Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄

_____________________________________________________________________________________________

ΕΝΟΤΗΤΑ: ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ - ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

Χρόνος: 4 Χ 80΄

Δείκτες επιτυχίας

Θ/Θ.ΣΤ.1:Να επεξηγούν φαινόμενα διάδοσης της θερμότητας σε διάφορες

περιπτώσεις της καθημερινής ζωής χρησιμοποιώντας τους όρους αγωγή, ρεύματα
μεταφοράς, ακτινοβολία.
Θ/Θ.ΣΤ.2: Να σχεδιάζουν έγκυρα πειράματα, για να διαπιστώσουν το βαθμό στον
οποίο διάφορα υλικά επιτρέπουν στη θερμότητα να διαδίδεται από μέσα τους.
Θ/Θ.ΣΤ.3: Να συνδέουν την ιδέα της θερμομόνωσης με περιπτώσεις από την
καθημερινή ζωή και να εκτιμούν την κατάλληλη επιλογή θερμομονωτικών υλικών ως
μέσων εξοικονόμησης ηλεκτρισμού και καυσίμων.

Σημαντικές πληροφορίες για τον/την εκπαιδευτικό

Θερμοκρασία:
Η θερμοκρασία είναι ένα μέτρο της εσωτερικής ενέργειας των σωμάτων, όσο πιο
ψηλή είναι η θερμοκρασία ενός σώματος τόσο περισσότερη είναι η εσωτερική
ενέργεια που είναι αποθηκευμένη σε αυτό. Το αντίθετο όμως δεν ισχύει πάντα, γιατί
η εσωτερική ενέργεια ενός σώματος μπορεί να αυξάνεται, χωρίς να ανεβαίνει η
θερμοκρασία του, για παράδειγμα όταν μια ποσότητα νερού βρίσκεται σε σημείο
βρασμού (100οC) και εξακολουθήσει να θερμαίνεται, αυξάνεται η εσωτερική της
ενέργεια παρόλο που η θερμοκρασία της παραμένει σταθερή.
Με απλά λόγια, η θερμοκρασία είναι ένδειξη του πόσο ζεστό ή κρύο είναι ένα σώμα.
Όσο πιο ψηλή είναι η θερμοκρασία ενός σώματος, τόσο πιο ζεστό είναι το σώμα και
το αντίθετο.

Θερμότητα:
Η θερμότητα είναι μια διεργασία μέσω της οποίας διαδίδεται ενέργεια από ένα μέρος
ενός συστήματος σε κάποια άλλα. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διάδοση
ενέργειας με τη συγκεκριμένη διεργασία είναι να υπάρχει διαφορά θερμοκρασίας
μεταξύ των διάφορων μερών του συστήματος. Η διεργασία αυτή μπορεί να
πραγματοποιηθεί με τρεις διαφορετικούς τρόπους, οι οποίοι παρουσιάζονται στη
συνέχεια.

1
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
_____________________________________________________________________________________________

 Με αγωγή: Στα στερεά η θερμότητα διαδίδεται με αγωγή δηλαδή από σημείο σε

σημείο. Η θερμότητα διαδίδεται από σημεία με ψηλότερη θερμοκρασία σε διπλανά
σημεία με χαμηλότερη θερμοκρασία, ώσπου να διαδοθεί θερμότητα σε ολόκληρο τον
όγκο του στερεού.
 Με ρεύματα μεταφοράς: Στα υγρά και στα αέρια η θερμότητα διαδίδεται με ρεύματα
μεταφοράς. Η ποσότητα του υγρού ή του αερίου που βρίσκεται κοντά στη πηγή
θερμότητας διαστέλλεται με αποτέλεσμα να γίνεται πιο αραιή από την ποσότητα του
υγρού ή του αερίου που βρίσκεται πάνω από αυτήν. Ως αποτέλεσμα, η ποσότητα
αυτή ανέρχεται και τη θέση της καταλαμβάνει ποσότητα υγρού ή αερίου που
βρισκόταν πιο ψηλά και είναι πια πυκνότερη. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται ωσότου
ολόκληρη η ποσότητα του υγρού ή του αερίου να αποκτήσει την ίδια θερμοκρασία,
δημιουργώντας έτσι μια συνεχή κίνηση του υγρού ή του αερίου, η οποία ονομάζεται
ρεύματα μεταφοράς.
 Με ακτινοβολία: Ένας άλλος τρόπος διάδοσης θερμότητας είναι με ακτινοβολία.
Όλα τα σώματα εκπέμπουν και απορροφούν ακτινοβολία. Μέσω της ακτινοβολίας
διαδίδεται θερμότητα. Αν η ποσότητα της ακτινοβολίας που εκπέμπουν είναι
μεγαλύτερη από αυτήν που απορροφούν τότε μειώνεται και η εσωτερική του ενέργεια
με αποτέλεσμα συνήθως να μειώνεται και η θερμοκρασία του. Αντίστοιχα αν η
ποσότητα της ακτινοβολίας που εκπέμπουν τα σώματα είναι μικρότερη από αυτήν
που απορροφούν τότε αυξάνεται και η εσωτερική του ενέργεια με αποτέλεσμα
συνήθως να αυξάνεται και η θερμοκρασία του. Η διάδοση θερμότητας μέσω
ακτινοβολίας μπορεί να πραγματοποιηθεί και στο κενό (στην απουσία δηλαδή
κάποιου στερεού, υγρού ή αέριου μέσου) σε αντίθεση με την αγωγή και τα ρεύματα
μεταφοράς. Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα διάδοσης θερμότητας με
ακτινοβολία είναι η περίπτωση του Ήλιου που θερμαίνει τη Γη μέσω ακτινοβολίας.

Κάλοι και κακοί αγωγοί της θερμότητας:

Μερικά υλικά, κατά κύριο λόγο τα μέταλλα, επιτρέπουν εύκολα τη διάδοση της
θερμότητας μέσα από τη μάζα τους και για τον λόγο αυτό ονομάζονται καλοί αγωγοί
της θερμότητας. Κάθε καλός αγωγός της θερμότητας επιτρέπει τη διάδοση της
θερμότητας με διαφορετικό ρυθμό. Αντίθετα με τους καλούς αγωγούς, υλικά που
επιτρέπουν δύσκολα τη διάδοση θερμότητας μέσα από τη μάζα τους ονομάζονται
κακοί αγωγοί της θερμότητας ή μονωτές.
Κάποια υλικά που είναι κακοί αγωγοί της θερμότητας μπορούν να χρησιμοποιηθούν
για να διατηρούν τη θερμοκρασία ορισμένων αντικειμένων ή χώρων σταθερή. Τα
υλικά αυτά ονομάζονται θερμομονωτικά υλικά και διαφέρουν μεταξύ τους ως προς
το πόσο εμποδίζουν τη διάδοση θερμότητας από μέσα τους. Αν ένα αντικείμενο είναι

2
Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
_____________________________________________________________________________________________

κατασκευασμένο από θερμομονωτικό υλικό εμποδίζει τη διάδοση θερμότητας από ή

προς αυτό με αποτέλεσμα να διατηρείται, σχεδόν, σταθερή η θερμοκρασία στο
εσωτερικό του. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ένα θερμομονωτικό υλικό είναι πάντα
και κακός αγωγός της θερμότητας χωρίς όμως να συμβαίνει το αντίθετο. Για
παράδειγμα το γυαλί παρόλο που είναι κακός αγωγός της θερμότητας δεν μπορεί να
χρησιμοποιηθεί σαν μονωτικό υλικό γιατί επιτρέπει τη διάδοση θερμότητας με
ακτινοβολία.
Τα θερμομονωτικά υλικά έχουν πάρα πολλές εφαρμογές στην καθημερινή μας ζωή.
Από τα σκεύη τα οποία χρησιμοποιούνται για φύλαξη τροφίμων μέχρι τα υλικά που
χρησιμοποιούνται στην κατασκευή των σπιτιών. Ένα από τα καλύτερα
θερμομονωτικά υλικά είναι ο στατικός αέρας. Όταν ο αέρας είναι εγκλωβισμένος
εμποδίζει σε μεγάλο βαθμό τη διάδοση της θερμότητας. Τα παράθυρα με διπλά
γυαλιά, οι γούνες των ζώων, η πολυστερίνη και οι θέρμοι φαγητού με διπλά
τοιχώματα είναι μερικές μόνο από τις περιπτώσεις στις οποίες ο στατικός αέρας
χρησιμοποιείται για να εμποδίζει τη διάδοση της θερμότητας.

3
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.

ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ - ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ / Μάθημα 1-2

Θέμα: Η διάδοση της θερμότητας

Χρόνος: 2 Χ 80΄

Στόχοι:

Οι μαθητές/μαθήτριες:

 Να επεξηγούν τις τρεις τρόπους διάδοσης θερμότητας: με αγωγή (στα στερεά),

με ρεύματα μεταφοράς (στα υγρά και στα αέρια) και με ακτινοβολία (στο κενό).
 Να εντοπίζουν διαφορές μεταξύ των τριών περιπτώσεων διάδοσης θερμότητας.
 Να αναγνωρίζουν τους τρεις τρόπους διάδοσης θερμότητας κατά την ερμηνεία
σχετικών φαινομένων από την καθημερινής ζωή.

Λεξιλόγιο:

Διάδοση με αγωγή, Διάδοση με ρεύματα μεταφοράς, Διάδοση με ακτινοβολία.

Μέσα και υλικά:

Για την τάξη: Σωλήνας διάδοσης θερμότητας στα υγρά, συσκευή διάδοσης
θερμότητας στα αέρια, φωτιστικό γραφείου, βραστήρας νερού.

Για την ομάδα: μαχαίρι, κερί, καρφίτσες ή πινέζες, βαζελίνη, χρώμα

ζαχαροπλαστικής ή υπερμαγγανικό κάλιο ή μελάνι, λύχνος οινοπνεύματος, μεγάλο
γυάλινο μπολ, μικρό δοχείο με πώμα, κρύο νερό, παγάκια, ζεστό νερό.

