Professional Documents
Culture Documents
რიდერი 14
რიდერი 14
როგორ და რატომ
ქორწინდებიან
ადამიანები?
რატომ არის
ქორწინება
უნივერსალური
მოვლენა?
ვისზე შეიძლება და
არ შეიძლება
სურათი 1 ედვარდ ს. კურტისი. კურტისის კოლექცია, ინუიტების ოჯახი, 1928 დაქორწინება?
რა არის ოჯახი და რა
სახის ოჯახები
გვხვდება
ქორწინება............................................................................................................................................................................................. 2
naiarebi `gamonaklisi~ ......................................................................................................................................................... 3
qorwinebis iSviaTi saxeebi .............................................................................................................................................. 3
ratom aris qorwineba universaluri movlena............................................................................................. 4
Sromis genderuli danawileba .................................................................................................................................... 5
sqesobrivi konkurencia ....................................................................................................................................................... 5
bavSvebis xangrZlivi damokidebuleba mSoblebze................................................................................... 5
sxva ZuZumwovrebi da frinvelebi: mSobiarobis Semdgomi moTxovnebi ............................... 6
rogor qorwindebian adamianebi .................................................................................................................................. 7
niSnoba ................................................................................................................................................................................................. 7
qorwinebis ekonomikuri aspeqtebi ............................................................................................................................ 9
anTropologiuri uCveulobebi: mikronezieli iapebi ......................................................................... 12
ქორწინების შეზღუდვა: ინცესტის ტაბუ ................................................................................................................... 13
bavSvobis megobrobis Teoria ..................................................................................................................................... 14
froidis fsiqoanalizis Teoria.............................................................................................................................. 15
ojaxis ngrevis Teoria ...................................................................................................................................................... 16
TanamSromlobis Teoria................................................................................................................................................... 16
inbridingis Teoria ............................................................................................................................................................... 17
visze უნდა davqorwindeT? ............................................................................................................................................. 18
colqmruli urTierTobebi: gansxvavebebi siyvarulSi, intimurobasa da sqesobriv
eWvianobaSi ..................................................................................................................................................................................... 19
egzogamia da endogamia .................................................................................................................................................... 20
ramden qorwinebaSi unda iyos adamiani? .......................................................................................................... 21
poliginia........................................................................................................................................................................................ 22
poliandria ................................................................................................................................................................................... 24
ojaxi....................................................................................................................................................................................................25
ojaxis saxeebi ........................................................................................................................................................................... 26
gafarToebuli (didi) ojaxebis sacxovrebeli ........................................................................................ 26
didi ojaxis arsebobis SesaZlo mizezebi ................................................................................................... 27
Sejameba ............................................................................................................................................................................................ 28
1
qorwinebis kulturuli fenomeni, ama Tu im formiT, msoflios yvela
sazogadoebaSi gvxvdeba. mainc, ratom qorwindebian adamianebi yvela kulturaSi?
mocemul TavSi am Zveli da rTuli SekiTxvisaTvis pasuxis gacemas SevecdebiT.
qorwinebis universaluroba imas rodi niSnavs, rom yvela sazogadoebis
yvela wevri aucileblad unda daqorwindes. Tumca, adamianebis umetesoba
cxovrebaSi erTxel mainc qorwindeba. amasTan, qorwinebis universaluroba ar
gulisxmobs imas, rom qorwinebisa da ojaxis wesebi yvela sazogadoebisTvis
erTnairia. piriqiT, sazogadoebebs Soris Zalze mravalferovani gansxvavebebia im
TvalsazrisiT, Tu rogor qorwindebian, visze qorwindebian da erTdroulad
ramden qorwinebaSi SeuZliaT yofna adamianebs. erTaderTi sayovelTaod
gavrcelebuli wesi qorwinebaSi is aris, rom ojaxis wevrebze, mSoblebsa da da-
Zmaze daqorwineba akrZalulia.
sxvadasxva sazogadoebaSi ojaxebic gansxvavdebulia. mSoblebisa da
Svilebis socialuri jgufebi yvela kulturaSi arsebobs. zog sazogadoebas
didi ojaxebi axasiaTebs, sadac ori an meti naTesauri jgufia gaerTianebuli,
sxvagan ki - mcire, damoukidebeli – e.w. “nuklearuli” (birTvuli) ojaxebia
gavrcelebuli. qorwineba dRes ojaxis arsebobis aucilebel safuZvlad aRar
miiCneva. dasavluri tipis sazogadoebebSi erTmSobliani ojaxebi ukve aRar aris
uCveulo. Tumca es ar niSnavs imas, rom qorwineba “gaqra” – mTlianobaSi,
msoflioSi is kvlavac urTierTobis gabatonebul formad rCeba.
ქორწინება
2
`saqorwino~ samoss da mas dedamTils aZlevs, misgan ki sanacvlod Cveulebriv
tansacmels iRebs. es aris da es.
naiarebi `gamonaklisi~
3
gulisxmobs, ramdenadac - gansxvavebulsqesianTa. urTierTobebSi xSirad winaswar
gansazRvraven, Tu vin aris `kaci~, an `qali~. magaliTad, Ceienis indielTa Soris
miRebuli iyo mamakacis mier meore colad “berdaSis”, anu im biologiuri
mamakacis SerTva, romelic qalis socialur statuss atarebda da Sesabamis
genderul rols asrulebda (dReisaTvis “berdaSis” nacvlad termini
“orsuliani” gamoiyeneba).
4
Sromis genderuli danawileba
sqesobrivi konkurencia
5
adamianebi Cvilobis asakSi primatebs Soris yvelaze didxans arian
damokidebulebi mSoblebze. bavSvis xangrZlivi damokidebuleba dedas umZimes
tvirTad awevs. es mas mraval saqmianobaSi uSlis xels. amrigad, qals, SesaZloa,
mamakacis daxmareba dasWirveboda saimisod, rom gadarCeniliyo. mamakaci
asrulebs iseT samuSaos, rac SeuTavsebelia bavSvis movlasTan. amrigad, bavSvis
xangrZlivi damokidebulebis gamo, SesaZloa, dadga sakiTxi qalisa da mamakacis
stabiluri kavSiris Sesaxeb. magram am mosazrebis sawinaaRmdegod sakmaod
mniSvnelovani argumentebi arsebobs. sazogadoebas, magaliTad monadire-
Semgroveblebis jgufs, araferi uSlida xels imaSi, rom qorwinebis gareSe
eTanamSromlaT erTmaneTSi da Svilian dedas daxmarebodnen iseve, rogorc
zogadad exmarebian jgufis nebismier wevrs.
