoz (Kemik erimesi) III. Dehidrasyon sentezi ile oluşma
II. Kansızlık IV. Glikozit bağ› bulundurma
III. Guatr
Yukar›da verilen özelliklerden hangileri monosakkarit
hastalıklarının hangi minerallerin eksikliğinde ortaya ve disakkaritler için ortaktır?
çıktığı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) Yaln›z I B) Yaln›z II C) I, II ve III
I II III D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
A) İyot Kalsiyum Magnezyum
B) Demir İyot Fosfor
C) Kalsiyum Demir İyot
D) Kalsiyum iyot Demir
E) Fosfor Demir Kalsiyum
2. Bir hücrede gerçekleşen hidroliz tepkimeleri sırasında, 5. Hidroliz (sindirim) tepkimeleriyle ilgili,
I. Gerçekleşmesi sırasında ATP tüketimi olmaz.

II. Su tüketimine bağlı olarak gerçekleşir.
III. Hem hücre içinde hem de hücre dışında gerçekleşebilir.
IV. Yalnız heterotrof (tüketici) canlılar tarafından gerçek-
Raunt
leştirilebilir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV

numaralı grafiklerdeki değişimlerden hangileri gerçekle-

şir?

3. Nişasta molekülüne ait, 6. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi tüm karbonhidrat

çeşitlerinde ortaktır?
I. Çok sayıda glikoz molekülünden oluşma
II. Bitki hücrelerinde sentezlenme A) Hücre zarından kolaylıkla geçebilme
III. Otçul memeli hayvanlarda enerji verici olarak kullanılma B) Enerji kaynağı olarak kullanılma
IV. Dehidrasyon senteziyle oluşma C) Depo molekül olarak iş görme
D) Çeper yapısını oluşturma
özelliklerinden hangilerine selüloz molekülü de sahip- E) Enzimatik tepkimeler sonucunda üretilme
tir?
A) Yalnız I B) I ve IV C) III ve IV
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
17
Test - 3
Türklerde
Temel
Toplum
Bileşikler
Yapısı
-I
7. Maltoz 10. Maltoz + H2O Enzim Glikoz + Glikoz

600
Çekirgenin ortalama ağırlığı / mg
500 Glikoz
Yukarıdaki hidroliz olayı ile ilgili,
400 Galaktoz
I. Tepkimeyi gerçekleştiren enzim sadece bitki hücrele-
300
rinde sentezlenir.
200 II. İnsanlarda hücre dışında gerçekleşir.
100 Karbonhidrat III. Hayvanlarda hem hücre içinde hem hücre dışında
yok
gerçekleşir.
0 10 12 18
IV. Tepkime sırasında glikozit bağı yıkılır.
Beslenme süresi / gün

Çekirgelerle yapýlan deneylerde farklý çeþitteki karbonhidrat
moleküllerinin birim miktarlarının tüketimine baðlý olarak A) Yalnız II B) I ve III C) II ve IV
çekirgelerin ortalama aðýrlýðýnda meydana gelen deðiþim D) III ve IV E) I, III ve IV
yukarýdaki grafikte gösterilmiştir.
Buna göre,
I. Disakkaritler monosakkaritlere göre büyümede daha

fazla oranda etkilidir.
II. Galaktoz glikoza göre daha fazla enerji verir.
III. Enerji verici tepkimelerde, diðer organik bileþikler kar-
bonhidratlardan daha önce tüketilir. 11. X molekül X molekül X molekül
IV. Sadece karbonhidrat aðýrlýklý besinlerle beslenildiðinde yağ nişasta laktoz
büyüme minimum oranda gerçekleþir.
yorumlarýndan hangileri yapýlabilir?
A) Yalnýz I B) I ve II C) III ve IV
D) I, II ve III E) II, III ve IV I II III
Raunt
Eşit miktarda yağ, nişasta ve laktoz molekülleri konulan

yukar›daki tüplere su ve hidroliz enzimleri ilave ediliyor.

Bir süre sonra, tüplerde oluşan monomer say›s› aras›n-
8. Hücredeki su miktarının azalması ile, daki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiş-
tir?
I. Metabolizmada yavaşlama
II. Hidroliz tepkimelerinde hızlanma A) I > II > III B) I > III > II C) II > I > III
III. Enzim çalışmasında yavaşlama D) II > III > I E) III > I > II
IV. Madde alışverişinde hızlanma
olaylarından hangileri gerçekleşir?
A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve III
D) I, III ve IV E) II, III ve IV
12. – Hücre zarı yapısına katılır.

– Deride güneşin UV ışınları ile D vitamine dönüşür.
9. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi minerallere ait
– Bitkisel, sıvı özelliktedir.
değildir? – Hormon yapısına katılır.
A) Hormon yapısına katılma

Aşağıda verilen yağ çeşitlerinden hangisi yukarıda
B) Kemiklerde depolanma
tanımlanmamıştır?
C) Kasların kasılmasında görev alma
D) Enerji eldesinde kullanılma A) Kolesterol B) Steroit C) Fosfolipit
E) Sindirime uğramama D) Doymamış yağ E) Doymuş yağ
18

Test - 4
1. Aşağıdaki depo maddelerden hangisi soğuk bölgelerde 4. Aşağıda verilen bilgilerden hangisinde su molekülleri-
yaşayan hayvanlarda ısı kaybını engellemek için etkili- nin birbirini çekme özelliği (kohezyon) belirtilmiştir?
dir?
A) Otsu bitkilerde dik durmayı sağlama
A) Glikojen B) Selüloz C) Protein
D) Yağ E) Nişasta B) Bitkide odun borularında suyun taşınmasını sağlama
C) Bazı vitaminlerin çözücüsü olma
D) Enzimlerin çalışmasında etkili olma
E) Düzenleyici olma
2. – K + L Sükroz + H2O 5. Bir trigliserit molekülü incelendiğinde, aşağıdaki ya-

– K + K M + H2O pılardan hangisine rastlanmaz?

– K + N P + H2O A) Doymuş yağ asidi
Yukarıda dehidrasyon reaksiyonları gösterilmiştir. B) Doymamış yağ asidi

C) Kolesterol
Buna göre, K, L, M, N, P ile gösterilen karbonhidratlar
D) Gliserol
aşağıdakilerden hangisinde yanlış verilmiştir?
Raunt
E) Ester bağı
A) K Glikoz B) L Fruktoz C) N Riboz
D) M Maltoz E) P Laktoz
3. Canlılarda gerçekleşebilen, 6. Aşağıda verilen suya ait özelliklerden hangisi suyun

metabolik tepkimelerin düzenlenmesindeki önemini
I. (n) Amino asit → Protein + (n – 1) H2O
gösterir?
II. 6CO2 + 6H2O → C6H12O6 + 6O2
A) Su iyi bir çözücüdür.
III. C6H12O6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O + Enerji
B) Su maddelerin taşınmasında rol oynar.
IV. Nişasta + (n – 1) H2O → Maltoz + Dekstrin C) Vücut sıcaklığının dengelenmesini sağlar.
olaylarından hangileri anabolik tepkimedir? D) Enzimlerin çalışması için gereklidir.

E) Su, zehirli maddelerin seyreltilmesinde görev yapar.
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
D) III ve IV E) I, II ve IV
19
Test -4
- 1A Canlıların Yapısında Bulunan
Türklerde
Temel
Toplum
Bileşikler
Yapısı
-I
7. Aşağıdakilerden hangisi minerallere ait bir özellik 10. Yağlara ait,

değildir?
I. Hafif olması
A) Hücre zarı yapısına katılma II. Solunumda çok enerji vermesi
B) Bitkiler tarafından üretilme III. Metabolik su oluşumunun fazla olması
C) Kemiklerin yapısında bulunma IV. Polimer olması
D) Enzimlerin yapısına katılma özelliklerinden hangileri, göç eden kuşların enerji için
E) Kanın yapısında bulunma yağları tercih etmesinin nedenidir?
A) Yaln›z II B) I ve IV C) III ve IV
8. Yağlarla ilgili olarak verilen aşağıdaki ifadelerden han- 11. Aşağıda disakkaritlerin özellikleriyle ilgili olarak verilen
gisi doğrudur? ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Suda çözünürler. A) Laktoz sadece bazı hayvanlarda sentezlenir.

B) Enerji miktarı en az olan organik maddedir. B) Maltozun sindirimi hayvanlarda gerçekleşir.
C) Canlılarda enerji eldesinde ikinci sırada kullanılır. C) Sükroz sentezi bitkilerde gerçekleşir.
D) Sindirime uğramazlar. D) Hayvanlarda üretilen disakkarit çeşidi, bitkide üretilen-
Raunt
E) Yapıya en fazla oranda katılan organik maddelerdir. lerden daha azdır.

E) Maltozun sentezinde üretilen su miktarı, laktoz sente-
zinde üretilenden fazladır.
9. I. Dehidrasyon 12. I. Fosfolipit

II. Fotosentez II. Kolesterol
III. Hidroliz III. Nötr yağ
Yukar›da verilen metabolik olaylardan hangilerinde su Yukarıda verilen yağ çeşitlerinden hangileri hayvanlar-
doğrudan tüketilir? da hücre zarı yapısında gözlenir?
A) Yaln›z I B) Yaln›z II C) I ve II A) Yaln›z I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
20
c) Proteinler [[ Amino asitler; farkl› say›, çeit ve s›rada birleerek
birbirinden farklý proteinler oluturabilir.
aa1 + aa2 + aa3 + .. + aan E Protein + (n –1)H2O
RB19124028
Bu konunun videolu
okutarak ulașabilirsin. [[ Bir protein molekülünün yapýsýna katýlan amino
asitlerin say›sýný, s›rasýný, çeidini o canl›n›n DNA
şifresi belirler.
[[ Yapısında karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O) ve [[ Genetik ifreye göre sentezlenmesi ile yað ve kar-
azot (N) elementleri bulunur. Bazılarında kükürt (S) bonhidratlardan ayr›l›r.
ve fosfor (P) elementleri de bulunabilir. [[ Hücre içerisinde yap›sal ve ilevsel olarak kullan›l›r.
[[ Çoğu suda çözünür. Yapýsal proteinlere keratin, aktin, miyozin; iþlevsel

proteinlere ise enzim, hormon, hemoglobin ve anti-
[[ Hayvanların yap›s›nda en çok bulunan organik mole-
kor örnek verilebilir.
küllerdir.
[[ Proteinler yüksek sıcaklık, pH değişimi gibi fak-
[[ Uzun süren açl›klarda karbonhidrat ve yaðlardan
törlerden etkilenir ve üç boyutlu yapıları bozulur.
sonra enerji verici olarak kullan›l›r.
Bu olaya denatürasyon denir. Denatüre olan pro-
teinin yapısındaki amino asit sayısı, amino asit dizi-
lişi ve peptit bağı sayısı değişmez. Denatüre olmuş
RB19124029
Bu konunun videolu bazı proteinlerin eski hâline dönebilmesine renatü-

rasyon denir.
Raunt
[[ Aynı türe ait bireylerde protein benzerlik oranı yük-

sektir.
[[ Her canl›da farkl› özellikte olduðundan bir baka
[[ Monomeri amino asitlerdir. Her amino asitte, ayn› canl›ya verildiðinde, yabanc› madde olarak algılanır
karbon atomuna baðl› karboksil (COOH), amino (antijen özelliði).
(NH2) ve radikal (R) grup ile H atomu bulunur. [[ Bitkiler organik madde ve azotlu tuzlardan tüm ami-
no asit çeitlerini sentezler.
Radikal [[ Hayvanlar›n sentezleyemediði amino asitlere temel

grup
(zorunlu) amino asitler denir.
R O
H
Amino Karboksil [[ Hayvanlar temel amino asit ihtiyaçlarýný besinlerin
grubu N C C grubu
H OH içerisindeki proteinlerden saðlar.
H
[[ Canl›larda organik bileikler birbirlerine dönütürü-
lebilir. Organizmaya al›nan protein ve karbonhidrat-
[[ Canl›larda bulunan yirmi çeit amino asit, karbon
lar›n fazlas› karaciðerde yaðlara dönütürüldükten
atomuna deðiik atom veya atom gruplar›n›n bað
sonra organizmada depo edilir.
lanmas›yla oluur. 20 çeþit amino asidi birbirinden
farklý yapan karbon atomuna baðlý radikal gruptur.
RB19124030
[[ Peptitleşme reaksiyonu sırasında bir amino asidin Bu konunun videolu

karboksil grubundaki karbon atomu ile diğer amino anlatımına yandaki kodu
asidin amino grubundaki azot atomu arasında bir
peptit bað› oluur ve bir molekül su aç›ða ç›kar.
21
Örnek Soru 1
Uzun süreli açlık sırasında karbonhidrat ve yağ

depolarının tükendiği, proteinlerin yıkımının baş-
ladığı bir birey için,
I. bağışıklık sisteminin zayıflaması,

II. idrardaki azotlu boşaltım atığının artması,
III. kas aktivitesinde bozukluk,
IV. alyuvar sayısında azalma
durumlarından hangileri gözlenebilir?
Çözüm
Proteinlerin Bazı Görevleri :
Soruda verilen durumda bu bireyde proteinlerin yıkımı-
[[ Birçok hayvansal dokunun yapısına katılır. (Kas, nın başladığı belirtildiğinden, vücutta protein eksikliği
kemik, kıkırdak doku gibi)
görülecektir. Bu nedenle proteinlerin görev yaptığı
[[ Hücre zarının yapısına katılarak madde alışverişin- olaylarda aksamalar görülmesi beklenir.
de rol alır. I. Proteinler bağışıklık sisteminde görevli mole-
küllerdir. Proteinlerin enerji eldesi için yakılması
[[ Bazı hormonların yapısını oluşturarak düzenleyici
etki gösterir. Örnek: Kandaki glikozun dengelen- sonucunda bağışıklık sistemi zayıflayabilir.
mesinde görev alan insülin hormonu II. Soruda verilen bilgilerden proteinlerin yıkımının
başladığı anlaşıldığından, bu bireyde aşağıdaki
[[ Bağışıklık sisteminde etkilidir. (Antikor)
tepkimelerin gerçekleşiyor olması gerekir:
Raunt
[[ Enzimlerin yapısına katılır. (Apoenzim) Protein +H2O→Amino asit
[[ Yıpranan hücrelerin yenilenmesinde rol alır. Amino asit +O2 → CO2+H2O+NH3

Bu tepkimelerin sonucunda oluşan amonyak, bir
[[ Kana kırmızı rengini veren hemoglobinin yapısına
azotlu boşaltım atığıdır. Proteinlerin yıkımı ger-
katılarak gazların taşınmasında rol alır.
çekleştikçe idrardaki azotlu boşaltım atığı miktarı
[[ Kan proteinleri (albumin) sayesinde kanın osmotik artacaktır.
basıncı düzenlenir.
III. Kas aktivitesinin gerçekleşmesinde işlev gören
[[ Hücre içi ve hücreler arası sıvıların pH değişimle- miyozin ve aktin, protein yapılı moleküllerdir. Bu
rinde tampon görevi yapar. nedenle vücudundaki proteinleri enerji elde etmek
için kullanan bir bireyde kas aktivitesinde bozuk-
[[ Kasılma proteinleri (aktin-miyozin) kasların kasıl-
masını ve iskelete etki ederek vücudun hareketini luklar görülebilir.
sağlar. IV. Kanın yapısında bulunan hemoglobin, protein
yapılı bir maddedir. Dolayısıyla, proteinlerin enerji
[[ Zardaki reseptör proteinler, iç ya da dış sinyalleri
eldesinde yakılması sonucunda hemoglobin üre-
kabul ederek cevap verilmesinde rol oynarlar.
timi azalacak, kandaki alyuvar sayısında azalma
gözlenebilecektir
Doğru cevap I, II, III ve IV’tür.
RB19126008

22
Örnek Soru 2 d) Enzimler
İnsan vücudundaki bazı proteinlerin işlevlerine ait
RB19124042
örnekler aşağıda belirtilmiştir. Bu konunun videolu
a. Hemoglobin, alyuvarlarda bulunan ve solunum anlatımına yandaki kodu
gazlarının taşınmasını sağlayan protein çeşididir.
b. Miyozin, kas kasılmasında işlev gören proteindir.
c. İnsülin, yüksek olan kan şekerinin normal değere
[[ Canl›larda gerçekleen bütün biyokimyasal reaksi-
getirilmesini sağlayan protein yapıdaki hormondur.
yonlar bir katalizör arac›l›ð›yla gerçekletirilir. Can-
d. Antikorlar, vücuda giren yabancı proteinlerin yok
l›daki organik katalizörlere enzim denir.
edilmesini sağlayan protein yapıdaki moleküllerdir.
e. Kollajen, tendonları oluşturan ve deriyi sıkılaştıran [[ Enzimler; aktivasyon enerjisinin miktar›n› düürerek
protein çeşididir. tepkimenin daha az s›cakl›kta, daha kýsa zamanda,
Harflerle belirtilen bu canlılık olaylarının aşağıda daha az enerji harcanarak gerçeklemesini saðlar.
verilen proteinlere ait görevlerden hangisine kar-
[[ Enzimler gen kontrolünde sentezlenen proteinler-
şılık geldiğini belirtiniz.
dir. Bu nedenle enzimler yaln›z canl› hücre içerisin-
1. Destek ........ 4. Düzenleme ........ de sentezlenir.
2. Taşıma ........ 5. Hareket ........
3. Savunma ........
Çözüm
a. Hemoglobin proteini, verilen açıklamaya göre O2 EA1
EA2
ve CO2’nin taşınmasında (2) görevlidir.
Raunt
b. Kas kasılmasında görevli olan miyozin, kaslar ha-

reketi sağladığı için hareket (5) olayında görevlidir.
c. İnsülin kan şekerinin ayarlanmasında görevli olan

bir hormondur. Hormonlar vücudumuzda düzenle-
EA1: Enzimsiz tepkimenin aktivasyon enerjisi
me (4) işlevine sahiptir.
EA2: Enzimli tepkimenin aktivasyon enerjisi
d. Antikorlar vücuttaki mikropların yok edilmesinde

görevli olduğuna göre, bağışıklığın yani vücut kk Enzimlerin Adlandırılması
savunmasının (3) sağlanmasında görevlidir.
[[ Etki ettikleri maddenin sonuna “az” eki getirilerek
e. Kollajen, tendonları oluşturup deriyi sıkılaştırarak adlandırılır. Örnek: Lipaz, maltaz
destek (1) görevini yapmaktadır.
Diğer bir grup enzim ise inaktif hâllerinin sonuna
Buna göre doğru eşleştirmeler aşağıdaki gibi ol- “jen’’ eki getirilerek adlandırılır. Örnek: Tripsinojen,
malıdır: pepsinojen
1. Destek ...e... 4. Düzenleme ...c... [[ Katalizledikleri tepkimenin çeidine göre adlandı-