ΤΠΕ:

4
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ/
ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ-
ΠΑΡΕΜΦΕΡΕΙΣ
ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ
Θ-Θ.ΣΤ.1/ Εμπειρική μελέτη
των περιπτώσεων μεταφοράς
θερμότητας με αγωγή.
1. Ο/Η εκπαιδευτικός αναφέρει στους μαθητές το ακόλουθο
σενάριο:
«Ο κύριος Αντώνης παίρνει από την κατάψυξη μια παγωμένη
πίτσα και την βάζει στον αναμμένο φούρνο. Μετά από λίγη ώρα
και αφού η πίτσα ψήθηκε, ανοίγει το φούρνο και βάζει την πίτσα
κοντά στο παράθυρο».
Ο/η εκπαιδευτικός ζητά από τους μαθητές να δικαιολογήσουν τις
διάφορες ενέργειες του κύριου Αντώνη. Αναμένεται από τους
μαθητές να αναφέρουν ότι αρχικά τοποθετεί τη πίτσα στον ζεστό
φούρνο για να ψηθεί, στη συνέχεια επειδή η πίτσα ζεστάθηκε
πολύ την αφήνει λίγο στο παράθυρο για να κρυώσει. Μέσα από
τη συζήτηση γίνεται αναφορά στο ότι αρχικά διαδόθηκε
θερμότητα από το φούρνο στην πίτσα, με αποτέλεσμα να
αυξηθεί η θερμοκρασία της, και στη συνέχεια από την πίτσα στο
περιβάλλον με αποτέλεσμα να μειωθεί η θερμοκρασία της.
Γίνεται επίσης αναφορά ότι ζεσταίνεται το ταψί στο οποίο
βρίσκεται η πίτσα καθώς και άλλα αντικείμενα.
Με αφορμή τη συγκεκριμένη συζήτηση ο/η εκπαιδευτικός
αναφέρει στους μαθητές ότι θα μελετήσουν τους τρόπους με
τους οποίους διαδίδεται θερμότητα στα διάφορα σώματα.

Αναγράφει στον πίνακα την ερώτηση: «Με ποιους τρόπους

διαδίδεται θερμότητα;»

2. Ο/Η εκπαιδευτικός εισάγει την ανάγκη να διερευνηθεί η διάδοση

της θερμότητας στα στερεά με τον πιο κάτω τρόπο:

Παρουσιάζει στη τάξη ένα φλιτζάνι με ζεστό τσάι στο οποίο

υπάρχει ένα μεταλλικό κουταλάκι. Ζητά από κάποια παιδιά να
ακουμπήσουν στο κουταλάκι, να αναφέρουν τι παρατηρούν και
να εξηγήσουν την παρατήρησή τους.

Αναμένεται να διαπιστώσουν ότι το κουταλάκι είναι ζεστό, και να

αναφέρουν ότι η θερμότητα διαδόθηκε από το ζεστό μέρος του
κουταλιού που βρίσκεται μέσα στο τσάι (και έχει θερμανθεί) στο
υπόλοιπο του μέρος. Με αφορμή αυτή την ερμηνεία ο/η

5
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.
Θ-Θ.ΣΤ.1/ Εμπειρική μελέτη
των περιπτώσεων μεταφοράς
θερμότητας με αγωγή.
Θ-Θ.ΣΤ.1/ Εμπειρική μελέτη
των περιπτώσεων μεταφοράς
θερμότητας με ρεύματα
μεταφοράς.
Τάξη: Στ΄
εκπαιδευτικός θέτει και καταγράφει στον πίνακα ή αναρτά σε
καρτέλα την πιο κάτω ερώτηση:
Πώς διαδίδεται η θερμότητα στα στερεά;
Για να απαντήσουν στην ερώτηση, οι ομάδες ακολουθούν τις
οδηγίες του ΦΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. Στις Εργασίες 1 και 2
στερεώνουν στην μεταλλική λεπίδα ενός μαχαιριού τρεις πινέζες
που απέχουν μεταξύ τους περίπου 2 cm, αφήνοντας στα
συγκεκριμένα σημεία σταγόνες κεριού, τις οποίες περιμένουν να
πήξουν. Στην Εργασία 3, κρατώντας το μαχαίρι από τη χειρολαβή
και με τις πινέζες προς τα κάτω, τοποθετούν την κόψη του πάνω
από τη φλόγα ενός κεριού ή λύχνου οινοπνεύματος και
καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους. Αναμένεται ότι θα
παρατηρήσουν τις πινέζες να πέφτουν με τη σειρά, με πρώτη την
πλησιέστερη προς την φλόγα, δεύτερη τη μεσαία και τρίτη την
πλησιέστερη προς τη χειρολαβή. Στην Εργασία 4 επιχειρούν να
εξηγήσουν το αποτέλεσμα που παρατήρησαν, όπως πιο κάτω:
 Οι πινέζες έπεσαν, γιατί η θερμότητα από την άκρη του
μαχαιριού διαδόθηκε στα σημεία που βρισκόταν το κερί, το
έλιωσε και έπεσαν οι πινέζες.
 Πρώτα διαδόθηκε στο κερί που βρισκόταν πιο κοντά στη
φλόγα και έπειτα με τη σειρά στις επόμενες θέσεις του.
Με βάση την πιο πάνω εξήγηση, οι ομάδες σχεδιάζουν με βέλη τη
ροή της θερμότητας στη μεταλλική επιφάνεια του μαχαιριού
(Εργασία 5). Στην Εργασία 6 καταγράφουν το συμπέρασμά τους,
το οποίο απαντά στην ερώτηση:
Η θερμότητα στα στερεά διαδίδεται από σημείο σε σημείο.
Η διάδοση της θερμότητας στα στερεά γίνεται από σημείο
σε σημείο.
** Εναλλακτικά οι καρφίτσες μπορεί να στερεωθούν με τη χρήση
βαζελίνης αντί σταγόνων κεριού.
6
Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.

3. O/H εκπαιδευτικός τοποθετεί μια κατσαρόλα ή ένα μπρίκι με

νερό στο ηλεκτρικό μάτι ή στο μάτι κουζίνας ή απλά αναφέρει ένα
τέτοιο καθημερινό περιστατικό και προβληματίζει τα παιδιά με τις
πιο κάτω ερωτήσεις:

 Πώς διαδίδεται η θερμότητα στην επιφάνεια της

κατσαρόλας; (Με αγωγή δηλ. από σημείο σε σημείο.)
 Πώς διαδίδεται η θερμότητα σε όλη τη μάζα του νερού που
βρίσκεται στην κατσαρόλα;

Αφού τα παιδιά αναφέρουν τις αρχικές τους απόψεις και

υπενθυμιστεί ότι το νερό βρίσκεται σε υγρή μορφή, εισάγεται η
ερώτηση, η οποία καταγράφεται στον πίνακα.

Πώς διαδίδεται η θερμότητα στα υγρά;

4. Τα παιδιά εργάζονται με τη βοήθεια του ΦΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2.

Αφού καταγράψουν την υπόθεσή τους, τη σχεδιάζουν με βέλη
στην εργασία 1 . Στη συνέχεια ο/η εκπαιδευτικός παρουσιάζει
στην ολομέλεια την πιο κάτω πειραματική διάταξη (αν υπάρχει η
δυνατότητα μπορεί να πραγματοποιηθεί από τις ομάδες),
τονίζοντας ότι θα τα βοηθήσει να απαντήσουν την ερώτηση:

Για τη συγκεκριμένη επίδειξη ο/η εκπαιδευτικός θα

χρησιμοποιήσει τον σωλήνα διάδοσης θερμότητας στα υγρά.
Αφού γεμίσει το σωλήνα με νερό από τη βρύση, τον στερεώνει με
τη βοήθεια ενός ορθοστάτη. Ακολούθως προσθέτει στο νερό από

7
Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.

το ανοιχτό στόμιο του σωλήνα μία-δυο σταγόνες χρώματος

ζαχαροπλαστικής ή μελανιού. Οι μαθητές παρατηρούν την κίνηση
του χρωματισμένου νερού (εξαπλώνεται ομοιόμορφα και στις δύο
πλευρές).
Στη συνέχεια αδειάζει το σωλήνα και τον γεμίζει ξανά με καθαρό
νερό. Σε μια από τις δύο κάτω γωνίες του σωλήνα τοποθετεί
έναν αναμμένο κερί ή ένα λύχνο οινοπνεύματος (βλέπε εικόνα 1).
Από το ανοιχτό στόμιο του σωλήνα προσθέτει, στο νερό, μία-δυο
σταγόνες χρώματος ζαχαροπλαστικής ή μελανιού.
Ακολούθως τα παιδιά περιγράφουν τις παρατηρήσεις τους στην
Εργασία 3Α. Αναμένεται να αναφέρουν ότι το νερό κατεβαίνει από
τη πλευρά του σωλήνα όπου δεν ζεσταίνεται το νερό. Πλησιάζει
στο σημείο όπου ζεσταίνεται και όταν ζεσταθεί ανεβαίνει προς τα
πάνω.

Στην Εργασία 4Α τα παιδιά σχεδιάζουν με βέλη την πορεία που

ακολουθεί το νερό στον σωλήνα.
Στην Εργασία 5 επιχειρούν να ερμηνεύσουν το αποτέλεσμα που
παρατήρησαν. Ο/Η εκπαιδευτικός στηρίζει την προσπάθεια των
παιδιών με βοηθητικές ερωτήσεις, όπως οι πιο κάτω:

 Τι παθαίνει το νερό όταν θερμανθεί ; (Το νερό που

θερμαίνεται κοντά στη φλόγα ανέρχεται προς τα πάνω.)
 Ποιες κινήσεις υπάρχουν στη μάζα του νερού;
(Το μέρος του νερού που θερμαίνεται ανεβαίνει και το
μέρος που είναι κρύο κατεβαίνει και έτσι η θερμότητα
διαδίδεται σε όλη την ποσότητά του.)

Ο εκπαιδευτικός καλεί τους μαθητές να φέρουν στη μνήμη τους

περιπτώσεις στις οποίες ζεσταίνουν μια ποσότητα υγρού και να
αναφέρουν σε πιο σημείο βρίσκεται η πηγή θέρμανσης (φλόγα,
μάτι κουζίνας). Αναφέρεται ότι η πηγή θέρμανση βρίσκεται στο
κάτω μέρος του δοχείου γιατί έτσι θα ζεσταθεί το νερό που
βρίσκεται στον πυθμένα και ακολούθως λόγω της κίνησης θα
ζεσταθεί ολόκληρη η μάζα του. Προβληματίζει τους μαθητές
σχετικά με το πώς θα άλλαζε αυτό αν η πηγή θέρμανσης ήταν
τοποθετημένη στο πάνω μέρος του δοχείου που περιέχει το νερό.

