Całka nieoznaczone

Całkowanie korzystające z liniowość całki

Całkowanie przez podstawienie

Wstęp do całek nieoznaczonych

Wskazówki i przykłady

Joanna Meissner

02.03.2021

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Całka nieoznaczone Funkcja pierwotna
Całkowanie korzystające z liniowość całki Definicja
Całkowanie przez podstawienie Podstawowe całki

Funkcja pierwotna

Funkcją pierwotną (F (x)) do funkcji f (x) nazywamy funkcję, której

pochodna jest równa f (x).

F 0 (x) = f (x)

Jeżeli F1 (x) i F2 (x) są pierwotnymi do tej samej funkcji f (x), to różnica

tych funkcji jest funkcją stałą:

∃C ∈ R : ∀x : F1 (x) − F2 (x) = C

Jeżeli F (x) jest pierwotną do f (x), to każda funkcja postaci F (x) + C,

gdzie C ∈ R jest również funkcją pierwotną do f (x).

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Całka nieoznaczone Funkcja pierwotna
Całkowanie korzystające z liniowość całki Definicja
Całkowanie przez podstawienie Podstawowe całki

Całka nieoznaczona
Całką nieoznaczoną z funkcji f (x) nazywamy rodzinę wszystkich funkcji
pierwotnych do f (x), czyli takich których pochodna jest równa f (x).

Z
f (x)dx = F (x) + C, (C ∈ R) ⇐⇒ F 0 (x) = f (x)

Można więc umownie potraktować całkowanie jak operację odwrotną do

różniczkowania (liczenia pochodnej). Przy czym należy zwrócić uwagę, że
wynikiem całki nieoznaczonej jest zbiór funkcji, a nie jedna funkcja.
Z
g 0 (x)dx = g(x) + C

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Całka nieoznaczone Funkcja pierwotna
Całkowanie korzystające z liniowość całki Definicja
Całkowanie przez podstawienie Podstawowe całki

Podstawowe całki

Podobnie jak w przypadku pochodnych warto wskazać podstawowe całki,

które pozwolą nam liczyć całki z bardziej skomplikowanych wyrażeń.
W gruncie rzeczy wystarczy przywołać tabelkę dla pochodnych i popatrzyć
na nią "w drugą stronę".

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Całka nieoznaczone Funkcja pierwotna
Całkowanie korzystające z liniowość całki Definicja
Całkowanie przez podstawienie Podstawowe całki

Podstawowe całki

R
f (x) f (x)dx
R
f (x) f (x)dx

1 x+C ex ex + C

xα ,(α6=−1) 1
xα+1 +C ax 1
ln a
ax +C
α+1

1
ln |x| + C sinh x cosh x + C
x

√ 1
arc sin x + C cosh x sinh x + C
1−x2

1
sin x − cos x + C
1+x2
arctgx + C
cos x sin x + C

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Całka nieoznaczone Liniowość całki
Całkowanie korzystające z liniowość całki Przykłady
Całkowanie przez podstawienie Ćwiczenia

Liniowość całki

Całkowanie (podobnie jak różniczkowanie) jest operacją liniową, to znaczy:

Z Z Z
(a · f (x) + b · g(x))dx = a f (x)dx + b g(x)dx

Możemy oczywiście zapisać to też w formie dwóch oddzielnych wzorów:

Z Z
C · f (x)dx = C f (x)dx,
czyli można wyciągać stałą przed całkę
Z Z Z
f (x) + g(x)dx = f (x)dx + g(x)dx,
czyli całkując sumę funkcji można całkować wyraz po wyrazie

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Całka nieoznaczone Liniowość całki
Całkowanie korzystające z liniowość całki Przykłady
Całkowanie przez podstawienie Ćwiczenia

Uwaga

Uwaga!
Nie mamy gotowych wzorów na iloczyn czy iloraz funkcji pod całką!
Wnioski z odpowiednich wzorów dla pochodnych pozwolą nam przedstawić
pewne metody całkowania, ale proszę pamiętać, że sposób całkowania
będzie ściśle powiązany ze wzorami funkcji pod całką.