2. Taşıma ...a... 5. Hareket ...b... rılır. Örnek: Sindirim (hidroliz) enzimleri, solunum
enzimleri
3. Savunma ...d...
kk Enzimlerin Yapısı
Enzimler yap›sal olarak ikiye ayr›l›r:
RB19128007

çözümlerine yandaki kodu  Basit Enzim: Sadece proteinden oluur. Reak-
okutarak ulașabilirsin. siyonlar› apoenzim adı verilen protein k›sm›yla
gerçekletirir.
23
 Bileik Enzim (Holoenzim): Protein ve yard›mc› [[ Enzimlerin etkiledikleri özel maddelere substrat
k›s›mlardan oluur. denir.
Aktif merkez [[ Enzim ile substrat›n birbirlerine özel olarak baðlan-

d›klar› yere enzimin aktif bölgesi denir. (Enzim ile
Yardımcı
kısım substrat ilikisi anahtar-kilit ilikisi gibi özgündür.)
[[ Enzim-substrat kompleksinin birbirinden ayr›lmas›
Apoenzim = Holoenzim
(protein) ile meydana gelen maddelere ürün ad› verilir.
[[ Enzimler tepkimeler sonucu miktarlar› deðimediði
[[ Enzim yapısında bulunan yardımcı kısım kofaktör
olarak adlandırılır. Kofaktörler inorganik ya da or- için tekrar tekrar kullanılabilir. (Kullan›lma say›s›
ganik yapıda olabilir. Zn, Fe, Mg gibi metal iyonları s›n›rl›d›r.)

bazı kofaktörlerdir. [[ Enzimler etkinliklerini etki edecekleri maddenin d›
[[ Bileik enzimlerin reaksiyon gerçekletirebilmesi yüzeyinden başlatır. Substrat yüzeyi arttıkça enzim
için apoenzim ve yardýmcý kýsmýnýn mutlaka bir ara- aktivitesi de artar.
da olmas› gerekir. Vitamin veya mineral eksikliðine [[ %15 in alt›nda su bulunduran ortamlarda enzimler
baðl› hastal›klar kofaktör eksikliði nedeni ile enzimin
çalışmaz.
çal›amamas›ndan kaynaklanmaktad›r.
[[ Hücre içinde üretilmelerine raðmen hücre d››nda
[[ Bir yard›mc› grup çeþidi birden fazla apoenzim
da etki gösterebilirler. Örnek: Sindirim kanal›nda
çeþidini aktifletirebilir. Ama bir apoenzim bir çeit
görev yapan enzimler.
kofaktör veya koenzim ile aktifleir.
[[ Protein yap›l› olmalar›ndan dolay› proteinlerin etki-
Raunt
kk Enzimlerin Genel Özellikleri lendiði faktörlerden etkilenirler. (Yüksek sıcaklıkta,

bazı kimyasal maddeler ile etkileşimde, aşırı asidik
veya bazik ortamlarda denatüre olurlar.)
RB19124043
Bu konunun videolu
anlatımına yandaki kodu [[ Her enzimin sentezinden sorumlu bir gen bulunur.
[[ Baz› enzimler tepkimeleri çift yönlü katalizler. Yani
tersinir çalışabilir. (Sindirim enzimleri hariç.)
[[ Enzimler tepkimenin balamas› için gerekli olan ak- Karbonik
tivasyon enerjisini düşürür. anhidraz
CO2 + H2O H2CO3
[[ Enzimler gerçeklemekte olan reaksiyonu hızlan-
dırır. [[ Enzimler reaksiyon dengesine etki etmez.
[[ Bir enzim daima bir çeit reaksiyonu katalizler. [[ Son ürüne ulama süresini kısaltır.
24
kk Enzimlerin Çalışmasını Etkileyen Faktörler
RB19124045
Bu konunun videolu
RB19124044
Bu konunun videolu okutarak ulașabilirsin.
Enzim – Substrat Deriþimi

Sýcaklýk [[ Enzim miktar›n›n sabit tutulduðu optimum koullu
bir ortama substrat eklenmesi, reaksiyon h›z›n›n en
[[ Enzimler protein yap›l› olduklar› için s›cakl›k deði-
yüksek noktaya eritikten sonra maksimumda de-
imlerinden etkilenir.
vam etmesini saðlar.
[[ Bir enzimin en iyi aktivite gösterdiði s›cakl›ða opti-
mum (ideal) s›cakl›k denir.
[[ Ortam sıcaklığının düşük olması enzimlerin üç bo-

yutlu yapısını bozmaz. Fakat enzimler aktivitelerini
gerçekleştiremez.
[[ Çok yüksek sıcaklıkta enzimlerin üç boyutlu yapıla-

rının geri dönüşümsüz olarak bozulmasına dena-
türasyon denir.
[[ Enzim ve substrat miktarý sürekli artarsa optimum
koþullardaki ortamda reaksiyon hýzý da sürekli artar.
Raunt
Ortamýn pH Derecesi [[ Substrat miktarının sabit tutulduğu optimum koşul-

lu bir ortama enzim eklenmesi reaksiyon hızının
[[ Her enzimin kendine özgü aktivitesinin maksimum
olduðu belirli bir pH aralığı vard›r (optimum pH). belirli bir noktaya kadar artmasını sağlar, ortamdaki
substrat bittiğinde reaksiyon durur.
[[ Nötr ortamda da yüksek aktivite gösterebilen birçok
enzim çeidi vard›r. Tepkime hızı
[[
Enzim
miktarı
Substrat Yüzeyi
[[ Substrat yüzeyi arttıkça tepkime hızı da artar. Bu-

nun nedeni enzimlerin substrata dış yüzeylerinden
başlayarak etki etmesidir.
25
Su Oranı Örnek Soru 3
[[ Enzimlerin bulunduğu ortamdaki su miktarı %15’in
altına düştüğünde enzimler çalışamaz.
Aktivatör Madde
[[ Enzimlerin aktifliðini artt›ran maddelere enzim ak-

tivatörü denir.
Örnek: Að›z içerisindeki niasta sindiriminin h›z- Yukarıda, uygun ve aynı şartlara sahip bir ortamdaki
lanmas›nda Na + ve Cl – iyonlar› etkilidir. Kan›n kaplara aynı miktarda H2O2 ve karaciğer (katalaz
p›ht›lamas›nda Ca++, DNA polimeraz›n aktivitesinde enzimi bulundurur) eklenerek belirli bir sürede
Mg++ iyonları etkilidir. Katalizör
H2O2 H2O + 1/2O2
tepkimesinin gerçekleşmesi sağlanmıştır. Bir süre

Ýnhibitör Madde
sonra numaralandırılmış kaplarda birim zamanda
[[ Enzimlerin aktifliðini yavaşlatan ya da durduran oluşan ürün miktarının sıralaması 3 > 2 > 1 şeklindedir.
maddelere enzim inhibitörü ad› verilir. Bu durumun nedeni, numaralandırılmış kaplardaki,
[[ Enzimin substratý ile birleþmesini engelleyerek en- I. substrat miktarı,

II. substrat yüzeyi,
zim etkinliðini durdurur.
III. serbest enzim miktarı
Örnek: Pb, Hg, Cu gibi að›r metaller, böcek zehirleri, durumlarından hangilerinin farklılığından kay-
baz› antibiyotikler ve CO gibi zehirli gazlar. naklanır?
Raunt
Çözüm
I. Verilen kaplardaki substrat (H2O2) miktarı aynıdır.
RB19126011

ve soruların videolu Bu nedenle, birim zamanda oluşan ürün miktarının
çözümlerine yandaki kodu farklı olmasının nedeni substrat miktarının farklı
olması olamaz.
II. Substrat (H2O2) yüzeyi de kaplarda farklılık göster-
mediği için oluşan son ürün miktarının sıralanması,
bu durum için substrat yüzeyinin farklılığından
kaynaklanamaz.
III. Kaplarda farklı olan durum karaciğer yüzeyidir.
Karaciğer yüzeyinin arttırılması aktif olan enzim
miktarının da artmasına neden olur. Kaplarda birim
zamanda oluşan ürün miktarının 3 nolu kapta en
fazla olmasının nedeni o kapta karaciğer yüzeyi
fazla olduğu için daha fazla enzimin serbest hâlde
olması ve substrat ile daha kolay etkileşmesinden
kaynaklanır.
Doğru cevap yalnız III’tür.

RB19128010

26
e) Hormonlar kk Yaðda Çözünen Vitaminler
A, D, E ve K vitaminleridir. Bu vitaminlerin fazlası
karaciğerde ve yağ dokuda depolanabilir. Eksikliği
RB19124035
Bu konunun videolu
anlatımına yandaki kodu geç hissedilir.
RB19124034
Bu konunun videolu
Vücudumuzda düzenleyici işleve sahip organik mole- anlatımına yandaki kodu
küllerdir. Hormonlar iç salgı bezleri tarafından üretilir ve
kan ile ilgili organlara taşınır.
Hormonların bazıları protein, bazıları steroit, bazıları ise
kk Suda Çözünen Vitaminler
amino asit yapılıdır.
B grubu ve C vitaminleridir. Vücutta depolanamadığı
Hormonların kanda bulunması gereken belirli bir eşik
için fazlası idrar ile atılır. Eksikliğine bağlı hastalık
değeri vardır. Seviyelerindeki eksiklik veya fazlalık çeşitli
kısa sürede açığa çıkar.
rahatsızlıklara neden olabilir.
Örnek Soru 4
f) Vitaminler Bir vitaminin eksikliğinin başka bir vitaminle
giderilememesi,
I. bir bileşik enzimde yer alan apoenzimin sadece bir
RB19124032
Bu konunun videolu
anlatımına yandaki kodu çeşit vitamin ile aktifleşiyor olması,
okutarak ulașabilirsin. II. bitkiler tarafından sentezlenebilmesi,
III. yapıya katılmaması
durumlarından hangileri ile ilgilidir?
Raunt
[[ Hücre zar›ndan geçebilir.

[[ Sindirime uğramaz. Çözüm
I. Vitaminler, enzimlerin koenzim kısımlarını oluştu-
[[ Besinlerle dışarıdan hazır olarak alınırlar.
rur. Belirli bir apoenzim sadece bir çeşit koenzim
[[ Enerji verici olarak kullanılmaz.
ile aktifleşebildiğinden, bir çeşit vitamin eksikliği
[[ Hücre yap›s›na katılmaz. başka bir vitamin çeşidi ile giderilemez.
[[ Biyokimyasal tepkimelerde enzimlerin koenzimleri II. Vitaminler bitkiler tarafından sentezlenir ancak bir
ola-rak kullanıldıklarından düzenleyici olarak görev
vitaminin eksikliğinin başka bir vitaminle giderile-
yapar.
memesi bu durum ile açıklanamaz.
[[ Eksiklikleri hastal›klara yol açar.
III. Vitaminler, canlıların yapısına katılmazlar; ancak bir
[[ Provitamin A (karoten) karaciðerde aktif A vitamini-
vitamin eksikliğinin başka bir vitaminle giderileme-
ne dönütürülür.
mesi bu durum ile ilgili değildir.
[[ Provitamin D deride güne ››nlar›n›n etkisi ile D vi-
taminine dönütürülür. Doğru cevap yalnız I’dir.
[[ K ve bazı B vitaminleri kal›n bað›rsakta bulunan

mutualist bakteriler taraf›ndan sentezlenebilir.
RB19126009

[[ Vitaminler yağda ve suda çözünmelerine göre iki çözümlerine yandaki kodu
grupta incelenir. okutarak ulașabilirsin.
RB19124033
RB19128008
Bu konunun videolu Bu konu ile ilgili ÖSYM

27
İnsan İçin Önemli Vitamin Çeşitleri
Vitamin Çeşitleri Etkisi Yetersiz Alınırsa Vitamin Kaynakları
Karbonhidrat metabolizmasında, Yorgunluk, konsantrasyon ve hafıza En çok tahılların kabuklarında,

B Grubu dolaşım ve sinir sisteminin kaybı, beriberi, pellegra ve anemi bira mayasında, buğday, pirinç,
Suda Çözünenler
Vitaminler çalışmasında etkilidir. hastalıkları gözlenebilir. mısır, karaciğer, böbrek ve dalakta

bulunur.
Bağ dokusunun ve kılcal kan Enfeksiyonlara duyarlılık, ilkbahar Kuşburnu, kırmızı biber, koyu yeşil
damarlarının çeperlerinin yapımı için yorgunluğu, yaraların geç yapraklı sebzeler, portakal, limon
C Vitamini
önemlidir. kapanması, kan kaybı eğilimi ve gibi turunçgiller, meyve, domates,
skorbüt hastalığı gözlenebilir. çilek, kızılcık ve patateste bulunur.
Görme pigmentlerinin yapımı, hücre Karanlık ortamda görememe (Gece Karaciğer, balık yağı, tereyağı ve
A Vitamini yenilenmesi, bakteri ve virüslere körlüğü), bulaşıcı hastalıklara karşı yumurta sarısında bulunur.
karşı direncin artmasında etkilidir. dirençte azalma gözlenebilir.
Kalsiyum ve fosfat minerallerinin Kemiklerde büyüme bozukluğu, Yumurta sarısı, süt ve balık
Yağda Çözünenler
D Vitamini bağırsaktan emilmesini, kemik ve raşitizm ve diş dökülmesi yağında bulunur.

dişlerde depolanmasını sağlar. gözlenebilir.
Antioksidan özelliği vardır. Hücre Kaslarda gelişim bozukluğu, erken Bitkisel yağlarda, tahıl tanelerinde,
yenilenmesi, üreme organlarının yaşlanma ve kısırlık gözlenebilir. yeşil yapraklı sebzelerde bulunur.
E Vitamini
gelişimi ve kasların dayanıklılığının
artmasını sağlar.
Kanın pıhtılaşmasında ve yaraların Kanın pıhtılaşma süresinde uzama, Yeşil yapraklı sebzelerde, balık, et
K Vitamini iyileşmesinde etkilidir. yaraların geç iyileşmesi ve erken ve sütte bulunur.
yaşlanma gözlenebilir.
g) Nükleik Asitler
Fosfoester
bağı
RB19124036
Bu konunun videolu
Glikozit bağı
okutarak ulașabilirsin. Azotlu organik baz
[[ C, H, O, N ve P elementlerinden oluur.
[[ Nükleik asitler, nükleotit adı verilen yapı birimlerin-

den meydana gelir.
RB19124037
Bu konunun videolu
[[ DNA ve RNA olmak üzere iki çeşittir. anlatımına yandaki kodu
[[ DNA molekülü, gen adı verilen kalıtsal birimleri ta-
şır. Kalıtsal bilgi DNA aracılığıyla canlılara aktarılır.
[[ RNA, proteinlerin sentezlenmesinde görev al›r.
[[ Azotlu baza şeker bağlanması sonucu nükleozit,
nükleozite fosforik asit bağlanması sonucu ise
nükleotitler oluşur.
28
RNA Nükleotitleri
(5C'lu Şeker)
[[ Nükleotitler yapýlarýndaki organik baza ve şekere

göre isimlendirilir.
kk DNA (Deoksiribonükleik Asit)
DNA Nükleotitleri
RB19124039
Bu konunun videolu
Raunt
İki polinükleotit zincirden oluşur. Adenin, guanin, sitozin

ve timin içeren nükleotitler bulundurur. Karşılıklı iki
zincirinde adenin ve timin arasında ikili, guanin ve sitozin
nükleotitleri arasında üçlü zayıf hidrojen bağları bulunur.
DNA molekülünde; pürin ve pirimidin bazlarının sayıları
eşittir.
A + G = S + T

Bir hücrenin bölüneceği zaman DNA’sını eşlemesi olayı-
RB19124038
Bu konunun videolu
anlatımına yandaki kodu na replikasyon denir. Replikasyon sırasında DNA poli-
okutarak ulașabilirsin. meraz enzimi görev alır.
T S A T G T G S A G A A S G
A S T
A S G S S G T G
T A T A G S T T A S
29
RNA (Ribonükleik Asit) h) ATP (Adenozin Trifosfat)
RB19124040
RB19124041
Bir polinükleotit zincirden oluşur. Adenin, guanin, sitozin [[ Hücrelerde meydana gelen metabolizma olaylar›
ve urasil içeren nükleotitler bulundurur. Bütün RNA’ların için gerekli enerji ATP’den saðlan›r.
DNA’daki genetik şifreye göre sentezlenmesine trans- [[ Her canl› kendi ATP’sini kendisi üretir. Üretimi ve
kripsiyon denir. tüketimi yalnýz hücre içinde gerçekleþir.
RNA Çeşitleri
Adenozin Trifosfat
Mesajcı RNA (mRNA): DNA’dan aldığı genetik bilgiyi
ribozom organeline taşır. Sentezlenecek proteinin amino
ENERJİ
asit dizisini belirler. Tekrar tekrar kullanılabilir. ATP ENERJİ
Ribozomal RNA (rRNA): Ribozom organelinin yapısına ADP