6
cxovelebSi, romelTa naSiers dabadebidan ramdenime wuTSi Tavisuflad SeuZlia
dedasTan erTad gadaadgileba (magaliTad, antilopebi da cxenebi) an romlebSic
dedebs Tavad gadahyavT Silebi (magaliTad, kenguru da babuini), ar SeiniSneba
myari urTierTobebi. vfiqrobT, rom adamianebSic swored mSobiarobis Semdgomi
periodis faqtorma iCina Tavi. qals ar SeeZlo bavSvis tareba, radgan sxeulis
balniani safarvelis ZiriTadi nawili dakarguli hqonda da bavSvi mas veRar
moeWideboda. xolo imis gamo, rom adamianebi damokidebuli iyvnen sakvebis
mopovebis xSirad sakmaod saxifaTo meTodebze, dedebs naklebad SeeZloT am
periodSi sakvebis mopoveba.
im SemTxvevaSic ki, Tu davuSvebT, rom qalebs Cvilisa da sakuTari Tavis
gamokvebis problema hqondaT, jer kidev kiTxvis niSnis qveS dgas, rom is
saukeTeso gamosavalia. Cven vTvliT, rom es asea, radgan sxva SesaZlo variantebi
naklebad efeqturia. magaliTad, Tu deda sxva qalTan SeTanxmdeboda
urTierTdaxmarebis Sesaxeb, vercerTi ver SeZlebda sakmarisi sakvebis mopovebas
TavisTvis, amxanagisTvis da orives SvilebisaTvis. dedas da mamas ki SeuZliaT
gauziaron erTmaneTs mopovebuli produqti da bavSvic gamokvebon. meore SesaZlo
gadawyveta SeiZleba yofiliyo adamianebis jgufi, sadac mamakacebi da qalebi
erTmaneTs daexmarebodnen. magram am SemTxvevaSi dedas, SesaZloa, yovelTvis ver
epovna mamakaci, romelic mis Svils mixedavda im drois ganmavlobaSi, roca
sakvebis mosapoveblad iqneboda wasuli an Tavad moutanda sakvebs deda-Svils.
amrigad, rogorc Cans, swored mSobiarobis Semdgomi periodis faqtori aris is,
rac ganapirobebs cxovelebsa da adamianebSi SedarebiT myari sqesTaSorisi
kavSirebis arsebobas. bevrs SeiZleba saeWvod moeCvenos cxovelebze dakvirvebis
Sedegebis adamianebze ganzogadeba, magram Cven vTvliT, rom am SemTxvevaSi es
swori gadawyvetilebaa.
niSnoba
7
სურათი 2 ,,me Sen miyvarxar, magram bolomde patiosani rom viyo, Seviyvarebdi neibismier sayvarel
frinvels, romelic gamoCndeboda”.
8
kavSiri sayovelTaod cxaddeba. cimbirel tungusTa tomebSi qorwilis dRes
xangrZlivi molaparakebebis Semdeg niSnaven. am dRes mTeli sanaTesao ikribeba.
ori ojaxis warmomadgenlebi cal-calke Slian TavianT karavs. mefis mier
patarZlis ojaxisaTvis saCuqrebis gadacemis Semdeg mziTvebiT irems tvirTaven
da saqmros karvisaken miaqvT. aq ceremoniis mTavari nawili iwyeba: patarZali
ikavebs Tavis adgils saqmros marjvniv da masTan erTad Camouvlis stumrebs,
romlebic karavSi did wreze sxedan. esalmebian TiToeul stumars, stumari
patarZals pirze da xelebze kocniT pasuxobs. sabolood, is adamianebi,
romlebic qorwilis dRis daniSvnis molaparakebaSi monawileobdnen, patarZals
samjer afurTxeben xelze, wyvili col-qmrad cxaddeba da lxini grZeldeba.
9
`qali da kaci ki ar qorwindebian, aramed yanebi, venaxebi da pirutyvi~. ai,
ase miwierad gamoxatavdnen germaneli glexebi im faqts, rom mraval
sazogadoebaSi qorwineba mniSvnelovani ekonomikuri Sinaarsis movlenaa. Cvens
sazogadoebaSi amgvari ram SeiZleba gamovlindes an ar gamovlindes. cnobili
kulturebis 75%-Si qorwinebasTan dakavSirebiT erTi an ramdenime ekonomikuri
gacvla xdeba, romelic an qorwinebamdea an qorwinebisas an mis Semdeg. es
gacvlebi sxvadasxva formis SeiZleba iyos: sacolis fasi, sacolis samsaxuri,
saCuqrebis gacvla, mziTevi da arapirdapiri mziTevi. kulturaTa Soris am
formebis gavrceleba ixileT meore suraTze.
10
im qveteqstebis miuxedavad, rasac Cveni xedviT SeiZleba atarebdes sacolis
fasi, igi sulac ar ganapirobebs qalis maRal statuss. piriqiT, Cven vnaxavT, rom
es movlena qalis SedarebiT dabal statusTan aris dakavSirebuli. sacolis
fasi, SesaZloa, mniSvnelovani iyos qalisa da misi ojaxisaTvis, radgan igi
garkveul SemTxvevaSi dazRvevis rols TamaSobs. Tu qorwineba dairRva da amaSi
qals brali ar miuZRvis, mis ojaxs ufleba aqvs, ar daabrunos miRebuli
safasuri. meore mxriv, qalis mxare SeiZleba miRebuli safasuris gamo zewolis
qveS moeqces da daaZalos qals arasasurvel qmarTan darCena, raTa Tanxis
dabruneba ar mouwios. rac metia sacolis fasi, miT rTulia SemdgomSi daSoreba.
sacolis fasi ufro metad im sazogadoebebSia gavrcelebuli, romlebic
mebaReobas misdeven da socialuri dayofa ar gaaCniaT. sacolis fasi arsebobs
iq, sadac qalis roli meurneobaSi metad mniSvnelovania da igi aqtiurad
minawileobs pirvelad saarsebo saqmianobebSi. miuxedavad amisa, zemoTqmuli ar
niSnavs imas, rom am sazogadoebebSi qals maRali sazogadoebrivi mdgomareoba
uWiravs. am sazogadoebebSi ojaxSi gadawyvetilebebis umetesobas mamakaci iRebs.
es ki qalebis dabali statusis erT-erTi mniSvnelovani indikatoria.
