Feudalizm w średniowieczu – karta pracy.

Estera Ślusarz
1. Wykonaj polecenia na podstawie tekstu źródłowego i informacji ze s. 30–34
podręcznika.
Rozpad wcześniejszych struktur własności ziemi, w połączeniu z często panującą anarchią,
przyniósł zmiany w organizacji posiadłości [...] [senioralnych]. W IX w. senior miał wobec
swych poddanych pewne prawa feudalne: żądał od nich pańszczyzny i czynszu, a także
posiadał uprawnienia sądownicze, obejmujące [...] utrzymanie prawa i porządku we
włościach. Jednakże w miarę rozkładu władzy politycznej i publicznej w wielu regionach
panowie zaczęli sprawować znacznie ściślejszy nadzór nad swymi poddanymi, opierając się
na prawach otrzymanych lub przejętych od króla, księcia, hrabiego czy nawet niższego
feudała.
Były to prawa zarówno sądownicze – obejmujące sądownictwo „wyższe”, tj.
dotyczące życia i zdrowia – jak i finansowe. Nakładano na nich zobowiązania płatnicze,
które pierwotnie pochodziły od władzy publicznej, począwszy jednak od XII w., uważane były
za opłaty zwyczajowe [...] – nieodłączną część uprawnień osobistych seniora. Tak więc miał
on monopol w zakresie młyna, pieca chlebowego i prasy winnej; kontrolował myta,
targowiska i jarmarki. Mógł nakładać podatki taille1 i pogłówne, żądać służby wojskowej, a
później także narzucać cięższe świadczenia w postaci robocizn.
Uprawnienia seniora zaczęły obejmować ludzi, którzy w IX w. nie podlegaliby jego
jurysdykcji: wolnych dziedziców mieszkających na terenie jego majątku, a także właścicieli
ziem zagrożonych niebezpieczeństwem i położonych poza jego granicami, których
przodkowie mu się komendowali [...]. [...] ten rodzaj dominacji – poprzez narzucenie
senioralnej władzy [...] – był rozpowszechniony i świadczył o dezintegracji władzy publicznej.
Źródło: E.M. Hallam, J. Everard, Francja w czasach Kapetyngów 987–
1328, tłum. U. Kowalczyk, Warszawa 2008, s. 28–29.

a) wyjaśnij przyczyny oddawania się przez ludność średniowiecznej Europy pod opiekę
seniorów
Oddanie się w opiekę seniorów zapewniało ludności bezpieczeństwo przed
najeźdźcami, stałe dochody oraz dostęp do żywności
b) wymień 3 korzyści pana feudalnego (seniora) wynikające z powstałych stosunków
feudalnych
- umacniało to jego pozycję w społeczeństwie
- otrzymywał korzyści materialne w postaci danin
- zyskiwał siłę roboczą do uprawy posiadanej ziemi

c) wskaż 2 korzyści wasala z powstałych stosunków feudalnych.

1
Taille (franc.) – podatek ziemski pobierany we Francji do XVIII w. od chłopów i innych osób nienależących do szlachty lub
arystokracji. Jego wysokość zależała od powierzchni dzierżawionego gruntu. Początkowo nakładano go w sytuacjach
wyjątkowych, ale od końca XV w. był stałą daniną.
 Zapewnienie bezpieczeństwa ziemiom wasala

2. Wyjaśnij na czym polegało poddaństwo gruntowe, osobiste i sądowe chłopów.

poddaństwo gruntowe – chłopi żyli i pracowali na ziemi pana,

poddaństwo osobiste – wolność chłopów byłą ograniczona , byli oni „przywiązani” do

zamieszkałej ziemi

poddaństwo sądowe – pan feudalny mógł sądzić chłopów, był ich jedynym sędzią

3. Wymień obowiązki chłopów w średniowieczu:

a) na rzecz panów feudalnych
Uprawianie ziem swoich panów
Płacenie czynszu i daniny