Enerjinin Enerjinin
+
katılır. rRNA çekirdekçikte sentezlenir ve hücrede en fazla üretildiği olaylar tüketildiği olaylar
P
- Hücresel - Hareket ve
bulunan RNA çeşididir. kasılma
solunum
Adenozin Difosfat - Biyosentez
Taşıyıcı RNA (tRNA): Sitoplazmadaki amino asitleri reaksiyonları
Raunt
- Aktif taşıma
ribozoma taşır. - Sinirsel iletim
DNA ve RNA’nın Karşılaştırılması [[ ATP üç ayr› molekülün bir araya gelmesi ile olu-
DNA RNA mutur. Bu moleküller:
Çift zincirlidir. Tek zincirlidir. 1. Adenin baz›, 2. Riboz ekeri, 3. Fosfat grubudur.
Kendini eşleyebilir. Kendini eşleyemez, DNA’dan [[ Adenin ile ribozun baðlanmas›yla oluan nükleozi-
sentezlenir.
de Adenozin denir. Adenozine bir fosfat grubunun
Pentozu deoksiribozdur. Pentozu ribozdur.
baðlanmas›yla AMP (adenozin monofosfat) oluur.
RNA’dan farklı bazı DNA’dan farklı bazı Urasildir. AMP’ye bir fosfat›n baðlanmas›yla ADP (adenozin
Timindir. difosfat) ve ADP’ye bir fosfat grubunun daha bað-
Kalıtsal karakterleri oğul RNA virüsleri hariç oğul döllere lanmas›yla da ATP meydana gelir.
döllere aktarır. aktarılamaz.
[[ ATP molekülleri depolanmaz.
Çekirdek, mitokondri ve Çekirdek, mitokondri, kloroplast,
[[ Enzimatik tepkimelerde substratların aktifleştirilme-
kloroplastta bulunur. ribozom ve sitoplazmada
sini sağlar.
bulunur.
Sentezinde etkili enzim Sentezinde etkili enzim RNA [[ ATP üretilen olaylara fosforilasyon denir.
DNA polimerazdır. polimerazdır. [[ ATP yapısındaki fosfat bağlarının koparılmasına
ise defosforilasyon denir.
30
Örnek Soru 5 3. Sağlıklı Beslenmenin Önemi
ATP molekülü ile ilgili olarak, Dengeli beslenme vücudumuz için gerekli besinlerin
I. Yapısında üç tane yüksek enerjili fosfat bağı bulunur. yeterli ölçüde alınmasıdır. Dengeli beslenme için yararlı
II. Yapısında azot ve fosfor atomlarına rastlanır. ve farklı besin çeşitleri tüketilmelidir. Özellikle çok şekerli
III. Biyolojik olaylarda harcandığında yapısındaki ve yağlı besinlerden uzak durulmalıdır. Sağlıklı besinler
fosfat bağı sayısı artar. tercih edilmelidir. Obezite ve insülin direnci, yanlış bes-
lenme sonucu ortaya çıkan sağlık problemlerindendir.
ifadelerinden hangileri yanlıştır?
Çözüm
a) Obezite
I. ATP molekülünün yapısında üç fosfat grubu ve iki
tane yüksek enerjili fosfat bağı bulunur. Besinlerle alınan enerjinin, harcanan enerjiden fazla ol-
II. ATP molekülünün yapısında C, H, O, N ve P atom- ması ve fazla enerjinin vücutta yağ olarak depolanması
ları bulunur. sonucu oluşan yaşam kalitesini ve süresini olumsuz
III. Biyolojik olaylarda ATP harcandığında, yapısındaki yönde etkileyen bir hastalıktır.
fosfat bağı sayısı azalır.
Doğru cevap I ve III’tür. Yetişkin erkeklerde vücut ağırlığının %15-18’i, kadınlarda
ise %20 - 25’ini yağ dokusu oluşturmaktadır. Bu oranın
erkeklerde %25, kadınlarda %30’un üzerine çıkması
obeziteyi oluşturmaktadır.

RB19126010
çözümlerine yandaki kodu b) İnsülin Direnci
Raunt
İnsülin, pankreastan salgılanan bir hormondur. Kandaki
şekerin kullanılabilmesi için salgılanır. İnsülin hormonu
yardımıyla hücre içine şeker girişi sağlanır.
İnsülinin yeterli üretilememesi veya üretilen insülinin doğ-

RB19128009

sorularına ve soruların videolu ru bir şekilde kullanılamaması sonucu diyabet hastalığı
okutarak ulașabilirsin. (diabetes mellitus) ortaya çıkar. Diyabet, hayat boyu
devam eden, kronik bir hastalıktır.
İnsülin direnci, insülinin işlevine karşı vücutta bir direnç

gelişmesidir. Salgılanan insülin miktarı gereken işi ye-
terince yerine getiremez, bu durumda kandaki glikoz
düzeyi yüksek seyreder ve pankreastan daha fazla insülin
sentezlenmesine yol açar. İnsülin direncinin oluşması bir
süre sonra tip 2 diyabete neden olabilir.
İnsülin direncinin tedavisinde egzersiz, sağlıklı beslenme

programı ve uyku düzeni önem taşımaktadır.
31
Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler - II

Test - 5
1. I. Organik yap›l› olma 5.
Monomer Çeşitleri
II. Canl›lar taraf›ndan üretilebilme X Y Z
Özellikler
III. Suda çözünme
IV. Depo edilebilme pH Değerini Düşürme + – +
Yukar›daki özelliklerden hangileri tüm vitaminler için Solunumda Doğrudan Kullanılma + + +

ortakt›r?
Polimerleşme + + +
A) I ve II B) II ve III C) I, II ve IV Azot içerme + – –

Yukarýdaki tabloda X, Y ve Z monomer çeşitlerine ait bazı
özellikler “+” iþareti ile gösterilmiþtir.

Buna göre,
2. Yandaki grafikte, bir hayvan
hücresinde X maddesinin za- I. X monomeri peptitleþme reaksiyonunda kullanýlýr.
mana bağlı olarak miktarında II. Z monomeri yaðlarýn sýnýflandýrýlmasýnda etkilidir.
gözlenen değişim verilmiştir. III. Hayvan hücreleri bu monomerlerin bazı çeþitlerini
sentezleyemez.
IV. Y monomeri asit özellikli bir moleküldür.
Buna göre, X maddesi aşağıda verilenlerden hangisi

A) I ve IV B) II ve III C) II ve IV
olamaz?
A) Glikojen B) Laktoz C) Protein

D) Yağ E) Sükroz
Raunt
3. I. Eksikliğinde metabolik bozukluklara neden olma

II. Sadece bitki hücrelerinde bulunma
III. Hidroliz edilmeme
IV. Enzimlerin yapısına katılabilme
Yukarıdaki özelliklerden hangileri vitamin ve mineraller 6. X – Protein

için ortaktır? Y – Karbonhidrat
Z – Yağ
A) I ve III B) II ve IV C) I, II ve III
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV molekülleri,
I. Hücre zar yap›s›na kat›lma oran›

II. Birim miktar› solunumda kullan›ld›ğ›nda verdiği enerji
miktar›
4. Vitaminlerle ilgili olarak verilen aşağıdaki açıklamalar- III. Enerji eldesinde kullan›m s›ras›
dan hangisi doğru değildir?
bak›m›ndan aşağ›dakilerden hangisinde doğru düzen-
A) Metabolizmada hastalıklara karşı direnç artırıcı ve dü- lenmiştir?
zenleyici rol oynar.
B) Sindirilmeden yağda ya da suda çözünerek hücre içine I II III
alınır. A) Z > X > Y X > Z > Y Z–Y–X
C) Hücre zarının yapısına katılır. B) X > Y > Z Z > X > Y Y–Z–X
D) Bazıları vücutta depolanabilir. C) X > Z > Y Z > X > Y Y–Z–X
E) Oksijen, güneş ışığı, yüksek sıcaklık gibi etkenlerle D) Y > Z > X Z > X > Y X–Y–Z
kimyasal yapıları bozulabilir. E) X > Z > Y Z > X > Y Y–X–Z
32
Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler - II Test - 5
7. Hayvanlarda üretilemeyen ve dýþarýdan hazýr olarak alınan 11. Amino asitlere ait,
besin maddelerine esansiyel (temel) besin maddeleri denir.
I. Solunumda yakıt olarak kullanıldığında NH3 oluşması
Buna göre,
II. Dehidrasyon tepkimelerine katılabilmesi
I. Vitamin III. Hidrolize uğramaması
II. Yað asidi
III. Amino asit özelliklerinden hangilerine, glikoz moleküllerinde rast-
IV. Nükleotit lanmaz?

moleküllerinden hangilerinin hayvanlar için esansiyel
A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve II
nitelikli çeşitleri vardır?
A) Yalnýz III B) I ve II C) II ve IV
D) III ve IV E) I, II ve III
8. I. Antikor
II. ATP
III. Enzim
IV. Glikojen
Yukarıda verilen moleküllerden hangilerinin hidrolizi 12. Karbon atomlarý iþaretlenmiþ karbondioksit molekül-
sonucunda amino asit açığa çıkar? lerinin bulunduðu ýþýklý bir ortamda tutulan bir bitkide
üretilen,
A) Yalnız I B) I ve III C) III ve IV
D) I, II ve III E) II, III ve IV I. Yað
II. Vitamin
III. Glikoz
IV. Enzim
9. Aþaðýda verilenlerden hangisi karbonhidrat, yað ve

Raunt
moleküllerinden hangilerinin yapýsýnda iþaretli karbon

proteinlerin sindirimi sonucu oluþan monomerlerin
atomuna rastlanabilir?
ortak özelliði deðildir?
A) Hücre zarýndan geçebilme A) Yalnýz III B) I ve III C) II ve III

B) Dehidrasyon tepkimelerine doðrudan katýlabilme D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
C) Enerji verici olarak kullanýlma
D) Ortamın pH değerini düþürme
E) Yapýsýnda C, H ve O elementlerini bulundurma
10. 1. aa1 – aa4 – aa5 – aa6 – aa8 – aa10

2. aa4 – aa1 – aa5 – aa8 – aa6 – aa10
3. aa1 – aa4 – aa5 – aa6 – aa8 – aa10 – aa1 – aa4
Yukarıda amino asit çeşitlerinin dizilimleri verilen pro- 13. Protein molekülleri ile ilgili,
teinlerle ilgili,
I. Bitki hücreleri tarafından depolanabilir.
I. 1 ve 2 numaralı proteinlerin sentezi aynı gen çeşidi II. Hücre zarının yapısına katılır.
tarafından kontrol edilir. III. Solunum tepkimelerinde enerji verici olarak doğrudan
II. 3 numaralı proteinin sentezinde açığa çıkan su miktarı kullanılır.
1 ve 2 den fazladır. IV. Genetik şifreye göre üretilir.
III. Farklı çeşit proteinlerin amino asit çeşit ve sayısı aynı
olabilir. ifadelerinden hangileri yanlıştır?
ifadelerinden hangileri doğrudur? (aa: Amino asit) A) Yalnýz I B) Yalnýz III C) I ve II

D) I ve III E) II ve IV
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
33

Test - 6
1. 4. I. (n) Amino asit → Protein + (n – 1) H2O
II. Glikoz + O2 → CO2 + H2O + ATP
III. Glikojen + (n – 1) H2O → (n) Glikoz
Yukarıda numaralandırılmış tepkimelerden hangileri

hayvan hücrelerinde gerçekleşir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

Yukarıda verilen tepkimeyle ilgili,
I. A maddesi substrattır.
II. B maddesi katalizördür.
III. C ve D maddeleri üründür. 5. ATP molekülüyle ilgili,
ifadelerinden hangileri doğrudur? I. İnorganik yapılıdır.

II. Hücre zarından geçemez.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III III. Fazlası hücreler tarafından depolanır.

2.
Raunt
6. Enzimlerle ilgili,

I. Sentezi sırasında su açığa çıkar.
II. Tepkimeyi gerçekleştirmeleri için ortamda yeterli su
bulunmalıdır.
Aynı miktarda et bulunduran yukarıdaki deney tüpleri-
III. Aktivasyon enerjisini düşürerek tepkime süresini kısal-
ne aynı miktarda protein sindiren enzim eklendiğinde
tırlar.
tüplerde gerçekleşen reaksiyonların hızları arasındaki
ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) I > II > III B) II > I > III C) II > III > I
D) III > I > II E) III > II > I
3. Enzim kontrolünde gerçekleşen bir tepkimenin hızını, 7. Birçok besinin buzdolabında bekletilerek korunması
enzimlere ait,
I. Sıcaklık
II. Su I. Düşük sıcaklıkta aktif olmamaları
III. Ortam pH’ı II. Tepkimeye özgün olmaları
IV. Substrat miktarı III. Tekrar tekrar kullanılmaları
faktörlerinden hangileri etkileyebilir? özelliklerinden hangileriyle açıklanır?
A) Yalnız I B) II ve III C) III ve IV A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV D) II ve III E) I, II ve III
34
8. 11. ATP molekülünün yapısında,

I. Glikozit

II. Ester
III. Peptit
bağlarından hangileri bulunur?
Uygun koşullarda bulunan bir deney ortamına,

I. Substrat
II. Enzim
III. ATP
moleküllerinden hangilerinin eklenmesi reaksiyonun

enerji düzeyinin 2 numaralı eğrideki gibi olmasına
neden olur?
12. Enzimlerle ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi
doğru değildir?
A) Substrat yüzeyinin artması enzimlerin etkinliğini artırır.
B) Enzimlerin tümü hücre içinde sentezlenir.
C) Bazı sindirim enzimleri hücre dışında iş görür.
D) Reaksiyondan değişmeden çıkarlar.
E) Reaksiyonları başlatırlar.
9. Tek yumurta ikizlerinin metabolizma hızlarının farklı

olmasında,
Raunt
I. Cinsiyet 13. ATP molekülü ile ilgili,

II. Yaş
III. Hormonal aktivite I. Nükleotit yapılıdır.
IV. Fiziksel faaliyet II. Fazlası mitokondride depolanır.
III. Yapısında peptit bağları bulundurur.
faktörlerinden hangileri etkili olabilir? IV. Parçalanmasına fosforilasyon denir.
A) Yalnız IV B) II ve III C) III ve IV ifadelerinden hangileri yanlıştır?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
D) I, II ve III E) II, III ve IV
10. Enzimlerle ilgili,

14. Koenzimlerle ilgili,
I. Substrata özgü aktif yüzey bulundurma
II. Ribozom organelinde üretilme I. Bir çeşit koenzim birden fazla çeşitte apoenzimle çalışa-
III. Tersinir reaksiyonlarda görev alma bilir.
IV. Hücre dışındaki metabolik tepkimelerde kullanılma II. Organik yapılıdır.
III. Enzimin hangi maddeye etki edeceğini belirler.
özelliklerinden hangileri, tüm enzim çeşitleri için ortak-
tır? ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) III ve IV E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
35

Test - 7
1. 3. Deney ortamında gerçekleştirilen bir hidroliz (sindirim)
tepkimesinde aşağıdaki grafiklerde gösterilen değişim-
lerden hangisi gerçekleşmez?

Yukarýda verilen I numaralı grafik, belirli miktarda enzimin

bulunduðu ve optimum koþulların sağlandığı bir ortamda,
substrat miktarýnýn artýþýna baðlý olarak reaksiyon hýzýnýn
deðiþimini göstermektedir.
Buna göre, t2 anýndan sonra reaksiyon hýzýnýn II numa-

ralı grafikteki gibi deðiþmesi aþaðýdaki uygulamalardan
hangisi ile sağlanamaz?
A) Ortamýn sýcaklýðýný arttýrma

B) Ortamýn su miktarýný %15’in altýna düþürme
C) Ortama enzim ilave etme
D) Ortamýn pH değerini deðiþtirme
E) Ortama inhibitör ekleme
Raunt
2. 4.

Yukarýdaki þemada üç farklý canlýda K maddesinden çeþitli

enzimlerin kontrolünde oluþan son ürünler gösterilmiþtir.
Buna göre, Aynı miktarda et ve protein sindiren enzimin bulunduğu

yukarıdaki deney düzeneklerinde, 1. deney tüpündeki
I. Farklý canlýlarda gerçekleþen bazı reaksiyonlarda ayný tepkimenin, 2. deney tüpündeki tepkimeden daha önce
enzimler görev alabilir. tamamlanması, enzimlerin çalışma hızını etkileyen,
II. Ayný substrat farklý canlýlarda farklý son ürünlere dönüþ-
türülebilir. I. Substrat yüzeyi
III. Farklı canlılarda ortak metabolik ürünler oluşturulabilir. II. Sıcaklık
III. pH değeri
(E = Enzimi ifade etmektedir.) IV. Enzim miktarı
faktörlerinden hangileriyle açıklanabilir?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve III
D) II ve IV E) I, II ve III
36
5. Substrat miktarının arttırılarak enzim miktarının sabit 7. Protein sentez hızı yüksek olan bir bireyle ilgili,
tutulduğu bir reaksiyonun hızının zamana bağlı değişimi
I. Büyüme dönemindedir.
aşağıdaki grafiklerden hangisinde doğru verilmiştir?
II. Amino asit tüketimi fazladır.
III. ATP tüketimi fazladır.
yorumlarından hangileri yapılabilir?

8. 1
ADP + Pi + Enerji ATP + H2O

2

Yukarıda numaralandırılmış tepkimelerle ilgili,
I. 1 numaralı tepkime sitoplazma, mitokondri ve klorop-

lastta gerçekleştirilebilir.
II. Her iki tepkime de tüm canlılarda ortak olarak gerçek-

leşir.
III. 2 numaralı tepkime yalnız hücre dışında gerçekleşir.
Raunt
6. Hücresel solunum tepkimeleri sırasında, bir glikoz molekü- 9. Miktar Yandaki grafikte oksijenli
lünün yapısındaki enerjinin yaklaşık %40’ı ATP sentezinde solunum yapan bir hücrede
kullanılır. %60’ı ise ısı enerjisine dönüşür. solunum tepkimelerine bağlı
olarak X molekülü miktarında
Buna göre, gözlenen değişim verilmiştir.
I. Hücresel solunum sonucunda açığa çıkan enerjinin
bir kısmı, canlıların vücut sıcaklığının korunmasında
etkilidir.
Zaman
II. Glikoz molekülünün yapısındaki kimyasal bağ enerjisi-
nin tamamı ATP enerjisine dönüşür. Buna göre X,
III. Glikoz molekülünün yıkımı sırasında açığa çıkan ener- I. ATP
jinin bir kısmı metabolizma olaylarında kullanılır. II. Oksijen
III. Karbondioksit
ifadelerinden hangileri söylenebilir?
moleküllerinden hangileri olabilir?
37
Test - 7 Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler - II
10. ATP 13. Hücresel solunum olayı ile ilgili,
I. Organik besinlerin yapısındaki kimyasal bağ enerjisinin

Enerji 2 1 Enerji
açığa çıkarılmasını sağlar.
II. Tüm canlılarda oksijen tüketimine bağlı olarak gerçek-
ADP leşir.
+ III. Canlıda kütle azalmasına neden olur.
Pi
Yukarıdaki şekilde, canlılarda gerçekleşen enerji dönüşüm
olayları verilmiştir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Buna göre, şekilde numaralandırılmış olaylarla ilgili,
I. 1 numaralı olay defosforilasyondur.

