ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α.Π.Θ.

ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ
ΤΟΜΈΑΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΝΕΦ 204. Νεοελληνική πεζογραφία (1789-1914)

Διδ. : Μά ρθα Βασιλειά δη

Χειμερινό Εξάμηνο
2022-2023
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Περίληψη

Βιβλιογραφία μαθήματος/ Εξεταστέα ύλη, τρόπος εξέτασης

Χρονοδιάγραμμα

Ανθολόγιο κειμένων (παραδόσεις)

 Ρήγας, «Ο νέος εξωμερίτης»

 Π. Σούτσος, Λέανδρος

 Γρ. Παλαιολόγος, Ο Πολυπαθής

 Αλ. Ρ. Ραγκαβής, «Εμάη»

 Εμμ. Ροΐδης, Η Πάπισσα Ιωάννα

 Π. Καλλιγάς, Θάνος Βλέκας

 Δ. Βικέλας, Λουκής Λάρας

 Γεώργιος Βιζυηνός, «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον»

 Αλ. Παπαδιαμάντης, «Ο έρωτας στα χιόνια»

 Ανδρ. Καρκαβίτσας, Ο ζητιάνος

 ΠΕΡΊΛΗΨΗ
Ιστορία της νεοελληνικής πεζογραφίας κατά την περίοδο από τη Γαλλική Επανάσταση
(1789) μέχρι την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (1914). Η περίοδος αυτή
διαιρείται σε τρεις επί μέρους:

1) 1789-1830: Από τη Γαλλική Επανάσταση μέχρι την ίδρυση του ελληνικού κράτους.
«Δημιουργική πεζογραφία» στον απόηχο του Διαφωτισμού.
2) 1830-1880: Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι την προσάρτηση της
Θεσσαλίας. «Ελληνικός Ρομαντισμός». Μυθιστόρημα.
3) 1880-1914: Από την προσάρτηση της Θεσσαλίας μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο
Πόλεμο. Ρεαλισμός, Νατουραλισμός, Αισθητισμός. Από το μυθιστόρημα στο διήγημα.
Ηθογραφία.
Θα γίνει γραμματολογική εξέταση της περιόδου και θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ανάλυση
αντιπροσωπευτικών κειμένων του ρομαντισμού και της ηθογραφίας.

Για τις ανάγκες του μαθήματος, επιλέχτηκαν 10 συγγραφείς και ισάριθμα κείμενα.

ΔΙΑΝΟΜΗ ΒΙΒΛΙΩΝ («Εύδοξος»)

Επιλογή 1

Νάσος Βαγενάς (επιμ.), Από τον «Λέανδρο» στον «Λουκή Λάρα». Μελέτες για την
πεζογραφία της περιόδου 1830-1880, Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας –
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2009.

Επιλογή 2

Παν. Μουλλάς, Ρήξεις και συνέχειες. Μελέτες για τον 19ο αιώνα, Σοκόλης, Αθήνα
2
1993.

Επιλογή 3

Κώστας Στεργιόπουλος (επιμ.), Η παλαιότερη πεζογραφία μας. Από τις αρχές της ώς
τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τόμος ΣΤ΄ 1880-1900, Σοκόλης, Αθήνα 22007.
 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΆ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑΣ ΥΛΗΣ

Ρήγας, «Ο νέος εξωμερίτης»

Π. Σούτσος, Λέανδρος

Γρ. Παλαιολόγος, Ο Πολυπαθής

Αλ. Ρ. Ραγκαβής, «Εμάη»

Εμμ. Ροΐδης, Η Πάπισσα Ιωάννα

Π. Καλλιγάς, Θάνος Βλέκας

Δ. Βικέλας, Λουκής Λάρας

Γ. Βιζυηνός, «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον»

Αλ. Παπαδιαμάντης, «Ο έρωτας στα χιόνια»

Ανδρ. Καρκαβίτσας, Ο ζητιάνος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Περιλαμβάνει δύο μέρη: I) Γενικά βοηθήματα· II) πηγές των κειμένων που θα
διδαχθούν και βοηθήματα ανά συγγραφέα.