Semdegi qorwinebasTan dakavSirebuli ekonomikuri transaqciebis yvelaze
gavrcelebuli forma sacolis samsaxuri gaxlavT. igi aRniSnuli transaqciebis
mqone sazogadoebebis daaxloebiT 19%-Sia gavrcelebuli. sacolis samsaxuri
saqmros mier qalis ojaxisaTvis muSaobas gulisxmobs xandaxan qorwinebamde,
xandaxan qorwinebis dros da xandaxan qorwinebis Semdeg. misi xangrZlivoba
sxvadasxva SeiZleba iyos. zog sazogadoebaSi igi ramdenime Tves grZeldeba,
sxvebSi ki ramdenime weliwads. Crdilo aliaskel eskimosebSi qmari colis
ojaxSi qorwinebis dagegmvis Semdeg midis. Tavisi valdebulebebis
Sesasruleblad mas ubralod SeuZlia selapi moklas da igi sacolis ojaxSi
miitanos. qorwineba aRsrulebulad SeiZleba CaiTvalos samsaxuris nebismier
momentSi. xandaxan isec xdeba, rom sacolis samsaxuri sacolis fasis
Semamcirebeli faqtoris rolSi gamodis. Crdilo da samxreT amerikel indielTa
mraval sazogadoebaSi, ZiriTadad, swored sacolis samsaxuri iyo gavrcelebuli.
sazogadoebebis daaxloebiT 6%-Si gavrcelebulia ekonomikuri
transaqciis Taviseburi saxe - qalebis gacvla. igi gulisxmobs imas, rom colis
moyvanis SemTxvevaSi mamakaci valdebulia, Tavisi da an naTesavi qali gauSvas im
sazogadoebaSi, saidanac misi meuRle wamovida. amgvar sazogadoebaTa Soris arian
dasavleT afrikaSi tivis, brazialiasa da venesuelaSi ianomamos tomebi. isini
mebaReebi arian, egalitaruli wyobiT cxovroben da qalebi maT pirvelad
saarsebo saqmianobaSi Zalian mniSvnelovan rols asruleben.
sazogadoebebis daaxloebiT 11%-Si gavrcelebulia qorwinebis dros
saCuqrebis gacvla. saCuqrebi Tanabari Rirebulebis unda iyos. magaliTad,
andamanis kunZulebis mcxovreblebs Soris mas Semdeg, rac qal-vaJi daqorwinebis
survils gamoTqvams, maTi ojaxebi wyveten erTmaneTTan urTierTobas da iwyeben
sakvebisa da sxva nivTebis saCuqrad gagzavnas erTmaneTisaTvis mesame piris
meSveobiT. es gacvla grZeldeba manamde, vidre qorwineba aRsrulebulad ar
miiCneva da ori ojaxi naTesauri kavSiriT ar Seikvreba.
11
mziTvebi es aris garkveuli Rirebulebis qoneba, romelsac patarZals
ojaxi aZlevs. mziTevi sazogadoebebis 8%-Sia gavrcelebuli. aqamde ganxiluli
transaqciebisagan gansxvavebiT, mziTvebi ar icvleba ojaxebs Soris. qalis ojaxi
mziTevs Svils aZlevs da sanacvlod arafers iRebs. es tradicia gavrcelebuli
iyo Sua saukuneebisa da renesansis evropaSi, aq mziTvis RirebulebiT irCevdnen
sasurvel sapatarZlos. es Cveuleba dResac SemorCenilia aRmosavleT evropis
nawilSi, safrangeTisa da italiis samxreTSi, sadac mziTvis rolSi xSirad miwa
gamodis; aseve indoeTis rig mxareebSi.
aseT sazogadoebebSi qalebi iSviaTad monawileobdnen pirvelad saarsebo
saqmianobaSi. aq SeiniSneba socialuri diferenciaciis maRali xarisxi da mamakacs
erTdroulad erTze meti colis yolis ufleba ar aqvs. rogor warmoiSva amgvar
sazogadoebebSi mziTvebis tradicia? erTi Teoriis Tanaxmad, mziTvi qalisa da
misi Svilebis samomavlo uzrunvelyofis garantiaa, im SemTxvevaSic ki, Tu qali
pirvelad saarsebo saqmianobaSi mniSvnelovan rols ar Seasrulebs. meore
Teoriis mixedviT, mziTevi saukeTeso sasiZos mosazidad aris saWiro iseT
monogamiur sazogadoebaSi, sadac socialuri diferenciaciis maRali xarisxia.
iTvleba, rom ukeTesi mziTvis mqone qals ufro maRali statusis mqone mamakacze
daqorwinebis SesaZlebloba aqvs. igulisxmeba, rom mziTvi zrdis qalisa da misi
Svilebis reproduqtiuli warmatebis SesaZleblobebs. orive Teoria
dadasturebulia kroskulturuli kvlevebiT. iTvleba, rom meore Teoria ukeT
xsnis mziTvis warmoSobas. mraval diferencirebul sazogadoebaSi (maT Soris
CvenSic), sadac qalsa da mamakacs erTi meuRle hyavT, es tradicia aRar aris.
ratom xdeba ase, jer kidev gamosakvlevia.
zogierT sazogadoebaSi patarZlis mziTvi siZis ojaxidan modis. saqmros
mama saCuqrebs patarZlis mamas gadascems, es ukanaskneli ki maT Tavis Svils
aZlevs. amas arapirdapiri mziTvi ewodeba. igi saqorwino transaqciebis mqone
sazogadoebaTa daaxloebiT 12%-s axasiaTebs. maT Soris arian iraneli baserebi,
sadac sasiZos mama wyvilisaTvis axal sacxovrebels aSenebs. igi fuls patarZlis
mamas gadascems, es ukanaskneli ki am fuliT, an misi nawiliT mainc, Svilis
sacxovreblisaTvis saWiro WurWlebs, sabnebsa da xaliCebs yidulobs.
