Dasar Pembangunan Luar Bandar 2019 Malaysia

KEMENTERIAN
PEMBANGUNAN LUAR BANDAR
LUAR BANDAR SEJAHTERA

DASAR PEMBANGUNAN LUAR BANDAR
Diterbitkan oleh:
KEMENTERIAN PEMBANGUNAN LUAR BANDAR
No. 47, Persiaran Perdana, Presint 4
Pusat Pentadbiran Kerajaan Persekutuan
62100 Putrajaya, Malaysia
Hak Cipta Terpelihara ©
Semua Hak Terpelihara. Tiada mana-mana bahagian

jua daripada penerbitan ini boleh diterbitkan semula,
disalin, disimpan di dalam bentuk yang boleh
diperoleh semula atau disiarkan dalam sebarang
bentuk dengan apa jua cara-elektronik, mekanikal,
fotokopi, rakaman dan/atau sebaliknya tanpa
mendapat izin daripada Bahagian Perancangan
Strategik, Kementerian Pembangunan Luar Bandar,
Malaysia.
Buku ini boleh di
muat turun melalui
QR Code ini:
KEMENTERIAN

Walau apapun
strategi yang
diambil, objektif
utama kesemua
dasar-dasar ini
hendaklah
memastikan
supaya setiap
lapisan masyarakat
tidak ketinggalan
di dalam menikmati
hasil kemakmuran
Negara.
Prakata
YAB PERDANA MENTERI
Apabila Malaysia mendapat sebuah Kerajaan Kerana itu juga Kerajaan hari ini berusaha
yang baharu pada tahun lalu, rakyat untuk menyediakan pelbagai peluang
meletakkan harapan yang tinggi agar sosioekonomi kepada komuniti desa kerana
kebajikan dan keselesaan hidup mereka akan ini akan secara langsung memastikan
meningkat dan bertambah baik. wawasan tersebut menjadi kenyataan
menjelang tahun 2030.
Kerajaan baharu ini telah menilai dasar-dasar
pentadbiran lalu dan meneruskan apa yang Dasar Pembangunan Luar Bandar untuk
dipercayai akan memberi kebaikan kepada tempoh sehingga tahun 2030 adalah satu
rakyat. Kita juga turut memperkenalkan dasar- inisiatif Kerajaan untuk mencorak perubahan
dasar baharu yang kita percaya mampu di kawasan luar bandar bagi mencapai
meningkatkan kebajikan dan keselesaan wawasan luar bandar yang sejahtera, inklusif,
rakyat kepada satu tahap yang lebih tinggi mampan dan holistik.
serta berkeupayaan memberi hasil yang baik
bukan sahaja untuk jangka masa yang singkat Pelaksanaan dasar ini memerlukan masyarakat
tetapi untuk jangka masa panjang. luar bandar bersifat proaktif di dalam
membangunkan komuniti setempat di
Dasar-dasar yang dikaji dan diperkenal tidak samping bersedia menghadapi cabaran
harus berbentuk populis dan mungkin dalam segenap aspek terutamanya kepesatan
memerlukan kerjasama rakyat. Tetapi kemajuan teknologi era Revolusi Industri Ke-4
percayalah, jika tidak dipecahkan ruyung disamping mengekalkan kelestarian alam
tentu kita tidak akan mendapat sagunya. sekitar.
Walau apapun strategi yang diambil, objektif Melalui pelaksanaan dasar ini, saya percaya
utama kesemua dasar-dasar ini hendaklah masyarakat luar bandar akan menjadi
memastikan supaya setiap lapisan masyarakat pemangkin kepada pembangunan dan
tidak ketinggalan di dalam menikmati hasil kemakmuran Negara dalam menjadikan
kemakmuran Negara. Malaysia sebuah Negara maju dan berdaya
saing.
Sudah pasti juga, agenda bagi membangunkan
masyarakat luar bandar supaya jurang Sekian, terima kasih.
kemakmuran dengan bandar dapat dikurang
dan seterusnya dihapus sama sekali
sebagaimana yang telah kita tekankan sebagai
salah satu teras wawasan Kemakmuran
Bersama, di mana status ekonomi tidak lagi
menjadi identiti daerah.
Dr Mahathir Bin Mohamad

Perdana Menteri Malaysia
...Kerajaan
bertekad untuk
terus memastikan
supaya taraf hidup
dan kualiti hidup
masyarakat luar
bandar menjadi
lebih baik dan
sejahtera.
Prakata
YB MENTERI PEMBANGUNAN LUAR BANDAR
Dasar Pembangunan Luar Bandar dengan visi bandar, luar bandar dan wilayah. Malah luar
Luar Bandar Sejahtera merupakan suatu bandar sejahtera turut menitikberatkan
perancangan untuk merealisasikan program kehidupan masyarakat yang sihat dan selamat
pembangunan luar bandar yang inklusif bagi serta mewujudkan keseimbangan antara aspek
memenuhi kehendak, jangkaan dan keperluan mengekalkan keindahan dan keaslian alam
rakyat. Dasar ini menjadi satu kerangka hala semula jadi serta biodiversiti.
tuju yang komprehensif dalam membangunkan
luar bandar untuk tempoh sehingga tahun Dasar ini berusaha untuk menangani pelbagai
2030. Penggubalan dasar ini berasaskan tiga cabaran masa kini dan masa hadapan yang
prinsip iaitu kemampanan dengan menyaksikan transformasi berlaku dengan
mengutamakan kualiti dan kesejahteraan hidup pantas dan berimpak kepada pembangunan
bermasyarakat, inklusif yang mengambilkira luar bandar. Antaranya ialah fenomena migrasi
pembangunan seimbang dalam segenap aspek penduduk terutamanya golongan belia bagi
kehidupan dan holistik merangkumi pelbagai merebut peluang dalam pelbagai bidang seperti
dimensi seperti sosial, ekonomi, rohani, fizikal, pendidikan dan ekonomi akibat daripada proses
budaya dan tadbir urus. Usaha ini adalah pembandaran yang pesat, peningkatan penuaan
merupakan kesinambungan kepada proses penduduk desa serta kesediaan komuniti desa
pembangunan luar bandar yang telah bermula menghadapi ledakan teknologi maklumat dalam
sejak negara mencapai kemerdekaan pada era Revolusi Industri Ke-4 (4IR). Kesemua ini
tahun 1957. memerlukan anjakan paradigma baharu kepada
pembuat dan pelaksana dasar serta masyarakat
Malaysia yang dahulunya dipacu oleh sektor luar bandar bagi mendepani cabaran ini.
pertanian, seterusnya menjadi sebuah negara
perindustrian dan perkhidmatan dan kini Mengambil kira pelbagai isu semasa dan
mengorak langkah menjadi sebuah negara maju cabaran mendatang, dasar yang digubal ini
dan inklusif. Kemajuan yang dicapai ini hasil telah menggariskan 10 teras strategi bagi
kerjasama dan usaha segenap lapisan rakyat menyokong pembangunan luar bandar pada
termasuk masyarakat luar bandar. Justeru, masa akan datang iaitu ekonomi luar bandar
Kerajaan bertekad untuk terus memastikan yang berdaya saing dan mampan; keusahawanan
supaya taraf hidup dan kualiti hidup masyarakat sebagai pemacu pembangunan ekonomi luar
luar bandar menjadi lebih baik dan sejahtera. bandar; membangunkan modal insan yang
Keutamaan akan diberikan untuk menyedia berkualiti; prasarana lengkap dan canggih;
prasarana asas luar bandar seperti jalan luar keunggulan generasi belia luar bandar; wanita
bandar, bekalan air terawat, elektrik dan luar bandar yang progresif; kehidupan luar
infrastruktur digital untuk menambah baik akses bandar yang sejahtera; sistem penyampaian
kepada perkhidmatan yang berkualiti. Di dan tadbir urus berkesan; biodiversiti dan alam
samping itu, penekanan kepada pemerkasaan sekitar mampan; dan perumahan, pembangunan
modal insan luar bandar yang mempunyai wilayah dan penempatan desa bersepadu.
minda kelas pertama khususnya dikalangan
masyarakat miskin, belia, wanita dan orang Saya menyeru kepada semua pihak untuk
kelainan upaya. Pelbagai langkah juga turut bersama-sama menghayati Dasar Pembangunan
dilaksanakan bagi memperbanyak program Luar Bandar dan seterusnya memainkan
peningkatan pendapatan penduduk luar bandar peranan yang aktif dalam menjayakannya.
terutamanya bagi isi rumah berpendapatan Kerjasama dan sokongan pelbagai pihak
terendah (B40) bagi mendepani peningkatan berkepentingan akan membolehkan dasar ini
kos sara hidup selain daripada meningkatkan dilaksana untuk manfaat masyarakat luar bandar
usaha untuk merapatkan jurang ketidak- khususnya dan Malaysia amnya.
seimbangan pembangunan sosioekonomi antara
Datuk Seri Rina Binti Mohd Harun

Menteri Pembangunan Luar Bandar
ISI KANDUNGAN
BAB SATU
PENGENALAN
Pengenalan 1-1
Definisi Luar Bandar
Penempatan Luar Bandar
1-3
1-4
BAB EMPAT
Transformasi Pembangunan Luar Bandar 1-7
TERAS 1: EKONOMI
Malaysia
Teras 1: Ekonomi 4-1
Keperluan DPLB 1-11
Aspirasi 4-3
Cabaran 4-4
EK 1: Mempelopori Aktiviti Ekonomi Luar 4-7
BAB DUA
Bandar Yang Transformatif
EK 2: Penghasilan Produk Tempatan Yang 4-9
SENARIO PEMBANGUNAN Berkualiti Dan Berskala Ekonomi
EK 3: Peningkatan Kesejahteraan Masyarakat
LUAR BANDAR 2030 Luar Bandar 4-11
Kesimpulan 4-12
Trend Penduduk Luar Bandar 2030 2-1
Trend Penduduk Luar Bandar di Malaysia 2-2
Penduduk Luar Bandar Mengikut Negeri 2030 2-3
Migrasi Penduduk 2-4
Struktur Umur Penduduk Luar Bandar 2-5
Nisbah Tanggungan 2-10
BAB LIMA
Belia Luar Bandar 2-11
Ekonomi 2-14
Pendapatan Isi Rumah Luar Bandar dan B40 2-17 TERAS 2: KEUSAHAWANAN
Tahap Pendidikan 2-22
Teras 2: Keusahawanan 5-1
Kehidupan Luar Bandar Dalam Era Revolusi 2-23
Industri Keempat (4IR) Aspirasi 5-2
Kesimpulan 2-26 Cabaran 5-3

KU 1: Keusahawanan Sebagai Kerjaya Pilihan 5-6
Masyarakat Luar Bandar
KU 2: Pemerkasaan Sistem Pembiayaan
BAB TIGA
Kewangan, Kemudahan Fizikal Dan Sistem 5-8
Sokongan Di Luar Bandar
KU 3: Membangun Produk Dan Memperluas
KERANGKA STRATEGIK Pasaran Termasuk Pemasaran Perniagaan
Dalam Talian (E-commerce)
5-10
DPLB KU 4: Mengarus Perdana Ilmu Dan Kemahiran

Tradisional Serta Meningkatkan Keupayaan 5-12
Wawasan Luar Bandar Sejahtera 3-1 Transformatif Usahawan Luar Bandar
Visi, Misi Dan Aspirasi Teras DPLB 3-2 Kesimpulan 5-13
Teras DPLB 3-4
Pernyataan Dasar Umum Bagi Setiap Teras 3-5
BAB ENAM BAB LAPAN
TERAS 3: MODAL INSAN TERAS 5: BELIA
Teras 3: Modal Insan 6-1 Teras 5: Belia 8-1
Aspirasi 6-2 Aspirasi 8-2
Cabaran 6-3 Cabaran 8-3
MM 1: Pembangunan Modal Insan Luar Bandar 6-5 BL 1: Pendidikan Kemahiran Yang Inklusif Dan
Yang Komprehensif Bersesuaian Dengan Keperluan Revolusi 8-5
Industri Keempat (4IR)
MM 2: Penambahbaikan Infrastruktur Dan
Profesionalisme Guru Di Maktab Rendah Sains 6-6 BL 2: Generasi Belia Menikmati Pendapatan
MARA (MRSM) yang Berterusan (Sustainable) Melalui Bidang 8-7
Keusahawanan
MM 3: Pembangunan Kapasiti Yang Inklusif,
Fleksibel Dan Berorientasikan Keperluan 6-8 BL 3: Generasi Belia Yang Mempunyai
Setempat Semangat Patriotisme, Berketerampilan, 8-9
Bersahsiah Tinggi Dan Terlibat Dalam
MM 4: Perluasan Model Pendidikan Awal 6-10 Kepimpinan Luar Bandar
Kanak-kanak Yang Terkini Di Luar Bandar
Kesimpulan 8-11
MM 5: Perubahan Minda Masyarakat Luar 6-12
Bandar
Kesimpulan 6-13
BAB TUJUH BAB SEMBILAN

TERAS 4: PRASARANA TERAS 6: WANITA
Teras 4: Prasarana 7-1 Teras 6: Wanita 9-1
PL 1: Liputan Prasarana Luar Bandar Yang 7-5 WA 1: Pemerkasaan Ekonomi Wanita Luar 9-5
Lengkap Bandar
PL 2: Akses Telekomunikasi Dan Jalur Lebar 7-7 WA 2: Pemantapan Khidmat Sistem Sokongan 9-8
Dengan Kadar Berpatutan Di Luar Bandar Bagi Wanita Luar Bandar
PL 3:Pengangkutan Awam Luar Bandar Yang 7-8 WA 3: Pemerkasaan Kepimpinan Wanita Luar 9-10
Efisien Dan Mampan Bandar
Kesimpulan 7-9 Kesimpulan 9-11
ISI KANDUNGAN
BAB SEPULUH BAB DUA BELAS

TERAS 7: KEHIDUPAN LUAR TERAS 9: BIODIVERSITI DAN
BANDAR YANG SEJAHTERA ALAM SEKITAR
Teras 7: Kehidupan Luar Bandar Yang Sejahtera 10-1 Teras 9: Biodiversiti Dan Alam Sekitar 12-1
SS 1: Peningkatan Kesedaran Dan Pemerkasaan BD 1: Pengurusan Biodiversiti Dan Alam Sekitar
Komuniti Luar Bandar Terhadap Aspek Cara 10-5 Luar Bandar Berpandukan Konsep Penggunaan 12-7
Hidup Sihat Dan Pengeluaran Mampan
SS 2: Kehidupan Luar Bandar Yang Sejahtera 10-7 BD 2: Persekitaran Yang Bersih, Selamat Dan
Mampan Untuk Generasi Hari Ini Dan Akan 12-9
Kesimpulan 10-9 Datang
BD 3: Perlindungan Kawasan Habitat Hidupan 12-12
Liar Dan Kawasan Biodiversiti Di Kawasan Desa
Kesimpulan 12-15
BAB SEBELAS
TERAS 8: SISTEM PENYAMPAIAN
DAN TADBIR URUS BAB TIGA BELAS
Teras 8: Sistem Penyampaian Dan Tadbir Urus 11-1 TERAS 10: PERUMAHAN,
Aspirasi 11-2 PEMBANGUNAN WILAYAH DAN
Cabaran 11-3 PENEMPATAN DESA
TU 1: Integrasi Dan Penyelarasan Pelaksanaan Teras 10: Perumahan, Pembangunan Wilayah Dan
11-5 13-1
Dasar-dasar Pembangunan Luar Bandar Penempatan Desa
TU 2: Tadbir Urus Luar Bandar Yang Cekap, Aspirasi 13-2
11-7
Berkesan Dan Berintegriti
Cabaran 13-3
TU 3: Kepimpinan Luar Bandar Yang Berwibawa 11-9
WD1: Peningkatan Pemilikan Perumahan Kepada
Kesimpulan 11-11 13-6
Golongan Sasar Di Luar Bandar
WD 2: Kesamarataan Kualiti Hidup Antara Bandar
Dengan Luar Bandar Dan Antara Wilayah-wilayah 13-8
Luar Bandar
BAB EMPAT BELAS WD 3: Penempatan Luar Bandar Lestari Dan

Cemerlang Menjelang Tahun 2030 13-12
KESIMPULAN WD 4: Masyarakat Orang Asli, Komuniti Anak 13-16
Negeri Sabah Dan Natives of Sarawak Yang Maju
Kesimpulan 14-1
Kesimpulan 13-18
Glosari
Rujukan
Lampiran
SENARAI SINGKATAN KATA
4IR Revolusi Industri Keempat H
A HACCP Hazard Analysis and Critical Control Point
ABM Alat Bantuan Mengajar HRD Pembangunan Sumber Manusia
AIM Amanah Ikhtiar Malaysia I
B ICT Teknologi, Informasi dan Komunikasi
B40 Kumpulan Isi Rumah Berpendapatan Terendah 40% ICU Unit Penyelarasan Perlaksanaan
C IKBN Institut Kemahiran Belia Negara
COMBI Communication for Behavioral Impact INFRA Institut Kemajuan Desa
CSR Tanggungjawab Sosial Korporat IKM Institut Koperasi Malaysia
CTC Community Transformation Centre INSKEN Institut Keusahawanan Negara
D IoT Internet of Things
DARA Lembaga Kemajuan Pahang Tenggara IPT Institusi Pengajian Tinggi
DBM Dasar Belia Malaysia ISO International Organization for Standardization
DEB Dasar Ekonomi Baru J
DKBK Dasar Kepelbagaian Biologi Kebangsaan JAKOA Jabatan Kemajuan Orang Asli
DPBN Dasar Pembangunan Belia Negara JKKK Jawatankuasa Kemajuan dan Keselamatan Kampung
DPF Desa K
Dasar Perancangan Fizikal Desa Negara 2030
Negara
KATS Kementerian Air, Tanah dan Sumber Asli
DPLB Dasar Pembangunan Luar Bandar
KBAT Kemahiran Berfikir Aras Tinggi
DPN Dasar Pembangunan Nasional
KBS Kementerian Belia dan Sukan
DPN3 Dasar Pertanian Negara Ketiga
KDN Kementerian Dalam Negeri
DWN Dasar Wanita Negara
KDNK Hasil Keluaran Dalam Negara Kasar
E
KEDA Lembaga Kemajuan Wilayah Kedah
EPU Unit Perancang Ekonomi
KEJORA Lembaga Kemajuan Johor Tenggara
ESSZONE Kawasan Keselamatan Khas Pantai Timur Sabah
KEMAS Jabatan Kemajuan Masyarakat
ETP Program Transformasi Ekonomi
Kementerian Pelancongan, Kebudayaan dan Alam
F KePKAS
Sekitar Sabah
FAMA Lembaga Pemasaran Pertanian Persekutuan KESEDAR Lembaga Kemajuan Kelantan Selatan
FELCRA Lembaga Penyatuan dan Pemulihan Tanah Persekutuan KETEN-

Lembaga Kemajuan Terengganu Tengah
GAH
FELDA Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan
KPLB Kementerian Pembangunan Luar Bandar
FGD Perbincangan Kumpulan Berfokus
KKM Kementerian Kesihatan Malaysia
FSBPLB Falsafah dan Strategi Baru Pembangunan Luar Bandar
KKMM Kementerian Komunikasi dan Multimedia
G
KOSPEN Komuniti Sihat Pembina Negara
GAP Amalan Pertanian Baik
KPDN- Kementerian Perdagangan Dalam Negeri dan Hal
GDW Gerakan Desa Wawasan HEP Ehwal Pengguna
GGEI Global Green Economy Index KPI Petunjuk Prestasi Utama
GLC Syarikat Berkepentingan Kerajaan KPM Kementerian Pendidikan Malaysia
GMP Amalan Pengilangan Yang Baik KSAS Kawasan Sensitif Alam Sekitar
GTP Program Transformasi Kerajaan Kementerian Pembangunan Wanita, Keluarga dan

KPWKM
Masyarakat
SENARAI SINGKATAN KATA
L PIBG Persatuan Ibu Bapa dan Guru
LKTS Lembaga Kemajuan Tanah Sarawak PIPLB Pelan Induk Pembangunan Luar Bandar
LKW Lembaga Kemajuan Wilayah PKD Pusat Komuniti Desa
M PKS Perusahaan Kecil dan Sederhana
Kumpulan Isi Rumah Berpendapatan Pertengahan PLANMa-
M40 Jabatan Perancangan Bandar dan Desa
40% laysia
MARA Majlis Amanah Rakyat PPD Pusat Pertumbuhan Desa
Institut Penyelidikan Dan Kemajuan Pertanian PPKK Pusat Promosi Kesihatan Komuniti
MARDI
Malaysia
PPRT Program Perumahan Rakyat Termiskin
MATRADE Malaysia External Trade Development
R
Kementerian Tenaga, Sains, Teknologi, Alam Sekitar
MESTECC R&D Research and Development
dan Perubahan Iklim
MHSR Malaysian Health System Research RAPID Refinery & Petrochemical Integrated Development
Malaysian Industry-Government Group for High RD&C Research, Development and Commercialisation
MIGHT
Technology Research, Development, Commercialisation and
RDC&I
Kementerian Perdagangan Antarabangsa dan Innovation
MITI
Industri RELA Jabatan Sukarelawan Malaysia
MKPD Majlis Kebangsaan Pembangunan Desa RI Teknologi Inovatif
MOA Kementerian Pertanian dan Industri Asas Tani Pihak Berkuasa Kemajuan Pekebun Kecil Perusahaan
RISDA
MOF Kementerian Kewangan Getah
MOTAC Kementerian Pelancongan, Seni dan Budaya RTC Pusat Transformasi Luar Bandar
MPI Kementerian Perusahaan Utama S

MPKK Majlis Pengurusan Komuniti Kampung SAFODA Lembaga Kemajuan Perhutanan Negeri Sabah
N Lembaga Penyatuan dan Pemuliharaan Tanah
SALCRA
Sarawak
NADMA Agensi Pengurusan Bencana Negara
SAWARI Satu Wilayah Satu Industri
NASPAL Pelan Strategik Kebangsaan Hidup Aktif
SDG Sustainable Development Goals
NCR Natives Customary Rights
SEZ Special Economic Zone
NGO Pertubuhan Bukan Kerajaan
SKM Suruhanjaya Koperasi Malaysia
NHMS Tinjauan Kesihatan dan Mobiditi Kebangsaan
SKMM Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia
NMPM Dasar Pemakanan Kebangsaan Malaysia
SL1M Skim Latihan 1Malaysia
NPANM Pelan Tindakan Pemakanan Kebangsaan Malaysia
SLDB Lembaga Kemajuan Tanah Sabah
NTK Nisbah Tanggungan Keseluruhan
SOP Standards Operational Prosedure
NTUM Nisbah Tanggungan Umur Muda
SPAD Suruhanjaya Pengangkutan Darat
NTUT Nisbah Tanggungan Umur Tua
SRFB Sabah Rubber Fund Board
O
SREZ Special Rural Economic Zone
OKU Orang Kelainan Upaya
OSC One Stop Centre T
P T20 Kumpulan Isi Rumah Berpendapatan Tertinggi 20%

P&P Pengajaran dan Pembelajaran TEKUN Tabung Ekonomi Usaha Niaga
PBK Pihak Berkuasa Koridor TKPM Taman Kekal Pengeluaran Makanan
PBT Pihak Berkuasa Tempatan TVET Pendidikan Teknikal dan Latihan Vokasional
PD Penyataan Dasar U
PDRM Polis DiRaja Malaysia
UNDP United Nation Development Programme
PELITA Lembaga Pembangunan dan Lindungan Tanah
UNEP United Nation Environment Programme
PERHILI- Jabatan Perlindungan Hidupan Liar dan Taman
UPEN Unit Perancang Ekonomi Negeri
TAN Negara
PENGENALAN
1
BAB SATU
1-1 DASAR PEMBANGUNAN LUAR BANDAR
PENGENALAN
PENGENALAN
Malaysia semakin menghampiri kemuncak Wawasan Tiga prinsip penggubalan dasar yang akan dijadikan
2020 dan bakal berhadapan dengan situasi dunia panduan iaitu prinsip pertama adalah
yang lebih berbeza dan mencabar. Dalam KEMAMPANAN, dengan mengutamakan kualiti
meneruskan aspirasi negara untuk terus maju, dan kesejahteraan hidup bermasyarakat. Prinsip
Malaysia sedang meletakkan asas pembangunan kedua adalah INKLUSIF iaitu pembangunan yang
negara yang baharu dalam Kajian Separuh Penggal mengambil kira keseimbangan kaum, gender,
Rancangan Malaysia Kesebelas (KSP, RMKe-11) kumpulan umur, keupayaan diri, tahap pendidikan,
(2016-2020) dan Pelan Harapan Pembangunan pendapatan dan kedudukan geografi. Prinsip yang
Luar Bandar 2018-2023 (PHPLB 2018-2023) untuk ketiga adalah HOLISTIK, iaitu merangkumi pelbagai
menghadapi cabaran pembangunan dalam tempoh dimensi seperti sosial, ekonomi, rohani, fizikal,
lima tahun akan datang. budaya dan tadbir urus.
DPLB menyediakan kerangka hala tuju secara Penggubalan DPLB ini adalah sebahagian daripada
umum dan strategi pembangunan secara dasar-dasar nasional sedia ada. Ia juga bersesuaian
menyeluruh selari dengan Matlamat Pembangunan dengan keperluan tempatan dan perubahan global
Mampan 2030 (SDG2030) seperti yang telah ke arah Revolusi Industri Keempat (4IR).
dicadangkan oleh Pertubuhan Bangsa-bangsa
Bersatu. Dasar ini meliputi keutamaan dan
penekanan baharu yang telah dikenalpasti dalam DEFINISI DASAR PEMBANGUNAN
KSP, RMKe-11 dan PHPLB 2018-2023. Ia akan LUAR BANDAR
“
menjadi satu dasar utama pembangunan luar
bandar yang menyokong dasar dan program Dasar Pembangunan Luar Bandar
pembangunan nasional. (DPLB) merupakan tindakan Kerajaan
untuk menghadapi cabaran yang
DPLB akan menjadi teras kepada hala tuju akan berlaku di kawasan luar bandar
pembangunan luar bandar ke arah Malaysia negara
bagi mencapai visi luar bandar yang
maju yang sejahtera dan berpendapatan tinggi. Ia
”
sejahtera.
akan mengambil kira dasar-dasar pembangunan
sedia ada, SDG2030 dan aspirasi rakyat Malaysia.
Rajah 1.1: Matlamat Pembangunan Mampan 2030 (SDG 2030).

Sumber: http://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/
DASAR PEMBANGUNAN LUAR BANDAR 1-2
PENGENALAN
Proses penyediaan dokumen DPLB melibatkan tiga Pengumpulan data melibatkan beberapa siri
peringkat kajian komprehensif. Peringkat pertama Perbincangan Kumpulan Berfokus (FGD) mengikut
adalah pembentukan hala tuju, peringkat kedua zon iaitu empat siri di Semenanjung Malaysia dan
adalah pengumpulan maklumat dan analisis serta masing-masing satu di Sarawak dan Sabah serta
peringkat ketiga adalah penulisan dokumen DPLB. empat siri Bicara Komuniti. Maklumat juga diperolehi
Kajian ini melibatkan penyertaan pemimpin daripada dokumen rasmi dasar-dasar Kerajaan
masyarakat luar bandar yang terdiri daripada semasa dan kajian-kajian ilmiah. Kandungan DPLB
Penghulu, Ketua Kampung, Majlis Pengurusan merangkumi pernyataan visi, misi, dasar dan strategi
Komuniti Kampung (MPKK) dan belia. Kajian ini untuk pembangunan luar bandar bagi tempoh
juga melibatkan para usahawan luar bandar, agensi- sehingga tahun 2030.
agensi Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan Negeri,
agensi swasta dan Pertubuhan Bukan Kerajaan
(NGO) yang berkaitan (Rajah 1.2).
LAPORAN
ASAS RUJUKAN
Semakan semula dasar-dasar negara yang

berkaitan.
Pembentukan visi, misi, objektif dan skop
kajian. LAPORAN
PEMBENTUKAN
HALA TUJU Penyenaraian teras-teras DPLB (10 teras AWAL KAJIAN
utama). DPLB
Metodologi kajian.
Sejarah pembangunan luar bandar Malaysia.
Data Primer
• Sesi FGD di enam zon seluruh Malaysia
mengikut 10 teras utama dalam DPLB.
• 4 siri Bicara Komuniti
Data Sekunder – Rujukan laporan/jurnal
berkaitan teras-teras yang terlibat.
PENGUMPULAN LAPORAN
MAKLUMAT DAN Senario dan prospek.
INTERIM
ANALISIS Keadaan semasa luar bandar Malaysia. DPLB
Trend luar bandar Malaysia 2030.
Pembentukan aspirasi.
Analisis SWOT.
Cadangan dan strategi.
Konvensyen DPLB
• Perbincangan isu-isu semasa luar bandar
di Malaysia.
PENYEDIAAN • Penambahbaikan aspirasi dan cadangan
DASAR
DASAR bagi mencapai matlamat mengikut teras.
PEMBANGUNAN
LUAR BANDAR Bengkel Pemurnian DPLB
• Menambah baik penulisan dasar.
• Maklum balas melalui FGD.
• Maklum balas secara bertulis.
Rajah 1.2: Metodologi Penyediaan Kajian Dasar Pembangunan Luar Bandar.

PENGENALAN
DEFINISI LUAR BANDAR

Luar bandar ialah kawasan yang mempunyai DPLB turut memberi penekanan kepada
kepadatan penduduk yang rendah meliputi desa, pembangunan kawasan pedalaman dan terpencil
dusun, penempatan kecil, estet pertanian, kawasan yang masih memerlukan pembangunan dalam
pertanian, hutan dan badan air. Menurut Jabatan pelbagai aspek. Daerah pedalaman ialah daerah
Perangkaan Malaysia tahun 2010, kawasan luar yang jauh dari pantai atau bandar, mempunyai
bandar (termasuk kawasan pedalaman dan kepadatan penduduk yang sangat rendah dan
terpencil) ialah kawasan selain daripada kawasan kurang akses kepada rangkaian jalan dan
bandar, manakala kawasan bandar adalah kawasan pengangkutan. Dalam dasar ini, daerah pedalaman
yang diwartakan dan kawasan tepu bina yang dikenal pasti sebagai daerah yang mempunyai
bersempadan dengannya serta mempunyai kepadatan penduduk kurang daripada 50 orang
penduduk seramai 10,000 orang atau lebih semasa per kilometer persegi. Berdasarkan kriteria ini, di
bancian dijalankan. Malaysia terdapat sebanyak 46 daerah yang boleh
dikategorikan sebagai daerah pedalaman. Ini
termasuk 21 daerah di Sarawak, 12 di Sabah, 6 di
DEFINISI LUAR BANDAR Pahang, 2 di Kelantan dan setiap satu di Terengganu,
“
Perak, Johor, Negeri Sembilan dan Kedah. Daerah
Kawasan luar bandar merujuk pedalaman ini mempunyai keluasan kira-kira
kepada kawasan yang berada di 175,000 kilometer persegi atau meliputi 52.0
luar daripada kawasan bandar peratus daripada jumlah keluasan Malaysia dan
seperti yang telah ditakrifkan oleh penduduknya hanya merangkumi 10.0 peratus
Jabatan Perangkaan Malaysia dan daripada jumlah penduduk Malaysia (3.1 juta orang)
kawasan yang berada di luar pada tahun 2016 (rujuk Lampiran).
kawasan operasi Pihak Berkuasa
Tempatan (PBT)*. Antara ciri-ciri daerah pedalaman adalah:
*Kampung dalam kawasan bandar (PBT) yang
mempunyai penduduk kurang dari 10,000 orang 1. Kurang akses kepada sistem rangkaian jalan
tetapi di luar daripada kawasan operasi PBT dan pengangkutan.
adalah termasuk di dalam definisi luar bandar.
2. Kepadatan penduduk yang rendah dan
*Kawasan luar bandar juga termasuk kawasan lokasi penempatan yang berselerak.
penempatan peneroka, estet dan kampung baru
”
yang terletak di luar kawasan operasi PBT. 3. Kadar pertumbuhan penduduk yang rendah.
4. Kurang akses kepada kemudahan asas dan

perkhidmatan awam serta infrastruktur yang
kurang sempurna.
DEFINISI DAERAH PEDALAMAN
“
5. Kadar kemiskinan yang relatifnya lebih
Daerah pedalaman adalah daerah tinggi.
yang mempunyai kepadatan
penduduk kurang daripada 50 orang
”
per kilometer persegi.
PENGENALAN
PENEMPATAN LUAR BANDAR

Menurut PLANMalaysia tahun 2017, penempatan Di Malaysia, terdapat 26,400 kampung yang
penduduk di luar bandar boleh dibahagikan meliputi 17,544 kampung di Semenanjung
kepada tiga kategori berikut: Malaysia, 27 kampung di Wilayah Persekutuan
• Pekan Labuan, 5,976 kampung di Sarawak dan 2,853
• Pusat Pertumbuhan Desa (PPD) kampung di Sabah (Rajah 1.3 dan Rajah 1.4).
• Kampung
PUSAT
PEKAN PERTUMBUHAN KAMPUNG
DESA
Pekan dikenali sebagai sebuah Pusat Pertumbuhan Desa Penempatan yang selain
penempatan kecil bercirikan (PPD) adalah penempatan di daripada Pekan dan PPD dikenal
bandar tetapi mempunyai luar bandar yang dikenal pasti pasti sebagai kampung. Ini
penduduk kurang daripada dalam perancangan desa di termasuk kampung tradisional
10,000 orang. Lazimnya, Malaysia dalam menyediakan yang dibangunkan secara tidak
pekan menempatkan pelbagai perkhidmatan dan pengagihan tersusun oleh peneroka-
kemudahan dan perkhidmatan barangan keperluan asas, peneroka secara berkumpulan
sosial yang asas seperti pusat penyebaran maklumat atau individu, perkampungan
sekolah, pasar, dewan orang dan inovasi, mengumpul dan tersusun yang diusahakan oleh
ramai, padang permainan, memasarkan produk keluaran pihak Kerajaan sama ada dalam
balai polis, masjid dan klinik. desa serta menawarkan rancangan penempatan semula
pekerjaan bukan pertanian atau rancangan pembukaan
Pekan juga menawarkan kepada penduduk desa. tanah baru dan estet pertanian
perkhidmatan perniagaan swasta.
runcit, borong dan kedai PPD lazimnya mempunyai
makan kepada penduduk desa penduduk lebih besar daripada Di Semenanjung Malaysia
di sekitarnya. Di Semenanjung kampung tetapi kurang terdapat 17,544 buah kampung
Malaysia, terdapat 191 buah daripada 2,500 orang. termasuk kampung tradisional,
pekan dan sebahagian Kedudukannya yang lebih kampung baru Cina, kampung
besarnya terletak di kawasan hampir dengan jalan nelayan, kampung tersusun,
luar bandar yang lebih hampir perhubungan, ia menawarkan kampung atas air, kampung
dengan bandar besar dan perkhidmatan kepada suatu Orang Asli, penempatan estet
mempunyai kepadatan kelompok kampung yang dan penempatan Rancangan
penduduk secara relatifnya berada di sekelilingnya. Dalam FELDA/FELCRA. Manakala
lebih tinggi. DPF Desa Negara, terdapat Sarawak mencatatkan 5,976
449 penempatan dikenal pasti buah kampung dan Sabah 2,853
sebagai PPD di Semenanjung buah kampung.
Malaysia.
Di Semenanjung Malaysia,
sebanyak 853 penempatan
Orang Asli dengan sebahagian
besar bertumpu di negeri Perak
dan Pahang. Selain itu, FELDA
telah berjaya membangunkan
sebanyak 317 penempatan yang
mempunyai peneroka.
Berasaskan Directory of Oil
Palm Estate, 2014 dianggarkan
terdapat lebih 4,000 estet
pertanian di Malaysia, termasuk
kira-kira 1,400 estet di Sabah
dan 400 estet di Sarawak.
PENGENALAN
KAMPUNG
261 KAMPUNG
MPKK : 387
1,917
MPKK : 992
PERLIS KAMPUNG
1,824
MPKK : 636
KEDAH
KAMPUNG
547
MPKK : 364
KAMPUNG
PULAU
PINANG 1,333
KELANTAN MPKK : 1,046
TERENGGANU
KAMPUNG
PERAK
2,329
MPKK : 829
PAHANG
KAMPUNG
KAMPUNG SELANGOR 2,373
657
MPKK : 371
MPKK : 542
NEGERI
SEMBILAN
KAMPUNG
1,096 MELAKA KAMPUNG
1,958
MPKK : 393
MPKK : 670
JOHOR
KAMPUNG
769
MPKK : 316
Bilangan Kampung
Negeri Jumlah Jumlah Dengan Jumlah Kampung
Keseluruhan Lokasi (Spatial) Ditadbir MPKK
Perlis 263 261 387
Kedah 2,060 1,917 992
Pulau Pinang 631 547 364
Kelantan 2,200 1,824 636
Terengganu 1,686 1,333 1,046
Perak 2,806 2,329 829
Selangor 741 657 371
Pahang 2,521 2,373 542
Negeri Sembilan 1,662 1,096 393
Melaka 957 769 316
Johor 2,017 1,958 670
Sabah 2,853 - 2,853
Rajah 1.3: Jumlah Kampung Mengikut Negeri
di Semenanjung Malaysia
Sarawak 5,976 - 5,976
Sumber: DPF Desa Negara (2017;1-02) dan
W.P. Labuan 27 - 27
Bahagian Komuniti Desa, KPLB
Jumlah 26,400 15,064 15,402
PENGENALAN
KAMPUNG
27
MPKK : 27
W.P. LABUAN
SABAH
KAMPUNG
5,976 KAMPUNG
MPKK : 5,976 2,853
MPKK : 2,853
SARAWAK
Rajah 1.4 : Jumlah Kampung Mengikut Negeri di Sabah dan Sarawak

Sumber: DPF Desa Negara (2017; 1-02) dan Bahagian Komuniti Desa, KPLB
Pandangan udara Kampung Gedong, Simunjan, Sarawak.

PENGENALAN
TRANSFORMASI PEMBANGUNAN
LUAR BANDAR MALAYSIA
Pembangunan luar bandar dilihat sebagai proses Kerajaan Malaysia juga telah memberi penekanan
transformasi sosial, ekonomi, alam sekitar, budaya yang berterusan terutamanya dalam penyediaan
yang berterusan dan lestari untuk kesejahteraan prasarana asas, pendidikan, latihan dan peluang
masyarakat luar bandar. Proses transformasi pekerjaan untuk merangsang pertumbuhan
dilaksanakan secara terancang, melibatkan ekonomi serta meningkatkan kesejahteraan
komitmen, kolaborasi serta koordinasi pelbagai masyarakat luar bandar. Sepanjang usaha
pihak secara berterusan dalam jangka masa membangunkan kawasan luar bandar, Malaysia
panjang. Sejak awal kemerdekaan, Malaysia telah telah melalui dua fasa pembangunan luar bandar
memberi tumpuan khas terhadap pembangunan yang melibatkan penggubalan beberapa dasar dan
luar bandar dengan melaksanakan pelbagai usaha program pembangunan luar bandar (Rajah 1.5).
dan program yang terbukti membawa kepada
kejayaan dan kemajuan.
FASA PERTAMA
Fasa pertama yang bermula pada tahun 1957 Lembaga Kemajuan Terengganu Tengah
hingga 1993 memberi penekanan kepada (KETENGAH), Lembaga Kemajuan Kelantan Selatan
pembukaan tanah baharu, pembangunan wilayah (KESEDAR), Lembaga Kemajuan Pahang Tenggara
dan pembangunan in-situ. Fasa ini juga menyaksikan (DARA), Lembaga Kemajuan Wilayah Pulau Pinang
penubuhan beberapa agensi kemajuan seperti (PERDA) dan Lembaga Kemajuan Wilayah Kedah
Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan (FELDA), (KEDA) bagi menyelaras pembangunan wilayah baru
Lembaga Pemulihan dan Penyatuan Tanah dan berskala besar.
Persekutuan (FELCRA) dan Pihak Berkuasa
Kemajuan Pekebun Kecil Perusahaan Getah (RISDA) Era Baru Koperasi 82 telah diisytiharkan pada
sebagai usaha untuk membangunkan kawasan Januari 1982 bagi meningkatkan aktiviti koperasi
serta meningkatkan taraf hidup masyarakat luar di luar bandar. Terdapat empat jenis koperasi telah
bandar. Selain itu, Majlis Kebangsaan Pembangunan diperkenalkan iaitu Koperasi Pembangunan Daerah,
Desa (MKPD) juga telah ditubuhkan untuk Koperasi Industri Kampung, Koperasi Pembangunan
menyelaras rancangan Pembangunan Ekonomi Negara dan Koperasi Pelaburan Pekerja. Selain itu,
Luar Bandar atau lebih dikenali sebagai Buku Merah Dasar Halacara Baru Pembangunan Kampung dan
yang diperkenalkan oleh Allahyarham Tun Abdul Luar Bandar pula telah diperkenalkan dan dijadikan
Razak Hussein pada tahun 1960. Buku Merah sebagai panduan pembangunan luar bandar negara
menggariskan dasar, keutamaan dan arahan kerja pada tahun 1984 hingga 1990. Objektif utama dasar
dalam penyediaan serta pelaksanaan pelan tersebut adalah untuk mengurangkan kemiskinan
pembangunan daerah yang menjadi asas kepada luar bandar dengan meningkatkan pendapatan
pembangunan luar bandar bagi tahun 1960 hingga petani dan pekebun kecil.
1970.
Bagi memajukan kawasan luar bandar khususnya
Pada tahun 1971, Dasar Ekonomi Baru (DEB) telah pembangunan tanah di Sarawak, agensi yang
diperkenalkan bagi mencapai dua objektif utama, memainkan peranan adalah Lembaga Kemajuan
iaitu membasmi kemiskinan tanpa mengira kaum Tanah Sarawak (LKTS), Lembaga Pembangunan
dan menyusun semula masyarakat dengan dan Lindungan Tanah (PELITA) dan Lembaga
menghapuskan identiti kaum mengikut fungsi Penyatuan Pemuliharaan Tanah Sarawak (SALCRA).
ekonomi. Dasar tersebut meliputi tempoh Manakala di Sabah adalah Lembaga Kemajuan
pelaksanaan selama 20 tahun. Melalui DEB, Tanah Sabah (SLDB), Sabah Forestry Development
pembangunan wilayah berdasarkan konsep Authority (SAFODA), Sabah Rubber Fund Board
pembangunan kawasan telah diperkenalkan seperti (SRFB) dan FELDA.
Lembaga Kemajuan Johor Tenggara (KEJORA),
PENGENALAN
FASA KEDUA
Pada fasa kedua, fokus pembangunan luar bandar Untuk tujuan tersebut, Program Transformasi Luar
telah beralih daripada pembangunan ekonomi Bandar (RTP) di bawah GTP telah diperkenalkan
berpusat dan infrastruktur asas kepada meliputi beberapa projek antaranya Pusat
pembangunan berpaksikan masyarakat. Wawasan Transformasi Luar Bandar (RTC) dan Program
2020 dan Dasar Pembangunan Nasional (DPN) Lonjakan Mega Luar Bandar melalui kawasan projek
telah diperkenalkan pada tahun 1991 untuk memacu agropolitan. Program ini bertujuan untuk
pertumbuhan seimbang negara di samping merancakkan lagi pembangunan luar bandar dan
meneruskan usaha untuk membasmi kemiskinan. pada masa yang sama meningkatkan taraf hidup
penduduk luar bandar secara keseluruhan.
Pada tahun 1994, Falsafah dan Strategi Baru
Pembangunan Luar Bandar (FSBPLB) diperkenalkan Program Transformasi Luar Bandar, Kementerian
dengan matlamat untuk menjadikan luar bandar Kemajuan Luar Bandar dan Wilayah (KKLW)
kawasan yang maju, menarik dan menguntungkan. bertemakan “Membandarkan Luar Bandar”
Selain itu, Gerakan Desa Wawasan (GDW) yang memberi tumpuan kepada enam fokus utama iaitu
dilancarkan pada tahun 1996 merupakan program Prasarana, Belia, Ekonomi, Keusahawanan, Modal
utama menggunakan pendekatan dengan Insan dan Sistem Penyampaian telah dilancarkan
menekankan penyertaan aktif masyarakat dalam pada 20 November 2015.
pembangunan luar bandar. Pada tahun 2003,
Gerakan Daya Wawasan telah diperkenalkan bagi Dari segi pencapaian, di bawah tempoh RMKe-10
menambah baik GDW untuk mengubah masyarakat dan RMKe-11 (2011 hingga 2018), sebanyak 142,056
desa ke arah lebih berilmu, bermoral dan mempunyai rumah yang telah menerima manfaat daripada
daya usaha yang lebih tinggi. Gerakan Daya projek Bekalan Elektrik Luar Bandar (BELB) dan
Wawasan lebih terarah kepada pembangunan 321,165 rumah menerima faedah daripada projek
masyarakat yang merupakan elemen penting bagi Bekalan Air Luar Bandar (BALB). Selain itu, 5,322km
mencapai kecemerlangan pembangunan luar Jalan Luar Bandar (JALB) yang telah dibina untuk
bandar. memudahkan perhubungan penduduk luar bandar
serta 313,005 unit Lampu Jalan Kampung (LJK)
Seterusnya pada Januari 2004, Kerajaan telah telah dipasang untuk kemudahan dan keselamatan
menggariskan lima strategi bagi menjadikan penduduk kampung. Dalam tempoh yang sama,
rancangan FELDA sebagai kawasan pembangunan 100,677 rumah telah dibina atau dibaik pulih di
utama di luar bandar termasuk memperkenalkan bawah Program Perumahan Rakyat Termiskin
program Satu Wilayah, Satu Industri (SAWARI). (PPRT) khusus untuk golongan miskin dan miskin
Pada tahun 2010, Pelan Induk Pembangunan Luar tegar di luar bandar.
Bandar (PIPLB) telah dirangka sebagai garis
panduan ke arah pembangunan luar bandar yang
komprehensif sejajar dengan matlamat FSBPLB.
Sejak tahun 2011, melalui Model Ekonomi Baru

(2011-2020) yang meliputi RMKe-10 (2011-2015)
dan RMKe-11 (2016-2020), Kerajaan telah
melaksanakan Program Transformasi Kerajaan
(GTP) yang turut meliputi program transformasi
luar bandar dan Program Transformasi Ekonomi
(ETP).
Program Jalan Luar Bandar

PENGENALAN
Manakala dari segi pembangunan ekonomi, peserta telah terlibat dalam program ini dalam
terdapat seramai 83,934 orang usahawan dilahirkan tempoh antara tahun 2012 hingga tahun 2018. KPLB
oleh KPLB dan agensi-agensi di bawahnya. Selain juga turut melaksanakan aktiviti ekonomi secara
itu, seramai 14,284 orang peserta telah menerima berkelompok seperti Program Desa Lestari (PDL)
manfaat di bawah Program Peningkatan Pendapatan dan Program Agropolitan. Sebanyak 11 Projek
(PPP) yang bertujuan untuk membantu golongan Agropolitan dengan keluasan 9,680.79 hektar telah
B40 terutamanya golongan miskin dan miskin tegar dibangunkan, manakala terdapat 106 kampung
di luar bandar. Objektif PPP adalah untuk melibatkan yang telah terpilih sebagai Desa Lestari.
peserta dalam projek-projek ekonomi seperti dalam
sektor perkhidmatan, perniagaan, pertanian, DPLB adalah usaha terbaru dalam menyediakan
perikanan dan penternakan bagi meningkatkan kerangka hala tuju jangka masa panjang
taraf hidup peserta berkenaan. pembangunan kawasan luar bandar ke arah
Malaysia negara maju yang sejahtera dan
KPLB turut melaksanakan Program Latihan berpendapatan tinggi. DPLB telah mengambil kira
Kemahiran dan Kerjaya (PLKK) bagi membolehkan agenda pembangunan antarabangsa SDG2030
golongan tersebut meningkatkan kemahiran supaya oleh Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu, DPF
mereka mampu mendapat pekerjaan atau Desa Negara 2030 dan dasar-dasar pembangunan
mengusahakan perniagaan yang boleh memberikan negara yang lain.
pendapatan yang lebih tinggi. Seramai 25,798 orang
Kampung Lonek, Negeri Sembilan yang melaksanakan Program Projek Perumahan Rakyat Termiskin
projek rural tourism di bawah Program Desa Lestari
FASA PERTAMA FASA KEDUA FASA KETIGA
Model Ekonomi
Baru (RRJP4)
Dasar Dasar Wawasan
Pembangunan Negara (RRJP3) Pendapatan
Pertumbuhan tinggi, inklusif
Ekonomi Dasar Ekonomi Baru Baru (RRJP2)
Dasar Membina Negara dan mampan
Kolonial (Pendekatan (RRJP1) yang berdaya tahan
Laissez-faire) Pertumbuhan dan berdaya saing
Eksploitasi dan kesamaan
DASAR Sumber Membasmi kemiskinan dan
menyusun semula masyarakat
PEMBANGUNAN
NEGARA
1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020

MERDEKA MALAYSIA
(1957) (1963)
2030
1st 2nd
RMK 1 RMK 2 RMK 3 RMK 4 RMK 5 RMK 6 RMK 7 RMK 8 RMK 9 RMK 10 RMK 11
MP MP
Infrastruktur Buku Merah Skim Pembangunan Tanah Baru Falsafah & Strategi Gerakan Desa Program Transformasi
DASAR DAN untuk District Rural Economic Baru Pembangunan Wawasan Ekonomi (NKRAs)
PROGRAM sumber Development Plan Pembangunan Wilayah Luar Bandar (Maju,
PEMBANGUNAN eksploitasi (RED Book) Menarik & Peningkatan Pelan Induk
LUAR BANDAR Pembangunan In-situ Bersepadu Menguntungkan) Kualiti Hidup Pembangunan
Infrastruktur asas
Skim Luar Bandar
& kemudahan sosial
Kampung Skim Penyusunan Semula Orang Asli Gerakan Desa Mengembangkan
Baru Wawasan infrastruktur dan Program Pembangunan
Pemodenan dan Halacara Baru Pembangunan kemudahan sosial Keusahawanan dan SMI
kepelbagaian Kampung dan Luar Bandar ke kawasan
tanaman Pembasmian
Kemiskinan Tegar pendalaman Pusat Transformasi Desa
Skim Tanah Baru Pendekatan Desa Lestari
Agropolitan
Pembangunan Program Transformasi
Komuniti Kemiskinan Luar Bandar
Tegar Sifar
Plan Tindakan Desa
Program Ilham Desa Rajah 1.5 :

Transformasi Pembangunan
Luar Bandar Malaysia
PENGENALAN
1-10DASAR PEMBANGUNAN LUAR BANDAR
PENGENALAN
KEPERLUAN DASAR
Sebuah dasar pembangunan luar bandar perlu
diwujudkan bagi meneruskan kesinambungan
Wawasan 2020. Ia meliputi dua rancangan lima
tahun negara iaitu RMKe-12 (2021-2025) dan RMKe-
13 (2026-2030). DPLB adalah satu hala tuju untuk
membangunkan masyarakat luar bandar yang
sejahtera, berdaya tahan dan berinformasi dalam
kerangka ke arah luar bandar yang sejahtera. DPLB
sangat penting dalam pembangunan luar bandar
bagi:
1. Merangka kesinambungan pembangunan luar

bandar yang sejahtera, inklusif dan mampan.
2. Menjadikan luar bandar menarik dan kondusif
sebagai tempat tinggal, bekerja dan membuat
pelaburan sehingga dapat meningkatkan
migrasi dari bandar ke luar bandar.
3. Meningkatkan penglibatan aktif masyarakat
luar bandar dalam arus pembangunan perdana.
4. Merapatkan jurang ketidakseimbangan
pembangunan antara bandar, luar bandar dan
wilayah.
5. Meningkatkan kesiapsiagaan penduduk luar
bandar bagi menghadapi cabaran 4IR dan
persekitaran global yang semakin mencabar.
SENARIO
PEMBANGUNAN
LUAR BANDAR
2030
2
BAB DUA
SENARIO PEMBANGUNAN LUAR BANDAR 2030
TREND PENDUDUK
LUAR BANDAR 2030
Pertambahan penduduk dunia telah membawa Fenomena penghijrahan penduduk luar bandar ke
kepada proses pembandaran yang pesat. Bandar kawasan bandar merupakan suatu fenomena yang
merupakan pusat pertumbuhan ekonomi dan pusat dialami di seluruh dunia. Tahun demi tahun,
pentadbiran yang utama, yang mana pelbagai penduduk bandar akan sentiasa bertambah dan
peluang pekerjaan dan kemudahan disediakan. Hal penduduk luar bandar pula berkurangan. Pada
ini telah menarik ramai penduduk luar bandar tahun 2030, dianggarkan 60.0 peratus penduduk
berhijrah ke kawasan bandar untuk mencari peluang tinggal di kawasan bandar manakala bakinya 40.0
kehidupan yang lebih baik sehingga menyebabkan peratus di luar bandar. Dalam tempoh enam puluh
penduduk di kawasan luar bandar semakin tahun, iaitu dari tahun 1950 hingga 2010, penduduk
berkurangan. Pertambahan bilangan penduduk luar bandar telah berkurangan sebanyak 22.1
bandar juga disebabkan oleh persempadanan peratus, iaitu daripada 70.4 peratus kepada 48.3
kawasan bandar yang semakin meningkat/luas. peratus (Rajah 2.1).
29.6
33.7
36.6
40.0
42.9
46.6
51.7
56.2
60.0
Peratus (%)
70.4
66.3
63.4
60.0
57.1
53.4
48.3
43.8
40.0
1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030

TAHUN
LUAR BANDAR BANDAR
PENDUDUK
BANDAR DUNIA LUAR BANDAR
60% 2030 40%

5.1 Bilion 3.4 Bilion
Rajah 2.1: Peratusan Penduduk Bandar-Luar Bandar Dunia Tahun 1950-2030. Sumber: UNDP (2014)
TREND PENDUDUK
LUAR BANDAR DI MALAYSIA
Malaysia kini mengalami proses pembandaran yang Berdasarkan Rajah 2.3, Malaysia mengalami
pesat hasil daripada peningkatan kegiatan ekonomi pengurangan peratusan penduduk luar bandar
dan kemajuan teknologi dalam usaha ke arah daripada 73.1 peratus pada tahun 1970 kepada 29.1
sebuah negara maju. Berdasarkan Rajah 2.2, peratus pada tahun 2010 dan 22.8 peratus
penduduk luar bandar pada tahun 2010 adalah menjelang tahun 2020. Kawasan luar bandar
sebanyak 8.3 juta orang (29.0%) berbanding diramalkan mempunyai jumlah penduduk sebanyak
penduduk bandar sebanyak 20.3 juta orang (71.0%). 7.2 juta orang pada tahun 2030 iaitu mewakili 19.0
Dijangkakan pertumbuhan penduduk di kawasan peratus daripada jumlah penduduk Malaysia.
luar bandar akan mengalami penurunan yang ketara
pada masa akan datang.
40,000 7,157
35,000 7,891
Bilangan Penduduk
30,000 8,298
25,000 8,929
20,000 9,010
15,000 8,644 30,906

25,892
7,539
10,000 20,291
4,612 14,566
3,978
5,000 9,537
2,780 4,492
- 930 1,667
Tahun 1947 1957 1970 1980 1991 2000 2010 2020 2030
BANDAR LUAR BANDAR

Rajah 2.2: Trend Bilangan Penduduk Bandar-Luar Bandar Malaysia Tahun 1950-2030.
Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia (data tidak diterbitkan)
100.0
90.0 81.0
77.2
80.0 88.0 70.9
84.0
Peratus Penduduk (%)
70.0 61.8
73.1
60.0 50.7
65.8
50.0
34.2
40.0 49.3
26.9
30.0 38.2
16.0
20.0 12.0 29.1
22.8
10.0 19.0
0.0
Tahun 1950 1960 1970 1980 1991 2000 2010 2020 2030
BANDAR LUAR BANDAR

Rajah 2.3: Peratusan Trend Penduduk Bandar-Luar Bandar Malaysia Tahun 1950-2030.
PENDUDUK LUAR BANDAR

MENGIKUT NEGERI TAHUN 2030
Proses perbandaran yang pesat telah mewujudkan Selangor dan Pulau Pinang mencatatkan peratusan
perbezaan peratus penduduk yang tidak seimbang penduduk luar bandar yang rendah (kurang 20.0%)
di luar bandar mengikut negeri-negeri di Malaysia. dan Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dan
Pada tahun 2015, negeri Kelantan, Pahang, Sarawak, Putrajaya tidak mempunyai penempatan luar
Sabah, Perlis, Terengganu dan Kedah masih bandar.
mencatatkan peratusan tinggi penduduk luar
bandar (melebihi 30.0%). Berdasarkan unjuran penduduk bagi tahun 2030,
Negeri Sembilan, Perak, Johor, Wilayah Persekutuan
Negeri Sembilan, Perak dan Johor mencatatkan Labuan, Selangor, Melaka dan Pulau Pinang
peratusan yang sederhana (20.0%-30.0%). mempunyai penduduk bandar yang paling tinggi
Manakala Wilayah Persekutuan Labuan, Melaka, iaitu dalam lingkungan 80.0 sehingga 97.0 peratus.
60.0
53.3
50.0
44.6 43.9
41.3 42.2
40.0 38.9
Peratus Penduduk
35.1 36.0
34.0 34.2
30.3
[%] 30.0 27.4
27.0 26.9 26.8
25.3 25.2
22.1
20.3
20.0 17.4
18.7 18.9
16.8
13.9
10.0 7.7 7.6

6.2
5.3
1.6 2.4
0.0 0.0
0.0
r
or
ng
r
an
nu
IA
ya
ng
ak
ho
pu
rli
ak
ra
ua
ba
da
la
ng
YS
ja
w
nt
ga
na
ha
Pe
bi
Pe
Jo
m
el
ab
Sa
Ke
ra
ra
la
LA
la
em
Pi
ng
Pa
Lu
ut
Sa
Ke
.L
Se
u
A
re
.P
.S
.P
la
la
M
Te
.P
ua
N
Pu
W
.K
.P
2015 2030
W
Rajah 2.4: Peratus Penduduk Luar Bandar Mengikut Negeri di Malaysia Tahun 2015 dan 2030.
MIGRASI PENDUDUK
Laporan Penyiasatan Migrasi untuk tempoh 2015- Sebahagian besar daripada migran merupakan
2016 menunjukkan sebanyak 73.6 peratus daripada golongan muda yang berumur antara 15 hingga
migrasi dalaman merupakan migrasi daripada 34 tahun (60.9%), migran lelaki (51.9%) lebih tinggi
kawasan bandar ke bandar, manakala migrasi daripada perempuan (48.1%). Data juga
daripada luar bandar ke bandar hanya sebanyak menunjukkan migran yang berkahwin (61.9%)
4.2 peratus. Bagi tempoh yang sama, migrasi melebihi peratusan yang belum berkahwin dan
daripada bandar ke luar bandar ialah lebih tinggi duda/balu. Selain itu, migran berpendidikan
peratusannya (15.2%) berbanding dengan migrasi menengah mencatatkan peratusan tertinggi iaitu
daripada luar bandar ke luar bandar (7.0%) (Jabatan 47.5 peratus. Peratusan tertinggi daripada migran
Perangkaan Malaysia 2017; Laporan Penyiasatan ini adalah golongan pekerja iaitu 84.3 peratus, yang
Migrasi 2016: 1-2). sebahagian besar daripadanya adalah pekerja
separuh mahir (49.5%) dan dalam sektor
perkhidmatan (63.3%).
MIGRASI DALAMAN SEBAB-SEBAB MIGRASI
19.4 ribu orang

NERIMA
PE
MI
NEGERI
46.5 % 21.6 % 21.4 % 5.7 % 3.7 % 1.1 %

GRAN
Mengikut Keluarga Persekitaran Kerjaya Perkahwinan Pendidikan Lain-lain

& Perceraian
Migrasi Bersih CIRI-CIRI DEMOGRAFI MIGRAN DALAMAN
24.9 %
MIGRAN 21.0 % 26.1 % 34.8 % 10.9 % 6.1 % 1.0 %
ANTARA NEGERI 1-14 15-24 25-34 35-44 45-64 65 tahun
tahun tahun tahun tahun tahun dan lebih
-37.7 ribu orang

HANTA 32.4 %
NG Tidak Pernah
GERI PE
Berkahwin
MIGRAN
51.9 % 48.1 % Migran Dalaman

Lelaki Perempuan 61.9 %
NE
Berkahwin
Migrasi Bersih
5.7 %
Balu/duda/
Bandar < Luar Bandar 4.2% bercerai/berpisah
4.6 % 11.0 % 47.5 % 36.9 % tetap
Tiada Pendidikan Rasmi Rendah Menengah Tertiari
CIRI-CIRI SOSIOEKONOMI MIGRAN DALAMAN
Bandar < Bandar 73.6%
Migran Dalaman 1.3 % 84.3 % 12.2 % 2.2 %

Majikan Pekerja Bekerja Sendiri Pekerja keluarga tanpa gaji
Kadar
63.9 % penyertaan
MIGRAN
DALAM NEGERI
tenaga buruh
Bandar > Luar Bandar 15.2%

76.7 % 36.2 % 49.5 % 14.3 %
Pekerja Pekerja Pekerja
mahir separuh mahir berkemahiran rendah
6.6 % 1.1 % 17.1 % 12.0 % 63.3 %

Luar Bandar > Luar Bandar 7.0% 88.8 % 63.7 % Pertanian Perlombongan
& pengkuarian
Pembuatan Pembinaan Perkhidmatan
Rajah 2.5 Ciri-Ciri Migrasi di Malaysia.

Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia (2017), Laporan Penyiasatan Migrasi (2016)
STRUKTUR UMUR
PENDUDUK LUAR BANDAR
Dalam proses pembangunan ekonomi, transformasi Bilangan pertambahan penduduk dalam kumpulan
demografi menyebabkan bilangan penduduk luar umur kurang daripada 15 tahun dijangka akan terus
bandar akan terus berkurangan. Dalam masa yang berkurangan akibat daripada kadar fertiliti
sama, faktor penuaan penduduk akan menyebabkan (kelahiran) yang semakin menurun. Purata kadar
bilangan penduduk yang berumur lebih daripada pertumbuhan penduduk tahunan Malaysia bagi
64 tahun terus meningkat, manakala bilangan kumpulan umur kurang daripada 15 tahun
penduduk berumur kurang daripada 15 tahun akan dianggarkan meningkat sebanyak 0.2 peratus
berkurangan. setahun. Manakala penduduk bagi kumpulan umur
antara 15 hingga 64 tahun dianggarkan secara
Dianggarkan purata kadar pertumbuhan penduduk purata meningkat sebanyak 1.5 peratus dan
tahunan Malaysia untuk tahun 2010 hingga 2030 penduduk dalam kumpulan umur lebih daripada
ialah 1.4 peratus setahun, manakala untuk kawasan 64 tahun meningkat sebanyak 5.3 peratus setahun.
bandar dan luar bandar, masing-masing ialah
sebanyak 2.1 peratus dan -0.7 peratus setahun. Bagi kawasan bandar, semua kumpulan umur
Bilangan penduduk di kawasan bandar dianggarkan mencatatkan purata kadar pertumbuhan tahunan
meningkat daripada 20.3 juta pada tahun 2010 yang positif. Berbeza dengan kawasan luar bandar,
kepada 30.9 juta pada tahun 2030, manakala penduduk dalam kumpulan umur kurang daripada
penduduk di kawasan luar bandar dianggarkan 15 tahun (-2.1%) dan antara 15 hingga 64 tahun
berkurangan daripada 8.3 juta kepada 7.2 juta dalam (-0.5%) dianggarkan akan terus berkurangan.
tempoh yang sama (Jadual 2.1). Sebaliknya penduduk dalam kumpulan umur lebih
daripada 64 tahun (1.8%) dianggarkan terus
meningkat.
Purata Kadar
BANDAR 2010 2015 2020 2025 2030 Pertumbuhanan
Tahunan Penduduk (%)
0-14 5,339.4 5,680.9 5,971.1 6,324.2 6,456.4 1.0
15-64 14,038.3 16,264.1 18,108.8 19,634.9 2,1106.2 2.1
65+ 913.2 1,296.3 1,811.7 2,511.6 3,343.3 6.7
Jumlah 20,290.9 23,241.3 25,891.6 28,470.7 30,905.9 2.1
Purata Kadar
LUAR 2010 2015 2020 2025 2030 Pertumbuhanan
BANDAR Tahunan Penduduk (%)
0-14 2,482.6 2,162.9 1,940.7 1,805.4 1,625.9 -2.1
15-64 5,303.2 5,454.7 5,319.1 5,050.3 4,790.3 -0.5
65+ 512.0 574.2 630.9 696.2 740.0 1.8
Jumlah 8,297.8 8,191.8 7,890.7 7,551.9 7,156.2 -0.7
Purata Kadar
MALAYSIA 2010 2015 2020 2025 2030 Pertumbuhanan
Tahunan Penduduk (%)
0-14 7,822.1 7,843.7 7,911.8 8,129.6 8,082.3 0.2
15-64 19,341.4 21,718.8 23,427.9 24,685.3 25,896.5 1.5
65+ 1,425.1 1,870.5 2,442.6 3,207.8 4,083.3 5.3
Jumlah 28,588.6 31,433.0 33,782.3 36,022.7 38,062.1 1.4
Jadual 2.1: Penduduk (‘000) Mengikut Kumpulan Umur dan Strata Tahun 2010-2030
Dari segi peratusan penduduk bandar dan luar peratus pada tahun 2030. Manakala, untuk tempoh
bandar, peratus penduduk luar bandar akan terus tersebut, peratusan penduduk luar bandar bagi
berkurangan daripada 29.0 peratus pada tahun kategori yang sama akan terus berkurangan daripada
2010 kepada hanya 18.8 peratus pada tahun 2030, 31.7 peratus kepada 20.1 peratus (Rajah 2.7).
manakala peratusan penduduk bandar meningkat
daripada 71.0 peratus kepada 81.2 peratus dalam Bagi penduduk dalam kategori umur 15 hingga 64
tempoh yang sama (Rajah 2.6). tahun (umur bekerja) peratusan penduduk di
bandar menunjukkan trend peningkatan, manakala
Peratusan penduduk bandar dan luar bandar trend peratusan penduduk kategori yang sama di
daripada jumlah keseluruhan penduduk Malaysia luar bandar berkurangan daripada 27.4 peratus
dalam semua kumpulan umur di kawasan bandar pada tahun 2010 kepada 18.5 peratus pada tahun
akan terus meningkat, sebaliknya terus berkurangan 2030 (Rajah 2.8). Bagi peratusan penduduk kategori
untuk kawasan luar bandar dalam tempoh tahun berumur lebih daripada 64 tahun (umur bersara)
2010 hingga 2030. juga menunjukkan trend yang sama iaitu meningkat
di kawasan bandar dan berkurangan di kawasan
Daripada keseluruhan penduduk Malaysia dalam luar bandar daripada 35.9 peratus kepada 18.1
kategori berumur kurang daripada 15 tahun, peratus (Rajah 2.9).
peratusan penduduk bandar akan meningkat
daripada 68.3 peratus pada tahun 2010 kepada 79.9
90.0
80.0 81.2
79.0
76.6
70.0 73.9
71.0
60.0
Peratus [%]
BANDAR
50.0
LUAR BANDAR
40.0
30.0
29.0
26.1
20.0 23.4
21.0
18.8
10.0
0.0
2010 2015 2020 2025 2030
TAHUN
Rajah 2.6: Peratus Penduduk Bandar dan Luar Bandar di Malaysia Tahun 2010-2030.
90.0
77.8 79.9
75.5
80.0 72.4
68.3
70.0
60.0 BANDAR
Peratus [%]
50.0 LUAR BANDAR

40.0 31.7
27.6
30.0 24.5 22.2
20.1
20.0
10.0
0.0
2010 2015 2020 2025 2030
Tahun
Rajah 2.7: Peratus Penduduk Berumur 0-14 tahun, Bandar dan Luar Bandar di Malaysia Tahun 2010-2030.
90.0
79.5 81.5
77.3
80.0 72.6 74.9
70.0
60.0
BANDAR
Peratus [%]
50.0
LUAR BANDAR
40.0
27.4
30.0 25.1 22.7
20.5
18.5
20.0
10.0
0.0
2010 2015 2020 2025 2030
Tahun
Rajah 2.8: Peratus Penduduk Berumur 15-64 tahun, Bandar dan Luar Bandar di Malaysia Tahun 2010-2030.
90.0
78.3 81.9
74.2
80.0 64.1 69.3
70.0
60.0
BANDAR
Peratus [%]
50.0
LUAR BANDAR
40.0
35.9
30.0 30.7 25.8
21.7
18.1
20.0
10.0
0.0
2010 2015 2020 2025 2030
Tahun
Rajah 2.9: Peratus Penduduk Berumur 64+, Bandar dan Luar Bandar di Malaysia Tahun 2010-2030.
Peratusan penduduk bandar menunjukkan trend daripada jumlah keseluruhan penduduk luar bandar
yang agak berbeza antara kategori umur 15 hingga dalam kategori umur kurang daripada 15 tahun
65 tahun dan kategori umur lebih daripada 65 akan berkurangan daripada 29.9 peratus pada
tahun. Di kedua-dua kawasan bandar dan luar tahun 2010 kepada 22.7 peratus pada tahun 2030.
bandar, peratusan penduduk dalam kategori umur Walau bagaimanapun, peratus penduduk dalam
kurang daripada 15 tahun dan penduduk dalam kategori umur 15 hingga 64 tahun dianggarkan
kategori umur 15 hingga 64 tahun akan berkurangan. meningkat daripada 63.9 peratus kepada 66.9
Manakala peratusan penduduk kategori umur lebih peratus. Manakala penduduk dalam kategori umur
daripada 64 tahun akan meningkat. lebih daripada 64 tahun dianggarkan meningkat
daripada 6.2 peratus pada tahun 2010 kepada 10.3
Di kawasan bandar, jumlah keseluruhan penduduk peratus pada tahun 2030 (Rajah 2.11).
bandar dalam kategori umur kurang daripada 15
tahun akan berkurangan daripada 26.3 peratus Faktor penuaan penduduk berlaku lebih awal di
pada tahun 2010 kepada 20.9 peratus pada tahun kawasan luar bandar berbanding dengan kawasan
2030. Begitu juga dengan penduduk dalam kategori bandar. Pada tahun 2015, sebanyak 7.0 peratus
umur 15 hingga 64 tahun, peratusannya dianggarkan daripada keseluruhan penduduk luar bandar
akan berkurangan daripada 69.2 peratus kepada kategori umur lebih daripada 64 tahun berbanding
68.3 peratus. Manakala penduduk dalam kategori hanya 5.6 peratus di kawasan bandar. Walau
umur lebih daripada 64 tahun dianggarkan bagaimanapun, diramalkan peningkatan kadar
meningkat daripada 4.5 peratus pada tahun 2010 penuaan penduduk ini berlaku lebih cepat di
kepada 10.8 peratus pada tahun 2030 (Rajah 2.10). kawasan bandar. Selepas tahun 2030, diramalkan
peratus penduduk kategori umur lebih daripada
Senario yang sama berlaku di kawasan luar bandar. 64 tahun adalah lebih tinggi di kawasan bandar
Di kawasan luar bandar peratusan penduduk berbanding kawasan luar bandar.
80
69.2 70.0 69.9 69.0 68.3
70
60
Kumpulan Umur
Peratus [%]
50
40 0-14
15-64
30 26.3 24.4
23.1 22.2
20.9 65+
20
10
10.8
4.5 5.6 7.0 8.8
0
2010 2015 2020 2025 2030
Tahun
Rajah 2.10: Peratus Penduduk Bandar Dalam Kumpulan Umur Tertentu di Malaysia Tahun 2010-2030.
80
70 66.6 67.4 66.9 66.9

63.9
60
50
Kumpulan Umur
Peratus [%]
40 0-14
29.9
30
26.4
23.9
15-64
24.6
22.7
65+
20
10
10.3
6.2 7 8 9.2
0
2010 2015 2020 2025 2030
Tahun
Rajah 2.11: Peratus Penduduk Luar Bandar Dalam Kumpulan Umur Tertentu di Malaysia Tahun 2010-2030.
NISBAH
TANGGUNGAN
Struktur umur yang berbeza antara bandar dan bandar ialah 9.7 peratus berbanding 6.5 peratus
luar bandar ini akan mempengaruhi nisbah di kawasan bandar.
tanggungan. Akibat daripada pengurangan
bilangan penduduk berumur kurang daripada 15 Selepas tahun 2030, NTUT di kawasan bandar
tahun, Nisbah Tanggungan Umur Muda (NTUM) di dianggarkan lebih tinggi dibandingkan dengan
kawasan bandar dan luar bandar dianggarkan akan kawasan luar bandar. Pada tahun 2030, dianggarkan
terus berkurangan. Di kawasan bandar, ia NTUT di kawasan bandar ialah 15.8 peratus
dianggarkan berkurangan daripada 38.0 peratus berbanding dengan 15.4 peratus di kawasan luar
pada tahun 2010 kepada 30.6 peratus pada tahun bandar.
2030, manakala di kawasan luar bandar dianggarkan
berkurangan daripada 46.8 peratus kepada 33.9 Sejak sebelum merdeka hingga kini, Nisbah
peratus dalam tempoh yang sama (Rajah 2.12 dan Tanggungan Keseluruhan (NTK) mencatatkan kadar
2.13). yang lebih tinggi di kawasan luar bandar berbanding
dengan kawasan bandar. Situasi ini menyumbang
Nisbah Tanggungan Umur Tua (NTUT) dianggarkan kepada migrasi penduduk pada umur bekerja ke
akan terus meningkat di kawasan bandar dan luar kawasan bandar. Pada tahun 2030, dianggarkan
bandar. Walau bagaimanapun, faktor penuaan NTK di kawasan bandar ialah 46.4 peratus
penduduk berlaku lebih awal di kawasan luar berbanding dengan 49.4 peratus di kawasan luar
bandar. Pada tahun 2010, NTUT di kawasan luar bandar.
50.0 44.5 45.0 46.4

45.0 42.9 43.0
40.0 Nisbah
Tanggungan
Peratus [%]
35.0 38.0
34.9
30.0 33.0 32.2
30.6 NTUM
25.0
20.0 NTUT
15.0 10.0
8.0 15.8 NTK
10.0 6.5 12.8
5.0
0.0
2010 2015 2020 2025 2030
Tahun
Rajah 2.12: Nisbah Tanggungan Bandar di Malaysia Tahun 2010-2030.
60.0 56.5
50.2 49.5
48.3 49.4
50.0
Nisbah
46.8 Tanggungan
Peratus [%]
40.0
39.7
36.5 35.7 NTUM
30.0 33.9
NTUT
20.0
NTK
15.4
10.0 11.9 13.8
9.7 10.5
0.0
2010 2015 2020 2025 2030
Tahun
Rajah 2.13: Nisbah Tanggungan Luar Bandar di Malaysia Tahun 2010-2030.
BELIA LUAR BANDAR

Definisi belia yang diguna pakai oleh Kementerian
Belia dan Sukan Malaysia (KBS) dalam Dasar Belia HAD UMUR SETARA
PIAWAIAN ANTARABANGSA
Malaysia (DBM) merujuk kepada mereka yang
berumur 15 tahun hingga kurang daripada 30 tahun.
Kumpulan umur ini mengikut piawai antarabangsa
negara-negara Komanwel (Rajah 2.14).
Bilangan belia di Malaysia berkurangan daripada

8.54 juta orang pada tahun 2010 kepada 8.20 juta
orang pada tahun 2030. Purata kadar pertumbuhan
tahunan belia antara tahun 2010 hingga 2030
berkurangan sebanyak 0.2 peratus setahun
BELIA
berbanding dengan purata kadar pertumbuhan
tahunan penduduk Malaysia yang bertambah
sebanyak 1.4 peratus setahun (Jadual 2.2).
>15 tahun dan <30 tahun
Di kawasan bandar, purata kadar pertumbuhan
tahunan belia ialah sebanyak 0.3 peratus setahun
“Individu belia yang berumur
berbanding dengan purata kadar pertumbuhan
di antara 15 tahun dan sebelum
tahunan penduduk bandar sebanyak 2.1 peratus mencapai umur 30 tahun”
setahun. Bilangan belia meningkat daripada 6.2
Takrifan umur belia baharu akan
juta orang kepada 6.5 juta orang pada tahun 2030. dilaksanakan pada tahun 2018 bagi
Manakala di kawasan luar bandar purata kadar memberi masa yang mencukupi untuk
pertumbuhan tahunan belia berkurangan sebanyak latihan dan peralihan kepimpinan
1.7 peratus setahun dan purata kadar pertumbuhan baharu serta proses pindaan Akta
Pertubuhan Belia dan Pembangunan
tahunan penduduk luar bandar juga berkurangan Belia 2007 (Akta 668).
sebanyak 0.7 peratus setahun dalam tempoh yang
sama. Bilangan belia berkurangan daripada 2.4 juta
orang kepada 1.7 juta orang pada tahun 2030. Rajah 2.14: Had Umur Setara Piawaian Antarabangsa.
Sumber: Kementerian Belia Dan Sukan, Dasar Belia Malaysia (2015)
Jadual 2.2: Penduduk Berumur 15-29 tahun (‘000) dan Strata di Malaysia Tahun 2010-2030.
TAHUN Purata kadar
KUMPULAN BELIA pertumbuhan tahunan
2010 2015 2020 2025 2030 penduduk (%)
Bil. Belia 6,187.5 6,323.4 6,221.0 6,241.8 6,537.6 0.3
BANDAR Jumlah
20,290.9 23,241.3 25,891.6 28,470.7 30,905.9 2.1
Penduduk
Bil. Belia 2,351.4 2,347.2 2,174.1 1,874.0 1,661.5 -1.7
LUAR
BANDAR Jumlah
8,297.8 8,191.8 7,890.7 7,551.9 7,156.2 -0.7
Penduduk
Bil. Belia 8,539.0 8,670.6 8,395.1 8,115.8 8,019.1 -0.2
MALAYSIA Jumlah
28,588.6 31,433 33,782.3 36,022.7 38,062.1 1.4
Penduduk
Peratusan belia berbanding jumlah penduduk Di kawasan bandar, peratusan ini berkurangan
Malaysia, menunjukkan peratusan yang berkurangan daripada 21.6 peratus kepada 17.2 peratus. Manakala
sama ada di bandar dan luar bandar. Peratusan di kawasan luar bandar, ia dianggarkan berkurangan
golongan belia di Malaysia dianggarkan berkurangan daripada 8.2 peratus kepada hanya 4.4 peratus
daripada 29.9 peratus pada tahun 2010 kepada dalam tempoh yang sama (Rajah 2.15).
21.5 peratus pada tahun 2030.
35.0
29.9
30.0 27.6
24.9
25.0 22.5 21.5
Peratus [%]
20.0 21.6
20.1 BANDAR
18.4
15.0 17.3 17.2
LUAR BANDAR
10.0 8.2
7.5 6.4
5.2
MALAYSIA
4.4
5.0
0.0
2010 2015 2020 2025 2030
Tahun
Rajah 2.15: Peratus Belia Daripada Jumlah Penduduk Malaysia Tahun 2010-2030.
Peratusan belia di luar bandar daripada jumlah Dijangka bilangan belia di kawasan bandar akan
penduduk luar bandar dianggarkan berkurangan berkurangan daripada 30.5 peratus pada tahun
daripada 28.3 peratus pada tahun 2010 kepada 2010 kepada hanya 21.2 peratus pada tahun 2030
23.2 peratus pada tahun 2030 (Rajah 2.16). Manakala (Rajah 2.17).
peratusan belia di bandar daripada jumlah
penduduk bandar berkurangan dengan kadar lebih
cepat berbanding dengan di kawasan luar bandar.
90.0
80.0 75.2 76.8
71.7 71.3 72.4
70.0
Peratus [%]
60.0
50.0 BELIA
40.0
28.3 28.7 27.6 LAIN-LAIN
30.0 24.8 23.2
20.0
10.0
0.0
2010 2015 2020 2025 2030
Tahun
Rajah 2.16: Peratus Belia Luar Bandar Daripada Jumlah Penduduk Luar Bandar Malaysia Tahun 2010-2030.
90.0
76.0 78.1 78.8
80.0 72.8
69.5
70.0
60.0
Peratus [%]
50.0 BELIA
40.0 LAIN-LAIN
30.5
30.0 27.2
24.0
21.9 21.2
20.0
10.0
0.0
2010 2015 2020 2025 2030
Tahun
Rajah 2.17: Peratus Belia Bandar Daripada Jumlah Penduduk Bandar Malaysia Tahun 2010-2030.
EKONOMI
Pada asasnya pertanian adalah sektor utama menyumbangkan sebanyak 42.7 peratus kepada
kepada ekonomi luar bandar. Walau bagaimanapun, Keluaran Dalam Negeri Kasar (KDNK), diikuti
proses transformasi yang berlaku telah dengan sektor ketiga (perkhidmatan) iaitu sebanyak
memperlihatkan peranan sektor pertanian semakin 36.2 peratus, dan sektor kedua (pembuatan dan
berkurangan dalam konteks negara dan juga di pembinaan), iaitu dengan sumbangan sebanyak
luar bandar. Terdapat peningkatan kepelbagaian 17.7 peratus kepada KDNK (Rajah 2.18).
dalam ekonomi bukan pertanian seperti sektor
pelancongan, perkhidmatan perniagaan dan Sumbangan sektor pertama sebagai penyumbang
perkhidmatan awam. utama kepada KDNK terus berkurangan. Pada era
80-an, sumbangan sektor ketiga lebih tinggi
Sejak awal kemerdekaan, sektor pertama (pertanian, daripada sumbangan sektor pertama dan sektor
perhutanan, sumber asli dan perlombongan) kedua. Manakala, bermula tahun 1990, sumbangan
memainkan peranan penting dalam kemajuan sektor kedua kepada KDNK negara menjadi lebih
negara. Pada tahun 1970, sektor pertama penting berbanding dengan sektor pertama.
60.0
IGA
R KET 55.6
TO
50.0 SEK 52.1
42.7 42.3
40.1 45.4
40.0
DUA
TOR KE
K
Peratus [%]
33.0 SE
30.5 35.5
27.5
30.0 26.2 26.8
28.4
SE
25.2 KT
OR 19.1
20.0 PE
RT 21.0
AM
17.7 A
16.9
10.0
0.0
1970 1980 1990 2000 2010 2016
Tahun
Rajah 2.18: Sumbangan Kepada KDNK Malaysia Mengikut Sektor.

Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia (2017)
Jika dilihat pada sumbangan sektor pertanian, pada 2.20. Negeri Selangor merupakan negeri
tahun 1971 iaitu ketika DEB mula diperkenal, sektor penyumbang terbesar kepada KDNK negara
pertanian menyumbangkan sebanyak 23.3 peratus (22.7%) diikuti dengan Wilayah Persekutuan Kuala
kepada KDNK negara dengan penglibatan tenaga Lumpur (15.3%). Negeri Perlis dan Wilayah
kerja yang mencecah 53.2 peratus (Rajah 2.19). Persekutuan Labuan merupakan penyumbang
Namun, trend ini semakin menurun apabila terkecil kepada KDNK Negara, iaitu masing-masing
kepentingan untuk pembangunan negara berubah sebanyak 0.5 peratus.
daripada pertanian kepada perindustrian dan
sehinggalah kepada era teknologi maklumat. Pada Berdasarkan Rajah 2.21, sebanyak enam negeri
tahun 2014, sektor pertama hanya menyumbangkan mencatatkan KDNK per kapita melebihi purata
sebanyak 9.1 peratus kepada KDNK negara dengan nasional, sementara sembilan negeri mencatatkan
penglibatan guna tenaga iaitu hanya 12.2 peratus. pertumbuhan di bawah paras purata nasional.
Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur mencatatkan
Secara umumnya, sumbangan KDNK mengikut KDNK per kapita yang tertinggi, manakala negeri
negeri pada tahun 2016 adalah seperti di Rajah Kelantan pula mencatatkan nilai yang terendah.
60
53.2
50
KDNK
40 GUNA TENAGA
Peratus [%]
30 26.0
23.3
20
12.2
12.8
10
9.1
0
2000
2004
2001
2010
2006
2009
1990
2008
1980
2003
2014
2005
2002
2007
1994
1970
1984
1996
1999
2013
1986
1989
1998
1974
2012
1988
1993
1995
1991
1992
1976
1979
1983
1985
1997
1981
1982
1978
1987
1973
1975
201 1
1971
1972
1977
Tahun
Rajah 2.19: Peratusan Sumbangan Aktiviti Pertanian Kepada KDNK dan Guna Tenaga.
SELANGOR 22.7
W.P. KUALA LUMPUR 15.3
SARAWAK 9.8
JOHOR 9.4
PULAU PINANG 6.7
SABAH 6.7
NEGERI
PERAK 5.5
PAHANG 4.2
NEGERI SEMBILAN 3.5
KEDAH 3.4
MELAKA 3.0
TERENGGANU 2.6
KELANTAN 1.9
PERLIS 0.5
W.P. LABUAN 0.5
0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0
% Sumbangan KDNK (%)
Rajah 2.20: Peratusan Sumbangan KDNK Mengikut Negeri Tahun 2016.

W.P. KUALA LUMPUR 101,420

W.P. LABUAN 61,833
PULAU PINANG 47,322
SELANGOR 44,616
SARAWAK 44,333
MELAKA 41,363
MALAYSIA 38,887
NEGERI
NEGERI SEMBILAN 38,559

PAHANG 32,244
JOHOR 31,952
TERENGGANU 27,268
PERAK 27,246
PERLIS 22,479
SABAH 21,081
KEDAH 19,152
KELANTAN 12,812
0 20000 40000 60000 80000 100000 120000
KDNK Per Kapita (RM)
Rajah 2.21: KDNK Per Kapita Mengikut Negeri Tahun 2016.

PENDAPATAN ISI RUMAH

LUAR BANDAR DAN B40
Isi rumah merujuk kepada seorang atau sekumpulan bandar. Di kawasan bandar, purata ini berkurangan
orang yang bersaudara atau tidak bersaudara yang daripada 4.2 orang kepada 4.0 orang, manakala di
biasanya tinggal bersama dan membuat peruntukan kawasan luar bandar ia berkurangan daripada 4.5
yang sama untuk makanan dan keperluan hidup orang kepada 4.3 orang.
yang lain (Jabatan Perangkaan Malaysia, 2015:137).
Bilangan isi rumah di Malaysia pada tahun 2014 Purata bilangan penerima pendapatan isi rumah
ialah sebanyak 6.7 juta dan meningkat kepada 6.9 ialah sekitar 1.8 orang di bandar dan di luar bandar
juta pada tahun 2016. Bilangan isi rumah di kawasan untuk tahun 2014. Walau bagaimanapun, purata
bandar lebih ramai dibandingkan dengan kawasan bilangan penerima pendapatan isi rumah di luar
luar bandar. Di kawasan bandar bilangan isi rumah bandar berkurangan kepada 1.7 orang pada tahun
meningkat daripada 5.1 juta kepada 5.4 juta 2016 (Jadual 2.3). Antara tahun 2014 hingga 2016,
manakala bilangan isi rumah di kawasan luar bandar pendapatan isi rumah bulanan purata Malaysia
berkurangan daripada 1.54 juta pada tahun 2014 telah meningkat sebanyak 6.2 peratus kepada
kepada 1.50 juta pada tahun 2016 (Jadual 2.3). RM6,958. Manakala pendapatan isi rumah bulanan
purata di bandar telah meningkat sebanyak 5.8
Purata saiz isi rumah di Malaysia berkurangan peratus kepada RM7,671 dan di luar bandar telah
daripada 4.3 orang pada tahun 2014 kepada 4.1 meningkat dengan peratusan lebih besar iaitu
orang pada tahun 2016. Purata saiz isi rumah di sebanyak 6.5 peratus kepada RM4,359 (Jadual 2.4).
kawasan luar bandar lebih besar daripada kawasan
Purata bilangan penerima

Bilangan Isi rumah (‘000) Purata Saiz Isi rumah
Strata pendapatan
2014 2016 2014 2016 2014 2016
Bandar 5,136.6 5,451.3 4.2 4.0 1.8 1.8
Luar Bandar 1,540.2 1,496.3 4.5 4.3 1.8 1.7
Malaysia 6,676.8 6,947.6 4.3 4.1 1.8 1.8
Jadual 2.3: Bilangan, Purata Saiz dan Purata Penerima Pendapatan Isi Rumah Mengikut Strata.
Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia (2017).
Laporan Penyiasatan Pendapatan Isi Rumah dan Kemudahan Asas Tahun 2016.
Pendapatan purata (RM) Kadar pertumbuhan tahunan dikompaun

Strata (%)
2014 2016
Bandar 6,833 7,671 5.8
Luar Bandar 3,831 4,359 6.5
Malaysia 6,141 6,958 6.2
Jadual 2.4: Pendapatan Isi Rumah Bulanan Purata Mengikut Strata.Pendapatan Isi Rumah dan Kemudahan Asas Tahun 2016.
Laporan Penyiasatan Pendapatan Isi Rumah dan Kemudahan Asas Tahun 2016.
9,000 BANDAR
8,000 LUAR BANDAR 7,671
7,000
6,833
Pendapatan [RM]
6,000
5,742
5,000 4,705
4,359
4,000
3,103 3,831
3,000
3,080
2,000 1,606 2,545
1,045 1,718
1,000 428
957
523
0 200
1970 1974 1976 1979 1984 1987 1989 1992 1995 1997 1999 2002 2004 2007 2009 2012 2014 2016
Tahun
Rajah 2.22: Pendapatan Kasar Bulanan Isi Rumah Tahun 2016.

Pendapatan kasar bulanan isi rumah di kawasan perladangan dan keusahawanan atau perniagaan
bandar dan luar bandar masing-masing kecil dan sederhana.
menunjukkan peningkatan tahun demi tahun (Rajah
2.22). Namun begitu, tidak dinafikan bahawa Pendapatan isi rumah kasar bulanan purata bagi
penduduk bandar menikmati pendapatan yang Malaysia pada tahun 2016 adalah RM6,958 (Rajah
lebih tinggi berbanding dengan penduduk luar 2.23). Pendapatan isi rumah kasar bulanan purata
bandar. Hal ini kerana kawasan bandar menawarkan mengikut negeri menunjukkan Wilayah Persekutuan
lebih banyak peluang pekerjaan khususnya dalam Kuala Lumpur mempunyai purata pendapatan isi
sektor perkhidmatan dan juga dalam bidang-bidang rumah yang tertinggi dan diikuti dengan Wilayah
profesional berbanding kawasan luar bandar. Di Persekutuan Putrajaya. Manakala negeri Kelantan
kawasan luar bandar, peluang-peluang pekerjaan mempunyai pendapatan isi rumah kasar bulanan
lebih tertumpu kepada sektor pertanian, yang terendah.
MALAYSIA 6,958
KELANTAN 4,214
KEDAH 4,971
PERLIS 4,998
PAHANG 5,012
PERAK 5,065
SABAH 5,354
NEGERI
SARAWAK 5,387
TERENGGANU 5,776
NEGERI SEMBILAN 5,887
PULAU PINANG 6,771
MELAKA 6,849
JOHOR 6,928
W.P. LABUAN 8,174
SELANGOR 9,463
W.P. PUTRAJAYA 11,555
W.P KUALA LUMPUR 11,692
0 2,000 4,000 6,000 8,000 10,000 12,000 14,000
Nilai Pendapatan (RM)
Rajah 2.23: Pendapatan Isi Rumah Kasar Bulanan Purata Mengikut Negeri di Malaysia Tahun 2016.
Dari segi pendapatan isi rumah kasar bulanan Pada tahun 2016, pendapatan isi rumah kasar bulanan
mengikut kumpulan isi rumah, kumpulan 40.0 peratus Kumpulan T20 di bandar ialah RM17,416 berbanding
terendah (B40), kumpulan 40.0 peratus pertengahan dengan Kumpulan T20 di luar bandar iaitu RM9,471.
(M40) dan kumpulan 20.0 peratus tertinggi (T20) Dalam tahun yang sama, pendapatan Kumpulan
menunjukkan peningkatan dalam semua kumpulan M40 di bandar ialah RM7,208 berbanding dengan
pendapatan di bandar dan di luar bandar. Walau Kumpulan M40 di luar bandar iaitu RM4,194. Manakala
bagaimanapun, kadar pertumbuhan tahunan pendapatan Kumpulan B40 di bandar ialah RM3,262
Kumpulan T20 lebih tinggi dibandingkan dengan berbanding dengan Kumpulan B40 di luar bandar
Kumpulan M40 dan B40 sama ada di bandar atau iaitu RM1,969 (Rajah 2.24 dan Jadual 2.5).
di luar bandar.
18000 RM17,416 T20 Bandar
16000
14000
Pendapatan Isi Rumah [RM]
12000
10000 RM9,471 T20 Luar Bandar
8000 RM7,208 M40 Bandar
6000
RM4,194 M40 Luar Bandar
4000
RM3,262 B40 Bandar
2000 RM1,969 B40 Luar Bandar
0
1974 1976 1979 1984 1987 1989 1992 1995 1997 1999 2002 2004 2007 2009 2012 2014 2016
Tahun
Rajah 2.24: Pendapatan Isi Rumah Kasar Bulanan Purata Mengikut Pendapatan dan Strata Tahun 1974-2016.
2004
2007
2009
2002
2014
2016
1984
1999
2012
1989
1995
1992
1997
1979
1976
1987
1974
Strata
T20 1,798 2,384 2,827 4,114 3,770 3,981 4,981 6,474 8,470 7,580 9,085 9,863 10,576 11,348 13,654 15,690 17,416
Bandar M40 441 663 869 1,355 1,308 1,435 1,827 2,323 3,000 2,844 3,265 3,524 3,947 4,296 5,294 6,310 7,208
B40 172 255 331 521 527 590 761 942 1,193 1,155 1,344 1,540 1,655 1,794 2,235 2,927 3,262
T20 735 1,051 1,365 2,110 2,189 2,277 2,369 3,153 4,130 4,124 4,057 4,330 5,220 6,033 6,905 8,180 9,471
Luar
M40 240 328 457 756 793 882 962 1,235 1,564 1,577 1,612 1,762 2,104 2,313 2,930 3,729 4,194
Bandar
B40 92 109 169 292 324 373 413 515 649 670 699 783 994 1,033 1,319 1,760 1,969
Jadual 2.5: Pendapatan Isi Rumah Kasar Bulanan Purata Mengikut Pendapatan dan Strata, Tahun 1974-2016 (RM).
Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia (2017). Laporan Penyiasatan Pendapatan Isi Rumah dan Kemudahan Asas Tahun 2016
Dari segi agihan pendapatan bagi kumpulan isi Bagi tahun yang sama, agihan pendapatan
rumah mengikut pendapatan menunjukkan Kumpulan B40 adalah sebanyak 18.1 peratus
peratusan isi rumah dalam Kumpulan T20 terus daripada jumlah pendapatan kawasan luar bandar.
berkurangan, manakala peratusan isi rumah dalam Manakala agihan pendapatan Kumpulan M40
Kumpulan M40 dan B40 terus meningkat. Peratus adalah 38.5 peratus dan Kumpulan T20 sebanyak
isi rumah dalam Kumpulan T20 adalah lebih tinggi 43.4 peratus.
di kawasan bandar berbanding luar bandar.
Manakala peratus isi rumah M40 dan B40 adalah Jika dibandingkan antara kawasan bandar dan luar
lebih tinggi di kawasan luar bandar berbanding bandar, Kumpulan B40 dan M40 di luar bandar
dengan bandar (Rajah 2.25). mempunyai peratusan agihan pendapatan yang
lebih tinggi berbanding di bandar. Manakala
Pada tahun 2016, agihan pendapatan Kumpulan peratusan agihan pendapatan Kumpulan T20
B40 di bandar adalah 17.0 peratus daripada jumlah kawasan bandar adalah lebih tinggi berbanding di
pendapatan kawasan bandar. Manakala agihan kawasan luar bandar (Rajah 2.25).
pendapatan Kumpulan M40 ialah 37.6 peratus dan
45.4 peratus bagi Kumpulan T20 di kawasan bandar.
60
55
50
45.4 T20 Bandar

45
43.4 T20 Luar Bandar
40
38.5 M40 Luar Bandar
Peratus [%]
37.6 M40 Bandar

35
30
25
20
18.1 B40 Luar Bandar
17.0 B40 Bandar
15
10
1974 1976 1979 1984 1987 1989 1992 1995 1997 1999 2002 2004 2007 2009 2012 2014 2016
Tahun
Rajah 2.25: Agihan Pendapatan Bagi Kumpulan Isi Rumah Mengikut Pendapatan Strata Tahun 1974-2016.
Rajah 2.26 menunjukkan Pekali Gini bagi kawasan Kemajuan yang dikecapi negara juga berjaya
bandar dan luar bandar antara tahun 1984 hingga menurunkan kadar kemiskinan tahun demi tahun
2016. Pekali Gini menunjukkan agihan pendapatan di kawasan bandar dan luar bandar. Namun tidak
di kawasan luar bandar adalah lebih seimbang dinafikan masih ada lagi penduduk yang dibelenggu
dibandingkan dengan kawasan bandar. Walau kemiskinan. Di luar bandar, kadar kemiskinan ketika
bagaimanapun, agihan pendapatan di kawasan DEB mula diperkenalkan mencecah 58.7 peratus
luar bandar sentiasa lebih baik dibandingkan dan pada tahun 2016 kemiskinan telah berjaya
dengan kawasan bandar. Nilai Pekali Gini di kawasan diturunkan kepada hanya 1.0 peratus sahaja (Rajah
bandar berkurangan daripada 0.468 pada tahun 2.27). Hal ini disebabkan kejayaan program-program
1984 kepada 0.389 pada tahun 2016, manakala di pembasmian kemiskinan yang dilaksanakan oleh
kawasan luar bandar ia berkurangan daripada 0.450 pihak Kerajaan.
kepada 0.364 dalam tempoh yang sama.
0.50
BANDAR
0.48 0.468 LUAR BANDAR
0.46 0.449
0.439 0.444
0.437 0.432
0.44 0.45 0.428 0.431 0.427 0.427
Nilai Pekali Gini
0.423
0.417
0.42 0.427 0.424 0.421
0.415 0.414 0.391 0.389
0.40 0.405 0.407
0.402
0.397
0.38 0.388
0.382
0.36
0.364
0.355
0.34
0.32
0.30
1984 1987 1989 1992 1995 1997 1999 2002 2004 2007 2009 2012 2014 2016
Tahun
Rajah 2.26: Pekali Gini Bandar dan Luar Bandar di Malaysia Tahun 1984-2016.
Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia 2017. Laporan Penyiasatan Pendapatan Isi Rumah dan Kemudahan Asas 2016
70
58.7
60 BANDAR
LUAR BANDAR
Kadar Kemiskinan [%]
50 45.8
40
30
21.3 21.1
20 17.5
12.4
8.4
10 7.1
3.4
1.7 1.0
0 0.2
1970 1976 1979 1984 1987 1989 1992 1995 1997 1999 2002 2004 2007 2009 2012 2014 2016
Tahun
Rajah 2.27: Kadar Kemiskinan Bandar dan Luar Bandar di Malaysia Tahun 1970-2016.
TAHAP PENDIDIKAN
100%
90% 15.1
80%
31.3
Peratusan Penduduk Bekerja [%]
70%
60%
53.1
50% TAHAP PENDIDIKAN
40% 55.8
30%
20%
26.3
10%
11.1
5.5
0% 1.8
BANDAR LUAR BANDAR
TERTIARI MENENGAH RENDAH TIADA PENDIDIKAN RASMI
Rajah 2.28: Penduduk Bekerja Mengikut Pendidikan di Malaysia Tahun 2016.

Dari segi tahap pendidikan, 53.1 peratus daripada penduduk luar bandar yang bekerja adalah mereka
yang berkelulusan pendidikan peringkat menengah (Rajah 2.28). Hanya 15.1 peratus sahaja pekerja di
kawasan luar bandar berpendidikan peringkat tertiari. Sekitar 31.8 peratus daripada penduduk yang
bekerja di kawasan luar bandar berpendidikan rendah dan tiada pendidikan rasmi, berbanding dengan
hanya sekitar 12.9 peratus di kawasan bandar.
KEHIDUPAN LUAR BANDAR DALAM

ERA REVOLUSI INDUSTRI KEEMPAT (4IR)
Salah satu pertimbangan penting dalam Transformasi pesat yang dipacu oleh sistem fizikal
membangunkan luar bandar menjelang tahun 2030 siber memberikan impak besar kepada operasi
ialah persediaan menghadapi Revolusi Industri industri, perniagaan dan kehidupan sosial. Pada
Keempat (4IR). 4IR memperlihatkan anjakan masa kini antara penemuan baharu yang
paradigma baharu dalam bidang perindustrian berpengaruh adalah:
yang merupakan indikator pembangunan negara.
Rajah 2.29 menunjukkan peralihan paradigma 1. Rangkaian sosial
perindustrian yang bertunjangkan teknologi yang
berlaku dalam jangka masa panjang bermula 2. Mobile platform dan apps
dengan Revolusi Industri (RI) pertama pada abad
ke-17 dan 18. Kemudian RI kedua pada abad ke-19 3. Advance analytic dan big data
dan 20. Kini pada abad ke-21 menyaksikan 4IR yang
dipacu oleh teknologi sistem fizikal-siber. 4. Cloud dan artificial intelligence
PERTAMA KEDUA KETIGA KEEMPAT
Mekanisasi, Pengeluaran Sistem Fizikal-Siber,

Kuasa Air, skala besar, Komputer dan Internet of Things,
Kuasa Wap Pengkhususan Automasi Artificial Intelligence,
kerja Bioteknologi
Rajah 2.29: Revolusi Industri Keempat (4IR).
Dalam konteks kehidupan luar bandar, 4IR akan memberikan implikasi dan cabaran berikut:
1. Pelaksanaan ekosistem digital membawa kepada pelaksanaan desa pintar (smart village).
2. Penerapan dan perluasan sistem e-commerce termasuk dalam pemasaran produk luar bandar
seperti produk dan perkhidmatan pelancongan, keluaran pertanian dan industri desa.
3. Peningkatan penggunaan sistem automasi dalam pelaksanaan pertanian dan perniagaan bagi
mengurangkan penggunaan tenaga kerja.
4. Penggunaan drone dalam sektor pertanian dan sektor perkhidmatan.
5. Pembangunan ekonomi hijau dan bioekonomi.
Pelaksanaan ekosistem digital membawa kepada pelaksanaan desa pintar

Ekosistem digital bukan hanya terkesan dalam pelaksanaan empat (4) lapisan ekosistem digital
konteks bandar pintar (smart cities), ia juga turut iaitu:
meliputi kewujudan desa pintar (smart villages).
Konsep “Luar Bandar Sejahtera” amat selari dalam 1. Lapisan 1 - Infrastruktur
konteks penyediaan infrastruktur dan infostruktur
untuk desa pintar. Menjelang tahun 2030, Malaysian 2. Lapisan 2 - Infostruktur
Industry-Government Group for High Technology
(MIGHT) dan pihak Kerajaan mensasarkan untuk 3. Lapisan 3 - Data Capture
memperbaiki kesinambungan kawasan pinggir
bandar dan luar bandar. Kesinambungan ini akan
memperluaskan akses peluang ekonomi dan sekali 4. Lapisan 4 - Inovasi
gus meningkatkan kualiti hidup masyarakat luar
bandar. Jalinan kerjasama antara Kerajaan, pihak swasta
dan komuniti setempat dalam ekosistem digital ini
Secara tidak langsung, perkampungan pintar masa mampu untuk menjadikan luar bandar sebagai hab
depan akan beralih kepada ekonomi digital menerusi ekonomi glokal (glocal) yang berdaya maju, inovatif
dan kompetitif.
Penerapan dan perluasan sistem e-commerce termasuk dalam pemasaran

produk luar bandar seperti produk dan perkhidmatan pelancongan, keluaran
pertanian dan industri desa
E-commerce amat penting dalam ekonomi digital INTERNATIONAL SITES ONLINE MARKETPLACE B2C / SPECIALTY STORE
dan mula diberi perhatian pada tahun 2000. Secara

umumnya, di Malaysia ia merupakan fenomena
yang semakin berkembang maju sejak kebelakangan
ini. E-commerce adalah medium penting yang TICKETING / TRAVEL
DEAL SITES
beroperasi dalam dunia siber yang memberi banyak

kelebihan khususnya dalam perniagaan skala kecil LUXURY SHOPPING
dan besar. Nilai jualan e-commerce di Malaysia pada

tahun 2017 berjumlah RM24.6 billion. Justeru, ONLINE GROCERY
masyarakat luar bandar perlu mengambil ONLINE FOOD DELIVERY
kesempatan dan peluang melalui ekosistem digital

ini dalam memasarkan produk-produk luar bandar.
LIFESTYLE SHOPPING
PENNY AUCTION
Selain itu, pelbagai produk luar bandar yang lain

ONLINE CLASSIFIED
dapat dipromosikan dalam pasaran tempatan dan

global seperti perkhidmatan pelancongan, keluaran Penggunaan e-commerce oleh usahawan-usahawan di
pertanian dan industri desa. Malaysia.
Peningkatan penggunaan sistem automasi dalam pelaksanaan pertanian dan

perniagaan bagi mengurangkan penggunaan tenaga kerja
Antara cabaran bidang pertanian masa kini adalah Justeru, penggunaan jentera seperti pembajak dan
penurunan kadar kesuburan tanah dan kekangan penabur baja amat diperlukan bagi membaik pulih
tenaga kerja dalam kalangan rakyat negara ini yang tanah yang semakin kurang subur. Dalam konteks
semakin kurang berminat untuk melibatkan diri perniagaan, kekurangan tenaga kerja serta
dalam bidang tersebut. Faktor kawasan pertanian keperluan terhadap automasi yang lebih
yang terhad memaksa petani menggunakan tanah komprehensif penting bagi penjimatan masa, kos,
yang sedia ada secara maksimum, menjadikan ruang dan modal. Oleh yang demikian, inovasi dan
kesuburan tanah semakin berkurangan. Seterusnya, sistem automasi diperlukan khususnya dalam
ia memberi kesan secara langsung kepada kadar penjanaan ekonomi di luar bandar.
pengeluaran hasil pertanian.
Penggunaan drone dalam sektor pertanian dan perkhidmatan
Teknologi drone dalam sektor pertanian dan Selain pertanian, khidmat drone juga penting dalam
perkhidmatan di kawasan luar bandar menjadi sektor perkhidmatan lain seperti perkhidmatan
semakin penting pada masa hadapan. Penggunaan kesihatan, sosial, pelancongan, pengangkutan dan
drone dalam pertanian bagi jangka masa panjang perniagaan. Penggunaan drone dalam sektor
dapat menjimatkan tenaga kerja dan menjimatkan pertanian luar bandar akan mengubah landskap
kos pengurusan pertanian yang semakin meningkat. ekonomi dan sosial di luar bandar.
Drone secara tidak langsung memberi impak positif
dalam proses penanaman dan penuaian hasil
pertanian. Selain itu, drone mampu mengatasi
masalah kekurangan tenaga kerja dalam industri
pertanian, mengawal serangga dan perosak secara
berkelompok, melakukan penyemburan mengikut
jadual penanaman dan menghasilkan semburan
yang tepat, cepat dan menjimatkan. Penggunaan
drone juga dapat mengoptimumkan rawatan
tanaman secara teliti, sekali gus dapat meningkatkan
kualiti pengeluaran, meningkatkan hasil dan
mengurangkan kos. Penggunaan drone dalam aktiviti pertanian.
Pembangunan ekonomi hijau dan bioekonomi
Ekonomi hijau dan bioekonomi semakin diberi Justeru, skor GGEI negara perlu dipertingkatkan
perhatian dan mendapat tempat penting dalam dengan iltizam semua pihak termasuklah komuniti
kalangan negara-negara maju. Kedua-dua bentuk luar bandar. Bioekonomi adalah pelengkap kepada
ekonomi ini merupakan komponen pelengkap ekonomi hijau. Oleh yang demikian, potensi
kepada pembangunan mampan pada masa bioekonomi seharusnya diperluaskan di kawasan
hadapan. Kesedaran masyarakat terhadap luar bandar yang kaya dengan biodiversiti.
kepentingan biodiverisiti kepada kehidupan dan
kesejahteraan manusia telah membenihkan
rangsangan terhadap pembangunan ekonomi hijau
dan bioekonomi di Malaysia.
Kedua-dua konsep ekonomi ini bukan sahaja

bertujuan menjaga kelestarian alam semula jadi,
tetapi juga menjadikan sistem ekonomi yang lebih
adil dan mesra alam. United Nations Environment
Programme (UNEP) menyatakan ekonomi hijau
adalah kegiatan ekonomi yang mampu
meningkatkan kesejahteraan sosial dan sekali gus
mengurangkan kesan negatif pertumbuhan
Ekonomi hijau di kawasan pemeliharaan.
ekonomi kepada alam sekitar. Global Green
Economy Index (GGEI 2016) menunjukkan Malaysia
berada pada kedudukan 42 daripada 80 buah
negara di dunia dengan skor 34.77.
KESIMPULAN
Analisis terhadap trend dan senario luar bandar 9. Cabaran penduduk luar bandar dalam
tahun 2030 dalam bab ini menunjukkan: menghadapi 4IR yang memerlukan
perubahan mindset dan kesediaan untuk
1. Pengurangan secara berterusan bilangan melibatkan diri dalam 4IR.
penduduk luar bandar daripada 8.3 juta
Trend dan senario tersebut memberikan implikasi
(29.1%) pada tahun 2010 kepada 7.2 juta
yang besar terhadap pembangunan di luar bandar.
(19.0%) pada tahun 2030. Penduduk
Antaranya:
Malaysia dianggarkan meningkat sebanyak
1.4 peratus setahun manakala penduduk
1. Pengurangan penduduk akan menyebabkan
bandar meningkat sebanyak 2.1 peratus dan
isu kekurangan tenaga kerja di sektor
luar bandar berkurangan sebanyak 0.7
ekonomi luar bandar lebih meruncing.
peratus setahun.
2. Kemudahan yang disediakan pada masa
2. Antara tahun 2010 hingga 2030, dianggarkan
kini di luar bandar tidak digunakan
purata kadar pertumbuhan tahunan belia
sepenuhnya tetapi pada masa yang sama
berkurangan sebanyak 0.2 peratus setahun.
kemudahan yang disediakan perlulah
Di kawasan bandar dianggarkan purata
berkualiti.
kadar pertumbuhan tahunan belia meningkat
sebanyak 0.3 peratus manakala di kawasan 3. Sektor ekonomi luar bandar perlu lebih
luar bandar berkurangan sebanyak 1.7 dinamik dalam mengembangkan sektor
peratus setahun. bukan pertanian.
3. Purata kadar pertumbuhan tahunan 4. Jurang pembangunan melebar antara
penduduk berumur kurang 15 tahun bandar dengan luar bandar, kaya dengan
meningkat sebanyak 1.0 peratus di kawasan miskin dan antara wilayah jika tidak ditangani
bandar manakala berkurangan sebanyak 2.1 dengan sebaiknya.
peratus setahun di kawasan luar bandar.
5. Cabaran penduduk luar bandar untuk
4. Purata kadar pertumbuhan tahunan mengubah mindset bagi menghadapi 4IR
penduduk berumur berumur 15 hingga 64 agar dapat menceburi peluang-peluang
tahun meningkat sebanyak 2.1 peratus di baharu yang wujud dalam sektor ekonomi.
kawasan bandar manakala berkurangan
sebanyak 0.5 peratus setahun di kawasan DPLB penting bagi menangani cabaran-cabaran
luar bandar. pembangunan luar bandar pada masa hadapan
di samping merealisasikan aspirasi dan harapan
5. Purata kadar pertumbuhan tahunan
rakyat Malaysia menjelang tahun 2030.
penduduk berumur lebih 64 tahun meningkat
sebanyak 6.7 peratus di kawasan bandar
1.4
dan sebanyak 1.8 peratus setahun di kawasan Jumlah -0.7
luar bandar. 2.1
-0.2
6. Di kawasan luar bandar, berlaku pertumbuhan Belia -1.7
0.3
penduduk yang negatif bagi kumpulan umur
0 hingga 14 tahun (-2.1%) dan umur 15 hingga 64+ 1.8
5.3
64 tahun (-0.5%), sebaliknya berlaku 6.7

pertumbuhan positif penduduk berumur 65 1.5
tahun ke atas (+1.8%). 15-64 -0.5
2.1
7. Pengurangan peranan sektor pertama 0.2

0-14 -2.1
(pertanian, perhutanan dan perlombongan) 1.0
serta kepelbagaian dalam sektor kedua dan
-4.0 -2.0 0.0 2.0 4.0 6.0 8.0
ketiga.
Malaysia Luar Bandar Bandar
8. Jurang pendapatan yang semakin melebar
antara penduduk bandar dan penduduk luar Rajah 2.29: Anggaran Purata Kadar Pertumbuhan Penduduk
bandar dan jurang antara golongan kaya Tahunan Tahun 2010-2030.
(T20) dan miskin (B40). Sumber: Kumpulan Penyelidik Dasar Pembangunan Luar
Bandar (DPLB)
KERANGKA
STRATEGIK
3
DPLB
BAB TIGA
KERANGKA STRATEGIK DPLB
WAWASAN
Dasar Pembangunan Luar Bandar (DPLB) telah Wawasan untuk “Luar Bandar Yang Sejahtera,
merumuskan wawasan “Luar Bandar Yang Sejahtera, Inklusif, Mampan dan Holistik” ini diperhalusi
Inklusif, Mampan dan Holistik” sebagai agenda lagi dalam 10 Teras seperti berikut:
utama dalam proses pembangunan luar bandar di
Malaysia menjelang tahun 2030. Wawasan luar 1. Ekonomi berdaya saing dan mampan.
bandar sejahtera menggambarkan hasrat Kerajaan
untuk memastikan masyarakat luar bandar Keusahawanan pemacu pembangunan
2.
mempunyai akses kepada infrastruktur dan ekonomi.
kemudahan sosial yang setanding dengan kawasan
bandar. Kawasan luar bandar disasarkan akan 3. Modal insan berkualiti.
menawarkan peluang pekerjaan dan perniagaan
4. Prasarana lengkap dan canggih.
yang dapat meningkatkan pendapatan penduduk
luar bandar. 5. Keunggulan generasi belia luar bandar.
Mereka yang tinggal di luar bandar juga akan 6. Wanita luar bandar yang progresif.
menikmati peluang yang luas untuk membina
keupayaan modal insan, kehidupan yang sihat dan 7. Kehidupan luar bandar yang sejahtera.
selamat serta menerima perkhidmatan dalam tadbir
8. Sistem penyampaian dan tadbir urus
urus yang mudah sebagaimana masyarakat di berkesan.
bandar.
9. Biodiversiti dan alam sekitar mampan.
Melalui DPLB ini, Kerajaan mempunyai komitmen
yang tinggi untuk merapatkan dan seterusnya 10. Perumahan, pembangunan wilayah dan
penempatan desa bersepadu.
menghapuskan jurang kualiti hidup antara bandar
dan luar bandar, mewujudkan peluang-peluang
ekonomi dan mewujudkan suasana sosial serta Pelaksanaan pembangunan berteraskan
persekitaran yang kondusif bagi menarik penduduk halatuju DPLB ini akhirnya akan mencapai
di luar bandar khususnya golongan belia untuk misi umum iaitu “Meneraju Pembangunan
terus tinggal di luar bandar. Luar Bandar”.
Selain itu, Kerajaan berhasrat untuk menarik

sebahagian penduduk dan pelabur di bandar untuk
berhijrah ke luar bandar bagi meningkatkan jumlah
penduduk produktif dan keupayaan ekonomi di
luar bandar. Luar bandar juga akan menjadi destinasi
penting percutian dan pelancongan dari dalam dan
luar negara bagi menikmati keindahan alam, warisan
budaya dan keseronokan tinggal di luar bandar.
VISI, MISI DAN

ASPIRASI TERAS DPLB
Visi DPLB adalah “Luar Bandar Sejahtera”, iaitu

melahirkan masyarakat luar bandar yang sejahtera
dalam pelbagai aspek kehidupan termasuk sosial,
ekonomi, budaya dan persekitaran. Selain itu,
nikmat pembangunan akan dikongsi bersama tanpa
mengira latar belakang bangsa, agama, status
sosial, gender dan umur. Visi “Luar Bandar Sejahtera”
juga menyasarkan pembangunan mampan yang
akan memastikan pembangunan berimbang dan
saling melengkapi antara aspek sosial, ekonomi
dan alam semulajadi. Hal ini seterusnya dapat
mencapai misi DPLB untuk Meneraju Pembangunan
Luar Bandar. Pelaksanaan DPLB ini disokong oleh
10 Teras pembangunan luar bandar yang akan
memandu dasar dan strategi ke arah mencapai
visinya (Rajah 3.1).
VISI
LUAR BANDAR
SEJAHTERA
MISI
MENERAJU PEMBANGUNAN
LUAR BANDAR
ASPIRASI TERAS
EKONOMI
N KE
NA US
U AH
ANG AW
B A
M N
A
PE
N
Ekonomi berdaya
saing dan mampan
Perumahan, pembangunan Keusahawanan pemacu

wilayah dan penempatan TERAS
pembangunan ekonomi
desa bersepadu
01
R
MO
ITA
S TE
RA RA
02
TE
10
S
DA
SEK
L IN
ALAM
Biodiversiti
SAN
dan alam Modal insan
sekitar berkualiti
09 03
AS
TER
mampan
TER
AS
08 04
SISTEM
TER
Sistem
AS
penyampaian Prasarana
TER
AS
dan tadbir lengkap dan

canggih
NA
urus berkesan
PEN
ARA
07 05
YAM
AS
TE
RA S
06
S RA
TE
PR
PA
Kehidupan luar bandar Keunggulan generasi

IA
TERAS
yang sejahtera belia luar bandar
N
Wanita luar bandar

yang progresif
KE
D
H
U
I
PA
N A
SE
JA ELI
HT B
ER
A
WANITA
Rajah 3.1: Visi, Misi dan Aspirasi Teras DPLB

TERAS DPLB
Pernyataan dasar disediakan mengikut 10 Teras pembangunan luar bandar yang saling menyokong ke
arah pencapaian Visi dan Misi DPLB. Terdapat 10 pernyataan dasar umum (matlamat strategi), 33
pernyataan dasar dan 88 strategi bagi keseluruhan DPLB yang dirumuskan seperti berikut:
TERAS KOD PERNYATAAN STRATEGI

TERAS DASAR
01 Ekonomi berdaya saing dan mampan EK 3 7
02 Keusahawanan pemacu pembangunan ekonomi KU 4 9
03 Modal insan berkualiti MM 5 13
04 Prasarana lengkap dan canggih PL 3 6
05 Keunggulan generasi belia luar bandar BL 3 8
06 Wanita luar bandar yang progresif WA 3 6
07 Kehidupan luar bandar yang sejahtera SS 2 7
08 Sistem penyampaian dan tadbir urus berkesan TU 3 9
09 Biodiversiti dan alam sekitar mampan BD 3 9
Perumahan, pembangunan wilayah dan

10 penempatan desa bersepadu WD 4 14
PERNYATAAN DASAR UMUM

BAGI SETIAP TERAS
TERAS TERAS TERAS TERAS
01 02 03 04
Ekonomi berdaya Keusahawanan Modal insan Prasarana lengkap
saing dan mampan pemacu pembangunan berkualiti dan canggih
Peningkatan nilai tambah ekonomi
kepada sumber Keusahawanan sebagai Modal insan luar bandar Prasarana luar bandar
tempatan bagi menjana kerjaya pilihan utama, yang berkualiti, berdaya yang berkualiti dan
kekayaan, keusahawanan mewujudkan situasi yang maju, mampan dan mencukupi untuk
dan peluang pekerjaan; kondusif untuk memenuhi keperluan menyokong
menyokong melahirkan usahawan masa hadapan melalui pembangunan ekonomi
kepelbagaian ekonomi dan perusahaan sistem pendidikan yang serta mewujudkan
dan membina keunikan komuniti luar bandar berkualiti. persekitaran kehidupan
produk setempat; serta membantu yang menarik dan
menggalakkan kejayaan perusahaan kondusif sebagai tempat
pelaburan swasta; yang dilaksanakan. tinggal, bekerja, melabur
mengelompokkan dan destinasi
ekonomi dan aktiviti pelancongan.
ekonomi pelbagai fungsi.
TERAS TERAS TERAS
05 06 07
Keunggulan generasi Wanita luar bandar Kehidupan luar bandar
belia luar bandar yang progresif yang sejahtera
PERNYATAAN
DASAR Pemerkasaan golongan
belia luar bandar yang
Wanita luar bandar yang
progresif dalam semua
Pembangunan
masyarakat luar bandar
UMUM
bersahsiah tinggi, aspek kehidupan yang sihat, selamat dan
berilmu, berkemahiran, merangkumi ekonomi, sejahtera.
patriotik, kreatif, inovatif pendidikan, kesihatan,
dan menikmati sosial dan kepimpinan.
pendapatan yang
berterusan (sustainable)
melalui bidang
keusahawanan.
TERAS TERAS TERAS
08 09 10
Sistem penyampaian Biodiversiti dan Perumahan,
dan tadbir urus alam sekitar pembangunan
10
berkesan mampan wilayah dan
Pewujudan sistem Pemeliharaan dan penempatan
penyampaian dan tadbir pemuliharaan biodiversiti
desa bersepadu
urus luar bandar yang serta kelestarian alam Pemilikan rumah di luar
TERAS
berintegriti, cekap dan sekitar dengan bandar, pemerkasaan
berkesan; pengukuhan pendekatan pembangunan wilayah,
koordinasi dan kolaborasi pembangunan mampan; pengimbangan
yang bersepadu; meningkatkan kesedaran pembangunan antara
pemerkasaan tadbir urus dan tanggungjawab bandar dengan luar
peringkat desa dan masyarakat serta bandar dan antara
peningkatan penglibatan menggalakkan cara kawasan-kawasan luar
komuniti dalam hidup mesra alam. bandar serta
merancang, pembangunan
melaksanakan dan penempatan desa lestari
yang mampu menarik
memantau migrasi penduduk
pembangunan luar bandar ke luar bandar.
bandar.
TERAS
01 EKONOMI BERDAYA SAING