8
Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.

Ακολούθως συμπληρώνουν την Εργασία 6**. Συγκεκριμένα

προβλέπουν και σχεδιάζουν τη ροή της θερμότητας σε ένα
πείραμα, στο οποίο το υγρό θερμαίνεται στο πάνω μέρος, αντί
στο κάτω, αιτιολογώντας την απάντησή τους. Αναμένεται να
επισημάνουν ότι δεν μπορούν να υπάρξουν ούτε ανοδικές ούτε
καθοδικές κινήσεις του νερού, αφού το θερμό μέρος του, που θα
ανέβαινε βρίσκεται στο πάνω μέρος και το κρύο μέρος του που θα
κατέβαινε βρίσκεται στο κάτω μέρος.
Στην Εργασία 7 οι ομάδες καταγράφουν το συμπέρασμα που
προκύπτει από τις ερμηνείες των αποτελεσμάτων:

Το μέρος του νερού που θερμαίνεται ανεβαίνει. Το μέρος του

νερού που είναι κρύο κατεβαίνει και ανεβαίνει όταν
θερμανθεί.

** Αν οι μαθητές δυσκολεύονται να συμπληρώσουν την Εργασία 6, τότε

καταλήγουν πρώτα στο συμπέρασμα, Εργασία 7, και μετά επανέρχονται για να
συμπληρώσουν την 6.

5. Ακολουθεί η παρουσίαση των αποτελεσμάτων του πειράματος

στην ολομέλεια της τάξης. Στη συζήτηση τονίζεται ότι το μέρος του
υγρού που θερμαίνεται ανεβαίνει και το μέρος του υγρού που
είναι λιγότερο θερμό κατεβαίνει, γι’ αυτό και παρατηρούνται
κυκλικές κινήσεις του νερού.
Στο σημείο αυτό τονίζεται ότι η κίνηση συγκεκριμένης ποσότητας
ύλης (στερεού, υγρού ή αερίου) προς μια προς μια κατεύθυνση
ονομάζεται ρεύμα. Επειδή στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε
διάδοση θερμότητας μέσω ρευμάτων (νερού) ο συγκεκριμένος
τρόπος διάδοσης ονομάζεται και ρεύματα μεταφοράς.
Ο όρος αναγράφεται στον πίνακα και συμπληρώνει τα
συμπεράσματα των παιδιών, όπως πιο κάτω:

Η θερμότητα στα υγρά διαδίδεται με ρεύματα μεταφοράς

Στην Εργασία 8 επεξηγείται ο τρόπος λειτουργίας του ηλιακού

θερμοσίφωνα. Το κρύο νερό το οποίο υπάρχει στο ντεπόζιτο του
θερμοσίφωνα ρέει προς το χαμηλότερο μέρος του. Εκεί ξεκινά να
θερμαίνεται από τον Ήλιο και λόγω των ρευμάτων μεταφοράς

9
Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.

ανεβαίνει σταδιακά σε πιο ψηλά σημεία όπου θερμαίνεται

περισσότερο. Τη θέση του παίρνει κρύο νερό από το ντεπόζιτο με
αποτέλεσμα με την πάροδο του χρόνου να ζεσταίνεται ολόκληρη
η ποσότητα του νερού. Αναμένεται από τους μαθητές να
σχηματίσουν βέλη όπως πιο κάτω.

Εναλλακτική Δραστηριότητα:
Αν δεν υπάρχει στο σχολείο σωλήνας διάδοσης θερμότητας
υγρών, προτείνεται να εκτελεστεί η πιο κάτω πειραματική
διαδικασία στις ομάδες ( Εργασία 2Β).
Κάθε ομάδα έχει στη διάθεση της ένα ψηλό διαφανές δοχείο στο
οποίο τοποθετούν κρύο νερό. Στη συνέχεια τοποθετείται μέσα στο
δοχείο ένα μικρό μπουκαλάκι με στενό στόμιο (π,χ, μπουκάλι
φαρμάκου) στο οποίο υπάρχει ζεστό χρωματισμένο νερό. Σε
περίπτωση που χρησιμοποιηθεί μικρό δοχείο (π.χ. μικρό ποτήρι)
που δεν έχει στενό στόμιο προτείνεται να είναι κλειστό με
αλουμινόχαρτο και μόλις τοποθετηθεί στο ψηλό δοχείο, να
ανοιχτούν σ’ αυτό τρύπες με ένα ξυλάκι για σουβλάκια (Εικόνα 2).
Είναι καλό μέσα στο μικρό δοχείο να τοποθετηθούν 1-2 μικρές
πέτρες για να συγκρατούν το δοχείο στο πυθμένα. Όταν
τοποθετηθεί το μικρό μπουκάλι ή το κλειστό δοχείο και ανοιχτούν
οι τρύπες, κρατούνται 1-2 παγάκια στην επιφάνεια του νερού.

Στην Εργασία 3Β καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους.