12
rogorc CvenSi sakmaod gavrcelebuli `Tanacxovrebis~ dros. amis magaliTia
mikroneziaSi mcxovrebi iapebis tomi.
ufrosi asakis iapebi hyvebian, rom maT ramdenime gataceba hqondaT, sanam
iseT qals ipovnidnen, romelic maTTvis sasurveli aRmoCndeboda. rodesac
grZnoba civdeboda, orive axali partnioris Zebnas iwyebda. Zalian sasiamovno
iyo urTierTobis dawyebis procesi, adamianebi 25-30 wlamde naklebad
qorwindebodnen.
qorwineba ori mTavari mizeziT xdeboda: erTad yofnis surviliT
gamowveuli xangrZlivi da mtkice urTierTobebis aucileblobis grZnobiTa da
bavSvis yolis surviliT. rodesac wyvilis urTierToba stabiluri xdeboda,
isini qorwinebaze saubars iwyebdnen. qalebi xSirad ufro winaaRmdegebi iynvnen
qorwiebisa, vidre mamakacebi, radgan colis mZime movaleobebi naklebad
exalisebodaT, Tumca bolos mainc Tanxmdebodnen. mamakacs Tavisi qali saxlSi
mihyavda da mamas ucxadebda, rom maT qorwineba surdaT. mamebi, rogorc wesi,
winaaRmdegobas ar uwevdnen. saqmro da mamamisi midiodnen qalis ojaxSi da
sacolis mamas niJaris fuls sTavazobdnen, raTa misgan qorwinebis nebarTva
mieRoT. qalis mamis mier niJarebis miRebis Semdeg qorwineba aRsrulebulad
iTvleboda da wyvili vaJis saxlSi idebda binas.
13
naTelia, Tu ratom iyo Zveli egviptis faraonTa ojaxSi nebadarTuli
mamisa da qaliSvilis an da-Zmis qorwineba. kleopatra sxvadasxva dros Tavisi
ori sxvadasxva Zmis coli iyo. mizezi, nawilobriv religiuri da nawilobriv
ekonomikuri gaxldaT. religiuri im mxriv, rom faraoni RmerTad iTvleboda da
Cveulebriv adamianTan daqorwineba misTvis miuRebeli iyo. ekonomikuri ki im
mxriv, rom samefo ojaxis qoneba ojaxis gareT ar gasuliyo. egviptis SemTxvevaSi
unda aRiniSnos isic, rom Zv. w. 30 wlidan ax. w. 324 wlamde incesti nebadarTuli
iyo ara mxolod samefo ojaxSi. qorwinebaTa daaxloebiT 8%-s Cveulebriv
xalxSic ki Zmisa da dis qorwineba warmoadgenda.
nebarTva incestze dRes arc erT kulturaSi ar arsebobs. ra aris amis
mizezi da ratom gaxda incestis tabu universaluri faqtori? am movlenis axsnas
ramdenime Teoria cdilobs.
14
volfis kvlevam aCvena, rom amgvari dagegmva mniSvnelovan sirTuleebs
iwvevda qorwinebis Semdeg. col-qmars Soris naklebi ltolva da interesi iyo.
Sedegad maT cota Svili uCndebodaT, vidre im wyvilebs, romlebic
erTmaneTisagan moSorebiT gaizardnen. amgvarad dagegmili qorwinebebi SedarebiT
xSirad irRveoda.
amrigad, talmonisa da volfis Sromebma daadastura, rom erTad gazrdil
bavSvebs erTmaneTisadmi sqesobrivi ltolva naklebad hqondaT. es daskvna
damajereblobas matebs vestermarkis mosazrebas imis Sesaxeb, rom incestis tabu
axlonaTesauri kavSiris Tavidan acilebis meqanizmi ufroa, vidre akrZalvis.
hilda da seimur parkerebma gamoikvlies fsiqiatriuli saavadmyofoebis is
pacienti mamakacebi, romelTac TavianT qaliSvilebTan sqesobrivi kavSiri
hqondaT. aRmoCnda, rom amgvari mamebi TavianTi qaliSvilebis aRzrdaSi
faqtobrivad ar monawileobdnen da iSviaTad xedavdnen maT, radgan drois
ZiriTad nawilis ojaxidan Sors atarebdnen. xolo im mamebs, romlebic
monawileobdnen Svilis aRzrdaSi, maT mimarT sqesobrivi ltolva ar axasiaTebT.
es kvlevac, rogorc vxedavT, eTanxmeba vestermarkis Teorias.
vestermarki msjelobda adreuli bavSvobidan Camoyalibebul
urTierTobebze, romlebic sqesobrivi ltolvis gaqrobas iwveven. sxva mecnierebma
dasves kiTxva, Tu ratom ar zRudavs incestis tabu biZaSvilebis qorwinebas.
Zalian xSirad biZaSvilebi erTmaneTis siaxloves izrdebian da tabu maTzec unda
vrceldebodes, radgan maT erTmaneTisadmi sqesobrivi ltolva ar unda gauCndeT.
magram es ase ar xdeba. biZaSvilebs Soris qorwineba mraval sazogadoebaSia
miRebuli.
im SemTxvevaSic ki, Tu bavSvobis megobroba marTlac iwvevs sqesobrivi
interesis gaqrobas, kiTxva, Tu ratom ikrZaleba is, rac TavisTavad ar moxdeba,
pasuxgaucemeli rCeba. gaurkvevelia agreTve isic, rogor xdeba, rom mravali
wyvili inarCunebs erTmaneTisadmi interess qorwinebis mravali wlis Semdegac.