DAN MAMPAN
TERAS : EKONOMI
PERNYATAAN DASAR
MEMPELOPORI AKTIVITI EKONOMI LUAR BANDAR YANG TRANSFORMATIF
1
STRATEGI
1. Menggalakkan penglibatan komuniti luar bandar dalam aktiviti Perusahaan Kecil dan Sederhana (PKS)
2. Memperkukuh sumber pertumbuhan baharu di luar bandar yang dipacu oleh kerjasama glokal (glocal)
3. Memperkasa aktiviti ekonomi luar bandar supaya berdaya saing dan berimpak tinggi
PERNYATAAN DASAR
PENGHASILAN PRODUK TEMPATAN YANG BERKUALITI DAN BERSKALA EKONOMI
2 STRATEGI
1. Mewujudkan persekitaran yang kondusif bagi meningkatkan keupayaan penggunaan teknologi baharu
berskala ekonomi
2. Mempertingkatkan peranan luar bandar sebagai hab keselamatan makanan negara
PERNYATAAN DASAR
PENINGKATAN KESEJAHTERAAN MASYARAKAT LUAR BANDAR
3 STRATEGI
1. Memperkukuh sistem perlindungan sosial di luar bandar
2. Meningkatkan aksesibiliti kepada Jaringan Keselamatan Sosial (Social Safety Net)
Perkaitan dengan SDGs
1 NO
P0VERTY 2 ZERO
HUNGER
8 DECENT WORK
AND ECONOMIC
GROWTH 9 INDUSTRY,
INNOVATION AND
INFRASTRUCTURE 10 REDUCED
INEQUALITIES
TERAS
02 KEUSAHAWANAN PEMACU
PEMBANGUNAN EKONOMI
TERAS : KEUSAHAWANAN
PERNYATAAN DASAR
1
KEUSAHAWANAN SEBAGAI KERJAYA PILIHAN MASYARAKAT LUAR BANDAR
STRATEGI
1. Memantapkan modul keusahawanan dalam kurikulum latihan
2. Membudayakan keusahawanan dalam kalangan masyarakat
PERNYATAAN DASAR
PEMERKASAAN SISTEM PEMBIAYAAN KEWANGAN, KEMUDAHAN FIZIKAL DAN SISTEM SOKONGAN
2
DI LUAR BANDAR
STRATEGI
1. Memantapkan sistem pembiayaan/bantuan kewangan dan bukan kewangan
2. Memperkasakan kemudahan fizikal perniagaan bagi meningkatkan aktiviti keusahawanan
PERNYATAAN DASAR
MEMBANGUN PRODUK DAN MEMPERLUAS PASARAN TERMASUK PEMASARAN PERNIAGAAN
DALAM TALIAN (E-COMMERCE)
3
STRATEGI
1. Memperkukuh bidang perniagaan dan produk luar bandar bertaraf eksklusif mengikut kluster ekonomi
2. Memperkasa pemasaran produk dan perkhidmatan keluaran usahawan luar bandar bagi membina
rantaian pasaran domestik dan global
3. Membangun dan menyelaras pelbagai hab dalam talian untuk sektor perniagaan luar bandar bagi
menjamin kelestarian
PERNYATAAN DASAR
MENGARUS PERDANA ILMU DAN KEMAHIRAN TRADISIONAL SERTA MENINGKATKAN KEUPAYAAN
4
TRANSFORMATIF USAHAWAN LUAR BANDAR
STRATEGI
1. Memperkasakan sokongan R&D dan inovasi kepada usahawan bagi meningkatkan produktiviti, kualiti
dan kecekapan pengeluaran produk agar lebih kompetitif
2. Mengaktifkan kembali kepakaran ilmu dan kemahiran tradisional untuk tujuan pengkomersialan
2 ZERO
HUNGER
8 DECENT WORK
AND ECONOMIC
GROWTH 10 REDUCED
INEQUALITIES
TERAS
03 MODAL INSAN
BERKUALITI
TERAS : MODAL INSAN

PERNYATAAN DASAR
1
PEMBANGUNAN MODAL INSAN LUAR BANDAR YANG KOMPREHENSIF
STRATEGI
1. Memperkasa komuniti luar bandar dengan pengetahuan dan kemahiran insaniah (soft skills) dan
kemahiran teknikal (hard skills)
2. Meningkatkan kebolehpasaran modal insan luar bandar dalam pelbagai sektor
PERNYATAAN DASAR
2
PENAMBAHBAIKAN INFRASTRUKTUR DAN PROFESIONALISME GURU
DI MAKTAB RENDAH SAINS MARA (MRSM)
STRATEGI
1. Menyediakan dan menambah baik infrastruktur MRSM secara menyeluruh
2. Memperkukuh profesionalisme guru MRSM
PERNYATAAN DASAR
PEMBANGUNAN KAPASITI YANG INKLUSIF, FLEKSIBEL DAN BERORIENTASIKAN KEPERLUAN SETEMPAT
3 STRATEGI
1. Melengkapkan masyarakat luar bandar dengan kemahiran yang diperlukan untuk 4IR
2. Memulihara, memelihara, mempromosi dan melindungi budaya, seni dan warisan masyarakat luar bandar
3. Meningkatkan peluang latihan kemahiran kepada pelajar yang tercicir
PERNYATAAN DASAR
PERLUASAN MODEL PENDIDIKAN AWAL KANAK-KANAK YANG TERKINI DI LUAR BANDAR
4 STRATEGI
1. Menaik taraf pendidikan prasekolah daripada segi fizikal, profesionalisme guru dan sukatan pelajaran
2. Meningkatkan penyertaan dan kerjasama ibu bapa dalam pendidikan awal kanak-kanak
3. Meningkatkan kualiti pemakanan dan kesihatan kanak-kanak tabika, taska, prasekolah dan kanak-kanak
berkeperluan khas
4. Meneruskan pemberian bantuan am persekolahan dan bantuan geran per kapita untuk kanak-kanak
miskin di tabika, taska, prasekolah dan kanak-kanak berkeperluan khas
PERNYATAAN DASAR
5
PERUBAHAN MINDA MASYARAKAT LUAR BANDAR
STRATEGI
1. Melahirkan masyarakat yang mempunyai minda kelas pertama
2. Memperkukuhkan perpaduan dalam kalangan masyarakat berbilang kaum
4 QUALITY
EDUCATION
TERAS
04 PRASARANA LENGKAP
DAN CANGGIH
TERAS : PRASARANA
PERNYATAAN DASAR
LIPUTAN PRASARANA LUAR BANDAR YANG LENGKAP
1
STRATEGI
1. Melengkapkan liputan prasarana asas di kawasan luar bandar
2. Meningkatkan dan membudayakan sifat kepunyaan dalam kalangan komuniti terhadap prasarana awam
3. Pengurusan sisa pepejal dan kumbahan yang inovatif di luar bandar
PERNYATAAN DASAR
AKSES TELEKOMUNIKASI DAN JALUR LEBAR DENGAN KADAR BERPATUTAN DI LUAR BANDAR
2 STRATEGI
1. Meningkatkan sistem komunikasi jalur lebar mudah alih berkelajuan tinggi, mampu milik, kebolehcapaian
dan berkualiti
2. Meningkatkan kesedaran masyarakat terhadap teknologi, informasi dan komunikasi (ICT)
PERNYATAAN DASAR
3
PENGANGKUTAN AWAM LUAR BANDAR YANG EFISIEN DAN MAMPAN
STRATEGI
1. Menyediakan sistem pengangkutan awam yang cekap
6 CLEAN WATER
AND SANITATION
9 INDUSTRY,
INNOVATION AND
INFRASTRUCTURE
TERAS
05 KEUNGGULAN GENERASI
BELIA LUAR BANDAR
TERAS : BELIA
PERNYATAAN DASAR
PENDIDIKAN KEMAHIRAN YANG INKLUSIF DAN BERSESUAIAN DENGAN KEPERLUAN REVOLUSI
INDUSTRI KEEMPAT (4IR)
1 STRATEGI
1. Menjadikan TVET sebagai pilihan utama belia luar bandar
2. Meningkatkan kualiti pendidikan selaras dengan keperluan Revolusi Industri Keempat (4IR)
3. Memperkukuh kaedah Pengajaran dan Pembelajaran (P&P) yang menitikberatkan konsep amali
PERNYATAAN DASAR
GENERASI BELIA MENIKMATI PENDAPATAN YANG BERTERUSAN (SUSTAINABLE) MELALUI
2
BIDANG KEUSAHAWANAN
STRATEGI
1. Memperkasa belia dalam bidang perniagaan dan keusahawanan
2. Meningkatkan penglibatan golongan belia yang berinovasi dan kreatif dalam sektor ekonomi
berpendapatan tinggi
PERNYATAAN DASAR
GENERASI BELIA YANG MEMPUNYAI SEMANGAT PATRIOTISME, BERKETERAMPILAN, BERSAHSIAH
TINGGI DAN TERLIBAT DALAM KEPIMPINAN LUAR BANDAR
3
STRATEGI
1. Memperkukuh pertubuhan belia di luar bandar dan meningkatkan peranan belia dalam proses membuat
keputusan di peringkat akar umbi
2. Meningkatkan penghayatan sejarah dan sosiobudaya serta dasar-dasar pembangunan negara
3. Menyemarakkan program pembangunan jati diri yang memberi penekanan kepada nilai-nilai agama,
budaya dan adat masyarakat serta aktiviti rekreasi dan sukan
4 QUALITY
EDUCATION 5 GENDER
EQUALITY
TERAS
06 WANITA LUAR BANDAR

YANG PROGRESIF
TERAS : WANITA
PERNYATAAN DASAR
PEMERKASAAN EKONOMI WANITA LUAR BANDAR
1
STRATEGI
1. Meningkatkan peluang penglibatan wanita dalam sektor ekonomi dan keusahawanan
2. Mengoptimumkan kapasiti dan kadar guna tenaga wanita
3. Meningkatkan pemilikan aset produktif, kadar pelaburan dan tabungan wanita
PERNYATAAN DASAR
2
PEMANTAPAN KHIDMAT SISTEM SOKONGAN BAGI WANITA LUAR BANDAR
STRATEGI
1. Memantapkan sistem perlindungan sosial wanita
2. Meningkatkan kesedaran kesihatan dan akses kepada perkhidmatan kesihatan
PERNYATAAN DASAR
3
PEMERKASAAN KEPIMPINAN WANITA LUAR BANDAR
STRATEGI
1. Meningkatkan penglibatan wanita dalam proses membuat keputusan
1 NO
P0VERTY 3 GOOD HEALTH
AND WELL-BEING 5 GENDER
EQUALITY
8 DECENT WORK
AND ECONOMIC
GROWTH 10 REDUCED
INEQUALITIES
TERAS
07 KEHIDUPAN LUAR BANDAR

YANG SEJAHTERA
TERAS : KEHIDUPAN LUAR BANDAR YANG SEJAHTERA

PERNYATAAN DASAR
PENINGKATAN KESEDARAN DAN PEMERKASAAN KOMUNITI LUAR BANDAR TERHADAP
ASPEK CARA HIDUP SIHAT
1 STRATEGI
1. Meningkatkan kesedaran amalan cara hidup sihat
2. Menyediakan kemudahan penjagaan kesihatan yang berkualiti dan komprehensif
3. Meningkatkan akses masyarakat luar bandar kepada kemudahan rekreasi/aktiviti fizikal
PERNYATAAN DASAR
KEHIDUPAN LUAR BANDAR YANG SEJAHTERA
2
STRATEGI
1. Meningkatkan tahap keselamatan masyarakat luar bandar
2. Mengurangkan impak jenayah siber dalam kalangan masyarakat luar bandar
3. Memperkukuh perpaduan, kebudayaan dan keharmonian komuniti desa
4. Membina komuniti luar bandar yang berdaya tahan terhadap bencana
1 NO
P0VERTY 2 ZERO
HUNGER 3 GOOD HEALTH
AND WELL-BEING
11 SUSTAINABLE
CITIES AND
COMMUNITIES 12 RESPONSIBLE
CONSUMPTION
AND PRODUCTION
13 CLIMATE
ACTION 16 PEACE, JUSTICE
AND STRONG
INSTITUTION
TERAS
08 SISTEM PENYAMPAIAN DAN

TADBIR URUS BERKESAN
TERAS : SISTEM PENYAMPAIAN DAN TADBIR URUS

PERNYATAAN DASAR
INTEGRASI DAN PENYELARASAN PELAKSANAAN DASAR-DASAR PEMBANGUNAN LUAR BANDAR
STRATEGI
1
1. Menyelaras pelaksanaan dasar-dasar pembangunan luar bandar di peringkat persekutuan dan negeri
2. Memantapkan pendekatan bawah-ke-atas (bottom-up) dalam pelaksanaan dasar di peringkat
masyarakat setempat
3. Merapatkan jaringan kerjasama antara agensi Kerajaan dan sektor swasta/korporat bagi mentransformasi
kawasan luar bandar
4. Mengurangkan/mengelakkan pertindihan peranan dan bidang tugas dengan agensi lain berhubung
pembangunan luar bandar
PERNYATAAN DASAR
TADBIR URUS LUAR BANDAR YANG CEKAP, BERKESAN DAN BERINTEGRITI
2 STRATEGI
1. Memantapkan jentera pentadbiran dan pelaksanaan pembangunan yang lebih profesional dan berintegriti
2. Membangunkan ekosistem digital pembangunan luar bandar yang komprehensif dan lengkap
3. Memperkasa institusi adat dalam pembangunan luar bandar
PERNYATAAN DASAR
3
KEPIMPINAN LUAR BANDAR YANG BERWIBAWA
STRATEGI
1. Memantapkan kepimpinan MPKK dan pelaksanaan pembangunan yang lebih profesional
2. Menarik minat golongan profesional/belia/wanita untuk melibatkan diri dalam kepimpinan MPKK
5 GENDER
EQUALITY 16 PEACE, JUSTICE
AND STRONG
INSTITUTION 17 PARTNERSHIPS
FOR THE GOALS
TERAS
09 BIODIVERSITI DAN
ALAM SEKITAR MAMPAN
TERAS : BIODIVERSITI DAN ALAM SEKITAR

PERNYATAAN DASAR
PENGURUSAN BIODIVERSITI DAN ALAM SEKITAR LUAR BANDAR BERPANDUKAN KONSEP
PENGGUNAAN DAN PENGELUARAN MAMPAN
1
STRATEGI
1. Melindungi biodiversiti dan alam sekitar daripada aktiviti tidak mampan di desa
2. Menggalakkan amalan pertanian hijau dalam kalangan komuniti desa
3. Mengintegrasikan pengetahuan tradisional dalam pengurusan alam sekitar luar bandar yang
melibatkan komuniti desa
4. Memanfaatkan kawasan yang dikenal pasti bagi biodiversiti luar bandar menerusi projek ekonomi hijau
PERNYATAAN DASAR
PERSEKITARAN YANG BERSIH, SELAMAT DAN MAMPAN UNTUK GENERASI HARI INI DAN
AKAN DATANG
2 STRATEGI
1. Mewujudkan persekitaran desa yang bersih, indah dan mampan
2. Menggalakkan penggunaan sumber secara cekap bagi menyokong kemampanan alam sekitar
3. Menambah baik mekanisme timbangtara bagi mengadili kes-kes pelanggaran dan
pencerobohan alam sekitar serta hak asasi penduduk
PERNYATAAN DASAR
PERLINDUNGAN KAWASAN HABITAT HIDUPAN LIAR DAN KAWASAN BIODIVERSITI
DI KAWASAN DESA
3 STRATEGI
1. Memantau kelangsungan dan kelestarian kawasan yang diwartakan sebagai habitat hidupan liar dan
perlindungan biodiversiti
2. Menangani konflik manusia-hidupan liar terhadap kawasan penempatan dan aktiviti ekonomi
luar bandar
6 CLEAN WATER
AND SANITATION
7 AFFORDABLE
AND CLEAN
ENERGY 11 SUSTAINABLE
CITIES AND
CONSUMPTION
AND PRODUCTION
13 CLIMATE
ACTION 14 LIFE BELOW
WATER 15 LIFE ON
LAND
TERAS
10
PERUMAHAN, PEMBANGUNAN
WILAYAH DAN PENEMPATAN DESA
BERSEPADU
TERAS : PERUMAHAN, PEMBANGUNAN WILAYAH DAN PENEMPATAN DESA
PERNYATAAN DASAR
PENINGKATAN PEMILIKAN PERUMAHAN KEPADA GOLONGAN SASAR DI LUAR BANDAR
1 STRATEGI
1. Menambah baik dan meningkatkan bilangan program perumahan untuk golongan miskin dan
miskin tegar
2. Memperluaskan program pemilikan rumah
3. Meningkatkan akses pembiayaan perumahan kepada golongan sasar di luar bandar
PERNYATAAN DASAR
KESAMARATAAN KUALITI HIDUP ANTARA BANDAR DENGAN LUAR BANDAR DAN ANTARA
WILAYAH-WILAYAH LUAR BANDAR
2
STRATEGI
1. Memperkasa peranan agensi pembangunan wilayah sedia ada melalui rasionalisasi peranan dan fungsi
LKW yang lebih berkesan
2. Merancang dan melaksanakan pembangunan wilayah yang komprehensif di luar kawasan operasi LKW
3. Mewujudkan pembangunan penempatan luar bandar baharu sebagai pemangkin pembangunan luar
bandar
4. Mengukuhkan peranan Pusat Pertumbuhan Desa (PPD) dan Pusat Komuniti Desa (PKD)
5. Meningkatkan hubungan simbiotik luar bandar-bandar
PERNYATAAN DASAR
PENEMPATAN LUAR BANDAR LESTARI DAN CEMERLANG MENJELANG TAHUN 2030
3 STRATEGI
1. Menentukan sempadan dan melaksanakan persempadanan semula desa di bawah MPKK
2. Mewujudkan model pembangunan desa lestari
3. Memacu pendekatan pembangunan desa lestari berpacukan komuniti (community driven)
PERNYATAAN DASAR
MASYARAKAT ORANG ASLI, KOMUNITI ANAK NEGERI SABAH DAN NATIVES OF SARAWAK
4
YANG MAJU
STRATEGI
1. Melaksanakan program penempatan semula skim pembesaran desa
2. Mendapatkan pengiktirafan pemilikan Tanah Adat - Native Customary Rights (NCR) dan
Tanah Rizab Orang Asli
3. Mengurus pembangunan tanah menggunakan pendekatan “menang-menang”
1 NO
P0VERTY 6 CLEAN WATER
AND SANITATION
7 AFFORDABLE
AND CLEAN
ENERGY 8 DECENT WORK
AND ECONOMIC
GROWTH 9 INDUSTRY,
INNOVATION AND
INFRASTRUCTURE 10 REDUCED
INEQUALITIES 11 SUSTAINABLE
CITIES AND
CONSUMPTION
AND PRODUCTION
TERAS 1
EKONOMI
4
BAB EMPAT
TERAS 1 - EKONOMI
EKONOMI
BERDAYA SAING DAN MAMPAN
Peningkatan nilai tambah kepada sumber

tempatan bagi menjana kekayaan,
keusahawanan dan peluang pekerjaan;
menyokong kepelbagaian ekonomi dan
membina keunikan produk setempat;
menggalakkan pelaburan swasta;
mengelompokkan ekonomi dan aktiviti
ekonomi pelbagai fungsi.
Teras ini lebih tertumpu kepada pembangunan
ekonomi luar bandar yang merupakan satu agenda
Kerajaan untuk menjadikan aktiviti ekonomi yang
transformatif dan selari dengan perubahan
termasuk 4IR. Teras ini juga akan memberi tumpuan
untuk menghasilkan sumber pertumbuhan baharu
di luar bandar yang dipacu oleh kerjasama Kerajaan
dengan pihak swasta. Teras ini bertujuan
meningkatkan nilai tambah kepada sumber
tempatan bagi menjana kekayaan, keusahawanan
dan peluang pekerjaan; menyokong kepelbagaian
ekonomi dan membina keunikan produk setempat;
menggalakkan pelaburan swasta; serta
mengelompokkan ekonomi dan aktiviti ekonomi
pelbagai fungsi.
Bagi memastikan pembangunan ekonomi luar

bandar yang mampan, kebergantungan terhadap
bantuan Kerajaan perlu diminimumkan. Pada masa
yang sama, dasar ini memberi tumpuan kepada
pemerkasaan ekonomi masyarakat luar bandar.
Demi merealisasikan impian DPLB, elemen
terpenting adalah memperkukuh peranan
usahawan, keusahawanan sosial, syarikat swasta,
syarikat berkaitan Kerajaan (GLC) dan komuniti
dalam membangunkan ekonomi luar bandar secara
menyeluruh.
TERAS 1 - EKONOMI
Digital
Economy
Green
Economy
Bio
Economy
NEW
INDUSTRY
CLUSTERS
ts (Create) Yo
en ut
h
m
rn
,N
ve
GO
Go
CITIES RURAL
/SURBURBS
DEMAND SUPPLY
DRIVEN
URBAN ECONOMY RURAL ECONOMY

is
Pr (G
Innovation Hubs
,R
iva LC
ia
S
te ,
SMec e
Es tor cad
) s A
EXISTING
INDUSTRY
CLUSTERS
(Smarter +
Greener)
Rajah 4.1: Hab Inovasi yang Membentuk Kluster-kluster Baharu Industri.

Sumber: MIGHT, 2017
Sektor luar bandar berperanan memenuhi Kerjasama dan perkongsian ini melibatkan pihak
permintaan faktor pengeluaran termasuk input Kerajaan, sektor swasta, NGO, para akademik, pusat
agro industri dan keperluan makanan masyarakat penyelidikan serta pertubuhan belia.
di kawasan bandar. Sehubungan itu, DPLB akan
terus memberi penekanan untuk mewujudkan suatu Rajah 4.1 menunjukkan bahawa perkongsian
persekitaran yang mengekalkan kerjasama dan maklumat ini meningkatkan keupayaan kluster
perkongsian dalam Penyelidikan, Pembangunan industri yang sedia ada serta merancakkan
dan Pengkomersialan (RD&C) serta penggunaan pembangunan kluster baharu industri dalam bidang
Big Data Analytics yang inovatif dan kreatif. ekonomi digital, bioekonomi dan ekonomi hijau.
Sektor luar bandar
menjamin keselamatan
makanan negara Ekonomi berdaya
saing dan mampan
Peningkatan kuantiti
01 dan kualiti menerusi

ICT dan RD&C 01
02 Ekonomi berasaskan
modal insan dan
03
keperluan 4IR
Mengurangkan jurang
pembangunan antara bandar
04 dengan luar bandar
EK R I
AS
Ekonomi luar bandar
05
ONOM
mampan dan pelbagai

PI
Penglibatan
masyarakat luar
06
A
bandar dalam
keseluruhan rantaian
nilai ekonomi
SI
Peluang pekerjaan
07 yang seimbang antara
luar bandar dengan
bandar
08 Pembangunan tanah secara

optimum dan membekalkan
makanan serta input agro industri
ke kawasan bandar
09
10
Akses infrastruktur yang
lengkap dan berkualiti
Pemodenan sektor ekonomi luar bandar

ke arah ekonomi digital, bioekonomi
dan ekonomi hijau
TERAS 1 - EKONOMI
CABARAN
Tiga cabaran utama yang dihadapi oleh masyarakat KEMISKINAN
luar bandar iaitu ekonomi luar bandar yang kurang
dinamik, penggunaan sumber yang tidak optimum Kadar kemiskinan di luar bandar (1.0%) masih tinggi
dan kadar kemiskinan. berbanding dengan bandar (0.2%) (Jabatan
Perangkaan Malaysia, 2017). Keadaan ini berlaku
EKONOMI KURANG DINAMIK disebabkan oleh keadaan harga komoditi pertanian
yang tidak stabil dan peluang pekerjaan serta
Ekonomi luar bandar dicirikan oleh sektor pertanian, penjanaan pendapatan yang terhad. Masalah
teknologi yang rendah, berskala kecil, berintensifkan kemiskinan juga disebabkan oleh lokasi terpencil
buruh, ekonomi sara diri dan berproduktiviti rendah. dan kesukaran mendapat akses kepada prasarana
Keadaan ini menyebabkan situasi ekonomi di luar berkualiti.
bandar yang kurang dinamik berbanding dengan
di bandar. PERUBAHAN STATUS TANAH
PENGGUNAAN SUMBER YANG TIDAK OPTIMUM Pengusiran pekerja estet (displaced estate workers)
berlaku apabila kawasan estet dan perumahan
Isu yang menyumbang kepada cabaran ekonomi pekerja dijual untuk projek perumahan atau industri.
luar bandar adalah masalah tanah terbiar, saiz Keadaan ini mengakibatkan pekerja estet kehilangan
ladang yang tidak ekonomik, nilai tambah yang pekerjaan, rumah, pendapatan tambahan daripada
rendah dan kebergantungan kepada buruh asing. kebun dan haiwan ternakan. Majoriti daripada
Kebergantungan kepada buruh asing adalah pekerja estet ini hanya mempunyai kemahiran
berpunca daripada penghijrahan golongan muda dalam sektor pertanian dan berada di kategori
dari luar bandar ke bandar. Jenis pekerjaan luar umur warga emas (Subramaniam, Asan Ali &
bandar yang bersifat 4D (dirty, dangerous, difficult, Muszafarshah, 2008).
demeaning) kurang menarik minat golongan muda.
Kebanyakan industri berasaskan sumber diusahakan
oleh pelabur tempatan yang menumpukan kepada
pasaran domestik. Manakala pelabur asing pula
memfokuskan kepada aktiviti industri berasaskan
intensif modal dan pengeluaran untuk pasaran
antarabangsa.
Persekitaran industri berteknologi rendah, tahap

pembangunan sumber manusia yang rendah,
tingkat penyelidikan dan pembangunan (R&D)
yang rendah serta kadar nilai tambah yang rendah
menyebabkan tingkat produktiviti rendah di luar
bandar. Keadaan ini membawa kepada pertumbuhan
output sektor perindustrian yang rendah yang
seterusnya membawa kepada jurang dan
ketidakseimbangan pembangunan ekonomi antara
bandar dengan luar bandar.
Pekerjaan luar bandar yang bersifat 4D (dirty, dangerous,
difficult, demeaning) kurang menarik minat golongan muda
TERAS 1 - EKONOMI
Bagi pengusaha luar bandar, kadar pertumbuhan yang rendah secara relatifnya menyebabkan kadar
output yang rendah menyebabkan kadar margin migrasi ke bandar tinggi (Rajah 4.2).
keuntungan pengusaha yang rendah menyebabkan
kadar pelaburan yang rendah dan seterusnya Secara umum, jurang ekonomi di antara bandar
meningkatkan aktiviti keusahawanan yang terhad. dengan luar bandar dapat dirapatkan menerusi
Industri juga akan lebih tertumpu kepada intensif peningkatan pelaburan, peningkatan produktiviti
buruh berbanding dengan modal. Manakala di pihak aktiviti ekonomi, penggunaan teknologi tinggi dan
pekerja pula, margin keuntungan yang rendah mengoptimumkan penggunaan tanah di samping
menyebabkan kadar upah (dan kenaikan upah) mengekalkan jaminan keselamatan makanan
yang rendah akan menyebabkan tingkat negara. Penggunaan teknologi moden dan
pendapatan, tabungan dan kuasa beli yang rendah. prasarana yang lengkap juga dapat meningkatkan
Kurangnya aktiviti perindustrian serta tingkat upah taraf hidup masyarakat luar bandar.
Industri berteknologi
rendah
Industri berasaskan
sumber
Latar belakang buruh Tingkat pelaburan Pasaran domestik,

yang kurang yang rendah kurang jaringan
berpengalaman dan urusniaga
pendidikan antarabangsa
Kurang pelaburan
antarabangsa
Migrasi keluar Tingkat tabungan
yang tinggi yang rendah Tingkat HRD dan
R&D yang rendah
Tingkat produktiviti
yang rendah
Pendapatan per kapita
yang rendah
Tingkat tambah nilai
yang rendah
Tingkat upah
yang rendah
Kadar pertumbuhan output
industri yang rendah
Kurang aktiviti
industri
Rajah 4.2: Rantaian Ketidakseimbangan di Luar Bandar.

Sumber: Asan Ali, 2004; Asan Ali & Muszafarshah, 2012.
TERAS 1 - EKONOMI
MEMPELOPORI AKTIVITI EKONOMI

LUAR BANDAR YANG TRANSFORMATIF
Strategi 1.1 Menggalakkan penglibatan komuniti luar bandar dalam aktiviti
EK 1 Strategi 1.2
Perusahaan Kecil dan Sederhana (PKS)
Memperkukuh sumber pertumbuhan baharu di luar bandar yang

dipacu oleh kerjasama glokal (glocal)
Strategi 1.3 Memperkasa aktiviti ekonomi luar bandar supaya berdaya saing
dan berimpak tinggi
PENGHASILAN PRODUK TEMPATAN YANG

BERKUALITI DAN BERSKALA EKONOMI
EK 2 Strategi 2.1 Mewujudkan persekitaran yang kondusif bagi meningkatkan

keupayaan penggunaan teknologi baharu berskala ekonomi
Strategi 2.2 Mempertingkatkan peranan luar bandar sebagai hab

keselamatan makanan negara
PENINGKATAN KESEJAHTERAAN
MASYARAKAT LUAR BANDAR
EK 3 Strategi 3.1 Memperkukuh sistem perlindungan sosial di luar bandar
Strategi 3.2 Meningkatkan aksesibiliti kepada Jaringan Keselamatan Sosial

(Social Safety Net)
TERAS 1 - EKONOMI
PERNYATAAN DASAR - EK 1
MEMPELOPORI AKTIVITI EKONOMI LUAR BANDAR YANG TRANSFORMATIF
Aktiviti ekonomi yang transformatif melibatkan Dasar ini juga memberi perhatian kepada
aktiviti yang berdaya saing, inklusif dan berimpak peningkatan penggunaan teknologi wajar dan
tinggi. Dasar ini mempunyai strategi yang teknologi terkini dengan keperluan 4IR dalam
melibatkan komuniti dalam aktiviti ekonomi luar pembangunan luar bandar. Pengukuhan sumber
bandar yang transformatif. Penglibatan masyarakat pertumbuhan baharu di luar bandar juga merupakan
luar bandar dalam aktiviti ekonomi yang salah satu strategi bagi dasar ini yang mana sumber-
transformatif adalah penting dan perlu disesuaikan sumber pertumbuhan ini perlu dipacu dengan
dengan tuntutan perubahan 4IR. Ini membolehkan kerjasama glokal berpaksikan komuniti luar bandar.
komuniti luar bandar bersedia menghadapi era 4IR
yang mana kesan daripada transformasi akan kerap
berlaku.
Menggalakkan penglibatan komuniti luar bandar dalam

STRATEGI 1.1 aktiviti Perusahaan Kecil dan Sederhana (PKS)
Memperkukuh sumber pertumbuhan baharu di luar bandar

STRATEGI 1.2 yang dipacu oleh kerjasama glokal (glocal)
Memperkasa aktiviti ekonomi luar bandar supaya berdaya

STRATEGI 1.3 saing dan berimpak tinggi
STRATEGI EK 1.1
MENGGALAKKAN PENGLIBATAN KOMUNITI
LUAR BANDAR DALAM AKTIVITI
PERUSAHAAN KECIL DAN SEDERHANA (PKS)
Sektor keusahawanan seperti aktiviti PKS Bagi menjamin penglibatan komuniti luar bandar
mempunyai skop yang lebih besar dan bermanfaat secara berterusan dalam aktiviti ekonomi luar
kepada masyarakat luar bandar. Masyarakat luar bandar, pengenalan terhadap bidang-bidang
bandar perlu diterapkan kefahaman dan kesedaran baharu sektor ekonomi seperti bidang ekonomi
tentang kemahiran yang dimiliki oleh PKS supaya digital, bioekonomi dan ekonomi hijau amat
dapat dibimbing secara usahasama dengan GLC/ signifikan dalam era global ini. Melalui kerjasama
institusi pengajian tinggi (IPT). Perkongsian strategik komuniti luar bandar dengan GLC/IPT/
strategik sumber pengeluaran dan maklumat syarikat swasta, pelbagai program dapat
pasaran antara aktiviti PKS dengan GLC adalah dilaksanakan bagi meningkatkan jumlah usahawan
perlu bagi memastikan kelangsungan projek PKS di luar bandar seperti program pendidikan dan
di luar bandar. Penglibatan golongan belia luar latihan keusahawanan (termasuk keusahawanan
bandar dalam sektor keusahawanan perlu sosial); program penyelidikan dan pembangunan
dipertingkatkan dengan pelbagai inisiatif seperti teknologi yang bersesuaian dan terkini; dan
latihan dan teknikal, insentif dan modal. program perantisan (apprentice).
TERAS 1 - EKONOMI
STRATEGI EK 1.2
MEMPERKUKUH SUMBER PERTUMBUHAN
BAHARU DI LUAR BANDAR YANG DIPACU
OLEH KERJASAMA GLOKAL (GLOCAL)
Kerjasama global dan local (glokal) dalam inap desa berkembar tiga negara Malaysia-
penghasilan sumber pertumbuhan baharu di luar Indonesia-Thailand seperti di Taman Negara di
bandar adalah satu strategi yang akan menjadi Jerantut, Taman Negara Komodo di Indonesia dan
penggerak kepada pembangunan luar bandar. Ia Taman Negara Khao Sok di Thailand. Hal ini akan
melibatkan penyesuaian produk dan perkhidmatan meningkatkan penjanaan ekonomi di kawasan
global yang dipasarkan ke pasaran tempatan yang tersebut melalui kemasukan pelancong dari dalam
menyokong pemikiran secara global dan bertindak dan luar negara.
secara lokal.
Selain itu, strategi ini juga akan dirangka bagi
Salah satu pendekatan glokalisasi dalam bidang membangunkan dan menguruskan tanah secara
pelancongan adalah dengan memperkenalkan optimum untuk memperkukuh sumber
program desa berkembar. Sehubungan itu, strategi pertumbuhan baharu di luar bandar dengan
ini mencadangkan program desa berkembar yang menggalakkan penglibatan usahawan sosial dan
melibatkan kerjasama desa-desa di Malaysia dengan Kerajaan Negeri dalam membangunkan tanah
desa-desa di luar negara. Contohnya, pakej program wakaf dan tanah terbiar.
STRATEGI EK 1.3
MEMPERKASA AKTIVITI EKONOMI LUAR
BANDAR SUPAYA BERDAYA SAING DAN
BERIMPAK TINGGI
Dalam menghadapi cabaran berikutan proses mengenal pasti Amalan Terbaik tersebut serta
globalisasi dan 4IR seperti penekanan kepada melaksanakan penambahbaikan secara berterusan
ekonomi digital, liberalisasi perdagangan, perubahan dalam aktiviti ekonomi luar bandar.
iklim dan bencana alam serta perubahan pola
pemakanan yang memberi kesan kepada Teknik dan inovasi baharu yang dapat menjimatkan
permintaan dalam sektor pertanian, adalah penting kos boleh dipelopori dalam bidang pertanian,
bagi aktiviti ekonomi luar bandar seperti sektor perikanan, perhutanan dan pelancongan. Selain
pertanian, perikanan, perhutanan dan pelancongan itu, penggunaan teknologi seperti mesin, jentera
diperkasakan supaya kekal berdaya saing. Antara dan peralatan terkini boleh dipertingkatkan melalui
langkah yang boleh diambil adalah melalui progam khidmat sokongan yang bersesuaian. Ini
penerapan unsur-unsur inovatif di dalam amalan adalah termasuk melalui program sewaan mesin
pertanian, perikanan, perhutanan dan pelancongan secara berkelompok, program kerjasama dengan
melalui Amalan Terbaik (Best Practices) dalam pihak swasta dan penyediaan geran atau pinjaman
bidang-bidang tersebut. Aktiviti penandaarasan mudah untuk pembelian mesin dan peralatan bagi
(benchmarking) boleh dilaksanakan untuk aktiviti ekonomi luar bandar.
TERAS 1 - EKONOMI
PENGHASILAN PRODUK TEMPATAN YANG BERKUALITI DAN BERSKALA EKONOMI
Sektor luar bandar mampu menghasilkan produk

tempatan yang berkualiti. Walau bagaimanapun,
penghasilan ini berskala kecil menyebabkan produk
luar bandar tidak kompetitif.
Dua strategi dikemukakan untuk mencapai

matlamat dasar bagi menghasilkan produk
tempatan yang berkualiti dan berskala ekonomi.
Strategi tersebut adalah untuk:
• mewujudkan persekitaran yang kondusif

bagi meningkatkan keupayaan
penggunaan teknologi baharu berskala
ekonomi; dan
• mempertingkatkan peranan luar bandar
sebagai hab keselamatan makanan
negara.
Bidang perniagaan tani berasaskan inovasi R&D adalah perlu

Persekitaran yang kondusif berupaya menarik bagi penghasilan produk yang berkualiti dan berdaya saing.
pelabur dari dalam dan luar negara. Penggunaan
teknologi baharu, pengeluaran berskala ekonomi
dan penggunaan ICT akan dapat menghasilkan
produk yang berdaya saing dan menembusi pasaran
yang lebih luas.
Mewujudkan persekitaran yang kondusif bagi meningkatkan

STRATEGI 2.1 keupayaan penggunaan teknologi baharu berskala ekonomi
Mempertingkatkan peranan luar bandar sebagai hab

STRATEGI 2.2 keselamatan makanan negara
TERAS 1 - EKONOMI
STRATEGI EK 2.1 STRATEGI EK 2.2

MEWUJUDKAN PERSEKITARAN YANG MEMPERTINGKATKAN PERANAN LUAR
KONDUSIF BAGI MENINGKATKAN KEUPAYAAN BANDAR SEBAGAI HAB KESELAMATAN
PENGGUNAAN TEKNOLOGI BAHARU MAKANAN NEGARA
BERSKALA EKONOMI
Kawasan perindustrian luar bandar yang kondusif Peranan luar bandar sebagai hab makanan boleh
boleh diwujudkan sebagai pemangkin bagi ditingkatkan melalui pewujudan rantaian antara
meningkatkan keupayaan penggunaan teknologi Gedung Makanan Negara dengan industri asas tani
baharu berskala ekonomi. Kawasan ini merupakan di kawasan luar bandar. Rantaian ini
kawasan kegiatan ekonomi daripada kluster tertentu memperkukuhkan peranan luar bandar sebagai
yang dipromosikan dan dikawal selia melalui pusat pengeluaran makanan berskala besar bagi
kerjasama Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan menampung keperluan negara yang kini masih
Negeri. Ia memainkan peranan penting dalam mengimport bahan makanan dari luar negara.
meningkatkan aktiviti ekonomi di kawasan yang
kurang membangun agar setaraf dengan kawasan Taman Kekal Pengeluaran Makanan (TKPM) juga
maju. perlu ditransformasikan ke arah pengeluaran produk
berasaskan organik. Program TKPM merupakan
Antara aktiviti yang boleh dilaksanakan ialah satu strategi di bawah Dasar Pertanian Negara
pewujudan pusat pengumpulan, penyimpanan, Ketiga (DPN3) untuk menggalakkan pelaksanaan
pemprosesan dan pembungkusan bagi produk- projek pertanian secara berskala besar, komersial
produk keluaran usahawan luar bandar. Bagi dan berteknologi tinggi. Peranan agensi Kerajaan
menggalakkan lebih ramai usahawan luar bandar yang berkaitan dengan pembangunan tanah dan
memiliki pensijilan seperti Good Manufacturing pengeluaran makanan boleh ditingkatkan dengan
Practice (GMP), Halal dan Skim Pensijilan Makanan memajukan industri hiliran di luar bandar dengan
Selamat Tanggungjawab Industri (MeSTI), satu jaringan kompleks perindustrian.
kompleks perindustrian yang menepati kriteria
pensijilan boleh dibangunkan seperti mana
Kompleks Industri MARA (KIM) atau Kompleks
Industri Makanan MARA (KIMAR).
Pusat-pusat PKS turut boleh dibangunkan untuk

menggalakkan aktiviti ekonomi persisiran pantai
termasuk akuakultur, rumpai laut dan aktiviti hilliran
yang berkaitan. Pembinaan Pusat PKS dan kompleks
perindustrian ini akan turut menggunakan teknologi
baharu untuk memanfaatkan faedah berbanding
(comparative advantage) dan faedah bersaing
(competitive advantage).
Selain itu, pengeluaran bagi sektor pertanian perlu

ditingkatkan bukan sahaja melalui aktiviti pertanian
berskala besar tetapi juga melalui penglibatan lebih
ramai masyarakat luar bandar. Sebagai contoh,
masyarakat bagi sesebuah desa boleh
mengusahakan tanaman yang sama seperti cili,
serai dan halia melalui Program Kebun Dapur bagi
meningkatkan pengeluaran tanaman tersebut.
TERAS 1 - EKONOMI
PENINGKATAN KESEJAHTERAAN MASYARAKAT LUAR BANDAR
Insiden kemiskinan di luar bandar lebih tinggi

berbanding di bandar. Keadaan ini menjejaskan
kesejahteraan dan taraf hidup masyarakat luar
bandar. Strategi bagi meningkatkan kesejahteraan
masyarakat luar bandar bagi menangani masalah
kemiskinan adalah dengan memperkukuh sistem
jaringan sosial yang biasa diamalkan oleh
masyarakat di luar bandar. Jaringan sosial ini
bertindak sebagai mekanisme meningkatkan
pemuafakatan, mengurangkan mudah miskin
(vulnerability) dan kemiskinan. Manakala strategi
yang kedua adalah dengan membangunkan Sistem
Pengesanan Awal Masyarakat Mudah Miskin.
Banjir adalah salah satu penyebab kes mudah miskin yang
tinggi di kawasan luar bandar.
STRATEGI 3.1 Memperkukuh sistem perlindungan sosial di luar bandar.
Meningkatkan aksesibiliti kepada Jaringan Keselamatan

STRATEGI 3.2 Sosial (Social Safety Net).
STRATEGI EK 3.1
MEMPERKUKUH SISTEM PERLINDUNGAN
SOSIAL DI LUAR BANDAR
Perhatian khusus perlu diberi kepada golongan Pada masa akan datang, sistem pengesanan awal
mudah miskin (vulnerable group) di luar bandar bagi masyarakat yang berisiko untuk jatuh dalam
dengan memperkukuh sistem jaringan sosial di luar kategori miskin atau miskin tegar boleh dibangunkan.
bandar yang dibangun dan diuruskan oleh komuniti Sistem pangkalan data ini mengandungi maklumat
setempat. Salah satu inisiatif yang boleh dilakukan terkini masyarakat setempat serta faktor risiko
adalah dengan mengenalpasti golongan miskin mudah miskin. Sistem ini memerlukan pengenal
dan mudah miskin menggunakan MPKK. Penambah pastian kawasan atau lokasi yang didiami oleh
baikan terhadap prosedur standard oleh golongan mudah miskin. Melalui sistem ini, golongan
kementerian/agensi bagi menentukan golongan tersebut yang telah dikenal pasti dapat dibantu
tersebut berdasarkan Sistem e-Kasih amat oleh pelbagai pihak. Projek rintis bagi sistem ini
diperlukan bagi memastikan golongan ini tidak boleh dibangunkan melalui kerjasama dengan
dipinggirkan. pihak swasta/IPT/ institut penyelidikan.
Selain itu, golongan miskin ini perlu dibantu untuk

meningkatkan pendapatan melalui aktiviti ekonomi.
Program Peningkatan Pendapatan dan Program
Latihan Kemahiran dan Kerjaya merupakan program
yang boleh dilaksanakan untuk meningkatkan
pendapatan dan taraf hidup golongan miskin di
luar bandar.
TERAS 1 - EKONOMI
STRATEGI EK 3.2
MENINGKATKAN AKSESIBILITI KEPADA
JARINGAN KESELAMATAN SOSIAL
(SOCIAL SAFETY NET)
Kerajaan perlu meningkatkan aksesibiliti masyarakat miskin serta mengadakan skim keselamatan sosial
kepada Jaringan Keselamatan Sosial. Antara inisiatif untuk golongan B40 dan mudah miskin (skim
yang boleh dilakukan adalah memperkasa sistem tabungan khas, caruman KWSP bagi isteri, saham
maklumat yang menyeluruh tentang masyarakat amanah).
luar bandar khususnya kepada golongan B40 dan
KESIMPULAN
Pembangunan ekonomi di kawasan luar bandar
3
masih berpaksi kepada sektor pertanian. Dasar
PERNYATAAN DPLB ini diperkenalkan untuk mempelbagaikan
ekonomi luar bandar, membangunkan modal insan,
DASAR menggalakkan pengeluaran produk berkualiti dan
berskala ekonomi, menjaga keselamatan dan
kestabilan pengeluaran makanan serta
meningkatkan kesejahteraan masyarakat luar
7
bandar. Perkembangan kawasan luar bandar akan
terus meningkat dengan pengenalan pelbagai dasar
STRATEGI dan program yang berorientasikan pembangunan
sumber tempatan dan peningkatan nilai tambah
di luar bandar.
Menjelang tahun 2030, perkembangan ekonomi

di kawasan luar bandar mencapai tahap mampan,
berdaya saing, berdaya tahan dan berdaya maju.
Senario ini akan meningkatkan pendapatan,
kesejahteraan dan taraf hidup masyarakat luar
bandar. Ia juga dapat memperluaskan peluang
pekerjaan baharu dan dalam masa yang sama dapat
mengekalkan masyarakat luar bandar serta menarik
minat masyarakat bandar untuk tinggal dan bekerja
di luar bandar.
TERAS 2
KEUSAHAWANAN
5
BAB LIMA
TERAS 2 - KEUSAHAWANAN
KEUSAHAWANAN
PEMACU PEMBANGUNAN EKONOMI
Keusahawanan sebagai kerjaya pilihan

utama, mewujudkan situasi yang kondusif
untuk melahirkan usahawan dan
perusahaan komuniti luar bandar serta
membantu kejayaan perusahaan yang
dilaksanakan.
Teras ini dirangka dengan merangkumkan dasar-
dasar pembangunan keusahawanan yang terdahulu
dengan beberapa penambahbaikan bersesuaian
dengan peredaran masa. Aspirasi akar umbi dari
Semenanjung Malaysia, Sabah dan Sarawak juga
terangkum dalam penggubalan dasar ini. Dasar ini
memberi tumpuan kepada belia, wanita dan
graduan sebagai golongan sasaran utama, di
samping memberi tumpuan kepada aspek
pembudayaan keusahawanan dan latihan di luar
bandar. Pernyataan dasar umum bagi teras
keusahawanan adalah untuk menjadikan
keusahawanan sebagai kerjaya pilihan utama,
mewujudkan situasi yang kondusif untuk melahirkan
usahawan dan perusahaan komuniti luar bandar
serta membantu kejayaan perusahaan yang
dilaksanakan.
Teras ini menggariskan pendekatan bagi

meningkatkan keberkesanan sistem penyampaian,
akses kepada pembiayaan, memperluas jaringan
dan pemasaran, serta membangunkan kemudahan
asas dan premis kepada usahawan luar bandar.
Teras ini juga menggariskan pendekatan bagi
meningkatkan keberkesanan sokongan teknologi,
inovasi dan piawaian melalui khidmat R&D.
Tindakan-tindakan yang dirangka di bawah teras
ini mampu mentransformasi komuniti luar bandar
setaraf kawasan bandar dalam aspek sosioekonomi
dan kualiti hidup. Menjelang tahun 2030, kawasan
luar bandar boleh berfungsi sebagai pusat
pertumbuhan ekonomi yang mampan di mana
keusahawanan merupakan aktiviti utama komuniti
luar bandar.
Keusahawanan pemacu
pembangunan ekonomi
Usahawan digital/
e-commerce 02
01
Usahawan yang berpendapatan
KE
tinggi dan mengekalkan ciri-ciri
02 unik luar bandar
Keusahawanan
03
US SPIRASI
berteraskan teknologi
mesra alam dan 4IR
A
A
04
Peningkatan keusahawanan
HAWA
dalam kalangan belia, wanita

dan graduan
05 Keusahawanan kerjaya
utama luar bandar
N
AN 06 Transformasi usahawan kecil

kepada usahawan global
07 Membudayakan keusahawanan
berilmu, berkemahiran
dan kompetitif
08 Teknologi tinggi dan inovasi

pemacu keusahawanan
CABARAN
Pembangunan ekonomi luar bandar merupakan
resolusi utama dalam Konvensyen Pembangunan
Luar Bandar yang telah diadakan pada tahun 2017.
Antara agenda yang dibincangkan ialah
pembangunan keusahawanan sebagai pemacu
pembangunan ekonomi luar bandar. Dalam
membangunkan ekonomi luar bandar, terdapat
beberapa cabaran iaitu mendepani transformasi
ekonomi digital dan 4IR, pembudayaan
keusahawanan dan inovasi, aksesibiliti terhadap
teknologi dan sokongan R&D serta pendapatan isi
rumah yang rendah.
MENDEPANI TRANSFORMASI EKONOMI DIGITAL

DAN 4IR
Pertanian komersial melalui konsep pertanian sebagai
Dunia kini sedang mendepani transformasi ekonomi perniagaan mampu meningkatkan pendapatan usahawan
digital yang dipacu oleh 4IR. Aktiviti dan bentuk tani.
perniagaan era ekonomi digital perlu diubah sejajar
dengan kemajuan teknologi Cyber-Physical System Penambahbaikan berterusan terhadap sistem
(CPS). Justeru, usahawan di luar bandar mesti penyampaian oleh kementerian dan agensi yang
diperlengkap dan diperkasakan dengan bertanggungjawab berkaitan pembangunan
pengetahuan dan kemahiran baharu mengenai usahawan akan dilaksanakan. Kemajuan teknologi
penggunaan teknologi maklumat dan inovasi maklumat dan inovasi teknologi pengeluaran,
aplikasi siber bagi menghadapi persaingan yang pembuatan, pembungkusan, kawalan mutu dan
sangat kompetitif. Sistem Pendidikan Teknikal dan piawaian, penyimpanan, pengedaran dan peruncitan
Latihan Vokasional (TVET) berupaya meningkatkan konvensional dan dalam talian perlu dimanfaatkan
keterampilan dan kompetensi bakal usahawan. sepenuhnya. Dalam meningkatkan produktiviti,
PKS perlu memberi penekanan kepada inovasi dan
PEMBUDAYAAN KEUSAHAWANAN DAN INOVASI teknologi tinggi untuk meningkatkan daya saing.
Pembudayaan keusahawanan yang mantap dan AKSESIBILITI TERHADAP TEKNOLOGI DAN

menyeluruh merupakan satu cabaran yang perlu SOKONGAN R&D
ditangani dengan memperkenalkan pendekatan
yang inovatif dan sesuai dengan kemajuan teknologi. Sokongan R&D merupakan tanggungjawab pihak
Proses pembudayaan keusahawanan ini memberi berwajib untuk memastikan sumbangan PKS
tumpuan kepada belia, wanita dan graduan sebagai kepada KDNK terus meningkat daripada 36.6
golongan sasaran utama di luar bandar. Ini termasuk peratus (2015) kepada 45.0 hingga 50.0 peratus
pembudayaan dalam inovasi, rekacipta baharu setaraf dengan negara maju menjelang tahun 2030.
dalam penghasilan serta pemasaran produk dan Sokongan teknologi mampu meningkatkan
perkhidmatan. produktiviti, penggunaan teknologi hijau dalam
mengeksploitasi sumber-sumber tempatan
Transformasi ekonomi digital pula akan mengubah merupakan cabaran kepada institusi R&D. Cabaran
sistem perekonomian dan tatacara perniagaan. seterusnya ialah usaha membangunkan usahawan
Tatacara perniagaan memerlukan transformasi berskala besar di luar bandar yang menyumbang
menyeluruh dari segi pendekatan keusahawanan kepada peningkatan pendapatan perkapita isi
daripada pengeluaran produk, pemasaran, rumah setanding dengan kawasan bandar.
kemudahan asas dan premis perniagaan, sistem
kewangan dan pembiayaan perniagaan.
Pada Harga Semasa (RM) Kadar Pertumbuhan

Kawasan Tahunan Dikompaun
2009 2012 2014 2016 2014-2016 (%)
Bandar 4,705 5,742 6,833 7,671 5.8

Luar Bandar 2,545 3,080 3,831 4,359 6.5
Jadual 5.1: Pendapatan Isi Rumah Purata Kasar Bulanan Mengikut Kawasan Bandar dan Luar Bandar.
MENINGKATKAN PENDAPATAN ISI RUMAH

MENERUSI BIDANG KEUSAHAWANAN
Perbezaan jurang pendapatan isi rumah di antara

bandar dan luar bandar sangat ketara. Jadual 5.1
menunjukkan walaupun kadar pertumbuhan purata
kasar tahunan pendapatan isi rumah di luar bandar
menunjukkan prestasi yang baik tetapi julat
pendapatan di antara luar bandar dan bandar masih
ketara. Pendekatan strategik seperti menggalakkan
keusahawanan khususnya dalam kalangan belia,
wanita dan graduan dengan mengekploitasi
sumber, bahan mentah dan kemahiran mampu
meningkatkan pendapatan di luar bandar.
Modul latihan pembangunan keusahawanan perlu
Faktor modal merupakan halangan utama dalam pengubahsuaian dan penambahbaikan berterusan sejajar
usaha menggalakkan keusahawanan di luar bandar. dengan era 4IR.
Pihak Kerajaan menyediakan pelbagai insentif dan
kemudahan pembiayaan yang diterajui oleh teknologi dan inovasi. Koordinasi dalam
pelbagai agensi seperti MARA, SMECorp, SME menyediakan perkhidmatan pembangunan
Bank, Agro Bank, Amanah Ikhtiar Malaysia (AIM) keusahawanan dan pembiayaan juga perlu
dan TEKUN. Walau bagaimanapun, isu yang sering penambahbaikan berterusan bagi mengurangkan
diutarakan adalah kurang kemahiran dan pertindihan fungsi dan sekali gus mengurangkan
pengetahuan untuk mendapatkan pembiayaan karenah birokrasi.
dalam kalangan usahawan.
Usahawan bergantung kepada kemajuan
Pengurusan perniagaan yang baik, efisien dan infrastruktur dalam memajukan perniagaan.
mantap merupakan elemen penting untuk kejayaan Kemudahan asas seperti jalan raya, telekomunikasi
sebuah entiti perniagaan. Pengurusan perniagaan dan penembusan internet yang berkelajuan tinggi
mencakupi penyediaan pelan perniagaan, strategi sangat penting untuk memastikan usahawan luar
pembiayaan, pengurusan kewangan dan sumber, bandar mampu bersaing dan menembusi pasaran
pemilihan lokasi dan premis, pemasaran, teknologi dunia melalui perniagaan di dalam talian
dan inovasi. (e-commerce).
Cabaran agensi pelaksana dan institusi kewangan

dalam menyokong pembangunan keusahawanan
seperti penyediaan maklumat yang lengkap untuk
menyalurkan bantuan kewangan, kesesuaian latihan
keusahawanan dengan keperluan terkini, sokongan
KEUSAHAWANAN SEBAGAI KERJAYA PILIHAN

KU 1 Strategi 1.1 Memantapkan modul keusahawanan dalam kurikulum latihan
Strategi 1.2 Membudayakan keusahawanan dalam kalangan masyarakat
PEMERKASAAN SISTEM PEMBIAYAAN KEWANGAN,

KEMUDAHAN FIZIKAL DAN SISTEM SOKONGAN DI LUAR
KU 2 BANDAR
Strategi 2.1 Memantapkan sistem pembiayaan/bantuan kewangan dan
bukan kewangan
Strategi 2.2 Memperkasakan kemudahan fizikal perniagaan bagi

meningkatkan aktiviti keusahawanan
MEMBANGUN PRODUK DAN MEMPERLUAS PASARAN

TERMASUK PEMASARAN PERNIAGAAN DALAM TALIAN
(E-COMMERCE)
KU 3
Strategi 3.1 Memperkukuh bidang perniagaan dan produk luar bandar
bertaraf eksklusif mengikut kluster ekonomi
Strategi 3.2 Memperkasa pemasaran produk dan perkhidmatan keluaran

usahawan luar bandar bagi membina rantaian pasaran domestik
dan global
Strategi 3.3 Membangun dan menyelaras pelbagai hab dalam talian untuk
sektor perniagaan luar bandar bagi menjamin kelestarian
MENGARUS PERDANA ILMU DAN KEMAHIRAN

TRADISIONAL SERTA MENINGKATKAN KEUPAYAAN
TRANSFORMATIF USAHAWAN LUAR BANDAR
KU 4 Strategi 4.1 Memperkasakan sokongan R&D dan inovasi kepada usahawan
bagi meningkatkan produktiviti, kualiti dan kecekapan
pengeluaran produk agar lebih kompetitif
Strategi 4.2 Mengaktifkan kembali kepakaran ilmu dan kemahiran tradisional

untuk tujuan pengkomersialan
PERNYATAAN DASAR - KU 1
KEUSAHAWANAN SEBAGAI KERJAYA PILIHAN MASYARAKAT LUAR BANDAR
Dasar ini bertumpu kepada belia, wanita dan latihan yang sistematik dan mencukupi berupaya
graduan sebagai kumpulan sasaran utama bagi meningkatkan pengetahuan dan kemahiran
memenuhi aspirasi keusahawanan sebagai kerjaya usahawan. Hal ini sekali gus dapat menjadikan
pilihan masyarakat luar bandar ke arah membangun mereka lebih berdaya saing dalam pasaran global
komuniti mandiri. Untuk mencapai matlamat yang semakin kompetitif dan mencabar.
menjadi negara keusahawanan, sasaran utama
program pembangunan usahawan ialah belia dan Sektor pendidikan menengah, politeknik, kolej
wanita yang diberi galakan untuk menceburi kerjaya komuniti dan universiti disaran melakukan
sebagai usahawan di luar bandar. transformasi kurikulum dengan cara mengintegrasikan
pengetahuan dan keterampilan keusahawanan
Usahawan perlu memfokuskan aktiviti perniagaan dengan kemahiran program TVET kepada pelajar.
dalam bidang tertentu berasaskan teknologi dan Pentadbiran pada peringkat desa perlu diperkasakan
inovasi. Penggunaan teknologi maklumat perlu dengan memberi mandat untuk merancang aktiviti
dioptimumkan dengan memberi keutamaan keusahawanan sebagai agenda transformasi
terhadap strategi pemasaran produk dan kesejahteraan ekonomi komuniti. Aktiviti perniagaan
perkhidmatan, selain kemudahan pembiayaan, berasaskan komuniti seperti koperasi akan diberi
khidmat latihan dan nasihat yang perlu diberikan keutamaan kerana mampu memberi pulangan
kepada golongan usahawan luar bandar. Program kepada komuniti setempat.
STRATEGI 1.1 Memantapkan modul keusahawanan dalam kurikulum latihan
STRATEGI 1.2 Membudayakan keusahawanan dalam kalangan masyarakat
STRATEGI KU 1.1
MEMANTAPKAN MODUL KEUSAHAWANAN
DALAM KURIKULUM LATIHAN
Kurikulum pendidikan dari peringkat sekolah rendah • Kemahiran hidup dan jati diri.
hingga peringkat menengah dan pendidikan tinggi • Pembudayaan keusahawanan.
perlu ditambah baik bagi memenuhi keperluan
• Pengurusan entiti perniagaan.
guna tenaga dan industri sejajar dengan 4IR.
Pendidikan berorientasikan latihan kemahiran • Pemasaran.
seperti TVET harus diberi tumpuan di peringkat • Latihan industri.
sekolah rendah dan menengah. Kemahiran dan
pengetahuan melalui pendidikan TVET mampu Di samping itu, institusi kemahiran dan latihan sedia
menyediakan asas yang kukuh untuk membentuk ada perlu memantapkan modul keusahawanan
sifat mandiri atau sifat berdikari dalam kalangan dalam kurikulum latihan dengan menggunakan
pelajar. Pendidikan TVET di peringkat pendidikan kaedah pengajaran khas untuk golongan dewasa.
tinggi seperti kolej komuniti, kolej/politeknik, kolej Ianya penting agar dapat menerapkan minda
universiti dan universiti juga mampu menyediakan keusahawanan dalam kalangan komuniti terhadap
tenaga kerja berkemahiran tinggi untuk memenuhi pembangunan keusahawanan di luar bandar. Institut
keperluan industri dalam negara. Keusahawanan Negara (INSKEN) juga perlu diberi
mandat bagi memastikan semua institusi pendidikan
Antara penekanan terhadap kemahiran dan dan latihan khas bagi membangunkan keusahawanan
pengetahuan dalam pendidikan TVET adalah di Semenanjung Malaysia, Sabah dan Sarawak
seperti: menggunakan kurikulum dan pendekatan latihan
yang baharu.
Latihan khas yang diberi akan melengkapkan rancangan perniagaan dan strategi pemasaran
usahawan dengan kepakaran dan pengetahuan yang lebih berkesan. Kurikulum latihan lanjutan
bagi meningkatkan tahap profesionalisme usahawan berkaitan literasi kewangan, pengurusan perniagaan,
dalam bidang-bidang seperti pengurusan, perakaunan, kewangan, pemasaran, pematuhan
pembungkusan, pemasaran produk dan lain-lain. kualiti dan sebagainya juga perlu dibangunkan
Institusi pendidikan dan latihan ini akan menerapkan secara berterusan.
elemen yang membolehkan usahawan menyediakan
STRATEGI KU 1.2
MEMBUDAYAKAN KEUSAHAWANAN DALAM
KALANGAN MASYARAKAT
Komposisi belia di luar bandar pada tahun 2015 • Sederhana (perkhidmatan dan lain-lain):
adalah sebanyak 28.7 peratus dan diunjurkan Jualan tahunan RM3 juta hingga tidak
berkurangan kepada 21.0 peratus pada tahun 2030. melebihi RM20 juta atau pekerja 30 hingga
4IR akan memberi beberapa kesan kepada 75 orang.
golongan belia pada masa akan datang. Salah satu
daripadanya ialah banyak bidang kerjaya akan Agensi yang menyediakan pelbagai perkhidmatan
hilang akibat daripada kemajuan teknologi berkaitan seperti KPLB, KBS, MARA, Institut
pembuatan, ICT, teknologi nano dan robotik. Koperasi Malaysia (IKM), SME Bank, Agro Bank dan
SME Corp perlu mensasarkan belia, wanita dan
Berdasarkan Kamus Dewan (Edisi Keempat), graduan untuk pembangunan usahawan. Bagi
usahawan adalah individu yang mengusahakan golongan ini, selain daripada pendidikan formal,
sesuatu perusahaan, pengusaha; keusahawanan pelbagai kempen dan program latihan lanjutan perlu
yang berkaitan dengan usahawan atau kegiatan dilaksanakan dengan lebih giat khususnya bagi
dan kemahiran usahawan. Melalui konteks ini, pelajar yang telah tamat persekolahan. Kempen
usahawan didefinisikan sebagai individu atau dan latihan yang sistematik, berjadual dan bersiri
kumpulan individu yang menubuhkan atau harus memberi fokus terhadap penglibatan
menerajui perniagaan sendiri serta golongan ini di peringkat akar umbi seperti di
mengembangkannya dari masa ke semasa demi peringkat daerah dan desa. Pemantauan dan
kemakmuran masyarakat dan negara. program susulan dilakukan termasuk pelbagai
sokongan seperti penyediaan premis, kemudahan
Berdasarkan takrifan SMECORP, usahawan boleh pembiayaan, pendedahan kepada teknologi,
dikategorikan kepada: pematuhan piawaian serta kaedah pemasaran.
• Start-up: Perniagaan yang beroperasi kurang Bagi golongan wanita, keutamaan diberi kepada
daripada enam bulan. ibu tunggal, keluarga miskin dan suri rumah.
Manakala golongan belia terdiri daripada pelajar
• Mikro: Jualan tahunan kurang daripada
lepasan sekolah, pekerja berpendapatan rendah,
RM300,000 atau bilangan pekerja kurang
pelajar kolej dan institusi pengajian tinggi serta
daripada 5 orang.
graduan. Bagi menarik minat golongan sasaran
• Kecil (pembuatan): Jualan tahunan tersebut, kempen dan latihan berterusan secara
RM300,000 hingga kurang daripada RM15 sistematik, berjadual dan bersiri perlu diperluaskan.
juta atau pekerja 5 hingga 74 orang. Program bermula daripada pembentukan minda,
• Kecil (perkhidmatan dan lain-lain): Jualan sikap dan diikuti dengan kemahiran dan pengetahuan
tahunan RM300,000 hingga kurang daripada tentang penghasilan produk, pengurusan
RM3 juta atau pekerja 5 hingga 29 orang. perniagaan, kewangan dan pemasaran. Program
pembangunan usahawan kepada graduan adalah
• Sederhana (pembuatan): Jualan tahunan lebih tertumpu kepada pendedahan awal di
RM15 juta hingga tidak melebihi RM50 juta peringkat kampus. Program pemantapan yang
atau pekerja 75 hingga 200 orang. berterusan perlu dilaksanakan oleh agensi penyedia
perkhidmatan pembangunan usahawan bagi
melahirkan usahawan dalam teknologi tinggi dan
bertaraf global.
PEMERKASAAN SISTEM PEMBIAYAAN KEWANGAN, KEMUDAHAN FIZIKAL DAN
SISTEM SOKONGAN DI LUAR BANDAR
Modal kewangan merupakan elemen penting dalam

sesuatu perniagaan. Keperluan modal berbeza
mengikut saiz dan jenis perniagaan. Penyediaan
perkhidmatan pembiayaan kewangan ditawar
melalui skim-skim yang bersesuaian, mudah akses
dan mesra pelanggan mengikut keperluan
perniagaan. Latihan dan pendedahan ini perlu
disediakan oleh pemberi perkhidmatan pembiayaan
kewangan. Khidmat nasihat bagi mendapatkan
pembiayaan yang mudah dan singkat serta khidmat
susulan berterusan perlu bagi memastikan kejayaan
sesebuah perniagaan. Penggunaan ICT boleh
diaplikasikan untuk menjimatkan kos dan masa.
Pemantuan berkala dan berterusan perlu dilakukan
bagi memastikan peminjam mampu membayar
pinjaman mengikut jadual pembayaran. Sehubungan
dengan itu, suatu mekanisme perlu dibangunkan
untuk menyelaras skim pembiayaan kewangan Penilaian prestasi perniagaan perlu dipantau secara
supaya mantap, sistematik dan tersusun. berterusan
Memantapkan sistem pembiayaan/bantuan kewangan dan

STRATEGI 2.1 bukan kewangan
Memperkasakan kemudahan fizikal perniagaan bagi

STRATEGI 2.2 meningkatkan aktiviti keusahawanan
STRATEGI KU 2.1
MEMANTAPKAN SISTEM PEMBIAYAAN/BANTUAN
KEWANGAN DAN BUKAN KEWANGAN
Pelbagai bentuk pendekatan perlu diperkenalkan SME Corp.) dan bank (SME Bank, Agro Bank, Bank
oleh penyedia perkhidmatan pembiayaan Pembangunan dan Suruhanjaya Koperasi
kewangan. Usahawan memerlukan pembiayaan Malaysia(SKM) dan bank swasta. Manakala, Bank
modal kewangan bagi memenuhi pelbagai bentuk Negara Malaysia dan Kementerian Kewangan
dan peringkat pertumbuhan perniagaan. Keperluan memainkan peranan utama dalam memantau
pembiayaan modal bermula pada peringkat start- sistem baharu ini sebagai penambahbaikan sistem
up, pertumbuhan, pembesaran, pemodenan, pemantauan pembiayaan kewangan sedia ada.
pemasaran dan mempelbagaikan perniagaan.
Bentuk pembiayaan perniagaan pada masa ini
Modal kewangan merupakan satu faktor penting tertumpu kepada pembiayaan atau pinjaman untuk
untuk menentukan kejayaan sesebuah perniagaan. pembelian aset seperti bangunan kilang, peralatan
Konsep pembiayaan perlu dikaji semula agar lebih dan jentera, pembelian ekuiti dan modal kerja atau
mudah, menarik dan berkesan. Bagi memastikan modal operasi. Manakala bentuk pembiayaan
penyaluran pembiayaan lebih efisien dan terangkum, kewangan baharu perlu diperluas meliputi:
satu sistem koordinasi di peringkat nasional secara
sistematik dan tersusun perlu dibangunkan bagi • Perniagaan berasaskan teknologi hijau.
menambah baik sistem yang sedia ada. Sistem • Perniagaan berasaskan RD&C untuk
tersebut berperanan untuk mengkoordinasi semua menghasilkan produk komersial baharu.
jenis pembiayaan oleh penyedia pembiayaan
seperti jabatan dan agensi Kerajaan (MARA, TEKUN, • Perniagaan berasaskan produk inovatif.
• Syarikat start-up yang meneroka dan Usaha lain yang boleh dilakukan adalah memperkasa
mengeksploit penemuan sains terkini. program mikro kredit untuk belia, wanita dan
• Perniagaan melalui pembelian atau graduan bagi memulakan perniagaan. Selain itu,
perolehan harta intelek (IP acquisition). usaha perlu diambil untuk memperkasa kemudahan
pembiayaan bagi memperluas perniagaan koperasi
luar bandar. Masyarakat luar bandar juga perlu
Di samping itu, pelbagai usaha perlu dipertingkatkan didedahkan kepada sumber pembiayaan alternatif
bagi memperkasa program khas pembiayaan untuk seperti crowdfunding, venture capital dan angel
usahawan merancang dan meluaskan perniagaan fund untuk memperoleh modal kewangan
seperti: perniagaan.
• Memoden perniagaan sedia ada.