Αναμένεται να παρατηρήσουν ότι το ζεστό νερό βγαίνει από το

10
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.
Θ-Θ.ΣΤ.1/ Εμπειρική μελέτη
των περιπτώσεων μεταφοράς
θερμότητας με ρεύματα
μεταφοράς.
Τάξη: Στ΄
μπουκαλάκι και ανέρχεται στο μεγάλο δοχείο με το κρύο νερό με
αποτέλεσμα να χρωματίζεται το νερό που βρίσκεται στην
επιφάνεια του δοχείου. Στη συνέχεια, όταν προστέθηκαν τα
παγάκια, το χρωματισμένο νερό ξεκίνησε να κατέρχεται προς τον
πυθμένα. Στην εργασία 4Β σχεδιάζουν βέλη, για να δείξουν την
κίνηση του νερού στο δοχείο.
Οι εργασίες 5, 6, 7 συμπληρώνονται όπως και προηγουμένως.
** Αν στην τάξη γίνει η μια από τις πειραματικές διατάξεις, η 2Α ή
η 2Β,η άλλη μπορεί να ανατεθεί στους μαθητές σαν εργασία μετά
την εξαγωγή συμπερασμάτων. Εκεί οι μαθητές θα πρέπει απλώς
να σχεδιάσουν την πορεία που θα ακολουθήσει το χρωματιστό
(ζεστό) νερό μέσα στη λεκάνη.
6. Στη συνέχεια ο/η εκπαιδευτικός υποβάλλει στα παιδιά την
ερώτηση:
Πώς θερμαίνεται ο αέρας στην τάξη μας τις κρύες μέρες του
χειμώνα;
Αναμένεται ότι τα παιδιά θα αναφερθούν στα σώματα της
κεντρικής θέρμανσης. Στο σημείο αυτό τονίζεται ότι στην αίθουσα
υπάρχει αέρας και για να ζεσταθεί ή αίθουσα πρέπει να είναι
ζεστός ο αέρας που βρίσκεται σε αυτή.
Με την ευκαιρία αυτή θέτει την επόμενη καθοδηγητική ερώτηση,
την οποία αναγράφει στον πίνακα ή αναρτά σε καρτέλα:
Πώς διαδίδεται η θερμότητα στα αέρια;
Αφού τα παιδιά αναφέρουν τις απόψεις τους, σχεδιάζουν με βέλη
την πορεία που, κατά τη γνώμη τους, ακολουθεί ο αέρας ο οποίος
ζεσταίνεται από το σώμα της θέρμανσης (ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3).
7. Στη συνέχεια ο/η εκπαιδευτικός εκτελεί με επίδειξη την
ακόλουθη πειραματική διαδικασία που περιγράφεται στην
Εργασία 2Α (αν υπάρχει η δυνατότητα μπορεί να
11
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.
Θ-Θ.ΣΤ.1/ Εμπειρική μελέτη
των περιπτώσεων μεταφοράς
θερμότητας με ρεύματα
μεταφοράς.
Τάξη: Στ΄
πραγματοποιηθεί στις ομάδες):
Παρουσιάζει στα παιδιά τη συσκευή διάδοσης θερμότητας στα
αέρια (εικόνα 3). Αφού ανάψει το κερί, το τοποθετεί κάτω από το
πρώτο φουγάρο και κλείνει τη συσκευή. Στη συνέχεια ανάβει ένα
σπάγκο (ή φυτίλι, ή ένα κομμάτι χαρτί) και το σβήνει για να
παραχθεί καπνός (αρχικά να βρίσκεται μακριά από τη συσκευή).
Τα παιδιά παρατηρούν ότι ο καπνός ανέρχεται προς τα πάνω.
Στη συνέχεια πλησιάζει τον καπνό πάνω από το δεύτερο
φουγάρο. Τα παιδιά παρατηρούν ότι ο καπνός αντί να ανέρχεται
κατέρχεται, για να εισέλθει στη συσκευή από το δεύτερο φουγάρο
και στη συνέχεια ανέρχεται πάνω από τη φλόγα του κεριού και
εξέρχεται από τη συσκευή μέσω του πρώτου φουγάρου.
Στη συνέχεια, τα παιδιά συμπληρώνουν τις εργασίες 3Α και 4Α,
στις οποίες καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους και σχεδιάζουν
την πορεία που ακολουθεί ο καπνός στη συσκευή, αντίστοιχα.
Εναλλακτική Δραστηριότητα:
Αν δεν υπάρχει η συσκευή διάδοσης θερμότητας στα αέρια,
μπορεί να εκτελεστεί στις ομάδες η ακόλουθη πειραματική
διαδικασία ( Εργασία 2Β):
Κάθε ομάδα έχει στη διάθεση της ένα διαφανές μπουκάλι χωρίς
βάση, ένα κερί ρεσώ, και ένα κανονικό κερί (ή ένα κομμάτι χαρτί
υγείας το οποίο ανάβουμε και μετά σβήνουμε για να παράγεται
καπνός). Αφού ανάψουν το κερί ρεσώ και το τοποθετήσουν κοντά
στην ανοικτή πλευρά του μπουκαλιού, ανάβουν το δεύτερο κερί,
το σβήνουν και το εισάγουν ελαφρά στο στόμιο του μπουκαλιού,
ώστε ο καπνός που παράγεται να διοχετευθεί στο εσωτερικό του.
12
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.
Θ-Θ.ΣΤ.1/ Εφαρμογές των
τρόπων διάδοσης της
θερμότητας στην καθημερινή
ζωή.
Τάξη: Στ΄
Τα παιδιά συμπληρώνουν τις εργασίες 2Β-4Β στις οποίες
περιγράφουν τις παρατηρήσεις τους και σχεδιάζουν την πορεία
που ακολουθεί ο καπνός στη συσκευή, αντίστοιχα. Αναμένεται να
αναφέρουν ότι ο καπνός κατευθυνόταν προς το αναμμένο κερί και
στη συνέχεια ανερχόταν προς τα πάνω.
8. Στην Εργασία 5 επιχειρούν να ερμηνεύσουν το αποτέλεσμα
που παρατήρησαν είτε από την Εργασία 2 Α είτε από την Εργασία
2Β .Ο/Η εκπαιδευτικός στηρίζει την προσπάθεια των παιδιών με
βοηθητικές ερωτήσεις, όπως οι πιο κάτω:
 Τι παθαίνει ο αέρας όταν θερμανθεί; (Ο αέρας που
θερμαίνεται κοντά στη φλόγα ανέρχεται προς τα πάνω)
 Τι παθαίνει ο αέρας που είναι πιο κρύος; (Ο αέρας που
είναι πιο κρύος κατεβαίνει προς τα κάτω, για να πάρει τη
θέση του θερμού αέρα)
 Ποιες κινήσεις υπάρχουν στη μάζα του αέρα;
(Το μέρος του αέρα που θερμαίνεται ανεβαίνει και το μέρος
που είναι πιο κρύο κατεβαίνει και έτσι η θερμότητα
διαδίδεται σε όλη την ποσότητά του.)
Στο σημείο αυτό ο εκπαιδευτικός προβληματίζει τους μαθητές
σχετικά με την περεταίρω κίνηση του ζεστού αέρα (καπνός που
ανέρχεται πάνω από τη φλόγα). Υποβάλλει ερώτηση στους
μαθητές σχετικά με το αν ο καπνός θα συνεχίσει να ανέρχεται για
πάντα. Μέσα από τη συζήτηση που ακολουθεί τονίζεται ότι καθώς
ο καπνός ανέρχεται προς τα πάνω ψύχεται και σταματά να
ανέρχεται περεταίρω. Όταν ψυχθεί αρκετά θα κατέλθει ξανά για
13
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.
Θ-Θ.ΣΤ.1/ Εμπειρική μελέτη
των περιπτώσεων μεταφοράς
θερμότητας με ακτινοβολία.
Τάξη: Στ΄
να αντικαταστήσει αέρα ο οποίος θερμάνθηκε από τη φλόγα.
Αναφέρεται επίσης ότι καθώς ανέρχεται εξαπλώνεται στο χώρο
και γι’ αυτό το λόγο παρατηρούμε καπνό μόνο σε μικρό ύψος
πάνω από τη φλόγα και μετά χάνεται.
Στην Εργασία 6, οι ομάδες καταγράφουν το συμπέρασμα που
προκύπτει από τις ερμηνείες των αποτελεσμάτων:
Το μέρος του αέρα που θερμαίνεται ανεβαίνει. Το μέρος του
αέρα που είναι πιο κρύο κατεβαίνει και ανεβαίνει όταν
θερμανθεί.
9. Ακολουθεί η παρουσίαση των αποτελεσμάτων του πειράματος
στην ολομέλεια της τάξης. Στη συζήτηση τονίζεται ότι το μέρος του
αέρα που θερμαίνεται, ανεβαίνει και το μέρος του αέρα που είναι
λιγότερο θερμό κατεβαίνει, γι’ αυτό και παρατηρούνται κυκλικές
κινήσεις του αέρα, οι οποίες ονομάζονται, όπως συμβαίνει και στα
υγρά, ρεύματα μεταφοράς. Ο όρος αναγράφεται στον πίνακα και
συμπληρώνει τα συμπεράσματα των παιδιών, όπως πιο κάτω:
Η θερμότητα στα αέρια διαδίδεται με ρεύματα μεταφοράς.
** Σε περίπτωση που υλοποιηθεί η πειραματική διαδικασία που
περιγράφεται στην Εργασία 2Α, μπορεί να ανατεθεί στα παιδιά η
Εργασία 4Β, ως εργασία εμπέδωσης (το αντίστοιχο ισχύει για τις
Εργασίες 2Β και 4Α) η οποία τους ζητά να σχεδιάσουν την πορεία
που θα ακολουθήσει ο καπνός.
Στην Εργασία 7 τα παιδιά ενθαρρύνονται να ερμηνεύσουν το
φαινόμενο του θαλασσινού και του απόγειου ανέμου. Τη μέρα η
άμμος είναι πιο ζεστή από το νερό της θάλασσας. Έτσι ο αέρας
που βρίσκεται κοντά στην άμμο θερμαίνεται και ανέρχεται προς τα
πάνω. Τη θέση του έρχεται να πάρει πιο κρύος αέρας από τη
θάλασσα δημιουργώντας έτσι τον θαλασσινό άνεμο. Το βράδυ η
άμμος είναι πιο κρύα από το νερό με αποτέλεσμα να είναι πιο
ζεστός ο αέρας κοντά στη θάλασσα, να ανέρχεται προς τα πάνω
και στη θέση του να παίρνει αέρας από τη στεριά δημιουργώντας
έτσι απόγειο άνεμο. Αναμένεται από τα παιδιά να σχεδιάσουν να
σχηματίσουν βέλη όπως πιο κάτω.
14
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.
Θ-Θ.ΣΤ.1/ Εφαρμογές των
τρόπων διάδοσης της
θερμότητας στην καθημερινή
ζωή.
Θ-Θ.ΣΤ.1/ Εντοπισμός
διαφορών στις τρεις
περιπτώσεις.
Τάξη: Στ΄
Αν τα παιδιά παρουσιάσουν δυσκολίες, ο/η εκπαιδευτικός τα
βοηθά υποβάλλοντας υποβοηθητικές ερωτήσεις όπως οι
ακόλουθες:
 Προς τα πού κινείται ο αέρας ο οποίος βρίσκεται πάνω
από τη ζεστή περιοχή;
 Από ποια περιοχή θα κινηθεί αέρας για να καλύψει το
κενό που δημιούργησε ο ζεστός αέρας κατά την άνοδο
του;
10. Ο/Η εκπαιδευτικός καλεί μερικά παιδιά να τοποθετήσουν το
χέρι τους κάτω από ένα αναμμένο φωτιστικό που έχει
τοποθετήσει στην έδρα και να αναφέρουν τι νιώθουν. Αναμένεται
να αναφέρουν ότι το χέρι τους ζεσταίνεται. Με αφορμή αυτή την
παρατήρηση, ο/η εκπαιδευτικός αναθέτει στα παιδιά να
ερμηνεύσουν μια παρόμοια περίπτωση συμπληρώνοντας την
Εργασία 1 του ΦΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4. Συγκεκριμένα, η εργασία
ζητά από τα παιδιά να εξηγήσουν το φαινόμενο υιοθετώντας ή
απορρίπτοντας την άποψη του Σπύρου ή της Ελένης και να
τεκμηριώσουν τη θέση τους.
Αναμένεται ότι τα παιδιά θα αναφέρουν ότι:
α) Η θερμότητα δεν μπορεί να διαδόθηκε με ρεύματα μεταφοράς
από τη λάμπα προς το χέρι, γιατί ο θερμός αέρας κινείται προς τα
πάνω (και ο κρύος προς τα κάτω), ενώ το χέρι βρισκόταν κάτω
από τη λάμπα
β) η θερμότητα δεν μπορεί να διαδόθηκε με αγωγή γιατί μόνο στα
στερεά έχουμε διάδοση θερμότητας με αγωγή και το χέρι δεν
ακουμπά στη λάμπα.
15
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.
Θ-Θ.ΣΤ.1/ Εφαρμογές των
τρόπων διάδοσης της
θερμότητας στην καθημερινή
ζωή.
Τάξη: Στ΄
Αφού παρουσιαστούν οι απόψεις των ομάδων, και απορριφθούν
αιτιολογημένα οι ερμηνείες με βάση τις απόψεις του Σπύρου και
της Ελένης, ο/η εκπαιδευτικός αναφέρει ότι εκτός από τους δυο
τρόπους διάδοσης που γνώρισαν προηγουμένως (με αγωγή στα
στερεά και με ρεύματα μεταφοράς στα υγρά και στα αέρια),
υπάρχει και ένας τρίτος τρόπος με τον οποίο διαδίδεται η
θερμότητα: με ακτινοβολία. Εισάγοντας και καταγράφοντας στον
πίνακα ή αναρτώντας σε καρτέλα τον νέο όρο, ο/η εκπαιδευτικός
αναφέρει ότι όλα τα σώματα ακτινοβολούν ένα ποσό θερμότητας,
το οποίο εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι το υλικό
από το οποίο είναι κατασκευασμένο το κάθε σώμα, η
θερμοκρασία του σώματος τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος
στο οποίο βρίσκεται κ.ά.
Με την ευκαιρία αυτή, ενθαρρύνει τα παιδιά να σχολιάσουν τον
τρόπο με τον οποίο διαδίδεται η θερμότητα από τον Ήλιο στη Γη,
τονίζοντας μάλιστα ότι μεταξύ τους υπάρχει κενό (απουσία
ατμόσφαιρας). Αναμένεται να επισημάνουν ότι η θερμότητα
διαδίδεται από τον Ήλιο στη Γη με ακτινοβολία.
Δίνεται ιδιαίτερη σημασία στον όρο κενό. Οι μαθητές έχουν την
τάση πολλές φορές να αγνοούν την ύπαρξη του αέρα και να
θεωρούν ότι σε χώρους όπου υπάρχει αέρας έχουμε κενό.
Τονίζεται ότι κενό υπάρχει στο διάστημα αλλά και σε χώρους
όπου με ειδικούς μηχανισμούς αφαιρείται ο αέρας. Τονίζεται ξανά
ότι στο κενό θερμότητα μπορεί να διαδοθεί μόνο με ακτινοβολία.
11. Στη συνέχεια τα παιδιά συνεργάζονται κατά ζεύγη, για να
ερμηνεύσουν τις διάφορες περιπτώσεις από την καθημερινότητα
που περιγράφονται στην Εργασία 2. Αναμένονται ερμηνείες,
όπως οι πιο κάτω:
Α) Ο αέρας πάνω από τη φλόγα που υπάρχει στο αερόστατο
θερμαίνεται και ανέρχεται προς τα πάνω με αποτέλεσμα το
μπαλόνι να φουσκώνει και ο ζεστός αέρας να σπρώχνει το
αερόστατο προς τα πάνω.
16
Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 1-2: Η διάδοση της θερμότητας.