15
igi ar xsnis dasa da Zmas Soris incestis akrZalvas. am Teorias ewinaaRmdegeba
vestermarikis hipoTezis damadasturebeli kvlevebic.
TanamSromlobis Teoria
16
gamovikvlioT, Tu ramdenad moqmedebs jgufebs Soris TanamSromlobis xarisxze
maT wevrebs Soris qorwinebebi. am sakiTxis garSemo dagrovili codna cxadyofs,
rom es mosazreba ar dasturdeba. sazogadoebebs Soris maTi wevrebis
qorwinebebis SemTxvevaSi TanamSromloba da ganwyoba didad ar gansxvavdeba im
SemTxvevebisagan, rodesac sazogadoebis wevrebi mxolod erTmaneTSi
qorwindebian.
magram maSinac ki, Tu gare qorwinebebi sxva jgufebTan TanamSromlobas
uzrunvelyofdnen, ra saWiro iyo ojaxis SigniT ganxorcielebuli qorwinebebis
akrZalva? ojaxebs SeeZloT, TavianTi wevri ojaxis gareT daeqorwinebinaT, Tuki
es saWiro iqneboda gadarCenisaTvis da Tu amis saWiroeba ar iyo, neba daerToT
incestur qorwinebaze. miuxedavad imisa, rom incestis tabus SeuZlia gaaZlieros
kavSirebi ojaxebs Soris, TanamSromlobis saWiroeba bolomde ver xsnis mis
arsebobas. am sakiTxis mogvareba sxvagvaradac iqneboda SesaZlebeli; ufro metic,
es Teoria ar xsnis tabus sqesobriv mxares. sazogadoebebs SeeZloT daeSvaT
incesturi seqsic da ojaxis gare qorwinebebic.
inbridingis Teoria
17
sasikvdilo kombinacia. sisxliT naTesavebi ufro xSirad arian xolme erTi da
imave saxifaTo genis matareblebi, amitom maTi kavSiris Sedegad dabadebuli
bavSvi ufro xSirad iRupeba.
erT-erTi kvlevis Sedegad dadginda, rom incestis Sedegad bavSvebis 40%
seriozuli darRvevebiT daibada maSin, rodesac Cveulebrivi kavSirebis Sedegad
dabadebul bavSvebSi es maCvenebeli 5%-s Seadgenda. sxva naTesavebTan kavSiric
saxifaToa, magram ara imdenad, rogorc ojaxis wevrebs Soris. es mtkicebulebebi
adastureben inbridingis Teoriis samarTlianobas. am Teorias adasturebs is
faqtic, rom biZasa da Zmiswuls an diswuls Soris kavSiris Sedegad dabadebuli
bavSvi orjer ufro didi safrTxis winaSe dgas genetikuri TvalsazrisiT, vidre
biZaSvil-mamidaSvilebis kavSiris Sedegad dabadebuli.
miuxedavad imisa, rom mecnierebis umetesoba cnobs inbridingis
damangrevel efeqts, mainc Cndeba kiTxva, icodnen ki Zvelma adamianebma imis
Sesaxeb, rom axlonaTesauri kavSiri saxifaTo iyo? uiliam durhamis
kulturaTaSorisma gamokvlevam daadastura, rom maT es icodnen. eTnografebi
yovelTvis ver axerxebdnen informaciis miRebas, magram durhamis mier Catarebul
gamokiTxvaSi mopasuxeTa 50%-ma STamomavlobaze mavne gavlena axsena.
reimond firti mogviTxrobs wynari okeanis samxreTSi mcxovrebi tikopias
xalxis Sesaxeb:
`iTvleba, rom axlo naTesavebTan kavSiris msurvelebi Tavad iaxloveben
sakuTar daRupvas anu `maras”. `mara~, zogadad, unayofobas gulisxmobs. incesturi
wyvilebis unayofoba uSvilobiT ki ara, Svilebis sisustiTa da sikvdilianobiT
aris gamowveuli. iTvleba, rom axlo naTesavebis qorwinebis Sedegad gaCenili
bavSvi susti iqneba da adre mokvdeba. am azrs myarad aqvs xalxSi fesvi gadgmuli
da misi damadasturebeli sabuTebic moipoveba~.
amrigad, SesaZloa, adamianebma SeniSnes inbridingidan wamosuli safrTxe
da mis sawinaaRmdegod incestis tabu SeimuSaves. magram miuxedavad imisa,
adamianebs gaazrebuli hqondaT Tu ara inbridingis mavnebloba, demografiuli
Sedegebi uzrunvelyofda tabus sayovelTaoobas, radgan reproduqciuli da
Sesabamisad adaptaciuri upiratesoba im jgufebis mxareze iqneboda, romlebic
tabus icavdnen. amrigad, Tu incestis tabu ojaxis simtkicis SenarCunebasa da
TanamSromlobaSi gadamwyvet rols TamaSobs, inbridingis problemis
gadasawyvetad incestis tabu erTaderTi gza aRmoCnda.
18
arsebobs kidev sxva SezRudvebi, rac qorwinebas am zRapariviT iolsa da
Tavisufals ar xdis. sazogadoebebSi arsebobs mkveTrad gamoxatuli tendenciebi
da upiratesobebi, romelTa mixedviTac irCeven saukeTeso partniors.
Cveni sazogadoebis msgavs Tanamedrove urbanizebul sazogadoebaSic ki,
sadac meuRlis arCeva TiTqos Tavisufalia, adamianebi ufro metad sakuTari
klasisa da geografiuli aris SigniT amjobineben daqorwinebas. a.S.S.-Si
dadgenilia, rom adamianebi ufro metad imaTze qorwindebian, vinc SedarebiT
axlos cxovrobs. samezobloSi, rogorc wesi, erTi klasis warmomadgenlebi
cxovroben, ase rom, qowinebaTa umetesoba naklebad hgavs konkias zRapars.
