Sejarah Fasa

Pembentukan Bandar
(Perbandaran)
1) BANDAR AWAL
• Zaman neolitik
• Bemula kira-kira 5 500 tahun yang lalu
• Bermula di lembah-lembah sungai yang subur seperti
Lembah Nil, Tigris Euphrates, Indus
• Melahirkan tamadun Awal seperti tamadun Mesir, China
dan India
• Antara bandar yang terkenal ialah: Harappa-
Mohenjodaro Daro (India-Pakistan), Babylon (Iraq) dan-
lain-lain

Rajah 2: Gambaran Bandar Harappa,

Pakistan
Tamadun Hwang Ho – Bandar Chang’an
• 4500 sm di lembah Hwang-Ho. Ibu negeri Dinasti Tang.
• Dulu kota Daxing, pernah jadi ibu negeri Dinasti Sui.
• Bandar formal dipengaruh : kepercayaan mistik
kosmologi Cina

Tamadun Lembah Indus – Bandar Mohenjo-daro.

• 2500 sm di Pakistan. Berbentuk grid-iron, padat,
terancang. Bangunan dari batu bata berbakar & dinding
bermotar. Wujud sistem saluran bawah tanah,
pembentungan & bekalan air baik. Bangunan ikut zon2
– keagamaan, pentadbiran, perniagaan, kediaman.
• Bandar terbahagi 2 – citadel (kuil, pentadbiran & kubu)
& lain-lain kawasan awam penduduk.
Tamadun Lembah Mesopotamia – Bandar Nineveh
• Sekitar Sungai Tigris – Euphrates (Iraq). Ibu negeri
Assyria. Penduduk padat. Ada tembok besar untuk
pertahanan. Binaan batu bata dan lumpur. Sistem
saliran & bekalan air yang baik. Bandar ini bulat tetapi
sistem susuatur adalah grid iron.
2) BANDAR ROM & GREEK
• Selepas zaman neolitik
• Bermula kira-kira 3 000 tahun yang lalu
• Bermula di dengan kemunculan Kerajaan Rom dan
Greek (Tamadun Yunani) – Asas kepada negara2
Eropah
• Kegiatan perkapalan dan perdagangan
• Pertahanan dititikberatkan
• Antara bandar yang terkenal iaiah: Miletus, Pompeei,
Athens, Sparta (Rom)

Rajah 3: Rome: Contoh Bandar

Purba
• 2 elemen utama bandarnya: 1) Agora – kawasan
perniagaan, kawasan lapang perhimpunan awam &
bangunan2 awam. 2) Acropolis – kawasan keagamaan,
pentadbiran, peyimpanan khazanah kerajaan & kubu
pertahanan.
• Pembangunan mampan – apabila satu bandar (bandar
asal - paleopolis) besar dan tahap kemampuan
menampung bertambah maka bandar baru diwujudkan
(Neopolis)
• Wujud pelan bandar – Hippodamus guna konsep grid
iron (Miletus, Priene)
• Kompenan gunatanah awam, bangunan pentadbiran,
theater, stadium di kawasan strategik. Kawasan lain
seperti perumahan diletakkan di sel2 grid iron.
3)BANDAR ZAMAN PERTENGAHAN (MEDIEVAL)
• Selepas kemerosotan Greek dan Rom
• Zaman Gelap (Dark Ages) dalam konteks perbandaran
• Sistem Feudal berjalan
• Bandar terletak di kawasan tinggi dan dikelilingi oleh
tembok untuk tujuan pertahanan
• Kelebihan dari segi nilai estetika dan keindahan
monumen dan lanskap
• Contoh bandar ialah Oxford, York dan lain-lain

Rajah 3: Contoh Bangunan Zaman

Medieval
• Peperangan banyak mencorak bandarnya. Hampir semua
bandar ditembok/kota. Banyak kota berbentuk bulat &
berseg2, wujud parit @ dibina atas bukit tetapi batasan
sumber makanan.
• Apabila perang selesai bandar berkembang secara
“additive” (organik) & tidak terikat dengan pelan bandar.
• Bangunan & pasar terbuka jadi kawasan perniagaan
terpenting.
• Gereja, bangunan pentadbiran, dewan perniagaan
diletakkan dilokasi strategik dengan medan yang luas
• Ruangan bangunan, lorong, laluan kenderaan menjadikan
rangkaian ruang bandar yang menarik.
• Bagi bandar atas bukit konsep “additive” telah menjadikan
bandar berbentuk radial concentric – jalan berliku ikut
topografi lereng bukit, bangunan berskala manusia kecuali
gereja – bandar dengan panorama & nilai visual yang
menarik.
4) BANDAR ZAMAN REVOLUSI INDUSTRI
• Akhir abad ke 17.
• Revolusi Industri-Industri bijih timah dan arang batu
• Kemajuan dalam penciptaan-enjin wap dan
sebagainya
• Mula wujud golongan profesional dan pertengahan
• Walaupun membangun tetapi kurang perancangan,
masalah kesesakan, kepadatan dan kebersihan-
timbul masalah penyakit berjangkit