• Mempelbagai produk keluaran.
• Membesarkan operasi perniagaan.
• Penggabungan entiti syarikat.
STRATEGI KU 2.2
MEMPERKASAKAN KEMUDAHAN FIZIKAL
PERNIAGAAN BAGI MENINGKATKAN AKTIVITI
KEUSAHAWANAN
Bagi menyemarakkan pembangunan usahawan di

luar bandar, antara strategi yang perlu dilakukan
segera adalah memperkasa kemudahan prasarana
seperti kemudahan fizikal (internet berkelajuan
tinggi, kemudahan penyimpanan dan pengurusan
sisa), kemudahan fiskal (pembiayaan) dan premis
perniagaan termasuk di pekan-pekan kecil serta
PPD.
Strategi ini mampu mewujudkan persekitaran yang

kondusif bagi meningkatkan keupayaan ekonomi
berskala besar dengan mengeksploitasi penggunaan
teknologi baharu. Pendekatan ini memberi peluang
dan ruang khususnya kepada usahawan baharu
untuk memulakan perniagaan.
MEMBANGUN PRODUK DAN MEMPERLUAS PASARAN TERMASUK PEMASARAN
PERNIAGAAN DALAM TALIAN (E-COMMERCE)
Pemasaran merupakan satu faktor penyumbang semua aspek pemasaran produk keluaran
kepada kejayaan sesebuah entiti perniagaan. Kini, luar bandar bagi pasaran domestik dan
pemasaran khususnya perniagaan berasaskan global.
produk dan perkhidmatan oleh usahawan PKS • Membangun hab maya (virtual hub) dan
kebanyakannya bergantung kepada pasaran konvensional bagi setiap sektor perniagaan
domestik dan hanya sebahagian kecil untuk pasaran bagi menjamin kelestarian sektor berkaitan.
eksport. Perkara ini dipengaruhi oleh beberapa Sektor perniagaan seperti pertanian dan
faktor iaitu kualiti produk dan perkhidmatan, perikanan, pembuatan (elektronik, automotif,
jaringan pemasaran yang lemah dan tidak meluas, makanan dan minuman), perlombongan dan
strategi yang tidak berkesan dan kurang promosi. kuari, minyak dan gas, pengangkutan,
telekomunikasi, pelancongan dan kraf tangan.
Bagi memperluaskan pasaran produk keluaran
usahawan PKS luar bandar, beberapa strategi perlu • Membentuk perkongsian pintar antara PKS
dilaksanakan seperti penguasaan pasaran domestik dengan GLC dan sektor swasta bagi
dan menembusi pasaran global. Ini dapat dilakukan meningkatkan jaringan dan rantaian
dengan usaha seperti: pemasaran, pembekalan dan pengeksportan.
• Merangka satu dasar fiskal dengan memberi
• Memperkasakan peranan agensi pemasaran pelbagai insentif dan keutamaan bagi
yang diperbadankan. Peranan utama agensi membolehkan produk keluaran luar bandar
yang diperbadankan adalah mengkoordinasi mencapai tahap eksklusif dan berdaya saing.
Memperkukuh bidang perniagaan dan produk luar bandar

STRATEGI 3.1 bertaraf eksklusif mengikut kluster ekonomi
Memperkasa pemasaran produk dan perkhidmatan keluaran
STRATEGI 3.2 usahawan luar bandar bagi membina rantaian pasaran
domestik dan global
Membangun dan menyelaras pelbagai hab dalam talian untuk
STRATEGI 3.3 sektor perniagaan luar bandar bagi menjamin kelestarian
STRATEGI KU 3.1
MEMPERKUKUH BIDANG PERNIAGAAN DAN
PRODUK LUAR BANDAR BERTARAF
EKSKLUSIF MENGIKUT KLUSTER EKONOMI
Kawasan luar bandar boleh dibahagikan kepada • Pengeluaran produk hasil laut, sebagai contoh
beberapa pusat pertumbuhan ekonomi terancang di Tok Bali, Sandakan dan Kuala Kedah.
yang dibangunkan mengikut sumber asli sedia ada • Pengeluaran produk kraf tangan sebagai
dan kemahiran penduduk tempatan. Selain contoh di kawasan orang asli di Semenanjung
memudahkan aspek perancangan dan pelaksanaan, Malaysia dan kawasan penempatan etnik di
strategi ini mengurangkan kos dan mengekalkan Sabah dan Sarawak.
eksklusiviti.
• Produk pertanian tanah tinggi sebagai contoh
Kompleks perindustrian luar bandar atau pusat di Cameron Highlands, Pahang dan
pertumbuhan ekonomi yang dirancang berupaya Kundasang, Sabah.
untuk mengetengahkan hasil produk yang eksklusif • Ekopelancongan dan inap desa sebagai
mengikut kawasan setempat. Kaedah ini contoh di kawasan pantai, tanah tinggi, pulau-
memudahkan insentif khas dan sokongan lain pulau.
seperti pembiayaan, teknologi dan inovasi,
• Produk pembuatan sebagai contoh produk
pemasaran yang lebih efisien. Bidang-bidang elektronik, automotif, kimia, minyak dan gas
industri yang perlu diberi tumpuan adalah seperti: serta bahan binaan.
STRATEGI KU 3.2 STRATEGI KU 3.3

MEMPERKASA PEMASARAN PRODUK DAN MEMBANGUN DAN MENYELARAS PELBAGAI
PERKHIDMATAN KELUARAN USAHAWAN HAB DALAM TALIAN UNTUK SEKTOR
LUAR BANDAR BAGI MEMBINA RANTAIAN PERNIAGAAN LUAR BANDAR BAGI MENJAMIN
PASARAN DOMESTIK DAN GLOBAL KELESTARIAN
Aspek pemasaran produk keluaran luar bandar bagi Selaras dengan konsep Malaysia sebagai hab global
pasaran domestik dan global perlu diteliti semula perniagaan dalam talian (world’s online business
supaya lebih berkesan. Di antara langkah yang boleh hub), salah satu cabang hab ini ialah mempromosi
diambil ialah mengenal pasti usahawan berserta dan memasarkan produk dan perkhidmatan
produk atau perkhidmatan yang berpotensi untuk keluaran luar bandar. Hab maya dibangunkan untuk
perluasan pasaran. Pangkalan data yang memastikan produk dan perkhidmatan keluaran
mengandungi senarai produk dan perkhidmatan, luar bandar tidak tercicir dalam arus perdana
kapasiti pengeluaran, maklumat terperinci pengeluar perniagaan dalam talian.
dan produk yang boleh dibangunkan.
Dalam pada itu, pembangunan hab maya ini selari
Selain itu, perkongsian pintar nilai rantaian dan seiring dengan usaha membangun hab
pemasaran antara usahawan PKS di luar bandar konvensional. Hab konvensional berfungsi sebagai
dengan syarikat GLC dan swasta boleh diwujudkan. pusat pengumpulan, penyimpanan, pengedaran
Ini adalah termasuk melalui aktiviti business produk dan perkhidmatan supaya keluaran PKS
matching dan business pitching di antara syarikat sampai ke destinasi bagi pasaran secara
swasta dan GLC dengan usahawan produk/ konvensional atau melalui pasaran dalam talian.
perkhidmatan luar bandar. Bagi mencapai matlamat tersebut, hab maya
dibangunkan bagi setiap sektor perniagaan utama
Kerjasama dengan MATRADE dan agensi pemasaran bagi menjamin kemampanan sektor berkaitan
seperti FAMA perlu dipertingkat terutamanya untuk seperti:
aktiviti promosi dan misi perdagangan bagi
membuka ruang pasaran lebih luas kepada produk
• Produk pertanian dan perikanan.
dan perkhidmatan luar bandar.
• Produk halal makanan dan kosmetik.
• Produk pembuatan (elektronik, automotif,
makanan dan minuman).
• Produk perlombongan dan kuari.
• Produk dan perkhidmatan industri minyak
dan gas.
• Industri pengangkutan.
• Industri telekomunikasi perisian ICT dan
komputer.
• Industri pelancongan dan inap desa.
• Produk kraf tangan.
• Produk ubat-ubatan & kosmetik tradisional.
MENGARUS PERDANA ILMU DAN KEMAHIRAN TRADISIONAL SERTA
MENINGKATKAN KEUPAYAAN TRANSFORMATIF USAHAWAN LUAR BANDAR
Dasar ini mensasarkan usaha untuk memperkasa Teknologi maklumat memainkan peranan utama
usahawan PKS dan pekebun kecil luar bandar yang sebagai platform e-commerce atau perniagaan
berketerampilan dan berpengetahuan dalam dalam talian. Dasar ini juga bertujuan untuk
teknologi sebagai satu strategi pembangunan memperkasa usahawan PKS luar bandar dengan
ekonomi. Impak 4IR adalah perubahan ke arah membangunkan produk dan perkhidmatan
ekonomi digital. Bagi mendepani teknologi tersebut, berasaskan teknologi terkini. Pendekatan ini dapat
usahawan luar bandar mesti dilengkapi dengan direalisasikan dengan membina jaringan yang
kemahiran dan pengetahuan khususnya bidang mantap antara usahawan dengan universiti dan
teknologi automasi pengeluaran dan teknologi institusi penyelidikan dan pembangunan (R&D).
maklumat. Kemajuan teknologi maklumat boleh dimanfaatkan
sepenuhnya dengan mempermudah serta
Teknologi maklumat merupakan platform untuk mencepatkan proses jaringan. Jaringan tersebut
semua sektor perniagaan pada masa hadapan. memudahkan proses meningkatkan kualiti dan
Perisian komputer dan aplikasi pintar boleh piawaian produk, membangunkan produk baharu
digunakan untuk tujuan merekod jualan, aliran tunai dan meningkatkan kapasiti dan produktiviti
dan laporan kewangan, stok, senarai pembekal dan pengeluaran produk.
pelanggan, maklum balas produk dan lain-lain.
Memperkasakan sokongan R&D dan inovasi kepada usahawan

STRATEGI 4.1 bagi meningkatkan produktiviti, kualiti dan kecekapan
pengeluaran produk agar lebih kompetitif
Mengaktifkan kembali kepakaran ilmu dan kemahiran tradisional
STRATEGI 4.2 untuk tujuan pengkomersialan
STRATEGI KU 4.1
MEMPERKASAKAN SOKONGAN R&D DAN INOVASI
KEPADA USAHAWAN BAGI MENINGKATKAN
PRODUKTIVITI, KUALITI DAN KECEKAPAN
PENGELUARAN PRODUK AGAR LEBIH KOMPETITIF
Aplikasi teknologi dan inovasi merupakan satu • Mengenal pasti pusat RDC&I dan pusat
faktor kejayaan sesebuah perusahaan. Peningkatan inkubator di kawasan luar bandar dalam
kualiti dan kecekapan pengeluaran serta pelbagai sektor industri bagi memberi
mempelbagaikan produk dan perkhidmatan dapat khidmat nasihat, latihan dan perundingan
dioptimumkan dengan penerapan teknologi dan kepada bakal dan usahawan sedia ada.
inovasi baharu. Strategi ini dirangka untuk
• Membangunkan pusat RDC&I di luar bandar
memastikan usahawan luar bandar diperkasa
dengan kerjasama IPT dan agensi
melalui sokongan Research, Development,
penyelidikan berhampiran.
Commercialisation and Innovation (RDC&I) bagi
meningkatkan bilangan produk, kualiti poduk dan
kecekapan pengeluaran produk agar lebih
kompetitif. Pelaksanaan ke arah matlamat di atas
adalah melalui beberapa langkah seperti:
STRATEGI KU 4.2
MENGAKTIFKAN KEMBALI KEPAKARAN ILMU
DAN KEMAHIRAN TRADISIONAL UNTUK
TUJUAN PENGKOMERSIALAN
Malaysia mempunyai penduduk pelbagai kaum dan dan kayu), kosmetik dan penjagaan alam sekitar.
etnik, perbezaan budaya, kepercayaan, adat resam Tanpa usaha berterusan dan sistematik, ilmu dan
dan cara hidup, ilmu dan kemahiran tradisional. kepakaran tradisional akan pupus. Perkara ini perlu
Ilmu dan kemahiran tradisional meliputi ilmu diberi perhatian supaya industri kraf tangan asli ini
perubatan tradisional, rawatan alternatif, kraf tangan dapat diselamatkan dan seterusnya diperkembangkan.
(tekstil, hasil rimba, logam), pertukangan (logam
KESIMPULAN
Pembangunan keusahawanan penting bagi
4
meningkatkan keupayaaan dan pembudayaan
PERNYATAAN keusahawanan di luar bandar. Untuk membangunkan
keusahawanan di luar bandar sebagai suatu pilihan
DASAR kerjaya, perancangan dan strategi yang bersepadu
perlu dirangkumi dalam semua aspek latihan,
penyediaan infrastruktur, sokongan dana serta
persekitaran yang kondusif bagi perkembangan
9
perusahaan desa. Cabaran lain yang perlu ditangani
adalah kemampuan menguasai teknologi
STRATEGI komunikasi dan maklumat dalam era ekonomi
digital. Masyarakat luar bandar memerlukan latihan
dan perubahan paradigma dalam usaha melibatkan
diri sebagai usahawan yang berasaskan ekonomi
digital.
Justeru, pelbagai strategi perlu dirancang bagi

mengatasi kelemahan dan isu berkaitan dengan
pembangunan keusahawanan di luar bandar.
Strategi yang dirancang turut menyokong aspirasi
pembangunan usahawan luar bandar ke arah
menjadikan keusahawanan sebagai kerjaya pilihan
utama, mewujudkan situasi yang kondusif untuk
melahirkan usahawan dan perusahaan komuniti
luar bandar serta membantu kejayaan perusahaan
yang dilaksanakan.
TERAS 3
MODAL INSAN
6
BAB ENAM
TERAS 3 - MODAL INSAN
MODAL INSAN
BERKUALITI
Modal insan luar bandar yang berkualiti,

berdaya maju, mampan dan memenuhi
keperluan masa hadapan melalui sistem
pendidikan yang berkualiti.
Pembangunan modal insan adalah satu pelaburan
yang penting dalam pembangunan negara. Dengan
memantapkan sistem pendidikan, negara dapat
melahirkan modal insan yang berkualiti. Modal insan
akan terus diperkukuh bersama pembangunan
ekonomi dan fizikal supaya dapat mencapai misi
pembangunan yang sejahtera, berdaya tahan dan
berinformasi.
Sektor pendidikan diberi keutamaan sejak merdeka

sehingga kini kerana pendidikan adalah pemangkin
pembangunan dan perubahan negara khususnya
di luar bandar. Pendidikan yang berkualiti dapat
melahirkan modal insan yang kreatif, inovatif dan
dinamik. Dasar Pendidikan Kebangsaan (KPM, 2012)
dan Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia 2015-
2025 (Pendidikan Pra Sekolah hingga Lepas
Menengah)(KPM, 2015a) menyediakan hala tuju
secara menyeluruh mengenai sistem pendidikan
negara pada peringkat prasekolah sehingga
matrikulasi. Manakala Pelan Pembangunan
Pendidikan Malaysia 2015-2025 (Pendidikan Tinggi)
(KPM, 2015b) menyediakan hala tuju transformasi
sistem pendidikan tinggi negara yang komprehensif
bagi meningkatkan daya saing Malaysia dalam
ekonomi global.
Kerajaan terus komited membangunkan modal

insan khususnya di luar bandar menerusi dasar-
dasar yang telah diperkenalkan. Teras ini akan
memberi penekanan kepada pemerkasaan modal
insan luar bandar yang berkualiti, berdaya maju,
mampan dan memenuhi keperluan masa hadapan
melalui sistem pendidikan. Dasar ini menyediakan
platform holistik pembangunan modal insan
termasuk aspek jasmani, emosi, rohani dan
intelektual bagi memenuhi keperluan cabaran masa
hadapan.
Masyarakat luar bandar berpegang
teguh kepada Perlembagaan
Negara dan penghayatan terhadap
Rukun Negara Modal insan
berkualiti
03
01 Pendidikan yang fleksibel

dan pembangunan bakat
holistik dan berterusan
02
M
Peningkatan kualiti modal insan
luar bandar ke peringkat
03 antarabangsa
OD PIRAS A
Modal insan yang
04
AS
menguasai teknologi
4IR
AL INS
05
Latihan kemahiran
yang memenuhi
permintaan pasaran
06 Kemudahan
I
pendidikan dan latihan

yang moden bagi
N masyarakat luar bandar
07 Modal insan yang mempunyai

nilai jati diri, sahsiah, jasmani dan
rohani yang mantap
08
Penggunaan optimum
09 modal insan luar bandar
Perubahan minda ke arah masyarakat

kelas pertama dan berdikari
CABARAN
Pelbagai cabaran dihadapi oleh masyarakat PENDIDIKAN AWAL KANAK-KANAK
daripada sudut pembangunan modal insan yang
berkualiti di luar bandar. Antara cabaran pada masa Pendidikan awal kanak-kanak perlu diberi perhatian
hadapan adalah keciciran pelajar, kurang akses sewajarnya kerana pendidikan ini adalah asas
kepada pendidikan awal kanak-kanak, infrastruktur pembentukan modal insan yang berkualiti.
Pengajaran dan Pembelajaran (P&P) yang kurang Masyarakat luar bandar masih kurang akses kepada
lengkap, mengubah cara pemikiran masyarakat pendidikan awal kanak-kanak.
luar bandar, kekurangan tenaga kerja yang mahir
dan produktiviti yang rendah. Justeru, negara
memerlukan modal insan yang dinamik dan INFRASTRUKTUR PENGAJARAN DAN
kompeten khususnya dalam bidang kemahiran PEMBELAJARAN (P&P)
tinggi.
Antara yang paling ketara adalah penyediaan
PERUBAHAN MINDA kemudahan pembelajaran yang lengkap dan selesa
seperti bilik darjah, alatan P&P dan kemudahan
Cabaran perubahan dari segi minda juga antara asrama. Di kawasan luar bandar terutama di
perkara yang perlu diberi keutamaan oleh Kerajaan. pedalaman, masih ada sekolah daif dan tiada akses
Ini adalah kerana masih terdapat masyarakat luar kepada kemudahan asas dan ICT.
bandar yang berfikiran dan mengamalkan sikap
kebergantungan serta kurang bertanggungjawab.
Kebergantungan kepada bantuan atau subsidi TENAGA KERJA
Kerajaan dan meletakkan tanggungjawab
pembangunan sepenuhnya kepada Kerajaan adalah Semenjak 1990-an, kekurangan buruh tempatan
antara isu-isu yang perlu ditangani. mula berlaku di sektor pertanian, perladangan,
penternakan dan perikanan. Isu ini menyebabkan
negara perlu bergantung kepada tenaga kerja asing
JATI DIRI untuk pembangunan sektor tersebut. Program-
program bina upaya lebih tertumpu kepada sektor
Arus kemodenan dan perubahan zaman industri dan perkhidmatan di bandar dan keadaan
menyebabkan anak-anak muda kehilangan jati diri, ini menjadikan sektor pertanian kurang diminati
sahsiah, keruntuhan moral dan sosial. Pengaruh oleh belia luar bandar.
luar dan persekitaran begitu cepat meresap ke
dalam jiwa dan pemikiran anak-anak muda menerusi
pelbagai media massa dan sosial. Justeru, Kerajaan PRODUKTIVITI
perlu memberi fokus kepada pembinaan sahsiah
dan kepimpinan dalam kalangan anak-anak muda. Produktiviti modal insan di luar bandar adalah
rendah disebabkan oleh beberapa faktor utama
antaranya tahap pendidikan dan kemahiran yang
KECICIRAN rendah. Selain itu, keadaan ini juga disebabkan oleh
aktiviti ekonomi dan pengamalan teknologi
Isu keciciran pendidikan dalam kalangan masyarakat tradisional.
luar bandar terutamanya di pedalaman perlu diberi
perhatian serius agar mereka tidak tertinggal dalam
arus pembangunan. Pada tahun 2017, keciciran
murid sekolah menengah di luar bandar (3.10%)
adalah lebih tinggi berbanding dengan bandar
(2.23%) (KPM, 2018). Di kawasan pedalaman, antara
penyebab utama keciciran berlaku adalah jarak
perjalanan yang jauh daripada rumah ke sekolah.
PEMBANGUNAN MODAL INSAN LUAR BANDAR YANG

KOMPREHENSIF
MM 1 Strategi 1.1 Memperkasa komuniti luar bandar dengan pengetahuan dan
kemahiran insaniah (soft skills) dan kemahiran teknikal (hard skills)
Strategi 1.2 Meningkatkan keboleh pasaran modal insan luar bandar dalam
pelbagai sektor
PENAMBAHBAIKAN INFRASTRUKTUR DAN

PROFESIONALISME GURU DI MAKTAB RENDAH SAINS
MM2 MARA (MRSM)
Strategi 2.1 Menyediakan dan menambah baik infrastruktur MRSM secara
menyeluruh
Strategi 2.2 Memperkukuh profesionalisme guru MRSM
PEMBANGUNAN KAPASITI YANG INKLUSIF, FLEKSIBEL

DAN BERORIENTASIKAN KEPERLUAN SETEMPAT
Strategi 3.1 Melengkapkan masyarakat luar bandar dengan kemahiran yang
MM3 Strategi 3.2

diperlukan untuk Revolusi Industri Keempat (4IR)
Memulihara, memelihara, mempromosi dan melindungi budaya,

seni dan warisan masyarakat luar bandar
Strategi 3.3 Meningkatkan peluang latihan kemahiran kepada pelajar yang

tercicir
PERLUASAN MODEL PENDIDIKAN AWAL KANAK-KANAK

YANG TERKINI DI LUAR BANDAR
Strategi 4.1 Menaik taraf pendidikan prasekolah dari segi fizikal,

profesionalisme guru dan sukatan pelajaran
MM4 Strategi 4.2 Meningkatkan penyertaan dan kerjasama ibu bapa dalam
pendidikan awal kanak-kanak
Strategi 4.3 Meningkatkan kualiti pemakanan dan kesihatan kanak-kanak

tabika, taska, prasekolah dan kanak-kanak berkeperluan khas
Strategi 4.4 Meneruskan pemberian bantuan am persekolahan dan bantuan

geran per kapita untuk kanak-kanak miskin di tabika, taska,
prasekolah dan kanak-kanak berkeperluan khas
MM5 Strategi 5.1
Strategi 5.2
Melahirkan masyarakat yang mempunyai minda kelas pertama
Memperkukuhkan perpaduan dalam kalangan masyarakat

berbilang kaum
PERNYATAAN DASAR - MM 1
PEMBANGUNAN MODAL INSAN LUAR BANDAR YANG KOMPREHENSIF
Salah satu faktor kemajuan sesebuah negara adalah Strategi bagi penyataan dasar ini adalah ke arah
pembangunan modal insan. Sesebuah negara perlu membangunkan modal insan luar bandar yang
memiliki modal insan berpengetahuan tinggi, cepat bersepadu. Dua strategi bagi penyataan dasar ini
bertindak serta mampu mengadaptasi kepada iaitu memperkasa komuniti luar bandar dengan
perubahan. Dalam konteks luar bandar, pengetahuan dan kemahiran insaniah (soft skills)
pembangunan modal insan ini dapat dilihat sebagai dan kemahiran teknikal (hard skills) serta
satu keperluan untuk melahirkan masyarakat luar meningkatkan keboleh pasaran modal insan di luar
bandar yang berilmu, berkemahiran dan mempunyai bandar dalam pelbagai sektor.
nilai jati diri yang tinggi.
Memperkasa komuniti luar bandar dengan pengetahuan dan

STRATEGI 1.1 kemahiran insaniah (soft skills) dan kemahiran teknikal (hard
skills)
Meningkatkan keboleh pasaran modal insan luar bandar
STRATEGI 1.2 dalam pelbagai sektor
STRATEGI MM 1.1
MEMPERKASA KOMUNITI LUAR BANDAR DENGAN
PENGETAHUAN DAN KEMAHIRAN INSANIAH
(SOFT SKILLS) DAN KEMAHIRAN TEKNIKAL
(HARD SKILLS)
Berdasarkan statistik populasi luar bandar yang Penyertaan aktif individu dalam aktiviti komuniti
mempunyai Diploma dan Ijazah adalah hanya 9.1 setempat boleh digalakkan melalui penganjuran
peratus manakala yang memiliki Sijil Pelajaran aktiviti komuniti yang bersesuaian. Kolaborasi
Malaysia (SPM) adalah sebanyak 39.0 peratus dengan institusi peringkat komuniti dalam aspek
sahaja (RMKe-10, 2014). Hal ini menunjukkan keagamaan, kerohanian, kepimpinan dan nilai-nilai
bahawa keupayaan modal insan yang rendah masih insaniah boleh diperbanyakkan. Program latihan
wujud di luar bandar. Strategi ini diwujudkan oleh Institut Kemajuan Desa (INFRA) perlu
bertujuan untuk memperkasakan komuniti luar disesuaikan mengikut keperluan semasa dan
bandar melalui latihan yang lebih komprehensif program penghasilan tenaga kerja mahir boleh
dan lengkap. Selain itu, pengetahuan dari sudut ditingkatkan melalui institut pendidikan TVET@
kemahiran insaniah serta teknikal amat penting KPLB. Selain itu, literasi kewangan dalam kalangan
bagi melengkapkan mereka menghadapi persaingan masyarakat luar bandar perlu ditingkatkan untuk
dan cabaran pada masa hadapan. Antara langkah merancang perbelanjaan harian, tabungan,
yang boleh diketengahkan adalah melalui pemilikan aset dan pelaburan untuk masa hadapan.
penyediaan program latihan bersepadu meliputi
kemahiran melalui kerjasama strategik antara pihak
berkepentingan dengan komuniti luar bandar.
Prasarana latihan yang menyokong proses P&P
yang berkonsepkan sains dan teknologi boleh
ditingkatkan.
STRATEGI MM 1.2
MENINGKATKAN KEBOLEHPASARAN MODAL
INSAN DI LUAR BANDAR DALAM PELBAGAI
SEKTOR
Kebolehpasaran modal insan luar bandar pada • Industri asas tani.

asasnya bergantung kepada kewujudan peluang
• Ekonomi digital.
pekerjaan dan kesediaan tenaga kerja untuk terlibat
dalam sektor pekerjaan yang ditawarkan. Dalam • Perkhidmatan logistik.
strategi ini, penekanan perlu diberikan untuk
menyediakan tenaga kerja yang mempunyai
pengetahuan dan kemahiran yang sesuai dengan Antara inisiatif yang boleh menyokong kepada
peluang pekerjaan yang ditawarkan. kebolehpasaran modal insan adalah melalui
penyediaan latihan yang diiktiraf dan modul
Antara pekerjaan yang mempunyai prospek di luar pendidikan yang sentiasa dikemaskini agar selari
bandar termasuk: dengan keperluan industri semasa dan pada masa
hadapan. Selain itu, kerjasama strategik antara
• Bidang pertanian yang berteknologi tinggi. industri dengan komuniti mampu meningkatkan
• Pelancongan desa. signifikan kebolehpasaran modal insan luar bandar
dalam pelbagai sektor.
PENAMBAHBAIKAN INFRASTRUKTUR DAN PROFESIONALISME GURU
DI MAKTAB RENDAH SAINS MARA (MRSM)
Dasar ini penting dalam merealisasikan pendidikan Selain infrastruktur, profesionalisme guru juga perlu
abad ke-21. Dasar ini adalah selari dengan usaha dipertingkatkan. Guru-guru pakar dalam P&P
transformasi pendidikan yang sedang dilaksanakan mampu melahirkan pelajar yang holistik melalui
oleh Kementerian Pendidikan sebagaimana dalam pendidikan negara yang berkualiti. Insentif yang
Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia 2013- menarik boleh meningkatkan profesionalisme guru.
2025 (Pendidikan Prasekolah hingga Lepas
Menengah) (KPM, 2015). Antara strategi penting Pendidikan persekolahan berorientasikan masa
ke arah merealisasikan hasrat tersebut adalah depan amat diperlukan untuk menghasilkan pelajar
menyediakan infrastrukur yang berkualiti, kurikulum yang kreatif dan inovatif. Bagi mencapai hasrat
terkini, guru yang profesional dan pengurusan yang tersebut, infrastruktur, kurikulum serta tenaga
cemerlang. Sehubungan itu, dasar ini dapat dicapai pengajar perlu dimantapkan lagi. Jalinan kerjasama
menerusi strategi yang kukuh iaitu menyediakan, antara pihak Kerajaan dan swasta perlu
memperbaiki, menaik taraf dan menambah baik dipertingkatkan untuk mencapai perkara tersebut.
infrastruktur sekolah secara menyeluruh di luar
bandar.
Menyediakan dan menambah baik infrastruktur MRSM secara

STRATEGI 2.1 menyeluruh
STRATEGI 2.2 Memperkukuh profesionalisme guru MRSM

STRATEGI MM 2.1
MENYEDIAKAN DAN MENAMBAH BAIK
INFRASTRUKTUR MRSM SECARA
MENYELURUH
Infrastruktur fizikal adalah asas kepada pembentukan Penyediaaan infrastruktur asas yang lengkap dan
pendidikan yang berkualiti dan komprehensif. Tanpa mencukupi bagi MRSM termasuklah akses kepada
infrastruktur yang berkualiti, sukar untuk membina internet adalah penting bagi memastikan pelajar
persekitaran P&P yang kondusif. Infrastruktur yang dapat belajar dalam persekitaran yang kondusif.
mencukupi dan berkualiti boleh meningkatkan Selain itu, bangunan MRSM dan kemudahan-
minat dan pencapaian pelajar. Beberapa inisiatif kemudahan yang berkaitan yang kurang memuaskan
perlu diambil kira bagi melaksanakan strategi ini perlu diselenggara, dinaik taraf atau dibaik pulih
seperti penambahbaikan infrastruktur MRSM, mengikut keperluan semasa. Ini adalah termasuk
meningkatkan akses dan kelajuan internet di sekolah melalui penglibatan sektor swasta, NGO dan
serta mempelbagaikan alat bantu mengajar (ABM). komuniti. Peralatan pembelajaran dan pengajaran
perlu dinaik taraf bagi memastikan guru-guru dapat
mengajar dengan cekap dan berkesan.
STRATEGI MM 2.2
MEMPERKUKUH PROFESIONALISME
GURU MRSM
Profesionalisme guru adalah penting bagi kepada semua guru. Nilai yang dipamerkan ini
memastikan pendidikan yang berkualiti. Sebagai secara tidak langsung akan mecorakkan
individu yang sentiasa dipandang tinggi dan keperibadian seseorang murid. Sehubungan itu,
dihormati oleh masyarakat umum dan murid, adalah disarankan agar program-program bagi
profesionalisme guru seperti, berpengetahuan, meningkatkan profesionalisme guru-guru MRSM
memiliki ciri-ciri kepimpinan, berdisiplin dan dipertingkat.
bertanggung jawab harus menjadi keutamaan
PEMBANGUNAN KAPASITI YANG INKLUSIF, FLEKSIBEL DAN
BERORIENTASIKAN KEPERLUAN SETEMPAT
Dasar ini memberi penekanan kepada penghasilan Pendidikan yang memenuhi keperluan setempat
modal insan yang berkemahiran tinggi selari dengan melibatkan pengenalpastian kemahiran masyarakat
4IR. Ini dapat dicapai dengan mewujudkan setempat dan keperluan pembangunan desa.
pembangunan kapasiti yang inklusif, fleksibel dan Pendekatan ini memerlukan kombinasi antara ilmu
memenuhi keperluan setempat. Pembangunan tradisional dan TVET untuk membangunkan modal
kapasiti yang inklusif turut mengambil kira keperluan insan yang mahir serta dapat menghasilkan produk/
golongan terpinggir seperti pelajar yang tercicir, perkhidmatan yang premium serta unik dengan
Orang Asli, Komuniti Anak Negeri Sabah di mengaplikasikan teknologi terkini.
pedalaman, Natives of Sarawak, OKU, ibu tunggal,
pesara dan warga emas. Strategi ini melibatkan:
Pendidikan yang fleksibel merujuk kepada program • Melengkapkan masyarakat luar bandar
pendidikan yang menggunakan pendekatan dengan kemahiran yang diperlukan untuk
dinamik dari segi: 4IR.
• Memulihara, memelihara dan melindungi
• Mod penyampaian dan interaksi. budaya, seni dan warisan masyarakat luar
• Kelayakan mengikut penguasaan ilmu. bandar.
kemahiran dan keterampilan. • Meningkatkan kualiti pendidikan di luar
• Tempat. bandar.
• Masa. • Meningkatkan peluang latihan kemahiran
kepada pelajar yang tercicir.
• Pilihan bidang pengkhususan.
Melengkapkan masyarakat luar bandar dengan kemahiran

STRATEGI 3.1 yang diperlukan untuk Revolusi Industri Keempat (4IR)
Memulihara, memelihara, mempromosi dan melindungi
STRATEGI 3.2 budaya, seni dan warisan masyarakat luar bandar
Meningkatkan peluang latihan kemahiran kepada pelajar
STRATEGI 3.3 yang tercicir
STRATEGI MM 3.1
MELENGKAPKAN MASYARAKAT LUAR BANDAR
DENGAN KEMAHIRAN YANG DIPERLUKAN UNTUK
REVOLUSI INDUSTRI KEEMPAT (4IR)
Berdasarkan KSP, RMKe-11, bagi memperkukuhkan Antara langkah yang boleh diambil adalah
pertumbuhan ekonomi, inovasi dan penerimaan memudahkan akses kepada teknologi 4IR mengikut
teknologi perlu dipercepatkan termasuklah sektor ekonomi setempat. Selain itu, proses
penekanan kepada 4IR. Strategi ini bertujuan untuk pembelajaran secara e-learning atau pembelajaran
melengkapkan masyarakat luar bandar dengan yang menggunakan rangkaian elektronik perlu
kemahiran 4IR bagi memperkukuhkan ekonomi diperbanyakkan kepada pelajar dan seluruh
mereka dengan cara mempercepatkan proses masyarakat terutamanya masyarakat luar bandar
inovasi dan penerimaan teknologi. Peningkatan agar tidak ketinggalan dalam kepesatan pemodenan
kemahiran ini akan menyumbang kepada ICT.
peningkatan ilmu dan kebolehpasaran masyarakat
luar bandar.
STRATEGI MM 3.2
MEMULIHARA, MEMELIHARA, MEMPROMOSI
DAN MELINDUNGI BUDAYA, SENI DAN
WARISAN MASYARAKAT LUAR BANDAR
Budaya, seni dan warisan masyarakat luar bandar Komuniti luar bandar digalakkan untuk
jika tidak dititiberatkan akan pupus selamanya. mempraktikkan budaya, seni dan warisan setempat
Oleh itu, strategi ini adalah untuk memulihara, dalam program pelancongan desa dan platform
memelihara dan melindungi budaya, seni, dan lain yang berkaitan. Di samping itu, usaha untuk
warisan masyarakat luar bandar ini supaya generasi mendokumentasikan ilmu tradisional boleh
akan datang dapat memanfaat darinya. Antara dilaksanakan bagi memastikan ilmu ini tidak hilang
langkah yang boleh diambil adalah mengenal pasti dan boleh dipraktikkan oleh generasi akan datang.
dan mengiktiraf individu yang mempunyai
kepakaran ilmu tradisional sebagai tenaga pengajar. Selain itu, lebih banyak aktiviti promosi dan
Insentif dan pengiktirafan yang bersesuaian juga pembudayaan masyarakat Orang Asli, Komuniti
boleh dipertimbangkan kepada pakar ilmu Anak Negeri Sabah dan Natives of Sarawak perlu
tradisional dan penggiat seni. dilaksanakan terutamanya kepada masyarakat
Malaysia dan antarabangsa.
STRATEGI MM 3.3
MENINGKATKAN PELUANG LATIHAN
KEMAHIRAN KEPADA PELAJAR YANG
TERCICIR
Pelajar luar bandar yang tercicir antaranya Program latihan kemahiran sedia ada perlu
disebabkan oleh kemiskinan, masalah keluarga, diperkukuhkan bagi meningkatkan kebolehpasaran
tidak berminat untuk meneruskan persekolahan pelajar tercicir yang mengikuti latihan kemahiran
dan tiada sokongan sosial yang sebaiknya. tersebut. Ini adalah termasuk program-program
Sehubungan itu, strategi ini dibentuk bertujuan latihan di bawah GiatMARA serta PLKK. Ibu bapa
untuk meningkatkan tahap pendidikan pelajar juga perlu didedahkan mengenai bidang selain
yang tercicir daripada pendidikan arus perdana akademik (non-academic) terutamanya bidang
melalui pendidikan berasaskan latihan. Latihan kemahiran bagi pelajar tercicir. Ini bagi membolehkan
kemahiran TVET dikenalpasti dapat memberi kumpulan pelajar tersebut diberi galakan untuk
peluang kedua kepada pelajar tercicir ini untuk menceburi bidang selain akademik yang boleh
meningkatkan kebolehpasaran dan membaiki taraf membantu mereka menjana pendapatan dan
hidup. Pelbagai langkah boleh dilaksanakan seperti meningkatkan taraf hidup.
memperluas peluang pendidikan bukan akademik
kepada pelajar tercicir di kawasan luar bandar.
Antaranya melalui program outreach kepada pelajar
tercicir di luar bandar dan penyediaan kemudahan
yang sesuai di institusi kemahiran.
PERLUASAN MODEL PENDIDIKAN AWAL KANAK-KANAK
YANG TERKINI DI LUAR BANDAR
Bagi memastikan kesinambungan pembangunan Di samping itu, penyeliaan dan penaziran perlu
modal insan negara, pendidikan awal kanak-kanak dilakukan supaya mematuhi Peraturan-peraturan
perlu dimantapkan. Perkembangan kemahiran asas Pendidikan Prasekolah 1996 seperti yang terkandung
dapat mengenal pasti potensi dan sifat positif di dalam Seksyen 24, Akta Pendidikan 1996. Dasar
kanak-kanak. Pendidikan awal ini menggunakan ini mengutarakan empat strategi iaitu
kaedah Kurikulum Standard Prasekolah Kebangsaan, memperbanyak pusat pendidikan kanak-kanak,
guru-guru yang terlatih dalam bidang pendidikan taska, tabika, prasekolah dan pendidikan kanak-
prasekolah, peralatan P&P yang sesuai dan kanak berkeperluan khas; menaik taraf pendidikan
berkualiti. prasekolah dari segi fizikal, profesionalisme guru
dan sukatan pelajaran; meningkatkan penyertaan
Pendidikan awal bagi kanak-kanak berkeperluan dan kerjasama ibu bapa dalam pendidikan awal
khas turut diberi penekanan dalam memastikan kanak-kanak; dan meningkatkan kualiti pemakanan
tiada golongan sasar yang terpinggir. Pusat jagaan dan kesihatan kanak-kanak tabika, taska, prasekolah
kanak-kanak berkeperluan khas akan turut dan kanak-kanak berkeperluan khas.
diperbanyakkan dan diperluaskan ke kawasan luar
bandar.
Menaik taraf pendidikan prasekolah daripada segi fizikal,

STRATEGI 4.1 profesionalisme guru dan sukatan pelajaran
Meningkatkan penyertaan dan kerjasama ibu bapa dalam

STRATEGI 4.2 pendidikan awal kanak-kanak
Meningkatkan kualiti pemakanan dan kesihatan kanak-kanak

STRATEGI 4.3 tabika, taska, prasekolah dan kanak-kanak berkeperluan khas
Meneruskan pemberian bantuan am persekolahan dan bantuan
STRATEGI 4.4 geran per kapita untuk kanak-kanak miskin di tabika, taska,
prasekolah dan kanak-kanak berkeperluan khas
STRATEGI MM 4.1
MENAIK TARAF PENDIDIKAN PRASEKOLAH
DARIPADA SEGI FIZIKAL, PROFESIONALISME
GURU DAN SUKATAN PELAJARAN
Menaik taraf pendidikan prasekolah di luar bandar kemudahan fizikal dan ABM termasuk kemudahan
dengan memberi penekanan kepada pembangunan ICT bagi pendidikan prasekolah, taska dan tabika
fizikal, profesionalisme guru dan sukatan pelajaran di luar bandar perlu dinaik taraf, diselenggara dan
amatlah digalakkan memandangkan ianya dapat dibaik pulih bagi memastikan suasana pembelajaran
mengurangkan jurang kualiti pendidikan prasekolah yang kondusif untuk kanak-kanak.
di antara luar bandar dengan bandar. Dengan itu,
strategi ini bertujuan untuk menaiktaraf pendidikan Sektor swasta dan NGO boleh dilibatkan dalam
prasekolah dari sudut fizikal, profesionalisme guru pendidikan awal kanak-kanak di luar bandar. Pihak
dan sukatan pelajaran bagi memperbaiki kualiti swasta boleh melaksanakan program berbentuk
pendidikan prasekolah luar bandar. tanggungjawab sosial korporat (CSR) untuk
membina taska atau tabika di luar bandar. Selain
Antara inisiatif yang boleh diambil ialah menambah itu, pihak swasta dan NGO juga boleh melaksanakan
bilangan pusat pendidikan awal kanak-kanak dan aktiviti untuk membaik pulih atau menaik taraf
pendidikan kanak-kanak berkeperluan khas di luar kemudahan fizikal di prasekolah, taska dan tabika
bandar dan kawasan pedalaman. Selain itu, luar bandar.
Modul pendidikan prasekolah boleh ditambah baik secara sementara di bawah program sangkutan
termasuk menerapkan elemen-elemen jati diri, alam (attachment) di tadika atau taska swasta atau
sekitar dan nilai-nilai murni yang lain. Bagi organisasi pendidikan lain di dalam atau luar negara
meningkatkan profesionalisme guru-guru bagi mempelajari kaedah pendidikan prasekolah
prasekolah dan tabika di luar bandar, disyorkan yang dilaksanakan.
supaya kelayakan akademik dan gred guru
prasekolah dan tabika dinaik taraf daripada diploma
ke ijazah secara berperingkat. Guru-guru tabika,
taska atau pegawai KEMAS juga boleh ditempatkan
STRATEGI MM 4.2
MENINGKATKAN PENYERTAAN DAN
KERJASAMA IBU BAPA DALAM PENDIDIKAN
AWAL KANAK-KANAK
Keberkesanan model baru dalam pendidikan awal digalakkan menyertai aktiviti-aktiviti untuk
memerlukan penglibatan dan kerjasama ibu bapa mendapatkan tajaan kewangan atau bukan
dalam merancang dan melaksanakan aktiviti kewangan bagi menjayakan program pendidikan
program pendidikan awal. Selain itu, ibu bapa juga awal kanak-kanak.
STRATEGI MM 4.3
MENINGKATKAN KUALITI PEMAKANAN DAN
KESIHATAN KANAK-KANAK TABIKA, TASKA,
PRASEKOLAH DAN KANAK-KANAK
BERKEPERLUAN KHAS
Model baru pendidikan awal akan menekankan Program pemberian bantuan makanan tambahan
kualiti pemakanan dan kesihatan kanak-kanak. kepada kanak-kanak tabika, taska, prasekolah dan
Kerjasama dengan Kementerian Kesihatan Malaysia kanak-kanak berkeperluan khas boleh diteruskan
(KKM) boleh diteruskan bagi penyediaan dan kerana ia merupakan salah satu kaedah bagi
pematuhan menu makanan sihat serta meningkatkan memastikan kanak-kanak tersebut mendapat akses
kesedaran pendidikan kesihatan untuk ibu bapa kepada makanan sihat.
dan kanak-kanak.
STRATEGI MM 4.4
MENERUSKAN PEMBERIAN BANTUAN AM
PERSEKOLAHAN DAN BANTUAN GERAN PER
KAPITA UNTUK KANAK-KANAK MISKIN DI
TABIKA, TASKA, PRASEKOLAH DAN KANAK-
KANAK BERKEPERLUAN KHAS
Pemberian bantuan am persekolahan dan bantuan Dalam hal ini, penambahan bilangan penerima
geran per kapita untuk kanak-kanak miskin tadika, bantuan am persekolahan dan geran per kapita
taska, prasekolah dan kanak-kanak berkeperluan untuk makanan kanak-kanak boleh dipertimbang
khas adalah perlu bagi memastikan kanak-kanak terutamanya bagi kanak-kanak daripada keluarga
daripada golongan tersebut dapat mengikuti B40 di luar bandar.
pendidikan awal dalam suasana yang kondusif.
Dasar ini penting dalam usaha membangunkan

masyarakat luar bandar yang sejahtera, berdaya
tahan dan berinformasi. Minda yang positif dan
proaktif mampu membangunkan individu dan
masyarakat yang progresif. Masyarakat luar bandar
juga memerlukan anjakan paradigma ke arah minda
kelas pertama dan menjadikan kawasan luar bandar
sebagai pusat pencetusan idea baharu. Masyarakat
minda kelas pertama adalah masyarakat yang
mampu menjana minda melalui kesedaran kendiri,
ingin tahu, fokus dan inisiatif (Canterucci, 2005).
Masyarakat bersatu padu dan harmoni yang lahir
pada minda kelas pertama akan menjadi harapan
penting pembangunan masyarakat luar bandar
pada masa hadapan. Kemahiran tenaga buruh perlu dipertingkat bersesuaian
dengan teknologi semasa
Melahirkan masyarakat yang mempunyai minda kelas

STRATEGI 5.1 pertama
Memperkukuhkan perpaduan dalam kalangan masyarakat
STRATEGI 5.2 berbilang kaum
STRATEGI MM 5.1
MELAHIRKAN MASYARAKAT YANG MEMPUNYAI
MINDA KELAS PERTAMA
Minda kelas pertama adalah elemen yang penting yang maju. Pemantapan nilai dan disiplin bagi
untuk membina sebuah masyarakat yang berdisiplin, melahirkan masyarakat ini perlu dibudayakan
berintegriti, berpengetahuan, bijaksana dan sepanjang hayat. Usaha memupuk minda kelas
bermoral tinggi. Minda kelas pertama juga perlu pertama ini boleh dilaksanakan melalui kempen
dipupuk dalam kalangan masyarakat luar bandar, dan program pembangunan masyarakat minda
bermula di peringkat pendidikan awal kanak-kanak kelas pertama termasuklah memperluas program
dan ia merupakan asas pembinaan masyarakat jati diri untuk mendidik masyarakat supaya lebih
berdikari.
STRATEGI MM 5.2
MEMPERKUKUHKAN PERPADUAN DALAM
KALANGAN MASYARAKAT BERBILANG KAUM
Perpaduan adalah asas kepada keharmonian dan

kesejahteraan masyarakat. Oleh yang demikian,
strategi ini bertujuan untuk membentuk minda
perpaduan dalam kalangan masyarakat berbilang
kaum di Malaysia. Antara inisiatif yang dapat
dilaksanakan adalah mempergiatkan program
kemasyarakatan yang melibatkan pelbagai kaum
dan agama. Tujuan program ini adalah untuk
meningkatkan kefahaman antara kaum dan
seterusnya menghormati kepelbagaian agama dan
fahaman di negara ini. Selain itu, bilangan program
pertukaran komuniti antara kampung boleh
dipertingkat bagi memahami dan menghargai Program pertukaran budaya Kampung Teminin
perbezaan budaya. di Kota Tinggi, Johor
KESIMPULAN
Modal insan yang berkualiti merupakan aset penting
5
kepada pembangunan luar bandar dalam
PERNYATAAN menghadapi cabaran di masa hadapan. Penekanan
utama dalam melahirkan modal insan yang berkualiti
DASAR adalah dalam aspek pendidikan dan latihan yang
relevan dari masa ke masa. Pembentukan minda
kelas pertama akan memperkukuh dan
membangunkan modal insan yang berdisiplin,
13
berdikari, proaktif dan berdaya saing. Dalam usaha
untuk mencapai hasrat ini, penekanan perlu
STRATEGI diberikan sejak daripada peringkat awal pendidikan
kanak-kanak.
Pembangunan modal insan perlu dirancang dengan

strategi yang komprehensif dan berkesan. Melalui
pelaksanaan strategi tersebut, dasar ini berupaya
memperkasa modal insan berkualiti di luar bandar,
berdaya maju dan memenuhi keperluan sumber
manusia negara pada masa hadapan.
TERAS 4
PRASARANA
7
BAB TUJUH
TERAS 4 - PRASARANA
PRASARANA
LENGKAP DAN CANGGIH
Prasarana luar bandar yang berkualiti dan

mencukupi untuk menyokong pembangunan
ekonomi dan keusahawanan serta
mewujudkan persekitaran kehidupan yang
menarik dan kondusif sebagai tempat tinggal,
bekerja, melabur dan destinasi pelancongan.
Prasarana secara umumnya merujuk kepada
kemudahan dan perkhidmatan asas yang perlu
bagi tujuan pembangunan dan kemajuan sesebuah
negara. Penyediaan prasarana dan kemudahan
asas yang lengkap serta utiliti yang mencukupi di
kawasan luar bandar adalah menjadi keutamaan
pihak Kerajaan. Ini penting supaya masyarakat luar
bandar tidak ketinggalan dalam arus kemajuan
kehidupan yang serba moden.
Teras prasarana ini adalah bertujuan untuk

menyediakan prasarana luar bandar yang berkualiti
bagi menyokong pembangunan ekonomi serta
mewujudkan persekitaran kehidupan yang menarik
dan kondusif sebagai tempat tinggal, bekerja,
melabur dan destinasi pelancongan.
Menjelang tahun 2030, rangkaian perhubungan

dan komunikasi sewajarnya meliputi keseluruhan
kawasan luar bandar termasuk penempatan-
penempatan di kawasan pedalaman dan di pulau
yang terpencil. Selain itu, dalam mendepani 4IR
pembangunan prasarana yang moden dan terkini
penting untuk masyarakat luar bandar terlibat
dalam ekonomi digital, ekonomi hijau dan
bioekonomi. Agensi-agensi Kerajaan dan swasta
dengan kerjasama masyarakat luar bandar perlu
mengambil inisiatif untuk merealisasikan
pembangunan prasarana yang moden.
04 Prasarana
lengkap dan
canggih
Semua kawasan luar bandar

dihubungkan dengan jalan raya
yang berkualiti dan selamat
01
Saliran dan perparitan, bekalan air
terawat, elektrik dan pembentungan
02 yang sistematik dan efisien
Prasarana yang mesra gender,

03
PRASPIRASI
OKU dan warga emas

ASARANA
Luar bandar memiliki
04 kemudahan asas seperti

di bandar
Limpahan pembangunan di
05
sepanjang jajaran lebuh raya
dan rel keretapi
Sistem pengangkutan
06 awam luar bandar
yang efisien
07 Penyelenggaraan
prasarana yang
berterusan
08 Menyediakan akses rangkaian telekomunikasi

dan jalur lebar yang mampu milik,
kebolehcapaian dan berkualiti
TERAS 4 - PRASARANA
CABARAN
Kemajuan prasarana sering menjadi isu utama
dalam pembangunan luar bandar. Penyediaan
prasarana akan terus diberi penekanan bagi
mengurangkan ketidakseimbangan antara kawasan
bandar dengan luar bandar. Pada masa yang sama,
kewujudan prasarana yang lengkap akan
merancakkan lagi pertumbuhan ekonomi di
kawasan luar bandar. Kemudahan pengangkutan
(darat, air dan udara), bekalan air, bekalan elektrik,
sistem kumbahan, rangkaian telekomunikasi dan
internet merupakan antara prasarana yang penting
untuk meningkatkan kesejahteraan hidup
masyarakat di kawasan luar bandar. Prasarana yang dibekalkan secara mencukupi penting bagi
setiap rumah kediaman.
PRASARANA ASAS
Penyediaan prasarana asas yang lengkap dan

mencukupi serta penyelenggaraan yang teratur
adalah antara isu yang menjadi perhatian masyarakat
luar bandar. Cabaran utama dalam penyediaan
prasarana adalah untuk memastikan masyarakat
luar bandar mendapat akses prasarana yang
berkualiti.
Sungguhpun Malaysia kini telah mencapai pelbagai

kejayaan dalam pembangunan, namun masih wujud
jurang pembangunan prasarana antara kawasan
bandar dengan luar bandar. Kerajaan akan terus
memberi perhatian terhadap cabaran penyediaan
prasarana di kawasan pedalaman. Kos pembangunan
yang tinggi, lokasi yang terpencil dan taburan
penempatan yang berselerak merupakan antara Projek Pembinaan Lebuh Raya Pan-Borneo untuk menangani
cabaran yang perlu dihadapi. kawasan kerap kemalangan dan pemendekan jalan.
TELEKOMUNIKASI
Telekomunikasi adalah sebahagian daripada

keperluan hidup masyarakat moden. Dalam tempoh
30 tahun akan datang, kawasan luar bandar akan
turut menerima limpahan prasarana ICT selaras
dengan perkembangan 4IR. Pada masa kini, akses
telekomunikasi di kawasan luar bandar masih lagi
terhad dan tidak menyeluruh. Sebagai contoh,
capaian internet di rumah bagi kawasan luar bandar
pada tahun 2017 adalah 77.7 peratus (DOSM, 2018).
Sehingga tahun 2016, terdapat sebanyak 3,148 Wifi
Komuniti (WK) yang beroperasi dan 1,761 WK masih
dalam peringkat pelaksanaan di seluruh negara
(SKMM, 2016). Pihak SKMM komited untuk mencapai
sasaran 95.0 peratus liputan jalur lebar menjelang Kawasan luar bandar akan turut menerima limpahan
tahun 2020. prasarana ICT selaras dengan perkembangan 4IR.
TERAS 4 - PRASARANA
PENGANGKUTAN AWAM LUAR BANDAR
Jaringan pengangkutan awam di luar bandar adalah 60.0

57.77
penting untuk meningkatkan potensi aktiviti
51.75
ekonomi luar bandar serta menghubungkan 50.0
masyarakat luar bandar dengan kemudahan-
kemudahan awam dan sosial yang kebanyakannya 40.0
Peratus [%]
terletak di kawasan pekan dan bandar. 36.00
30.0 28.16
Perkhidmatan pengangkutan awam di luar bandar
seperti bas awam yang terhad dan tidak konsisten 21.07 20.39 20.53
20.0 18.64
menyukarkan pergerakan masyarakat luar bandar 16.62 17.73 16.36
serta menyebabkan masyarakat luar bandar beralih

10.0
kepada pengangkutan awam yang tidak berdaftar.
Pengangkutan awam yang cekap di luar bandar 0.0
dapat membantu meningkatkan taraf dan kualiti

r
em a
Se an
or
ng
ng n
nu
ng
ho
rli
k
ra
da
a
ng
la
nt
ga
na
ha
Pe
bi
Pe
Jo
Ke
e
hidup penduduk luar bandar, memajukan aktiviti
la
la
Pi
Pa
M
Ke
u
re
.S
la
ekonomi termasuk pelancongan desa serta
Te
N
Pu
meningkatkan mobiliti masyarakat luar bandar.

