Schrijfopdracht Dorian Gray- Mythos en logos: Antieke Mythen in de

Europese Literatuur

Fieke Lamers
Studentnummer: 9707581
14/06/2022

Het boek ‘The Picture of Dorian Gray’ is in 1891 geschreven Oscar Wilde (1854-1900), een
schrijver van Ierse afkomst die het grootste deel van zijn leven in Engeland heeft
doorgebracht. In het boek staat de esthetisering van het leven van de jonge, zeer
aantrekkelijke Dorian Gray centraal. In het eerste hoofdstuk schildert een zekere kunstenaar,
Basil Hallward, een portret van de jonge jongen waarin zijn schoonheid op prachtig accurate
wijze gevangen is. Echter zal dit geïdealiseerde portret uiteindelijk leiden tot zijn ondergang.
De ontwikkeling die Dorian gedurende de tijd die in het boek verstrijkt meemaakt, is te
koppelen aan de denkwijze van de Duitse filosoof Nietschze. In dit essay zal in detail worden
uitgewijd over de morele denegratie van de personage Dorian Gray, die te danken is aan de
drang naar de esthetische levenswijze in de context van de romantische levensvisie. Hiervoor
zal gekeken worden naar de wijze waarop de relatie van Dorian Gray, met het door Basil
Hallward geschilderde portret, zich ontwikkelt in het licht van de thematiek van het
estheticisme. Ten eerste zal er in dit essay, voordat er zal worden ingegaan op dit verloop,
enige context over de denkwijze over de apollinische en dionysische principes van Nietschze
en de romantische en esthetische levensvisies gegeven worden. Deze context is essentieel
voor het begrip van de beschrijving van veranderingen die in het boek beschreven worden.
Vervolgens zullen deze elementen betrokken worden op the Picture of Dorian Gray, specifiek
gezien op de manier waarop de relatie van hem als kunstwerk en als levende persoon.
Tenslotte zal de relatie in het licht van de besproken thematiek geplaatst worden.
Ten eerste zal de denkwijze van De Duitse filosoof Friedrich Nietzsche uitgelicht
worden, die veel belangstelling had voor de klassieke oudheid en was opgeleid tot classicus.
Volgens hem was het academische brein niet in staat om te zien wat er zo bijzonder was aan
de Griekse oudheid omdat dit te rationalistisch en analytisch te werk ging. Om de waarde
ervan echt te kunnen waarderen was volgens Nietzsche een andere insteek nodig en daarom
distantieerde hij zich van de logos.
In “De geboorte van de tragedie, of Griekse cultuur en pessimisme” bouwt Nietzsche voort
op zijn fascinatie met de klassieke traditie, specifiek gezien op de fascinatie met Griekse
tragedies die veelal donker van aard waren.1 Volgens hem zat er iets achter de intrigerende
werking van het afgrondelijke. In het boek beschrijft hij in een wollige formulering een
essentieel onderscheid in de kunsten dat hieraan te koppelen is: het onderscheid tussen het
apollinische en het dionysische.
Het leven zou een diepe afgrond zijn zonder morele normen en een betekenisloos
duister waarin we simpelweg geworpen zijn. Pogingen om een moraal te ontwikkelen zouden
zinloos zijn en het leven moest gezien worden zoals het was, namelijk ten diepste een
afgrond. Wel waren de tradities verheven tot een esthetisch product om ze dragelijk te maken.
De fascinatie voor de tragedies is vanuit deze denkwijze te verklaren, aangezien ze een
tastbare belichaming vormen van de afgrond van het leven. De enige manier om te leven met
de afgrondelijkheid van het bestaan is door het te esthetiseren en te transcenderen tot de
kunst. Hierop is ook het verschil van het apollinische en het dionysische terug te koppelen.