Rajah 4: Gambaran Bandar Zaman

Revolusi
Industri
• Migrasi tinggi – kepesatan bandar. Mula ideal bandar
industri terancang.
• Wujudnya social reformer – pengusaha kilang untuk
baiki taraf hidup dan persekitaran pekerja kilang di
suatu bandar yang terancang. Jika persekitaran bagus
maka kualiti kerja juga meningkat.
• Antaranya – Robbert Owen (New Lanark – Manchester),
J. Silk Buckingham (Victoria) dll. Konsep bandar ini
ialah bandar sara diri – di mana segala kemudahan
asas ada di sini dan bilangan kepadatan penduduk 800
– 1200 orang sahaja.
• Perkara ini merebak ke Eropah & US.
• Di US, Benjamin Richardson cadang Hygea, bandar
bentuk grid dan antara satu grid wujud kawasan lapang
– berfungsi sebagai kawasan rekreasi dan green area.
• Konsep bandar Uni-Cite Industrielle oleh Tony Garnier.
Penduduk 32000 dan kemudahan awam yang lengkap
– hospital, kubur, logi pembentungan, bakery & pusat
sivic. Satu empangan air dibuat bagi menyediakan
kuasa.
• Buat zon gunatanah susunan grid 100’ X 500’.
• Konsep bandar Linear City oleh Soria Y Mata (Spanish).
Laluan bandar harus menggunakan laluan ulitili. Rumah
& bangunan harus di susun secara linear sepanjang
laluan telekomunikasi, bekalan air dan elektrik. Contoh
bandar Stalingrad di luar Madrid.
5) BANDAR BARU
• Tindakbalas terhadap perbandaran yang tidak sempurna di
Zaman Revolusi Industri
• Juga akibat pertambahan penduduk yang mendadak
• Bandar baru dirancang luar dari kawasan kesesakan
• Menggabungkan elemen-elemen seperti upah yang tinggi,
kecantikan semulajadi, udara bersih, selamat, selesa,
hubungan sosial yang baik
• “Bandar Taman” –Ebernezzer Howard.
• Bandar yang terkenal ialah Letchworth (1903) dan Wewyn
(1930)

Rajah 5: Konsep Bandar

Taman
Oleh Howard
• Konsep Bandar Taman
• Gabungan kebaikan bandar & luar bandar.
• Saiz optimum bandar induk (central city) 58000 orang.
Manakala saiz bandar satelit (bandar taman) 30000.
• Bandar dipecahkan kepada unit (wards) dan setiap unit
ada 5000 orang, sekolah dan lain kemudahan awam
dengan jarak pejalan kaki.
• Green belt keliling bandar (zon pertanian)
• Peluang pekerjaan dijana melalui aktiviti industri
• Wujud keretapi/lrt dan jalan sebagai perhubungan
bandar.
• Ciri2 lanskap yang menarik.
6) BANDAR MODEN (GLOBAL)
• Bandar zaman kini Abad ke 19-20
• Ada yang berasal dari bandar Zaman Pertengahan dan
ada juga yang wujud akibat pelbagai faktor seperti
dasar kerajaan, sumber dan juga penjajahan
• Di cirikan dengan bangunan pencakar langit
• Elemen perancangan, politik dan sosial yang lebih
teratur

Rajah 6: Washington-Contoh Bandar Moden

• Gagasan mencantikkan bandar ( Beautiful Modern City
movement)- dipelopori di zaman Rennaissance –
elemen utama: medan (mall), titik tumpu (focal points),
water element, rangkaian taman dll.
• Gagasan kediaman terancang di Pinggir Bandar –
bermula di US. Golongan kaya mahu kawasan bandar
yang nyaman. Perlu wujud pengangkutan motor dan
keretapi. Pemaju suka cari kawasan pinggir sebab
tanah murah, nyaman & tidak jauh dari pusat bandar.
• Gagasan Unit Kediaman – Merasakan pembangunan
kediaman melalui grid iron tidak mampu wujud komuniti
yang baik & kawasan lapang yang efektif. Salah satu
konsep yang dibuat ialah Radburn – Kawasan yang luas.
Memisahkan laluan kaki dengan kenderaan. Bangunan
di kelompok keliling kawasan hijau. Contoh bandar ini
ialah bandar Radburn (New Jersey)