Rajah7.1: Peratus kampung yang mendapat khidmat bas
henti-henti. Sumber: DPF Desa Negara (2017)

Strategi 1.1 Melengkapkan liputan prasarana asas di kawasan luar bandar
PL 1 Strategi 1.2 Meningkatkan dan membudayakan sifat kepunyaan dalam kalangan

komuniti terhadap prasarana awam
Strategi 1.3 Pengurusan sisa pepejal dan kumbahan yang inovatif di luar bandar
AKSES TELEKOMUNIKASI DAN JALUR LEBAR DENGAN

KADAR BERPATUTAN DI LUAR BANDAR
PL 2 Strategi 2.1 Meningkatkan sistem komunikasi jalur lebar mudah alih berkelajuan
tinggi, mampu milik, kebolehcapaian dan berkualiti
Strategi 2.2 Meningkatkan kesedaran masyarakat terhadap teknologi, informasi

dan komunikasi (ICT)
PENGANGKUTAN AWAM LUAR BANDAR YANG EFISIEN

PL 3 DAN MAMPAN
Strategi 3.1 Menyediakan sistem pengangkutan awam yang cekap
TERAS 4 - PRASARANA
PERNYATAAN DASAR - PL 1
Kawasan luar bandar perlu dilengkapi dengan Prasarana yang berkualiti turut memerlukan
prasarana berkualiti supaya dapat dinikmati oleh penyelenggaraan yang sistematik dan komprehensif.
masyarakat dan memenuhi keperluan industri. Kerjasama pelbagai pihak termasuklah masyarakat
Kualiti prasarana di luar bandar perlu dipertingkatkan adalah sangat penting dalam mengekalkan kualiti
ke tahap yang lebih baik. Prasarana yang berkualiti tersebut. Dalam menghadapi cabaran ini, Kerajaan
mampu menarik pelaburan sekali gus menggalakkan sangat mengharapkan community engagement
penghijrahan penduduk dari bandar ke luar bandar. dalam kalangan masyarakat agar prasarana awam
Menjelang tahun 2030, Kerajaan akan terus menjadi sebahagian daripada tanggungjawab
melengkapkan prasarana asas yang berkualiti di semua pihak. Masyarakat perlu mempunyai sifat
kawasan luar bandar. kepunyaan (sense of ownership) terhadap prasarana
dalam diri sebagai sebahagian daripada sifat
patriotisme.
STRATEGI 1.1 Melengkapkan liputan prasarana asas di kawasan luar bandar
Meningkatkan dan membudayakan sifat kepunyaan dalam

STRATEGI 1.2 kalangan komuniti terhadap prasarana awam
Pengurusan sisa pepejal dan kumbahan yang inovatif di luar

STRATEGI 1.3 bandar
STRATEGI PL 1.1
MELENGKAPKAN LIPUTAN PRASARANA ASAS
DI KAWASAN LUAR BANDAR
Setiap masyarakat luar bandar seharusnya • Landskap kampung yang terurus dan bersih.
menikmati prasarana asas yang lengkap sepertimana
• Kemudahan internet dan telekomunikasi
masyarakat bandar. Penyediaan prasarana asas
seperti di bandar.
yang berterusan sewajarnya merangkumi setiap
kawasan yang dihuni oleh masyarakat luar bandar. • Rumah-rumah mempunyai tandas moden
dalam rumah.
Antara ciri prasarana asas luar bandar menjelang
• Kampung mempunyai sistem pengurusan
2030 adalah:
sisa pepejal dan kumbahan yang teratur.
• Jalan kampung mempunyai kelebaran yang
bersesuaian bagi memuatkan dua kenderaan Selain itu, infrastruktur di kawasan perkampungan
empat roda berselisih jalan. Orang Asli dan Orang Asal perlu diberi perhatian
khusus memandangkan lokasi penempatan yang
• Rumah-rumah mendapat bekalan elektrik
terletak di kawasan pedalaman. Kawasan
24 jam.
penempatan ini turut perlu dilengkapi dengan
• Rumah-rumah mendapat bekalan air bersih kemudahan asas seperti bekalan elektrik 24 jam
dan terawat. serta bekalan air bersih dan terawat termasuk
melalui sumber alternatif. Jaringan perhubungan
• Mempunyai lampu jalan yang mencukupi.
dan komunikasi perlu dipertingkatkan melalui
• Sistem longkang dan perparitan kampung pembinaan jalan berturap serta menara
yang lebih baik. telekomunikasi.
TERAS 4 - PRASARANA
Jalan perhubungan di antara kampung dengan bagi memastikan masyarakat kampung dapat
kemudahan awam dan sosial seperti klinik kesihatan, menikmati akses kepada kemudahan-kemudahan
hospital, sekolah dan balai polis perlu ditambahbaik tersebut.
STRATEGI PL 1.2
MENINGKATKAN DAN MEMBUDAYAKAN SIFAT
KEPUNYAAN DALAM KALANGAN KOMUNITI
TERHADAP PRASARANA AWAM
Pembinaan prasarana yang berkualiti akan memberi Bagi maksud tersebut, adalah penting untuk
kesan positif jangka panjang kepada pembangunan menerapkan sifat kepunyaan dalam kalangan
ekonomi negara. Selaras dengan visi ‘Luar Bandar komuniti terhadap prasarana awam. Ini adalah
Sejahtera’, Kerajaan akan meningkatkan kualiti termasuk melalui kempen-kempen kesedaran,
prasarana di luar bandar yang memenuhi keperluan aktiviti gotong-royong dan penyelenggaraan
masyarakat dan industri. berkala berpaksikan komuniti. Langkah ini
seterusnya dapat mengurangkan kos
penyelenggaraan yang ditanggung oleh Kerajaan.
STRATEGI PL 1.3
PENGURUSAN SISA PEPEJAL DAN KUMBAHAN
YANG INOVATIF DI LUAR BANDAR
Sisa pepejal dan kumbahan terus menjadi isu yang dan mengalir ke badan air, saliran dan seterusnya
agak serius diperkatakan bagi pembangunan luar ke sungai dan akhirnya ke laut.
bandar. Masalah ini tidak terhad hanya di sesuatu
tempat, malah meliputi kawasan dan wilayah yang Sampah yang dibakar secara terbuka berisiko
luas sama ada di Semenanjung Malaysia, Sarawak mencemarkan udara dan menimbulkan masalah
dan Sabah. Isu ini perlu ditangani secara menyeluruh kesihatan (penyakit kulit dan gangguan pernafasan)
menggunakan penyelesaian secara inovatif dan selain meningkatkan pembebasan gas rumah hijau
mampan bagi mengekalkan kualiti alam sekitar dan ke persekitaran.
biodiversiti luar bandar. Pada masa yang sama tidak
berkompromi terhadap aspek kesihatan masyarakat. Strategi ini boleh dicapai melalui pewujudan pusat
sehenti kitar semula sampah dengan teknologi
Antara implikasi yang timbul daripada kegagalan yang bersesuaian di luar bandar dan dikendalikan
mengurus sisa pepejal dan kumbahan secara oleh komuniti tempatan. Selain itu, penggunaan
mampan adalah berlakunya pencemaran dan tangki septik boleh diperluas sehingga ke kawasan
kehilangan nilai estetika alam. Bahan cemar yang luar bandar dan pedalaman.
tidak diurus secara cekap akan mencemar tanah
TERAS 4 - PRASARANA
AKSES TELEKOMUNIKASI DAN JALUR LEBAR DENGAN KADAR
BERPATUTAN DI LUAR BANDAR
ICT merupakan keperluan dalam kehidupan moden

dan menjadi semakin penting apabila negara
menghadapi 4IR. Masyarakat luar bandar perlu
didedahkan kepada ICT dengan sasaran untuk
meningkatkan penggunaan ICT dalam kalangan
masyarakat luar bandar di masa depan. Pendedahan
terhadap kemudahan ICT dilaksanakan melalui
pelbagai kursus serta latihan jangka masa pendek
bagi mengekalkan momentum penyaluran ilmu ICT
secara berterusan.
Kesedaran bahaya jenayah siber juga perlu di arus

perdana agar masyarakat luar bandar lebih
berwaspada dengan segala bentuk jenayah siber
yang kini semakin menular. Dua strategi dirangka
bagi merealisasi akses telekomunikasi dan jalur
lebar dengan kadar berpatutan di luar bandar iaitu
peningkatan terhadap sistem komunikasi jalur lebar
Masyarakat luar bandar perlu didedahkan dengan segala
mudah alih berkelajuan tinggi, mampu milik,
kemudahan ICT melalui pelbagai kursus serta latihan jangka
kebolehcapaian dan berkualiti serta peningkatan pendek bagi mengekalkan momentum penyaluran ilmu ICT.
kesedaran masyarakat terhadap ICT.
Meningkatkan sistem komunikasi jalur lebar mudah alih

STRATEGI 2.1 berkelajuan tinggi, mampu milik, kebolehcapaian dan
berkualiti
Meningkatkan kesedaran penduduk terhadap teknologi,
STRATEGI 2.2 informasi dan komunikasi (ICT)
STRATEGI PL 2.1
MENINGKATKAN SISTEM KOMUNIKASI JALUR
LEBAR MUDAH ALIH BERKELAJUAN TINGGI,
MAMPU MILIK, KEBOLEHCAPAIAN DAN
BERKUALITI
Pembangunan jaringan ICT akan terus diperluas Pihak Kerajaan dengan kerjasama swasta boleh
agar penduduk luar bandar dapat mengakses mengambil beberapa langkah strategik bagi
hubungan telekomunikasi secara lebih menyeluruh meningkatkan sistem komunikasi jalur lebar yang
dengan kos yang berpatutan. Sistem komunikasi efisien dan berkelajuan tinggi. Kemudahan ICT desa
jalur lebar semakin banyak diperlukan di kawasan juga akan dihubungkan dengan ekosistem digital
luar bandar dengan perkembangan ekonomi digital. yang berupaya meningkatkan kualiti hidup
Ia juga diperlukan dalam penggunaan aplikasi untuk masyarakat luar bandar.
keperluan harian termasuk mengakses kemudahan
pendidikan, perbankan, perjalanan, pembayaran
bil dan sebagainya.
TERAS 4 - PRASARANA
STRATEGI PL 2.2
MENINGKATKAN KESEDARAN PENDUDUK
TERHADAP TEKNOLOGI, INFORMASI DAN
KOMUNIKASI (ICT)
Program kesedaran seperti latihan dan program 4IR. Peranan PKD wajar diketengahkan kepada
celik ICT adalah penting kepada masyarakat luar masyarakat luar bandar sebagai pusat sumber
bandar terutamanya masyarakat di kawasan rujukan ICT termasuk sebagai perunding bagi
pedalaman supaya mereka tidak ketinggalan membendung masalah jenayah siber.
daripada arus pemodenan seiring dengan keperluan
PENGANGKUTAN AWAM LUAR BANDAR YANG EFISIEN DAN MAMPAN
Pernyataan dasar ketiga lebih memberi penekanan

kepada aspek perhubungan dan pengangkutan
awam di kawasan luar bandar termasuklah di
kawasan pedalaman. Setiap kawasan penempatan
luar bandar perlu dihubungkan dengan sistem
pengangkutan yang berintegrasi dengan pusat
bandar yang berhampiran. Agenda pembangunan
perhubungan dan pengangkutan juga turut
dibincangkan dalam DPF Desa Negara 2030.
Jelasnya, pembangunan rangkaian pengangkutan
yang disyorkan perlu mengambil kira aspek
pembangunan bandar dan luar bandar secara
holistik. Justeru, satu strategi dirangka bagi
merealisasikan perhubungan dan pengangkutan
awam luar bandar yang efisien dan mampan iaitu
melalui penyediaan sistem pengangkutan awam
yang cekap. Penyediaan pengangkutan awam yang cekap bagi kawasan
luar bandar adalah perlu bagi menjamin sistem perhubungan
awam yang efisien dan mampan.
STRATEGI 3.1 Menyediakan sistem pengangkutan awam yang cekap

TERAS 4 - PRASARANA
STRATEGI PL 3.1
MENYEDIAKAN SISTEM PENGANGKUTAN
AWAM YANG CEKAP
Pengangkutan awam yang cekap dan menyeluruh Antara inisiatif yang perlu dilaksanakan adalah:
merupakan faktor penting terhadap pembangunan
luar bandar. Kewujudan sistem pengangkutan awam • Menyediakan lebih banyak pengangkutan
yang efisien membolehkan mobiliti masyarakat awam bagi kampung-kampung yang
luar bandar lebih pantas dengan kadar tambang berhampiran dengan pekan.
yang berpatutan.
• Menaik taraf perkhidmatan pengangkutan
air.
Pembangunan pengangkutan awam yang
bersepadu dan komprehensif adalah perlu untuk • Menyediakan perkhidmatan para transit desa
meningkatkan tahap keterhubungan (connectivity) (seperti bas mini dan van) di kawasan
dalam kalangan masyarakat luar bandar. pedalaman (PLANMalaysia, 2017).
Rangkaian pembangunan pengangkutan awam

yang cekap boleh menjadi pemangkin pertumbuhan
ekonomi seperti mewujudkan rantaian perniagaan
berskala kecil dan sederhana dalam masyarakat
luar bandar.
KESIMPULAN
Pembangunan prasarana yang lengkap, cekap dan
3
berkualiti diperlukan dalam mencapai hasrat
PERNYATAAN masyarakat luar bandar yang sejahtera, berdaya
saing dan berinformasi. Antara prasarana yang
DASAR perlu dibangun dan ditambah baik meliputi jalan
raya, bekalan air bersih dan terawat, bekalan elektrik,
sistem pengangkutan awam dan kemudahan asas
lain. Sistem saliran, perparitan, pengairan serta
6
sistem buangan pepejal dan kumbahan perlu
diperkemaskan. Sistem jaringan telekomunikasi
STRATEGI dan internet yang menyeluruh dan maju bagi
memenuhi keperluan masyarakat berteknologi
terkini juga perlu diperluaskan dan dipertingkatkan
di kawasan luar bandar.
Selari dengan kemajuan negara pada masa ini,

masyarakat luar bandar juga wajar menikmati
prasarana asas yang lengkap sepertimana yang
terdapat di kawasan bandar. Oleh itu, strategi yang
menyeluruh terhadap prasarana akan dilaksanakan
untuk mencapai aspirasi prasarana berkualiti dan
mencukupi bagi menyokong pembangunan sosio
ekonomi di luar bandar.
TERAS 5
BELIA
8
BAB LAPAN
TERAS 5 - BELIA
KEUNGGULAN GENERASI
BELIA LUAR BANDAR
Pemerkasaan golongan belia luar bandar

yang bersahsiah tinggi, berilmu, berkemahiran,
patriotik, kreatif, inovatif, mengungguli
bidang keusahawanan dan mempunyai
pendapatan yang mampan.
Teras ini memberi penekanan kepada pembangunan
belia di luar bandar selaras dengan aspirasi DPLB.
Ia dirangka dengan mengambil kira Dasar
Pembangunan Belia Negara (DPBN) 1997 dan Dasar
Belia Malaysia (DBM) 2015 yang menekankan
kepada pemantapan peribadi belia yang bersepadu
sebagai penggerak kepada kemajuan dan
kemakmuran bangsa, agama dan negara. Pelan
Induk Transformasi Luar Bandar KPLB 2016, turut
menyokong pembangunan belia luar bandar melalui
penyediaan kemudahan dan peluang kerjaya.
DBM mentakrifkan golongan belia sebagai golongan

masyarakat berumur antara 15 tahun dan sebelum
mencapai umur 30 tahun (KBS, 2015). Golongan
belia luar bandar mewakili 28.7 peratus daripada
jumlah penduduk luar bandar pada tahun 2015 dan
diunjurkan menurun kepada 21.0 peratus pada
tahun 2030.
Teras ini akan terus memberi tumpuan terhadap

pemerkasaan golongan belia luar bandar yang
bersahsiah tinggi, berilmu, berkemahiran, patriotik,
kreatif, inovatif, mengungguli bidang keusahawanan
dan mempunyai pendapatan yang mampan.
Penekanan berterusan akan diberikan melalui aspek
pendidikan dan latihan yang komprehensif sejajar
dengan keperluan global. Teras ini dijangka
berupaya memperkukuh pembangunan modal
insan bagi meningkatkan penglibatan golongan
belia luar bandar dalam arus pembangunan perdana
di peringkat tempatan dan antarabangsa.
05
Pendidikan inklusif Keunggulan generasi
belia luar bandar
mengikut peredaran
semasa
01 Generasi belia berketerampilan,

kreatif, inovatif dan bersahsiah
tinggi
02
Generasi belia menjadi
tunjang kepada kepimpinan
03 luar bandar
Keperibadian belia
04
AS
berasaskan agama,
adat dan budaya
BELIA
PIRAS
05
TVET menjadi pilihan
utama belia luar
bandar
06 Generasi belia
I
mengungguli bidang
perniagaan dan
keusahawanan
07 Prasarana yang
lengkap dan moden
di luar bandar
08 Generasi belia
09 menikmati pendapatan
yang mampan
Jaminan peluang
pekerjaan belia di luar
bandar
TERAS 5 - BELIA
CABARAN
Pembangunan belia luar bandar merupakan agenda KEPIMPINAN DESA DITERAJUI GOLONGAN
penting yang telah diketengahkan melalui BELIA
Konvensyen Pembangunan Luar Bandar yang telah
diadakan pada tahun 2017. Beberapa isu penting Dasar ini juga akan memberi lebih banyak peluang
yang telah disuarakan meliputi peluang pekerjaan kepada kepimpinan golongan belia untuk
yang terhad, keterbatasan program TVET di luar melibatkan diri dalam proses membuat keputusan
bandar, kemahiran insaniah (soft-skills), kurangnya di peringkat akar umbi. Penglibatan secara aktif
peluang dan penglibatan belia dalam kepimpinan akan meningkatkan perkongsian ilmu, kemahiran
desa, keterbatasan akses kepada kemudahan kredit dan pengalaman antara belia dengan kepimpinan
dan latihan perniagaan dan penghijrahan belia ke desa.
kawasan bandar.
AKSES KEPADA PAKEJ RANGSANGAN KREDIT

PELUANG PERKERJAAN DI LUAR BANDAR DAN KEWANGAN
Penyediaan peluang pekerjaan yang sesuai dalam Golongan belia turut digalakkan terlibat dalam
kalangan belia merupakan isu penting yang perlu kegiatan keusahawanan. Mereka perlu diberi
ditangani untuk memastikan golongan belia di luar peluang dalam bentuk kemudahan kredit, latihan
bandar dapat menikmati peluang pekerjaan yang perniagaan dan pakej-pakej rangsangan perniagaan.
sama seperti di bandar. Peluang pekerjaan yang Kesemua ini merupakan elemen penting bagi
terbatas di kawasan luar bandar perlu diperluaskan merangsang persekitaran yang kondusif dan mesra
melalui penumpuan kepada sumber pertumbuhan belia untuk terlibat secara aktif dalam bidang
ekonomi baharu, berimpak tinggi dan mempunyai keusahawanan di luar bandar.
rangkaian nilai tambah dengan aktiviti ekonomi di
bandar. Selain itu, galakan akan terus diberikan
kepada golongan belia untuk menceburi sektor
pertanian, perkhidmatan dan keusahawanan
berasaskan bioekonomi dan ekonomi digital.
PENDIDIKAN BERORIENTASIKAN TVET
Pendidikan berorientasikan TVET yang menekankan

kemahiran akan terus diperluaskan kepada
golongan belia di luar bandar. Kemahiran TVET
perlu selari dengan keperluan 4IR bagi meningkatkan
penguasaan teknologi, kreativiti, inovasi dan
kebolehpasaran golongan belia.
Aktiviti perniagaan tani dan ekopelancongan yang diusahakan

KEMAHIRAN INSANIAH (SOFT-SKILLS) di desa mampu meningkatkan dan mempelbagaikan sumber
pendapatan belia di luar bandar.
Penekanan perlu diberikan kepada perkembangan
kemahiran insaniah (soft-skills) seperti kebolehan
berkomunikasi dalam pelbagai bahasa, kepimpinan,
kemahiran berfikir, kesukarelawanan, penyelesaian
masalah dan kemahiran sosial. Kemahiran insaniah
akan meningkatkan keyakinan belia luar bandar
dalam menceburi bidang-bidang pekerjaan yang
berasaskan ekonomi digital yang produktif.
TERAS 5 - BELIA
PENDIDIKAN KEMAHIRAN YANG INKLUSIF DAN

BERSESUAIAN DENGAN KEPERLUAN REVOLUSI
INDUSTRI KEEMPAT (4IR)
BL 1 Strategi 1.1
Strategi 1.2
Menjadikan TVET sebagai pilihan utama belia luar bandar
Meningkatkan kualiti pendidikan selaras dengan keperluan Revolusi

Industri Keempat (4IR)
Strategi 1.3 Memperkukuh kaedah Pengajaran dan Pembelajaran (P&P) yang

menitikberatkan konsep amali
GENERASI BELIA MENIKMATI PENDAPATAN YANG

BERTERUSAN (SUSTAINABLE) MELALUI BIDANG
BL 2 KEUSAHAWANAN
Strategi 2.1 Memperkasa belia dalam bidang perniagaan dan keusahawanan
Strategi 2.2 Meningkatkan penglibatan golongan belia yang berinovasi dan kreatif
dalam sektor ekonomi berpendapatan tinggi
GENERASI BELIA YANG MEMPUNYAI SEMANGAT

PATRIOTISME, BERKETERAMPILAN, BERSAHSIAH TINGGI
DAN TERLIBAT DALAM KEPIMPINAN LUAR BANDAR
BL 3 Strategi 3.1 Memperkukuh pertubuhan belia di luar bandar dan meningkatkan

peranan belia dalam proses membuat keputusan di peringkat akar
umbi
Strategi 3.2 Meningkatkan penghayatan sejarah dan sosiobudaya serta dasar-
dasar pembangunan negara
Strategi 3.3 Menyemarakkan program pembangunan jati diri yang memberi

penekanan kepada nilai-nilai agama, budaya dan adat masyarakat
serta aktiviti rekreasi dan sukan
TERAS 5 - BELIA
PERNYATAAN DASAR - BL 1
PENDIDIKAN KEMAHIRAN YANG INKLUSIF DAN BERSESUAIAN DENGAN
KEPERLUAN REVOLUSI INDUSTRI KEEMPAT (4IR)
Dasar ini dirangka untuk memperkasa belia luar Bagi meningkatkan kualiti pengajaran dan
bandar sebagai agen pembangunan dan kemajuan pembelajaran di luar bandar, kaedah pengajaran
desa. Justeru, penekanan perlu diberi kepada dan pembelajaran secara amali (experiential
penguasaan ilmu pengetahuan untuk memastikan learning based) perlu dibudaya dan diperkasakan.
golongan belia luar bandar terlibat secara aktif dan Langkah ini akan mempercepatkan proses
menyumbang dalam pembangunan negara. pemahaman secara hands-on terhadap
Sehubungan dengan itu, pendidikan luar bandar pengetahuan yang diperoleh serta hubungkait
perlulah inklusif dengan memberi penekanan dengan persekitaran luar bandar.
kepada program TVET, penguasaan teknologi
sejajar dengan 4IR dan pelaksanaan pengajaran
dan pembelajaran secara amali.
Dasar ini mencadangkan agar peluang pendidikan

TVET diperkasa dengan mengoptimumkan institusi-
institusi TVET sedia ada di luar bandar. Pada masa
ini, sektor pendidikan di luar bandar perlu
mengaplikasikan teknologi digital dalam aktiviti
P&P. Perkembangan Internet of Things (IoT) melalui
kewujudan aplikasi-aplikasi telefon dan gajet mudah
alih mampu memudahkan proses P&P ilmu-ilmu
baharu.
Kaedah pendidikan perlu mengikut perubahan zaman selaras

dengan perubahan teknologi
STRATEGI 1.1 Menjadikan TVET sebagai pilihan utama belia luar bandar
Meningkatkan kualiti pendidikan selaras dengan keperluan

STRATEGI 1.2 Revolusi Industri Keempat (4IR)
Memperkukuh kaedah Pengajaran dan Pembelajaran (P&P)

STRATEGI 1.3 yang menitikberatkan konsep amali
STRATEGI BL 1.1
MENJADIKAN TVET SEBAGAI PILIHAN UTAMA
BELIA LUAR BANDAR
Pendidikan TVET menjadi aspirasi golongan belia Antara kesan positif pendidikan TVET terhadap
luar bandar untuk melanjutkan pengajian ke pertumbuhan ekonomi negara dalam jangka masa
peringkat yang lebih tinggi. Pendidikan ini mampu panjang ialah:
meningkatkan kebolehpasaran belia dalam bidang
pekerjaan. Pendidikan TVET juga merupakan satu • Malaysia muncul sebagai negara berteknologi
strategi untuk mengurangkan masalah keciciran tinggi.
pelajar di luar bandar. Pendidikan TVET merupakan • Melahirkan golongan belia luar bandar
pemacu perubahan (game-changer) bagi memperkasa berpendidikan dan berkemahiran.
pembangunan modal insan, meningkatkan produktiviti
dan menggalakkan inovasi dalam pengeluaran serta • Meningkatkan pendapatan golongan belia
luar bandar dan memastikan objektif
mempromosi pembelajaran sepanjang hayat.
pendapatan mampan tercapai.
TERAS 5 - BELIA
• Melahirkan modal insan berpengetahuan, • Migrasi bandar ke luar bandar dapat dicapai
berinovasi dan berdaya saing di peringkat dengan kemunculan pelaburan baharu di
global. luar bandar.
STRATEGI BL 1.2
MENINGKATKAN KUALITI PENDIDIKAN
SELARAS DENGAN KEPERLUAN REVOLUSI
INDUSTRI KEEMPAT
Kualiti pendidikan di luar bandar akan ditingkatkan Antara inisiatif untuk meningkatkan kualiti
sejajar dengan keperluan 4IR dan permintaan pendidikan luar bandar pada tahun 2030 adalah
pasaran pekerjaan. Penguasaan ilmu teknologi dan melalui penyediaan kemudahan P&P yang kondusif
pelbagai bahasa akan meningkatkan kebolehpasaran dengan mengaplikasi IoT, robotik dan automasi.
dalam kalangan belia luar bandar. Proses P&P di
institusi kemahiran dan vokasional perlu memberi
penekanan terhadap ilmu dan kemahiran teknologi
yang terkini.
STRATEGI BL 1.3
MEMPERKUKUH KAEDAH PENGAJARAN
DAN PEMBELAJARAN (P&P) YANG
MENITIKBERATKAN KONSEP AMALI
Dalam usaha meningkatkan kualiti pendidikan di kegiatan ekonomi setempat bagi memberi galakan
luar bandar, penekanan perlu diberikan terhadap kepada golongan belia untuk menceburi bidang
proses P&P yang berasaskan amali. Kaedah ini perniagaan dan keusahawanan.
dicadangkan kerana dapat meningkatkan tahap
pemahaman, daya kreativiti dan inovasi pelajar.
Penempatan tenaga pengajar yang berpengalaman
di luar bandar adalah penting sebagai pemangkin
kecemerlangan pelajar, seterusnya meningkatkan
penguasaan pengetahuan dan kemahiran dalam
bidang yang diceburi. Selain penekanan terhadap
pendidikan berasaskan amali, golongan belia juga
wajar didedahkan dengan latihan industri bagi
membolehkan mereka mengaplikasikan kemahiran
yang dipelajari.
Di samping aspek kemahiran, penekanan terhadap

nilai keagamaan, budaya dan adat masyarakat perlu
diterapkan dalam kalangan belia. Antara program
yang boleh diberi tumpuan adalah
memperbanyakkan program latihan kekeluargaan
untuk memantapkan institusi keluarga seperti
Kaedah pengajaran secara amali dalam bengkel membolehkan
Program Rumahku Syurgaku dan Keluarga Sakinah. tenaga pengajar menerangkan setiap aktiviti yang dapat
Selain itu, agensi berkaitan belia perlu meningkatkan minat pelajar.
mengoptimumkan penggunaan PKD sebagai pusat
TERAS 5 - BELIA
GENERASI BELIA MENIKMATI PENDAPATAN YANG BERTERUSAN (SUSTAINABLE)
MELALUI BIDANG KEUSAHAWANAN
Berdasarkan perancangan senario oleh MIGHT

(2016), bioekonomi dan ekonomi digital dikenal
pasti sebagai elemen penting dalam
mentransformasi Malaysia sebagai sebuah negara
berpendapatan tinggi. Menyedari hakikat ini,
golongan belia yang berinovasi dan kreatif
merupakan aset penting bagi memacu pertumbuhan
ekonomi luar bandar dan sekali gus menikmati
pendapatan yang mampan.
Usaha ini dilihat sebagai tindakan proaktif pihak

Kerajaan dalam meningkatkan taraf hidup rakyat,
seterusnya meningkatkan hasil pendapatan rakyat
dan negara. Pihak Kerajaan telah memperkenalkan
pelbagai insentif dan sokongan untuk membantu
golongan belia di luar bandar terlibat dalam aktiviti
ekonomi dan keusahawanan. Inisiatif ini termasuk
meneroka aktiviti ekonomi berasaskan digital,
ekonomi hijau, bioekonomi dan pelancongan desa.
Bagi meningkatkan daya saing golongan belia luar
Aktiviti perniagaan tani di luar bandar yang memberikan
bandar, pihak Kerajaan juga telah menganjurkan pendapatan yang lumayan
pelbagai program dan latihan serta khidmat nasihat
bagi meningkatkan kemampuan golongan belia
dalam menghasilkan produk-produk bernilai
tambah dan premium.
Di peringkat mikro, usahawan belia luar bandar

perlu menitikberatkan aspek kualiti produk dan
perkhidmatan yang diberikan kepada pelanggan
khususnya aspek pemprosesan, pengedaran,
pembungkusan, pemasaran dan khidmat pelanggan.
Usahawan belia boleh menggunakan perkhidmatan
PKD untuk memperluaskan aktiviti perniagaan dan
keusahawanan di luar bandar.
STRATEGI 2.1 Memperkasa belia dalam bidang perniagaan dan keusahawanan
Meningkatkan penglibatan golongan belia yang berinovasi

STRATEGI 2.2 dan kreatif dalam sektor ekonomi berpendapatan tinggi
TERAS 5 - BELIA
STRATEGI BL 2.1
MEMPERKASA BELIA DALAM BIDANG
PERNIAGAAN DAN KEUSAHAWANAN
Pihak Kerajaan sentiasa komited untuk memperkasa Antara inisiatif yang telah dilaksanakan oleh KPLB
penglibatan belia dalam bidang perniagaan dan ialah dengan membangunkan PKD sebagai platform
keusahawanan. Justeru, KPLB telah melaksanakan bagi menyediakan landskap perniagaan kepada
pelbagai inisiatif untuk menggalakkan penglibatan golongan usahawan termasuk belia untuk
masyarakat luar bandar khususnya golongan belia mengembangkan potensi perniagaan. PKD juga
akan bertindak sebagai sebuah pusat integrasi
dalam bidang perniagaan dan keusahawanan.
perkhidmatan meliputi pengumpulan, pemprosesan,
Pelbagai sektor perniagaan baharu yang memberi
pengedaran dan pemasaran produk serta
pendapatan yang tinggi mula diteroka dan diberi perkhidmatan. Selain itu, PKD berperanan sebagai
sokongan oleh agensi-agensi berkaitan. pusat setempat menghubungkan pengeluar dengan
pengguna dan pemadanan perniagaan (business
matching).
STRATEGI BL 2.2
MENINGKATKAN PENGLIBATAN GOLONGAN
BELIA YANG BERINOVASI DAN KREATIF
DALAM SEKTOR EKONOMI BERPENDAPATAN
TINGGI
Bagi meningkatkan pendapatan golongan belia di perlu diperluaskan oleh GLC dan syarikat swasta
luar bandar, penglibatan GLC dan syarikat swasta dalam usaha memberi latihan dan khidmat nasihat
melalui aktiviti berimpak tinggi amat diperlukan kepada golongan belia luar bandar. Pelaksanaan
sebagai usaha meningkatkan inovasi, produktiviti skim seperti ini membolehkan golongan belia
dan kreativiti dalam kalangan usahawan belia luar terlibat dalam aktiviti ekonomi berpendapatan
bandar. Penyertaan aktif ini diyakini menjadi tinggi sejajar dengan keperluan dan cabaran 4IR.
platform yang terbaik untuk membantu golongan Oleh itu, tahap kesedaran syarikat-syarikat tempatan
belia di luar bandar mencapai pendapatan mampan. perlu dipertingkatkan dari masa ke masa tentang
kepentingan penyertaan aktif golongan belia luar
Pelaksanaan konsep latihan seperti Skim Latihan bandar dalam memajukan ekonomi setempat.
1Malaysia (SL1M) adalah salah satu strategi yang
TERAS 5 - BELIA
GENERASI BELIA YANG MEMPUNYAI SEMANGAT PATRIOTISME, BERKETERAMPILAN,
BERSAHSIAH TINGGI DAN TERLIBAT DALAM KEPIMPINAN LUAR BANDAR
Generasi belia adalah nadi penggerak kepada Bagi merealisasikan hasrat ini, pihak Kerajaan perlu
pembangunan dan kemakmuran sesebuah negara. merancang strategi yang jitu. Antaranya ialah:
Menyedari hakikat ini, untuk memastikan
kelangsungan agenda pembangunan negara pada • Memperkukuhkan pertubuhan belia di luar
masa hadapan, pembangunan belia di luar bandar bandar.
perlu dirancang dengan sewajarnya. Sehubungan • Mengiktiraf peranan belia dalam kepimpinan
itu, dasar ini memberi penumpuan kepada proses di peringkat akar umbi.
melahirkan golongan belia luar bandar yang • Meningkatkan pengetahuan sejarah berkaitan
mempunyai tahap patriotisme yang tinggi terhadap dengan pembentukan Malaysia.
negara, berketerampilan, jati diri dan memiliki
sahsiah tinggi. • Menyemarakkan program pembangunan jati
diri.
• Mengukuhkan institusi kekeluargaan dan
komuniti dalam masyarakat.
Memperkukuh pertubuhan belia di luar bandar dan

STRATEGI 3.1 meningkatkan peranan belia dalam proses membuat keputusan
di peringkat akar umbi
Meningkatkan penghayatan sejarah dan sosiobudaya serta

STRATEGI 3.2 dasar-dasar pembangunan negara
Menyemarakkan program pembangunan jati diri yang memberi

STRATEGI 3.3 penekanan kepada nilai-nilai agama, budaya dan adat
masyarakat serta aktiviti rekreasi dan sukan
STRATEGI BL 3.1
MEMPERKUKUH PERTUBUHAN BELIA DI LUAR
BANDAR DAN MENINGKATKAN PERANAN
BELIA DALAM PROSES MEMBUAT KEPUTUSAN
DI PERINGKAT AKAR UMBI
Bagi melahirkan generasi belia yang mampu penglibatan belia dalam aktiviti berpersatuan.
menerajui kepimpinan komuniti di luar bandar, Kewujudan persatuan belia di desa menjadi wadah
penglibatan aktif golongan belia dalam aktiviti terpenting untuk membolehkan mereka terlibat
berpersatuan perlu dipergiat dari masa ke masa. secara langsung dan aktif dalam merancang aktiviti-
KBS turut dilibatkan dalam membantu dan aktiviti yang bersesuaian dengan pembangunan
memantau pembangunan pertubuhan belia di luar belia dan masyarakat setempat. Dasar ini juga
bandar. Langkah ini bertujuan untuk melahirkan mencadangkan agar persatuan-persatuan belia di
golongan belia yang bersemangat sukarelawan, luar bandar meningkatkan tadbir urus persatuan,
patriotik dan menjadi nadi penggerak kepada sekali gus dapat memperlihatkan kemampuan
kemajuan dan kemakmuran bangsa, agama dan kepimpinan dan potensi belia dalam menerajui
negara. pentadbiran persatuan di peringkat daerah, negeri
dan kebangsaan.
Strategi ini mencadangkan agar setiap desa
menubuhkan persatuan belia untuk meningkatkan
TERAS 5 - BELIA
STRATEGI BL 3.2
MENINGKATKAN PENGHAYATAN SEJARAH
DAN SOSIOBUDAYA SERTA DASAR-DASAR
PEMBANGUNAN NEGARA
Strategi ini menekankan kepentingan pembentukan meningkatkan kecintaan kepada negara. Program
negara Malaysia yang merdeka dan berdaulat. pertukaran belia antara negeri di Malaysia perlu
Dengan menghayati proses mencapai kemerdekaan, diperbanyakkan untuk memperkukuh integrasi
ia akan menyuburkan rasa patriotisme terhadap nasional.
negara dan membentuk jati diri belia yang jitu,
seterusnya melahirkan rasa bangga sebagai rakyat Pengetahuan sejarah dapat disemarakkan dengan
Malaysia. Langkah ini dapat direalisasikan dengan kaedah P&P yang interaktif di dalam kelas/kuliah
menghayati kandungan Rukun Negara, lagu melalui penyampaian maklumat secara infografik
Negaraku dan memartabatkan Perlembagaan dan animasi. Pihak Kerajaan perlu menyebarluas
Persekutuan. detik-detik sambutan kemerdekaan negara secara
berterusan untuk menyemarak semangat
Strategi ini juga turut memberi penekanan kepada patriotisme dalam kalangan belia. NGO juga perlu
penganjuran wacana, dialog dan perbahasan mempergiat peranannya sebagai pusat penyebaran
terbuka tentang pembentukan negara-bangsa maklumat tentang pembentukan Malaysia,
Malaysia. Pemahaman yang jelas tentang perkembangan sosiobudaya masyarakat dan
pembentukan negara-bangsa Malaysia akan penglibatan Malaysia di peringkat global.
STRATEGI BL 3.3
MENYEMARAKKAN PROGRAM
PEMBANGUNAN JATI DIRI YANG MEMBERI
PENEKANAN KEPADA NILAI-NILAI AGAMA,
BUDAYA DAN ADAT MASYARAKAT SERTA
AKTIVITI REKREASI DAN SUKAN
Rakyat Malaysia terdiri daripada masyarakat yang

berbilang bangsa, agama, adat dan budaya. Sejak
merdeka, usaha-usaha perpaduan sentiasa
ditekankan untuk mewujudkan sebuah negara yang
maju dan stabil. Peranan adat dan budaya dalam
masyarakat sangat penting bagi mengeratkan
perpaduan nasional dan integrasi nasional di
Malaysia. Kepelbagaian adat dan budaya yang unik
perlu difahami dan dihayati oleh setiap golongan
belia. Golongan belia juga perlu meningkatkan
sikap toleransi dan bekerjasama dalam kalangan
masyarakat berbilang kaum, agama, adat dan
budaya. Hubungan erat antara anggota masyarakat
dapat memupuk toleransi dalam membentuk
bangsa Malaysia yang bersatu padu, harmoni dan
sejahtera.
Kepelbagaian budaya dan adat meningkatkan perpaduan
negara.
TERAS 5 - BELIA
KESIMPULAN
Belia merupakan aset penting demi kelangsungan
3
pembangunan di luar bandar. Justeru, teras ini
PERNYATAAN digubal untuk melibatkan belia luar bandar
bersama-sama mentransformasi pembangunan
DASAR luar bandar yang sejahtera, berdaya tahan dan
berinformasi menjelang tahun 2030. Dalam tempoh
10 tahun akan datang, golongan belia akan lebih
terdedah kepada dunia digital dengan liputan
8
internet yang luas dan menyeluruh. Sementara itu,
peluang-peluang perniagaan yang baharu juga
STRATEGI perlu dimanfaatkan selaras dengan perubahan
masa yang memerlukan anjakan pemikiran dan
keseimbangan gaya hidup. Oleh itu, teras ini
mengambil kira empat komponen utama
pembangunan belia luar bandar iaitu pendidikan,
pekerjaan, jati diri dan keusahawanan. Komponen
ini digubal untuk menyerlahkan potensi belia dalam
konteks anjakan paradigma ke arah luar bandar
sejahtera.
Dengan penggubalan dasar ini, golongan belia

akan dipersiapkan melalui pelbagai program
pendidikan, latihan dan kemahiran yang berteraskan
TVET, pembangunan kerjaya di luar bandar dan
memperoleh pendapatan mampan. Inisiatif ini akan
menyerlahkan peranan dan potensi belia sebagai
pemacu perubahan dalam pembangunan luar
bandar. Pada masa yang sama, golongan belia akan
didedahkan dengan nilai-nilai murni dan patriotisme
sebagai rakyat Malaysia yang akan menyumbang
kepada kemakmuran dan kesejahteraan negara.
TERAS 6
WANITA
9
BAB SEMBILAN
TERAS 7 - WANITA
WANITA
LUAR BANDAR YANG PROGRESIF
Wanita luar bandar yang progresif dalam

semua aspek kehidupan merangkumi
ekonomi, pendidikan, kesihatan, sosial dan
kepimpinan.
Teras ini memberi penekanan kepada penglibatan Teras indikator gender merangkumi domain utama
wanita di luar bandar dalam menyumbang kepada iaitu:
pembangunan negara. Teras ini telah dirangka
dengan mengambil kira penekanan dasar wanita • struktur ekonomi.
terdahulu iaitu Dasar Wanita Negara (DWN) 1989 • penyertaan dalam aktiviti produktif dan akses
dan ditambah baik pada tahun 2009, yang memberi kepada sumber.
penekanan kepada isu peluang, cabaran dan • pendidikan.
persekitaran masa kini dan akan datang. Dasar ini • kesihatan dan perkhidmatan berkaitan.
bertunjangkan kepada Rukun Negara dan • kehidupan awam dan pembuat keputusan.
Perlembagaan Persekutuan sebagai asas kepada • hak asasi wanita dan kanak-kanak perempuan.
pelaksanaannya. • perlindungan sosial.
• pengurangan risiko bencana.
Dasar ini khusus kepada pemerkasaan ekonomi • keamanan dan keselamatan.
wanita luar bandar, pemantapan khidmat sokongan,
kesaksamaan gender dalam pendidikan dan latihan, Jadual 9.1 : Indeks Jurang Gender Malaysia
pengiktirafan hak-hak wanita luar bandar dan
pemerkasaan kepimpinan wanita luar bandar. Sub-Indeks Skor DOSM
Peluang dan Penyertaan Ekonomi 0.659
Berdasarkan Jadual 9.1, Indeks Jurang Gender Pencapaian Pendidikan 1.092
Malaysia (MGGI, 2016) menunjukkan bahawa purata
skor bagi kesemua empat sub indeks seperti Kesihatan dan Kehidupan 0.957
peluang dan penyertaan ekonomi, pencapaian Penguasaan Politik 0.061
pendidikan, kesihatan dan kehidupan serta Jumlah Skor (Purata) 0.692
penguasaan politik untuk Malaysia pada tahun 2016
adalah 0.692, menunjukkan jurang kesaksamaan Sumber : Jabatan Perangkaan Malaysia Tahun 2018
antara lelaki dan wanita adalah sebanyak 69.2
peratus.
TERAS 6 - WANITA
WANITA DAN PEMBANGUNAN

DI LUAR BANDAR
Hak kesaksamaan gender dan pemerkasaan wanita
61.7 58.4 58.7 59.9 59.6
telah wujud di negara ini semenjak dua dekad yang 60 57.8
54.4
lalu. Ini adalah selari dengan peruntukkan yang 50 43.9
terkandung dalam Perlembagaan Persekutuan 40 30.9
[%]
melalui Perkara 8(2) yang dipinda pada tahun 2001 30
iaitu larangan diskriminasi jantina. 20
10 15.6
Dua dasar utama berkaitan wanita iaitu Dasar
Wanita Negara (DWN) 2009 dan Dasar 30% Wanita
-19
4
dalam Peringkat Membuat Keputusan.
-4
-3
-5
-2
-2
-3
-4
-5
-6
15
20
25
35
55
30
50
45
60
40
Kumpulan Umur
DWN 2009 adalah kesinambungan kepada DWN
yang digubal pada tahun 1989 dengan mengambil Rajah 9.1 : Kadar penyertaan menurut umur (%)
kira isu peluang, cabaran dan persekitaran masa Sumber : Jabatan Perangkaan Malaysia 2018
kini dan yang akan datang. Berteraskan
Perlembagaan Persekutuan, prinsip Rukun Negara
dan Dasar Sosial Negara, dasar ini mendukung 23% Tiada pendidikan
cita-cita untuk mencapai kesaksamaan gender dan
pembangunan negara yang seimbang dan lestari. Rendah
7% 49%
Dasar 30% Wanita dalam Peringkat Membuat Menengah
Keputusan menetapkan sasaran 30.0 peratus 21% Tertiari

perwakilan wanita dalam senarai pembuat
keputusan di semua syarikat tersenarai awam di
Malaysia menjelang tahun 2020. Ini selaras dengan
keperluan meningkatkan keseimbangan gender
Rajah 9.2 : Tenaga buruh mengikut pencapaian pendidikan (%)
dalam Lembaga Pengarah Korporat yang juga Sumber : Jabatan Perangkaan Malaysia 2018
semakin diberi perhatian di seluruh dunia.
Di samping itu, DWN 2009 dan Pelan Tindakan 16.2 16.4

Kemajuan Wanita 2010-2015 telah menghasilkan
13.2
program yang lebih komprehensif dan terarah untuk 11.1
mengintegrasikan wanita dalam pembangunan 10.4 9.8
dan meningkatkan status mereka dalam masyarakat. 8.6
[%]
6.2
4.4
Statistik utama berikut adalah dari data yang 3.6
diterbitkan oleh Jabatan Perangkaan Malaysia 2017
mengenai status wanita di luar bandar di Malaysia.
-19
4
-4
-3
-5
-2
-2
-3
-4
-5
-6
15
20
25
35
55
30
50
45
60
40
Kumpulan Umur
Rajah 9.3 : Penduduk bekerja mengikut kumpulan umur (%)

Sumber : Jabatan Perangkaan Malaysia 2018
06
Memastikan sistem
ekonomi negara Wanita luar bandar
yang progresif
peduli wanita
01 Memastikan sistem
perundangan melindungi
hak dan kehormatan wanita
02
Pemerkasaan
kepimpinan wanita di
03 luar bandar
Memastikan penjagaan
04
W R
AS
kesihatan dan keselamatan

sosial wanita
ANITA
P
05
Mendemokrasikan sistem
I
politik agar wujud lebih ramai

pemimpin wanita yang
tampil ke hadapan
AS
06 Wanita mendapat
I
peluang dan akses

yang terbuka kepada
pendidikan dan latihan
07 Memastikan sistem pendidikan

negara mengiktiraf dan
membangunkan wanita
08 Wanita menjadi tonggak
09 keusahawanan negara
Wanita memperkasa
dan pelengkap institusi
kekeluargaan
TERAS 6 - WANITA
CABARAN
Antara sebab utama kurangnya pelaksanaan Kumpulan wanita yang jarang disebut juga
program khusus kepada golongan wanita adalah termasuklah bekas banduan wanita atau penagih,
kerana data tentang wanita di luar bandar yang gelandangan, pelarian, pekerja seksual, mangsa
merangkumi kesemua indikator gender di peringkat jenayah seksual dan penghidap HIV.
makro adalah terlalu terhad. Perkara ini menyukarkan
untuk menghasilkan purata jurang kesaksamaan Ketidakharmonian hak perundangan ke atas
antara lelaki dan wanita di luar bandar. golongan wanita juga adalah merupakan salah satu
cabaran yang kerap dilalui oleh golongan ini. Banyak
Antara petunjuk kemiskinan wanita di luar bandar isu perundangan dilihat tidak memihak dan meliputi
adalah berdasarkan jurang gender dalam bentuk aspek kesejahteraan dan kesaksamaan wanita.
pendapatan isi rumah, kadar penyertaan tenaga Berlaku banyak kes penindasan yang terhasil dari
buruh, diskriminasi pekerjaan, upah, mobiliti sosial, sistem perundangan yang tidak meliputi hak asasi
kuasa beli, pendidikan, kepimpinan dalam pelbagai golongan ini.
spektrum, spatial, budaya dan sejarah. Situasi ini
lebih buruk terutamanya kepada ibu tunggal, wanita Bagi mengenengahkan golongan wanita di
yang tinggal di kawasan terpencil, tidak peringkat nasional dan seterusnya di mata dunia,
berpendidikan serta kurangnya sistem sokongan tindakan perlu diambil bagi merungkai keterbatasan
untuk mengeluarkan wanita daripada kepompong penglibatan golongan ini di luar bandar dari segi
kemiskinan. aspek kepimpinan. Kesedaran dalam memupuk
sifat kepimpinan kepada golongan muda wanita
Perkara ini ditambah dengan masalah budaya dan luar bandar juga dilihat tidak mencapai tahap yang
mentaliti yang membelenggu wanita luar bandar memuaskan.
untuk memajukan hidup mereka. Selaras dengan
konteks dan cabaran dalam mendaya usaha
(empowerment) wanita, beberapa kumpulan yang
dikenalpasti perlu diberi penumpuan khusus iaitu:
i. Wanita sebagai ketua keluarga yang tinggal

di luar bandar.
ii. Wanita sebagai ketua keluarga dalam
kalangan komuniti India.
iii. Wanita yang mempunyai taraf pendidikan
yang rendah dan tidak mempunyai
pekerjaan.
iv. Bercerai, berpisah dan ibu tunggal bergaji
rendah serta isi rumah berpendapatan
rendah.
v. Wanita Orang Asli.
vi. Wanita bercerai yang ditinggalkan tanpa
penjagaan keluarga.
TERAS 7 - WANITA

Strategi 1.1 Meningkatkan peluang penglibatan wanita dalam sektor ekonomi
WA1 dan keusahawanan
Strategi 1.2 Mengoptimumkan kapasiti dan kadar guna tenaga wanita
Strategi 1.3 Meningkatkan pemilikan aset produktif, kadar pelaburan dan

tabungan wanita
PEMANTAPAN KHIDMAT SISTEM SOKONGAN BAGI

WANITA LUAR BANDAR
WA2 Strategi 2.1 Memantapkan sistem perlindungan sosial wanita
Strategi 2.2 Meningkatkan kesedaran kesihatan dan akses kepada perkhidmatan

kesihatan

WA3 Strategi 3.1 Meningkatkan penglibatan wanita dalam proses membuat keputusan
PERNYATAAN DASAR - WA 1
Tiga peranan utama wanita iaitu produktif, Selain daripada wanita berupaya menjana
reproduktif dan penglibatan dalam komuniti. pendapatan sendiri, pemerkasaan wanita dalam
Peranan produktif merujuk kepada penglibatan ekonomi dapat meningkatkan pendapatan isi rumah
wanita dalam aktiviti ekonomi sebagai pekerja, dan secara langsung boleh mengurangkan beban
majikan dan usahawan. Peranan reproduktif kos sara hidup yang semakin meningkat.
melibatkan wanita sebagai seorang isteri, ibu
ataupun anak. Selain daripada peranan produktif Pemerkasaan ekonomi wanita boleh dilaksanakan
dan reproduktif, wanita juga terlibat dalam aktiviti menerusi pembangunan kapasiti (pendidikan,
kemasyarakatan seperti ahli NGO, PIBG dan kesihatan dan kemahiran), khidmat nasihat, bantuan
pertubuhan. kewangan dan infrastruktur. Pengoptimuman
kapasiti dan khidmat sokongan mendorong kepada
Dari segi ekonomi, wanita memainkan peranan peningkatan penglibatan kadar guna tenaga kerja
penting sebagai penyumbang pembangunan wanita.
ekonomi keluarga, komuniti dan negara. DPLB
mengesyorkan peranan wanita dipertingkatkan Selain itu, pemerkasaan ekonomi wanita penting
dan disokong melalui pemerkasaan ekonomi wanita untuk membolehkan wanita luar bandar
luar bandar. meningkatkan pemilikan aset produktif, tabungan
dan pelaburan seterusnya menjadikan wanita lebih
berdikari.
TERAS 6 - WANITA
Meningkatkan peluang penglibatan wanita dalam sektor

STRATEGI 1.1 ekonomi dan keusahawanan
STRATEGI 1.2 Mengoptimumkan kapasiti dan kadar guna tenaga wanita
Meningkatkan pemilikan aset produktif, kadar pelaburan

STRATEGI 1.3 dan tabungan wanita
STRATEGI WA 1.1
MENINGKATKAN PELUANG PENGLIBATAN
WANITA DALAM SEKTOR EKONOMI DAN
KEUSAHAWANAN
Penglibatan wanita dalam sektor ekonomi dan Antaranya:

keusahawanan di luar bandar perlu dipertingkatkan
secara komprehensif. Inisiatif ini dapat dilaksanakan • Menambah peluang dan memperbanyakkan
dengan sokongan melalui pelaksanaan program- jenis latihan dan kemahiran dalam pelbagai
program keusahawanan oleh Kerajaan dan bidang termasuk dalam bidang pekerjaan
penglibatan pihak swasta khusus untuk golongan bukan tradisi bagi wanita.
wanita. Seiring dengan DWN 2009, pengukuhan
dan peningkatan taraf sosioekonomi wanita perlu • Meningkatkan bilangan, peluang dan layanan
dilakukan dengan menambah peluang serta saksama untuk wanita dalam pekerjaan.
menggerakkan sumber, maklumat dan kepakaran
dalam kalangan wanita. • Memastikan majikan menyediakan kemudahan
dan sokongan kepada wanita bekerja.
Walaupun penyertaan wanita dalam aktiviti ekonomi
kian menyerlah dan meningkat terutamanya dalam
kategori pengurusan dan profesional, terdapat
beberapa cabaran yang perlu diatasi iaitu kewujudan
unsur-unsur diskriminasi terhadap wanita di tempat
kerja, penyertaan wanita yang rendah dalam bidang
keusahawanan dan isu berkaitan jaringan
keselamatan sosial untuk wanita.
Langkah-langkah berbentuk peduli wanita perlu

diberi penekanan untuk memajukan wanita yang
layak dan berkebolehan dalam pelbagai sektor
termasuk ekonomi dan keusahawanan.
Penglibatan wanita dalam sektor ekonomi

TERAS 7 - WANITA
STRATEGI WA 1.2
MENGOPTIMUMKAN KAPASITI DAN KADAR
GUNA TENAGA WANITA
Strategi ini akan memastikan peningkatan kapasiti • Meningkatkan bilangan pengusaha wanita
dan keupayaan wanita dalam semua bidang bagi dalam pelbagai sektor untuk menjadi usahawan
memperlihat penglibatan mereka secara berkesan yang berdaya maju dan berdaya saing.
dalam pembangunan ekonomi dan sosial negara,
termasuk penglibatan dalam politik dan proses • Mewujudkan dasar untuk mengiktiraf
membuat keputusan. Antaranya: sumbangan wanita dalam sektor informal dan
unpaid work.
• Memudah cara kemasukan semula wanita dalam
pasaran pekerjaan.
STRATEGI WA 1.3
MENINGKATKAN PEMILIKAN ASET
PRODUKTIF, KADAR PELABURAN DAN
TABUNGAN WANITA
Strategi ini akan memperkukuh dan meningkatkan

taraf sosioekonomi wanita melalui kerjasama dan
sinergi antara agensi Kerajaan, sektor swasta dan
NGO di peringkat nasional dan antarabangsa dalam
membantu pemilikan aset dan pelaburan bagi
golongan wanita. Kerjasama ini akan membantu
meningkatkan kadar tabungan serta menjana
sumber pendapatan kepada golongan ini.
Kerjasama antara agensi Kerajaan dan swasta amat penting

bagi meningkatkan taraf sosioekonomi wanita
TERAS 6 - WANITA
PEMANTAPAN KHIDMAT SISTEM SOKONGAN BAGI WANITA LUAR BANDAR
Wanita dalam kumpulan umur 15 hingga 64 tahun Perpecahan keluarga akibat penceraian akan
dan bekerja sepenuh masa terpaksa memberi kesan kepada sistem sokongan keluarga.
menggabungkan pelbagai peranan antara kerja Selepas penceraian, kebiasaannya peranan
dan peranan terhadap keluarga. Golongan ini penjagaan akan dipikul oleh wanita. Dalam masa
selalunya dirujuk sebagai ‘generasi sandwich’ kerana yang sama, wanita turut berhadapan dengan
perlu menguruskan dua generasi dalam satu-satu masalah sosial dan psikologi serta perlu membuat
masa iaitu ibu bapa yang sudah tua dan anak-anak penyesuaian dengan status baharu sebagai ibu
yang berusia di bawah 18 tahun. tunggal.
Hal ini memberi tekanan kepada kebanyakan wanita Berdasarkan senario yang dinyatakan di atas,
pertengahan usia berikutan pelbagai peranan yang keluarga masa kini sedang berhadapan dengan
dipikul iaitu sebagai isteri, ibu, anak perempuan, masalah yang serius berkaitan dengan keperluan
penjaga dan pekerja memandangkan kurang terhadap sokongan sosial, khususnya dalam
sokongan daripada komuniti untuk membantu bentuk penjagaan tidak formal. Hal ini mempunyai
mereka melaksanakan peranan tersebut. Di kaitan dengan jangka hayat yang semakin
Malaysia, isu berkaitan dengan generasi sandwich meningkat, penglibatan wanita dalam pekerjaan
merupakan satu fenomena yang semakin ketara formal, perpecahan keluarga akibat penceraian dan
dalam konteks keluarga masa kini yang mempunyai hubungan kejiranan yang semakin longgar
pasangan suami isteri bekerja dan ibu bapa telah menyebabkan sistem sokongan sosial semakin
tua yang menetap di luar bandar. terhad. Dasar ini telah menggariskan beberapa
strategi bagi memantapkan pelaksanaan sistem
sokongan ini.
STRATEGI 2.1 Memantapkan sistem perlindungan sosial wanita
Meningkatkan kesedaran kesihatan dan akses kepada

STRATEGI 2.2 perkhidmatan kesihatan
TERAS 7 - WANITA
STRATEGI WA 2.1 STRATEGI WA 2.2

MEMANTAPKAN SISTEM PERLINDUNGAN MENINGKATKAN KESEDARAN KESIHATAN
SOSIAL WANITA DAN AKSES KEPADA PERKHIDMATAN
KESIHATAN
Bagi meningkatkan sistem perlindungan sosial Bagi memastikan kesihatan wanita berada di tahap
wanita di luar bandar, Kerajaan perlu memastikan yang baik, Kerajaan akan terus melaksanakan
penyertaan aktif golongan wanita dalam program– program peningkatan kesedaran kesihatan kepada
program perlindungan sosial di peringkat luar wanita luar bandar. Antaranya melalui program
bandar dan nasional. pendidikan berkaitan isu kesihatan luar bandar dan
penekanan terhadap cara hidup sihat serta
Sistem perlindungan sosial yang sesuai mampu pencegahan masalah kesihatan. Usaha pendedahan
menjadi platform terbaik untuk membantu secara berterusan melalui promosi kesihatan
golongan wanita di luar bandar mencapai termasuk pendidikan kesihatan secara formal dan
pendapatan mampan. Kewujudan kemudahan yang tidak formal perlu bermula dari peringkat kanak-
menitikberatkan keseimbangan kerjaya dan kanak lagi.
pembangunan keluarga akan menjamin sistem
jaringan sosial yang mantap di luar bandar. Strategi dasar ini akan dibangunkan selari dengan
kehendak DWN 2009 dengan mewujudkan satu
Peranan syarikat-syarikat swasta dalam memberikan pusat pangkalan data yang menyimpan maklumat
latihan dan khidmat nasihat kepada golongan kesihatan wanita dan penyelidikan berkaitan isu-isu
wanita luar bandar agar mampu meningkatkan kesihatan wanita secara holistik (National Women
keyakinan dan kecekapan golongan wanita sekali Health Database).
gus menyumbang kepada kelestarian ekonomi luar
bandar.
Sistem jaringan sosial bagi wanita di luar bandar mampu untuk Pendedahan dan pencegahan kesihatan perlu diberikan
menjamin pendapatan yang mampan selain meningkatkan penekanan bagi mempertingkatkan taraf kesihatan dan kualiti
kesejahteraan kehidupan keluarga. hidup wanita luar bandar.
TERAS 6 - WANITA
Kerajaan telah melancarkan Dasar 30% Wanita Wanita merupakan elemen penting dalam arena
dalam Peringkat Membuat Keputusan bagi sektor politik negara. Walau bagaimanapun penglibatan
awam dan sektor swasta. Dasar ini bertujuan untuk wanita dalam membuat keputusan dan kepimpinan
meningkatkan bilangan wanita sebagai pembuat masih kurang dari yang disasarkan. Wanita hanya
keputusan dalam sektor awam dan menjadi ahli menguasai 11.0 peratus kerusi di Parlimen pada
lembaga pengarah dalam syarikat swasta. Pada tahun 2018. Manakala hanya 8.6 peratus wanita
tahun 2017, peratus wanita di peringkat membuat dilantik sebagai anggota Jemaah Menteri.
keputusan telah mencapai 35.8 peratus.
Menyedari pentingnya penyertaan wanita dalam
Manakala peratusan wanita sebagai ahli lembaga peringkat membuat keputusan, dasar ini
pengarah dalam syarikat tersenarai di Bursa mencadangkan agar lebih ramai wanita di luar
Malaysia adalah pada 13.3 peratus pada tahun yang bandar terlibat dalam membuat keputusan di
sama. peringkat akar umbi.
Meningkatkan penglibatan wanita dalam proses membuat