Β) Η θερμότητα από τον ήλιο διαδίδεται με ακτινοβολία προς τη

Γη.

Γ) Τα κλιματιστικά για το καλοκαίρι τοποθετούνται στην οροφή, για

να κατεβαίνει ο ψυχρός αέρας προς τα κάτω και να μας δροσίζει.
Την ίδια στιγμή ο θερμός αέρας που βρίσκεται κοντά στο πάτωμα
ανεβαίνει, για να κρυώσει και πάλι από το κλιματιστικά. Τα σώματα
της θέρμανσης τοποθετούνται κοντά στο πάτωμα, για να
θερμαίνουν τον αέρα, ο οποίος ανεβαίνει προς τα πάνω. Την ίδια
στιγμή ο ψυχρός αέρας που βρίσκεται ψηλά και μακριά τους
κατεβαίνει προς τα κάτω.

Δ) Από τις λάμπες διαδίδεται θερμότητα στα τρόφιμα με

ακτινοβολία με αποτέλεσμα να διατηρούνται ζεστά.

12. Τέλος οι μαθητές συμπληρώνουν τις Εργασίες 3 και 4. Στην

Εργασία 3, αντιστοιχίζουν την κάθε πρόταση με τον κατάλληλο
τρόπο διάδοσης θερμότητας, όπως πιο κάτω:

 Μόνο με αυτό τον τρόπο διαδίδεται θερμότητα στο κενό.

ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ
 Στο συγκεκριμένο τρόπο διάδοσης έχουμε μετακίνηση
υγρού ή αερίου. ΡΕΥΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ
 Η θερμότητα διαδίδεται από ένα σημείο σε διπλανά
σημεία. ΑΓΩΓΗ

Στην Εργασία 4 αναγνωρίζουν και επιλέγουν τον τρόπο, με τον

οποίο διαδόθηκε η θερμότητα από τη φωτιά στους μουσικούς.
Αναμένεται ότι θα επιλέξουν τη διάδοση με ακτινοβολία.

17
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά

ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ-ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ / Μάθημα 3-4

Θέμα: Καλοί αγωγοί - Θερμομονωτικά υλικά

Χρόνος: 2 Χ 80΄

Στόχοι:
Οι μαθητές/τριες :
1. Να οργανώνουν έγκυρες πειραματικές διαδικασίες, για να διαπιστώσουν τον
βαθμό στον οποίο διάφορα υλικά επιτρέπουν στη θερμότητα να διαδοθεί από
μέσα τους ακολουθώντας τις επιστημονικές πρακτικές διατύπωσης ερωτημάτων,
αναγνώρισης και ελέγχου μεταβλητών, καταγραφής και ερμηνείας δεδομένων για
την εξαγωγή συμπερασμάτων.
2. Να διακρίνουν διάφορα υλικά σε καλούς και κακούς αγωγούς (μονωτές) της
θερμότητας.
3. Να επεξηγούν τη σημασία της μόνωσης στη διατήρηση της θερμοκρασίας και
στην εξοικονόμηση ηλεκτρισμού και καυσίμων.
4. Να αιτιολογούν τη χρήση θερμομονωτικών υλικών σε διάφορες περιπτώσεις της
καθημερινής ζωής.

Λεξιλόγιο:

Καλοί αγωγοί, μονωτές, Θερμομονωτικό υλικό, θερμομόνωση.

Μέσα και υλικά:

Για την τάξη: Μερικά από τα πιο κάτω προϊόντα που χρησιμοποιούνται για σκοπούς
θερμομόνωσης, όπως δοχεία ή τσάντες για τη μεταφορά ζεστού φαγητού ή ποτού,
υλικά θερμομόνωσης τοίχων, ταρατσών και σωλήνων, υαλοβάμβακας που
χρησιμοποιείται ως επένδυση σε είδη ένδυσης, σακάκια, πουλόβερ, κασκόλ,
σκουφάκια. Μαγειρικά σκεύη κατασκευασμένα από διαφορετικά υλικά, βραστήρας
νερού

Για την ομάδα: μεταλλικό ποτήρι με 8 διαφορετικά υλικά (ξύλο, σίδερο, χαρτόνι,
ατσάλι, κιμωλία, αλουμίνιο, πλαστικό, χαλκός), σταυρός θερμικής αγωγιμότητας 4
μετάλλων (χαλκός, σίδερο, μπρούντζος, αλουμίνιο), ζεστό νερό, βαζελίνη, καρφίτσες,
λύχνος οινοπνεύματος, θερμόμετρα, χρονόμετρο, 3 όμοια δοχεία κατά προτίμηση

18
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά

άδεια τενεκεδάκια, αλουμινόχαρτο, πλαστικές σακούλες, ύφασμα, χαρτοπετσέτες,

χαρτί φωτοτυπικής, παγάκια, ζεστό νερό, κρύο νερό.

ΤΠΕ: Η/Υ, λογισμικό «Θερμομονωτικά Υλικά» από την ιστοσελίδα του Υπουργείου
Παιδείας

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ- 1. Ο/Η εκπαιδευτικός παρουσιάζει στην τάξη διάφορα οικιακά

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ σκεύη (π.χ. κατσαρόλες, τηγάνια, ταψιά κτλ.) και ζητά από τα
παιδιά να εξηγήσουν με ποιο τρόπο μας χρησιμεύουν στο
μαγείρεμα. Με βάση τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει αναμένεται
να αναγνωρίσουν ότι η θερμότητα από το μάτι της κουζίνας
διαδίδεται με αγωγή σε όλη την επιφάνεια του δοχείου (πρώτα
στον πυθμένα και ύστερα στα τοιχώματα), και στο περιεχόμενό του
ανάλογα με το περιεχόμενο με ρεύματα μεταφοράς και έτσι
μαγειρεύεται το φαγητό. Με αφορμή τη συζήτηση γύρω από τα
μαγειρικά σκεύη, η προσοχή των παιδιών εστιάζεται στα υλικά
κατασκευής τους, με ερωτήσεις, όπως οι πιο κάτω:

 Από ποια υλικά είναι κατασκευασμένα τα μαγειρικά

σκεύη; (Από μέταλλο και ξύλο ή από μέταλλο και
πλαστικό.)
 Γιατί χρησιμοποιούνται δύο ή περισσότερα υλικά
κατασκευής; (Στα μέρη που θέλουμε να διαδοθεί η
θερμότητα, για να ψηθεί ή να ζεσταθεί το φαγητό
χρησιμοποιείται μέταλλο, ενώ στα χερούλια, που δεν
θέλουμε να διαδοθεί η θερμότητα, για να μην καούμε,
χρησιμοποιείται ξύλο).

Οι πιο πάνω εξηγήσεις εισάγουν την ερώτηση, η οποία γράφεται

στον πίνακα ή αναρτάται σε καρτέλα:

Ποια υλικά επιτρέπουν και ποια δεν επιτρέπουν θερμότητα

να διαδοθεί εύκολα;

2. Ο/Η εκπαιδευτικός παρουσιάζει τη συσκευή η οποία θα

χρησιμοποιηθεί για την απάντηση της ερώτησης (εικόνα 5).
Ανάλογα με την αφόρμηση που προηγήθηκε μπορεί να
παρουσιαστεί σαν ένα μπρίκι με χερούλια από διαφορετικά υλικά

19
Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά

τα οποία ακουμπούν όλα πάνω στο δοχείο στο οποίο μπορούμε

να προσθέσουμε ζεστό νερό. Ο/η εκπαιδευτικός προβληματίζει
τους μαθητές σχετικά με το πως μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη
συγκεκριμένη συσκευή για να απαντήσουν στο ερώτημα τους.
Αναμένεται, λόγω και της προηγούμενης εμπειρίας στο Φύλλο
Εργασίας 1, να αναφέρουν ότι θα στερεώσουν με βαζελίνη ή
λιωμένο κερί καρφίτσες ή πινέζες κοντά στην άκρη του κάθε
αντικειμένου καρφίτσα. Στη συνέχεια θα προσθέσουν βραστό
νερό στο δοχείο. Στα υλικά στα οποία θα διαδοθεί η θερμότητα η
καρφίτσα θα πέσει ενώ στα υλικά που δεν θα τη μεταφέρουν, η
καρφίτσα θα παραμείνει σε σ’ αυτά. Αν κάποιοι μαθητές
εισηγηθούν να ακουμπήσουν με το χέρι στα υλικά για να
διαπιστωθεί αν διαδόθηκε θερμότητα ο/η εκπαιδευτικός τους
προβληματίζει σχετικά με την αξιοπιστία και εγκυρότητα που θα
έχει μια τέτοια παρατήρηση αλλά και την επικινδυνότητα της. Οι
ομάδες εργάζονται με τη βοήθεια του ΦΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5, για
να απαντήσουν στην ερώτηση. Αρχικά αναφέρουν τις προβλέψεις
τους (π.χ. τα μεταλλικά υλικά επιτρέπουν, ενώ τα ξύλινα και τα
πλαστικά δεν επιτρέπουν στη θερμότητα να διαδοθεί εύκολα) και
έπειτα σχεδιάζουν την πειραματική διάταξη και εκτελούν το
πείραμα.