Ι. Γενικά βοηθήματα (αλφαβητικά)

1. Βαγενάς, Νάσος, «Οι αρχές της πεζογραφίας του ελληνικού κράτους», στο Η ειρωνική
γλώσσα. Κριτικές μελέτες για τη νεοελληνική γραμματεία, Στιγμή, Αθήνα, 1994, σ. 187-198.

2. Μουλλάς, Παν., «Λογοτεχνία 1830-1880», στο Ρήξεις και συνέχειες. Μελέτες για τον 19ο
αιώνα, Σοκόλης, Αθήνα, 1993, σ. 15-82.

3. —, «Εισαγωγή», στο Η παλαιότερη πεζογραφία μας. Από τις αρχές της ώς τον πρώτο
παγκόσμιο πόλεμο, Σοκόλης, Αθήνα, 1998, σ. 1-223.
4. Πολίτης, Λίνος, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1989, σ. 123-137,
168-183, 200-218 και 251-261.

5. Σαχίνης, Απόστολος, Θεωρία και άγνωστη ιστορία του μυθιστορήματος στην Ελλάδα,
1760-1870, Καρδαμίτσας, Αθήνα, 1992, σ. 11-61.

6. Beaton, Roderick, Εισαγωγή στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία. Ποίηση και Πεζογραφία,
1821-1992 (μτφ. Ευαγγελία Ζουργού – Μαριάννα Σπανάκη), Νεφέλη, Αθήνα, 1996, σ.
81-98, 102-119.

ΙΙ. Πηγές και βοηθήματα (ανά συγγραφέα)

ΡΉΓΑΣ, «Ο νέος εξωμερίτης», στο Σχολείον των ντελικάτων εραστών (επιμ. Π. Σ. Πίστας),
Ερμής, Αθήνα, 1971, σ. 5-39.

Πίστας, Π. Σ., «Το νεανικό έργο ενός εθνομάρτυρα. Το Σχολείον του Ρήγα και τα
προβλήματά του», στο Ρήγας, Σχολείον των ντελικάτων εραστών, ό.π., σ. ιε΄-ος΄.

ΣΟΎΤΣΟΣ, ΠΑΝΑΓΙΏΤΗΣ, Ο Λέανδρος (επιμ. Γιώργος Βελουδής), Ίδρυμα Κώστα και Ελένης
Ουράνη, Αθήνα, 1996.
1. Βελουδής, Γιώργος, «Εισαγωγή», ό.π., σ. 9-70.
2. Τζιόβας, Δημήτρης, «Από τη Μυθιστορία στο Μυθιστόρημα. Για μια θεωρία της
ελληνικής αφήγησης», στο Νάσος Βαγενάς (επιμ.), Από τον Λέανδρο στον Λουκή Λάρα.
Μελέτες για την πεζογραφία της περιόδου 1830-1880, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης,
Ηράκλειο 1997, σ. 9-30.

ΠΑΛΑΙΟΛΌΓΟΣ, ΓΡΗΓΌΡΙΟΣ, Ο Πολυπαθής (επιμ. Άλκης Αγγέλου), Ερμής, Αθήνα, 1989.

1. Αγγέλου, Άλκης, «Το ρομάντσο του νεοελληνικού μυθιστορήματος», ό.π., σ. 13-176.

ΡΑΓΚΑΒΉΣ, ΑΛΈΞΑΝΔΡΟΣ ΡΊΖΟΣ, «Εμάη», στο Διηγήματα, τ. Α΄ (επιμ. Δημήτρης Τζιόβας),

Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, Αθήνα, 1999, σ. 437-474.

1. Τζιόβας, Δημήτρης, «Εισαγωγή» ό.π, σ. 9-129 = Κοσμοπολίτες και αποσυνάγωγοι. Μελέτες

για την ελληνική πεζογραφία και κριτική (1830-1930), Μεταίχμιο, Αθήνα, 2003, σ. 111-
248.

*
ΚΑΛΛΙΓΆΣ, ΠΑΎΛΟΣ, Θάνος Βλέκας, Νεφέλη, Αθήνα 1987.
1. Καγιαλής, Τάκης, «Πατριδογνωσία, ξενοτροπία και ιστορία: Καλλιγάς και Ραγκαβής», στο
Νάσος Βαγενάς (επιμ.), Από τον Λέανδρο στον Λουκή Λάρα. Μελέτες για την πεζογραφία
της περιόδου 1830-1880, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 1997, σ. 119-148.