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Całka nieoznaczone Liniowość całki
Całkowanie korzystające z liniowość całki Przykłady
Całkowanie przez podstawienie Ćwiczenia

Przykłady

Przykład 1
Z
3x2 + 2 cos xdx
Z Z Z
3x2 + 2 cos xdx = 3 x2 dx + 2 cos xdx =
1 3
=3· x + C1 + 2 sin x + C2 =
3
= x3 + 2 sin x + C

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Całka nieoznaczone Liniowość całki
Całkowanie korzystające z liniowość całki Przykłady
Całkowanie przez podstawienie Ćwiczenia

Przykłady

Przykład 2 Z
tg2 xdx

Wiemy, że (tgx)0 = cos12 x = 1 + tg2 x, możemy więc to wykorzystać to

policzenia
Z wskazanej
Z całki.
tg2 xdx = tg2 x + 1 − 1dx =
Z Z
= (tg2 x + 1)dx − 1dx =
Z Z
= (tgx)0 dx − 1dx =
= tgx − x + C

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Całka nieoznaczone Liniowość całki
Całkowanie korzystające z liniowość całki Przykłady
Całkowanie przez podstawienie Ćwiczenia

Ćwiczenia

√
Z Z
4
x2 (1 + x2 )−1 dx
4
1 7x − 3 x3 dx 6

Z √
3 x + x−2 − 2x2 + 1
dx
2
Z
Z
4x 7 ex + xe dx
3 2 cos x − 4 sin xdx Z
1 1
+ dx
Z 8
4 cos2 x sin2 x
4 √ dx
1 − x2
2 + x2
Z Z
5 dx 9 2tg2 x + 5dx
1 + x2

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Opis
Całka nieoznaczone
Przykłady
Całkowanie korzystające z liniowość całki
Ćwiczenia
Całkowanie przez podstawienie
Komentarz

Całkowanie przez podstawienie

Jedną z metod całkowania, która będzie nam towarzyszyć przez wiele

spotkań (będziemy ją zgłębiać w szczególnych przypadkach) jest całkowanie
przez podstawienie. Jest to bezpośrednia konsekwencja wzoru na pochodną
złożenia.
Z   Z
0
 t = ϕ(x) 
f (ϕ(x)) · ϕ (x)dx =   = f (t)dt
dt = ϕ0 (x)dx 
Podany wzór możemy też zapisać w innej formie albo w przypadku
pewnych grup funkcji będziemy korzystać z "gotowych" podstawień.
Najpierw skupimy się na podstawowych sytuacjach.

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Opis
Całka nieoznaczone
Przykłady
Całkowanie korzystające z liniowość całki
Ćwiczenia
Całkowanie przez podstawienie
Komentarz

Przykłady

Przykład 1 Z
6x − 5
dx
3x2 − 5x + 2
Zauważmy, że (3x2 − 5x + 2)0 = 6x − 5, a to nam podpowiada jakie możemy
zrobić
Z podstawienie. Z  
6x − 5 1  t = 3x2 − 5x + 2 
dx = · (6x − 5)dx = 
 =
dt = (6x − 5)dx 
Z3x − 5x + 2
2 3x2 − 5x + 2
1
= dt =
t
= ln t + C =
= ln(3x2 − 5x + 2) + C

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Opis
Całka nieoznaczone
Przykłady
Całkowanie korzystające z liniowość całki
Ćwiczenia
Całkowanie przez podstawienie
Komentarz

Przykład 2 Z
2 cos(5x)dx

Tutaj nie widać od razu pochodnej, ale i tak możemy domyślić się
podstawienia, bo wiemy jak wygląda
 całka z cosinusa.
Z  t = 5x 
2 cos(5x)dx =  51 t = x  =
 
 1 dt = dx 
Z 5
1
= 2 cos(t) dt =
Z 5
2
= cos(t)dt =
5
2
= sin(t) + C =
5
2
= sin(5x) + C
5

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Opis
Całka nieoznaczone
Przykłady
Całkowanie korzystające z liniowość całki
Ćwiczenia
Całkowanie przez podstawienie
Komentarz

Ćwiczenia

Z
5 ln2 x
Z
1
1 dx 5 dx
4x − 3 x
Z
3
2 x2 ex dx Z
1
Z 6 √ dx
x ln x
3 ctgxdx
Z Z r
3 arc cos x
4 cos x sin xdx 7 dx
1 − x2

Joanna Meissner Całki nieoznaczone

 Opis
Całka nieoznaczone
Przykłady
Całkowanie korzystające z liniowość całki
Ćwiczenia
Całkowanie przez podstawienie
Komentarz

Komentarze
Podstawienia można wykonywać wielokrotnie (przy każdym kolejnym
używamy "nowych literek").
Z p !
x2 +5 ln(x2 + 1)
4 e + xdx
x2 + 1

Czasami wygodniej jest rozbić całkę na kilka fragmentów i do każdego

zastosować inne podstawienie niż szukać podstawienia uniwersalnego.

(arcctgx)4 − 6x + 5
Z
dx
1 + x2

Całkowanie przez podstawienie jest dominującą metodą liczenia całek. Na

kolejnych spotkaniach będziemy zgłębiać tę metodę w konkretnych
przypadkach.
Joanna Meissner Całki nieoznaczone