19
bolomde naTeli ar aris. sazogadoebis militarizaciac xels uSlis wyvilebs
Soris siaxloves.
rodesac saqme sqesobriv eWvianobas exeba, mamakacebi ufro agresiulebi
arian, vidre qalebi. biologiuri orientaciis mqone anTropologebi aRniSnaven,
rom mamebi yovelTvis fiqroben imaze, sad arian maTi Svilebi, am mizezis gamo,
mamakacebi metad cdiloben, konkurentebisagan Tavis dacvas. Cndeba kiTxva: rogor
unda aixsnas eWvianobis sxvadasxva xarisxi, romelic sxvadasxva sazogadoebaSia?
irkveva, rom, rac ufro didi mniSvneloba eniWeba sazogadoebaSi qorwinebas, miT
metad aris sqesobrivi urTierTobebi SemosazRvruli qorwinebiT, metad asaxavs
qonebriv interesebs da mamakacebic metad eWvianebi arian.
ra kavSirSi arian es aspeqtebi erTmaneTTan? axdens Tu ara romantikuli
siyvaruli, rogorc qorwinebis safuZveli, gavlenas eWvianobaze? ganapirobebs Tu
ara romantikuli siyvaruli intimurobas, Tu igi naklebad xSiri kontaqtebis
Tanmxlebi movlenaa? Cven jer kidev Sors varT dazustebuli pasuxebisgan. viciT,
mxolod is, rom siyvaruli da intimuroba ar gamoricxavs ojaxur Zaladobasa
da ojaxur uTanxmoebas.
egzogamia da endogamia
20
meuRlis mosaZebnad ufro Sors siaruli uwevT. kungebs Soris momavali col-
qmris jgufebi erTmaneTisagan, saSualod, 65 kilometriT arian daSorebulebi.
endogamia ki piriqiT, adamianebs avaldebulebs, rom Tavisi sazogadoebis
an jgufis SigniT ipovon meuRle. endogamiis magaliTebia indoeTis kastebi. maRal
klasebs miaCndaT, rom dabal kastebTan kavSiri maTTvis `wambilwvelia~ da
Sesabamisad akrZaluli iyo. kasturi endogamia aRiniSneba afrikis zog nawilSic.
magaliTad, aRmosavleT afrikaSi mcxovrebi masaebis tomSi meomari mWedlis
qaliSvils colad ar moiyvans. ruandaSi, tutsis mmarTveli kastis
warmoamdgeneli arasodes daqorwindeba tvas monadire kastis warmomadgenelze
daAa. S.
Cven miCveulebi varT, rom erTi mamakaci erT qalTan unda iyos
daqorwinebuli. Cveni sazogadoeba monogamuria. magram mecnierebisTvis cnobili
sazogadoebebis umetesobaSi mamakacebs ufleba aqvT, erTdroulad ramdenime
coli hyavdeT. amas poliginia hqvia. Tumca poliginiuri sazogadoebebis
umetesobaSi mamakacebis didi nawili monogamiur qorwinebaSi imyofeba, radganac
qalebi ubralod ar arian imdeni, rom yvela mamakacs erTze meti coli hyavdes.
poliginiis sawinaaRmdego movlenaa, poliandria. is gulisxmobs, rom qals
SeuZlia erTdroulad erTze meti qmari hyavdes. poliandriuli sazogadoebebi
cotaa. poliginia da poliandria mravlobiTi qorwinebis, anu poligamiis saxeebia.
jgufuri qorwineba, romlis drosac ramdenime mamakaci ramdenime qalzea
daqorwinebuli, iSviaTia da arc erT cnobil sazogadoebaSi ar aris
gavrcelebuli. qorwinebis oTxi SesaZlo saxe naCvenebia meeqvse suraTze.
21
სურათი 6
poliginia
Zvel aRTqmaSi
mravalcolianoba Cveulebrivi
movlenaa. magaliTad, mefeebi
daviTisa da solomonis msgavsad,
Zvel aRTqmaSi aRwerili sazogadoebis, mraval sxva poliginiur sazogadoebaSic,
mravalcolianoba mamakacis simdidrisa da maRali statusis maniSnebelia. amgvar
sazogadoebaSi mxolod zogierTs Tu SeuZlia da moeTxoveba erTze meti colis
uzrunvelyofa. zogierTi muslimuri sazogadoeba, gansakuTrebiT arabul enaze
molaparakeni, poliginias dResac am damokidebulebiT ganixilaven. magram
mamakacs yovelTvis ar sWirdeba simdidre, rom mravalcoliani iyos. zog
sazogadoebaSi qali mniSvnelovan rols TamaSobs ekonomikaSi. aseT SemTxvevaSi
mamakaci cdilobs, erTze meti coli hyavdes, radgan damatebiTi qorwinebebis
Sedegad, simdidris zrdas elian.
samxreT wynari okeanis regionSi mcxovrebi sivais sazogadoebaSi
pirovnebebis statusi lxinebis mowyobiT ganisazRvreba. mTavari sakvebi Roris
xorcia da Rorebis moSeneba prestiJuli saqmianobaa. es saqme colebis yoliT
dainteresebas ganapirobebs, radgan Rorebis sakvebi mcenareebi qalebs mohyavT.
amrigad, sivais sazogadoebaSi mamakacis statuss ganapirobebs ara colebis
raodenoba, aramed Rorebisa, romelTa raodenoba colebis raodenobazea
damokidebuli.
mravalcoliani sivai mamakacebi didi pativiT sargebloben, magram isini
xSirad Civian, rom ramdenime colis movla rTulia. ai, ras hyveba vinme sinu,
sivais tomis erT-erTi warmomadgeneli:
`mravalcolian ojaxSi simSvide didxans ver iqneba. Tu qmars erTi Rame
erT colTan eZina, meore coli mTeli Semdegi dRis ganmavlobaSi dabRverili
dadis. Tu kaci imdenad sulelia, rom zedized ori Rame gaatara erT colTan,
meore coli mas sakvebs aRar moumzadebs da etyvis: `Seni coli xom isaa, saWmelic
man gaWamos. radgan CemTan dawola ar gekadreba, arc Cemi gakeTebuli saWmeli
iqneba Seni sakadrisi~. xSirad colebi erTmaneTs eCxubebian. biZaCems adre xuTi
coli hyavda da yvelaze axalgazrda gamudmebiT eCxubeboda danarCenebs.