STRATEGI 3.1 keputusan
STRATEGI WA 3.1
MENINGKATKAN PENGLIBATAN WANITA
DALAM PROSES MEMBUAT KEPUTUSAN
Peranan wanita luar bandar dalam membuat Golongan pelapis pemimpin wanita juga perlu
keputusan adalah penting agar mereka dapat dilahirkan bagi mengelakkan kebergantungan
menyumbang secara signifikan dalam pembangunan kepada pemimpin wanita sedia ada. Dalam hal ini,
masyarakat. Justeru, kapasiti dan keupayaan wanita program pembangunan kepimpinan wanita luar
dalam membuat keputusan perlu diperkasa. bandar boleh dilaksanakan bagi mencungkil bakat-
bakat baharu pemimpin wanita tempatan.
Beberapa pendekatan yang efektif dan progresif
mampu memperkukuh dan meningkatkan tahap
kepimpinan wanita di pelbagai peringkat
terutamanya di peringkat akar umbi. Penglibatan
dalam membuat keputusan dapat direalisasikan
melalui kerjasama dan sinergi antara agensi
Kerajaan, sektor swasta dan NGO di peringkat
nasional.
Antara cadangan yang boleh dilaksanakan adalah

dengan menetapkan sasaran sekurang-kurangnya
30.0 peratus ahli MPKK adalah wanita. Dalam hal
ini, Kerajaan Negeri selaku Pihak Berkuasa Melantik
(PBM) perlu memastikan penglibatan 30.0 peratus
wanita dalam MPKK dilaksanakan. Selain itu,
Penglibatan wanita dalam kepimpinan luar bandar mampu
program kesedaran dan grooming untuk memperkukuhkan taraf sosioekonomi golongan wanita.
membimbing pemimpin wanita sedia ada boleh
dilaksanakan bagi meningkatkan peranan dan
profesionalisme.
TERAS 7 - WANITA
KESIMPULAN
3
Matlamat teras ini ialah memastikan golongan
PERNYATAAN wanita terus progresif dalam semua aspek
DASAR kehidupan merangkumi falsafah, inspirasi dan
aspirasi wanita kepada pembangunan ekonomi,
pendidikan, kesihatan, sosial dan kepimpinan.
Oleh itu, kejayaan teras ini bergantung kepada
6
pelaksanaan dan komitmen semua pihak
berkepentingan terutamanya kepimpinan tertinggi
STRATEGI serta kerjasama agensi Kerajaan, swasta, NGO dan
masyarakat secara keseluruhan. Anjakan paradigma
perlu diterapkan agar dapat membawa golongan
wanita luar bandar ke satu peringkat yang lebih
tinggi dalam memacu pembangunan negara.
Justeru, pelaksanaan dasar ini penting bagi
mewujudkan sebuah masyarakat yang maju,
dinamik, berdaya saing, penyayang, adil dan
saksama.
TERAS 7
KEHIDUPAN LUAR
BANDAR YANG
SEJAHTERA
10
BAB SEPULUH
TERAS 7 - KEHIDUPAN LUAR BANDAR YANG SEJAHTERA
KEHIDUPAN
LUAR BANDAR YANG SEJAHTERA
Pembangunan Masyarakat
Luar Bandar yang Sejahtera
Teras ini penting bagi melahir dan membangunkan
masyarakat luar bandar yang hidup sejahtera menjelang
tahun 2030. Selain daripada pembangunan fizikal
yang mengubah imej luar bandar menjadi lebih maju,
kualiti hidup masyarakat yang sihat dan sejahtera juga
mencerminkan kemajuan yang dinikmati oleh
masyarakat luar bandar. Justeru, pernyataan dasar
bagi teras ini adalah membangunkan masyarakat luar
bandar yang sejahtera.
Kerajaan telah memperuntukkan belanjawan yang

besar bagi menjadikan kehidupan rakyat yang sihat,
selamat dan sejahtera. Sejajar dengan hasrat tersebut,
Kerajaan telah menyediakan pelbagai peruntukan dan
inisiatif kepada masyarakat luar bandar. Di samping
itu, Kerajaan menggalakkan masyarakat agar
bekerjasama dan bertanggungjawab dengan
melibatkan diri secara aktif untuk mencapai tahap
kesihatan fizikal, emosi, sosial dan kerohanian yang
sihat, selamat dan sejahtera.
Pemegang taruh yang terdiri daripada pihak Kerajaan,

swasta dan masyarakat luar bandar perlu memikul
tanggungjawab bersama serta bersedia menerima
perubahan yang positif untuk memastikan kehidupan
di luar bandar ke arah kualiti hidup yang lebih baik,
produktif dan berkualiti.
07
Kehidupan luar bandar
yang sejahtera
Peningkatan kawalan
keselamatan yang
menyeluruh
01
KEH
Semangat kesukarelawan
yang tinggi dalam kalangan
02
ID
golongan muda
Hidup yang aktif dan
03 semangat kesukanan
UP PIRAS H
yang tinggi
A
A
S
Masyarakat luar bandar yang

04 mempunyai kehidupan
N SEJ
yang sihat dan sejahtera
05
Kemudahan yang lengkap
dan perkhidmatan kesihatan
yang cekap
A
I
Kewujudan sifat perpaduan
TE 06 dan prihatin terhadap kebajikan

antara satu sama lain
RA
07 Masyarakat luar bandar seperti petani,
nelayan dan peniaga mempunyai
Jaringan Keselamatan Sosial (Social
Safety Net)
08
Masyarakat yang mengamalkan cara
hidup sihat dan menggunakan aplikasi
kesihatan
CABARAN
Dalam usaha mencapai kehidupan yang sihat, kesihatan perlu diberi perhatian serius dalam
selamat dan sejahtera di luar bandar, beberapa kalangan masyarakat termasuklah di luar bandar.
cabaran yang perlu dihadapi ialah kesihatan, Keprihatinan Kerajaan dan inisiatif masyarakat luar
keselamatan sosial, bencana alam, nilai-nilai bandar perlu sama-sama digembleng ke arah
kekeluargaan, hidup sihat dan keselamatan. melahirkan masyarakat luar bandar yang sihat.
KESIHATAN Selain itu, kadar urbanisasi yang tinggi menyebabkan

migrasi keluar dari luar bandar ke bandar dalam
Cabaran utama dalam teras ini adalah melahirkan kalangan umur produktif ekonomi. Keadaan ini
masyarakat luar bandar yang sihat, selamat dan akan menyebabkan peratusan populasi tua
sejahtera. Kajian yang dijalankan oleh Kementerian meningkat di luar bandar berbanding golongan
Kesihatan Malaysia (KKM) menerusi Tinjauan muda.
Kesihatan dan Morbiditi Kebangsaan, 2015 (NHMS)
mendapati: Bagi menangani cabaran kesihatan tersebut,
persekitaran sihat, selamat dan sejahtera merupakan
• Satu daripada dua orang dewasa di negara ini elemen penting ke arah amalan tingkah laku yang
mengalami masalah kegemukan (Rajah 10.1). sihat. Kemudahan yang lengkap dan perkhidmatan
kesihatan yang cekap juga perlu ditingkatkan dari
• Satu daripada tiga orang dewasa mengalami masa ke masa khususnya kepada golongan mudah
hipertensi. miskin.
• Satu daripada lima orang dewasa mengalami KESELAMATAN SOSIAL

diabetes.
Fenomena semasa turut menunjukkan masyarakat
• Satu daripada tiga rakyat Malaysia tidak aktif. luar bandar khususnya petani, nelayan dan peniaga
terdedah dengan pelbagai risiko khususnya
• Satu daripada lima orang dewasa di Malaysia ketidaktentuan ekonomi. Risiko ini khususnya dalam
adalah perokok. kalangan masyarakat luar bandar yang
kebanyakannya B40 amat memerlukan jaminan
• 29.2 peratus (4.2 juta) orang dewasa disyaki masa depan yang lebih baik. Maka Jaringan
menghadapi masalah kesihatan mental. Keselamatan Sosial (Social Safety Net) perlu
diperkasa ke arah membangunkan masyarakat
Data-data daripada tinjauan KKM tersebut yang sejahtera dari segi ekonomi dan sosial yang
menunjukkan bahawa secara umumnya, masalah mandiri.
20
18 17.7 17.7 17.5
16 15.1 15.3
14.0 14.2 14.4
14 13.7
12
[%] 10
8
6
4.4 4.5 4.3
4
2
0
KEBANGSAAN BANDAR LUAR BANDAR
NHMS 1996 NHMS 2006 NHMS 2011 NHMS 2015
Rajah 10.1: Trend Prevalens Obesiti dalam Kalangan Orang Dewasa (18 tahun keatas) di Malaysia
Sumber: Tinjauan Kesihatan dan Morbiditi Kebangsaan (NHMS), 1996, 2006, 2011 dan 2015
BENCANA ALAM HIDUP SIHAT
Selain daripada akses kesihatan dan jaringan Minat untuk bersukan dan melakukan aktiviti
keselamatan sosial, masyarakat luar bandar fizikal secara berstruktur atau berkala dalam
juga terdedah kepada risiko bencana seperti kalangan masyarakat luar bandar adalah rendah
banjir, kemarau, tanah runtuh dan gempa bumi. berbanding masyarakat bandar. Masyarakat luar
Justeru, cabaran ini perlu ditangani agar suatu bandar disarankan mengisi masa terluang dengan
koordinasi pengurusan risiko secara sistematik melaksanakan aktiviti fizikal dan bersukan agar
dan komprehensif dapat dijalankan. Ia seharusnya menjadi lebih aktif dan cergas. Hidup aktif dapat
menjadi agenda penting di luar bandar supaya mengurangkan risiko kepada penyakit tidak
kemudahan fizikal desa yang berdaya tahan berjangkit seperti hipertensi, diabetes dan obesiti.
bencana terjamin.
KESELAMATAN
NILAI-NILAI KEKELUARGAAN
Antara cabaran besar pada masa kini dan akan
Globalisasi turut memberi kesan terhadap nilai- datang adalah peruntukan Kerajaan yang semakin
nilai perpaduan dan keprihatinan dalam kalangan besar dalam aspek keselamatan termasuklah
masyarakat luar bandar. Isu ini menghakis nilai- kebakaran dan jenayah siber. Trend ini jika
nilai kekeluargaan dan kesannya menimbulkan berterusan akan menjadi beban kepada Kerajaan.
sifat `keakuan’ dan `individualistik’ yang semakin Justeru, bagi melahirkan sebuah masyarakat yang
dominan. Secara langsung, ia juga melunturkan prihatin dan bertanggungjawab, maka teras ini turut
nilai-nilai kemasyarakatan seperti kerjasama, memberi perhatian terhadap komitmen masyarakat
gotong-royong dan kesukarelawanan. Nilai-nilai luar bandar untuk turut sama bertanggungjawab
kekeluargaan dalam kalangan masyarakat luar membina kehidupan yang lebih selamat secara
bandar perlu dipelihara dan dipertahankan agar komprehensif dan holistik. Kedua-dua pendekatan
komuniti luar bandar dapat hidup dalam suasana iaitu atas-ke-bawah (top-down) dan bawah-ke-atas
sihat, selamat dan sejahtera. (bottom-up) perlu dilaksanakan bersama.
PENINGKATAN KESEDARAN DAN PEMERKASAAN

KOMUNITI LUAR BANDAR TERHADAP ASPEK CARA
HIDUP SIHAT
SS 1 Strategi 1.1 Meningkatkan amalan kesedaran amalan cara hidup sihat
Strategi 1.2 Menyediakan kemudahan penjagaan kesihatan yang berkualiti

dan komprehensif
Strategi 1.3 Meningkatkan akses masyarakat luar bandar kepada

kemudahan rekreasi/aktiviti fizikal

Strategi 2.1 Meningkatkan tahap keselamatan masyarakat luar bandar
Strategi 2.2 Mengurangkan impak jenayah siber dalam kalangan masyarakat

SS 2 Strategi 2.3
luar bandar
Memperkukuh perpaduan, kebudayaan dan keharmonian

komuniti desa
Strategi 2.4 Membina komuniti luar bandar yang berdaya tahan terhadap
bencana
PERNYATAAN DASAR - SS 1
PENINGKATAN KESEDARAN DAN PEMERKASAAN KOMUNITI LUAR BANDAR
TERHADAP ASPEK CARA HIDUP SIHAT
Kesedaran mengenai kepentingan menjaga Communication for Behavioural Impact (COMBI),

kesihatan melalui cara hidup sihat semakin tinggi Pelan Strategik Kebangsaan Hidup Aktif (NASPAL)
dalam kalangan masyarakat, khususnya luar bandar. dan Pelan Tindakan Pemakanan Kebangsaan
Kajian Malaysian Health System Research (MHSR) Malaysia (NPANM).
mendapati walaupun tahap kesedaran kesihatan
adalah tinggi, namun amalan kesihatan dalam Justeru, adalah penting untuk mempertingkatkan
kalangan masyarakat masih rendah dan perlu kesedaran dan pemerkasaan masyarakat luar
diperbaiki. bandar dalam usaha untuk melahirkan masyarakat
sihat dan sejahtera. Kemahiran masyarakat dalam
Menyedari hakikat ini, KKM mengambil inisiatif mengamalkan cara hidup sihat juga penting untuk
dengan mewujudkan beberapa program untuk membaiki kualiti kehidupan. Oleh itu, strategi yang
memperkasa dan menggalakkan penglibatan komprehensif perlu dijalankan dengan inisiatif
masyarakat dalam aspek cara hidup sihat. Antaranya pelbagai pihak termasuk masyarakat luar bandar.
melalui Komuniti Sihat Pembina Negara (KOSPEN),
Pusat Promosi Kesihatan Komuniti, Program
STRATEGI 1.1 Meningkatkan kesedaran amalan cara hidup sihat
Menyediakan kemudahan penjagaan kesihatan yang berkualiti

STRATEGI 1.2 dan komprehensif
Meningkatkan akses masyarakat luar bandar kepada

STRATEGI 1.3 kemudahan rekreasi/aktiviti fizikal
STRATEGI SS 1.1
MENINGKATKAN KESEDARAN AMALAN CARA
HIDUP SIHAT
Amalan cara hidup sihat dan pengesanan awal menggunakan strategi mobilisasi sosial dan
merupakan komponen utama dalam pencegahan komunikasi untuk mempengaruhi individu, keluarga
penyakit. KOSPEN bertujuan memperkasa dan komuniti ke arah tingkah laku yang sihat. Projek
masyarakat ke arah pencegahan penyakit tidak COMBI merupakan penglibatan aktif masyarakat
berjangkit melalui lima skop utama iaitu pemakanan dalam menjaga kesihatan khususnya dalam
sihat, hidup aktif, tidak merokok, pengurusan berat pencegahan dan kawalan demam denggi.
badan dan ujian saringan faktor risiko penyakit
tidak berjangkit. Pusat Promosi Kesihatan Komuniti (PPKK) adalah
satu kemudahan kesihatan yang menyediakan
Pelaksanaan inisiatif ini adalah melalui pendekatan perkhidmatan promosi kesihatan secara menyeluruh
yang agresif dengan penubuhan functional units dan terancang bertujuan memudahcara pembinaan
yang terdiri daripada sukarelawan dalam kalangan kemahiran dan perubahan tingkahlaku ke arah
masyarakat di seluruh negara yang akan bertindak amalan cara hidup sihat dalam kalangan komuniti.
sebagai health agent of change. Antara aktiviti di PPKK adalah pengurusan berat
badan dan program aktiviti fizikal berstruktur.
COMBI ialah Communication of Behavioural Impact Sehingga kini, sejumlah 19 PPKK dibangunkan di
atau Komunikasi untuk Perubahan Tingkahlaku seluruh Malaysia.
yang merupakan satu pendekatan dinamik yang
STRATEGI SS 1.2
MENYEDIAKAN KEMUDAHAN PENJAGAAN
KESIHATAN YANG BERKUALITI DAN
KOMPREHENSIF
Kualiti kehidupan yang semakin baik telah Kerajaan, swasta dan NGO bersama masyarakat
meningkatkan jangka hayat masyarakat. Namun, tempatan perlu diperkukuh dalam memberi
desakan dan keperluan ekonomi secara tidak perkhidmatan penjagaan bagi warga emas, ibu
langsung menyebabkan golongan rentan seperti terabai, OKU dan tanggungan (dependent).
ibu terabai, OKU dan warga emas mengalami
perubahan kualiti hidup yang semakin merosot. Di samping itu, kemudahan kesihatan di luar bandar
Oleh itu, Kerajaan perlu menyediakan kemudahan perlu dinaiktaraf dan dilengkapi dengan kemudahan
dan penjagaan yang berkualiti untuk golongan ICT bagi menyediakan perkhidmatan kesihatan
tersebut. Antara inisiatif yang boleh dilakukan yang berkualiti. Jaringan pengangkutan dari
adalah seperti menyediakan infrastruktur dan sesebuah desa ke kemudahan kesihatan yang
kemudahan mesra pengguna (reka bentuk yang berhampiran juga perlu ditingkatkan bagi
lebih universal) bagi golongan warga emas dan memudahkan masyarakat luar bandar memperoleh
OKU. Selain itu, kerjasama antara pelbagai agensi akses terhadap perkhidmatan kesihatan.
STRATEGI SS 1.3
MENINGKATKAN AKSES MASYARAKAT LUAR
BANDAR KEPADA KEMUDAHAN REKREASI/
AKTIVITI FIZIKAL
Strategi ini memberi tumpuan kepada dua perkara digalakkan dalam meningkatkan akses masyarakat
iaitu akses ke pusat rekreasi/riadah dan akses ke luar bandar ke kawasan riadah dan rekreasi yang
pusat sukan. Secara umumnya, kedua-dua perkara berhampiran. Inisiatif ini dapat menjimatkan kos,
ini sama penting dan perlu diberi tumpuan agar selain mampu mengukuhkan hubungan masyarakat
masyarakat luar bandar dapat hidup aktif secara dengan pihak sekolah.
fizikal. Strategi ini juga menyokong inisiatif PPKK
yang telah diperkenalkan oleh KKM di peringkat
komuniti untuk pengurusan berat badan melalui
aktiviti fizikal.
Beberapa inisiatif perlu dilaksanakan bagi mencapai

strategi ini antaranya dengan melibatkan kerjasama
antara NGO, MPKK, agensi Kerajaan dan swasta
dalam penganjuran aktiviti fizikal dan rekreasi.
Selain itu, akses kepada pusat rekreasi dan sukan
di luar bandar perlulah sekurang-kurangnya dalam
lingkungan 3.0 km di setiap penempatan utama.
Di samping itu, pengurusan pusat rekreasi perlu
ditambah baik dengan meningkatkan peranan
masyarakat.
Selain itu, guna sama padang dan gelanggang Stadium Tun Abdul Razak yang terletak di kawasan Felda
permainan sekolah adalah inisiatif yang amat Jengka, Bandar Tun Razak, Pahang.
PERNYATAAN DASAR - SS 2
Salah satu daripada keperluan asas manusia adalah Selain perpaduan kaum, Jaringan Keselamatan
untuk menikmati kehidupan yang sejahtera. Sosial (Social Safety Net) adalah penting dan
Pembangunan yang mampan perlu mengambil sebagai pelengkap bagi memastikan masyarakat
kira kehidupan yang seimbang dan selamat. Dalam terus menikmati kehidupan yang sihat, selamat dan
konteks luar bandar dan pedalaman, elemen sejahtera.
kesihatan, keselamatan, kesejahteraan dan
keharmonian perlu dititikberatkan. Strategi ini adalah penting bagi mengurangkan
risiko, kos nyawa dan harta benda. Di samping itu,
Perpaduan kaum adalah penting untuk menjamin teras ini penting untuk menambah baik pengurusan
keselamatan dan kesejahteraan masyarakat luar bencana dan penyediaan kemudahan fizikal yang
bandar di samping memelihara seni warisan, adat berdaya tahan bencana. Antara inisiatif yang
dan budaya. Perpaduan kaum juga boleh dicadangkan adalah pemerkasaan sistem maklumat
meningkatkan toleransi antara kaum yang utama yang menyeluruh tentang masyarakat luar bandar
di negara kita. Perpaduan kaum juga menyumbang dan menambah baik program-program berasaskan
kepada semangat nasionalisme yang kukuh dan masyarakat yang berimpak tinggi dalam
utuh. memperkukuh perpaduan, kebudayaan dan
keharmonian.
STRATEGI 2.1 Meningkatkan tahap keselamatan masyarakat luar bandar
Mengurangkan impak jenayah siber dalam kalangan

STRATEGI 2.2 masyarakat luar bandar
Memperkukuh perpaduan, kebudayaan dan keharmonian

STRATEGI 2.3 komuniti desa
Membina komuniti luar bandar yang berdaya tahan

STRATEGI 2.4 terhadap bencana
STRATEGI SS 2.1
MENINGKATKAN TAHAP KESELAMATAN
Kerajaan melalui agensi berkaitan telah melakukan mencari dan menyelamat) serta menyediakan
pelbagai langkah bagi menangani dan mencegah peralatan untuk mencegah kebakaran dan
jenayah dalam negara. Pemerkasaan agensi keselamatan khususnya di rumah panjang (survival
penguatkuasaan seperti Polis DiRaja Malaysia kit, alat pemadam api, sprinkler acuan tempatan).
(PDRM), Jabatan Imigresen dan lain-lain dilakukan
dari masa ke masa bagi meningkatkan kemampuan Pemerkasaan pasukan Jabatan Sukarelawan
dalam menangani jenayah yang semakin kompleks. Malaysia (RELA), Kawasan Rukun Tetangga (KRT)
dan sukarelawan terlatih dengan melibatkan
Pelbagai inisiatif perlu dilaksanakan kepada penyertaan masyarakat setempat serta penggunaan
komuniti desa bagi menjamin keselamatan luar teknologi baharu untuk kawalan keselamatan di
bandar. Antara inisiatif yang dicadangkan adalah kawasan yang dikenal pasti berisiko tinggi di luar
program latihan mengenai keselamatan bandar perlu dilaksanakan terutamanya di kawasan
(pencegahan kebakaran, menangani jenayah serta yang berdekatan dengan sempadan.
STRATEGI SS 2.2
MENGURANGKAN IMPAK JENAYAH SIBER
DALAM KALANGAN MASYARAKAT LUAR
BANDAR
Jenayah siber merupakan jenayah yang dilakukan Dalam era e-commerce yang akan diperluaskan ke
melalui komputer dalam internet seperti penipuan, luar bandar, jenayah siber perlu dipantau dan
kerosakan atau pengubahsuaian atas program atau dikawal supaya impaknya dapat dikurangkan
komputer, kecurian maklumat, capaian secara tidak kepada masyarakat luar bandar. Antara inisiatif
sah ke atas sistem, pengintipan, penyebaran virus yang boleh diambil adalah dengan memberi
dan banyak lagi. pendedahan dan kesedaran mengenai bahaya
jenayah siber kepada masyarakat luar bandar
melalui program latihan ICT yang meliputi ceramah
kesedaran jenayah siber.
STRATEGI SS 2.3
MEMPERKUKUH PERPADUAN, KEBUDAYAAN Antara inisiatif yang boleh dilakukan oleh pihak
DAN KEHARMONIAN KOMUNITI DESA Kerajaan adalah:
Keharmonian sesebuah desa memainkan peranan • Memupuk kesedaran komuniti luar bandar dalam
penting bagi memastikan komunitinya hidup sihat, mempertahankan kelestarian, kesenian dan
selamat dan sejahtera, selain jaminan keselamatan kebudayaan setempat.
yang berkekalan. Semangat bersatu padu, saling • MPKK dan pentadbir tempatan disaran untuk
hormat-menghormati dan tolong-menolong dalam menganjurkan program kesenian dan kebudayaan
sesebuah desa merupakan satu semangat yang untuk mengukuhkan keharmonian masyarakat
mampu menjamin keharmonian. luar bandar.
• Institusi-institusi desa seperti NGO, institusi masjid/
agama, persatuan belia, wanita dan usahawan
disaran untuk melaksanakan program
kemasyarakatan yang melibatkan komuniti desa.
STRATEGI SS 2.4
MEMBINA KOMUNITI LUAR BANDAR YANG
BERDAYA TAHAN TERHADAP BENCANA
Peningkatan daya tahan masyarakat luar bandar buah desa yang terlibat dengan peningkatan paras
terhadap perubahan iklim dan bencana adalah laut yang menyebabkan banjir dan sebanyak 491
penting dalam menjamin keselamatan nyawa dan buah desa terletak dalam kawasan potensi tanah
harta benda. Antara bencana yang kerap berlaku runtuh. Pelan Risiko Bencana Banjir dan Hazards
di Malaysia adalah banjir, tanah runtuh dan Map perlu disediakan oleh pihak Kerajaan bagi
kemarau. memberi panduan kepada agensi yang terlibat
untuk bertindak mengikut pelan pengurusan
Berdasarkan Laporan DPF Desa Negara bencana apabila berlaku bencana kelak.
(PLANMalaysia, 2017), banjir berlaku hampir
setiap tahun khususnya di kawasan yang rendah. Strategi ini adalah penting bagi mengurangkan
Banjir besar di Malaysia pernah direkodkan seawal risiko, kos nyawa dan harta benda, menambah baik
tahun 1886 dan terkini pada tahun 2014. Kajian pengurusan bencana serta penyediaan kemudahan
DPF Desa Negara mendapati sebanyak 5,010 fizikal yang berdaya tahan bencana. Antara inisiatif
yang dicadangkan adalah dengan menggalakkan pelan pengurusan risiko bencana perlu diadakan
penubuhan pasukan sukarelawan pemantau. Selain untuk memberi kefahaman serta meningkatkan
itu, modul latihan pengurusan risiko bencana boleh kesiapsiagaan masyarakat luar bandar ketika
dibangunkan dan ditambah baik. Sesi sebar luas bencana.
KESIMPULAN
2
Aspek penjagaan kesihatan dan amalan cara hidup
PERNYATAAN sihat di luar bandar perlu dititikberatkan supaya
DASAR kehidupan yang bekualiti dan sejahtera akan lebih
terjamin. Oleh itu, Kerajaan perlu memberi perhatian
supaya perkhidmatan kesihatan yang komprehensif
boleh diakses oleh masyarakat luar bandar di
samping menggalakkan mereka mengamalkan cara
7
hidup sihat. Kerajaan juga perlu melaksanakan
pelbagai inisiatif agar masyarakat luar bandar
STRATEGI sentiasa berada dalam keadaan yang selamat. Pada
masa yang sama, inisiatif yang lebih proaktif dan
progresif perlu dijalankan agar usaha untuk
menjadikan masyarakat luar bandar yang bersatu
padu dan harmoni dapat direalisasikan. Selain pihak
Kerajaan, masyarakat luar bandar juga perlu
diperkasa supaya menjadi lebih berdaya tahan
dalam menghadapi pelbagai risiko bencana.
Bagi mencapai kehidupan masyarakat luar bandar

yang sihat, selamat dan sejahtera menjelang tahun
2030, segala permasalahan berkaitan kesihatan,
perpaduan dan keselamatan yang wujud pada
masa kini perlu diatasi secara sistematik, berhemah
dan berkesan.
TERAS 8
SISTEM
PENYAMPAIAN DAN
TADBIR URUS
11
BAB SEBELAS
TERAS 8 - SISTEM PENYAMPAIAN DAN TADBIR URUS
SISTEM PENYAMPAIAN
DAN TADBIR URUS
BERKESAN
Pewujudan sistem penyampaian dan tadbir

urus luar bandar yang berintegriti, cekap
dan berkesan; pengukuhan koordinasi dan
kolaborasi yang bersepadu; pemerkasaan
tadbir urus peringkat desa dan peningkatan
penglibatan komuniti dalam merancang,
melaksanakan dan memantau pembangunan
luar bandar.
Dasar ini menekankan kepada pewujudan sistem
penyampaian dan tadbir urus luar bandar yang
berintegriti, cekap dan berkesan di semua peringkat
persekutuan, negeri, bahagian/daerah dan desa/
kampung. Penyelarasan, sinergi dan koordinasi
yang terancang antara Kerajaan Persekutuan
dengan Kerajaan Negeri adalah perlu untuk
melicinkan tadbir urus di luar bandar. Tadbir urus
di peringkat akar umbi (kampung dan desa) perlu
dimantapkan agar lebih dinamik, inovatif, cekap
dan berkesan bagi memastikan agenda
pembangunan luar bandar dilaksanakan dan
memberi impak kepada masyarakat.
Sistem pengurusan luar bandar mesti mempunyai

misi yang jelas, mengamalkan tadbir urus yang baik
(good governance) dan mempunyai mekanisme
perancangan, pelaksanaan, pengawasan,
pemantauan dan penilaian yang mantap.
Kesungguhan dan komitmen Kerajaan dalam

pembangunan luar bandar direalisasikan dengan
penyediaan peruntukan yang berterusan kepada
pembangunan luar bandar.
Sistem
penyampaian
08
Peruntukan pembangunan luar dan tadbir
urus berkesan
bandar yang mencukupi dan
menyeluruh
01 Peningkatan penglibatan
belia dalam kepimpinan luar
bandar
02
SIST
E 03
Tadbir urus yang
baik dan cekap
M PIRAS P
Memperkasa libat urus
04
AS
dengan Kerajaan Negeri

P
dalam projek pembangunan

ENYA
05 Memperkasa institusi
pentadbiran desa
06
Memperkasa sistem audit
M
dalaman dan luaran setiap

I
projek pembangunan
AI
AN 07 Pemimpin di peringkat akar
umbi yang berwibawa
08 Kolaborasi dan penyelarasan

fungsi antara agensi secara
09 efektif
Sistem pangkalan data dan

teknologi maklumat yang
lengkap dan bersepadu
CABARAN
Tadbir urus yang sistematik dan efisien merupakan Kerajaan untuk memajukan ekonomi dan
satu prasyarat untuk kelicinan sistem penyampaian meningkatkan kualiti hidup demi kesejahteraan
dan pengurusan pambangunan luar bandar. Tadbir dan kemakmuran sejagat.
urus yang berkesan perlu mengambil kira keperluan
dan keunikan serta perbezaan tahap kemajuan SISTEM PANGKALAN DATA
masyarakat setempat. Dalam konteks ini,
perancangan dan strategi pembangunan luar Bagi meningkatkan keupayaan dan keberkesanan
bandar juga perlu dilaksanakan di peringkat ruang tadbir urus, jentera perancangan di peringkat luar
yang lebih kecil termasuk peringkat negeri, bandar perlu diperkasa. Perancangan ini melibatkan
bahagian/daerah dan desa. sistem pangkalan data yang lengkap termasuk
data-data geomatik dan bukan spatial. Data dan
Beberapa cabaran telah dikenal pasti untuk maklumat geomatik perlu diperincikan sehingga
melaksanakan tadbir urus yang baik di luar bandar. ke peringkat desa dan mempunyai kod guna tanah
Antaranya adalah keperluan kepada anjakan berkaitan lot tanah, taburan rumah, prasarana dan
paradigma, kepimpinan berintegriti, kemahiran sumber alam semula jadi.
mengurus dengan cekap dan berkesan serta
penaiktarafan sistem pangkalan data yang lengkap Dalam konteks dasar pembangunan negara,
dalam pengurusan pembangunan luar bandar. terdapat keperluan untuk meningkatkan
kecemerlangan tadbir urus desa ke arah mewujudkan
ANJAKAN PARADIGMA luar bandar yang aktif, maju, indah dan mampan.
Usaha ini memerlukan tindakan yang strategik dan
Anjakan paradigma diperlukan dalam tadbir urus berterusan bagi meningkatkan penglibatan
desa untuk memacu pembangunan luar bandar komuniti desa dalam merancang dan melaksanakan
masa hadapan dan menghadapi cabaran urbanisasi, pelbagai projek dan program pembangunan.
teknologi baharu dalam era 4IR, penyesuaian gaya
hidup, ancaman perubahan iklim dan persaingan PERTINDIHAN PELAKSANAAN DASAR
global.
Pelbagai agensi pelaksana terlibat dalam
Pembangunan luar bandar memerlukan anjakan pembangunan di peringkat luar bandar. Secara
paradigma yang menyeluruh dengan mengambil tidak langsung, pelaksanaan ini menyebabkan
kira kerjasama strategik pelbagai pemegang taruh berlakunya pertindihan dari segi kumpulan sasar
dan pengupayaan komuniti dalam pendekatan dan kawasan terlibat. Keadaan ini boleh mewujudkan
bawah-ke-atas (bottom-up). Anjakan ini memerlukan penggunaan sumber yang tidak efisien. Sebagai
penglibatan pelbagai pihak di peringkat contoh, pembangunan pesat industri gas dan
Kementerian, Kerajaan Negeri dan pentadbiran petroleum (RAPID) di Pengerang, Johor turut
desa. mempengaruhi wilayah pentadbiran KEJORA.
Justeru, pengurusan KEJORA perlu menyesuaikan
KEUPAYAAN TADBIR URUS dasar ini agar ia memenuhi keperluan masyarakat
setempat.
Antara cabaran teras ini adalah bagi meningkatkan
keupayaan tadbir urus dari segi pengurusan dan
perancangan sumber manusia, sifat integriti, sistem
perancangan, pengurusan, pembinaan pangkalan
data, penyampaian maklumat, kecekapan
pelaksanaan, koordinasi, kerjasama dan pemantauan
serta jalinan hubungan rentas sempadan
antarabangsa.
Pendekatan bawah-ke-atas (bottom-up) dan

pembangunan mampan berpacukan komuniti
memerlukan peningkatan keupayaan pentadbiran
di peringkat akar umbi dan memperkasa penglibatan
komuniti dalam proses pembangunan. Masyarakat
luar bandar masih memerlukan sokongan dan
dorongan yang berterusan daripada agensi-agensi Peralatan teknologi canggih membantu dalam urusan tadbir
urus yang berkesan
INTEGRASI DAN PENYELARASAN PELAKSANAAN

DASAR-DASAR PEMBANGUNAN LUAR BANDAR
Strategi 1.1 Menyelaras pelaksanaan dasar-dasar pembangunan luar
bandar di peringkat persekutuan dan negeri
TU 1 Strategi 1.2 Memantapkan pendekatan bawah-ke-atas (bottom-up) dalam

pelaksanaan dasar di peringkat masyarakat setempat
Strategi 1.3 Merapatkan jaringan kerjasama antara agensi Kerajaan dan
sektor swasta/korporat bagi mentransformasi kawasan
luar bandar
Strategi 1.4 Mengurangkan/mengelakkan pertindihan peranan dan bidang
tugas dengan agensi lain berhubung pembangunan luar bandar
TADBIR URUS LUAR BANDAR YANG CEKAP, BERKESAN

DAN BERINTEGRITI
TU 2
Strategi 2.1 Memantapkan jentera pentadbiran dan pelaksanaan
pembangunan yang lebih profesional dan berintegriti
Strategi 2.2 Membangunkan ekosistem digital pembangunan luar bandar
yang komprehensif dan lengkap
Strategi 2.3 Memperkasa institusi adat dalam pembangunan luar bandar
TU 3 Strategi 3.1 Memantapkan kepimpinan MPKK dan pelaksanaan

pembangunan yang lebih profesional
Strategi 3.2 Menarik minat golongan profesional/belia/wanita untuk
melibatkan diri dalam kepimpinan MPKK
PERNYATAAN DASAR - TU 1
INTEGRASI DAN PENYELARASAN PELAKSANAAN DASAR-DASAR
Teras ini perlu untuk menyelaras dasar dan jentera Antara isu utama yang wujud dalam pentadbiran
pelaksanaan pembangunan di pelbagai peringkat pembangunan luar bandar pada masa kini adalah:
dan menggembleng muafakat strategik dalam
kalangan pemegang taruh dan komuniti dengan • Perhubungan agensi peringkat persekutuan,
pendekatan bawah-ke-atas (bottom-up). Tambahan negeri dan daerah.
pula, agensi Kerajaan perlu bersinergi dalam
melaksanakan dasar luar bandar. • Kerjasama bersepadu antara agensi dan
industri.
KPLB memegang tanggungjawab yang penting
dalam meneraju pembangunan kawasan luar • Pertindihan fungsi dan peranan agensi
bandar di Malaysia. Selain itu, penglibatan agensi terutamanya dalam penyaluran bantuan.
Kerajaan dan pemegang taruh berkaitan turut
mempunyai peranan yang penting dalam mentadbir • Pembangunan setempat tidak mempunyai
pembangunan luar bandar yang bersepadu demi fokus yang jelas.
mencapai hasrat pembangunan negara. Pentadbiran
dan pengurusan luar bandar di Malaysia terbahagi Keperluan kepada penyelarasan dasar dan
kepada tiga peringkat iaitu Kerajaan Persekutuan, kerjasama strategik dalam kalangan pemegang
Kerajaan Negeri dan Kerajaan Tempatan. taruh di pelbagai peringkat perlu bagi menangani
cabaran persaingan ekonomi di peringkat nasional
dan global.
Menyelaras pelaksanaan dasar-dasar pembangunan luar

STRATEGI 1.1 bandar di peringkat persekutuan dan negeri
Memantapkan pendekatan bawah-ke-atas (bottom-up)

STRATEGI 1.2 dalam pelaksanaan dasar di peringkat masyarakat setempat
Merapatkan jaringan kerjasama antara agensi Kerajaan dan
STRATEGI 1.3 sektor swasta/korporat bagi mentransformasi kawasan luar
bandar
Mengurangkan/mengelakkan pertindihan peranan dan
STRATEGI 1.4 bidang tugas dengan agensi lain berhubung pembangunan
luar bandar
STRATEGI TU 1.1
MENYELARAS PELAKSANAAN DASAR-DASAR
PEMBANGUNAN LUAR BANDAR DI
PERINGKAT PERSEKUTUAN DAN NEGERI
Pengurusan tadbir desa di peringkat persekutuan Yang Amat Berhormat Perdana Menteri/Yang Amat
diterajui oleh KPLB dan mendapat kerjasama Berhormat Timbalan Perdana Menteri dan
daripada pelbagai kementerian. Semua projek, anggotanya terdiri daripada Menteri Besar/Ketua
pelan dan dasar pembangunan luar bandar di Menteri dan Menteri di Kementerian yang terlibat
peringkat persekutuan dan negeri perlu diselaraskan dalam pembangunan luar bandar serta wakil-wakil
dengan keperluan nasional. pemegang taruh.
Dasar ini mencadangkan pembentukan Majlis Keberhasilan Majlis Tindakan ini adalah:
Tindakan Pembangunan Luar Bandar yang berfungsi
bagi merangka, memantau dan menyelaras • Memperkukuhkan hubungan antara agensi.
pembangunan luar bandar merentasi Kementerian. • Penggunaan sumber yang lebih efisien.
Majlis tertinggi Kerajaan mengenai pembangunan • Pembangunan setempat yang terancang dan
luar bandar ini dicadang untuk dipengerusikan oleh komprehensif.
STRATEGI TU 1.2
MEMANTAPKAN PENDEKATAN BAWAH-KE-
ATAS (BOTTOM-UP) DALAM PELAKSANAAN
DASAR DI PERINGKAT MASYARAKAT
SETEMPAT
Pendekatan bawah-ke-atas (bottom-up) merujuk Proses penyediaan perancangan dan pelaksanaan

kepada penglibatan komuniti dalam penyediaan pembangunan memberikan pengalaman dan
perancangan peringkat tempatan, pelaksanaan meningkatkan keupayaan ahli komuniti dan
projek pembangunan bersama agensi Kerajaan kepimpinan desa yang terlibat. Proses ini mampu
dan pihak berkaitan. Hal ini amat penting bagi menyemai semangat kekitaan dan pengorbanan
memastikan perancangan projek pembangunan terhadap inisiatif yang dilaksanakan. Kesannya,
di sesebuah kawasan luar bandar memenuhi penglibatan masyarakat setempat dalam
keperluan dan kehendak masyarakat setempat perancangan pembangunan membolehkan projek
serta mengurangkan kos. Asas pendekatan ini telah pembangunan dapat dimanfaatkan dan dihargai
diperkenalkan menerusi program Gerakan Daya oleh masyarakat untuk jangka masa panjang.
Wawasan dan Program Desa Lestari dengan
penglibatan aktif pentadbir dan masyarakat luar
bandar.
STRATEGI TU 1.3
MERAPATKAN JARINGAN KERJASAMA ANTARA
AGENSI KERAJAAN DAN SEKTOR SWASTA/
KORPORAT BAGI MENTRANSFORMASI
KAWASAN LUAR BANDAR
Pembangunan inklusif memerlukan penyertaan agensi Kerajaan dan pemain industri perlu mengenal
masyarakat tempatan dalam pelbagai aktiviti pasti elemen 4IR yang boleh diaplikasi dalam
ekonomi sama ada sebagai usahawan yang pembangunan luar bandar.
menawarkan perkhidmatan dan pengeluaran
barangan atau sebagai pekerja yang meraih Program pembangunan luar bandar boleh
pendapatan daripada peluang pekerjaan yang menggunakan mekanisme yang sama sebagaimana
diwujudkan. Antara pendekatan yang akan di PKD yang bertujuan untuk menjimatkan kos
dilaksanakan ialah agensi luar bandar dan industri perbelanjaan, mengurangkan penglibatan tenaga
melaksanakan program pembangunan luar bandar kerja dan menghasilkan output yang berimpak
secara kerjasama strategik dan mengoptimumkan tinggi. Institusi pengajian tinggi boleh menjalin
kepakaran universiti awam di setiap negeri bagi kerjasama dengan agensi Kerajaan dan industri
menjayakan penyelidikan, pembangunan dan bagi menjayakan R&D di kawasan luar bandar.
pengkomersialan di luar bandar. Di samping itu,
STRATEGI TU 1.4
MENGURANGKAN/MENGELAKKAN
PERTINDIHAN PERANAN DAN BIDANG
TUGAS DENGAN AGENSI LAIN BERHUBUNG
Pembangunan luar bandar melibatkan penyertaan penggubalan Akta Pembangunan Luar Bandar
pelbagai agensi dan kementerian dalam merancang, bagi tujuan mengelakkan/mengurangkan
melaksana dan memantau pencapaian pertindihan dan meningkatkan penyelarasan aktiviti
pembangunan. Setiap Agensi atau Kementerian Agensi/Kementerian dalam perancangan dan
mempunyai keutamaan dan prosedur operasi yang pembangunan luar bandar. Bagi merealisasikan
pelbagai sehingga menyukarkan penyelarasan dan strategi ini, KPLB akan mengadakan libat urus
pelaksanaan pembangunan secara cekap. bersama pihak berkepentingan.
Sehubungan itu, KPLB akan mengkaji keperluan
TADBIR URUS LUAR BANDAR YANG CEKAP, BERKESAN DAN BERINTEGRITI
Tadbir urus luar bandar yang cekap dan berintegriti MPKK, memperkasa tadbir urus aset dan mengiktiraf
akan memberi kesan kepada pembangunan luar institusi adat dalam pembangunan luar bandar.
bandar yang sejahtera, berdaya tahan dan
berinformasi. Bagi mencapai objektif tersebut, Kesemua inisiatif ini perlu dilaksanakan secara
beberapa inisiatif wajar diberi perhatian seperti komprehensif dan holistik untuk mencapai objektif
memantapkan jentera pentadbiran yang lebih yang ditetapkan. Justeru, kerjasama pelbagai agensi
profesional, membangunkan ekosistem digital yang yang meliputi Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan
komprehensif, meningkatkan keberkesanan Negeri adalah sangat penting.
pentadbiran pejabat daerah, memperkasa institusi
Memantapkan jentera pentadbiran dan pelaksanaan

STRATEGI 2.1 pembangunan yang lebih profesional dan berintegriti
Membangunkan ekosistem digital pembangunan luar bandar

STRATEGI 2.2 yang komprehensif dan lengkap
STRATEGI 2.3 Memperkasa institusi adat dalam pembangunan luar bandar

STRATEGI TU 2.1
MEMANTAPKAN JENTERA PENTADBIRAN DAN
PELAKSANAAN PEMBANGUNAN YANG LEBIH
PROFESIONAL DAN BERINTEGRITI
Kerajaan komited meneruskan usaha untuk ICT. Penekanan turut diberikan dalam usaha
meningkatkan keberkesanan sistem penyampaian membina sahsiah, integriti dan kemahiran
dan tadbir urus jentera pentadbiran serta pengurusan dalam kalangan pegawai agensi bagi
pelaksanaan pembangunan luar bandar. Usaha ini melahirkan budaya kerja yang berprestasi tinggi.
termasuklah meningkatkan keupayaan teknologi
maklumat dan komunikasi di agensi berkaitan Bagi memperkukuh sistem penyampaian, prosedur
pembangunan luar bandar dan di rangkaian pusat- operasi Kerajaan perlu ditambah baik dari semasa
pusat penyebaran informasi seperti PKD. ke semasa. Ini termasuk keperluan pegawai agensi
untuk mengadakan pertemuan dan perbincangan
Selaras dengan perkembangan teknologi maklumat dengan komuniti desa dengan lebih kerap dan
dan ekonomi digital, penjawat awam di agensi secara langsung. Selain itu, kajian impak perlu
berkaitan pembangunan luar bandar perlu diberi dibuat bagi menilai keberkesanan program-program
latihan berterusan untuk meningkatkan kemahiran pembangunan luar bandar yang telah dilaksanakan.
STRATEGI TU 2.2
MEMBANGUNKAN EKOSISTEM DIGITAL
PEMBANGUNAN LUAR BANDAR YANG
KOMPREHENSIF DAN LENGKAP
Ekosistem digital pembangunan luar bandar yang

komprehensif dan lengkap penting ke arah sistem By Start-ups
penyampaian dan tadbir urus yang berkesan. Dalam L4 : Innovation
New Innovative
• Apps
ekosistem digital ini terdapat empat lapisan Product & Services
DIGITAL ECONOMY
• Solutions
rangkaian digital iaitu:
By SMEs
• Infrastruktur. L3 : Data Capture
Utilities
Safety
Mobility
• Infostruktur. • Sensors State/City

Services
• Data capture. • City Services
• Data Centres
• Inovasi.
Connectivity Through IoT
Keempat-empat lapisan ekosistem digital ini perlu L2 : Infostructure

dibangunkan oleh Kerajaan dan pihak swasta (Rajah State Digital Infostructure
• Integration
11.1). Pihak Kerajaan perlu menyediakan infrastruktur • Geomatics By Government
digital dan infostruktur, manakala pihak swasta • Open data policy
• Big data
berperanan dalam lapisan data capture dan inovasi. • Analytics & Insights
Kolaborasi kedua-dua pihak ini amat penting dalam
merealisasikan ekonomi digital. Dalam konteks L1 : Infrastructure
State WIFI
pembangunan luar bandar, inisiatif bersama perlu • Fibrisation
• Broadband
dijalankan oleh pemegang taruh berkaitan dalam By Government/Telcos
membina ekosistem digital luar bandar.
Rajah 11.1: Model ekosistem digital 4 lapisan.
Sumber: MIGHT (2017)
STRATEGI TU 2.3
MEMPERKASA INSTITUSI ADAT DALAM
Mahkamah Adat dan Balai Adat adalah institusi berdasarkan skop dan bidang kuasa institusi adat
penting kepada pembangunan dan kemampanan tersebut.
komuniti luar bandar khususnya di Negeri Sembilan,
Sabah dan Sarawak. Mahkamah Bumiputera
Sarawak, Mahkamah Anak Negeri Sabah, Balai Adat
Undang Luak (Negeri Sembilan) dan Balai Adat
(Orang Asli) penting dalam menyelesaikan isu-isu
berkaitan dengan adat dan kepercayaan dalam
kalangan masyarakat luar bandar di kawasan yang
berkaitan.
Justeru, institusi ini perlu diiktiraf oleh Kerajaan

dalam usaha memperkukuh sistem sosial dan jati
diri masyarakat. Antara inisiatif bagi memperkasa
institusi adat termasuk memperkasa kedudukan
dan peranan Mahkamah Adat dan Balai Adat serta Kepelbagaian adat dan budaya masyarakat di Negeri Sabah
mengambil kira pandangan dan keputusan dan Sarawak
Kepimpinan yang berwibawa merujuk kepada harus mampu membudayakan nilai, sikap dan
kemampuan menjadi pengurus dan pemimpin amalan positif dalam kalangan warga organisasi.
organisasi serta berupaya membangunkan sumber Kesepaduan nilai menjadi motivasi dalaman,
manusia di bawah bidang kuasanya. Ia juga mampu kekuatan dan pendorong sehingga seseorang ahli
membina budaya organisasi yang cemerlang. sanggup melakukan sesuatu dengan penuh iltizam.
Justeru, pemimpin yang berjaya adalah pemimpin
yang mampu mentransformasi manusia dan Secara umum, organisasi cemerlang mempunyai
membangun budaya organisasi. Kedua-dua fungsi budaya yang kukuh, nilai yang dikongsi dan dihayati
itu hanya dapat dilaksanakan oleh pemimpin yang bersama. Kepimpinan luar bandar perlu
berwawasan, berwibawa dan membangun potensi menggabungkan kekuatan nilai kepimpinan dan
setiap individu sehingga menjadi manusia yang keterampilan budaya bagi merealisasikan
produktif dan cemerlang. pengurusan strategik kepimpinan luar bandar. Oleh
itu, kekuatan kepimpinan luar bandar amat penting
Kepimpinan luar bandar mampu menggerakkan dalam memacu pembangunan dan mengubah sikap
perubahan minda dan sikap dalam kalangan dalam kalangan masyarakat bagi menghadapi
masyarakat untuk menghadapi cabaran masa cabaran masa hadapan.
hadapan. Sebagai pemimpin organisasi, mereka
Memantapkan kepimpinan MPKK dan pelaksanaan

STRATEGI 3.1 pembangunan yang lebih profesional
Menarik minat golongan profesional/belia/wanita untuk

STRATEGI 3.2 melibatkan diri dalam kepimpinan MPKK
STRATEGI TU 3.1
MEMANTAPKAN KEPIMPINAN MPKK DAN
PELAKSANAAN PEMBANGUNAN YANG LEBIH
PROFESIONAL
Dasar ini membawa institusi kepimpinan luar bandar Desa (INFRA) dengan UniKL melalui program Sijil
ke suatu tahap yang lebih dinamik dan progresif Tadbir Urus Desa yang melibatkan ahli MPKK bagi
sesuai dengan perubahan masa. KPLB komited meningkatkan tahap profesionalisme dalam
untuk memperkasakan MPKK bagi melahirkan kalangan pemimpin di peringkat akar umbi.
kepimpinan yang profesional dalam pengurusan
desa. Selaras dengan peranan MPKK sebagai
peneraju utama peringkat komuniti dalam agenda
transformasi negara, pelbagai inisiatif dilaksanakan
dalam bentuk pembangunan kapasiti modal insan
bagi meningkatkan pengetahuan, kemahiran dan
keterampilan kepimpinan.
Selari dengan peranan MPKK yang semakin

mencabar, pihak Kerajaan telah mengiktiraf peranan
mereka dengan memperkasa dan menjenamakan
semula institusi tersebut daripada Jawatankuasa
Keselamatan dan Kemajuan Kampung (JKKK).
Antara inisiatif yang telah dilaksanakan ialah Institusi MPKK perlu diperkasa bagi mewujudkan tadbir urus
mewujudkan kerjasama antara Institut Kemajuan luar bandar yang cekap.
STRATEGI TU 3.2
MENARIK MINAT GOLONGAN PROFESIONAL/
BELIA/WANITA UNTUK MELIBATKAN DIRI
DALAM KEPIMPINAN MPKK
MPKK merupakan organisasi induk dalam bagi mengubah landskap kepimpinan luar bandar
pentadbiran desa. Pentadbiran MPKK melibatkan yang berwawasan dan berintegriti. Tatacara
mesyuarat yang membincangkan pelbagai isu dan Pengurusan MPKK turut menjadi nilai tambah
masalah setempat sebelum perkara tersebut selaras dengan penjenamaan semula institusi
diangkat ke peringkat yang lebih tinggi. Bagi tersebut.
pentadbiran di peringkat mukim, penghulu
berperanan melaporkan masalah, aduan dan rayuan
penduduk kepada Pegawai Daerah dan melaporkan
kepada Pihak Berkuasa Negeri. Manakala di
peringkat Persekutuan, MPKK diletakkan di bawah
bidang kuasa KPLB.
Keanggotaan MPKK terdiri daripada seorang

Pengerusi, seorang Setiausaha dan 11 Ahli
Jawatankuasa. Anggota MPKK adalah individu
yang dilantik untuk berkhidmat secara sukarela
kepada Kerajaan.
Sehubungan itu, MPKK memerlukan suatu

perubahan struktur yang menyeluruh untuk menarik
Golongan professional/belia/wanita sangat penting dalam
minat penglibatan profesional, belia dan wanita.
mengubah landskap kepimpinan luar bandar.
Penglibatan mereka dalam MPKK amat penting
KESIMPULAN
Sistem pentadbiran luar bandar di Malaysia terdiri
3
daripada tiga peringkat iaitu peringkat persekutuan,
PERNYATAAN negeri dan daerah. KPLB merupakan peneraju
DASAR dalam pembangunan luar bandar dan komited
untuk memperkasa MPKK bagi melahirkan
kepimpinan yang profesional dalam pengurusan
desa. MPKK juga berperanan sebagai peneraju
utama di peringkat komuniti dalam agenda
9
transformasi negara.
STRATEGI Barisan kepimpinan luar bandar perlu diperkasakan

untuk menghadapi pelbagai cabaran pada masa
hadapan. Pentadbiran kepimpinan luar bandar akan
berubah kepada penggunaan ICT sepenuhnya
selaras dengan ekonomi digital. Cabaran baharu
ini memerlukan idea dan anjakan paradigma yang
kreatif dan inovatif untuk menjana pembangunan
luar bandar. Penglibatan golongan profesional,
belia dan wanita dalam MPKK penting bagi
mengubah landskap kepimpinan desa yang
berwawasan dan berintegriti.
TERAS 9
BIODIVERSITI
DAN ALAM SEKITAR
12
BAB DUA BELAS
TERAS 9 - BIODIVERSITI DAN ALAM SEKITAR
BIODIVERSITI DAN
ALAM SEKITAR
MAMPAN
Pemeliharaan dan pemuliharaan biodiversiti

serta kelestarian alam sekitar luar bandar
dengan pendekatan pembangunan mampan,
meningkatkan kesedaran tanggungjawab
masyarakat dan menggalakkan cara hidup
mesra alam.
Teras ini digubal untuk mewujudkan keseimbangan
antara aspek mengekalkan keindahan dan keaslian
alam semula jadi dan biodiversiti, dengan
pembangunan ekonomi dan sosiobudaya
masyarakat luar bandar yang inklusif. Kehidupan
masyarakat luar bandar yang mampan menjelang
tahun 2030 adalah berkait rapat dengan keupayaan
mereka dalam memelihara serta mengurus
biodiversiti dan alam sekitar berpandukan amalan
pengurusan terbaik dan berkesan.
Berdasarkan kenyataan Kementerian Sumber Asli

dan Alam Sekitar (NRE) atau kini dikenali sebagai
Kementerian Tenaga, Sains, Teknologi, Alam Sekitar
dan Perubahan Iklim (MESTECC), Kerajaan Malaysia
komited terhadap amalan penggunaan sumber
secara mampan yang mana sasaran sekurang-
kurangnya 50.0 peratus kawasan tanah negara
dengan liputan hutan dan dirian pokok. Kerajaan
Sarawak juga turut menyatakan komitmen yang
sama di mana lebih 50.0 peratus kawasan darat
negeri diperuntukkan sebagai hutan simpan kekal
dan taman negara.
Pernyataan dasar umum ini memberi fokus kepada

pemeliharaan dan pemuliharaan biodiversiti serta
kelestarian alam sekitar luar bandar dengan
pendekatan pembangunan mampan, meningkatkan
kesedaran tanggungjawab masyarakat dan
menggalakkan cara hidup mesra alam.
Bagi merealisasikan hasrat teras ini, usaha yang

bersepadu dan berinovatif antara agensi Kerajaan
yang berkaitan, masyarakat luar bandar di pelbagai
peringkat serta Pihak Berkuasa Tempatan amat
diperlukan bagi merangka pelan dan seterusnya
melaksanakan strategi dan tindakan yang
dinyatakan dalam dokumen teras ini.
Flora dan fauna serta alam semula
jadi dilindungi daripada kepupusan
dan kerosakan
Biodiversiti
dan alam
Persekitaran luar bandar yang sekitar
mampan
09
01 bersih, indah dan kondusif
untuk kehidupan yang berkualiti
02 Aplikasi teknologi terbaik berpandukan

4IR dalam amalan pengurusan dan
03
A
pemantauan sumber asli dan alam sekitar
Mempertingkatkan keprihatinan
masyarakat luar bandar dalam
04
LA SPIRASI A
mengekalkan adat, budaya dan
warisan
A
M SEKIT
Mengekalkan kelestarian alam
05 sekitar menerusi tindakan

penguatkuasaan undang-
undang dan peraturan
Memantapkan amalan hijau
06
menerusi pendidikan alam
sekitar dan memperkasa
pasukan sukarelawan alam
sekitar di peringkat desa
Mempertingkatkan keupayaan
R 07 komuniti bagi memastikan
pembangunan mengambilkira
aspirasi dan kehendak setempat
08 Sumber asli dan alam sekitar serta

biodiversiti dilestarikan bagi menjana
sosioekonomi masyarakat luar bandar
09 Alam sekitar yang berdaya tahan terhadap
10 perubahan iklim dan bebas daripada

pencemaran dan/atau lain-lain bentuk bahaya
Kelestarian dalam pembangunan dan

pengurusan sumber alam sekitar perlu
dikekalkan
CABARAN
Teras ini menggariskan mengenai pengurusan
pemeliharaan dan pemuliharaan biodiversiti untuk
mengekalkan kelestarian alam sekitar melalui
pelbagai inisiatif dan penguatkuasaan. Antara
cabaran yang dihadapi untuk merealisasikan teras
ini adalah mengurus keseimbangan antara kehendak
pembangunan dan pemeliharaan; tanah milik
persendirian berdekatan Kawasan Sensitif Alam
Sekitar (KSAS); ketidakselarasan dasar berkaitan
alam sekitar dan biodiversiti dengan aspirasi
masyarakat luar bandar dan agensi; dan menerapkan
ilmu tradisional dan elemen teknologi terbaik.
Projek infrastruktur moden dan berskala besar seperti pembinaan
MENGURUS KESEIMBANGAN ANTARA lebuhraya perlu mengambilkira kesan jangka panjang kepada
KEHENDAK PEMBANGUNAN DAN pembangunan sosioekonomi setempat selain meminimakan
kesan negatif terhadap alam sekitar dan biodiversiti luar bandar.
PEMELIHARAAN
Mengurus dan menyeimbangkan antara kepentingan

ekonomi dan pemeliharaan alam sekitar dan
biodiversiti menjadi salah satu isu utama yang perlu
dihadapi di luar bandar pada masa hadapan.
Sungguhpun kepentingan ekonomi masih mendapat
keutamaan dalam proses kelulusan pembangunan
di kawasan luar bandar, pada masa yang sama,
usaha yang lebih bersepadu serta proaktif perlu
dipertingkatkan bagi memelihara dan memulihara
alam sekitar.
Usaha ini penting bagi memastikan impak

pembangunan yang dilaksanakan memberi manfaat
yang optimum kepada masyarakat luar bandar dari Pengurusan sumber alam semula jadi dan biodiversiti secara
segi peningkatan taraf sosioekonomi dan kelestarian mampan perlu dijadikan sebagai strategi “serampang dua mata”
iaitu menjamin kelestarian sumber serta memberikan nilai
alam sekitar. Ia juga memastikan kualiti persekitaran tambah ekonomi kepada masyarakat luar bandar.
di luar bandar terus terpelihara dan kekal berada
pada tahap yang terbaik.
TANAH MILIK PERSENDIRIAN BERDEKATAN

KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS)
Kewujudan tanah milik persendirian di luar bandar Penggunaan teknologi moden menerusi
yang terletak berdekatan dengan zon pemeliharaan/ pemantauan jarak jauh seperti drone dan imej satelit
penampan atau KSAS turut mendapat perhatian serta kewujudan sukarelawan pemantau komuniti
dalam teras ini. Justeru, adalah penting untuk dilihat mampu memberi kelebihan kepada agensi
memastikan sebarang aktiviti pembangunan yang serta komuniti yang terlibat bagi mengawal dan
dijalankan oleh setiap pemilik tanah tidak akan memantau aktiviti pembangunan yang berdekatan
mendatangkan kemudaratan kepada biodiversiti dengan KSAS.
dan alam sekitar di luar bandar. Terdapat juga
cabaran berkaitan keupayaan agensi Kerajaan yang
berkaitan serta komuniti setempat untuk mengawal
dan memantau sebarang aktiviti bersifat
pencerobohan atau pelanggaran peraturan alam
sekitar di kawasan pemeliharaan/zon penampan.
KETIDAKSELARASAN DASAR BERKAITAN ALAM

SEKITAR DAN BIODIVERSITI DENGAN ASPIRASI
MASYARAKAT LUAR BANDAR DAN AGENSI
Dasar berkaitan biodiversiti dan alam sekitar

dirangka bertujuan untuk menambah baik dan
memperkasa peranan agensi yang berkaitan dan
meningkatkan fungsi serta penglibatan anggota
masyarakat. Sehubungan itu, penggubalan sesuatu
dasar perlulah mengambil kira input masyarakat
dan keperluan terhadap pendidikan alam sekitar.
Sokongan dan komitmen adalah diperlukan
daripada masyarakat untuk memastikan
Aktiviti pembangunan kawasan tanah tinggi termasuklah bagi pemeliharaan alam sekitar dan pemuliharaan
tujuan pertanian dan pelancongan perlulah dipantau melalui biodiversiti dapat dicapai.
kerjasama agensi dan komuniti supaya tidak memudaratkan
penduduk dan menjejaskan kualiti alam sekitar.
Masih terdapat beberapa cabaran utama yang perlu
dihadapi bagi menterjemah dan merealisasikan
hasrat sesuatu dasar dalam bentuk strategi dan
tindakan yang berkesan sama ada di peringkat
agensi mahupun di peringkat masyarakat. Sistem
penyampaian maklumat, proses libatsama
masyarakat dan kumpulan sasar serta
penguatkuasaan perlulah ditambah baik supaya
selari dengan perubahan kehendak dan peredaran
masa serta perkembangan pesat bidang teknologi.
Usaha yang lebih bersepadu perlu dilaksana bagi

meningkatkan kerjasama pelbagai agensi dan
komuniti yang berkaitan dalam merangka pelan,
memantau dan mengambil tindakan terhadap isu-
Aktiviti pembukaan tanah boleh mengancam kelestarian alam isu yang timbul berkaitan biodiversiti dan alam
sekitar dan biodiversiti sekiranya tidak disertai oleh langkah-
sekitar di luar bandar.
langkah mitigasi yang bersesuaian dan berkesan.
Pelbagai kaedah baharu yang inovatif perlu dikenal

pasti dan diterapkan dalam usaha mempercepatkan
tempoh penerimaan dan penyaluran dana yang
diperlukan untuk melaksanakan projek
pembangunan dan pemeliharaan alam sekitar di
kawasan luar bandar. Agensi-agensi yang terlibat
perlu memastikan peruntukan yang diluluskan
dapat disalurkan dan diurus tadbir secara cekap
bagi merealisasikan pelaksanaan sesuatu projek
untuk digunakan bagi aktiviti berkaitan pemeliharaan
alam sekitar dan pemuliharaan biodiversiti.
Pemerkasaan aspek modal insan luar bandar bagi mengurus

sendiri sumber alam termasuklah mewujudkan Rakan Alam
Sekitar sebagai skuad pemantau di peringkat komuniti mampu
memberikan kesan positif dalam jangka masa panjang.
MENERAPKAN ILMU TRADISIONAL DAN