Εναλλακτικά στις ομάδες παρέχονται κουτάλες ή ρίγες από

διάφορα υλικά (πλαστικό, μέταλλο και ξύλο) και ένα μεγάλο
δοχείο. Κοντά στην άκρη της χειρολαβής της κάθε κουτάλας, ή
πιρούνας θα στάξουν μια σταγόνα κεριού, η οποία θα πήξει στο
συγκεκριμένο σημείο. Αφού γεμίσουν το δοχείο με ζεστό νερό θα
τοποθετήσουν τις κουτάλες ή τις πιρούνες (ή τις ρίγες) μέσα σ’
αυτό ακουμπώντας τες στα τοιχώματά του, με την σταγόνα του
κεριού να βρίσκεται από πάνω. Στα υλικά στα οποία θα διαδοθεί η

20
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά
Θ-Θ.ΣΤ.2/ καλοί και κακοί
αγωγοί της θερμότητας
Θ-Θ.ΣΤ.2/ καλοί και κακοί
αγωγοί της θερμότητας
Τάξη: Στ΄
θερμότητα η σταγόνα του κεριού θα λιώσει, ενώ στα υλικά που
δεν θα τη μεταφέρουν, η σταγόνα θα παραμείνει σε στερεή
μορφή.
3. Οι μαθητές εκτελούν το πείραμα και καταγράφουν τις
παρατηρήσεις τους υπό μορφή κειμένου (Εργασία 2). Αναμένεται
ότι θα παρατηρήσουν τη καρφίτσα στα μεταλλικά αντικείμενα να
λιώνει, ενώ στα υπόλοιπα (πλαστικά, ξύλινα, κιμωλία) να
παραμένει σε αυτά. Η παρατήρηση αυτή αιτιολογείται με την πιο
κάτω ερμηνεία:
Στα μεταλλικά αντικείμενα η σταγόνα έλειωσε, γιατί η θερμότητα
διαδόθηκε με αγωγή στο υλικό τους και έτσι η καρφίτσα έπεσε,
ενώ στα πλαστικά, στα ξύλινα και στην κιμωλία η καρφίτσα
παρέμεινε όπως ήταν, γιατί η θερμότητα δεν διαδόθηκε στο υλικό
τους.
Η πιο πάνω ερμηνεία θα οδηγήσει τις ομάδες στο πιο κάτω
συμπέρασμα, το οποίο απαντά στην ερώτηση (Εργασία 3):
Τα μεταλλικά αντικείμενα επιτρέπουν στη θερμότητα να
διαδοθεί εύκολα, ενώ τα ξύλινα, τα πλαστικά και η κιμωλία
δεν επιτρέπουν στη θερμότητα να διαδοθεί εύκολα.
4. Ακολουθεί η παρουσίαση των ερμηνειών των αποτελεσμάτων
και των συμπερασμάτων των ομάδων. Κατά τη διάρκεια της
συζήτησης τονίζεται ότι τα υλικά που επιτρέπουν στη θερμότητα
να διαδοθεί, όπως είναι τα μέταλλα, ονομάζονται καλοί αγωγοί
της θερμότητας, ενώ τα υλικά που δεν επιτρέπουν στη
θερμότητα να διαδοθεί εύκολα, όπως είναι το ξύλο, το πλαστικό,
το ύφασμα, τα πήλινα αντικείμενα ονομάζονται κακοί αγωγοί ή
μονωτές (οι όροι γράφονται στον πίνακα ή αναρτώνται σε
καρτέλα).
5. Ο/Η εκπαιδευτικός διηγείται το πιο κάτω σενάριο και προκαλεί
τα παιδιά να διατυπώσουν και να αιτιολογήσουν τις προβλέψεις
21
Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά

τους.

Η Μαρία θα μεταφέρει ζεστό φαγητό και παγωτό στο χώρο της

δεξίωσης που οργανώνει για τα γενέθλιά της. Στον υπαίθριο χώρο
της δεξίωσης δεν υπάρχει ούτε φούρνος ούτε ψυγείο.

Με βάση τις εμπειρίες και τις γνώσεις τους, τα παιδιά αναμένεται

να προβλέψουν ότι

 Το φαγητό θα κρυώσει γιατί η θερμότητα από το

περιεχόμενό του θα διαδοθεί στο περιβάλλον, που είναι
πιο κρύο.
 Το παγωτό θα λιώσει, γιατί η θερμότητα από το
περιβάλλον που είναι πιο ζεστό, θα διαδοθεί στο
περιεχόμενό του και θα αυξηθεί η θερμοκρασία του.

Από τις πιο πάνω προβλέψεις προκύπτει ότι το πρόβλημα

δημιουργείται από τη διάδοση της θερμότητας από το ζεστό
φαγητό στο λιγότερο ζεστό περιβάλλον και από το ζεστό
περιβάλλον στο λιγότερο ζεστό παγωτό. Ο/Η εκπαιδευτικός
βοηθά τα παιδιά να διαπιστώσουν ότι το πρόβλημα θα λυθεί, αν
χρησιμοποιηθούν κακοί αγωγοί (ή μονωτές) που δεν θα
επιτρέπουν τη διάδοση της θερμότητας από το φαγητό και προς
το παγωτό. Με αφορμή αυτή τη διαπίστωση, ο/η εκπαιδευτικός
θέτει την ερώτηση, την οποία καταγράφει στον πίνακα ή αναρτά
σε καρτέλα:

Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη διάδοση της θερμότητας

μέσα από κάποιο υλικό;

Στη συνέχεια, τα παιδιά συζητούν στην ομάδα τους, για να

εντοπίσουν και να καταγράψουν στην Εργασία 1 του ΦΥΛΛΟΥ
ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6, πιθανούς παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν
τη διάδοση της θερμότητας μέσα από κάποιο υλικό. Αναμένεται
ότι θα εισηγηθούν παράγοντες όπως το είδος του υλικού, το
πάχος του υλικού, η ύπαρξη αέρα στο εσωτερικό του υλικού κτλ.
Οι ομάδες ανακοινώνουν στην ολομέλεια της τάξης αυτούς τους

22
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά

παράγοντες, οι οποίοι καταγράφονται στον πίνακα.

6. Οι ομάδες αναλαμβάνουν να διερευνήσουν την επίδραση ενός

από τους πιο πάνω παράγοντες. Είναι σημαντικό η επίδραση του
κάθε παράγοντα να διερευνηθεί τουλάχιστον από δύο ομάδες, για
να μπορούν να συγκρίνουν τα αποτελέσματά τους και να
διαπιστώσουν αν συμφωνούν ή διαφωνούν. Με αυτό τον τρόπο
ελέγχεται η αξιοπιστία των πειραμάτων και των συμπερασμάτων
των παιδιών.
Επίσης είναι σημαντικό να διερευνηθεί η επίδραση των
παραγόντων στη διάδοση της θερμότητας τόσο όταν έχω ένα
κρύο σώμα όσο και όταν έχω ένα ζεστό σώμα, σύμφωνα με το
πρόβλημα του σεναρίου όπου έχουμε ζεστά φαγητά αλλά και
παγωτό. Στη συνέχεια, ανάλογα με τον παράγοντα που θα
διερευνήσουν, ο/η εκπαιδευτικός ζητά από τις ομάδες να
διατυπώσουν το διερευνήσιμο ερώτημα και να το ανακοινώσουν
(Εργασία 2, ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6 ):

 Το πάχος του υλικού επηρεάζει τη διάδοση της

θερμότητας;
 Το είδος του υλικού επηρεάζει τη διάδοση της
θερμότητας;
 Η παρουσία αέρα στο υλικό επηρεάζει τη διάδοση της
θερμότητας;

Στη συνέχεια, σχεδιάζουν ένα πείραμα, για να απαντήσουν στο

διερευνήσιμο ερώτημα (Εργασία 2 του ΦΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6).
Ο/Η εκπαιδευτικός παρουσιάζει στη τάξη μερικά άδεια
τενεκεδάκια αναψυκτικού και αναφέρει στους μαθητές ότι μέσα θα
τοποθετήσουν κρύο ή ζεστό νερό και πρέπει να διερευνήσουν με
ποιούς τρόπους μπορούν να διατηρήσουν σταθερή τη
θερμοκρασία τους. Αναφέρεται επίσης ότι έχουν στη διάθεση τους
διάφορα υλικά όπως αλουμινόχαρτο, βαμβάκι, ρούχο, χαρτί.
Αναμένεται από τους μαθητές να αναφέρουν ότι θα πρέπει να
τυλίξουν το τενεκεδάκι με τα υλικά για να διατηρηθεί σταθερή η
θερμοκρασία του περιεχόμενου νερού.
Θ.ΣΤ.2/Διατύπωση Για τον σχεδιασμό του πειράματος, οι ομάδες μπορούν να

23
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά
διερευνήσιμων ερωτημάτων
σε σχέση με τη δυνατότητα
των σωμάτων να επιτρέπουν
στη θερμότητα να διαδίδεται
από μέσα τους.
Τάξη: Στ΄
αξιοποιήσουν διαγράμματα, σχέδια ή/και φραστικές περιγραφές
και να συμπληρώσουν τον πίνακα, για να δείξουν ποιους
παράγοντες θα αλλάξουν, ποιους παράγοντες θα διατηρήσουν
σταθερούς και ποιους θα μετρήσουν. Αν ο/η εκπαιδευτικός κρίνει
ότι τα παιδιά χρειάζονται βοήθεια με το σχεδιασμό έγκυρων
πειραμάτων μπορεί να τα προβληματίσει υποβάλλοντας τους την
πιο κάτω ερώτηση:
Για ποιο λόγο πρέπει να κρατήσουμε σταθερούς κάποιους
παράγοντες;
Αναμένεται να αναφέρουν ότι όταν αλλάζουν πολλούς
παράγοντες κάθε φορά δε θα ξέρουν ποιος επηρέασε το
αποτέλεσμα του πειράματός τους. Για να είναι έτσι δίκαιοι και
σίγουροι πρέπει να αλλάζουν κάθε φορά μόνο τον παράγοντα
που θέλουν να εξετάσουν αν επηρεάζει.
Επειδή η συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι κατάλληλη για την
ανάπτυξη της δεξιότητας ελέγχου μεταβλητών, ο/η εκπαιδευτικός
περιφέρεται στις ομάδες και τις καθοδηγεί.
** Η κύρια διερεύνηση που πρέπει να γίνει στις ομάδες είναι
το πάχος του υλικού. Αφού για το είδος του υλικού
προηγήθηκε το Φύλλο Εργασίας 5 ενώ η παρουσία αέρα
είναι δύσκολο να διερευνηθεί στο σχολικό εργαστήριο. Αν
υπάρχει χρόνος και ο/η εκπαιδευτικός θέλει μπορεί να
προχωρήσει και με κάποια από τις υπόλοιπες διερευνήσεις.
Αναμένεται να ετοιμάσουν τον πιο κάτω σχεδιασμό για κάθε
ερώτημα:
(Κύρια διερεύνηση)
Το πάχος του υλικού επηρεάζει τη διάδοση θερμότητας;
α) Θα αλλάξουν: το πάχος του υλικού χρησιμοποιώντας
διαφορετικό αριθμό στρώσεων από το υλικό.
β) Θα κρατήσουν σταθερά: το είδος του υλικού, την παρουσία
24
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά

αέρα μεταξύ των στρώσεων του υλικού, την αρχική θερμοκρασία

του νερού.
γ) Θα παρατηρούν: τη θερμοκρασία του νερού με τη πάροδο του
χρόνου.