ΡΟΪ́ΔΗΣ, ΕΜΜΑΝΟΥΉΛ Δ., Η Πάπισσα Ιωάννα (επιμ. Άλκης Αγγέλου), Εστία, Αθήνα, 2006.
1. Μικέ, Μαίρη, «Η μεταμφίεση της ιστορικής αφήγησης», στο Μεταμφιέσεις στη
νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αι.), Κέδρος, Αθήνα, 2001, σ. 132-152.
*

ΒΙΚΈΛΑΣ, ΔΗΜΉΤΡΙΟΣ, Λουκής Λάρας (επιμ. Μαριάννα Δήτσα), Ερμής, Αθήνα, 1991.

1. Δήτσα, Μαριάννα, «Εισαγωγή» στο Δημήτριος Βικέλας, Λουκής Λάρας (επιμ. Μαριάννα
Δήτσα), Ερμής, Αθήνα, 1991, σ. 27-133.

ΒΙΖΥΗΝΌΣ, Γ. Μ., «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον», στο Νεοελληνικά διηγήματα (επιμ. Παν.
Μουλλάς), Ερμής, Αθήνα, 1991, σ. 168-201.

1. Μουλλάς, Παν., «Το νεοελληνικό διήγημα και ο Γ. Μ. Βιζυηνός», ό.π., σ. ιζ΄-ρλστ΄.

ΠΑΠΑΔΙΑΜΆΝΤΗΣ, Α., «Ο έρωτας στα χιόνια», στο Α. Παπαδιαμάντης αυτοβιογραφούμενος

(επιμ. Παν. Μουλλάς), Ερμής, Αθήνα, 1981, σ. 133-138.

1. Κοτζιάς, Αλέξανδρος, «Χρόνοι και χρόνος στο “Ο έρωτας στα χιόνια”», στο Αθηναϊκά
διηγήματα και δύο δοκίμια για το χρόνο, Νεφέλη, Αθήνα, 1992, σ. 79-89.
2. Μουλλάς, Παν., «Το διήγημα, αυτοβιογραφία του Παπαδιαμάντη», στο Α. Παπαδιαμάντης
αυτοβιογραφούμενος, ό.π., σ. ιε΄- ξε΄.

ΚΑΡΚΑΒΊΤΣΑΣ, ΑΝΔΡΈΑΣ, Ο ζητιάνος, Νεφέλη, Αθήνα, 1989.

1. Σταυροπούλου, Έρη, «Ανδρέας Καρκαβίτσας: παρουσίαση - ανθολόγηση», στο Η
παλαιότερη πεζογραφία μας. Από τις αρχές της ώς τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, τ. Η΄,
Σοκόλης, Αθήνα, 1997, σ. 184-195.
 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΌΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

1ο: 3.10.22

Εισαγωγικά

2ο: 10.10.22

Οι περίοδοι ~ Η παραγωγή του Διαφωτισμού (1774-1821)

Το μάθημα της 17.10. δεν θα γίνει. Η αναπλήρωσή του θα ανακοινωθεί.

3ο: 24.10. 22

Ρήγας, «Ο νέος εξωμερίτης» ~ Επιβιώσεις του Διαφωτισμού και νέες τάσεις

4ο: 31.11.22

Π. Σούτσος, Λέανδρος

5ο: 7.11.22

Γρ. Παλαιολόγος, Ο Πολυπαθής

6ο: 14.11.22

Αλ. Ρ. Ραγκαβής, «Εμάη» ~ Εμμ. Ροΐδης, Η Πάπισσα Ιωάννα

7ο: 21.11.22

Εμμ. Ροΐδης, Η Πάπισσα Ιωάννα

8ο: 28.12.22

Π. Καλλιγάς, Θάνος Βλέκας

9ο: 5.12.22

Δ. Βικέλας, Λουκής Λάρας ~ Επιβιώσεις του ρομαντισμού, νέες τάσεις (1880-1914)

10ο: 12.12.22

Γ. Βιζυηνός, «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον»

11ο: 19.12. 22

Αλ. Παπαδιαμάντης, «Ο έρωτας στα χιόνια»

12ο: 9.1.23

Ανδρ. Καρκαβίτσας, Ο ζητιάνος

13ο: Σύνοψη