ELEMEN TEKNOLOGI TERBAIK
Perubahan minda dan sikap masyarakat luar bandar Usaha pendidikan di kawasan pedalaman juga perlu
terhadap kepentingan menjaga biodiversiti dan dipertingkatkan supaya tahap kesedaran dan
alam sekitar turut menjadi cabaran yang ditekankan tanggungjawab bagi memulihara alam sekitar dan
dalam teras ini. Keterdedahan masyarakat di luar biodiversiti dapat diterapkan secara lebih berkesan.
bandar hari ini dengan arus pemodenan wajar Selain itu, usaha ini penting untuk mewujudkan
dimanfaatkan sepenuhnya bagi merangka serta sokongan jangka panjang kepada masyarakat
melaksanakan pelbagai inisiatif ke arah memperkukuh setempat. Seterusnya, penggunaan teknologi
penerapan, penggunaan dan penyebaran ilmu terbaik dan bersesuaian dalam pengurusan alam
tradisional yang bermanfaat. sekitar mampu dipertingkatkan menerusi proses
pembelajaran, latihan serta pendedahan secara
Generasi muda pula perlu didedahkan dengan berterusan.
pengetahuan dan kemahiran yang didasari oleh
ilmu tradisional sebelum mereka meneruskan usaha
pengkomersialan hasil sumber alam sedia ada
seperti pembuatan produk perubatan tradisional,
kosmetik, penjagaan diri dan makanan kesihatan.
Ini adalah penting bagi memastikan penjanaan nilai
tambah kepada ekonomi setempat dapat disusuli
oleh kesedaran untuk terus memelihara keaslian
sumber dan ilmu tradisional.
Komitmen berterusan adalah perlu daripada pihak

Kerajaan dan semua kumpulan pemegang taruh
lain dalam memelihara dan memulihara alam sekitar
dan biodiversiti. Justeru, pengiktirafan daripada
pihak Kerajaan terhadap sumbangan ilmu tradisional Kebolehan komuniti luar bandar membiakkan anak pokok balak
melalui konsep Akses kepada Sumber Biologi dan serta tumbuhan herba mampu menjana pendapatan selain
Perkongsian Faedah (Access and Benefit-Sharing, meningkatkan usaha memulihkan kawasan hutan dan menjamin
ABS) perlu diperluaskan sehingga ke peringkat kelestarian alam sekitar.
komuniti di luar bandar.
PENGURUSAN BIODIVERSITI DAN ALAM SEKITAR LUAR

BANDAR BERPANDUKAN KONSEP PENGGUNAAN DAN
PENGELUARAN MAMPAN
Strategi 1.1 Melindungi biodiversiti dan alam sekitar daripada aktiviti tidak
BD 1
mampan di desa
Strategi 1.2 Menggalakkan amalan pertanian hijau dalam kalangan

komuniti desa
Strategi 1.3 Mengintegrasikan pengetahuan tradisional dalam pengurusan

alam sekitar luar bandar yang melibatkan komuniti desa
Strategi 1.4 Memanfaatkan kawasan yang dikenal pasti bagi biodiversiti

luar bandar menerusi projek ekonomi hijau
PERSEKITARAN YANG BERSIH, SELAMAT DAN MAMPAN

UNTUK GENERASI HARI INI DAN AKAN DATANG
Strategi 2.1 Mewujudkan persekitaran desa yang bersih, indah dan mampan
BD 2 Strategi 2.2 Menggalakkan penggunaan sumber secara cekap bagi

menyokong kemampanan alam sekitar
Strategi 2.3 Menambah baik mekanisme timbangtara bagi mengadili kes-

kes pelanggaran dan pencerobohan alam sekitar serta hak
asasi penduduk
PERLINDUNGAN KAWASAN HABITAT HIDUPAN LIAR DAN

KAWASAN BIODIVERSITI DI KAWASAN DESA
BD 3 Strategi 3.1 Memantau kelangsungan dan kelestarian kawasan yang

diwartakan sebagai habitat hidupan liar dan perlindungan
biodiversiti
Strategi 3.2 Menangani konflik manusia-hidupan liar terhadap kawasan

penempatan dan aktiviti ekonomi luar bandar
PERNYATAAN DASAR - BD 1
PENGURUSAN BIODIVERSITI DAN ALAM SEKITAR LUAR BANDAR BERPANDUKAN
KONSEP PENGGUNAAN DAN PENGELUARAN MAMPAN
Perkembangan populasi, pemodenan hidup dan biodiversiti luar bandar dibuat secara mampan
kepesatan aktiviti perbandaran telah meningkatkan dengan menekankan kadar pengeluaran atau
permintaan terhadap penggunaan sumber alam. penggantian secara semula jadi dalam jangka masa
Kawasan luar bandar yang menyimpan dan memiliki panjang. Jika penggunaan sumber adalah pada
pelbagai khazanah sumber alam sering disasarkan kadar yang pantas, kaedah pengurusan yang
untuk pembangunan serta memenuhi permintaan inovatif diperlukan supaya kadar bahan buangan
sumber alam sekitar yang pelbagai dan semakin mampu diurus dengan cekap menerusi proses
berkembang. semula jadi. Teras ini menekankan pengurusan
biodiversiti dan alam sekitar luar bandar yang
Sehubungan itu, Kerajaan komited untuk efisien tanpa kompromi terhadap pembangunan
memastikan penggunaan sumber alam sekitar dan yang dilaksanakan.
Melindungi biodiversiti dan alam sekitar daripada aktiviti tidak

STRATEGI 1.1 mampan di desa
Menggalakkan amalan pertanian hijau dalam kalangan

STRATEGI 1.2 komuniti desa
Mengintegrasikan pengetahuan tradisional dalam pengurusan

STRATEGI 1.3 alam sekitar luar bandar yang melibatkan komuniti desa
Memanfaatkan kawasan yang dikenal pasti bagi biodiversiti

STRATEGI 1.4 luar bandar menerusi projek ekonomi hijau
STRATEGI BD 1.1
MELINDUNGI BIODIVERSITI DAN ALAM
SEKITAR DARIPADA AKTIVITI TIDAK MAMPAN
DI DESA
Istilah tidak mampan (non-sustainable) digunakan Pada masa yang sama, keperluan populasi,
bagi merujuk kepada tindakan mengeksploitasi permintaan pasaran dan perubahan cara hidup juga
sumber alam yang boleh diperbaharui sehingga ke dapat dipenuhi.
tahap ia tidak mampu dipulih serta dijana semula
menerusi proses semula jadi. Kawasan luar bandar Pengurusan alam sekitar di desa perlu menerapkan
pula dianggap kaya dengan pelbagai sumber alam usaha berterusan bagi menggalakkan penglibatan
termasuklah spesis tumbuhan bernilai perubatan, komuniti dan NGO dalam memulihara dan
kayu-kayan bernilai komersial, padang ragut, hutan memelihara kawasan hutan, zon penampan, zon
simpan, kawasan takungan air dan zon maritim perlindungan hidupan liar dan biodiversiti, kawasan
serta hasil laut. Justeru, sebarang bentuk aktiviti sumber perikanan dan kawasan bernilai estatik dan
yang hendak dilaksanakan haruslah indah. Komuniti yang terlibat dengan aktiviti
mempertimbangkan konsep penggunaan sumber pengambilan sumber perikanan hendaklah dididik
secara mampan. supaya mengamalkan kaedah penangkapan yang
mampan, penanaman semula hutan, pengindahan
Penggunaan sumber alam diramal akan meningkat alam sekitar dan kebun di sekitar desa. Bagi
dengan pesat memandangkan masyarakat mengiktiraf komuniti yang giat melaksanakan
memerlukan bahan tersebut untuk kehidupan. inisiatif melindungi biodiversiti di kawasan desa,
Justeru, sebuah dasar dan langkah khusus haruslah suatu bentuk anugerah atau pensijilan khas
diwujudkan bagi memastikan penggunaan sumber termasuklah Anugerah Desa Hijau Mesra Alam boleh
dibuat secara mampan selain dapat mengurangkan diwujud dan diperluaskan pada masa hadapan.
tekanan terhadap biodiversiti dan sumber alam.
STRATEGI BD 1.2
MENGGALAKKAN AMALAN PERTANIAN HIJAU
DALAM KALANGAN KOMUNITI DESA
Pertanian hijau ditakrifkan sebagai suatu kaedah Strategi ini mencadangkan inisiatif yang bersesuaian
mempromosi pertumbuhan dan pembangunan ke arah menggalakkan sektor pertanian luar bandar
pertanian supaya mampu memenuhi permintaan menerima pakai amalan pertanian hijau dan
pengguna dan pasaran. Kaedah pertanian hijau berhemah termasuklah melalui pemberian insentif
berupaya mengurangkan kemudaratan kepada alam dan kemudahan pasaran kepada kelompok petani
sekitar dan biodiversiti, meningkatkan kecekapan kecil di luar bandar supaya dapat menggalakkan
penggunaan sumber serta menambah baik lagi penglibatan mereka dalam kegiatan pertanian
ekosistem industri pertanian. organik dan separa organik. Selain itu, kawal selia
lebih berkesan terhadap amalan pertanian
Strategi ini memberi tumpuan kepada sektor berkonsepkan buangan sifar perlu diwujudkan dalam
pertanian luar bandar supaya terus berkembang program rejuvenasi dan rehabilitasi tanah di desa.
dan pada masa yang sama berupaya mengurus Seterusnya dicadangkan supaya syarikat pertanian
pelbagai cabaran baharu yang lebih kompleks. dan para pekebun kecil mengguna pakai Amalan
Masyarakat luar bandar yang memiliki aset tanah Pertanian Baik (Good Agriculture Practice-GAP)
yang luas dan subur, disaran meningkatkan selain mempromosikan program pensijilan pertanian
pengeluaran bagi menampung kehidupan para bagi meningkatkan minat pihak yang berkepentingan
pekebun kecil dan usahawan berskala komersial. melaksanakan amalan pertanian hijau.
Pihak Kerajaan menerusi pelbagai agensi yang
berkaitan hendaklah menggalakkan amalan
pertanian hijau dan mampan.
STRATEGI BD 1.3
MENGINTEGRASIKAN PENGETAHUAN
TRADISIONAL DALAM PENGURUSAN ALAM
SEKITAR LUAR BANDAR YANG MELIBATKAN
KOMUNITI DESA
Aplikasi pengetahuan tradisional boleh boleh menyebabkan terhakisnya amalan dan

menyumbang dalam pengurusan biodiversiti dan warisan pengetahuan tradisional terutamanya
alam sekitar. Kini, beberapa dasar telah digubal dalam kalangan penduduk luar bandar.
termasuk Dasar Kepelbagaian Biologi Kebangsaan
(DKBK) 2016-2025 (di bawah sub-tema implikasi Masyarakat di luar bandar telah membina kemahiran
Warisan Biologi Negara) dan DPF Desa Negara (di pengetahuan tradisional dengan mengintegrasikannya
bawah Strategi AD2) telah memberi perhatian dengan alam sekitar bagi jangka masa panjang.
khusus terhadap kepentingan pengetahuan Strategi ini mencadangkan supaya beberapa inisiatif
tradisional. Sebarang perubahan terhadap alam diterima pakai termasuklah mewujudkan kerjasama
sekitar yang berlaku secara langsung dan tidak pintar antara komuniti desa, institusi pendidikan
langsung akan memberi kesan kepada penduduk tempatan dan pihak berkepentingan bagi mengenal
luar bandar. pasti, merekod dan membangunkan mekanisme
pemakaian ilmu pengetahuan tradisional dalam
Akibat daripada pertumbuhan ekonomi yang pesat pengurusan sumber alam dan biodiversiti.
serta permintaan pasaran yang tinggi dan berskala Seterusnya, penglibatan komuniti desa boleh
besar terhadap produk sumber asli (tumbuhan diperluaskan dalam program pengurusan mampan
herba dan haiwan liar yang dilindungi) akan biodiversiti. Contohnya, sistem tagal/tagang sungai
menyebabkan pengambilan sumber tersebut yang diamalkan di Negeri Sabah bagi memelihara
dijalankan secara pesat. Pertimbangan ekonomi sumber ikan dan tagal hutan.
secara berlebihan dan terlalu mengejar kemodenan
STRATEGI BD 1.4
MEMANFAATKAN KAWASAN YANG DIKENAL
PASTI BAGI BIODIVERSITI LUAR BANDAR
MENERUSI PROJEK EKONOMI HIJAU
Memelihara dan memulihara biodiversiti dan alam Strategi ini mencadangkan desa-desa yang dikenal
sekitar luar bandar untuk manfaat generasi masa pasti mempunyai sumber biodiversiti yang berpotensi
hadapan perlu disandarkan kepada usaha yang dimanfaat dengan projek ekonomi hijau terutamanya
inklusif termasuklah di peringkat desa. Usaha ini ekopelancongan premium. Projek ekopelancongan
melibatkan kerjasama antara agensi Kerajaan dan premium perlu menggunakan pendekatan yang
pihak komuniti keseluruhannya. dipacu oleh keusahawanan komuniti dengan
perkongsian pintar bersama kumpulan pemegang
Dasar-dasar seperti Rancangan Fizikal Negara (RFN taruh yang berkaitan termasuklah agensi Kerajaan,
2040) di bawah Teras 2 - Strategi KD2: Perancangan pemain industri ekopelancongan, NGO dan
Guna Tanah Holistik; DPF Desa Negara di bawah masyarakat umum.
Strategi AD2 - Pemerkasaan Peranan Komuniti
Dalam Penjagaan Alam Sekitar Desa; Dasar Alam Sebarang projek ekopelancongan premium disaran
Sekitar Negara 2002 di bawah Strategi Hijau Malaysia untuk menyediakan kajian kebolehlaksanaan
yang pertama iaitu Pendidikan dan Kesedaran dan (feasibility study) dengan mengambil kira pelbagai
DKBK 2016-2025 di bawah Matlamat 1 – Memperkasa aspek yang bakal menerima kesan daripada operasi
dan memantapkan komitmen kesemua kumpulan projek terutamanya terhadap alam sekitar dan
pemegang taruh bagi memulihara biodiversiti, telah biodiversiti di desa.
mengambil kira penyertaan masyarakat dalam
pemeliharaan dan pemuliharaan biodiversiti dan
alam sekitar luar bandar.
PERSEKITARAN YANG BERSIH, SELAMAT DAN MAMPAN UNTUK GENERASI
HARI INI DAN AKAN DATANG
Rakyat berhak menikmati alam sekitar yang bersih, Dasar ini juga memberi tumpuan kepada menambah
selamat dan mampan. Dasar ini menekankan proses baik aspek perundangan dan memantapkan
pengurusan dan pelaksanaan pembangunan luar mekanisme timbangtara bagi mengadili kes
bandar secara inklusif dengan mempertimbangkan pelanggaran dan pencerobohan alam sekitar serta
faktor serta input biodiversiti dan alam sekitar. hak asasi penduduk.
Pembangunan luar bandar untuk tempoh sehingga
tahun 2030 mesti menggunakan pendekatan Sebarang projek pembangunan berskala besar yang
menggalakkan aktiviti yang menyokong memberi impak kepada alam sekitar perlu diurus
pemuliharaan yang mencipta nilai tambah bagi secara mampan serta dipantau berpandukan
manfaat jangka masa panjang. Pembangunan luar peraturan dan garis panduan yang berkaitan supaya
bandar tidak hanya bertujuan meningkatkan taraf tidak mendatangkan kesan negatif yang
sosioekonomi masyarakat, malah perlu seiring berpanjangan terhadap alam sekitar serta kehidupan
dengan matlamat mewujudkan persekitaran desa masyarakat luar bandar.
yang bersih, indah dan mampan.
KHAZANAH ALAM YANG

KAYA DI NEGARA INI PERLU
DIURUS SECARA MAMPAN
AGAR DAPAT DIWARISI DAN
DINIKMATI OLEH GENERASI
MASA HADAPAN.
Mewujudkan persekitaran desa yang bersih, indah dan

STRATEGI 2.1 mampan
Menggalakkan penggunaan sumber secara cekap bagi

STRATEGI 2.2 menyokong kemampanan alam sekitar
Menambah baik mekanisme timbangtara bagi mengadili
STRATEGI 2.3 kes-kes pelanggaran dan pencerobohan alam sekitar serta
hak asasi penduduk
STRATEGI BD 2.1
MEWUJUDKAN PERSEKITARAN DESA
YANG BERSIH, INDAH DAN MAMPAN
Strategi ini menekankan kepentingan peranan serta Penyaluran insentif yang bersesuaian perlu
fungsi yang perlu dimainkan oleh setiap anggota diwujudkan bagi memperkuat asas amalan hijau
masyarakat bagi melestarikan alam sekitar luar oleh komuniti sama ada berbentuk geran
bandar, seterusnya mewujudkan persekitaran desa pembangunan bagi tujuan pembelian tangki tuaian
yang bersih, indah dan mampan. Mempraktikkan air hujan, tong sampah kitar semula atau bagi
amalan hijau yang selaras dengan prinsip-prinsip menghadiri latihan dan menjalankan kerja
pembangunan mampan termasuklah amalan kitar penyelenggaraan. Insentif ini boleh disediakan
semula, penghasilan baja kompos dan racun mengikut tahap pengembangan aktiviti hijau yang
serangga menggunakan bahan alami, penuaian air dijalankan oleh komuniti.
hujan, penggunaan teknologi mesra alam dan
sebagainya boleh mendukung usaha terbabit di Peranan pentadbir kampung khususnya MPKK
peringkat komuniti di desa. hendaklah diperkasa dengan memasukkan skop
berkaitan alam sekitar dan biodiversiti. Pembentukan
Bagi memastikan momentum dan sikap positif biro khusus alam sekitar atau menambah baik biro
dalam menjaga alam sekitar dan sumber luar keceriaan kampung dapat menjalankan fungsi
bandar yang berterusan, setiap komuniti di desa secara berkesan bagi menyokong usaha libatsama
yang telah dan sedang mempraktikkan amalan lebih meluas anggota komuniti dalam memelihara
hijau mesra alam perlu dibantu dalam menjaga persekitaran kampung supaya bersih, indah dan
persekitaran yang bernilai estetika dan indah. mampan.
STRATEGI BD 2.2
MENGGALAKKAN PENGGUNAAN SUMBER
SECARA CEKAP BAGI MENYOKONG
KEMAMPANAN ALAM SEKITAR
Strategi ini memberi tumpuan kepada menggalakkan sumber semula jadi, penggunaan semula dan pada
penggunaan sumber secara cekap bagi menyokong masa yang sama meminimumkan bahan buangan
kemampanan alam sekitar dalam kalangan serta pembaziran. Selain itu, strategi ini juga akan
masyarakat luar bandar. Penggunaan sumber secara memberi penekanan kepada penggunaan peralatan
cekap adalah mengoptimumkan penggunaan cekap tenaga dalam pelbagai aspek kehidupan.
STRATEGI BD 2.3
MENAMBAH BAIK MEKANISME TIMBANGTARA
BAGI MENGADILI KES-KES PELANGGARAN
DAN PENCEROBOHAN ALAM SEKITAR SERTA
HAK ASASI PENDUDUK
Strategi yang bersepadu perlu diambil bagi Bagi mencapai strategi ini, mekanisme timbangtara
melonjakkan pengurusan alam sekitar yang baik perlu ditambah baik di peringkat tempatan dan
di samping meminimumkan sebarang gangguan komuniti bagi mengadili kes-kes pelanggaran dan
terhadap kestabilan ekosistem demi manfaat pencerobohan alam sekitar serta hak asasi
kehidupan manusia. Antara inisiatifnya ialah penduduk. Inisiatif yang perlu dimantap dan
memantapkan proses membuat keputusan dikembangkan adalah menerusi pemerkasaan
menggunakan merit atas faktor pertimbangan institusi kepimpinan tempatan sedia ada
biodiversiti dan alam sekitar. Pendekatan ini termasuklah merekrut dan melatih pendamai
mengurangkan risiko dan gangguan terhadap komuniti yang berkaliber sebagai pakar rujuk
khidmat ekologi dan alam sekitar. Sebarang tempatan. Pembinaan kapasiti tempatan menerusi
pelanggaran peraturan alam sekitar yang pendamai komuniti diharap dapat mengurus isu
menjejaskan kehidupan dan hak asasi penduduk dan pertikaian setempat berkaitan pelanggaran
akan berhadapan dengan tindakan undang-undang. dan pencerobohan alam sekitar yang boleh
mendatangkan impak kepada komuniti desa.
PERLINDUNGAN KAWASAN HABITAT HIDUPAN LIAR DAN
KAWASAN BIODIVERSITI DI KAWASAN DESA
Kawasan perlindungan dan rizab hidupan liar ialah Kawasan sensitif seperti yang dinyatakan ini perlulah
kawasan lindung hidupan liar seperti dinyatakan dilindungi bukan sahaja bertujuan memastikan
sebagai KSAS dalam Rancangan Fizikal Negara kelangsungan KSAS sebagai tapak warisan ekologi
Ke-3. Berdasarkan Garis Panduan Perancangan terus terpelihara, malah bagi memastikan fungsi
Pemuliharaan dan Pembangunan KSAS dan kawasan untuk sokongan hidup bagi kawasan
Kawasan Perlindungan Habitat Hidupan Liar (2014) pengeluaran sumber makanan, ikan, pertanian,
oleh Jabatan Perancangan Bandar dan Desa tumbuhan herba dan keseimbangan ekosistem
(JPBD), kawasan perlindungan hidupan liar kepada masyarakat luar bandar terus berkekalan.
terbahagi kepada beberapa jenis seperti Rajah 12.1.
RIZAB HIDUPAN LIAR
TAMAN NEGARA
KAWASAN HUTAN
PERLINDUNGAN
HIDUPAN LIAR
Jenis Kawasan
Perlindungan TAMAN NEGERI
KAWASAN PENYU DAN Habitat Hidupan
TUNTUNG MENDARAT
DAN BERTELUR Liar
TANAH DI BAWAH
PERUNDANGAN
NEGERI
TAPAK RAMSAR
(KONVENSYEN MENGENAI
TANAH LEMBAB
YANG BERKEPENTINGAN
ANTARABANGSA)
TANAH YANG DIGAZET
DI BAWAH KANUN
TANAH NEGARA
Rajah 12.1: Jenis Kawasan Perlindungan Habitat Hidupan Liar.
Sumber: JPBD (2014:1)
Memantau kelangsungan dan kelestarian kawasan yang

STRATEGI 3.1 diwartakan sebagai habitat hidupan liar dan perlindungan
biodiversiti
Menangani konflik manusia-hidupan liar terhadap kawasan

STRATEGI 3.2 penempatan dan aktiviti ekonomi luar bandar
STRATEGI BD 3.1
MEMANTAU KELANGSUNGAN DAN
KELESTARIAN KAWASAN YANG DIWARTAKAN
SEBAGAI HABITAT HIDUPAN LIAR DAN
PERLINDUNGAN BIODIVERSITI
Strategi ini menggariskan beberapa pendekatan atau fauna bukan tempatan berpotensi menggugat
ke arah meningkatkan usaha penguatkuasaan dan kestabilan ekosistem. Hal ini kerana sesuatu spesis
pemantauan menerusi libatsama komuniti. Ini tersebut tidak dapat hidup disebabkan oleh
termasuklah memberi peranan lebih meluas kepada perbezaan iklim. Kesan kemasukan spesis asing
komuniti dan MPKK untuk memantau dan secara pesat akan mengakibatkan berlakunya
seterusnya melapor kepada agensi penguatkuasaan persaingan terhadap sumber makanan, nutrien dan
yang berkaitan sekiranya terdapat sebarang aktiviti sebagainya. Aplikasi teknologi termaju dan platform
yang melanggar peraturan alam sekitar di sekitar media sosial selaras dengan perkembangan 4IR
kawasan desa, pencerobohan (pemburuan haram perlu diterima pakai bagi tujuan pemantauan dan
serta pengambilan flora dan fauna) di kawasan juga bagi penghasilan peta koridor atau zon
sensitif hidupan liar dan alam sekitar. perlindungan hidupan liar dengan maklumat lebih
tepat dan secara libatsama wakil komuniti.
Pihak komuniti dan MPKK juga perlu dibekalkan
ilmu dan kesedaran supaya dapat mengenal pasti Strategi ini memberi fokus kepada pemantauan
spesis flora dan fauna seterusnya melaporkan bersepadu bukan sahaja melibatkan kesemua jenis
kepada pihak berwajib sekiranya terdapat KSAS, bahkan perlu meliputi komuniti di desa
kemasukan spesis asing agar ketulenan spesis sepanjang Central Forest Spine, ekosistem persisiran
tempatan dapat dipelihara. Pengenalan spesis flora pantai dan marin yang penting bagi biodiversiti
luar bandar.
STRATEGI BD 3.2
MENANGANI KONFLIK MANUSIA-HIDUPAN
LIAR TERHADAP KAWASAN PENEMPATAN
DAN AKTIVITI EKONOMI LUAR BANDAR
Langkah inovatif perlu diketengahkan bagi

mengurangkan konflik manusia-hidupan liar
terhadap kawasan penempatan dan aktiviti ekonomi
luar bandar. Konflik ini ekoran pertumbuhan pesat
populasi, penerokaan tanah di luar bandar untuk
tujuan pembangunan dan pengambilan sumber
sedia ada. Pendekatan teknologi dan kejuruteraan
seperti pembinaan lintasan bawah (viaduct) di
kawasan-kawasan yang dikenal pasti sebagai
koridor hidupan liar perlu diperluas. Projek
infrastruktur yang berimpak besar kepada kawasan
luar bandar termasuk pembinaan lebuh raya,
jambatan dan sebagainya juga perlu menerapkan
elemen reka bentuk yang mesra kepada pergerakan
hidupan liar.
Penyelesaian bukan kejuruteraan pula adalah

dengan menerapkan pengetahuan tradisional yang
diintegrasikan bersama aspek teknologi
pemantauan termaju termasuk pewujudan jaringan
pemantauan dan komunikasi antara desa
terutamanya yang bersempadanan dengan
kawasan hutan simpan kekal, zon perlindungan
hidupan liar dan taman negara. Jaringan komunikasi
tempatan diaktifkan setelah kehadiran haiwan liar
dikesan di kawasan desa atau ladang dan
kemudiannya maklumat tersebut dikongsi bersama
masyarakat lain sebagai langkah berjaga-jaga.
Pendekatan lain yang tidak memudaratkan haiwan
liar adalah seperti pemasangan sarang lebah bagi Rajah 12.2: Kawasan perlindungan dan model kawasan
menghindar gajah liar daripada memasuki kawasan ekologi di Semenanjung Malaysia.
desa atau ladang.
KESIMPULAN
Biodiversiti dan alam sekitar merupakan khazanah
3
luar bandar yang perlu dipelihara dan dipulihara
PERNYATAAN untuk mengekalkan keseimbangan ekosistem ke
DASAR arah pembangunan mampan. Pemeliharaan dan
pemuliharaan biodiversiti dan alam sekitar wajar
diintegrasi dengan prinsip dan amalan yang
mendukung kelestarian. Selain itu, suatu sinergi
perlu diwujudkan antara amalan tempatan yang
9
berpacukan pengetahuan tradisional masyarakat
tempatan dengan idea baharu dalam meningkatkan
STRATEGI amalan pengurusan biodiversiti dan alam sekitar.
Anjakan paradigma dan tindakan perlu dimantapkan
supaya kegiatan penggunaan sumber dapat diubah
kepada pemeliharaan dan aktiviti yang pelbagai
fungsi seperti memperluaskan aktiviti
ekopelancongan premium, pertanian hijau, kitar
semula, penjimatan dan penjanaan sumber tenaga
boleh diperbaharui dan sebagainya.
Menerusi penerapan gagasan pembangunan

mampan melalui peningkatan kesedaran
tanggungjawab masyarakat dan menggalakkan
cara hidup mesra alam, keseluruhan aspek berkaitan
pemeliharaan dan pemuliharaan biodiversiti serta
alam sekitar akan dapat dijaga dengan baik. Kesan
jangka panjang, khazanah biodiversiti dan alam
sekitar yang berharga akan dapat dipelihara dan
dinikmati oleh generasi hari ini dan juga akan datang.
TERAS 10
PERUMAHAN,
PEMBANGUNAN
WILAYAH DAN
13
PENEMPATAN DESA
BAB TIGA BELAS
TERAS 10 - PERUMAHAN, PEMBANGUNAN WILAYAH DAN PENEMPATAN DESA
PERUMAHAN, PEMBANGUNAN
WILAYAH DAN PENEMPATAN DESA
BERSEPADU
Pemerkasaan pembangunan wilayah,

pengimbangan pembangunan antara bandar
dengan luar bandar dan antara kawasan-
kawasan luar bandar serta pembangunan
penempatan desa lestari yang mampu
menarik migrasi penduduk bandar ke luar
bandar.
Pembangunan wilayah yang bersepadu, berkesan
dan saling melengkapi penting bagi mengurangkan
jurang kualiti hidup antara kawasan bandar dan
luar bandar dan antara kawasan-kawasan luar
bandar. Teras ini berkonsepkan “place-based” yang
membantu membangunkan luar bandar
berdasarkan wilayah, kawasan tempatan atau desa
bagi memacu pembangunan yang lebih strategik
dan bersepadu.
Pembangunan wilayah dalam DPLB ditumpukan

di bawah Lembaga Kemajuan Wilayah (LKW) dan
kawasan Pihak Berkuasa Koridor (PBK). Perhatian
juga diberikan terhadap kawasan luar bandar yang
berada di luar kawasan operasi LKW dan PBK.
Persekitaran luar bandar yang kondusif dan ekonomi
berdaya saing adalah perlu bagi menarik dan
mengekalkan masyarakat tinggal di luar bandar.
Teras ini juga memberi penekanan kepada aspek

perumahan di luar bandar yang merupakan
keperluan asas dalam kehidupan. Akses kepada
perumahan berkualiti penting dalam meningkatkan
kualiti dan kesejahteraan hidup rakyat. Teras ini
turut bertujuan untuk menyediakan perumahan
yang mencukupi, berkualiti dan mampu milik bagi
masyarakat di luar bandar terutamanya kepada isi
rumah miskin, berpendapatan rendah dan
sederhana serta golongan sasar seperti belia dan
pasangan muda yang berkahwin. Melalui strategi
yang digariskan, diharapkan isu penghijrahan belia
daripada luar bandar ke bandar dapat dikurangkan
selain daripada menggalakkan migrasi masyarakat
bandar ke luar bandar.
Meningkatkan bilangan desa
lestari dan cemerlang
Peluang pemilikan rumah

01 untuk generasi muda
Perumahan, pembangunan
wilayah dan penempatan
02
desa bersepadu
10
Migrasi sifar luar bandar ke
03 bandar atas faktor pekerjaan
PE 04
Persekitaran
perumahan mampan
MB PIRAS A
Menggunakan teknologi
05 secara menyeluruh dalam

AS
urusan pentadbiran, ekonomi

dan urusan harian penduduk
ANGU
Mempergiat usaha
06
transformasi masyarakat
Orang Asli, Komuniti Anak
Negeri Sabah dan Natives
of Sarawak
07
Kebolehsampaian
N
sistem perhubungan
I
ke semua kawasan
N
08 Peranan Lembaga Kemajuan
Wilayah diperkukuh dan mampu
membuka peluang pekerjaan
kepada generasi baharu
09 Mengekalkan tradisi dan budaya

setempat tetapi dimajukan dengan
10
fasiliti dan kemudahan terkini
11 Skim Pemilikan Rumah Sewa Beli
Perumahan berkualiti untuk masyarakat Orang Asli,

Komuniti Anak Negeri Sabah dan Natives of Sarawak
CABARAN
Kerajaan telah banyak memberi peruntukan untuk PENYEDIAAN PERUMAHAN KEPADA
pembangunan luar bandar termasuklah bagi GENERASI MUDA
meningkatkan akses perumahan untuk masyarakat
luar bandar. Keadaan ini menggambarkan komitmen Penyediaan perumahan untuk generasi muda amat
Kerajaan untuk terus membangunkan masyarakat penting sebagai daya penarik untuk mereka terus
dan kawasan luar bandar. tinggal di luar bandar. Di samping itu, kepadatan
penghuni rumah yang tinggi di sesetengah tempat
Dalam usaha pembangunan ini, terdapat cabaran menyebabkan keadaan rumah yang tidak kondusif.
utama yang telah dikenal pasti seperti:
Namun begitu, antara cabaran yang dihadapi untuk
PENYEDIAAN PERUMAHAN BERKUALITI menyediakan perumahan kepada generasi muda
KEPADA GOLONGAN MISKIN DAN adalah mendapatkan tanah yang bersesuaian,
BERPENDAPATAN RENDAH ketidakupayaan mendapatkan pembiayaan
pembangunan daripada pihak swasta untuk
Antara tempoh tahun 2010 hingga tahun 2017, membangunkan perumahan mampu milik dan
sebanyak 103,033 buah rumah PPRT telah dibina kekangan pembiayaan kepada generasi muda
dan dibaik pulih. Selain itu, pihak RISDA dan kerana ketiadaan dokumen gaji.
FELCRA telah memperkenalkan perumahan mampu
milik untuk golongan muda luar bandar. Isu PERUMAHAN BERKUALITI UNTUK MENARIK
ketiadaan pemilikan tanah untuk bantuan PENGHIJRAHAN DARI BANDAR KE LUAR
pembinaan rumah menyebabkan sebahagian BANDAR
golongan sasaran tidak dapat dibantu.
Akses pemilikan perumahan di luar bandar
Pada masa kini, saiz rumah PPRT adalah berkeluasan merupakan daya tarikan kepada masyarakat bandar
660 kaki persegi dengan tiga bilik. Namun begitu, untuk berhijrah atau menjadikan luar bandar
terdapat keperluan untuk meningkatkan saiz rumah sebagai rumah persinggahan.
supaya lebih kondusif (KPKT menyarankan saiz
rumah 700 kaki persegi sebagai saiz rumah yang Namun begitu, antara cabarannya adalah untuk
kondusif). mendapatkan kawasan yang sesuai bagi
pembangunan rumah idaman masyarakat bandar,
PEMBIAYAAN PEMILIKAN RUMAH peningkatan persaingan kepada perumahan yang
menyebabkan harga rumah meningkat dan konflik
Cabaran pembiayaan kepada masyarakat yang kepentingan antara migran dan masyarakat asal.
bekerja sendiri, berpendapatan rendah dan tidak
tetap berikutan ketiadaan dokumen pendapatan PERUMAHAN YANG TIADA
yang diperlukan untuk pembiayaan pembinaan HAK MILIK YANG SAH
rumah. Malahan, institusi pembiayaan kurang
berminat untuk menawarkan pembiayaan pinjaman Terdapat sebahagian rumah di kawasan luar bandar
perumahan kepada pemohon yang berpendapatan yang tidak mendapat hak milik yang sah yang perlu
rendah dan tidak tetap. diberi perhatian. Kesannya, kemudahan dan
prasarana tidak dapat disediakan secukupnya.
KETIDAKSEIMBANGAN PEMBANGUNAN
WILAYAH DAN KAWASAN
Cabaran utama pembangunan wilayah adalah bagi

membangunkan wilayah dan kawasan yang lebih
seimbang serta meningkatkan kualiti hidup di luar
bandar. Pendapatan isi rumah di bandar dan luar
bandar meningkat antara tahun 1970 hingga tahun
2016. Walau bagaimanapun, jurang pendapatan isi
rumah antara kedua-dua kawasan ini semakin
meluas (Rujuk Rajah 2.22 di Bab 2).
KUALITI HIDUP
Kebanyakan petani yang mengusahakan sawah di Bario telah
lanjut usia dan tiada pengganti. Upah buruh bertambah mahal
Cabaran utama ialah untuk meningkatkan kualiti
dan pulangan tidak menguntungkan. Banyak tanah padi yang
tidak diusahakan. hidup masyarakat luar bandar bagi merapatkan
jurang antara kehidupan luar bandar dan bandar.
Usaha-usaha meningkatkan kualiti hidup di luar
bandar perlu diperhebat merangkumi penyediaan
kemudahan prasarana, persekitaran fizikal dan
sosioekonomi. Kawasan di luar bandar dan
penempatan desa masih memerlukan pembangunan
prasarana yang lengkap dan juga kemajuan
daripada aspek sosioekonomi penduduknya.
Kawasan yang terletak di luar kawasan operasi
LKW dan PBK masih perlu dibangunkan bagi
memastikan pembangunan kawasan terbabit tidak
ketinggalan.
KEMAJUAN MASYARAKAT ORANG ASLI,

Penempatan Orang Asli di Nenasi, Pekan, Pahang. Walaupun KOMUNITI ANAK NEGERI SABAH DAN
telah ada kemajuan, tetapi masih ada ruang pembaikan termasuk
pembangunan modal insan.
NATIVES OF SARAWAK
Cabaran utama membangunkan Masyarakat Orang

Asli, Komuniti Anak Negeri Sabah dan Natives of
Sarawak adalah disebabkan oleh penempatan
mereka yang jauh dari pusat pertumbuhan ekonomi.
Usaha membangunkan golongan ini semakin rumit
kerana sistem perhubungan yang terhad, kos yang
tinggi dan tahap penyampaian yang rendah.
Tahap kemajuan kawasan Orang Asli (terutamanya

di Negeri Kelantan, Perak dan Pahang), Komuniti
Anak Negeri Sabah dan Natives of Sarawak
khususnya yang menetap di kawasan pedalaman
perlu terus diberi perhatian. Di samping itu, keperluan
Rumah Panjang Moden Orang Ulu di kawasan penempatan terhadap pembangunan masyarakat Orang Asli,
semula di Sungai Asap, Sarawak. Komuniti Anak Negeri Sabah dan Natives of Sarawak
perlu disokong dan diseimbangkan dengan
pengetahuan dan kemahiran (softskill and hardskill)
melalui pembangunan modal insan. Usaha juga perlu
diambil untuk mengekal dan mendokumentasikan
ilmu tradisional masyarakat ini.
POTENSI PEMBANGUNAN
Cabaran serta potensi pembangunan adalah tidak

sama antara suatu kawasan dengan kawasan yang
lain. Strategi dan tindakan untuk pembangunan luar
bandar perlu mengambil kira keperluan dan situasi
setempat iaitu “There is no one size fit all solutions”.
Ini disebabkan kawasan luar bandar tidak homogen
dan terdapat keunikan sosiobudaya serta
kepelbagaian sumber tempatan. Bagi memastikan
komuniti desa tidak ketinggalan dalam arus
pembangunan ekonomi dan perkembangan
teknologi, langkah strategik secara berterusan perlu
Chalet Chemerkau Chekas, Kampung Peruas, Ulu Dong, Raub,
diambil bagi meningkatkan kecemerlangan desa Pahang.
PENINGKATAN PEMILIKAN PERUMAHAN KEPADA

GOLONGAN SASAR DI LUAR BANDAR
Strategi 1.1 Menambah baik program perumahan untuk golongan miskin dan
WD 1 miskin tegar
Strategi 1.2 Memperluas program pemilikan rumah
Strategi 1.3 Meningkatkan akses pembiayaan perumahan kepada golongan

sasar di luar bandar
KESAMARATAAN KUALITI HIDUP ANTARA BANDAR

DENGAN LUAR BANDAR DAN ANTARA WILAYAH-
WILAYAH LUAR BANDAR
Strategi 2.1 Memperkasa peranan agensi pembangunan wilayah sedia ada
melalui rasionalisasi peranan dan fungsi LKW yang lebih berkesan
WD 2 Strategi 2.2 Merancang dan melaksanakan pembangunan wilayah yang

komprehensif di luar kawasan operasi LKW
Strategi 2.3 Mewujudkan pembangunan penempatan luar bandar baharu

sebagai pemangkin pembangunan luar bandar
Strategi 2.4 Mengukuhkan peranan Pusat Pertumbuhan Desa (PPD) dan

Pusat Komuniti Desa (PKD)
Strategi 2.5 Meningkatkan hubungan simbiotik luar bandar-bandar

PENEMPATAN LUAR BANDAR LESTARI DAN CEMERLANG

MENJELANG TAHUN 2030
Strategi 3.1 Menentukan sempadan dan melaksanakan persempadanan
WD 3 semula desa di bawah MPKK
Strategi 3.2 Mewujudkan model pembangunan desa lestari
Strategi 3.3 Memacu pendekatan pembangunan desa lestari berpacukan

komuniti (community driven)
MASYARAKAT ORANG ASLI, KOMUNITI ANAK NEGERI

SABAH DAN NATIVES OF SARAWAK YANG MAJU
Strategi 4.1 Melaksanakan program penempatan semula skim pembesaran
WD 4 desa
Strategi 4.2 Mendapatkan pengiktirafan pemilikan Tanah Adat - Native

Customary Rights (NCR) dan Tanah Rizab Orang Asli
Strategi 4.3 Mengurus pembangunan tanah menggunakan pendekatan

“menang-menang”
PERNYATAAN DASAR - WD 1
PENINGKATAN PEMILIKAN PERUMAHAN KEPADA GOLONGAN SASAR
DI LUAR BANDAR
Teras ini bertujuan untuk meningkatkan akses Teras ini melibatkan tiga strategi iaitu meneruskan
perumahan kepada golongan sasar di luar bandar program sedia ada untuk golongan miskin dan
seperti golongan B40, ibu tunggal, Orang Asli, miskin tegar; memperluas program pemilikan rumah
Komuniti Anak Negeri Sabah dan Natives of Sarawak, kepada golongan muda berpendapatan rendah
warga kurang upaya, golongan muda. Kerajaan dan sederhana memiliki rumah di desa; dan
menerusi KPLB, telah melaksanakan pelbagai meningkatkan akses pembiayaan perumahan
inisiatif untuk menyediakan akses kepada perumahan kepada golongan sasar. Dengan pelaksanaan dasar
yang berkualiti termasuk PPRT dan perumahan ini diharapkan akses kepada pemilikan rumah yang
mampu milik. Seramai 515,170 ahli isi rumah telah berkualiti di luar bandar akan meningkat dan
menerima manfaat ini sejak tahun 2010 hingga seterusnya membawa kepada keselesaan dan
tahun 2017. kesejahteraan.
Menambahbaik program perumahan untuk golongan miskin

STRATEGI 1.1 dan miskin tegar
STRATEGI 1.2 Memperluas program pemilikan rumah
Meningkatkan akses pembiayaan perumahan kepada golongan

STRATEGI 1.3 sasaran di luar bandar
STRATEGI WD 1.1 STRATEGI WD 1.2

MENAMBAHBAIK PROGRAM PERUMAHAN MEMPERLUASKAN PROGRAM PEMILIKAN
UNTUK GOLONGAN MISKIN DAN MISKIN RUMAH
TEGAR
Pada masa kini, Kerajaan telah melaksanakan Pelbagai program telah dilaksanakan untuk
pelbagai inisiatif untuk membantu golongan miskin meningkatkan pemilikan rumah bagi golongan
dan miskin tegar bagi memiliki rumah sendiri. Ini muda yang berpendapatan sederhana dan rendah
termasuk PPRT untuk golongan termiskin, ibu di bandar seperti First Home Scheme, Youth Housing
tunggal, warga kurang upaya, Orang Asli, Komuniti Scheme dan MyHome. Manakala di luar bandar,
Anak Negeri Sabah dan Natives of Sarawak. Menerusi menerusi agensi di bawah KPLB, pihak Kerajaan
dasar ini, usaha-usaha akan diteruskan dalam telah melaksanakan skim perumahan mampu milik
memastikan golongan miskin dan miskin tegar untuk generasi muda. Strategi ini dirangka sebagai
memiliki rumah sendiri yang berkualiti dan selesa. pemacu perubahan (game changer) untuk
menggalakkan migrasi bandar ke luar bandar bagi
golongan muda. Selain daripada program
perumahan sedia ada, program baharu seperti
konsep pemilikan rumah secara sewa beli boleh
diterokai bagi meningkatkan pemilikan rumah oleh
golongan muda di luar bandar.
STRATEGI WD 1.3
MENINGKATKAN AKSES PEMBIAYAAN
PERUMAHAN KEPADA GOLONGAN SASARAN
DI LUAR BANDAR
Masalah pembiayaan perumahan kepada golongan

sasar berlaku dalam kalangan masyarakat yang
bekerja sendiri, berpendapatan rendah dan tidak
tetap. Lazimnya mereka ini tidak memiliki dokumen
pendapatan yang diperlukan untuk kelulusan
pembiayaan pembinaan rumah. Strategi ini akan
memfokuskan kepada peningkatan akses
pembiayaan perumahan kepada golongan sasar
seperti menyediakan sumber pembiayaan alternatif Program Perumahan Rakyat Termiskin (PPRT) di bawah KPLB
yang mudah.
KESAMARATAAN KUALITI HIDUP ANTARA BANDAR DENGAN LUAR BANDAR DAN
ANTARA WILAYAH-WILAYAH LUAR BANDAR
Pembangunan wilayah merupakan salah satu daerah termasuk perbezaan capaian prasarana,
strategi yang diguna pakai Kerajaan dalam migrasi, pertumbuhan penduduk dan sosioekonomi.
menangani isu ketidakseimbangan pembangunan Insiden kemiskinan contohnya lebih tinggi di
di Malaysia sejak dari tahun 1960-an lagi. Dalam daerah-daerah tertentu seperti Kota Marudu (13.1%),
Kajian Rasionalisasi Agensi-agensi Kemajuan Tongod (14.6%), Beluran (12.1%) dan Pitas (9.8%)
Wilayah (EPU, 2016), antara saranan yang di Sabah; Serian (2.9 %), Tatau (2.8%), Limbang
dikemukakan adalah menyusun semula fungsi dan (2.5%) dan Simunjan (2.4%) di Sarawak; dan Jeli
hala tuju agensi-agensi pembangunan wilayah, (2.1%) di Kelantan (Jabatan Perangkaan Malaysia,
meningkatkan koordinasi dan kerjasama antara 2017).
agensi di peringkat wilayah dan meningkatkan
kerjasama dalam proses pelaksanaan projek. Pertumbuhan ekonomi luar bandar adalah rendah
berbanding dengan bandar. Hubungan rantaian
Kesamarataan kualiti kehidupan bagi kawasan luar ekonomi yang kukuh antara bandar dan luar bandar
bandar di luar kawasan operasi LKW dan PBK diperlukan untuk merancakkan pembangunan di
penting untuk merangka pembangunan wilayah kedua-dua kawasan. Usaha perlu dilakukan untuk
atau sub-wilayah (daerah) di kawasan terbabit mengeratkan hubungan simbiotik antara kedua-
dengan kerjasama KPLB dan Kerajaan Negeri. dua kawasan. Selain itu, penempatan baharu yang
Terdapat kawasan luar bandar yang tidak termasuk terancang dan dilengkapi dengan prasarana yang
dalam kawasan operasi LKW dan PBK seperti memenuhi keperluan kehidupan era baharu perlu
daerah luar bandar di Negeri Sembilan, Melaka, diwujudkan dan boleh menjadi pemangkin kepada
Selangor serta beberapa daerah di Perak dan Johor. pembangunan luar bandar.
Senario semasa menunjukkan wujudnya jurang Kerjasama antara negara-negara yang bersempadan
kualiti hidup antara bandar dengan luar bandar dengan Malaysia adalah kukuh. Kerjasama ini
dan antara wilayah. Ini termasuk kadar perbandaran melibatkan penyediaan prasarana, keselamatan
yang berbeza antara negeri-negeri, agihan dan perdagangan ekonomi. Kerjasama rentas
pendapatan purata isi rumah yang semakin melebar sempadan ini perlu dipergiatkan dalam memajukan
dan perbezaan kemajuan dalam penyediaan sempadan darat seperti sempadan Malaysia-
prasarana. Indonesia di Sabah dan Sarawak, Brunei-Malaysia
di Sarawak dan Malaysia-Thailand di utara
Dasar ini akan mengambil kira kewujudan jurang Semenanjung Malaysia.
kualiti hidup yang berlaku antara kawasan-kawasan
luar bandar seperti daerah yang maju dan daerah Teras ini mencadangkan strategi melalui
yang masih ketinggalan, terutamanya daerah memperkasakan peranan agensi pembangunan
pedalaman. Dasar ini juga penting bagi memastikan wilayah; merancang dan melaksanakan
faedah pembangunan negara akan dapat dikecapi pembangunan wilayah yang komprehensif;
dalam kalangan masyarakat luar bandar mewujudkan pembangunan penempatan luar
terutamanya yang berada di kawasan pedalaman. bandar baharu; merealisasikan pelaksanaan pusat
pertumbuhan; meningkatkan hubungan luar
Kewujudan jurang kualiti hidup akan lebih ketara bandar-bandar; dan memperluas pembangunan
apabila dilihat dalam konteks ruang antara daerah- wilayah di kawasan sempadan.
Memperkasakan peranan agensi pembangunan wilayah sedia

STRATEGI 2.1 ada melalui rasionalisasi peranan dan fungsi LKW yang lebih
berkesan
Merancang dan melaksanakan pembangunan wilayah yang

STRATEGI 2.2 komprehensif di luar kawasan operasi LKW
Mewujudkan pembangunan penempatan luar bandar baharu

STRATEGI 2.3 sebagai pemangkin pembangunan luar bandar
Mengukuhkan peranan Pusat Pertumbuhan Desa (PPD) dan

STRATEGI 2.4 Pusat Komuniti Desa (PKD)
STRATEGI 2.5 Meningkatkan hubungan simbiotik luar bandar-bandar
STRATEGI WD 2.1
MEMPERKASA PERANAN AGENSI
PEMBANGUNAN WILAYAH SEDIA ADA
MELALUI RASIONALISASI PERANAN DAN
FUNGSI LKW YANG LEBIH BERKESAN
Peranan agensi-agensi pembangunan wilayah perlu agensi Kerajaan yang lain. Tumpuan perlu diberikan
dirasionalisasikan bagi memastikan masyarakat kepada faktor endogenous dan faedah berbanding
tempatan mendapat faedah yang lebih luas. Strategi di kawasan tersebut dengan memberi keutamaan
ini penting dalam memastikan wujudnya sinergi kepada golongan sasaran B40.
dan kesepaduan bagi mencapai pembangunan
yang seimbang dan inklusif. Selain itu, penggunaan tanah milik LKW perlu
dioptimumkan untuk tujuan pembangunan
Pelan Induk/ Pelan Strategik bagi setiap agensi termasuk untuk aktiviti komersial. Kerjasama
pembangunan wilayah perlu dikaji semula agar dengan pihak swasta boleh dipelopori untuk
fokus agensi tersebut dapat dibezakan bagi pembangunan tanah LKW yang berkesan dan
mengelakkan pertindihan fungsi dengan agensi- bermanfaat.
STRATEGI WD 2.2
MERANCANG DAN MELAKSANAKAN
PEMBANGUNAN WILAYAH YANG
KOMPREHENSIF DI LUAR KAWASAN
OPERASI LKW
Bagi memastikan kesamarataan kualiti hidup Bagi merancang dan membantu pelaksanaan
kawasan luar bandar di luar kawasan operasi LKW, pembangunan di kawasan terbabit, Pejabat KPLB
usaha akan dilakukan bagi merangka pembangunan Negeri (PKN) perlu dinaik taraf. Ini termasuk
wilayah atau sub-wilayah (daerah) di kawasan keperluan untuk disepadukan dengan organisasi
terbabit dengan kerjasama KPLB dan Kerajaan perancangan dan pelaksanaan di peringkat negeri
Negeri. Antara kawasan luar bandar yang tidak termasuk Unit Perancang Ekonomi Negeri (UPEN),
termasuk dalam kawasan operasi LKW adalah Unit Penyelarasan Pelaksanaan (ICU) dan NGO.
seperti daerah luar bandar di Negeri Sembilan,
Melaka, Selangor, Pahang, Sabah dan Sarawak serta Pembangunan wilayah terbabit boleh menggunakan
beberapa daerah di Perak, Johor, Terengganu dan pendekatan perancangan strategik dan penglibatan
Kelantan. aktif pemegang taruh tempatan. Proses
perancangan dilaksanakan secara berterusan
sehingga kepada pelaksanaan, pemantauan dan
penilaian.
STRATEGI WD 2.3
MEWUJUDKAN PEMBANGUNAN PENEMPATAN
LUAR BANDAR BAHARU SEBAGAI
PEMANGKIN PEMBANGUNAN LUAR BANDAR
Dasar ini mencadangkan pewujudan pembangunan pembangunan terkini yang mengintegrasikan

penempatan luar bandar baharu sebagai pemangkin teknologi canggih, mesra alam dan ekonomi
pembangunan luar bandar. Penempatan baharu pelbagai fungsi boleh diterapkan.
ini perlu dilengkapi dengan prasarana dan
kemudahan yang memenuhi keperluan kehidupan Pembangunan penempatan baharu boleh
era baharu. diselaraskan dengan pembangunan pusat-pusat
pertumbuhan wilayah luar bandar sedia ada dan
Dalam usaha penyediaan prasarana yang lengkap pekan-pekan kecil. Pembangunan penempatan
dan setaraf seperti di bandar, pembangunan baharu perlu diintegrasikan dengan pembangunan
penempatan baharu di lokasi yang berpotensi boleh kluster ekonomi, pembangunan ekonomi hiliran
dilakukan melalui perkongsian strategik antara dan huluan, perumahan golongan generasi muda
Kerajaan dan swasta. Bagi inisiatif ini, konsep dan pemakaian konsep komuniti lestari dan pintar.
STRATEGI WD 2.4
MENGUKUHKAN PERANAN PUSAT
PERTUMBUHAN DESA (PPD) DAN
PUSAT KOMUNITI DESA (PKD)
Bagi meningkatkan perkhidmatan sokongan kepada

masyarakat luar bandar, peranan PPD perlu
diperkukuh melalui empat komponen pembangunan
iaitu pembangunan ekonomi, kemudahan prasarana,
pusat perkhidmatan dan pembangunan manusia.
Kajian oleh PLANMalaysia dalam DPF Desa Negara
(2017) mendapati 70 peratus daripada 618 PPD di
Semenanjung Malaysia tidak mencapai tahap
pelaksanaan yang memuaskan. Dalam hal ini,
sebanyak 172 PPD perlu dikekalkan dan dinaik taraf
bagi memberi perkhidmatan kepada masyarakat.
Usaha ini akan diperkukuhkan dengan memastikan
pelaburan dan pembangunan luar bandar untuk
masa hadapan ditumpukan di PPD.
Selain itu, peranan 191 PKD sebagai pusat

pertumbuhan ekonomi luar bandar perlu diperkukuh
melalui pemerkasaan peranan Pengurus PKD.
Dalam hal ini, latihan-latihan pengukuhan serta
pendedahan kepada aktiviti ekonomi yang Rajah 13.1: Taburan Pusat Pertumbuhan Desa (PPD) untuk
Cadangan Naik Taraf. Sumber: DPF Desa Negara (2017:6-16)
bersesuaian perlu diberikan kepada Pengurus PKD.
STRATEGI WD 2.5
MENINGKATKAN HUBUNGAN SIMBIOTIK LUAR
BANDAR-BANDAR
Strategi ini bertujuan untuk meningkatkan hubungan • Pembangunan kluster ekopelancongan

simbiotik luar bandar dan bandar. Bagi sebagaimana dikenal pasti dalam National Eco-
merealisasikan inisiatif ini, aksesibiliti dan Tourism Plan 2016-2025.
perhubungan luar bandar ke bandar serta jaringan
pemasaran produk luar bandar perlu dipertingkatkan. • Kawasan pertumbuhan dalam rangka
Melalui jaringan perhubungan yang baik, potensi pertumbuhan Rancangan Fizikal Negara.
daripada produk huluan dan hiliran, produk
pelancongan desa dan produk daripada ekonomi • Potensi yang dikenal pasti dalam pelan-pelan
baharu boleh dikembangkan. pembangunan peringkat negeri seperti Johor
Strategic Growth Plan 2015 dan kajian-kajian
Antara potensi pertumbuhan sumber ekonomi pusat pertumbuhan wilayah di Sarawak.
baharu termasuklah:
PENEMPATAN LUAR BANDAR LESTARI DAN CEMERLANG MENJELANG TAHUN 2030
Kerajaan akan memberikan komitmen untuk mencapai kesejahteraan masyarakat. Bagi mencapai
memajukan penempatan luar bandar berasaskan matlamat tersebut, pembangunan penempatan
prinsip pembangunan mampan selaras dengan luar bandar perlu dilaksanakan berasaskan prinsip
SDG2030. Perkataan mampan diertikan sebagai pembangunan mampan dengan mengambil kira
mampu mengekalkan pencapaian atau prestasi aspek kesinambungan dan perhubungan saling
yang baik berkenaan ekonomi, pembangunan dan lengkap melengkapi antara lima dimensi modal
sebagainya. Pembangunan mampan ini perlu komuniti iaitu modal insan, modal alam sekitar,
berasaskan matlamat jangka panjang untuk modal sosial, modal ekonomi dan modal budaya.
LIMA DIMENSI MODAL KOMUNITI

MODAL INSAN: merangkumi keupayaan individu untuk melakukan perkerjaan yang produktif sama ada bergaji
atau tidak, termasuk kesihatan fizikal dan mental seseorang, kekuatan dan stamina, pengetahuan, kemahiran,
motivasi dan sikap.
MODAL SOSIAL: berkaitan dengan struktur sosial, institusi dan nilai yang membolehkan individu mengekalkan
dan memajukan modal sosial dan menjadi produktif. Ini termasuk institusi keluarga, komuniti, rangkaian
persahabatan tidak formal, organisasi sukarelawan, institusi kesihatan, pendidikan, pentadbiran, perundangan
dan seumpamanya.
MODAL ALAM SEKITAR: merangkumi persekitaran fizikal dan sumber semula jadi.
MODAL EKONOMI: termasuk wang tunai, simpanan, aset-aset ekonomi seperti bangunan, mesin, infrastruktur,
peralatan dan teknologi yang penting bagi melaksanakan usaha produktif.
MODAL BUDAYA: keseluruhan cara hidup (merangkumi cara bertindak, berkelakuan dan berfikir) serta segala
hasil kegiatan dan penciptaan yang berupa kebendaan atau kerohanian sesuatu masyarakat dan kemajuan akal
budi. Ini termasuk pembangunan intelektual, spiritual dan estetik, aktiviti kesenian dan produk kesenian serta
kepercayaan dan adat seseorang, kumpulan dan masyarakat.
Menentukan sempadan dan melaksanakan persempadanan

STRATEGI 3.1 semula desa di bawah MPKK
STRATEGI 3.2 Mewujudkan model pembangunan desa lestari
Memacu pendekatan pembangunan desa lestari berpacukan

STRATEGI 3.3 komuniti (community driven)
STRATEGI WD 3.1
MENENTUKAN SEMPADAN DAN
MELAKSANAKAN PERSEMPADANAN
SEMULA DESA DI BAWAH MPKK
Desa merupakan satu komuniti setempat yang

dibina untuk menjaga kepentingan bersama bagi
melahirkan kehidupan yang sejahtera. Desa juga
merupakan unit pentadbiran yang paling kecil di
bawah kelolaan MPKK. Penentuan sempadan desa
yang jelas dan bersesuaian sangat penting dalam
usaha meningkatkan keberkesanan pengurusan
desa. Pada masa ini, banyak desa tidak ditentukan
sempadan yang jelas. Penentuan sempadan juga
tidak seragam, di mana terdapat desa yang saiznya
kecil dan terdapat juga desa yang meliputi
sempadan yang luas. Malahan terdapat desa-desa
di Selangor yang penduduknya melebihi 10,000
orang dan masih diuruskan di bawah MPKK.
Oleh itu, inisiatif pemetaan sempadan desa perlu

dilaksanakan termasuk melaksanakan
persempadanan semula desa supaya lebih sesuai
untuk ditabdir secara berkesan.
Penentuan sempadan desa boleh dibuat melalui

kriteria berikut:
• Saiz dan kepadatan penduduk. Sempadan Kampung Gombak Utara dengan keluasan 1,603
hektar dan penduduk 12,500 orang
• Keluasan kawasan.
• Taburan kemudahan komuniti.
• Keadaan mukabumi dan elemen semulajadi.
• Jaringan jalan perhubungan.
• Pertalian ekonomi setempat.
Sempadan Kampung Banting meliputi keseluruhan Bandar

Banting dengan keluasan 1,473 hektar dan penduduk 68,000
orang.
STRATEGI WD 3.2
MEWUJUDKAN MODEL PEMBANGUNAN DESA
LESTARI
Desa lestari melibatkan transformasi secara prinsip lestari adalah suatu yang baharu di Malaysia
tersusun, berimbang dan berterusan dari aspek dan memerlukan model yang dibangunkan sebagai
sosial, ekonomi, fizikal, pemeliharaan ekologi, contoh yang unggul. Oleh itu, projek-projek perintis
warisan dan budaya unggul bagi meningkatkan perlu dilaksanakan di beberapa jenis kampung yang
kesejahteraan masyarakat secara menyeluruh. berlainan. Rajah 13.2 menunjukkan contoh model
Pembangunan desa lestari melibatkan penyertaan desa lestari:
aktif komuniti dalam perancangan dan pelaksanaan
pembangunan. Pembangunan desa berasaskan
Antara prinsip komuniti lestari adalah:
• Untuk mengelakkan kepupusan sumber tidak

PERKONGSIAN
diperbaharui melalui amalan Recycle, Reduce
PENGGUNAAN
PRODUK SUMBER & and Reuse (3R).
TEMPATAN PEMBINAAN
KOMUNITI
• Memelihara kepelbagaian ekologi semula jadi.
• Membangunkan kemahiran, kesedaran,

MODEL pengetahuan, kesihatan dan motivasi
DESA masyarakat tempatan.
LESTARI • Memulihara infrastruktur fizikal.
• Membangunkan teknologi yang menghasil dan

mengguna sumber dengan cekap.
REDUCE, MEMBANGUNKAN
REUSE AND
RECYCLE
EKONOMI
TEMPATAN • Membangunkan tadbir urus yang mengimbangkan
pembangunan ekonomi, sosial dan ekologi.
• Memelihara rumah, keluarga dan komuniti yang
selamat.
Rajah 13.2: Model Desa Lestari. • Mengekalkan budaya, tradisi dan aktiviti yang
meneruskan warisan dan keunggulan tempatan.
• Menambah nilai sumber ekonomi tempatan.