II. 2 numaralı olay sırasında su çıkışı gerçekleşir.
III. 2 numaralı olay tüm canlılarda sadece besin tüketimine
bağlı olarak gerçekleşir.
14. Kuru tohumların ancak nemli ortamda çimlenebildiğini
gözleyen bir araştırmacı,
I. Enzimler sulu ortamda çalışır.

11. I. (n) Glikoz → Glikojen + (n – 1) H2O II. Substrat yüzeyi arttıkça enzim aktivitesi hızlanır.
III. Reaksiyonların başlaması için ortamda enzim bulun-
Raunt
II. Yağ asidi + O2 → CO2 + H2O + ATP

ması yeterlidir.
III. CO2 + H2O → Glikoz + O2
IV. Protein + (n – 1) H2O → (n) Amino asit yargılarından hangilerine ulaşabilir?
Yukarıda verilen tepkimelerden hücre içi ve hücre dı- A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

şında gerçekleşebilenler aşağıdakilerden hangisinde D) I ve III E) I, II ve III
doğru verilmiştir?
Hücre içi Hücre dışı

A) I ve II III ve IV
B) I ve III II ve IV
C) II ve III I ve IV
D) II ve IV I ve III
E) I, II, III ve IV Yalnız IV
15. Bir hücrede gerçekleşen ADP + Pi → ATP tepkimesi ile

12. I. Dehidrasyon sentezi ilgili,
II. Hidroliz
III. Fotosentez I. O2 varlığında gerçekleşir.
IV. Solunum
II. Anabolik bir olaydır.
III. Glikoliz sırasında gerçekleşir.
Yukarıda numaralandırılmış metabolik olaylardan
hangileri ATP tüketiminin gerçekleştiği katabolik bir IV. Ribozomda gerçekleşir.
reaksiyondur?
ifadelerinden hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve III A) Yalnız III B) Yalnız IV C) I ve IV

D) II ve IV E) I, II ve III D) I, II ve III E) II, III ve IV
38

Test - 8
1. Vitaminlerle ilgili verilen aşağıdaki açıklamalardan 4. İnsana ait vücut hücrelerinde aşağıdaki metabolik
hangisi yanlıştır? olaylardan hangisi gerçekleşmez?
A) Heterotrof canlılar tarafından doğrudan sentezlene-

A) Amonyak → Üre
mezler.
B) Enzimlerin yapısına katılarak düzenleyici rol oynarlar. B) n(Ribonükleotit) → mRNA
C) Yağda çözünen çeşitleri vücutta depolanabilmektedir. C) DNA → DNA
D) Büyüme, gelişme ve üreme olaylarında görevli düzen- D) n(Glikoz) → Selüloz
leyici maddelerdir. E) n(Aminoasit) → Protein
E) Solunum olaylarında kullanılarak canlıların enerji gerek-
sinimini karşılarlar.
5. Miktar Miktar Miktar
Zaman Zaman Zaman

I. grafik II. grafik III. grafik
2. Miktar Yandaki grafikte bir hücrede
Nişasta Protein Yağ
gerçekleşen dehidrasyon sen-
Glikoz Amino asit Su
II tezine bağl› olarak I ve II numa-
ral› moleküllerin değişimi gös-
Yukarýdaki grafiklerde bazý metabolik olaylar ve bu metabolik
terilmiştir.
I olaylara baðlý olarak hücredeki bazý maddelerin miktarýnda
Zaman meydana gelen deðiþimler gösterilmiþtir.
Raunt
Buna göre, numaralandırılmış moleküller aşağ›da veri- Buna göre, numaralandýrýlmýþ grafiklerdeki metabolik
lenlerden hangisi olabilir? olaylardan dehidrasyon ve hidroliz tepkimelerine ait
olanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
I II
A) Protein Amino asit
Dehidrasyon Hidroliz
B) Glikojen Glikoz A) I II ve III
C) Nişasta Glikoz
B) II I ve III
D) Amino asit Protein
C) III I ve II
E) Yağ Gliserol
D) I ve II III
E) I ve III II
3. I. Protein sentezinde kullanılan enerji çeşidi 6. B1 ve A vitamini için,

II. Yapıya katılan amino asit sayısı
I. solunumda enerji kaynağı olarak kullanılamamaları,
III. Amino asitlerin proteindeki yeri
II. hidrolize uğramamaları,
IV. Yapıya katılan amino asit çeşidi
III. fazla alındıklarında vücutta depo edilmeleri,
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri, canlılar tara- IV. suda çözünerek hücre zarındaki porlardan hücreye
fından sentezlenen protein moleküllerinin birbirinden alınmaları
farklı olmasında etkili değildir? özelliklerinden hangileri ortaktır?
A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve II
39
Test - 8
Türklerde
TemelToplum
Bileşikler
Yapısı
- II
7. Enzimlerle ilgili, 9. Enzimlerin kullanıldığı biyokimyasal reaksiyonlarda,

I. sıcaklık,
I. Sentezlenmesi
II. pH,
II. Substrata bağlanması
III. ortamda biriken son ürün,
III. Substratı ürüne dönüştürmesi
IV. inhibitör madde

olaylarından hangileri hücre dışında gerçekleşemez? faktörlerinden hangilerinin artışı tepkime hızının azal-
masına neden olabilir?

A) Yalnız IV B) I ve II C) II ve III
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
Raunt
8. 10.
1. Glikoz 2. Amino asit
3. Vitamin 4. Fruktoz
5. Galaktoz 6. Yağ asiti
Yukarıdaki tabloda, bazı organik moleküller numaralandı-

rılmıştır.
Buna göre, Reaksiyon hızı verilen yukarıdaki tepkimede t 1 – t2

zaman aralığında,
I. 1, 4 ve 5 numaralı moleküller birbirinin izomeridir.
II. 3 numaralı molekülün bazı çeşitleri depolanabilir. I. Birim zamanda oluşan ürün miktarı
III. Nötral yağların yapısında 6 numaralı molekül ester bağı II. Ortamdaki toplam ürün miktarı
ile gliserole bağlanmış olarak bulunur. III. Birim zamanda kurulan enzim substrat kompleksi mik-
IV. 2 numaralı molekülün tüm çeşitleri hayvanlar tarafından tarı
sentezlenebilir.
niceliklerinden hangilerinin sabit olduğu söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) II ve III E) I, II ve III
40
11. X enzimini üretemeyen heterotrof bir canlýya X enziminin 14. Işık enerjisi
aðýz yoluyla verilmesine raðmen, bu canlýda X enziminin
katalizlediði tepkimenin gerçekleþmediði saptanýyor.
1 ATP
Buna göre,
I. Enzimler ribozomda sentezlenir. Besinlerdeki kimyasal

II. Canlýya dýþarýdan verilen enzimler, canlý tarafýndan bağ enerjisi
katalizör olarak kullanýlır. 2
III. Enzimler polimer yapýlý olduðundan sindirim kanalýyla ATP
Hücre bölünmesi
verildiðinde hidrolize uðrar.
3 Kas
yorumlarýndan hangileri yapýlabilir? hareketleri Aktif Biyosentez
taşıma olayları
A) Yalnýz III B) I ve II C) I ve III

Yukarýdaki þemada belirtilen metabolik olaylarla ilgili,
I. 1 numaralı olay ototrof canlılarýn tümünde gerçekleþir.
II. 2 numaralı olay sadece oksijenli solunum yapan canlý-
larda görülür.
III. 3 numaralı olaylarýn gerçekleþmesi sırasında defosfo-
rilasyon gözlenir.
yorumlarýndan hangileri doðrudur?
A) Yalnýz I B) Yalnýz III C) I ve III

12. Aşağıda verilen olaylardan hangisi enzimatik değildir?
A) Açıkta bırakılan yiyeceklerin bozulması

B) Tohumun çimlenmesi
C) Bitkilerin fotosentez yapması
Raunt
D) Besinlerin sindirilmesi
E) Sütten kaymak elde edilmesi
13. X canlısının kanına adrenalin hormonu enjekte edildiğinde, 15. Aşağıda verilen protein çeşitlerine ait görev ve özellik-
canlının dakikadaki kalp atış sayısının arttığı saptanıyor. lerle ilgili eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
Buna göre, yukarıda anlatılan deney sonuçlarına göre, A) Hormon → Metabolizma olaylarını düzenleme
B) Antikor → Vücut savunmasında görev alma
I. X canlısı adrenalin hormonu üretemez. C) Enzim → Aktivasyon enerjisini düşürme
II. Adrenalin hormonu kan dolaşımını hızlandırır.
D) Albumin → Kanın osmotik basıncını düzenleme
III. Adrenalin hormonu metabolizma hızını azaltır.
IV. Kalbin çalışması sinirsel uyarılarla hızlandırılır. E) Fibrinojen → Kana kırmızı rengini verme
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız II B) I ve II C) II ve IV
D) III ve IV E) I, III ve IV
41
HÜCRE
A. Hücre [[ Prokaryot hücrelerde, çekirdek zarý bulunmaz,
kalýtsal materyal (DNA) hücre sitoplazmasýnda da-
1. Hücre ğınık hâlde bulunur. Geliþmiþ hücrelerde bulunan
Organik ve inorganik maddelerin organizasyonundan zarla çevrili organeller prokaryotlarda yoktur. Bak-
meydana gelen hücre, canlılığın en küçük birimidir. teriler ve arkeler prokaryot hücre yapısına sahip
canlılardır.
1665 yılında İngiliz bilim insanı Robert Hooke kendi yaptı-
ğı mikroskopla incelediği mantar dokusunda boş odacıklar
şeklinde yapılar görmüş ve bu boş odacıklara hücre adını
vermiştir. Sonraki yıllarda bu odacıkların boş olmadığı,
canlıların en küçük yapı birimleri olduğu anlaşılmıştır. Hücre çeperi
Hücre zarı
Anton van Leeuwenhoek ilk olarak kendi yaptığı mikros-
Sitoplazma
kopla bakteri, sperm, kan ve havuz suyunu inceleyerek
çeşitli hücreleri ve mikroskobik canlıları görmeyi başar- DNA
Ribozom
mıştır.
Plazmit
Theodor Schwann ve Matthias Schleiden 1830 - 1840
yılları arasında yaptıkları mikroskobik gözlemlere daya-
narak bitki ve hayvanların da hücrelerden oluştuğunu öne Kamçı
sürmüş ve bugün geçerliliğini koruyan hücre teorisini
ortaya atmışlardır.
[[ Ökaryot hücrelerde, DNA molekülü çekirdek zarý
Hücre teorisine göre; ile çevrelenmiþtir. Çok çeþitli zarlý organelleri vardýr.
Raunt
[[ Bütün canlılar bir ya da daha fazla hücreden oluşur. Protista, mantar, bitki ve hayvanlar âlemindeki can-
lýlara ait hücreler ökaryottur.
[[ Hücreler canlının temel yapısal ve işlevsel birimidir.
[[ Tüm hücreler, kendinden önceki hücrelerin bölün- Ribozom
mesiyle meydana gelir. Ardından, hücrelerin kalı-
Golgi aygıtı Hücre zarı
tım materyali içerdiği, bu kalıtım materyalinin yavru Sitoplazma
hücrelere aktarıldığı daha sonraki bilimsel çalışma-
larda hücre teorisine eklenmiştir. Endoplazmik
retikulum
Koful
Sentrozom
RB19124046
Bu konunun videolu Mitokondri Çekirdek

RB22126001
a) Hücrenin Yapısı Bu konu ile ilgili kritik sorulara

[[ Hücreler, yapılarına ve gelişmişlik düzeylerine göre çözümlerine yandaki kodu
prokaryot ve ökaryot olmak üzere iki grupta ince- okutarak ulașabilirsin.
lenir.
RB19124047
RB22128001
Bu konunun videolu Bu konu ile ilgili ÖSYM

anlatımına yandaki kodu sorularına ve soruların videolu
okutarak ulașabilirsin. çözümlerine yandaki kodu
42
b) Çekirdek (Nukleus) Por
Çekirdek zarı
RB19124073
Bu konunun videolu Çekirdekçik
Çekirdek sıvısı
[[ Çekirdek; çekirdek zarý, çekirdek sıvısı, çekirdek-

çik ve kromatin ağından meydana gelir.
RB19124074
Bu konunun videolu
okutarak ulașabilirsin. c) Sitoplazma
RB19124061
Bu konunun videolu
[[ Çekirdek zarı, hücre zarý ile ayný özelliðe sahiptir. anlatımına yandaki kodu
Çift katlý olma ve RNA ile ATP gibi büyük molekül- okutarak ulașabilirsin.
leri geçirebilme özelliðiyle hücre zarýndan ayrýlýr.
Endoplazmik retikulum tarafından oluşturulan çe-
kirdek zarı, çekirdek sıvısı ile sitoplazmayı birbi- [[ Hücre zarý ile çekirdek arasýnda yer alan sitoplaz-
rinden ayırır. Hücre bölünmesi sırasında eriyerek ma, yarı akışkan sývý kýsým (sitosol) ve organeller-
Raunt
kaybolan çekirdek zarı, bölünme tamamlandıktan den meydana gelmiþtir.

sonra tekrar oluşur.
[[ Sitoplazmik sývýnýn büyük bir kýsmýný su oluþturur
[[ Çekirdek sıvısı, çekirdeğin içini dolduran, yoğunlu- (%70 - %90). Su oraný hücrenin görevine ve bulun-
ğu sitoplazmadan daha fazla olan sıvıdır. duðu yere göre deðiþebilir.
[[ Sitosolde suda erimiþ tuzlarýn yanýnda büyük ve kü-

[[ Çekirdekçik, ribozomun ve rRNA’nın üretim yeri-
çük moleküllü organik maddeler de bulunur. (Kol-
dir. Ýçeriðinde DNA, RNA ve protein bulundurur. loid yapý)
[[ Kromatin ağı (kalıtım materyali), çekirdekte bu- [[ Sitoplazmada hücrenin belirli bir þekil almasýný
lunan DNA ve protein moleküllerinden meydana saðlayan, sitoplazmik hareketleri yönlendiren, or-
gelmiþ daðýnýk ve aðsý yapýdýr. ganize enzimatik reaksiyona yardým eden, hücre
iskeleti elemanları olan mikrotübül ve filamentler
[[ Kromozom, sýkýca paketlenmiþ kromatinden olu- (iplikçikler) bulunabilir.
þan ve mitoz bölünmenin özellikle metafaz evresin-
de görülebilen yapıdır.
RB22126002

[[ Her türün kromozom sayýsý sabittir. Farklý türlerde ve soruların videolu
ayný sayýda kromozoma rastlanabilir. (Örnek: Ýn- okutarak ulașabilirsin.
san ve Moli balýðýnýn kromozom sayýsý)
[[ Canlýnýn organizasyon derecesi ile kromozom

sayýsý arasýnda bir iliþki yoktur.
RB22128002

[[ Kalýtsal özelliklerin aktarýlmasý ve açýða çıkarılma- sorularına ve soruların videolu
sından sorumlu olan genler, kromozomlar üzerinde okutarak ulașabilirsin.
yer alýr.
43
Hücrenin Yapısı, Çekirdek ve Sitoplazma

Test - 9
1. Aşağıdaki özelliklerden hangisine sahip olan bir canlı- 5.
nın prokaryot yapılı olduğu kesin olarak söylenir? Hücre
Prokaryot Ökaryot
A) Ototrof beslenme Özellik
B) Tek hücreli olma
Çekirdek (1) +
C) Ribozom bulundurma
D) Halkasal DNA’yı sitoplazmada bulundurma Zarsız organel (2) +
E) Bölünerek çoğalma
Çift zarlı organel – (3)
Yukarıdaki tabloda prokaryot ve ökaryot hücrelerde bulunan

özelikler (+), bulunmayan özellikler (–) ile gösterilmiştir.
2. Ökaryot bir hücrenin çekirdeğinde,
Buna göre, numaralandırılmış kısımlara aşağıdakilerden
I. DNA sentezi hangisi getirilmelidir?
II. RNA sentezi
III. ATP hidrolizi 1 2 3
IV. ATP sentezi
A) + + +
olaylarından hangileri gerçekleşir? B) – + +
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve IV C) + – +

D) – – +
E) + – –
Raunt
3. Ökaryot hücrelerde bulunan çekirdek ile ilgili aşağıda- 6. Çekirdek sıvısı ile ilgili,
kilerden hangisi yanlıştır?
I. Nükleotitler bulundurur.
A) İki katlı zar yapısı ile çevrilidir. II. ATP sentaz enzimi bulundurur.
B) Çekirdek sıvısında DNA ve RNA sentezini sağlayan
III. Protein sentezinin gerçekleştiği hücresel kısımdır.
enzimler bulunur.
IV. Protein, enzim ve inorganik maddeler bulundurur.
C) Zar yapısının sitoplazmaya bakan kısmında ribozomlar
vardır.
D) Çekirdekçik tek katlı zarla çevrilidir.
E) Çekirdek içerisinde DNA kromatin olarak bulunur.
A) Yalnız II B) I ve IV C) II ve III
7. Ökaryot hücrelerde bulunan kromatin iplik yapısı ile

ilgili,
4. Bir hücrede ribozomal RNA’nın sentezi ve sentezlenen
bu molekülün proteinlerle birleşmesini sağlayarak
I. Nükleoproteinden oluşur.
ribozom alt birimlerini üreten hücresel kısım aşağıda-
kilerden hangisidir? II. Çekirdekte bulunur.
III. Hücre bölünmesi sırasında kromozomlara dönüşür.
A) Koful IV. Halkasal yapıdadır.
B) Golgi Cisimciği
C) Çekirdekçik
D) Lizozom A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IV
E) Endoplazmik Retikulum D) I, II ve III E) II, III ve IV
44
Hücrenin Yapısı, Çekirdek ve Sitoplazma Test - 9
8. Çekirdek zarı ile ilgili, 11. Çekirdekçik yapısı ile ilgili,
I. Tek katlı yapıya sahiptir. I. Protein sentezi gerçekleştirir.