erTxelac man ise Zlierad daartya ufros cols, rom goneba daakargvina. Semdeg
igi gaiqca da misi ZaliT dabruneba mogviwia~.
eWvianoba xSirad SeiniSneba poliginiur sazogadoebebSi, magram ara
yvelaSi. margaret midis TqmiT, axalgvineeli arapeSebis qalebi, romlebic
poliginiur qorwinebaSi imyofebodnen, iseTi mSvidebi da kmayofilebi iyvnen,
TiTqos es ambavi maT srulebiTac ar exebodaT. eWvianobis ararseboba, SesaZloa,
22
sororuli poliginiiT iyos ganpirobebuli, rac imas niSnavs, rom mamakacma
colad debi SeirTo. rogorc Cans, erTad aRzrdili debi qorwinebaSic
agrZeleben TanamSromlobas. eWvianobis Semcireba SesaZloa sxva Cveulebebmac
ganapirobos, kerZod ki:
1. colebis cal-calke cxovreba. sororul poliginiaSi colebi, rogorc
wesi, erTad cxovroben. afrikaSi, tongas sazogadoebaSi, sadac arasororuli
poliginiaa gavrcelebuli, qmari Tavis pirad qonebasa da yuradRebas anawilebs
colebs Soris, romlebic sxvadasxva saxlSi cxovroben, Tanasworobis principis
dacviT. qrous tomis indielebSi sororuli poliginiaa gavrcelebuli da
colebi erTad cxovrobdnen.
2. colebTan mkacrad aris daculi Tanasworoba rogorc sqesobriv, ise
ekonomikur da pirovnul sakiTxebSi. magaliTad, madagaskarel tanalaebs Soris
qmari valdebulia, Tavis yovel colTan TiTo dRiT darCes. am wesis darRveva
col-qmrul Ralatad iTvleba. ukmayofilo qals SeuZlia qmars uCivlos da
anazRaurebis saxiT qmris qonebis mesamedi moiTxovos. colebs Soris aseve
Tanabrad nawildeba miwac da qmari valdebulia, daamuSavos Tavisi colebis
nakveTebi.
3. ufros colebs xSirad gansakuTrebuli mdgomareoba ukaviaT.
polineziaSi mcxovreb tongas sazogadoebaSi pirvel cols `mTavari coli~
ewodeba. misi saxli qmris saxlis marjvniv dgas da `mamis saxlad~ iwodeba. sxva
colebs `patara colebi~ hqviaT da maTi saxlebi qmris saxlis marcxnivaa. qmari
rCevas, pirvel rigSi, swored ufros cols ekiTxeba. gamgzavrebis win da
mogzaurobidan dabrunebis Semdeg swored masTan erTad sZinavs. miuxedavad imisa,
rom am Cvevas TiTqosda umcrosi colebis eWvianoba unda gamoewvia, isini
kmayofilebi arian, radgan maT sxva upiratesoba aqvT: axalgazrdebi da
mimzidvelebi arian. am wesis Sedegad, ufrosi coli, romelmac garegnuli eSxi
dakarga, kompensaciis saxiT prestiJs iRebs.
unda gvaxsovdes, rom miuxedavad eWvianobis sixSirisa, poliginiur
sazogadoebebSi adamianebi Tvlian, rom mravalcolianobas sagrZnobi
upiratesobebi aqvs. filip da jenet kilbraidebis mier keniaSi Catarebulma
kvlevebma aCvena, rom mamakacebic da qalebic, romlebic poliginiur qorwinebaSi
imyofebodnen, ekonomikur da politikur upiratesobebs flobdnen. imis gamo, rom
poliginiuri ojaxebi sakmaod didia, maT samuSao Zalis didi raodenoba aqvT da
SeuZliaT meti saqoneli awarmoon bazrisTvis. am ojaxebs meti gavlena aqvT
sazogadoebebSi da politikaSic monawileben. koni andersonma aRmoaCina, rom
samxreT afrikaSi qalebi poliginiur qorwinebas im mosazrebiT arCevdnen, rom
sxva colebi maT bavSvisa da sacxovreblis movlaSi daexmarebodnen. zogierTi
qalis TqmiT ki, poliginiuri qorwinebis mizezi mamakacebis nakleboba iyo.
riT SeiZleba aixsnas is faqti, rom sazogadoebebis umetesobaSi poliginia
daSvebuli da xSirad sasurvelic ki aris? ralf lintonis azriT, poliginiis
mizezi gaxlavT mamakacebis survili, hyavdeT meti qali. magram maSin ratom ar
aris gavrcelebuli igi yvela sazogadoebaSi? sxva axsnebidan gamovyofT im
ramdenimes, romlebic mniSvnelovnad ganapirobeben poliginias.
23
erT-erTi Teoriis Tanaxmad, poliginia mSobiarobis Semdgom periodSi
seqsis akrZalvis Sedegia. amgvar sazogadoebebSi wyvilma qalis mSobiarobis
Semdeg garkveuli vadiT (erTi wliT mainc) sqesobrivi kavSirisagan Tavi unda
Seikavos. jon uaiTings miaCnia, rom kavSiris Sewyveta bavSvis janmrTelobaze
zrunviT aris ganpirobebuli. ai, ras gvamcnobs hasas tomis qali:
`qali qmarTan ar unda iwves, sanam bavSvs ZuZus aWmevs. Tu igi ase moiqceva,
bavSvi susti da gamxdari gaizrdeba. mas Semdeg, rac bavSvi ori wlis gaxdeba,
igi ukve moRonierebuli iqneba da col-qmars isev SeuZlia erTad yofnaA. ori
wlis Semdeg bavSvis gaCena sirTules aRar warmoadgens~.