STRATEGI WD 3.3
MEMACU PENDEKATAN PEMBANGUNAN DESA TINDAKAN PENGUPAYAAN KOMUNITI

LESTARI BERPACUKAN KOMUNITI
(COMMUNITY DRIVEN)
01 Tingkatkan interaksi antara
ahli komuniti
Strategi ini penting untuk mewujudkan penempatan
luar bandar yang lestari melalui pendekatan desa
mampan. Antara ciri utama pendekatan ini ialah
melibatkan ahli komuniti dalam perancangan dan
pembangunan yang mana komuniti sebagai
02 Bina rasa kekitaan
penggerak utama pembangunan. Rakan kongsi

lain termasuk agensi Kerajaan, NGO, swasta dan
institusi pendidikan. Satu garis panduan atau
“toolkit” perlu disediakan bagi sistem pentadbiran 03 Tingkatkan komitmen saling
bantu-membantu
desa berpacukan komuniti.
Gerakan Desa Harapan akan menjadi program

utama dalam memacu pembangunan kampung 04 Kekalkan dan tingkatkan
keseimbangan sosial
yang lestari dan cemerlang. Program ini merupakan
kesinambungan dan penambahbaikan terhadap
program Gerakan Desa Wawasan yang pernah
dilaksanakan sebelum ini.
05 Pengupayaan: turunkan lebih
kuasa kepada komuniti
Gerakan Desa Harapan akan mengupayakan
pengurusan desa dalam membuat perancangan,
pelaksanaan dan pemantauan. Langkah awal dalam Rajah 13.3: Tindakan Pengupayaan Komuniti.
usaha pengupayaan komuniti boleh dirujuk dalam
Rajah 13.3. Dalam jangka masa panjang, sistem
pentadbiran desa perlu berdikari sebagai platform
untuk mewujudkan komuniti yang mampan dan
berdaya tahan.
Selain itu, pembangunan khusus perlu dilaksanakan

bagi warga emas, golongan berkeperluan khas dan
ibu tunggal untuk memastikan tiada golongan yang
terpinggir dalam pembangunan sesebuah desa.
MASYARAKAT ORANG ASLI, KOMUNITI ANAK NEGERI SABAH
DAN NATIVES OF SARAWAK YANG MAJU
Teras ini menumpukan kepada pembangunan Jadual 13.1: Jumlah Penduduk Orang Asli, Natives Of Sarawak
masyarakat luar bandar yang dianggap terpinggir dan Komuniti Anak Negeri Sabah, 2010
Sumber: Jabatan Perangkaan Malaysia, 2010
dan masih perlu diberikan perhatian terutamanya
masyarakat Orang Asli, Komuniti Anak Negeri
Sabah dan Natives of Sarawak. Jadual 13.1 ETNIK PENDUDUK (%)
menunjukkan jumlah peratus penduduk Orang Asli, Semenanjung Malaysia
Natives of Sarawak dan Komuniti Anak Negeri Orang Asli
Sabah.
Senoi 54.9
Strategi sedia ada memberi fokus kepada Melayu Proto 42.3
peningkatan taraf sosioekonomi di samping Negrito 2.8
mengekalkan identiti budaya. Walau bagaimanapun,
Jumlah 100.0
masih terdapat beberapa isu utama perlu diberi
tumpuan dalam pembangunan masyarakat Orang Sarawak
Asli, Komuniti Anak Negeri Sabah dan Natives of Natives of Sarawak
Sarawak seperti berikut:
Iban 45.1
• Kadar kemiskinan yang masih tinggi. Melayu 23.3
Bidayuh 14.1
• Kesihatan (termasuk penyakit berjangkit dan
malnutrition). Melanau 6.9
Bumiputera lain 10.6
• Pendidikan (tahap pendidikan yang relatifnya Jumlah 100.0
rendah dengan kadar keciciran yang masih
tinggi). Sabah
Komuniti Anak Negeri Sabah
• Pemilikan dan pengiktirafan tanah (pewartaan
Kadazan/Dusun 37.8
tanah rizab dan pemilikan tanah yang telah
lama diduduki). Bajau 18.0
Murut 8.8
Melayu 5.3
Bumiputera lain 30.1
Jumlah 100.0
Melaksanakan program penempatan semula skim pembesaran

STRATEGI 4.1 desa
Mendapatkan pengiktirafan pemilikan Tanah Adat - Native

STRATEGI 4.2 Customary Rights (NCR) dan Tanah Rizab Orang Asli
Mengurus pembangunan tanah menggunakan pendekatan

STRATEGI 4.3 “menang-menang”
STRATEGI WD 4.1
MELAKSANAKAN PROGRAM PENEMPATAN
SEMULA SKIM PEMBESARAN DESA
Usaha bagi meningkatkan kualiti hidup dan Perancangan pembangunan skim ini melibatkan
menggalakkan generasi muda untuk terus tinggal tiga komponen utama iaitu pembangunan fizikal,
di luar bandar dalam kalangan Komuniti Anak ekonomi dan modal insan. Pembangunan fizikal
Negeri Sabah, Natives of Sarawak dan Orang Asli meliputi pembinaan rumah, infrastruktur asas dan
adalah dengan melaksanakan program penempatan ameniti sosial. Pembangunan ekonomi pula meliputi
semula berasaskan Projek Pembangunan Bersepadu aktiviti pertanian, penternakan, perikanan dan PKS.
Kampung. Program pembangunan bersepadu ini Manakala pembangunan modal insan meliputi
melibatkan pemindahan rumah-rumah yang usaha-usaha meningkatkan pendidikan, kemahiran
berselerak di lokasi desa sedia ada yang strategik dan keusahawanan.
dari segi kemudahan asas dan peluang ekonomi.
Skim ini juga mengambil kira kepentingan generasi
kedua.
STRATEGI WD 4.2
MENDAPATKAN PENGIKTIRAFAN PEMILIKAN
TANAH ADAT - NATIVE CUSTOMARY RIGHTS
(NCR) DAN TANAH RIZAB ORANG ASLI
Tanah adat yang diusahakan oleh Komuniti Anak Pihak Kerajaan Negeri telah melaksanakan beberapa
Negeri Sabah dan Natives of Sarawak sejak turun usaha untuk mempercepatkan, mewartakan dan
temurun dan secara langsung mempunyai hak-hak menyediakan peta sempadan yang sah. Antara
terhadap tanah, tetapi tidak mempunyai dokumen prosesnya adalah melibatkan pengukuran dan
pemilikan tanah secara rasmi untuk diiktiraf hak pengesahan sempadan dan pemilikan. Kerajaan
milik. Berdasarkan The Sarawak Land Code 1958, Negeri Sabah dan Sarawak dengan kerjasama
Section 5(2), Tanah Adat ini boleh dituntut oleh Kerajaan Persekutuan telah berjaya menyelesaikan
penduduk Bumiputera berasaskan: tanah hutan proses pewartaan tanah NCR secara berperingkat
yang ditebang dan diduduki; tanah yang ditanam dan usaha ini akan diteruskan pada masa hadapan.
dengan pokok buah buahan; pendudukan pada
tanah yang diusahakan (bertanam); tanah yang Di Semenanjung Malaysia, usaha pewartaan Tanah
digunakan untuk perkuburan dan keagamaan; dan Rizab Orang Asli dengan kerjasama Kerajaan Negeri
tanah yang digunakan untuk laluan akses (rights perlu dipertingkatkan. JAKOA dan Kerajaan Negeri
of way). perlu bekerjasama dan mencapai persefahaman
dalam memastikan pewartaan tanah masyarakat
Strategi ini mencadangkan untuk mendapatkan Orang Asli dapat diselesaikan. Ini bagi memastikan
pengiktirafan dan mempercepatkan proses pemilikan hak masyarakat Orang Asli terhadap tanah mereka
Tanah Adat - Native Customary Rights (NCR) dan terbela.
mewartakan Tanah Rizab Orang Asli.
STRATEGI WD 4.3
MENGURUS PEMBANGUNAN TANAH
MENGGUNAKAN PENDEKATAN “MENANG-
MENANG”
Pembangunan tanah adat bagi Orang Asli dan NCR Antara inisiatif yang akan dilaksanakan adalah
adalah penting untuk mewujudkan aktiviti ekonomi melalui projek pembangunan Tanah Rizab Orang
dan menjana pendapatan masyarakat setempat di Asli dan NCR yang melibatkan pelbagai sektor
Negeri Sabah dan Sarawak. Kerjasama antara penting seperti pengkomersialan bagi aktiviti
Kerajaan Negeri, agensi berkaitan, pemilik tanah pertanian. Inisiatif ini memerlukan usaha sama
dan pelabur akan meningkatkan kesejahteraan dengan pelabur swasta, pajakan, perladangan
rakyat, khususnya isi rumah B40 di kedua-dua kontrak dan perladangan persendirian. Selain itu,
negeri tersebut. Pendekatan “menang-menang” ia juga menyediakan peluang kepada masyarakat
merupakan pendekatan terbaik dalam mengurus setempat untuk mengoptimumkan pembangunan
tanah-tanah NCR dan Rizab Orang Asli dengan tanah bagi tujuan ekonomi. Hasil daripada inisiatif
lebih efisen supaya masyarakat berkenaan ini diharapkan agar ketidakseimbangan antara
mendapat manfaat dengan cepat. bandar dan luar bandar akan dapat dikurangkan
sekali gus pertumbuhan ekonomi di negeri yang
terlibat akan diperkukuh.
KESIMPULAN
4 PERNYATAAN
DASAR 14 STRATEGI
Pembangunan wilayah dan penempatan desa yang secara lestari dan penumpuan peningkatan kualiti
bersepadu, berkesan dan saling melengkapi amat hidup masyarakat Orang Asli, Komuniti Anak Negeri
penting bagi mengurangkan ketidakseimbangan Sabah dan Natives of Sarawak.
antara wilayah dan jurang kualiti hidup antara
kawasan bandar dan luar bandar. Komuniti Dalam masa yang sama, Malaysia sedang
tempatan atau desa di luar bandar juga perlu maju, menghadapi isu pemilikan rumah yang serius
indah dan mampan bagi mengekalkan serta menarik khususnya kepada golongan muda yang berkeluarga
masyarakat tinggal di luar bandar. Dalam dan golongan B40. Melalui teras dan strategi yang
melaksanakan transformasi ini, adalah penting diperkenalkan, peluang masyarakat luar bandar
warisan dan identiti tempatan dan wilayah desa dan masyarakat bandar adalah lebih luas untuk
dipelihara mengikut keunikan setempat. memiliki dan mendiami rumah yang berkualiti di
luar bandar. Sokongan terhadap pemilikan
Pembangunan wilayah dan penempatan desa perlu perumahan yang berkualiti kepada golongan sasar
dirancang secara komprehensif dan sistematik merupakan pemacu perubahan bagi mengekalkan
dalam usaha memajukan luar bandar. Justeru, fungsi belia luar bandar untuk terus menetap di desa dan
agensi dan lembaga pembangunan wilayah perlu mengelakkan migrasi ke kawasan bandar. Ia juga
dirasionalisasikan dengan melihat semula bidang dapat meningkatkan kualiti kehidupan dalam
fokus berasaskan kekuatan agensi dan keperluan kalangan masyarakat luar bandar dan turut
setempat, peningkatan koordinasi dan kerjasama meningkatkan pertumbuhan ekonomi setempat.
antara agensi, pembangunan penempatan desa
KESIMPULAN
14
KESIMPULAN
KESIMPULAN
Selepas mencapai kemerdekaan, Malaysia
33
mengalami proses evolusi dalam pembangunan
PERNYATAAN negara. Kerajaan Malaysia berusaha mengadakan
pelbagai dasar dan program pembangunan
DASAR jangka masa pendek dan jangka masa panjang.
Pembangunan luar bandar dilihat sebagai
proses transformasi sosial, ekonomi, alam sekitar
dan budaya yang berterusan dan lestari untuk
88
kesejahteraan masyarakat luar bandar.
STRATEGI Hakikatnya, pelbagai dasar pembangunan Kerajaan

membolehkan Malaysia berkembang daripada
sebuah negara pertanian bergerak kepada negara
perindustrian dan perkhidmatan. Kini, Malaysia
sedang ditransformasi menjadi sebuah negara maju
Dalam konteks ini, Kerajaan Malaysia menerusi

KPLB telah merangka DPLB yang meliputi kerangka
dan hala tuju pembangunan luar bandar yang
komprehensif dan holistik untuk jangka masa
panjang merangkumi pelbagai dimensi sektoral
dan spatial.
Kesemua dasar, strategi dan langkah perlu diselaras

pelaksanaannya. Pelaksanaan dan penterjemahan
dasar dalam konteks tempatan perlu disesuaikan
dengan permasalahan dan potensi setempat.
Walaupun dunia telah memasuki era 4IR, tetapi KPLB
berusaha menyesuaikannya mengikut keperluan
pembangunan luar bandar demi mensejahterakan
rakyat dan memakmurkan ekonomi luar bandar.
DPLB mencadangkan agar setiap peringkat

pentadbiran kawasan luar bandar perlu
menyediakan pelan pembangunan masing-masing
berpandukan kerangka DPLB. Ini termasuk Pelan
Pembangunan Luar Bandar di peringkat negeri,
Pelan Pembangunan Ekonomi Desa di peringkat
daerah dan Pelan Tindakan Desa di peringkat desa.
Fokus utama pembangunan luar bandar bertujuan
mewujudkan kawasan luar bandar yang sejahtera,
inklusif dan mampan.
KESIMPULAN
Dalam menggubal DPLB, terdapat sepuluh teras secara berterusan dan berimpak tinggi kepada
strategik seperti berikut: rakyat luar bandar.
1. Ekonomi berdaya saing dan mampan. Bagi menjayakan pelaksanaan DPLB, sistem
2. Keusahawanan pemacu pembangunan penyampaian dan tadbir urus yang cekap serta
ekonomi. berkesan diperlukan. Antara cadangan utama ialah
3. Modal insan berkualiti. mewujudkan Majlis Tindakan Pembangunan Luar
4. Prasarana lengkap dan canggih. Bandar dengan menjadikan KPLB sebagai urus
5. Keunggulan generasi belia luar bandar. setia. Penyelarasan perlu juga dilakukan dengan
6. Wanita luar bandar yang progresif. pelbagai Kementerian/Agensi, Kerajaan Negeri,
7. Kehidupan luar bandar yang sejahtera. sektor swasta dan pihak NGO.
8. Sistem penyampaian dan tadbir urus
berkesan. DPLB turut memfokuskan secara khas kepada
9. Biodiversiti dan alam sekitar mampan. pembangunan di Negeri Sabah dan Sarawak untuk
10. Perumahan, pembangunan wilayah dan merapatkan jurang pembangunan wilayah. Dasar
penempatan desa bersepadu. ini juga memastikan semua kawasan luar bandar
tidak ketinggalan dalam arus pembangunan.
Menerusi sepuluh teras strategik utama, beberapa
pendekatan dicadangkan bagi memperkasa jentera Bagi menjayakan dasar ini, KPLB perlu
perancangan dan pembangunan di setiap peringkat membangunkan sistem pangkalan data yang
dari Kerajaan Persekutuan, Kerajaan Negeri, Pihak berpusat dan komprehensif bagi memantau
Berkuasa Tempatan dan Pejabat Daerah. Sinergi pencapaian DPLB yang mampu merejuvenasi
pelbagai agensi Kerajaan dan Kementerian adalah pembangunan luar bandar. DPLB berusaha
amat penting untuk digembleng secara bersepadu menjadikan kawasan luar bandar yang menarik,
bagi dalam melaksanakan DPLB. indah dan lestari serta mengekalkan tempat tinggal
penduduk yang kondusif. Kawasan luar bandar
Dasar ini juga berusaha menangani pelbagai cabaran mampu menjadi pusat pembangunan ekonomi
masa kini dan masa hadapan yang menyaksikan menerusi ekosistem pelancongan desa, menjana
proses transformasi berlaku dengan lebih pantas perniagaan PKS dan keusahawanan, pembangunan
dan memberi impak kepada pembangunan luar bakat belia dan pelbagai inisiatif yang berimpak
bandar. DPLB juga menjadi pemangkin kepada tinggi kepada pembangunan luar bandar.
pembentukan sebuah negara bangsa Malaysia
yang bersatu padu. DPLB merupakan suatu pelan bagi merealisasikan
program pembangunan luar bandar yang inklusif
DPLB melibatkan pembangunan kepimpinan bagi memenuhi kehendak, jangkaan dan keperluan
khususnya dalam kalangan belia dan wanita. rakyat. Pelbagai agensi di bawah KPLB dan
Dasar ini turut mempromosi penghayatan rakyat Kementerian yang berkaitan perlu memastikan
pelbagai kaum di negara ini menerusi amalan semua dasar yang dirancang dalam DPLB
hormat-menghormati dan mengukuhkan semangat dilaksanakan dengan sistematik dan strategik agar
perpaduan antara pelbagai kaum, agama dan memberi manfaat yang optimum kepada rakyat.
budaya. Kerencaman dan kepelbagaian budaya
yang terdapat di kawasan luar bandar mampu Secara keseluruhannya, DPLB menggambarkan
menyumbang kepada kesejahteraan rakyat, komitmen Kerajaan Persekutuan untuk
kesepaduan sosial dan integrasi nasional. membangunkan luar bandar secara konsisten dan
gigih menerusi kerjasama strategik. Pelaksanaan
Tambahan pula, sumbangan masyarakat luar bandar DPLB mampu membangunkan kawasan luar bandar
amat signifikan kepada pembangunan ekonomi yang sejahtera, inklusif dan mampan serta berimpak
negara. DPLB menunjukkan komitmen Kerajaan tinggi kepada pembangunan rakyat luar bandar.
untuk memperkasa pembangunan luar bandar
GLOSARI
Amalan Hijau
Keusahawanan Sosial
Mendalami ilmu pengetahuan dan amalan yang
menjurus kepada penerapan cara hidup yang Organisasi yang mengguna pakai strategi komersial
lebih mesra alam dengan kebertanggungjawaban untuk memaksimumkan penambahbaikan dalam
ekologi, yang seterusnya menyumbang kepada konteks kesejahteraan sosial, kewangan dan alam
pemeliharaan alam sekitar dan sumber asli bagi sekitar termasuk memaksimumkan impak sosial
manfaat generasi hari ini dan akan datang. Antara sejajar dengan keuntungan kepada pemegang taruh
contoh amalan hijau termasuk pengasingan luar. Keusahawanan sosial merangkumi syarikat
sampah di punca, 3R (Reuse, Recycle, Reduce), berkepentingan komuniti, organisasi kebajikan
mengurangkan input kimia dan bukan organik dalam dan koperasi. Matlamat utama keusahawanan
pertanian dan pemakanan serta menggalakkan sosial adalah mencapai misi sosial pembangunan
penggunaan tenaga yang boleh diperbaharui. Ia juga komuniti.
termasuk penggunaan produk dan perkhidmatan
yang mesra alam. Minda Kelas Pertama
Bioekonomi Masyarakat minda kelas pertama adalah masyarakat

yang mampu, berkesedaran kendiri, ingin tahu,
Pengeluaran berasaskan sumber biologi yang boleh fokus dan berinisiatif. Masyarakat yang bersatu
diperbaharui dan pemprosesan sumber tersebut padu dan harmoni adalah natijah daripada minda
serta aliran sisa kepada produk yang mempunyai kelas pertama dan ia menjadi harapan penting
nilai tambah seperti makanan, ubatan dan makanan pembangunan masyarakat luar bandar pada masa
haiwan, produk berasaskan bio dan tenaga bio depan.
(European Commission).
Program Desa Berkembar
Ekonomi Digital
Suatu bentuk persetujuan sosial antara masyarakat
Merujuk kepada pelbagai aktiviti ekonomi yang dalam negara dan antarabangsa bagi
menggunakan maklumat dan pengetahuan digital mengembangkan kerjasama, persahabatan, dan
sebagai faktor utama pengeluaran dan pemasaran. kesefahaman demi meningkatkan kualiti kehidupan
Internet, pengkomputeran awan, data besar dan dan keupayaan pembangunan sosial, ekonomi, dan
teknologi digital baharu yang lain digunakan budaya. Desa berkembar memberi peluang kepada
untuk mengumpul, menyimpan, menganalisis dan kedua belah pihak untuk saling bertukar pengalaman
berkongsi maklumat secara digital dan mengubah dan belajar dalam pengurusan pembangunan desa
interaksi sosial. termasuk perancangan, pelaksanaan, penyelesaian
masalah serta perpindahan teknologi dan kegiatan
Ekonomi Hijau inovasi dalam pembangunan.
Ekonomi yang menghasilkan kesejahteraan manusia

dan menambah baik ekuiti sosial masyarakat,
di samping mengurangkan risiko kepada alam
sekitar dan ekologi. Ekonomi hijau berupaya
untuk menghubungkan pertimbangan ekonomi,
alam sekitar dan sosial dengan membangunkan
kelestarian ekonomi untuk jangka masa panjang
dengan melabur dalam penyelesaian yang adil
dan mesra alam.
RUJUKAN
Aizul Fidy Kamaruddin & Suhana Saad. (2017). Kepimpinan Transformasi Dalam Kalangan Kepimpinan JKKK Kampung
Pachitan, Port Dickson, Negeri Sembilan. dalam Malaysian Journal of Society & Space. 13. Issue (29-41)
Ani Ahmad & Abu Daud Silong. (2011). “Issues and Challenge Affecting Village Leadership Effectiveness For Rural
Community Development in Malaysia”. Economy Policy, 1-9.
Asan Ali Golam Hassan & Muszafarshah Mohd Mustafa. (2012). Income Distribution to Regional Disparities: a Cumulative
Causation from Malaysia’s Experience. In Aris Ananta & Rick Barichello (eds). Poverty, Food, and Global Recession
in Southeast Asia. Institute of Southeast Asian Studies, Singapore.
Asan Ali Golam Hassan. (2004). Growth, Structural Change and Regional Inequality in Malaysia. Ashgate Publishing
Ltd, England.
Azima A.M, Zaimah R, et al., (2015). Cabaran dalam mempertahankan tanah adat: kajian kes tanah NCR Suku Kaum
Bidayuh Sarawak. Prosiding PERKEM 10, (2015) 426 – 433.
Berma, Madeline. (2001). Alternative Development And The Role Of Commercial Handicraft Production in Sarawak,
Malaysia. AKADEMIKA, 59.
Berma, Madeline. (2001). Constraints to Rural Community Involvement and Success in Non-Agricultural Activities:
Some Evidence from Sarawak Malaysia. Humanomics. 71(1). Pp. 99-115.
Canterucci J. (2005). Personal Brilliance. Mastering the Everyday Habits that Create a Lifetime of Success. New York:
Amacom.
Faridah Sahari, Rahah Hj Hassan (2010). Plastik: Satu Evolusi, Inovasi atau Ancaman Dalam Identiti Kraftangan di
Sarawak. Fakulti Seni Gunaan & Kreatif, Universiti Malaysia Sarawak.
Hamzah Ismail. (2010). Effective Institutional Arrangement In Rural Development: Malaysia. M.litt Dissertation.
University of Glasgow.
Harrison, N., Smith, M. & Chatré, B. (2015). Benefits of a Green Economy Transformation in Sub-Saharan Africa. Bonn:
Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH.
Ibrahim Ngah. (2003). Pelan Tindakan Desa. Skudai: UTM Press.
Ibrahim Ngah. (2009). Manual Pelan Tindakan Desa. Bangi: INFRA.
Ibrahim Ngah. (2009). Rural Development in Malaysia. in Ishak Yussof. Malaysia’s Economy: Past Present & Future.
Kuala Lumpur: Malaysian Strategic Research Centre. pp. 23-60.
Idris, N. D. M., Siwar, C., Talib, B. A., & Berma, M. (2012). Socioeconomic Impact On Farmers in Malaysia: A Case Study
on Integrated Agricultural Development Project. American Journal of Applied Sciences, 9(4), 579-583.
Ismail Alias. (2006). Pembentukan Minda Kelas Pertama Berdasar Perspektif Psikologi (kognitif). Journal Pengurusan
Awam. Disember 2006. m.s. 45-63.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa (2016). Dasar Perancangan Fizikal Negara 2030. Kuala Lumpur: Jabatan
Perancangan Bandar dan Desa, Semenanjung Malaysia.
Jabatan Perangkaan Malaysia. (2011). Taburan Penduduk dan Ciri-Ciri Asas Demografi 2010. Putrajaya, Jabatan
Perangkaan Malaysia.
RUJUKAN
Jabatan Perangkaan Malaysia. (2017). Laporan Penyiasatan Pendapatan Isi Rumah dan Kemudahan Asas 2016.
Putrajaya, Jabatan Perangkaan Malaysia.
Jabatan Perumahan Negara (2011), Dasar Perumahan Negara. Putrajaya: Jabatan Perumahan Negara.
Kassim Thukiman. (2011). Sejarah Johor Dalam Pelbagai Perspektif. Skudai: UTM Press.
Kementerian Belia dan Sukan. (2015). Dasar Belia Malaysia 2015. Putrajaya.
Kementerian Kesihatan Malaysia. (2015). National Health & Morbidity Survey (NHMS) 2015. Institute For Public Health.
Kuala Lumpur.
Kementerian Kesihatan Malaysia. (2016). Petunjuk Kesihatan 2016. Putrajaya.
Kementerian Kesihatan Malaysia. (2005). Dasar Pemakanan Kebangsaan Malaysia. Kementerian Kesihatan Malaysia.
Putrajaya.
Kementerian Kesihatan Malaysia. (2016). Pelan Strategik KKM 2016 – 2020. Bahagian Perancangan: Kementerian
Kesihatan Malaysia. Putrajaya.
Kementerian Kesihatan Malaysia. (2015). Pelan Transformasi Perkhidmatan Kesihatan. Bahagian Perancangan,
Kementerian Kesihatan Malaysia. Putrajaya.
Kementerian Kesihatan Malaysia. (2016). Pelan Tindakan Kementerian Kesihatan Malaysia 2016-2020. Bahagian
Perancangan, Kementerian Kesihatan Malaysia. Putrajaya.
Kementerian Pertanian dan Industri Asas Tani Malaysia. (2011), Dasar Agromakanan Negara 2011-2020. Putrajaya.
Kementerian Pendidikan Malaysia. (2018), Peratus Murid Cicir di Sekolah Menengah KPM tahun 2017 Mengikut Lokasi
Bandar dan Luar Bandar. Putrajaya.
Kementerian Pendidikan Malaysia (2012), Dasar Pendidikan Kebangsaan, Putrajaya.
Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM). (2015a), Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia 2015-2025 (Pendidikan
Pra sekolah Hingga Lepas Menengah), Putrajaya.
Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM). (2015b), Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia 2015-2025 (Pendidikan
Tinggi ), Putrajaya.
KPLB. (2010), Pelan Induk Pembangunan Luar Bandar, Putrajaya.
KPLB. (2015), Resolusi Kongres Pemerkasaan Luar Bandar. Putrajaya.
Khairul Hisyam Kamarudin dan Ibrahim Ngah. (2007). Pembangunan Mapan Orang Asli. Skudai. UTM Press.
Kiky Kirina & Junaenah Sulehan, (2012). Kemunduran Sosioekonomi Dan Penyisihan Sosial Komuniti Bumiputera di
Bandaraya Kuching: Kajian Kes di Kampung Kudei Baru dan Kampung Sinar Budi Baru Batu Kawa. Malaysian Journal
of Society and Space. Isu 13 (131-141).
Malaysian Industry-Government Group for High Technology (MIGHT). (2018). Future Thinking and Scenario Planning.
Cyberjaya.
Malaysia, (2015). Rancangan Malaysia Kesebelas, Kuala Lumpur: Percetakan Nasional.

Malaysia. (2018). Laporan Kajian Separuh Penggal Rancangan Malaysia Kesebelas. Kuala Lumpur: Percetakan Nasional.
Mohd Fauzi Mohd Harun, Nor Aini Hj. Idris, Madeline Berma dan Faridah Shahadan. (2006).
Kemiskinan dalam kalangan Masyarakat Orang Asli. Jurnal Ekonomi Malaysia, (40), 95-101.
Mohd Fitri Abdul Rahman & Zainal Md Zan. (2016). Keberkesanan Jawatankuasa Kemajuan dan Keselamatan Kampung
daerah Kubang Pasu Kedah. International Journal of Law, Government and Communication 1, 1-9.
Mohd Razali Harun & Sarjit S. Gill. (2010). Penyertaan Belia Dalam Program Pembangunan Komuniti Di Felda Jerangau,
Terengganu. Malaysian Journal of Youth Studies 2. 257–276.
Moseley, M.J. (2003). Rural Development: Principles and Practice. London: Sage Publication.
Nor Diana Mohd Idris, Chamhuri Siwar, Basri Talib & Madeline Berma. (2013). Penentu Sosioekonomi terhadap
Pendapatan dan Kemiskinan Luar Bandar: Kajian Kes Projek Pembangunan Pertanian Bersepadu di Samarahan,
Sarawak, Malaysia. Jurnal Sains Sosial dan Kemanusiaan. 5(1). pp. 1-18.
Nicholls, A. (2016), Social Entrepreneurship. New Models of Sustainable Social Change, Oxford University Press,
Oxford.
OECD. (2016), A New Rural Development Paradigm for the 21th Century: A Toolkit for Developing Countries, Paris:
Development Centre Studies, OECD Publishing
OECD. (2006), The New Rural Paradigm: Policies and Governance, Paris: Development Centre Studies, OECD
Publishing.
Preston, D. & Ibrahim Ngah. (2012), Interpreting Rural Change in Malaysia, Singapore Journal of Tropical Geography,
33, 351–364.
PLANMalaysia. (2017), Dasar Perancangan Fizikal Desa Negara 2030, Kuala Lumpur: PLANMalaysia.
Sarina Yusof. (2013). Keberkesanan Kepimpinan Jawatankuasa Kemajuan dan Keselamatan Kampung di Terengganu
(Tesis Master). UUM.
Shri Dewi Subramaniam, Asan Ali Golam Hassan & Muszafarshah Mohd Mustafa (2008). The Displaced Plantation
Workers: A Case Study of Rubber Estates in Kedah. International Journal of Management Studies. 15 (3): 25-46.
SUHAKAM. (2008) Laporan Suruhanjaya Hak Asasi Manusia Malaysia.
SUHAKAM. (2009) Laporan Suruhanjaya Hak Asasi Manusia Malaysia.
Ubong Imang & Ibrahim Ngah. (2017). Pembangunan Mampan Luar Bandar. Skudai: UTM Press.
UK Aid Direct. Website: https://www.ukaiddirect.org/wp-content/uploads/2017/03/Defining-marginalised.pdf

(Retrieved 25 March 2018).
UNDP. (2014), World Urbanization Prospects: 2014 Revision.
Unit Perancangan Ekonomi, Pejabat Perdana Menteri (2017), Kajian Rasionalisasi Lembaga Kemajuan Wilayah (LKW)
dan Pihak Berkuasa Koridor di Malaysia. Putrajaya.
United Nation, Sustainable Development Goal. Website: http://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-

development-goals/. (Retrieved 12 December 2017).
LAMPIRAN
Perlis
Langkawi
Kubang
Pasu
Padang
Terap
Kota Setar Tumpat
Kota Bharu
Pendang
Yan Sik Pasir Bachok
Mas
Seberang Perai Utara Kuala
Muda Tanah Pasir Puteh
Merah
Timur Laut Baling Machang
Barat Daya Kulim Hulu Perak Besut

Kuala Krai Setiu
Seberang Perai Tengah Bandar
Bahru Larut Kuala
Seberang Perai Selatan Terengganu
Kerian
Matang Kuala Hulu Marang

Kangsar Gua Musang Terengganu
Kinta Cameron Dungun

Highland
Manjung
Lipis
Perak
Tengah Jerantut
Batang Kemaman
Padang
Hilir
Perak
Raub
Sabak Kuantan
Bernam
Hulu
Selangor Temerloh Maran
Kuala
Selangor
Bentong
Wilayah Gombak
Pekan
Persekutuan
Kuala Lumpur Petaling Bera
Klang Hulu
Langat Jelebu
Sepang
Kuala
Langat Seremban Jempol
Kuala Pilah Rompin
Rembau
Port Dickson Tampin
Alor Gajah Segamat

Jasin
Tangkak
Mersing
Melaka
0 1.5 3 6 9 12 Tengah Muar
Kilometers
Kluang
Batu Pahat
PETUNJUK Kota
Tinggi
Kepadatan Kulai
penduduk/km Skor Klasifikasi Warna Pontian
persegi Johor Bahru
<50 1 Pedalaman
51-99 2 Desa
100-149 3 Bandar-Desa
150-499 4 Bandar
500> 5 Pusat Bandar
Rajah 1: Kepadatan Penduduk dan Tahap Kedesaan Daerah

di Semenanjung Malaysia, 2016
PETUNJUK
Kudat
Kepadatan Pitas
penduduk/km Skor Klasifikasi Warna
persegi Kota Kinabalu Kota
Marudu
Penampang
Tuaran
<50 1 Pedalaman Putatan
Beluran
51-99 2 Desa Ranau
Kuala Penyu Papar Tambunan Sandakan
100-149 3 Bandar-Desa
Beaufort
150-499 4 Bandar Keningau Kinabatangan
500> 5 Pusat Bandar Tongod
Lahad Datu
Tenom
Rajah 2: Kepadatan Penduduk dan Tahap Kedesaan Daerah Lawas
di Sabah dan Sarawak, 2016 BRUNEI Sipitang Nabawan Kunak
Tawau
Limbang Semporna
Miri
Marudi
Bintulu
Daro Mukah
Dalat Tatau
Maradong Sibu
Belaga
Sarikei
Kanowit
Saratok
Lundu Julau Kapit
Kuching Song
Bau Samarahan Betong
Simunjan
Sri Aman Lubok Antu
Serian
Jadual 1: Ciri-ciri Daerah Kepadatan Penduduk Kurang Dari 50 Orang Per kilometer Persegi
Penduduk Pertumbu- P. Kesihatan Tadika
Keluasan Kepadatan Pendapatan Isirumah Koefisien Pemilikan Aip Paip Bekalan Sek Rendah Sek Men
(‘000) han (%) Awam Awam
Negeri Daerah % Miskin
Area Sq. per km 2000- Rumah di Rumah
2016 Penengah Purata Gini Elektrik (%) <5km (%) <5km (%) <5km (%) <5km (%)
Km persegi 2010 (%) (%)
Sarawak Belaga 19,050 42 2 4.7 3,361 3,909 0.354 0.9 57.2 62.5 98.2 40.2 57.1 41.1 67.9
Sabah Tongod 10,092 42 4 4.3 2,196 3,057 0.396 14.6 71.8 48.6 93.2 35.0 76.7 42.7 76.7
Sarawak Song 3,935 23 6 0.7 2,899 3,116 0.285 0.0 64.2 39.5 98.2 72.5 95.4 53.2 95.4
Sabah Nabawan 6,113 38 6 3.0 3,801 4,736 0.291 1.0 87.5 62.5 100.0 76.0 91.7 79.2 91.7
Sarawak Selangau 3,795 26 7 0.4 2,253 3,174 0.389 0.0 91.5 32.5 97.7 30.2 58.1 5.4 65.1
Sarawak Tatau 4,946 35 7 2.7 4,128 4,314 0.245 0.0 63.4 61.6 100.0 62.5 75.0 49.1 75.0
Lubuk
Sarawak 3,143 31 10 1.9 2,743 3,086 0.305 0.9 76.7 82.8 96.5 41.4 85.3 29.3 79.3
Antu
Sarawak Julau 1,703 18 11 (0.8) 2,731 3,344 0.322 1.0 83.4 40.6 100.0 43.8 82.3 41.7 90.6
Sarawak Lawas 3,812 43 11 1.6 3,572 4,949 0.455 1.6 83.5 65.9 97.8 61.0 96.1 49.5 96.1
Sarawak Matu 1,600 20 13 4.5 2,407 3,504 0.417 1.1 96.8 84.2 100.0 67.4 100.0 59.0 100.0
Gua
Kelantan 8,214 109 13 1.9 2,818 3,551 0.340 0.8 74.8 69.1 100.0 82.0 76.7 56.8 89.3
Musang
Sarawak Limbang 3,978 54 14 1.9 3,154 4,555 0.436 2.5 76.0 81.9 98.3 47.9 83.9 66.0 91.2
Pahang Jerantut 7,241 101 14 1.2 3,422 4,177 0.326 0.5 76.1 99.2 100.0 88.7 93.9 88.6 96.4
Sarawak Kanowit 2,254 32 14 0.7 2,590 3,147 0.364 1.1 83.3 84.3 100.0 53.0 89.2 30.8 86.4
Perak Ulu Perak 6,563 101 15 1.0 3,325 4,246 0.378 1.6 74.4 97.0 100.0 91.1 100.0 95.8 100.0
Sabah Sipitang 2,743 42 15 2.0 3,750 5,270 0.433 1.1 63.9 94.9 100.0 60.7 93.1 72.0 98.9
Sarawak Kapit 3,973 62 16 (0.1) 3,119 3,707 0.303 0.4 64.8 40.3 99.2 55.0 95.5 39.9 98.5
Sabah Beluran 7,717 127 16 3.5 2,856 3,992 0.420 12.1 68.4 50.6 91.3 37.1 82.1 35.5 78.1
Pahang Lipis 5,432 99 18 2.0 3,168 3,858 0.327 0.9 76.3 99.2 100.0 85.9 91.1 55.4 89.3
Sarawak Pakan 925 17 18 0.6 2,304 2,760 0.298 0.0 95.8 47.9 100.0 17.7 52.1 19.8 55.2
Sarawak Mukah 2,536 49 19 (0.4) 3,379 4,297 0.379 0.4 81.4 86.1 99.0 45.2 82.6 43.3 84.5
Sarawak Simujan 2,218 44 20 0.5 2,414 3,156 0.372 2.4 95.7 61.8 100.0 61.4 97.1 56.5 93.2
Sarawak Lundu 1,812 37 20 2.0 3,207 4,107 0.360 0.6 86.6 45.2 100.0 66.9 88.5 51.6 89.2
Hulu
Terengganu Tereng- 3,875 84 22 2.5 4,158 4,502 0.231 0.4 94.4 98.0 100.0 100.0 100.0 81.7 100.0
ganu
Sarawak Marudi 3,079 72 23 (1.1) 3,389 4,179 0.346 0.6 87.3 31.8 98.3 37.6 69.9 26.0 78.0
Sarawak Dalat 905 22 24 (2.1) 3,143 3,966 0.359 1.0 90.3 77.7 100.0 54.4 100.0 73.8 100.0
Km persegi 2010 (%) (%)
Pahang Rompin 5,249 129 25 1.2 3,485 4,494 0.294 0.4 76.9 95.3 100.0 76.5 83.6 66.5 89.4
Sabah Tenom 2,418 65 27 2.1 3,458 4,495 0.350 0.5 80.2 58.7 100.0 67.6 90.1 34.1 91.8
Johor Mersing 2,839 80 28 0.5 3,542 4,332 0.357 0.0 76.8 99.5 100.0 92.7 98.4 91.4 99.4
Kin-
Sabah 6,630 189 29 5.4 3,747 4,879 0.422 4.2 65.8 63.9 99.5 43.1 74.8 37.3 73.8
abatangan
Sarawak Daro 1,226 35 29 7.5 2,422 3,311 0.393 2.2 82.7 59.7 100.0 52.5 93.5 41.0 89.2
Sabah Ranau 3,622 108 30 3.1 3,602 4,462 0.397 5.8 93.3 37.8 99.1 57.5 99.6 49.5 97.2
Sabah Tambunan 1,352 41 30 2.7 3,507 4,541 0.354 0.0 90.1 56.0 100.0 74.7 95.6 64.8 95.6
Sabah Pitas 1,425 43 30 1.8 2,105 3,076 0.434 9.8 90.9 55.9 98.6 36.4 90.2 45.5 91.6
Sarawak Sri Aman 2,324 74 32 0.6 3,029 4,154 0.395 0.0 89.1 72.8 99.4 61.0 80.6 48.4 84.6
Negeri
Jelebu 1,350 44 32 0.5 3,907 4,580 0.352 0.8 80.5 99.2 100.0 99.2 96.6 69.5 99.2
Sembilan
Pahang Pekan 3,805 123 32 1.3 3,774 4,413 0.295 0.0 79.9 96.7 100.0 89.6 97.8 86.7 97.8
Lahad
Sabah 7,472 247 33 2.8 4,224 5,048 0.300 1.5 71.1 79.6 100.0 76.7 91.4 69.7 89.1
Datu
Kelantan Jeli 1,330 49 37 1.2 2,377 3,290 0.396 2.1 77.2 75.7 100.0 86.4 95.0 79.3 98.6
Kota
Sabah 1,917 77 40 1.5 2,208 3,367 0.430 13.1 87.4 64.3 98.5 75.4 96.5 60.0 99.6
Marudu
Sarawak Betong 1,547 69 45 2.1 2,624 3,495 0.352 0.8 91.7 86.1 99.6 50.0 88.4 57.9 88.4
Kedah Sik 1,656 75 45 1.2 3,104 4,455 0.434 0.6 86.7 91.5 100.0 84.2 90.9 72.1 94.6
Sabah Beaufort 1,735 78 45 0.7 3,827 4,621 0.378 2.4 84.5 82.8 99.7 71.7 93.2 71.0 90.2
Pahang Raub 2,269 104 46 1.9 3,515 4,271 0.282 0.0 84.4 100.0 100.0 91.3 94.6 79.9 94.5
Sarawak Maradong 719 33 46 0.2 2,752 3,641 0.395 1.8 87.4 87.1 100.0 43.0 87.8 57.9 81.0
Pahang Bera 2,214 108 49 2.3 3,643 4,407 0.272 0.5 75.3 94.9 100.0 90.4 97.0 83.3 97.0
Keseluruhan 174,753 3,142 18 1.8 3,155 4,000 0.357 2.0 80.8 71.8 99.2 63.8 88.0 56.7 89.3

Jadual 2: Ciri-ciri Daerah Kepadatan Penduduk Kurang Dari 50-99 Orang Per Kilometer Persegi
Km persegi 2010 (%) (%)
Terengganu Setiu 1,304 65 50 1.5 4,028 4,697 0.295 0.5 90.6 89.1 100.0 92.5 99.5 75.1 96.0
Kuala
Sabah 455 23 51 1.6 3,509 4,118 0.363 3.3 82.3 73.3 100.0 67.8 91.1 70.0 91.1
Penyu
Padang
Kedah 1,357 70 51 1.2 3,541 4,442 0.348 0.0 97.4 100.0 100.0 85.1 94.8 60.4 94.2
Terap
Kelantan Kuala Krai 2,287 130 57 1.8 2,541 3,526 0.377 0.8 82.3 71.9 100.0 80.6 95.9 69.8 97.2
Sarawak Serian 1,749 100 57 1.4 3,177 4,159 0.388 2.9 92.3 74.4 100.0 62.2 96.3 58.6 93.7
Sarawak Saratok 888 51 57 0.9 2,971 3,596 0.337 0.4 94.3 68.9 99.6 45.6 87.7 32.5 88.1
Sabah Keningau 3,546 208 59 2.0 3,873 5,180 0.347 0.2 79.1 76.0 99.1 79.7 95.4 67.9 95.2
Cameron
Pahang 687 42 62 3.2 4,968 5,449 0.268 0.0 67.5 93.6 100.0 75.4 90.6 72.4 96.3
Highland
Kota
Johor 3,484 217 62 0.1 4,852 5,692 0.340 0.0 85.4 98.9 100.0 90.5 93.6 79.6 96.6
Tinggi
Sarawak Sarikei 985 64 65 0.2 3,176 4,012 0.361 0.3 84.0 93.9 99.4 67.8 96.6 64.0 97.5
Terengganu Dungun 2,735 179 65 1.9 4,828 6,180 0.336 0.2 82.7 94.7 100.0 97.4 99.7 99.7 100.0
Sarawak Miri 5,143 338 66 3.1 5,208 6,525 0.354 0.1 77.0 94.8 99.8 63.0 88.5 76.7 89.2
Sarawak Bau 884 59 67 2.6 4,106 4,818 0.324 0.4 93.6 83.5 100.0 53.6 96.8 43.5 99.6
Sabah Kunak 1,139 76 67 2.6 3,837 4,960 0.372 2.0 49.0 81.3 100.0 74.1 85.6 67.3 86.3
Pahang Maran 1,903 128 67 0.3 3,444 4,238 0.313 0.3 83.1 96.3 100.0 91.9 99.4 76.8 99.4
Kuala
Perak 2,541 172 68 1.0 3,778 4,638 0.364 0.2 82.6 100.0 100.0 89.3 99.0 81.0 93.2
Kangsar
Negeri
Kuala Pilah 1,039 72 69 0.4 3,589 4,406 0.358 2.3 79.6 100 100.0 85.2 96.5 87.2 95.3
Sembilan
Batang
Perak 1,794 126 70 1.7 3,897 4,763 0.330 0.0 75.2 100.0 100.0 90.2 95.4 80.6 94.5
Padang
Pahang Bentong 1,831 131 71 2.2 3,497 4,313 0.313 0.3 80.5 94.9 100.0 93.7 92.9 87.8 93.7
Johor Segamat 2,851 210 74 0.7 4,609 5,391 0.319 0.0 86.6 100.0 100.0 91.5 95.9 95.1 98.2
Perak Muaalim 934 70 75 - - - - - - - - - - - -
Sabah Kudat 1,287 97 75 2.0 2,480 3,824 0.442 5.5 82.8 79.0 98.1 53.3 90.7 54.1 90.6
Sabah Kota Belud 1,391 106 76 2.6 2,933 4,130 0.430 6.0 93.1 56.9 100.0 45.6 95.8 67.0 98.5
Terengganu Kemaman 2,536 200 79 2.3 5,355 6,565 0.328 0.0 78.0 99.7 100.0 94.6 97.6 95.4 99.0
Sabah Tawau 6,149 491 80 3.1 3,856 5,254 0.395 1.7 70.9 95.7 99.9 80.1 94.9 84.5 94.8
Km persegi 2010 (%) (%)
Pahang Temerloh 2,251 182 81 2.0 3,917 4,850 0.336 0.2 76.9 99.6 100.0 94.1 97.9 84.6 97.5
Perak
Perak 1,279 110 86 2.1 3,466 4,552 0.389 0.0 80.3 100.0 100.0 94.4 93.6 78.1 95.1
Tengah
Negeri
Jempol 1,481 128 86 (0.7) 3,878 4,500 0.305 0.0 88.0 100.0 100.0 91.5 100.0 88.3 98.8
Sembilan
Kedah Baling 1,528 150 98 0.8 2,823 3,894 0.404 0.3 89.3 91.0 100.0 97.0 97.9 85.1 97.7
Keseluruhan 57,438 3,996 70 1.7 3,791 4,738 0.351 1.00 82.3 89.6 99.9 79.6 95.0 74.4 95.3
Km persegi 2010 (%) (%)
Sabah Tuaran 1,170 121 104 2.6 3,784 4,698 0.396 2.2 68.2 80.6 99.6 77.0 97.8 70.2 94.1
Negeri
Tampin 857 93 108 1.0 3,956 4,721 0.364 0.0 85.5 100 100.0 96.1 95.7 88.5 94.3
Sembilan
Sarawak Bintulu 1,991 217 109 3.1 5,966 7,125 0.349 0.0 63.2 86.1 99.7 62.3 82.0 74.9 82.8
Negeri
Rembau 406 47 117 1.6 3,942 4,599 0.338 1.3 87.5 100 100.0 88.8 95.4 79.6 89.5
Sembilan
Johor Kluang 2,852 333 117 1.6 3,935 5,121 0.376 0.0 79.7 99.7 99.9 91.2 96.8 84.7 97.9
Sarawak Asajaya 303 36 119 1.1 2,946 3,933 0.388 2.3 92.4 93.9 100.0 76.5 100.0 82.6 100.0
Sabak Ber-
Selangor 997 122 122 (0.7) 4,060 4,956 0.328 0.0 85.0 100.0 100.0 86.1 96.2 91.4 96.6
nam
Sarawak Sibu 2,230 274 123 1.7 4,171 5,386 0.388 0.7 78.5 98.6 100.0 72.3 91.7 79.9 91.5
Sabah Papar 1,248 156 125 3.8 4,423 5,469 0.360 2.7 80.7 92.7 100.0 83.0 96.8 86.8 97.1
Perak Hilir perak 1,728 225 130 0.9 3,478 4,422 0.393 0.2 80.4 100.0 100.0 90.2 99.8 89.9 98.6
Ulu
Selangor 1,746 229 131 3.0 5,421 6,140 0.245 0.2 67.4 100.0 100.0 89.4 97.8 86.3 98.7
Selangor
Terengganu Besut 1,234 163 132 1.6 3,834 4,798 0.342 1.4 89.8 95.5 100.0 99.1 100.0 93.5 100.0
Sabah Semporna 1,149 164 143 2.4 3,705 5,207 0.420 7.7 89.1 73.8 99.7 55.4 85.5 64.6 86.6
Keseluruhan 17,911 2,181 122 1.7 4,125 5,121 0.361 1.4 80.6 93.9 99.9 82.1 95.0 82.5 94.4
Km persegi 2010 (%) (%)
Johor Tangkak 977 151 155 - 4,859 5,560 0.310 0.0 86.0 100.0 100.0 95.4 100.0 90.2 98.0
Perak Kampar 670 106 158 - 3,743 4,342 0.330 0.0 91.8 100.0 100.0 94.8 95.7 88.2 98.3
Tanah
Kelantan 884 143 162 1.8 3,021 3,929 0.352 0.5 81.1 67.8 100.0 85.0 97.1 78.4 98.1
Merah
Kedah Pendang 627 105 167 0.6 3,267 4,263 0.405 0.0 95.9 99.4 100.0 97.2 96.2 80.6 98.4
Terengganu Marang 667 113 169 1.6 4,463 5,152 0.301 0.5 87.9 94.4 100.0 99.5 99.7 95.5 100.0
Pahang Kuantan 2,960 508 172 3.0 4,949 6,042 0.317 0.0 73.5 98.8 100.0 93.1 97.7 91.9 99.1
Bandar
Kedah 269 47 173 1.1 3,541 4,561 0.362 0.0 87.1 99.3 100.0 99.6 100.0 89.4 100.0
Baharu
Johor Muar 1,481 274 185 1.5 5,371 6,178 0.317 0.0 84.7 100.0 100.0 96.9 98.8 96.8 100.0
Johor Pontian 920 173 188 0.9 4,810 5,637 0.352 0.0 84.3 100.0 100.0 92.4 96.9 93.8 95.6
Perak Kerian 958 193 201 1.6 3,932 4,777 0.341 0.2 86.3 100.0 100.0 93.1 98.5 82.6 98.3
Kuala
Selangor 1,178 242 205 2.7 4,979 6,532 0.369 0.0 75.3 100.0 100.0 82.5 96.0 87.0 94.0
Selangor
Kelantan Machang 529 109 206 1.8 2,956 4,044 0.371 0.0 83.5 68.7 100.0 95.5 98.9 91.1 98.3
Negeri Port
605 127 209 0.8 4,504 5,614 0.361 0.2 77.7 100 100.0 85.8 99.0 88.4 96.4
Sembilan Dickson
Perak Manjung 1,171 250 214 2.0 4,363 5,609 0.367 0.3 77.5 100.0 100.0 97.6 97.6 91.1 95.7
Sabah Sandakan 2,275 487 214 1.6 4,121 5,223 0.383 3.0 71.3 94.5 100.0 78.8 96.1 85.5 94.1
Melaka Jasin 679 150 221 2.9 4,921 6,296 0.367 0.0 87.5 100.0 100.0 97.3 100.0 95.8 99.8
Pokon
Kedah 244 55 225 2.0 3,438 4,512 0.377 0.0 83.2 99.4 100.0 96.3 100.0 94.2 100.0
Sena
Kedah Langkawi 466 107 229 3.1 4,971 6,005 0.307 0.0 59.4 97.8 100.0 86.6 96.4 82.3 100.0
Samara-
Sarawak 407 97 238 6.5 5,107 6,232 0.334 0.2 80.2 98.8 100.0 78.7 92.5 79.9 90.5
han
Johor Batu Pahat 1,876 462 246 2.2 5,516 6,377 0.295 0.0 87.8 99.9 100.0 94.7 97.6 89.2 96.4
Kubang
Kedah 948 243 257 1.7 3,674 5,513 0.445 0.0 86.5 99.2 100.0 91.3 100.0 93.7 100.0
Pasu
Larut dan
Perak 1,349 356 264 2.0 3,754 4,589 0.340 0.0 83.3 97.0 100.0 87.2 97.8 88.0 96.8
Matang
Melaka Alor Gajah 674 203 301 3.3 5,170 6,218 0.334 0.0 83.3 100.0 100.0 99.4 99.6 99.6 100.0
Kuala
Selangor 858 261 304 1.6 5,293 6,615 0.321 0.0 81.1 100.0 100.0 73.2 95.1 91.7 96.0
Langat
Km persegi 2010 (%) (%)
Perlis Perlis 818 254 310 1.6 4,204 4,998 0.327 0.1 86.1 99.6 100.0 98.7 99.9 96.1 99.9
Penam-
Sabah 467 146 312 3.3 5,211 6,207 0 .371 0.7 57.1 96.5 100.0 82.5 93.7 85.1 92.5
pang
Kedah Yan 241 75 312 - 3,009 3,793 0.350 0.0 95.6 95.1 100.0 97.3 98.8 87.7 99.5
Kelantan Pasir Putih 425 137 323 1.2 2,895 3,866 0.379 0.2 88.6 52.0 100.0 98.4 98.8 96.3 100.0
Kuala
Terengganu 398 146 367 1.4 - - - - - - - - - - -
Nerus
Johor Kulai 756 280 370 - 6,114 6,901 0.286 0.0 76.9 100.0 100.0 86.9 94.6 83.1 89.8
Kelantan Pasir Mas 572 223 389 1.6 2,543 3,789 0.427 0.8 91.1 67.0 99.8 91.8 99.8 88.6 98.9
Kedah Kulim 767 317 413 4.2 3,937 5,051 0.353 0.0 80.0 99.9 100.0 100.0 100.0 99.4 100.0
Selangor Sepang 556 248 445 8.1 8,174 10,121 0.329 0.0 74.1 100.0 100.0 65.3 85.4 83.8 86.1
Sarawak Kuching 1,498 676 451 2.3 4,968 6,281 0 .367 0.5 83.6 97.9 99.9 77.3 96.5 88.7 94.1
Keseluruhan 30,170 7,461 247 2.3 4,418 5,480 0 .35 0.2 82.1 9 4.6 100.0 90.6 97.4 89.5 97.1

Jadual 5: Ciri-ciri Daerah Kepadatan Penduduk Lebih Dari 500 Orang Per Kilometer Persegi
Km persegi 2010 (%) (%)
Kuala
Kedah 922 501 543 3.0 3,906 4,904 0.381 0.2 84.4 99.9 100.0 97.8 99.8 96.3 99.2
Muda
Kelantan Bachok 280 156 558 2.0 2,933 4,081 0.406 0.3 94.0 29.5 99.8 95.5 99.8 93.7 100.0
Perak Kinta 1,305 817 626 2.1 4,347 5,569 0.360 0.2 84.3 100.0 100.0 90.6 98.3 94.3 96.8
Negeri
Seremban 948 606 639 3.8 5,049 6,621 0.385 0.0 78.2 99.8 100.0 87.8 97.3 94.7 96.3
Sembilan
S.P
Selatan
Puala Pinang 241 189 785 3.8 4,872 5,630 0.339 0.0 83.5 99.7 100.0 98.4 100.0 99.3 99.8
(Nibong
Tebal)
Kedah Kota Setar 422 401 951 1.6 4,056 5,397 0.413 0.4 86.2 100.0 100.0 95.7 99.6 95.7 99.7
Kelantan Tumpat 177 180 1,017 1.7 3,105 3,934 0.380 0.6 90.6 62.6 100.0 95.9 99.8 96.5 99.8
W.P
W.P Labuan 92 98 1,065 2.1 5,928 8,174 0.398 0.0 62.2 100.0 100.0 95.9 99.2 94.2 98.2
Labuan
Kuala
Terengganu Tereng- 210 249 1,185 1.4 4,947 6,059 0.325 0.3 87.0 95.7 100.0 97.9 99.4 96.4 100.0
ganu
Selangor Gombak 653 786 1,204 2.4 7,903 9,908 0.341 0.0 71.7 100.0 100.0 82.6 95.8 93.2 98.0
S.P Utara
Puala Pinang (Butter- 263 328 1,245 2.0 4,753 5,846 0.338 0.0 80.8 99.9 100.0 98.9 99.9 99.7 100.0
worth)
Puala Pinang Barat Daya 173 225 1,300 2.4 5,844 7,232 0.327 0.0 73.8 100.0 100.0 94.6 98.3 96.0 96.8
Kota
Kelantan 403 574 1,424 2.1 3,677 4,923 0.379 0.2 79.6 72.0 100.0 98.2 99.7 99.2 99.9
Bahru
Johor
Johor 1,064 1,537 1,444 4.2 6,518 8,198 0.360 0.0 69.6 100.0 100.0 83.9 95.7 94.5 93.2
Bahru
Kota
Sabah 352 544 1,546 2.7 5,683 7,043 0.406 1.2 60.2 93.1 100.0 85.9 93.6 86.5 94.2
Kinabalu
Selangor Klang 627 992 1,581 3.0 6,724 8,606 0.361 0.0 69.1 100.0 100.0 77.4 95.3 89.4 96.6
Hulu
Selangor 829 1,324 1,598 3.0 7,851 9,593 0.338 0.1 72.8 100.0 100.0 78.0 96.8 87.9 96.1
Langat
Sabah Putatan 40 67 1,670 - 5,112 6,264 0.386 0.4 69.8 96.1 100.0 89.8 97.4 91.1 97.5
S.P Tengah
Puala Pinang (Bukit 236 417 1,769 2.4 5,172 6,105 0.330 0.1 78.8 99.7 100.0 98.4 100.0 99.5 100.0
Mertajam)
W.P
W.P Putrajaya 49 88 1,796 20.2 8,174 10,401 0.369 0.0 9.7 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
Putrajaya
Km persegi 2010 (%) (%)
Melaka
Melaka 299 556 1,858 3.1 5,877 7,142 0.330 0.1 80.5 100.0 100.0 99.8 100.0 99.0 99.9
Tengah
Selangor Petaling 487 2,086 4,283 4.4 7,904 10,792 0.397 0.0 66.3 100.0 100.0 76.0 97.3 95.9 97.3
Puala Pinang Timur laut 119 567 4,765 2.3 5,964 7,756 0.377 0.1 79.0 100.0 100.0 94.8 98.4 96.2 98.0
W.P Kuala
KL 243 1,846 7,597 2.5 9,073 11,692 0.378 0.0 62.2 100.0 100.0 99.8 100.0 100.0 99.8
Lumpur
Keseluruhan 10,434 15,134 1,450 3.07 5641 7161 0.3668 0.2 73.9 93.7 100.0 92.2 98.4 95.4 98.2


Dasar Pembangunan Luar Bandar 2019 Malaysia

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dasar Pembangunan Luar Bandar 2019 Malaysia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KEMENTERIAN

PEMBANGUNAN LUAR BANDAR

LUAR BANDAR SEJAHTERA

Hak Cipta Terpelihara ©

Semua Hak Terpelihara. Tiada mana-mana bahagian

LUAR BANDAR SEJAHTERA

Dr Mahathir Bin Mohamad

Datuk Seri Rina Binti Mohd Harun

Kesimpulan 2-26 Cabaran 5-3

DPLB KU 4: Mengarus Perdana Ilmu Dan Kemahiran

BAB TUJUH BAB SEMBILAN

BAB SEPULUH BAB DUA BELAS

BAB EMPAT BELAS WD 3: Penempatan Luar Bandar Lestari Dan

A HACCP Hazard Analysis and Critical Control Point

ABM Alat Bantuan Mengajar HRD Pembangunan Sumber Manusia

AIM Amanah Ikhtiar Malaysia I

B ICT Teknologi, Informasi dan Komunikasi

C IKBN Institut Kemahiran Belia Negara

COMBI Communication for Behavioral Impact INFRA Institut Kemajuan Desa

CSR Tanggungjawab Sosial Korporat IKM Institut Koperasi Malaysia

CTC Community Transformation Centre INSKEN Institut Keusahawanan Negara

D IoT Internet of Things

DARA Lembaga Kemajuan Pahang Tenggara IPT Institusi Pengajian Tinggi

DBM Dasar Belia Malaysia ISO International Organization for Standardization

DEB Dasar Ekonomi Baru J

FELCRA Lembaga Penyatuan dan Pemulihan Tanah Persekutuan KETEN-

GGEI Global Green Economy Index KPI Petunjuk Prestasi Utama

GLC Syarikat Berkepentingan Kerajaan KPM Kementerian Pendidikan Malaysia

GTP Program Transformasi Kerajaan Kementerian Pembangunan Wanita, Keluarga dan

MPI Kementerian Perusahaan Utama S

P T20 Kumpulan Isi Rumah Berpendapatan Tertinggi 20%

Rajah 1.1: Matlamat Pembangunan Mampan 2030 (SDG 2030).

Semakan semula dasar-dasar negara yang

Rajah 1.2: Metodologi Penyediaan Kajian Dasar Pembangunan Luar Bandar.

DEFINISI LUAR BANDAR

4. Kurang akses kepada kemudahan asas dan

PENEMPATAN LUAR BANDAR

Rajah 1.4 : Jumlah Kampung Mengikut Negeri di Sabah dan Sarawak

Pandangan udara Kampung Gedong, Simunjan, Sarawak.

Sejak tahun 2011, melalui Model Ekonomi Baru

Program Jalan Luar Bandar

1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020

Plan Tindakan Desa

Program Ilham Desa Rajah 1.5 :

1. Merangka kesinambungan pembangunan luar

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030

LUAR BANDAR BANDAR

60% 2030 40%

15,000 8,644 30,906

BANDAR LUAR BANDAR

BANDAR LUAR BANDAR

PENDUDUK LUAR BANDAR

10.0 7.7 7.6

19.4 ribu orang

46.5 % 21.6 % 21.4 % 5.7 % 3.7 % 1.1 %

Mengikut Keluarga Persekitaran Kerjaya Perkahwinan Pendidikan Lain-lain

Migrasi Bersih CIRI-CIRI DEMOGRAFI MIGRAN DALAMAN

-37.7 ribu orang

51.9 % 48.1 % Migran Dalaman

CIRI-CIRI SOSIOEKONOMI MIGRAN DALAMAN

Bandar < Bandar 73.6%

Migran Dalaman 1.3 % 84.3 % 12.2 % 2.2 %

Bandar > Luar Bandar 15.2%

6.6 % 1.1 % 17.1 % 12.0 % 63.3 %