II. Zarın dış yüzeyinde ribozom bulundurur. II. Ribozom alt birimlerinin oluştuğu hücresel kısımdır.
III. Yapısında bulunan porlardan RNA ve ATP geçişi ger- III. Hücre bölünmesi sırasında kaybolur.
çekleşir. IV. Nükleik asit bulundurur.
yargılarından hangileri doğrudur? ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III A) I ve II B) II ve III C) III ve IV

D) I ve II E) II ve III D) I, II ve III E) II, III ve IV
12. Canlının temel yapı birimi olan hücre ile ilgili,
I. Metabolizma olaylarını gerçekleştiren enzimler bulun-

9. I. DNA
durur.
II. Kromatin iplik
III. Kromozom II. Yeni bir hücrenin oluşumu ancak kendisinden önceki
IV. Kardeş kromatit bir hücrenin bölünmesi sonucu oluşur.
III. Farklılaşmasını tamamlamış hücreler sürekli bölünmeye
Yukarıda verilen yapılardan hangileri nükleoproteinden
devam ederler.
Raunt
oluşur?
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV ifadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
13. Aşağıdaki ifadelerden hangisi hücre teorisi ile açıkla-

namaz?
10. Klorofil moleküllerini sitoplazmanın sitozol kısmında
bulunduran bir hücre ile ilgili,
A) Canlıların tümünde hücreler bir araya gelip özelleşerek
dokuları ve sistemleri oluşturur.
I. Gelişmiş çok hücreli bir canlıdır.
B) Yeni hücrelerin oluşumu daha önceki hücrelerin bölün-
II. Fotosentez yapar.
mesi ile gerçekleşir.
III. Çok sayıda kloroplasta sahiptir.
C) Hücreler yapım ve yıkım olayları gerçekleştiren açık
yargılarından hangileri doğrudur? sistemlerdir.
D) Hücreler DNA’larında bulunan genetik bilgiyi yavru
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III hücrelere aktarırlar.
D) II ve III E) I, II ve III E) Canlılar bir veya daha fazla hücreden meydana gelir.
45
d) Hücre Organelleri kk Endoplazmik Retikulum
Tek ve çok hücreli canlıların tümünde sitoplazmada
RB19124064
yaşamsal olayların gerçekleştiği organel adı verilen Bu konunun videolu
özelleşmiş yapılar bulunur. okutarak ulașabilirsin.
Prokaryot hücrelerde sadece zarsız bir organel olan

ribozom bulunur. Ökaryot hücrelerde özelleşmiş zarsız,
tek ve çift katlı zara sahip organeller bulunur.
Organel sayıları ve çeşitleri hücrenin tipine, beslenme

Ribozom
şekline, yaşına göre değişebilir.
Granüllü
endoplazmik
kk Ribozom retikulum
RB19124063
Bu konunun videolu
Granülsüz
endoplazmik
retikulum
[[ Hücre zarý ile çekirdek zarý arasýnda uzanan hücre

içi madde taþýmacýlýðýný üstlenmiþ ince kanalcýk ve
Büyük alt birim
Raunt
keseciklerden yapýlmýþ zar sistemine endoplazmik

retikulum denir.
Küçük alt birim
[[ Üzerinde ribozom bulunanlar granüllü, bulunma-

yanlar granülsüz (düz) endoplazmik retikulum ola-
[[ Ökaryot ve prokaryot bütün hücrelerde bulunur. rak adlandýrýlýr.
[[ Hücrelerde, çekirdek dış zarı üzerinde, endoplazmik
retikulum üzerinde, sitoplazmada serbest, mitokond- [[ Granüllü endoplazmik retikulumlar, ribozomun
ri ve kloroplast organellerinin içerisinde bulunur. varlýðýna baðlý olarak protein sentezinin hızlı olduğu
hücrelerde iyi gelişmiştir. Salgı proteinlerinin üreti-
[[ Protein sentezinin gerçekleþtiði nükleoprotein mi burada gerçekleşir. Ayrıca glikoproteinleri oluş-
(rRNA-Protein) yapýlý zarsýz organeldir. Büyük ve turarak zar fabrikası gibi görev yaparlar.
küçük olmak üzere iki alt birimden meydana gel-
miþtir. Ökaryotlarda çekirdekçikte, prokaryotlarda [[ Granülsüz endoplazmik retikulumlarda yað sen-
çekirdekçik olmadýðý için DNA’nýn özel bir bölgesin- tezi gerçekleþtirilir. Kaslarda Ca++ iyonlarýnýn depo-
de sentezlenir. lanmasý, karaciğerde ilaçların etkisiz hâle getirilme-
[[ Protein içerikli salgı yapan hücrelerde ribozom sa- sinde görevlidir.
yısı daha fazladır.
[[ Endoplazmik retikulumlar ayný zamanda bazý salgý
maddelerinin ve yedek besinlerin depolanmasýnda
Not da görev alýr.
Protein sentezinin yoğun olduğu zamanlarda birden
fazla ribozom bir araya gelerek poliribozomları (po- [[ Hücre bölünmesi sırasında eriyerek kaybolan en-
lizom) oluşturur. Bu şekilde aynı proteinden çok fazla doplazmik retikulumlar, bölünme tamamlandığında
miktarda üretilmiş olur. yeniden yapılır.
46
Granüllü ER kk Lizozom
Pasif sindirim enzimi

içeren kesecik
Golgiden kopan parçalar

lizozom hâline gelir
kk Golgi Aygıtı
RB19124066
RB19124065

[[ Hücre içi sindirim enzimleri taşıyan, tek kat zarla

çevrili organeldir.
[[ Çoðunlukla hayvan hücrelerinde bulunur. Gelişmiş

bitki ve mantar hücrelerinde bulunmaz.
Raunt
[[ Bitki kök ucu meristem hücrelerinde lizozom ben-

zeri yapýlar vardýr.
[[ Fagositoz ve pinositoz yoluyla hücreye alýnan mad-

deler lizozom enzimleriyle parçalanýr.
[[ Protein ve yağ yapılı olan golgi aygıtı granülsüz en- [[ Lizozomun diðer bir görevi de yaþlanan, yýpranan
doplazmik retikulum tarafından üretilir. ve ölen hücrelerin yok edilmesidir. Bu olaya ken-
di kendini sindirme anlamýnda otoliz, otolizin tüm
[[ Granülsüz endoplazmik retikuluma benzeyen düz,
dokuda meydana gelmesi hâline de histoliz denir.
ince kanalcýk veya kompleks kesecikler hâlindedir.
[[ Lizozom organelindeki işlev bozuklukları bazı has-
[[ Olgun alyuvar ve sperm hücreleri hariç tüm ökaryot
talıklara neden olur. Örneğin sinir hücrelerinin lizo-
hücrelerde golgi aygıtı bulunur.
zomlarında lipitleri sindiren enzimlerin eksikliği Tay
[[ Hücrenin paketleme ve salgý merkezidir. Ribozom- - Sachs hastalığına neden olmaktadır.
da sentezlenen proteinler önce endoplazmik reti-
kuluma sonra golgiye geçer ve burada paketlenir.
RB19126018
[[ Glikoprotein, lipoprotein, yað ve bazı polisakkarit
çeşitlerini üretip salgýlar. Gerekli durumlarda depo- okutarak ulașabilirsin.
lama yapar.
[[ Golgi aygıtındaki işlev bozuklukları, etkin şekilde

tedavi edilemeyen bazı hastalıklara neden olmak- Bu konu ile ilgili ÖSYM
RB19128016

tadır. Örneğin Alzheimer ve kistik fibrozis hastalı-
ğında golgi aygıtının yapısında anormallikler oldu- okutarak ulașabilirsin.
ğu ortaya konulmuştur.
47
kk Peroksizom (Mikrocisimcikler)
RB22126003
[[ Zehirli maddeleri yok eden, tek kat zarla çevrili Bu konu ile ilgili kritik sorulara
organeldir. çözümlerine yandaki kodu
[[ Hem bitki hem de hayvan hücrelerinde bulunur.
Hayvansal organizmalarda metabolik aktivitesi
yüksek olan karaciğer, kas ve böbrek hücreleri, bit-
kilerde ise tohumlar ve yapraklar peroksizom açı- kk Mitokondri
sından daha zengindir.
RB19124067
[[ Karaciğer peroksizomları alkol, ilaç gibi zararlı Bu konunun videolu
maddelerin toksik etkilerini peroksidaz ve katalaz anlatımına yandaki kodu
enzimi yardımı ile yok eder.
[[ Bazı peroksizomlar oksijen kullanarak yağ asitlerini

mitokondrinin kullanabileceği daha küçük molekül-
lere dönüştürür.
kk Koful
RB19124071
Bu konunun videolu
Raunt
[[ Kofullar, hücre zarı, endoplazmik retikulum, golgi

aygıtı ve çekirdek zarı tarafından oluşturulabilir.
[[ Ýçi sývý dolu bir organeldir.

[[ Çift zarlý yapýda olan mitokondri; yapısında DNA,
[[ Bitki hücrelerinin kofullarında renk maddeleri (an- RNA ve ribozom bulundurur.
tosiyanin) bulunur. Antosiyanin pigmentleri çiçek
yapraklarının ve meyvelerin rengini oluşturur. [[ Olgun alyuvar hücreleri hariç tüm ökaryotlarda mi-
[[ Besin, depo, salgı ve kontraktil (kasılgan) koful ol- tokondri bulunur.

mak üzere dört çeşittir. [[ İç zar yapısında krista adı verilen kıvrımlar bulu-
[[ Amip, öglena ve paramesyum (terliksi hayvan) gibi nur. Kıvrımların arasında matriks adı verilen sıvı
tatlý sularda yaþayan tek hücrelilerde kontraktil ko- bulunur. Bu kısımda mitokondriye özgü halka şek-
fullar, fazla suyun aktif olarak boþaltýmýný saðlaya- linde DNA, RNA, ribozom ve enzimler bulunur.
rak su dengesini ayarlar.
[[ Mitokondriyal DNA sayesinde bölünerek çoğalabilir.
[[ Ayrıştırıcı mantarlar ve böcekçil bitkiler, salgı ko-
fulu ile sindirim enzimlerini hücre dışına gönderir. [[ Oksijen kullanarak, hücrenin ihtiyaç duyduğu
ATP’nin büyük bir kısmını sentezler.
[[ Bitki hücrelerinde metabolizma atıkları, zehirli mad-
deler kofullarda biriktirilir ve sonbaharda yaprak dö- [[ Enerji tüketiminin fazla olduğu kas, sinir, böbrek ve
kümü ile bitki bünyesinden ayrıştırılır. sperm gibi hücrelerde mitokondri sayısı daha faz-
[[ Genç bitki hücrelerinde kofullar küçük ve çok sa- ladır.

yıda, yaþlý bitki hücrelerinde ise büyük ve az sa-
yıdadır. Oksijenli Solunum
[[ Hayvan hücrelerinde kofullar küçük fakat sayıca

fazladır.
48
kk Plastitler Fotosentezin, ışığa bağlı reaksiyonlarý granada, ışıktan
[[ Hayvan hücrelerinde, bakterilerde, mavi yeþil alg- bağımsız reaksiyonlarý stromada gerçekleþir.
lerde, mantarlarda bulunmaz, bitkilerde ve bazý tek
Fotosentez denklemi
hücreli canlýlarda bulunur.

[[ Kloroplast, kromoplast ve lökoplast olmak üzere

üç çeþit plastit bulunur:
Not
Kloroplastlar
Kloroplastlarda üretilen ATP molekülleri sadece foto-
sentezde kullanılır.
RB19124068
Bu konunun videolu
RB19124069
Bu konunun videolu
[[ Bitkilerde fotosentez olayının gerçekleştiği orga-

neldir. Tek hücreli canlı olan öglena da kloroplast
organeline sahiptir.
RB19124070
Bu konunun videolu
[[ DNA’sý sayesinde bölünerek çoðalabilir.
[[ Çift zarlı olan kloroplastlar kendilerine ait bulundur-
dukları DNA, RNA ve ribozom ile mitokondri orga-
Kromoplastlar
Raunt
neline benzerlik gösterir.

[[ Bitkilerde meyve, çiçek ve çeşitli dokuların rengini
[[ Yapısında klorofil pigmenti bulunur.
oluşturan plastitlerdir.
[[ Fotosentez tepkimelerinin gerçekleþtiði hücre or-
Örnek: Domateste kýrmýzý (likopen = fikoeritrin),
ganelidir.
limonda sarý (ksantofil), havuçta turuncu
[[ Kloroplastların iç kısmında tilakoit adı verilen yassı (karoten) rengi veren pigment çeşitleri bulunur.
kese şeklinde zar sistemi vardır. Tilakoit zarlar klo-
rofil pigmenti bulundurur. Lökoplastlar
[[ Tilakoit zarların üst üste dizilmesiyle oluşan yapı- [[ Pigment bulundurmayan renksiz plastitlerdir.
ya granum, kloroplastların içini dolduran sıvıya ise
[[ Bitkilerde besin depo etmek için özelleşmişlerdir.
stroma adı verilir. Stroma içerisinde halka şeklinde
DNA, RNA, ribozom ve enzimler bulunur. [[ Niþasta, yað ve proteinlerin yapým ve yýkýmýný sað-
layan enzimleri bulundurur.

RB19126019
Not
Plastitler arasýnda ýþýða baðlý olarak gerçekleþen
dönüþüm olaylarý gözlenir. Örnek: Iþýk alan lökoplastlar
kloroplastlara, onlar da kromoplastlara dönüþebilir.
49
kk Hücre iskeleti
RB19128017

RB19124062
okutarak ulașabilirsin. Bu konunun videolu
kk Sentrozom
[[ Sitoplazmadaki protein filamentlerinden oluşan
kompleks bir ağ sistemidir.
RB19124072
Bu konunun videolu
anlatımına yandaki kodu [[ Hücre bölünmesinde, endositoz ve ekzositoz olay-
okutarak ulașabilirsin. larında görev alır.
[[ Hücre şeklinin korunmasını sağlar.
[[ Hücre hareketini düzenler.
[[ Hayvan hücrelerinde ve bazý ilkel bitki hücrelerinde [[ Prokaryot canlılarda bulunmaz.
bulunur.
[[ Sinir, olgun yumurta, çizgili kas ve geliþmiþ bitki Hücre iskeletini oluşturan yapılar:
hücresinde bulunmaz. [[ Mikrofilament
[[ Bir çift sentriolden meydana gelir ve zarlý yapýda [[ Arafilament

deðildir. [[ Mikrotübül

[[ Hücre bölünmesi sırasında iğ ipliklerini oluşturarak
Mikrofilament: Birçok hücrenin yüzeyinde bulunur. Mik-
kromozomların kutuplara hareket etmesini sağlar.
Raunt
rofilamentler yalancı ayak oluşumunda, kas hareketinin

Bitki hücrelerinde ise iğ iplikleri bazı hücre iskeleti
yapıları tarafından oluşturulur. sağlanmasında, bölünme sırasında bölünme oluğunun
oluşmasında, mikrovillus oluşumunda görevli olan hücre
[[ Kamçı ve sillerin oluşumunda görev alır.
iskeleti elemanıdır.
[[ Sentriol çifti yalnýz hücre bölünmesi sýrasýnda
çoðalýr. Bu nedenle kanser hastalığının tedavisinde
kullanılan bazı ilaçlar, iğ ipliklerinin oluşumunu en-
gelleyerek kanser hücrelerinin bölünmesini önler.
Arafilament: Mikrofilamentlerden daha kalın, mikrotübül-

lerden daha ince yapılıdır. Farklı çeşit proteinlerin birbiri
Mikrotübül üzerine sarılması sonucu oluşur.
Hücre şeklinin ve hücre içi yapıların yerinin sabitlenme-

sinde görev alır.
Sentriol
Mikrotübül: Yapıları sert, içi boş çubuklar şeklindeki tubi-

RB19124075
Bu konunun videolu
anlatımına yandaki kodu lin proteinlerinden oluşur. Hücre şeklinin belirlenmesinde,
hücre bölünmesinde, hücre duvarını oluşturan selüloz
liflerin düzenlenmesinde görev alır.
50
Örnek Soru 1
I. Salgı paketlemesi
II. Hücre içi madde taşınması
III. Hücre içi sindirim
IV. Basit enzim sentezi
Plazma zarı
Yukarıda verilen hücresel olayların hangi organel-
lerde gerçekleştiğini belirtiniz.
Çözüm
Mikrotübüller
I. Salgı paketlemesi golgi aygıtında gerçekleşir.
II. Hücre içi madde taşınması endoplazmik retikulum
Mikrofilament
ile gerçekleşir. Endoplazmik retikulum kanallar sis-
temidir. Madde, bu kanallar ile hücre içinde taşınır.
Arafilamentler
III. Hücre içi sindirim, lizozom ile kaynaşan besin
kofullarında yani sindirim kofulunda gerçekleşir.
IV. Basit enzimler yalnızca protein yapıda olan enzim-
RB22126004

ve soruların videolu lerdir. Bu durumda protein sentezinin gerçekleştiği
çözümlerine yandaki kodu ribozom organelinde basit enzim sentezi gerçekleşir.
Doğru cevap: I golgi aygıtı, II endoplazmik reti-
kulum, III sindirim kofulu, IV ribozom’dur.
Raunt
Not
Bir hücrede herhangi bir biyokimyasal tepkime gerçek-
leþiyor ve bu tepkimeye ait özel bir organel bulunmu-
yorsa, tepkime her zaman sitoplazmada gerçekleþir.
51
Hücre Organelleri
Test - 10
1. 4. H2O miktarı CO2 miktarı

Ökaryot bir hücrede monomer ve polimer miktarının zamana

Zaman Zaman
bağlı değişimi, yukarıdaki grafiklerde gösterilmiştir.
I II
Buna göre, grafiklerde verilen değişim aşağıdaki orga-
nellerden hangisinde gerçekleşir? Ökaryot bir canlıda grafiklerde belirtilen değişimlere
neden olan organel aşağıdakilerden hangisinde doğru
A) Sindirim kofulu verilmiştir?
B) Golgi aygıtı
C) Ribozom A) Ribozom B) Mitokondri C) Kloroplast
D) Besin kofulu D) Golgi aygıtı E) Lökoplast
E) Endoplazmik retikulum
2. Gelişmiş bir bitki türüne ait klorofilli hücrelerde,
I. Kloroplast 5.
II. Sentrozom
III. Mitokondri

Raunt

IV. Golgi aygıtı
organellerinden hangileri bulunur?
D) I, II ve III E) I, III ve IV
Yukarıdaki şekilde, mitokondri organeline ait bazı yapılar
numaralandırılarak gösterilmiştir.
Buna göre, numaralandırılmış yapılardan hangisi mito-

kondrinin sayıca artışını sağlar?
3. Bir deney hayvanýnýn kanýna iþaretli azot içeren amino asit

A) I B) II C) III D) IV E) V
çözeltisi enjekte edilmiþtir. Bir süre sonra bu iþaretli azot
molekülleri hücre zarýndaki glikoproteinlerde saptanmýþtýr.
Buna göre, amino asit moleküllerinin hücre içine alın-

masından, hücre zarının yapısına katılmasına kadar
geçen süreçte,
I. Ribozomlarda protein sentezi

6. Aşağıda verilen olaylardan hangisi kloroplast ve mito-
II. Endoplazmik retikulum ile proteinlerin taþýnmasý
kondri organelinde ortak olarak gerçekleşir?
III. Golgi aygýtýnda protein ve glikozun tepkimeye girmesi
A) Fotofosforilasyon
olaylarýnýn gerçekleşme sırası, aşağıdakilerden hangi-
B) Klorofil sentezi
sinde doğru verilmiştir?
C) Oksijen tüketimi
A) I – II – III B) I – III – II C) II – I – III D) Karbondioksit üretimi
D) II – III – I E) III – I – II E) DNA eşlenmesi
52
Hücre Organelleri Test - 10
7. I. (n) Amino asit → Protein + (n – 1) H2O 11. Bir hücrede gerçekleþen metabolik faaliyetler sonucunda
II. (n) Glikoz → Nişasta + (n – 1) H2O yağ, glikoz ve protein miktarında meydana gelen deðiþimler
aşağıdaki grafiklerde gösterilmiþtir.
III. CO2 + H2O → Glikoz + O2

Yukarıdaki olaylardan hangilerinin gerçekleşmesini
sağlayan organel bitki ve hayvan hücrelerinde ortak
olarak bulunur?