(Προαιρετικές διερευνήσεις)

Το είδος του υλικού επηρεάζει τη διάδοση θερμότητας;

Θ-Θ.ΣΤ.2/ Αναγνώριση του
παράγοντα που πρέπει να
αλλάζει (ανεξάρτητη α) Θα αλλάξουν: το είδος του υλικού.
μεταβλητή), των παραγόντων
που πρέπει να παραμείνουν β) Θα κρατήσουν σταθερά: το πάχος του υλικού, την παρουσία
σταθεροί (ελεγχόμενες αέρα μεταξύ των στρώσεων του υλικού, την αρχική θερμοκρασία
μεταβλητές) και του
παράγοντα που πρέπει να του νερού.
μετρηθεί (εξαρτημένη
γ) Θα παρατηρούν: τη θερμοκρασία του νερού με τη πάροδο του
μεταβλητή) κατά τη διάρκεια
του πειράματος. χρόνου.

** Αν αποφασιστεί να διεξαχθεί η συγκεκριμένη δραστηριότητα

μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο σταυρός θερμικής αγωγιμότητας
(εικόνα 6). Η συγκεκριμένη συσκευή αποτελείται από τέσσερα
διαφορετικά ισομεγέθη μέταλλα. Στην άκρη του καθενός υπάρχει
μια μικρή υποδοχή στην οποία στερεοποιείται από
προηγουμένως μια σταγόνα κερί. Στη συνέχεια τοποθετούν ένα
αναμμένο κερί ή ένα αναμμένο λύχνο οινοπνεύματος στο κέντρο
της συσκευής, η οποία είναι στερεωμένη σε ένα τριπόδι, ώστε και
τα τέσσερα μέταλλα να θερμαίνονται ομοιόμορφα. Τα παιδιά
μετρούν τον χρόνο που χρειάζεται, για να λιώσει το κερί σε κάθε
υλικό.

Η παρουσία αέρα μεταξύ των στρώσεων του υλικού

επηρεάζει τη διάδοση θερμότητας;

25
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά
Θ-Θ.ΣΤ.2/ Καταγραφή
δεδομένων και παρατηρήσεων
με τη μορφή πίνακα.
Τάξη: Στ΄
α) Θα αλλάξουν: την παρουσία αέρα μεταξύ των στρώσεων του
υλικού (αυτό μπορεί να γίνει συμπιέζοντας τις στρώσεις μεταξύ
τους για περιορισμό του εγκλωβισμένου αέρα).
β) Θα κρατήσουν σταθερά: το είδος του υλικού, το πάχος του
υλικού, την αρχική θερμοκρασία του νερού.
γ) Θα παρατηρούν: τη θερμοκρασία του νερού με τη πάροδο του
χρόνου.
Ο/Η εκπαιδευτικός φροντίζει να συζητήσει διάφορα θέματα που
σχετίζονται με τον σχεδιασμό του πειράματος σε όλες τις ομάδες.
Τη συζήτηση μπορούν να υποστηρίξουν υποβοηθητικές
ερωτήσεις, όπως οι πιο κάτω:
 Πώς θα μετρούμε τη θερμοκρασία του νερού;
 Πώς θα μετρούμε το πάχος του υλικού;
 Ποιες υπευθυνότητες θα έχει ο κάθε ένας;
 Με ποιο τρόπο θα καταγράφετε τις μετρήσεις σας;
Με βάση τον σχεδιασμό που παρουσιάζουν στον/στην
εκπαιδευτικό, οι ομάδες εκτελούν το πείραμα (ενθαρρύνονται να
πραγματοποιήσουν 3 μετρήσεις) και καταγράφουν τις μετρήσεις
τους σε πίνακα (Εργασία 3 του ΦΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6). Ο/Η
εκπαιδευτικός ζητά από τα παιδιά να ονομάσουν τις δύο στήλες
του πίνακα. Και εδώ πρέπει να αντιληφθούν ότι στον πίνακα με τα
αποτελέσματα θα συμπεριλάβουν τα δεδομένα για τον παράγοντα
που άλλαζαν κάθε φορά (παράγοντας Α του διερευνήσιμου
ερωτήματος) και τα δεδομένα για τον παράγοντα που μετρούσαν
(παράγοντας Β του διερευνήσιμου ερωτήματος).
Αφού καταγράψουν τις μετρήσεις τους, τα παιδιά απαντούν στο
διερευνήσιμο ερώτημά τους, για να διαπιστώσουν κατά πόσο ο
παράγοντας που μελέτησαν επηρεάζει ή όχι τη διάδοση της
θερμότητας και με ποιο τρόπο. Στη συνέχεια, αναμένεται ότι η
κάθε ομάδα θα καταλήξει στο πιο κάτω συμπέρασμά (Εργασία
4):
Το πάχος του υλικού επηρεάζει τη διάδοση της θερμότητας.
26
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά
Θ-Θ.ΣΤ.2/ Ερμηνεία
δεδομένων για την εξαγωγή
συμπερασμάτων σχετικά με
παράγοντες που επηρεάζουν
την ικανότητα ενός υλικού να
διαδίδει τη θερμότητα.
Θ-Θ.ΣΤ.2/ Έλεγχος της
συνάφειας ανάμεσα στις
υποθέσεις και στα
συμπεράσματα.
Τάξη: Στ΄
Όσο πιο χοντρό είναι το υλικό τόσο λιγότερη θερμότητα
διαδίδεται από και προς το περιβάλλον.
Το είδος του υλικού επηρεάζει τη διάδοση θερμότητας.
Κάποια υλικά εμποδίζουν τη θερμότητα να διαδοθεί από και
προς το περιβάλλον περισσότερο από κάποια άλλα.
Η παρουσία αέρα μεταξύ των στρώσεων του υλικού
επηρεάζει τη διάδοση της θερμότητας. Αν υπάρχει
εγκλωβισμένος αέρας μεταξύ των στρώσεων του υλικού τότε
μειώνεται η διάδοση θερμότητας από και προς το
περιβάλλον.**
**Η συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί στην τάξη.
Μπορεί όμως να δοθεί σαν επιπλέον πληροφορία στους μαθητές μετά από τις
διερευνήσεις τους γιατί ο εγκλωβισμένος αέρας έχει τις περισσότερες εφαρμογές
σε περιπτώσεις θερμομόνωσης στην καθημερινότητα.
Σημαντική Σημείωση:
Είναι σημαντικό τα δοχεία τα οποία θα χρησιμοποιηθούν να έχουν όσο το
δυνατό μικρότερη ανοιχτή επιφάνεια (π.χ. άδεια τενεκεδάκια αναψυκτικού
αντί ποτήρια ζέσεως). Με αυτό τον τρόπο θα είναι πιο εμφανείς οι
διαφορές αφού περιορίζεται η διάδοση θερμότητας από τις ανοιχτές
επιφάνειες.
Στη συζήτηση που ακολουθεί, ο/η εκπαιδευτικός ενθαρρύνει τα
παιδιά να αξιοποιήσουν τα πιο πάνω συμπεράσματα, για να
εισηγηθούν λύσεις στο αρχικό πρόβλημα. Αναμένεται να
εισηγηθούν ότι μπορούν να εμποδίσουν τη διάδοση θερμότητας :
 Τυλίγοντας το δοχείο με το κατάλληλο υλικό που είναι
κακός αγωγός.
 Αυξάνοντας το πάχος του περιτυλίγματος.
 Εγκλωβίζοντας αέρα μεταξύ των στρώσεων του υλικού.
Ο/Η εκπαιδευτικός αναφέρει στους μαθητές ότι όταν κάποια
υλικά, τα οποία πρέπει να είναι κακοί αγωγοί της θερμότητας,
χρησιμοποιούνται για να διατηρούν σταθερή τη θερμοκρασία
κάποιων αντικειμένων ή κάποιων χώρων ονομάζονται
27
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά
Θ-Θ.ΣΤ.3/ Θερμομονωτικά
υλικά σε κατασκευές και
εφαρμογές της καθημερινής
ζωής.
Τάξη: Στ΄
θερμομονωτικά υλικά. Ο όρος αναγράφεται στον πίνακα.
Στη συνέχεια ο/η εκπαιδευτικός προβληματίζει τα παιδιά σχετικά
με την ανάγκη του ανθρώπου να εμποδίζει τη διάδοση
θερμότητας σε αρκετές περιπτώσεις, για να διατηρείται σταθερή η
θερμοκρασία. Παρουσιάζονται στη τάξη τέτοια υλικά, όπως
θέρμοι, παγωνιέρες και τσάντες με μόνωση και εντοπίζονται τα
θερμομονωτικά υλικά. Αναφέρεται το παράδειγμα των σπιτιών, τα
οποία θέλουμε να διατηρούνται ζεστά το χειμώνα (περιορισμός
της διάδοσης θερμότητας από το εσωτερικό του σπιτιού προς το
περιβάλλον) και δροσερά το καλοκαίρι (περιορισμός της
διάδοσης θερμότητας από το περιβάλλον προς το εσωτερικό του
σπιτιού).
7. Στη συνέχεια, ο/η εκπαιδευτικός επικεντρώνει την προσοχή
των ομάδων σε διάφορες εφαρμογές των θερμομονωτικών
υλικών στην καθημερινή ζωή, οι οποίες βρίσκονται στην Εργασία
1 του ΦΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 7 και τους ζητά να τις ερμηνεύσουν.
Αναμένεται να απαντήσουν όπως πιο κάτω:
Α) Οι πλάκες πολυστερίνης είναι κατασκευασμένες από υλικό
που είναι κακός αγωγός της θερμότητας. Επίσης, στο εσωτερικό
της υπάρχουν πόροι, στους οποίους βρίσκεται εγκλωβισμένος
αέρας, ο οποίος λειτουργεί ως μονωτής. Με αυτό τον τρόπο το
σπίτι παραμένει ζεστό το χειμώνα (μειώνεται η διάδοση
θερμότητας από το σπίτι στο κρύο εξωτερικό περιβάλλον) και
δροσερό το καλοκαίρι (μειώνεται η διάδοση θερμότητας από το
ζεστό εξωτερικό περιβάλλον στο σπίτι).
Β) Στο ενδιάμεσο του διπλού γυαλιού, το οποίο είναι κακός
αγωγός της θερμότητας, υπάρχει κενό το οποίο λειτουργεί ως
μονωτής εμποδίζοντας τη θερμότητα να διαδίδεται από το σπίτι
προς τα έξω (τις κρύες μέρες) και από έξω προς το εσωτερικό
του σπιτιού (τις ζεστές μέρες).
Γ) Ο αέρας που βρίσκεται εγκλωβισμένος στο εσωτερικό του
διπλού γυαλιού είναι μονωτής και μειώνει τη διάδοση θερμότητας
από το ζεστό ρόφημα προς το περιβάλλον με αποτέλεσμα αυτό
28
Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά

να διατηρείται ζεστό για περισσότερη ώρα.

Δ) Στο χοντρό τρίχωμα των πολικών αρκούδων εγκλωβίζεται
αέρας, ο οποίος λειτουργεί ως μονωτής και μειώνει τη διάδοση
της θερμότητας από το ζεστό σώμα των αρκούδων στο κρύο
περιβάλλον. Με αυτό τον τρόπο οι αρκούδες διατηρούνται ζεστές
και επιβιώνουν σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες.
Ε) Στο διπλό τοίχωμα του θέρμου υπάρχει εγκλωβισμένο αέρας,
ο οποίος είναι μονωτής. Επίσης, το πώμα είναι φτιαγμένο από
πλαστικό που είναι κακός αγωγός της θερμότητας. Με αυτό τον
τρόπο μειώνεται η διάδοση θερμότητας από το εσωτερικό του
θέρμου προς το περιβάλλον όταν μέσα σε αυτό υπάρχει κάτι
ζεστό και η διάδοση θερμότητας από το περιβάλλον στο
εσωτερικό του θέρμου, όταν το περιεχόμενο του είναι κρύο.
Ζ) Οι σωλήνες που μεταφέρουν ζεστό νερό είναι τυλιγμένες με
ειδικό σφουγγάρι, το οποίο είναι κατασκευασμένο από υλικό που
είναι κακός αγωγός και περιέχει πόρους με εγκλωβισμένο αέρα.
Με αυτό τον τρόπο παρεμποδίζεται έτσι η διάδοση της
θερμότητας από το ζεστό νερό στο εσωτερικό της σωλήνας προς
το περιβάλλον με αποτέλεσμα το νερό να διατηρείται ζεστό.

8. Ακολούθως, ο/η εκπαιδευτικός αναφέρει ότι στην επόμενη

δραστηριότητα θα προσπαθήσουν να ανακαλύψουν ποια υλικά
είναι τα καταλληλότερα για να χρησιμοποιηθούν κατά το κτίσιμο
ενός σπιτιού, για να εξασφαλιστεί η καλύτερη δυνατή
θερμομόνωση. Αναγράφεται στο πίνακα η ερώτηση:

Ποια υλικά είναι τα καταλληλότερα για τη θερμομόνωση ενός

σπιτιού;

Τα παιδιά στις ομάδες ή στην ολομέλεια της τάξης εργάζονται με

τη βοήθεια του ΦΥΛΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 8 και του λογισμικού
«Μαθαίνω για τα θερμομονωτικά υλικά» (αρχείο velos), το οποίο
υπάρχει εγκατεστημένο στους υπολογιστές των σχολείων. Αφού
διαβάσουν τις οδηγίες της Εργασίας 1, αναμένεται να αναφέρουν
ότι για να επιλέξουν το καταλληλότερο υλικό από κάθε κατηγορία
θα πρέπει να διατηρούν σταθερά τα υλικά από τις υπόλοιπες
κατηγορίες, την εξωτερική θερμοκρασία και να αλλάζουν μόνο το

29
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία Τάξη: Στ΄
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά

υλικό της κατηγορίας που μελετούν. Αν υπάρχει χρόνος, οι

ομάδες μπορούν να εργαστούν, για να εντοπίσουν τις
καταλληλότερες επιλογές από όλες τις κατηγορίες. Εναλλακτικά
ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να αναθέσει σε κάθε ομάδα να
Θ-Θ.ΣΤ.2/ Αναγνώριση του μελετήσει κάποιες κατηγορίες και να ανακοινώσει στην ολομέλεια
παράγοντα που πρέπει να
αλλάζει (ανεξάρτητη της τάξης τα ευρήματά της, για να ανακαλυφθεί ο
μεταβλητή), των παραγόντων αποτελεσματικότερος συνδυασμός. Ο συνδυασμός αυτός μπορεί
που πρέπει να παραμείνουν
σταθεροί (ελεγχόμενες να εφαρμοστεί και για τις δύο εποχές για σκοπούς επαλήθευσης.
μεταβλητές) και του
παράγοντα που πρέπει να
μετρηθεί (εξαρτημένη Επιλογές Καταλληλότερο είδος υλικού ή
μεταβλητή) κατά τη διάρκεια τρόπος κατασκευής
του πειράματος.
Υλικό τοίχου Τούβλο
Είδος τοίχου Διπλός με υαλοβάμβακα
Επένδυση πατώματος Χαλί
Επένδυση στέγης Ξύλο
Ταβάνι Ξύλο
Παράθυρα Διπλό τζάμι
Παραθυρόφυλλα Ξύλο
Κουρτίνες Ρούχο

Στην Εργασία 2, τα παιδιά καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους.

Αναμένεται να παρατηρήσουν ότι όταν εφαρμόσουν τις
καταλληλότερες επιλογές μπορεί να εξασφαλίσουν τη ψηλότερη
θερμοκρασία στο σπίτι το χειμώνα αλλά και τη χαμηλότερη το
καλοκαίρι. Αιτιολογώντας την παρατήρηση αυτή αναμένεται πως
θα εξηγήσουν ότι τα ίδια θερμομονωτικά υλικά παρεμποδίζουν τη
θερμότητα να διαδοθεί από το ζεστό εσωτερικό του σπιτιού προς
κρύο περιβάλλον τον χειμώνα και από το ζεστό περιβάλλον στο
κρύο εσωτερικό του σπιτιού το καλοκαίρι.

Προαιρετικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί το Φύλλο Εργασίας

«Θερμομονωτικά υλικά» που υπάρχει στο υποστηριχτικό Υλικό.

8. Μετά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολουθεί

συζήτηση για τη σημασία της θερμομόνωσης των σπιτιών. Ο/Η
εκπαιδευτικός με υποβοηθητικές ερωτήσεις βοηθά τα παιδιά να
διαπιστώσουν ότι αν τα σπίτια έχουν καλή θερμομόνωση τότε
μπορούμε πολύ πιο εύκολα να τα διατηρούμε ζεστά το χειμώνα
και δροσερά το καλοκαίρι με αποτέλεσμα να καταναλώνουμε
λιγότερο ηλεκτρισμό (για τη λειτουργία π.χ. του κλιματιστικού) και

30
 Ενότητα: Θερμότητα - Θερμοκρασία
Μάθημα 3-4: Καλοί Αγωγοί – Θερμομονωτικά Υλικά
Θ-Θ.ΣΤ.3/ Θερμομονωτικά
υλικά σε κατασκευές και
εφαρμογές της καθημερινής
ζωής.
Θ-Θ.ΣΤ.3/ Η οικιακή
αξιοποίηση θερμομονωτικών
υλικών για την εξοικονόμηση
ηλεκτρισμού και καυσίμων.
Τάξη: Στ΄
καυσίμων (για τη λειτουργία π.χ. της κεντρικής θέρμανσης αλλά
και για την παραγωγή ηλεκτρισμού).
Τέλος, τα παιδιά καλούνται να συμπληρώσουν ατομικά την
Εργασία 3, στην οποία επιχειρηματολογούν υπέρ της
θερμομόνωσης του σπιτιού. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι κάθε
επιχείρημα πρέπει να τεκμηριώνεται μέσα από αναφορά σε
αποτελέσματα πειραμάτων που το επιβεβαιώνουν.
Αναμένεται να αναφέρουν ότι:
 Αν και η θερμομόνωση του σπιτιού έχει σημαντικό κόστος,
θα έχει σαν αποτέλεσμα την εξοικονόμηση καυσίμων και
ηλεκτρισμού λόγω της μειωμένης χρήσης κλιματιστικών
και κεντρικής θέρμανσης. Όπως είδαμε στα προηγούμενα
πειράματα (εικονικό εργαστήριο) η χρήση
θερμομονωτικών υλικών βοηθά να διατηρείται η
θερμοκρασία στο εσωτερικό του σπιτιού σταθερή. Αυτό θα
έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση στην ώρα λειτουργίας
κλιματιστικών και κεντρικής θέρμανσης.
 Η εξοικονόμηση ηλεκτρισμού και καυσίμων η οποία θα
προκύψει από τη μειωμένη χρήση τους βοηθά στην
προστασία του περιβάλλοντος. Αυτό συμβαίνει γιατί όπως
είδαμε σε προηγούμενες ενότητες (Ενέργεια Στ’ –
Ηλεκτρισμός Δ’) κατά την παραγωγή ηλεκτρισμού μέσα
από καύση ορυκτών (πετρέλαιο, φυσικό αέρια κτλ.)
παράγονται τεράστιες ποσότητες καυσίμων τα οποία
μολύνουν το περιβάλλον.
31