Professional Documents
Culture Documents
KHÁI NIỆM
Kinh tế thị trường là một giai đoạn phát triển của nền kinh tế, thể hiện nền văn minh của nhân loại,
trong đó việc sản xuất phù hợp với nhu cầu của con người, có sự cạnh tranh bình đẳng giữa các thành
phần kinh tế trong xã hội.Trong nền kinh tế thị trường sẽ tổn tại nhiều các hình thức sở hữu khác nhau
như sở hữu tư nhân, sở hữu nhà nước, sở hữu tập thể,….Trong nền kinh tế thị trường các chủ thể đều bình
đẳng với nhau, hoạt động trên khuôn khổ nhất định dựa trên những quy định của pháp luật. Sự ra đời và
phát triển của nền kinh tế thị trường trong đó sẽ tăng cường sự cạnh tranh khốc liệt của các thành phần
trong nên kinh tế, phát triển hoạt động trao đổi, mua bán trên thị trường.
Nền kinh tế thị trường chính là nơi để các chủ thể trong xã hội có thể thỏa mãn đam mê trong vấn
đề kinh doanh, sản xuất, chính là môi trường kinh doanh tự do và công bằng. Một số mô hình kinh tế điển
hình như: kinh tế thị trường tự do, kinh tế thị trường, xã hội, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa.
a) Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN):
là nền kinh tế thị vận hành theo các quy luật thị trường, đồng thời góp phần hướng tới từng bước
các lập một xã hội mà ở đó “ dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Bên cạnh đó
nền kinh tế này còn có sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một mô hình kinh tế được Việt Nam lựa chọn và áp
dụng, chứa đựng nhiều thành phần khác nhau, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Các thành
phần kinh tế tại Việt Nam gồm: kinh tế nhà nước, kinh tế ngoài nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân,
kinh tế cá thể, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài. Kinh tế tư nhân là thành phần kinh tế có tốc độ tăng
trưởng lớn nhất, ngày càng chiếm tỷ lệ cao trong các thành phần kinh tế, tuy nhiên dưới sự điều tiết của
thành phần kinh tế nhà nước. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm hướng tới mục đích
sau,Các thành phần kinh tế trong thị trường cạnh tranh công bằng, chủ thể hoạt động độc lập, tự chủ, tự
do
b) Kinh tế thị trường định hướng tư bản chủ nghĩa (TBCN)
Là nền kinh tế mà trong đó người mua và người bán tác động với nhau theo quy luật cung
cầu, giá trị để xác định giá cả và số lượng hàng hoá, dịch vụ trên thị trường, vận hành dưới sự
điều tiết của chế độ tư bản chủ nghĩa
III. SO SÁNH
A. Điểm giống nhau
Sự giống nhau biểu hiện ở chỗ, xuất phát từ tính khách quan của nó. Cả hai kiểu kinh tế thị trường
này đều chịu sự tác động của cơ chế thị trường với hệ thống các qui luật : qui luật giá trị, qui luật cung
cầu, qui luật cạnh tranh, qui luật lưu thông tiền tệ … Đồng thời, cả nền kinh tế thi trường ở các nước
TBCN và nền kinh tế thị trường định hướng XHCN đều là các nền kinh tế hỗn hợp, tức là nền kinh tế thị
trường có sự điều tiết ( quản lí ) của nhà nước. Tuy nhiên, sự can thiệp của nhà nước ở các nền kinh tế là
khác nhau. Không có nền kinh tế thị trường thuần tuý (hoàn hảo) chỉ vận hành theo cơ chế thị trường
B. Điểm khác nhau:
Sự khác nhau giữa nền kinh tế thị trường định hướng XHCN và nền kinh tế thị trường TBCN là ở
mục tiêu, phương thức, mức độ can thiệp của nhà nước và sự can thiệp này là do bản chất của nhà nước
quyết định. Được thể hiện qua những điểm sau:
1. Mục Tiêu:
Trong nền kinh tế thị trường định hướng Chủ Nghĩa Xã Hội, Đảng Cộng Sản luôn hướng đến
mục tiêu xây dựng cơ sở vật chất, Kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, đặt lời ích nhân dân lên hàng
đầu. Đối vỡi nền kinh tế thị trường định hướng tư bản chủ nghĩa, lợi ích của các tập đoàn tư bản
lớn lại được đặt lên hàng đầu
2.Về quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế
Cơ chế thị trường trong nền kinh tế TBCN luôn hoạt động trên nền tảng của chế độ sở hữu về tư liệu
sản xuất, trong đó các công ty tư bản độc quyền giữ vai trò chi phối sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế.