Buna göre, I, II ve III numaralý grafiklerde gösterilen

deðiþimlerin gerçekleþtiði organeller, aþaðýdakilerden
hangisinde doðru verilmiþtir?
8. Ökaryot hücrelerde,
I II III
I. Glikoliz
A) Ribozom Kloroplast Granüllü E.R
II. Oksijen üretimi
B) Kloroplast Ribozom Granülsüz E.R
III. Protein sentezi
C) Mitokondri Kloroplast Ribozom
IV. ETS’de elektron aktarımı ile ATP sentezi
D) Granüllü E.R Mitokondri Kloroplast
olaylarından hangileri, zarla çevrili bir organel içerisinde E) Granülsüz E.R Lökoplast Ribozom
gerçekleştirilir?
A) Yalnız I B) II ve III C) II ve IV
12. Vücuda hastalık yapıcı bir etken girdiði zaman, savunma

hücresi olan akyuvarların bazıları savunmayý saðlayan özel
Raunt
proteinleri (antikorlarý) üreterek kana salgýlar. Bununla bera-

ber bazýları ise hastalık yapıcı etkenleri hücre içine alarak
9. Bitki hücrelerinde, yok ederler.
I. Enzim Buna göre, akyuvarlarda aþaðýdaki organel gruplarýn-

II. Yağ dan hangilerinin sayıca fazla olması beklenir?
III. Glikoz
A) Golgi aygıtı – Mitokondri – Çekirdek
moleküllerinden hangilerinin sentezini gerçekleştiren B) Çekirdek – Ribozom – Mitokondri
organeller bulunur? C) Lizozom – Çekirdek – Ribozom
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) Lizozom – Ribozom – Mitokondri
D) I ve III E) I, II ve III E) Mitokondri – Lizozom – Çekirdek
10. Ökaryot yapılı canlılarda bulunan, 13. Bitki hücrelerinde,
I. Kloroplast I. Kloroplast
II. Mitokondri II. Lökoplast
III. Ribozom
III. Ribozom
IV. Golgi aygıtı
IV. Lizozom

organellerinden hangilerinin faaliyeti hücrenin pH de- organellerinden hangilerinde üretilen moleküller ara-
ğerinde değişime neden olabilir? sında glikozit bağları kurulamaz?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve IV E) I, II, III ve IV D) II ve IV E) I, III ve IV
53
Hücre Organelleri
Test - 11
1. Aşağıdaki organellerden hangisi çiçekli bitki hücrele- 4.
rinde bulunmaz?

A) Sentrozom B) Ribozom C) Golgi aygıtı

D) Koful E) Mitokondri

Yukarıdaki şekilde, kloroplast organeline ait bazı bölümler

numaralandırılarak gösterilmiştir.
Buna göre, numaralandırılmış bölümlerden hangisinde

klorofil pigmenti bulunur?
5. Paramesyum, tatlı su ortamında hücre içine giren fazla suyu

kontraktil kofulları ile dış ortama boşaltır.
2. Aşağıdaki organellerden hangisi zarla çevrili değildir?

Buna göre, kontraktil kofulun çalışması için gerekli ATP
aşağıda verilen organellerden hangisi ile üretilir?
A) Kloroplast B) Mitokondri
C) Lizozom D) Golgi aygıtı
A) Ribozom B) Kloroplast
Raunt
E) Sentrozom
C) Mitokondri D) Endoplazmik retikulum
E) Golgi aygıtı
6. Bazý canlýlarýn hücre özütleri incelenip analiz edildiðinde;

– X hücresinin sentriol içerdiði ve kuru aðýrlýðýnýn %50’sinin
protein olduðu,
– Y hücresinin lökoplast organelinde protein depo ettiði
ve kuru aðýrlýðýnýn %40’ýnýn selüloz olduðu,
– Z hücresinin sitoplazmasýnda organel olarak sadece
ribozom bulunduðu ve kuru aðýrlýðýnýn %40’ýnýn protein
olduðu,

saptanmýþtýr.

3. Ökaryot hücrelerde, organik besinlerin yapısındaki Bu çalýþmalarýn sonuçlarý ile aþaðýdaki yargýlardan
kimyasal bağ enerjisinin ATP enerjisine dönüşümünü hangisine ulaþýlamaz?
sağlayan organel aşağıdakilerden hangisidir?
A) Y hücresi bitki hücresidir.
A) Kloroplast B) Z hücresi prokaryottur.
B) Koful C) X, Y ve Z hücrelerinin tümünde en fazla miktarda bulunan
C) Granüllü endoplazmik retikulum organik molekül çeþidi proteindir.
D) Lizozom D) X ve Y hücreleri ökaryottur.
E) Mitokondri E) X ve Y hücreleri farklý organel çeşitlerini bulundurabilirler.
54
7. Bir bitki hücresinde, 10. Aşağıdaki olaylardan hangisi, lizozom enzimlerinin

etkinliği ile gerçekleşir?
I. Kloroplast
II. Mitokondri A) Dehidrasyon
III. Ribozom B) Fosforilasyon
IV. Çekirdek C) Replikasyon
D) Hidroliz
yapılarından hangilerinde ATP sentezi gerçekleşir? E) Fotosentez
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV
D) III ve IV E) I, II ve III
8. Bitkilerde yaprak mezofil hücrelerinde gözlenen, 11. Ökaryot bir canlının endositozla dış ortamdan aldığı
besin molekülleri aşağıda verilen organallerden han-
I. Ribozomda protein sentezleme gisinde yapı birimlerine parçalanır?
II. Kloroplastta besin üretme
III. Mitokondride ATP üretme A) Sindirim kofulu
Raunt
B) Ribozom
olaylarından hangileri, bitkinin kökündeki canlı hücre- C) Besin kofulu
lerinde de ortak olarak gerçekleşir? D) Mitokondri
E) Endoplazmik retikulum
12. Lökoplast organeli ile ilgili,
I. Çift katlı zarlı yapıya sahiptir.

9. Aşağıdaki organellerden hangisi, bitki hücrelerini hay- II. Nişasta ve yağ depolar.
van hücrelerinden ayırır? III. Kök, gövde ve tohumda bulunur.
IV. Klorofil sentezini sağlayan inaktif genler içerir.
A) Mitokondri
B) Endoplazmik retikulum ifadelerinden hangileri doğrudur?
C) Ribozom
D) Kloroplast A) I ve II B) I ve III C) I, II ve III
E) Koful D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
55
Hücre Organelleri
Test - 12
1. Bir hayvan hücresinde bulunan K, L ve M organellerine ait 3.
bazı özellikler aşağıda verilmiştir. Hücreler
Hücresel Yapılar K L M N
– K : Hücre içi sindirim enzimlerini sentezler.
– L : Hücre zarına özgüllük kazandıran molekülleri sen- Ribozom + + + +
tezler. Sentrozom – + – –
– M : Hücre içinde zarar görmüş organellerin sindirimini Mitokondri + + + –

sağlar. Kloroplast – – + –
Buna göre, özellikleri belirtilen organeller aşağıdakiler- Hücre çeperi + – + +
den hangisinde doğru verilmiştir?
K, L, M ve N hücrelerinde bulunan bazý yapýlar yukarýdaki

K L M tabloda gösterilmiþtir. (“+” iþareti yapýnýn hücrede bulun-
A) Mitokondri Lizozom Golgi cisimciği duðunu, “–” iþareti bulunmadýðýný gösterir.)
B) Lizozom Koful Ribozom Tabloya göre,
C) Ribozom Golgi cisimciği Lizozom

I. K hücresinde fotofosforilasyon gerçekleþir.
D) Kloroplast Sentrozom Ribozom II. L hücresi karbonhidratlarý glikojen olarak depo eder.
III. M hücresi heterotrof beslenen bir canlýya aittir.
E) Ribozom Koful Golgi cisimciği IV. N hücresi inorganik maddeyi oksitleyerek enerji üretir.

ifadelerinden hangileri doðru olabilir?
A) Yalnýz I B) Yalnýz III C) I ve II

Raunt
2. Bir hayvan hücresinde Golgi aygıtının faaliyetine bağlı

olarak,
I. II.
Miktar Miktar
Protein Glikolipit
Aminoasit Lipit
Zaman Zaman 4. Kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları hücre

bölünmesinde görevli mikrotübüllerin oluşumunu engeller.
Bu sayede kanserli hücrelerin bölünmesi durdurulmuş olur.
III. IV.
Miktar Miktar
Buna göre, kemoterapide kullanılan bu ilaçlar kanserli
Glikoz CO2 hücrelerde bulunan,
I. Lizozom
CO2 Glikoz II. Sentrozom
III. Hücre zarı
Zaman Zaman
IV. Golgi cisimciği
değişimlerinden hangileri meydana gelir? yapılarından hangilerine etki eder?
A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve III A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) II ve IV

D) III ve IV E) I, II ve IV D) II ve III E) I, III ve IV
56
5. 8. Ribozom organeli ile ilgili aşağıdakilerden hangisi

yanlıştır?

A) Canlıların tümünde sitoplazmada bulunur.
Yukarýdaki þemada, aydýnlýk ortamda tutulan bir bitki hücre- B) Ökaryot hücrelerde çekirdekçikte sentezlenir.
sinde kloroplast ve mitokondri organelleri arasýndaki madde C) Büyük ve küçük alt birimlerden oluşur.
alýþveriþi gösterilmiþtir.
D) Amino asit sentezinde görev alır.
E) rRNA ve proteinden oluşur.
Buna göre,
I. Bir organelin tepkime ürünleri diğer organelde substrat

olarak kullanılabilir.
II. Mitokondriden kloroplasta geçen maddelerin enerji
deðeri, kloroplasttan mitokondriye geçen maddelerden
daha yüksektir.
III. Mitokondri ve kloroplast faaliyetleri hücrenin osmotik
basýncýnı farklı yönde etkiler.
yargýlarýndan hangileri doðrudur?

6. İnsana ait tükürük bezlerinde üretilen tükürük sıvısı içinde

amilaz enzimi, su ve müsin denilen bir glikoprotein bulunur.
Buna göre, tükürük bezlerinde, tükürük sıvısının üretil-

mesi ve salgılanması sürecinde görev yapan hücresel
Raunt
yapılar aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) Golgi aygıtı - Ribozom - Salgı kofulu - Hücre zarı 9. Bir bitki hücresinde kloroplast organelinin gerçekleş-
B) Ribozom - Golgi aygıtı - Hücre zarı - Endoplazmik retikulum tirdiği işleve bağlı olarak aşağıdaki grafiklerde verilen
C) Endoplazmik retikulum - Salgı kofulu - Hücre zarı değişimlerden hangisi yanlıştır?
D) Ribozom - Endoplazmik retikulum - Golgi aygıtı - Hücre
zarı A) O (açığa çıkan) B) CO (kullanılan)
2 2
E) Golgi aygıtı - Hücre zarı - Ribozom - Endoplazmik retikulum
Saat Saat
6 18 6 18
7.
Organel Metabolik Olay
C) Glikoz Sentezi D) CO2 (kullanılan)
I Mitokondri ATP Sentezi
II Lökoplast Fotosentez
III Kloroplast Protein sentezi

Saat Glikoz
6 18 sentezi
IV Kromoplast Solunum
E) O (açığa çıkan)
2
Yukarıda verilen tabloda numaralandırılmış organeller-
den hangilerinin gerçekleştirdiği metabolik olay yanlış
verilmiştir?
A) Yalnýz III B) II ve IV C) I, II ve III Glikoz

sentezi
57
Karbonhidrat
Glikoprotein
Glikolipit
Fosfolipit
Protein
Kolesterol
Fosfat
Por Kanal proteini Lipit
e) Hücre Zarı kk Hücre Zarının Özellikleri ve Görevleri

RB19124048
RB19124049

Raunt
[[ Hücrenin belli bir þekil almasýný ve çevresi ile mad-

[[ Lipoprotein yapýlýdýr. Az miktarda karbonhidrat da de alýþveriþini saðlar.
içerir.
[[ Hücreye madde giriþ ve çýkýþý hücre zarý tarafýn-
dan kontrol edilebilir. Hücre zarý deðiþik maddelere
[[ Lipitler, zarýn %42’sini oluþturur. Bunlar; fosfoli-
karþý seçici geçirgen özelliğe sahiptir.
pit, kolesterol gibi çeþitlenme gösterir. Fosfolipitler
[[ Yapısında bulunan glikolipit ve glikoproteinler sa-
zarda çift katlı olarak bulunur. Hidrofilik uçları dışa;
yesinde hücreye kimlik kazandırır (özgünlük).
hidrofobik kısımları ise içe dönüktür.
[[ Hücre zarý elektriksel veya kimyasal sinyalleri tanýya-
rak bunlarýn alýnmasýný ve cevap verilmesini saðlar.
[[ Proteinler, zarýn %55’ini oluþturur. Bunlar; fosfoli-
pit molekülleri arasına gömülüdür. [[ Hücre zarý belli bir dereceye kadar onarýlabilir. Faz-
la tahrip olursa sitoplazma dýþarý akar.
[[ Karbonhidratlar, proteinlere baðlanarak glikopro- [[ Hücre zarý bazý organellerin zar yapýsýný oluþturur.
teinleri, lipitlere baðlanarak glikolipitleri oluþturur. (Koful, endoplazmik retikulum, çekirdek zarý gibi).
Glikoproteinler, zarýn sadece dýþ yüzeyinde bulu- [[ Hücre zar yüzeyi bazý farklýlaþmalar gösterebilir. Bu
nur. Reseptör olarak görev yapar. farklýlaþmalar; mikrovillus, sil, yalancý ayak, kamçý
þeklindedir.
Glikolipitler, zarýn lipit tabakasýnýn sadece dýþ yü-
zeyinde bulunur. Bazý bakteri ve toksinler için yüzey
RB19124050
reseptörü olarak görev yapar. Bu konunun videolu

58
kk Hücre Duvarı (Hücre Çeperi) Örnek Soru 2
[[ Bitki hücrelerinde, hücre zarýnýn dýþýnda bulunur.
Hücre zarının yapısında bulunan glikoproteinler,
[[ Bitkilerin hücre duvarında ağırlıklı olarak selüloz ve I. hücreye özgünlük sağlama,
yaşadığı çevreye bağlı olarak bazı polisakkaritler
II. hücreye alınacak maddeleri belirleme,
bulunur.
III. hücrelerin birbirini tanımasını sağlama,
[[ Selüloz çeperde, madde geçiþini saðlayan geçitler IV. yapısında yağ bulundurma
bulunur. Tam geçirgendir.
özelliklerinden hangilerine sahiptir?
[[ Bitki hücreleri canlý olmayan selüloz çeper nedeniy-
le havyan hücrelerine göre, deðiþen ortam þartlarý- Çözüm
na daha dayanýklýdýr. I. Hücre zarının yapısında bulunan glikoprotein mo-
[[ Bakterilerde peptidoglikan yapýlý (protein ve po- leküllerinin protein kısmı hücrenin genetik yapısına
lisakkarit içeren) hücre çeperi, mantarlarda ise göre sentezlenir. Bu moleküllerin sayısı ve dağılımı
kitin yapýlý hücre çeperi bulunur. hücrenin ait olduğu dokuya göre farklılık gösterir. Bu
nedenle glikoprotein molekülleri hücreye özgünlük
kazandırır.
II. Glikoproteinler hücreye alınacak maddelerin neler
olacağının belirlenmesinde görev alır.
III. Hücre zarında bulunan glikoproteinler doku oluşu-
munda benzer hücrelerin bir araya gelmesi örneğin-
de olduğu gibi hücrelerin birbirini tanımasında işlev
görür.
Raunt
IV. Glikoproteinler en çok 15 glikozdan oluşan karbon-

hidrat zinciri ve protein moleküllerinin birleşmesi ile
oluşur. Glikoproteinlerin yapısında yağ bulunmaz.
Doğru cevap I, II ve III’tür.
Örnek Soru 1
I. Tam geçirgen olma