b) na rzecz Kościoła
Płacenie dziesięciny
4. Wykonaj polecenia na podstawie tekstów źródłowych i wiedzy własnej.
Ustawa Kazimierza Wielkiego przeciwko zbytkowi mieszczan krakowskich
§ 1. Jeśli któremuś z mieszkańców lub mieszczan krakowskich przyjdzie odprawiać wesele,
nie może na nim mieć więcej jak 30 półmisków, a do każdego trzech ludzi [tj. gości]. Do
liczby tej nie liczy się panien, księży i obcych, nie mających prawa obywatelstwa w mieście
[...]. Każdy zaś, kto będzie zaproszony na wesele, a ma prawo obywatelstwa, da
narzeczonemu lub jego swatowi [nie więcej jak] dwa grosze, jego żona i każda z pań także
dwa, a panna winna dać tylko grosz jeden. Potraw na weselu powinno się podawać nie
więcej jak pięć [...]. [...]
§ 3. Chcemy też, aby na weselach nie bywało więcej jak 8 trefnisiów [tzn. błaznów], z
zupełnym wykluczeniem śpiewaków i deklamujących pieśni [...].
Żebracy w Norymberdze
Po pierwsze, nasi panowie z rady rozporządzają, ażeby żaden mieszczanin lub mieszczanka
[...] nie żebrał [...], jeżeli mu na to szlachetna rada nie zezwoliła. [...] Żebracy i żebraczki,
którym pozwolono żebrać [w naszym mieście], a którzy nie są ani ułomni, ani ślepi, w dzień
roboczy nie powinni siedzieć przed kościołem i żebrać, lecz winni prząść wełnę lub
wykonywać inną pracę, która jest w ich mocy. Kto nie będzie tego przestrzegał, tego należy
wygnać z miasta na okres miesiąca.
Źródło: Wiek V–XV w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B.
Lenard, Warszawa 1997, s. 238–239, 243–244.

a) wymień powody, dla których władze wydawały przepisy przytoczone w tekstach

źródłowych
Miało to na celu zmniejszenie zużycia produktów deficytowych, których brakowało ze
względu na wcześniejsze klęski żywiołowe itp.
b) wyjaśnij, jak zarządzenia rad miejskich i władców wpływały na życie mieszkańców
.średniowiecznych miast.
Szerzenie wśród ludności strachu przed karami wywołało uczucie bezradności wśród
mieszkańców, którzy poddawali się pod rządy i nie próbowali się sprzeciwiać
5. Wykonaj polecenia na podstawie tekstu źródłowego i wiedzy własnej.
Opis polskiej szlachty z pracy historyka Marcina Kromera, wydanej w 1555 r.
Właściwie szlachta [polska] podlega jedynie królowi [.............]. Z pozostałych, zwłaszcza
osób prywatnych, nikt nie ma podporządkowanej sobie szlachty wraz ziemią i wsiami,
chyba, że na Rusi, na podstawie prawa, jakie z dawien dawna przysługuje tutejszym
książętom. Podobne prawo ma także biskup krakowski w księstwie siewierskim; ma je
również i biskup warmiński wraz z kapitułą podlegającego mu Kościoła, a wreszcie prepozyt
płocki. [....]
Do szlachty zalicza się tych, których przodkowie, czy rodzice zostali do tego stanu powołani i
zobowiązani do służby wojskowej, otrzymując znak rodowy [herb], albo też ci, którzy sami
sobie na to zasłużyli swą działalnością. [.....]
Cała polska szlachta jest sobie równa i nie ma wśród niej żadnego rozróżnienia na
patrycjuszów i hrabiów [..........]. [....] U Polaków nie było nigdy innego rodzaju książąt
mających księstwa czy dzielnice jak tylko ci, których wprowadził książę Bolesław Krzywousty,
kiedy podzielił władzę między synów [....]. Mieszkańcy Rusi z dawien dawna mieli swoich
książąt i mają ich jeszcze obecnie ci, którzy przedtem pozostawali albo są nadal pod
panowaniem Litwy, oraz Wołynianie.
a) wymień najważniejsze różnice między rycerstwem [szlachtą] z Europy Zachodniej
a szlachtą polską?
Szlachta polska posiadała większe przywileje
b) w jaki sposób można było uzyskać tytuł szlachecki?
Przez pochodzenie z rodziny szlacheckiej lub uszlachcenie
c) wymień obszary Rzeczypospolitej Obojga Narodów, na których król nie był jedynym
seniorem szlachty.
Ruś