Còn cơ chế thị trường trong nền kinh tế định hướng XHCN lại hoạt động trong môi trường của sự đa dạng
các quan hệ sở hữu. Trong đó chế độ công hữu giữ vai trò nền tảng của nền kinh tế quốc dân, với vai trò
chủ đạo của kinh tế nhà nước
Tính định hướng XHCN đòi hỏi trong khi phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần phải củng
cố và phát triển kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể trở thành nền tảng của nền kinh tế có khả năng điều
tiết. Kinh tế nhà nước phải được củng cố và phát triển ở các vị trí then chốt của nền kinh tế, ở lĩnh vực an
ninh quốc phòng… mà các thành phần kinh tế khác không có điều kiện thực hiện.
3.Về quan hệ quản lí nền kinh tế
Trong nền kinh tế thị truờng TBCN, sự quản lí của nhà nước luôn mang tính chất tư sản và trong
khuôn khổ của chế độ tư sản với mục đích nhẳm bảo đảm môi trường kinh tế – xã hội thuận lợi cho sự
thống trị của giai cấp tư sản, cho sự bền vững của chế độ bóc lột TBCN. Còn trong nền kinh tế thị trường
định hướng XHCN, thì sự can thiệp của nhà nước XHCN vào nền kinh tế lại nhằm bảo vệ quyền lợi chính
đáng của toàn thể nhân dân lao động, thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân
chủ, văn minh.
Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN là nền kinh tế thị trường có sự quản lí của nhà nước dưới
sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam. Cơ chế đó đảm bảo tính hướng dẫn điều khiển nền kinh tế
nhiều thành phần hướng tới đích XHCN theo phương châm nhà nước điều tiết vĩ mô.Ngược lại, kinh tế
thị trường TBCN hoạt động dưới sự quản lí của Đảng tư sản cầm quyền.
4.Về mối quan hệ tăng trưởng, phát triển kinh tế với công bằng xã hội và quan hệ phân
phối
Vấn đề công bằng xã hội trong nền kinh tế thị trường TBCN chỉ được đặt ra khi mặt trái của cơ chế
thị trường đã làm gay gắt các vấn đề xã hội, tạo ra nguy cơ bùng nổ xã hội, đe doạ sự tồn tại của CNTB.
Trong kinh tế thị trường định hướng XHCN, nhà nước chủ động giải quyết ngay từ đầu mối quan hệ giữa
tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội. Vấn đề công bằng xã hội không chỉ là phương tiện phát triển nền
kinh tế hàng hoá mà còn là mục tiêu của chế độ xã hội mới.
Sự thành công của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN không chỉ dừng lại ở mức độ tăng
trưởng kinh tế mà còn phải không ngừng nâng cao đời sống nhân dân, đảm bảo tốt các vấn đề xã hội và
công bằng bình đẳng trong xã hội. Tình hình đó đặt ra cho kinh tế thị trường định hướng XHCN phải kết
hợp hài hoà ba vấn đề sau : Một là, kết hợp vấn đề lợi nhuận và vấn đề xã hội, đảm bảo cho các chủ thể
kinh tế có được lợi nhuận cao, tạo điều kiện kinh tế chính trị –xã hội bình thường cho sự phát triển kinh
tế. Hai là, kết hợp chặt chẽ nguyên tắc phân phối của chủ nghĩa xã hội và nguyên tắc kinh tế hàng hoá:
phân phối theo lao động, theo vốn, theo tài năng … trong đó nguyên tắc phân phối theo lao động là chính.
Ba là, điều tiết phân phối thu nhập : nhà nước cần có chính sách giảm khoảng cách chênh lệch giữa lớp
giàu và lớp nghèo. Mặt khác, có biện pháp bảo vệ thu nhập chính đáng của toàn xã hội.
Một xu hướng đáng lưu ý là tuy nhà nước TBCN đã có ý thức tự điều chỉnh, dung hoà lợi ích của các
giai cấp, tầng lớp xã hội khác nhau để giảm bớt mâu thuẫn, ổn định chính trị, ổn định xã hội, vì mục tiêu
phát triển kinh tế. Song, do nhiều nguyên nhân khác nhau, nhất là do sự chi phối điểu tiết của các qui luật
kinh tế của CNTB, của lợi ích giai cấp nên sự điều tiết của vẫn còn nhiều bất cập. Sự can thiệp của nhà
nước nhằm bảo đảm mục tiêu phát triển và công bằng chỉ có thể thực hiện được mới một nhà nước của
dân, do dân, vì dân. Đó là nhà nuớc XHCN.
5. Kiến trúc thượng tầng