II. Yapısında enzim bulundurma
III. Akışkan olma
IV. Tüm hücre çeşitlerinde bulunma
RB19126013
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri hücre zarı ve soruların videolu

için doğrudur? çözümlerine yandaki kodu
Çözüm
I. Hücre zarı yarı geçirgendir. Bazı maddeler hücre
zarından geçebilirken bazı maddeler hücre zarın-
dan geçemez.
II. Hücre zarının yapısında madde taşıma olaylarında Bu konu ile ilgili ÖSYM
RB19128012
görevli enzimler bulunur. sorularına ve soruların videolu

III. Hücre zarındaki fosfolipitler hareketlidir. Bu durum okutarak ulașabilirsin.
hücre zarına akışkan olma özelliği kazandırır.
I V. Tüm hücre çeşitlerinde, hücre içeriği ile dış ortamı
birbirinden ayıran hücre zarı bulunmaktadır.
Doğru cevap II, III ve IV’tür.
59
f) Hücre Zarından Madde Geçişleri Uyarı
O2, CO2, NH3 molekülleri zardan yalnızca difüzyonla
geçer.
RB19124051
Bu konunun videolu
RB19124053
Bu konunun videolu
Hücre zarýndan; okutarak ulașabilirsin.
[[ Küçük moleküller, büyük moleküllere
[[ Nötr atomlar, iyonlara
Hücre zarýnda difüzyon iki şekilde gerçekleşir:
[[ Negatif iyonlar, pozitif iyonlara
[[ Yağı çözenler, çözmeyenlere [[ Basit difüzyon
[[ Yaðda çözünenler, çözünmeyenlere –– Karbondioksit ve oksijen gibi gazlar ile yağda çözünen
göre daha kolay geçer. moleküllerin (A, D, E, K vitaminleri gibi) zarın fosfolipit
tabakasından geçmesidir. Bu olay sırasında ATP
harcanmaz.
Küçük Moleküllerin Taşınması
–– Basit difüzyon olayı iki ortamın yoğunlukları eşitlenin-
Difüzyon ceye kadar devam eder.
[[ Kolaylaþtýrýlmýþ difüzyon
RB19124052
Bu konunun videolu
Raunt
anlatımına yandaki kodu –– Kolaylaþtýrýlmýþ difüzyonda, basit difüzyondan farklý

okutarak ulașabilirsin. olarak taþýyýcý proteinler (kanal proteinleri ve özgül
taşıyıcı proteinler) ve enzimler kullanýlýr.
[[ Moleküllerin çok yoðun olduklarý ortamdan az yoðun Taşıyıcı

olduklarý ortama doðru kendiliğinden yayýlmalarýdýr. protein
Örneðin: Parfüm kokusunun etrafa yayýlmasý
[[ Canlı ve cansız ortamlarda difüzyon olayı gerçek- Hücre

zarı
leşebilir.
[[ Difüzyon olayı sırasında ATP harcanmaz. Kolaylaştırılmış Difüzyon

[[ Difüzyon hýzý, konsantrasyon (yoðunluk) farký ve
sýcaklýk yükseldikçe artar; molekül çapý büyüdükçe –– Kolaylaştırılmış difüzyonda görev alan taşıyıcı prote-
inler açılıp kapanır, kanal proteinleri ise şekil değişik-
azalýr.
liğine uğramadan sürekli açık hâlde bulunur. Taşıyıcı
proteinler ve kanal proteinleri, taşınacak maddeye
Kesme şeker özgüdür.
Şeker molekülü
Diyaliz
Suda çözünmüş belirli moleküllerin seçici geçirgen zar-

dan difüzyonuna diyaliz denir. Diyaliz, böbrek yetmezliği
olan bireylerde vücutta biriken fazla sıvı ve atıkların yarı
Difüzyon geçirgen zar aracılığı ile temizlenmesini sağlar.
60
Hipotonik Çözelti: Sitoplazmaya göre yoðunluğu daha
Kan sulandırıcı sıvı Temiz
diyaliz sıvısı Kirli
diyaliz sıvısı az olan çözeltilerdir. Böyle bir çözeltiye konulan hücre
Kan pompası
su alarak şişer.
Filtre
Diyaliz makinesi

RB19124055
Bu konunun videolu
Kirli kan anlatımına yandaki kodu
Temiz kan
Osmoza Bağlı Olaylar:
[[ Plazmoliz, hipertonik ortama bırakılan hücrenin su

Osmoz
kaybederek büzülmesidir.
[[ Seçici geçirgen zardan su moleküllerinin difüzyo-
nuna osmoz denir. ATP harcanmaz.
[[ Osmoza baðlý olarak bir hücrede plazmoliz, deplaz-
moliz ve turgor olaylarý gerçekleþebilir. Bu olaylar
hücre içi ve hücre dýþý ortamlarý arasýndaki su mo-
leküllerinin konsantrasyonuna baðlý olarak ortaya
çýkar.
Plazmolize Uğrayan Bitki Hücresi
Raunt

RB19126014
RB19124056
okutarak ulașabilirsin. Bu konunun videolu

RB19128013
sorularına ve soruların videolu [[ Deplazmoliz, plazmolize uðramýþ hücrenin hipoto-

okutarak ulașabilirsin. nik ortama alındığında su alarak ilk hâline dönme-
sidir.
[[ Turgor olayı, normal hacimdeki bir hücrenin saf su

Çözelti Çeþitleri gibi hipotonik ortamda fazla su alarak þiþmesidir.
Su alýmý fazla olan bitki hücresi selüloz çeperinin
varlýðýna baðlý olarak patlamazken, hayvan hücresi
RB19124054
Bu konunun videolu patlayarak ölür. Bu olaya hemoliz denir.

Ýzotonik Çözelti: Hücre sitoplazmasının yoğunluğuna

eþit olan çözeltilerdir.
Hipertonik Çözelti: Sitoplazmaya oranla daha yoðun de-

Hipertonik Hipotonik İzotonik
rişime sahip olan çözeltilerdir. Böyle bir çözeltiye konulan ortamdaki ortamdaki ortamdaki
hücre, su kaybederek büzülür. hücre hücre hücre
61
Aktif Taþýma
RB19124057
Bu konunun videolu
RB19124058
Bu konunun videolu
Osmotik Basýnç: Genel olarak hücrenin su emme isteði

olarak tanýmlanýr. Hücre içerisinde çözünmüþ madde
miktarý arttıkça osmotik basınç da artar. Küçük moleküllerin az yoðun ortamdan çok yoðun ortama
doğru taþýnmasýdýr.
[[ ATP harcanır, enzim ve taþýyýcý protein kullanýlýr.

Turgor Basýncý: Hücre içindeki su moleküllerinin zara
uyguladýðý basýnç olup, bu basýncýn fazla olmasý bitki [[ Sadece canlı hücrelerde gerçekleşir.
hücrelerini turgor hâline geçirirken, hayvan hücrelerinin
patlamasına neden olur. Bitki hücrelerinin çeperleri sert
olduğu için su basıncına karşı dayanıklılardır.
RB19126015

Raunt
Uyarı
Hücre içinde turgor basıncı ve osmotik basýnç birbirine
zýttýr. Yani osmotik basýnç azaldıkça turgor basýncý artar. Büyük Moleküllerin Taşınması
Endositoz
RB19124059
Bu konunun videolu
Dýþ ortamdaki zardan geçemeyecek büyüklükteki molekü-

lün hücre zarýndan oluþan bir uzantý veya cep yardýmýyla
sitoplazmaya geçmesidir.
Emme kuvveti, hücreye su girişini sağlayan net kuvvettir.
Emme Kuvveti = Osmotik Basınç - Turgor Basıncı Endositoz iki þekilde gerçekleþir:
Fagositoz
[[ Zardan geçemeyen büyük katı moleküllerin yalancı
RB19128014
ayaklar ile hücre içine alınmasıdır. ATP harcanır,

çözümlerine yandaki kodu enzimler kullanılır.
[[ Fagositoz, savunma (Örnek: insan akyuvar hüc-
resi) veya beslenme (Örnek: amip) amaçlý olabilir.
62
[[ Fagositoz sonucunda hücre zarı yüzeyi azalır. [[ Hücre içi sindirimi sonucu oluþan atıklar, çeþitli sal-
Hücre içinde besin kofulu oluşur. gý maddeleri, sindirim enzimleri ve bazý hormonlar
ekzositozla hücreden uzaklaştırılır.
Hücre dışı
[[ Hayvan hücrelerinde fagositoz, pinositoz ve ekzo-
Yalancı ayak sitoz olaylarý gözlenir ve her üç olayda da ATP har-
canýr.
RB19126016
Besin ve soruların videolu
Katı besin kofulu çözümlerine yandaki kodu
Pinositoz
Uyarı
[[ Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki çö-
Çeperi olan hücrelerde fagositoz gözlenmez. (Bitki,
zünmüş moleküllerin pinositoz cepleri ile hücre
mantar ve bakteri gibi).
içine alınmasıdır.
Hücre dışı
Not
Hücre zarı
Endositoz ve ekzositoz olaylarında maddelerin taşınım
Sıvı besin
yönü yoğunluk farkına bağlı değildir.
Raunt
RB19128015
Pinositik sorularına ve soruların videolu
koful çözümlerine yandaki kodu
Pinositik cep okutarak ulașabilirsin.
Ekzositoz
Bitki ve Hayvan Hücresinin
Karşılaştırılması
RB19124060
Bu konunun videolu
RB19124077
Bu konunun videolu
Hücre içinde bulunan zardan geçemeyecek büyüklükteki
moleküllerin hücre dışına doğru taşınması olayıdır.
Ribozom
Hücre zarı Hücre dışı
Hücre zarı Hücre çeperi
Sitoplazma
Golgi aygıtı
Koful
Kloroplast
Mitokondri
Peroksizom
Hücre içi
Endoplazmik
Salgı Çekirdek
retikulum
keseciği
Bitki Hücresi
63
Hücre zarı
Gözlem yapma
Çekirdek
Çekirdekçik
Problemin tespiti
Koful
Lizozom
Yeni bir hipotez

kurulması
Sitoplazma
Mitokondri Hipotez kurma
Hipoteze
Endoplazmik Golgi
dayalı tahmin
retikulum aygıtı
Hayvan Hücresi Kontrollü deney
desteklemiyor ise
Sonuçlar hipotezi
Sonuçların
Bitki Hücresi Hayvan Hücresi değerlendirilmesi
Selüloz çeper bulundurur.
Plastid bulundurur. (Kloroplast, Sonuçlar hipotezi

lökoplast, kromoplast)
destekliyor ise
Raunt
Sentrozom bazı ilkel bitkilerde Sentrozom bulundurur.

bulunur. Deneylerin tekrarlanması,
sonuçların başka araştırmacılar
tarafından doğrulanması
Kofullar büyüktür. Kofullar küçüktür.
Maltoz ve sükroz sentezler. Laktoz sentezler.

Hipotezin gerçek
hâline gelmesi
Nişasta depolar. Glikojen depolar.
Bölünmesi sırasında orta lamel Bölünmesi sırasında Bilimsel çalışmada çözüm aranacak olan problem net bir
oluşur. sitoplazma boğumlanır. şekilde ortaya konulmalıdır. Bilim insanları bu aşamada
problemle ilgili daha önce yapılmış olan çalışmalardan
yararlanarak gözlem yapar.
Bilimsel Yöntem Gözlemler ölçme aracı kullanılmadan sadece duyu organ-
Bilim, bilme isteği ve merak etkisiyle doğadaki olayları ları ile yapılırsa nitel gözlem, ölçme araçları kullanılarak
açıklayabilme süreci iken teknoloji ise bilimden elde edilen yapılırsa nicel gözlem denir.
bilgilerle yeni araştırmaların gelişmesini de sağlayacak
Problemin çözüme ulaştırılması için hipotez kurulur.
ürünler veren bir tasarım sürecidir.
Hipotez, araştırma yapılan probleme geçici bir çözüm
Bilimsel süreç, gözlem yapma, problem belirleme, hipotez
önerisi getiren, gözlem ve tecrübelere dayanan, test edi-
kurma ve sonuç çıkarma işlemlerini içerir.
lebilir açıklamalardır. Hipotezlerden tahmin adı verilen
Bilimsel sürecin, bilim insanının sahip olduğu anlayışlar-
dan nasıl etkilendiği ise bilimin doğası ile ilgilidir. mantıklı sonuçlar çıkarılır.
Bilimsel yöntem basamaklarında genellikle aşağıdaki Hipotezlerin somut delillerle desteklenebilmesi için deney
basamaklar takip edilir. ve gözlemlerle, gerekli bilgiler toplanır.
64
Deneyler, kontrol grubu ve deney grubu şeklinde iki Bir Bilimsel Çalışma Örneği
grubu içerir. Deney grubunda yapılan uygulamanın etkileri
Gözlem: Mg ve Fe açısından fakir topraklarda yetişen
kontrol grubuyla denetlenir.
bitkiler açık yeşil, Mg ve Fe açısından zengin topraklarda
Kontrollü deneyde etkisi araştırılan değişken, bağımsız
yetişen bitkiler koyu yeşil renkli olmaktadır.
değişken adını alırken, bağımsız değişkene bağlı olarak
değişen değişkene ise bağımlı değişken denir.
Soru: Bitki yapraklarının yeşil renkli olmasını sağlayan
Elde edilen verilerin hipotezi destekleme durumu de-
ğerlendirilir. Verilerin analizi sonucunda elde edilen klorofil moleküllerinin üretimi için Fe ve Mg gerekli midir?
değerlendirme diğer bilim insanları ile paylaşılır. Veriler

hipotezi destekliyor ve diğer bilim insanları da aynı sonuca Hipotez: Bitkilerde klorofil üretimi için Mg ve Fe mine-
ulaşıyorsa hipotez gerçek hâline dönüşür.
ralleri gereklidir.
Gerçek, herkes tarafından doğruluğu kabul edilen, aynı

şartlarda aynı sonuçlara ulaşılan gözlemlerdir.
Kontrollü Deney
Sonuçlar hipotezi desteklemiyorsa yeni bir hipotez ku-
Kontrol Grubu: Fe, Mg bakımından zengin toprak
rulur.
bulunduran saksıya ekilen aynı türe ait bitki tohumları
çimlendiğinde yaprakları yeşil renkli olmaktadır.
Örnek Soru 3
I. Probleme geçici bir çözüm önerisi getiren, test Deney Grubu I: Fe içermeyen toprak bulunduran sak-
edilebilir açıklamalardır. sıya ekilen tohumlar çimlendiğinde yapraklar yeşil renkli
Raunt
II. Bilgi toplamak için algıların kullanılmasıdır. olmamaktadır.
III. Kontrollü şartlar altında ortaya konulan hipotezi

araştırma sürecidir. Deney Grubu II: Mg içermeyen toprak bulunduran sak-
sıya ekilen tohumlar çimlendiğinde yapraklar yeşil renkli
Bilimsel çalışma basamakları ile ilgili, yukarıda ve-
rilen açıklamaların her birinin karşılığı olan kavramı olmamaktadır.
belirtiniz. Aynı deneyler farklı tür bitkilerde de yapıldığında aynı
sonuçlara ulaşılmıştır.
Çözüm
I. Hipotezler, probleme geçici bir çözüm önerisi ge- Sonuç: Kontrollü deneyler hipotezi desteklemiş ve hipo-
tiren, test edilebilir açıklamalardır. tez bilimsel gerçeklilik kazanmıştır.
II. Gözlem, bilgi toplamak için algıların kullanılmasıdır.
III. Kontrollü şartlar altında ortaya konulan hipotezi
araştırma sürecine deney adı verilir.
65
Hücre Zarı ve Hücre Zarından Madde Geçişleri

Test - 13
1. Aşağıda verilen yapılardan hangisinin oluşumunda 5. Yandaki grafikte, bir
hücre zarı etkili değildir? hücrenin sırasıyla fark-
lı derişime sahip dört
A) Kamçı B) Yalancı ayak C) Mikrovillus ayrı ortama bırakılma-
D) Pinositik cep E) Sentrozom sına bağlı olarak turgor
basıncında meydana
gelen değişim gösteril-
miştir.
Buna göre, numaralandırılmış ortamlardan hangilerinde

hücre su kaybetmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

2. Hücre zarına özgüllük kazandıran molekül aşağıdaki- D) II ve IV E) III ve IV
lerden hangisidir?
A) Glikoprotein B) Kolesterol C) Selüloz

D) Kitin E) Fosfolipit
6. Yandaki grafikte, bir

hayvan hücresinin
osmotik basıncında
3. Hücre zarından madde geçişini sağlayan, zamanla meydana
gelen değişim göste-
Raunt
I. Osmoz rilmiştir.
II. Kolaylaştırılmış difüzyon (N: Normal osmotik
III. Aktif taşıma basınç)
IV. Fagositoz
Buna göre, hücre hangi zaman aralığında hipotonik
olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi sırasında ortama konulmuş olabilir?
defosforilasyon meydana gelir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
4. I. O2’nin çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu 7. I. Fagositoz

ortama geçişi II. Kolaylaştırılmış difüzyon
II. Glikozun ATP harcanarak çok yoğun ortama taşınması III. Ekzositoz
IV. Aktif taşıma
III. Paramesyumun suyu ATP harcayarak dışarı atması
Yukarıdaki olaylardan hangileri yoğunluk farkına bağlı

Yukarıdaki olaylardan hangileri difüzyona örnek olarak
olarak gerçekleşmez?
verilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) III ve IV E) I, II ve IV
D) I ve III E) II ve III
66
Hücre Zarı ve Hücre Zarından Madde Geçişleri Test - 13
8. Aşağıdaki canlılardan hangisinde hücre duvarı bulu- 12. Aşağıdaki hücrelerden hangisi, hipotonik ortamda
nur? bekletilirse hemolize uğrar?
A) Amip B) Paramesyum C) Öglena A) Bakteri B) Bitki hücresi

D) Bakteri E) Plazmodyum C) Siyanobakteri D) Paramesyum
E) Alyuvar hücresi
9. Ökaryot bir hücrede,
– Besin kofulu oluşturma

– Küçük moleküllerin geçişini sağlama
– Hücreye özgüllük kazandırma
görevlerini gerçekleştiren hücresel yapı aşağıdakiler-

den hangisidir?
13. I. Hipotonik
A) Ribozom B) Hücre zarı II. İzotonik
C) Çekirdek D) Endoplazmik retikulum III. Hipertonik
E) Lizozom
Yukarıdaki ortamlardan hangilerine konulan hücrelerin
osmotik basıncı artar?