qalebis mier aRwerili simptomebi e.w. kvSaiorkoris avadmyofobis saxeliT
aris cnobili da ZiriTadad tropikul mxareebSi gvxdeba. igi organizmis
cilisgan gamofitvas iwvevs. es avadmyofoba gansakuTrebiT xSirad im bavSvebSi
viTardeba, romlebsac diareac aReniSnebaT. seqsisagan TavSekavebis dros deda
mTel yuradRebas bavSvs uTmobs. bavSvis mier dedis rZiT miRebuli cila
mniSvnelovnad amcirebs kvaSiorkoris simptomebs. rogor moqmedebs sqesobrivi
kavSirisgan Tavis Sekaveba poliginiurobaze, vnaxoT iorubas tomis qalis
monaTxrobidan:
`rodesac Cven mSobiarobis Semdeg qmarTan kavSirze uars vacxadebT, amas
bavSvebis janmrTelobis gamo vakeTebT. amasobaSi ki qmari aucileblad ipovis
sxva qals. sjobs, es qalic ojaxis kontrolqveS iyos, vidre qmari Tavis fuls
ucxosTan xarjavdes~. Tumca poliginia mxolod fexmZimobis dros seqsis
akrZalviT ver aixsneba.
meore axsnis mixedviT, poliginia qalebisa da mamakacebis raodenobaTa
uTanasworo Sefardebis Sedegia. sqesTaSorisi disbalansi, SesaZloa, omebis gamo
gaCndes, radgan omSi swored mamakacebi monawileoben da ufro xSiradac
iRupebian. Tu cnobilia, rom arakomerciul sazogadoebebSi TiTqmis yvela
adamiani daqorwinebulia, poliginia, SesaZloa, qalebis `zedmeti~ nawilisaTvis
meuRlis moZebnis erT-erTi gza iyos. marTlac, cnobilia, rom sazogadoebebi,
sadac mamakacebi cotaa, xSiradac omoben da poligamiiTac xasiaTdebian.
sazogadoebebi, sadac qalebi da mamakacebi Tanabari raodenobiTaa, SedarebiT
naklebs omoben da monogamias misdeven.
poliandria
24
misdeven, bavSvis biologiuri mSoblis vinaobas aravin adgens. rogorc
mozrdilebi, ise – bavSvebi mamebad yvela qmars, an – ufros Zmas Tvlian.
poliandriis SesaZlo mizezad SeiZleba dasaxeldes qalebis simcire.
todas xalxi mdedrobiTi sqesis axalSobilebs xocavda. sinhalebSic igive adaTi
arsebobda, magram qalebis Semcirebis Semdeg maT am wesze uari Tqves. qalebis
raodenobis simciresa da poliandrias Soris kavSiri gasagebs xdis am
ukanasknelis iSviaTobas: iSviaTia sazogadoebebi, sadac qalebi ufro cotani
arian, vidre kacebi.
meore SesaZlo axsna Zlier SezRuduli resursebis pirobebSi poliandriis
adaptaciuroba SeiZleba iyos. melvin goldstinma Seiswavla tibetelebis
sazogadoeba, romelic zRvis donidan 4000 metris simaRleze cxovrobs.
dasamuSavebeli miwis raodenoba aq Zalian mcirea da TiTo ojaxze erT akrze1
naklebi farTobis nakveTi modis. tibetelebis TqmiT, fraternaluri poliandria
maT saSualebas aZlevs, ojaxis miwa da saqoneli ojaxSive darCes. miuxedavad
imisa, rom tibetelebi amaze ar fiqroben, poliandria mosaxleobis zrdasac
amcirebs. mamakacebisa da qalebis raodenoba daaxloebiT Tanabaria, magram am
ukanasknelTa daaxloebiT 30% gaTxovili ar aris. marTalia, maT SeiZleba
hyavdeT Svilebi, magram bevrad naklebi, vidre gaTxovilebs. tibetelebi rom
monogamiurebi yofiliyvnen, Sobadoba ufro maRali iqneboda da SezRuduli
resursebis pirobebSi gamosakvebi pirebis ricxvi moimatebda.
ojaxi
25
ojaxi bavSvisaTvis saswavlo garemoa. ZuZumwovrebis zogierT saxeobas
gaCenisTanave SeuZlia damoukideblad cxovreba, magram ara yvelas. adamianis
naSiers didxans sWirdeba movla. bavSvebs TiTqmis ar gaaCniaT Tandayolili
Cvevebi, rac aucilebelia gadarCenisaTvis. maT es yvelaferi unda iswavlon. is
Cvevebi da qcevebi, romlebic bavSvma unda Seiswavlos, ZiriTadad kulturulia.
ojaxi zrunavs bavSvze da icavs mas, sanam igi im kulturul qcevebs, rwmenasa da
Rirebulebebs aiTvisebs, romlebic aucilebelia misi da misi sazogadoebis
gadarCenisaTvis.
ojaxis saxeebi
26
`ase midis axalgazrda xalxis cxovreba. bolos da bolos, rodesac
ufrosebi gardaicvlebian, saxlis patronebi es col-qmari gaxdeba da axla isini
iqnebian ufrosebi. Semdeg maTi Svili moiyvans cols, icxovrebs maTTan erTad,
imuSavebs maTi erTiani ojaxis sakeTildReod da maT sikvdils daelodeba, raTa
Tavad aiRos xelSi marTvis sadaveebi”.
didi ojaxi birTvul ojaxze ufro myaria. damoukidebeli birTvuli
ojaxisagan gansxvavebiT, romelic iSleba ufrosi wevrebis (mSoblebis)
sikvdilTan erTad, didi ojaxi mudmivad imatebs umcros wevrebs, romlebic
ufrosebis sikvdilis Semdgom Tavad xdebian ufrosebi.
27
`ra unda mosvloda amerikul ojaxs, myudro saxlSi mcxovreb mamas, dedas,
or Svilsa da sulel ZaRls? ra da _ ekonomikuri wnexi: samuSaodan
gaTavisuflebebi, axalgazrda xalxisaTvis naklebi samuSao, meti momuSave deda,
sacxovreblis nakleboba da cxovrebis fasis zrda. am faqtorebma, daSorebaTa
ricxvis zrdasTan da qorwinebis dagvianebis tendenciasTan erTad, aTasobiT
amerikeli aiZula, mravalTaobian ojaxebSi ecxovra.
Sejameba
28
poliandriuli ojaxisagan, romlebsac erTmaneTTan sisxliT naTesaoba
akavSirebT.
29