Raunt
10. Aşağıdaki maddelerden hangisinin hücre zarından

geçişi sırasında ATP harcanmayabilir?
A) Enzim B) Glikoz C) Protein

D) Nişasta E) Laktoz
14. Hücre zarının yapısında,
I. Glikolipit
II. Selüloz
III. Fosfolipit
11. Fotosentez yapan bir bitki hücresi dış ortamdan suyu IV. Glikoprotein
aşağıdaki olaylardan hangisi ile hücre içine alır?
moleküllerinden hangileri bulunur?
A) Ekzositoz B) Fagositoz
C) Pinositoz D) Osmoz A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
E) Kolaylaştırılmış difüzyon D) I, II ve III E) I, III ve IV
67

Test - 14
1. Bir hücredeki monomer miktarý, 3. Hipotonik ortama konulan bir bitki hücresi ile ilgili,
I. Dehidrasyon I. Su kaybeder.
II. Hidroliz II. Osmozla su alarak şişer.
III. Solunum III. Çeper gerginliği artar.
IV. Fotosentez
gibi olaylara baðlý olarak artar ya da azalýr.
Bu olaylardan hücrenin monomer miktarını artıran ve D) I ve III E) II ve III
azaltanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiş-
tir?
Artýran Azaltan
A) I ve II III ve IV
B) I ve III II ve IV
C) II ve IV I ve III 4.

D) III ve IV I ve II
E) I, III ve IV Yalnýz II

Yukarýdaki þemada, bir bitki hücresinde bulunan I, II, III ve
Raunt
IV ile numaralandýrýlmýþ organellerin birbiriyle olan iliþkileri

gösterilmiþtir.
2.

Buna göre, numaralandýrýlmýþ organellerle ilgili aþaðýda
verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) III numaralý organelde niþasta hidrolizi gerçekleþir.
B) II ve III numaralý organellerde DNA molekülü bulunur.

C) II numaralý organel ýþýk enerjisini kullanarak ATP üretir.
D) I numaralý organelin yapýsýnda nükleik asit ve protein
molekülleri bulunur.

E) IV numaralý organelde glikoprotein sentezi gerçekleþir.
Yukarıdaki grafikte, konsantrasyon farkının artışına bağlı
olarak basit ve kolaylaştırılmış difüzyon hızının değişimi
gösterilmiştir.
Buna göre,
I. 2 numaralı olayın gerçekleşmesi sırasında ATP tüketilir. 5. Ökaryot tek hücreli bir canlýnýn bulunduðu ortamdaki O2
II. Sıcaklık değişimi sadece 1 numaralı olayı etkiler. yoðunluðunun ani bir þekilde azalmasý, aþaðýda verilen
III. 2 numaralı olayda taşıyıcı proteinler görev alır. hücre faaliyetlerinden hangilerini doðrudan olumsuz
IV. Her iki olayda da konsantrasyon farkı arttıkça difüzyon yönde etkilemez?
hızı azalır.
A) Ekzositoz, aktif taþýma
ifadelerinden hangileri doğrudur? B) Ekzositoz, endositoz
C) Difüzyon, osmoz
A) Yalnız III B) I ve III C) II ve III D) Fagositoz, pinositoz
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV E) Aktif taþýma, pinositoz
68
6. 8. Aşağıdakilerden hangisi bitki ve hayvan hücrelerinin

ortak özelliklerinden biri değildir?
A) Kompleks organik molekülleri yapı taşlarına parçalama

B) Hücre zarının yapısını oluşturan makromolekülleri golgi
organelinde sentezleme
C) Oksijen tüketimine bağlı olarak karbondioksit üretme
Hücreler
D) Organik molekülleri enerji üretiminde kullanma
E) İnorganik moleküllerden glikoz sentezleme
Yukarıdaki grafikte, X, Y ve Z hücrelerinin hücre içi ve
dýþýndaki Na+ iyonu konsantrasyonlarý verilmiþtir.

Buna göre, X, Y ve Z hücreleri ile ilgili aþaðýdaki yorum-
lardan hangisi yapýlamaz?
A) X hücresi, Na+ iyonunun hücre derişimini artırmak için

enerji tüketir.
B) X ve Z hücrelerinde Na+ iyonlarýnýn hücre içine alýnmasýný 9. I. Bitki hücre çeperi
saðlayan olay, cansýz hücrelerde de gerçekleþebilir. II. Hayvan hücre zarı
C) Z hücresi, Na+ iyonunu hücre içine aktif taþýma ile alýr. III. Ribozom
D) Y hücresi Na+ iyonlarını hücre dışına aktif taşıma ile
verir. yapılarından hangileri hidroliz edilirse glikoz molekülleri
E) Y hücresi, Na+ iyonunun hücre içine geçiþini difüzyon ile oluşur?
saðlar.
Raunt
10. Böcek ve kuþlarda embriyoyu besleyecek vitellogenin adlý

protein, diþi hayvanýn karaciðerinde sentezlenip, kan yolu
ile yumurtaya taþýnmaktadýr.
Bu proteinin yumurta hücresi tarafýndan alýnmasý aþaðý-

daki olaylardan hangisi ile gerçekleþir?
A) Difüzyon B) Endositoz
7.
C) Aktif taþýma D) Kolaylaþtýrýlmýþ difüzyon
E) Osmoz

Yukarýdaki gibi hazýrlanan deney düzeneðinde, bir süre

sonra,
I. Hunideki su seviyesinin yükselmesi

II. Hunideki çözelti yoðunluðunun azalmasý
III. Huniden deney kabýna su geçmesi 11. Aşağıdakilerden hangisi hipotezin özelliklerinden de-
IV. Dengeye ulaþýncaya kadar baðýrsak zarýndan deney ğildir?
kabýna sükroz geçmesi
A) Yeni gelişmelere ve tahminlere açık olma
durumlarýndan hangilerinin gerçekleþmesi beklenir? B) Deney ve gözlemlere açık olma
C) Konuya çözüm önermiş olma
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) Verilere ters düşmeme
D) II ve IV E) III ve IV E) Her koşulda doğrulanma
69

Test - 15
1. I. Protein 4.
II. Vitamin Alyuvar Alyuvar Alyuvar
III. Kolesterol
% 0,009 %9 % 0,9
IV. Glikoz NaCI NaCI NaCI
çözeltisi çözeltisi çözeltisi
I II III
Yukarıda verilen maddelerden hangileri bir araya gel-
diğinde hücre zarına özgüllük kazandırır? % 0,9 NaCI çözeltisinde osmotik denge durumunda bulunan
alyuvarlar, deriþimleri farklý NaCl çözeltileri bulunduran
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III yukarýdaki numaralandýrýlmýþ tüplere konuluyor.
Buna göre, yukarýdaki tüplerden hangilerine konulan
alyuvarlarda hemoliz olayının gerçekleþmesi beklenir?

2. Aşağıda verilen hücre zarı ile ilgili ifadelerden hangisi

doğru değildir?
A) Hücre zarı lipoprotein yapılıdır.

B) Canlı ve esnektir.
C) Seçici geçirgen özellik gösterir.
D) Glikoprotein, glikolipit hücre zarının dışa bakan yüzeyin-
dedir.
E) Tüm hücrelerde zardaki proteinlerin niteliği aynıdır.
Raunt
3. Aşağıdaki grafikte bir hücre sırasıyla üç farklı ortama ko- 5. Baðýrsak torba
nulmuştur.
Hücredeki su miktarı %30luk laktoz
çözeltisi
Laktaz enzimi
N +
Saf su
%30 luk laktoz çözeltisi içeren, iki ucu baðlanmýþ bir baðýr-
Ortamlar
l Il IlI sak torba, saf su ve laktaz enzimi içeren bir deney kabýna
býrakýlýp bir süre bekletiliyor.
Buna göre, hücrelerin ortamlardaki durumu aşağıdaki-
lerden hangisinde doğru düzenlenmiştir? Bu süre sonunda gerçekleþecek olaylarla ilgili, aþaðý-
daki ifadelerden hangisi doðrudur?
I II III
A) Baðýrsak içerisindeki laktoz miktarý azalýr.
A) Plazmoliz Deplazmoliz Turgor B) Deney kabýna geçen laktoz molekülleri laktaz enzimi
tarafından parçalanır.
B) Plazmoliz Turgor Turgor
C) Laktaz enzimi baðýrsaðýn içine girerek laktoz molekülle-
C) Turgor Deplazmoliz Plazmoliz rini sindirir.
D) Deney kabýnda ve baðýrsak içerisinde glikoz ve galaktoz
D) Deplazmoliz Plazmoliz Turgor
moleküllerine rastlanır.
E) Deplazmoliz Turgor Plazmoliz E) Deney kabından baðýrsak içerisine su geçiþi olur.

70
6. Kök hücrelerinin kofullarýnda antokyan adý verilen renk 8.

maddesi bulunduðundan pancar bitkileri kýrmýzý renkte

görülür.

Pancar bitki- Pancar bitki-

sine ait kök sine ait kök
parçalarý parçalarý
Ilýk su Alkol Kaynar su

1 2 3
Pancar bitkisinin kýrmýzý renkli kökü eþit büyüklükte parçalara Hücre içi su miktarlarý farklý olan I, II ve III ile numaralan-
ayrýldýktan sonra parçalar yýkanýp yukarýda gösterilen üç dýrýlmýþ üç ayrý bitki hücresi ayný ortama konulduklarýnda
tüpe eþit olarak paylaþtýrýlýyor. hücrelerin koful büyüklüklerinin IV numaralý hücredeki gibi

olduðu saptanmýþtýr.
Daha sonra,

– 1. tüpe ýlýk su Bu hücrelerin konulduðu yeni ortamlardaki durumlarý
– 2. tüpe alkol ile ilgili olarak verilen aþaðýdaki ifadelerden hangisi
– 3. tüpe kaynar su yanlýþtýr?

konularak bir süre bekletildiðinde 1 numaralı tüpte renk
A) III numaralý hücrenin osmotik basýncý artmýþtýr.
deðiþimi olmazken; 2 ve 3 numaralı tüplerdeki sývýlarýn
B) I numaralý hücrenin turgor basýncý azalmýþtýr.
kýrmýzý renge boyandýðý gözleniyor.
C) II numaralý hücre yeni ortamda osmotik dengesini koru-
Bu deneyle ilgili, muþtur.

I. 1 numaralı tüpteki pancar kök hücrelerinde hücre zarýnýn D) I numaralý hücrenin koful özsuyu azalmýþtýr.
seçici geçirgen özelliði korunmaktadýr. E) III numaralý hücre su almýþtýr.
II. Antokyan maddesi hücre zarýnýn porlarýndan geçebile-
cek büyüklükte bir moleküldür.
III. Sıcaklık artışı hücre zarýnýn yapısını bozarak bazý mo-
leküllerin hücre dýþýna çýkmasýna neden olur.
Raunt

yargýlarýndan hangilerine ulaşılamaz?

D) I ve II E) I ve III
7. Hücre zarının sıvı - akıcı mozaik zar modeli ile ilgili 9. Bulunduðu ortamla osmotik denge hâlinde olan bir
olarak verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru hücrede,
değildir?
I. Ribozom
II. Lizozom
A) Hücre zarında çift sıralı lipit tabakası vardır.
III. Mitokondri
B) Proteinler hücre zarının sadece dış yüzeyinde gömülü
IV. Golgi aygıtı
olarak bulunur.
C) Karbonhidratlar zarın yapısında en az oranda bulunur. organellerinden hangilerinin etkinliðindeki artýþ, hüc-
D) Hidrofilik olan yağ uçları hücre zarının iç ve dış yüzeyine renin dýþ ortama su vermesine neden olabilir?
doğru yerleşmiştir. A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve IV

E) Kolesterol, hayvanların hücre zarında dayanıklılık sağlar. D) II ve III E) I, III ve IV
71
Test - 15 Hücre Zarı ve Hücre Zarından Madde Geçişleri
10. Yandaki deney düze- 12. I. Ribozom

neðinde su, lipaz ve II. Kloroplast

asit ayýracý bulunan III. Mitokondri

cam kaba içerisinde
IV. Lökoplast
yað bulunan baðýr-
sak parçasý konul- V. Golgi aygıtı
muþtur.
Yukarıdaki organellerden hangisinde osmoz olayı göz-
Bir süre sonra deney düzeneðinde aþaðýdaki deðiþim- lenmez?
lerden hangisi gözlenmez?
(Asit ayýracý asidik ortamda sarý renk verir.)
A) Baðýrsaðýn içi sarý renge dönüþür.

B) Cam kaptaki suyun renginde deðiþme olmaz.
C) Asit ayýracý baðýrsak içine difüzyonla geçer.
D) Lipaz zardan geçemez.
E) Yað molekülleri baðýrsak içinde kalýr.
11. Tatlý sularda yaþayan paramesyum kontraktil kofulları ile 13. Bakteriyofaj ekimi Bakteriyofaj ekimi
Raunt
hücre içerisine giren fazla suyu dýþarý atarak su miktarýný

ayarlar.
Buna göre, paramesyumun bulunduğu ortamın deriþi-

Basit kültür ortamı Basit kültür ortamı ve
minin artýrýlmasýna baðlý olarak kontraktil koful ile dýþarý bakteri hücreleri
atýlan su miktarýnda meydana gelen deðiþim aþaðýdaki
Bakteriyofajların çoğalmalarıyla ilgili yukarıdaki çalış-
grafiklerden hangisinde doðru verilmiþtir?
mayı yapan bir bilim insanı bilimsel yöntemin hangi
aşamasını gerçekleştirmiştir?
A) Probleme uygun hipotez kurma

B) Hipoteze uygun tahminler yapma
C) Deney sonuçlarını raporlama
D) Kontrollü deneyler yapma
E) Bilimsel problemin tespiti

72

Biyygs 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Biyygs 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KONU

KADRIYE GULBAHAR KILIC 0b29fbe34d58fe16666e88a9f78ae993

2. Canlıların Ortak Özellikleri............................................................................................................................. 3

B. Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler................................................................................ 8

Özellikleri Canlýlar, çevrelerinden ya da iç ortamýndan kaynaklanan

bilimi olarak tanımlanır. nin böcek konduğunda yapraklarını kapatması uyarana

2. Canlıların Ortak Özellikleri

Canlýlarýn tümü canlýlýk olaylarýný gerçekleþtirmek için

Canlýlar beslenme özelliklerine göre iki gruba ayrýlýr:

Bu konunun videolu Bu konunun videolu

dır. Sindirim ve solunum olayları örnek olarak verilebilir. bitkilerde sýnýrsýzdýr.

[[ Yaþlýlýk döneminde, Anabolizma < Katabolizma

Metabolizma olaylarý sonucunda hücrelerde meydana

Bu konu ile ilgili kritik sorulara

Doğru cevap I, II ve III’tür.

Çok hücreli canlılarda organizasyon;

Atom Molekül Makromolekül Organel Hücre

Biyoloji ve Canlıların Ortak Özellikleri

2. Tüm canlılarda, 5. I. Oksijensiz solunum ile ATP üretme

özelliklerinden hangileri ortak olarak gözlenir?

3. I. O2’li solunum 6. Aşağıda verilen özelliklerden hangisi canlıların tümünde

I. Beslenme I. Besin monomerlerindeki kimyasal bağ enerjisinden

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

8. I. Sınırsız büyüme 11. Ölü

9. Doğadaki tüm canlılarda, 12. Üretici canlılara ait,

II. Solunum tepkimelerinde oksijen tüketme karşılama

Temel Bileşikler I. Hücrenin yapısına katılma

Nükleik Asitler hücre zarından geçebilir.

yönde yapraklara kadar taşınabilir. Kohezyon ile

[[ Suyun 0°C’de Donması: Su, donduğu zaman

[[ Cu (Bakýr): Bakýr, demir iyonunun hemoglobin

c) Asit ve Bazlar 2. Organik Bileşikler

Yapısında karbon (C), hidrojen (H) elementleri bulunduran

arasındaki kimyasal bağlar koparılır.

kk Monosakkaritler Glikoz + Galaktoz D Laktoz + Su

Bu konunun videolu [[ Suda çözünmez.

[[ Lugol çözeltisi iyot içerir ve nişastanın ayıracıdır.

I. enerji verici olma,

Bu konu ile ilgili ÖSYM

[[ Doymamış yağ asitlerinin karbon atomları arasında

[[ Biyolojik önemi olan lipitler; nötral yaðlar, fosfolipit-

[[ Oksijenli solunumda aynı miktarda kullanıldıkla-

3 Yağ asidi + 1 Gliserol √ 1 Nötral yağ + 3H2O

Bu konu ile ilgili kritik sorulara

I. Yağ ayıracı + yağların yıkımını sağlayan enzim

II. Hayvan özütü + yağ + yağ asidi ayıracı →

Bu konu ile ilgili ÖSYM

Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler - I

P Tiroit hormonlarının yapısına katılır.

Tabloda hangi mineralin görevi yanlış verilmiştir?

2. Nişasta molekülüne ait,

I. Bitkiler âlemine ait canlılarda sentezleme

II. Çok sayıda glikoz moleküllerinden oluşma 5. I. Kitin

6. İnorganik bileşiklerden olan minerallerle ilgili verilen

7. Su ve suda çözünmüş maddelerin topraktan alınıp bitki 10. Lipit molekülleri,

8. Minareller, 11. Yað molekülleri ile ilgili,

ifadelerinden hangileri doðru deðildir?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III

12. Lipit molekülleriyle ilgili,

Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşikler - I

A) İyot Kalsiyum Magnezyum

B) Demir İyot Fosfor

C) Kalsiyum Demir İyot

I. Gerçekleşmesi sırasında ATP tüketimi olmaz.

leştirilebilir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

1. Destek ...e... 4. Düzenleme ...c... [[ Katalizledikleri tepkimenin çeidine göre adlandı-