1
Friedrich Nietschze, “The Birth of Tragedy”, Oxford University Press, 2008.
Het apollinische, afgeleid van de god Apollo van de kunsten en verbeelding, is alles wat er
mooi is aan het leven in al zijn vormen, ideale proporties en schone schijn. De enige manier
waarop we kunnen omgaan met de afgrondelijkheid van het bestaan is de kunst, alleen daarin
is het mogelijk de schoonheid te omarmen. Echter, is de ware aard van het bestaan
Dionysisch. Het Dionysische is afgeleid van de Griekse god Dionysos die staat voor de
waarheid met een duistere destructieve werking. De esthetische vervulling staat met zijn
schone schijn dus tegenover het afgrondelijke moreel die als de werkelijkheid van het leven
geldt.
Aangezien het estheticisme en de romantische levensvisie een grote rol speelt in het boek zal
dit kort toegelicht worden. Het estheticisme houdt in dat de schoonheid centraal wordt gesteld
en dat daar de betekenis van het leven uit wordt gehaald. Het estheticisme is een onderdeel
van de lange traditie van de Romantiek, waarin kunst centraal staat in het leven.
Nu er een volledig beeld is geschetst van de thematieken en denkwijzen die
terugkeren in het boek zal er worden ingegaan op de manier waarop deze in verband staan
met de personage Dorian Gray.
Aan het begin van het boek van Oscar Wilde wordt de hoofdpersoon geïntroduceerd in het
atelier van de schilder Basil Hallward. Er is ook een vriend van Hallward aanwezig; Lord
Henry. De zeer knappe maar nog jonge, verlegen en ietwat naïeve Dorian is aan het poseren
voor het portret dat van hem wordt geschilderd. Tijdens het poseren raakt hij aan de praat met
lord Henry die hem tevens erg amuseert. Lord Henry en Basil Hallward zijn beide
geïntrigeerd door de schoonheid van de jongen, maar zelf lijkt hij onwetend van zijn
bijzondere verschijning. Echter raakt Dorian, Onder invloed van Lord Henry Wotton,
buitengewoon bezorgd over de vergankelijkheid van zijn schoonheid. De voltooiing van het
portret draagt hieraan bij aangezien deze een momentopname is van het hoogtepunt van zijn
schoonheid, wat ertoe leidt dat hij het portret benijd. Zijn verlangen om zo mooi en jeugdig
te zijn als het meesterwerk dat van hem geschilderd is, is zo groot, dat hij zijn lot vervloekt en
zijn ziel zou geven om het portret, in zijn plaats, de lasten van ouder worden en van zondes te
laten dragen. Dit wordt in het boek beschreven in de volgende passage: “would give [his]
soul” if only he “was to be always young, and the picture … was to grow old in his stead.”2
In de jaren die volgen gaat Dorian boven alles zijn eigen plezier najagen. Zijn zonden
worden erger met de jaren en hij omringt zich met allemaal mooie dingen. Zijn lichaam en
uiterlijk blijven jong en ongeschonden in hun schoonheid door de tand des tijds. Dit is echter
in tegenstelling tot het portret van Basil Hallward, dat door Dorian in een kamer in zijn huis
is verborgen, waarin naarmate Dorians zondes groeien steeds meer tekenen van ouderdom en
lelijkheid te zien zijn. Er heeft dus een ware identiteitsruil plaatsgevonden tussen Dorian en
zijn portret. Dorian is op twee vlakken zijn leven aan het esthetiseren. Niet alleen zorgt hij
ervoor dat zijn leven zo mooi mogelijk is door al het genot en de mooie, luxueuze spullen om
hem heen te verzamelen. Ook esthetiseert hij zijn leven om een manier dat hij zelf wordt
verheven tot kunstwerk. De essentie van Romantiek wordt door de Britse filosoof Isaiha
Berlin beschreven als “de tirannie van kunst over het leven”. In die zin kan Dorian met zijn
obsessie met het verheffen van zijn leven tot een kunstwerk als een echte Romanticus gezien
worden. Door zijn portret de menselijke lasten te laten dragen wordt hij het eeuwig mooi
blijvende kunstwerk, terwijl het portret de effecten van de werkelijkheid en de fysieke lasten
daarvan laat zien. Deze esthetisering van zijn leven kan in verband gebracht worden met het
apollinische. De schoonheid wordt namelijk vooropgesteld maar in sterk contrast tegen de
werkelijkheid, ofwel het lelijke van het dionysische. Door zijn leven te esthetiseren en er een
kunstwerk van te maken raakt hij steeds verder verwijderd van de moraal, die de jonge maar
2
Oscar, Wilde, 1854-1900, “The Picture of Dorian Gray”,London ; New York,
N.Y, :Penguin, 2003.
erg vriendelijke Dorian aan het begin van het boek nog leek te bezitten. Kunst onttrekt zich
per definitie aan morele categorieën zoals goed en kwaad, dus het kunstzinnige leven van
Dorian kan geen moraal leven zijn.
Deze ontwikkeling is te vergelijken met wat de hoofdpersoon, Gustav Von
Aschenbach, in Death in Venice van Thomas Mann meemaakt. Ook deze personage neemt
ten koste van de esthetisering van zijn leven afscheid van de moraal.
Naarmate Dorian zijn leven verder esthetiseert wordt hij zelf steeds minder mens en neigt hij
meer een kunstwerk ofwel het portret te worden. Eerst lijkt hij geen geweten te hebben maar
aan het einde van het boek kan hij ondanks de mooie dingen waarmee hij zich heeft omgeven
en zijn eigen schoonheid, zich niet afleiden van de staat waarin zijn ziel verkeert. In de kamer
waar het portret is verborgen maakt hij een eind aan zijn leven, waarna de identiteitsruil
wordt omgekeerd. Het portret keert terug in zijn oorspronkelijke staat en Dorians levenloze
lijf laat de sporen van zijn zonden en zijn ouderdom zien.
Uit de ontwikkeling van de relatie tussen Dorian Gray als kunstwerk en als levende
persoon valt te concluderen dat hij door zijn leven te esthetiseren, niet alleen zichzelf verliest
maar ook zijn moraal. Door zijn moraal in te leveren voor het esthetische leven raakt hij de
werkelijkheid kwijt door het te verbloemen in de schone schijn. De afgrond van het leven en
dus de harde werkelijkheid van het Dionysische blijkt toch onvermijdelijk aan het eind van
het boek en de dood van Dorian betekent ook het vervallen van de apollinische, schone
schijn. Het idee dat de esthetische levenswijze toegang verschaft tot een soort hogere
waarheid is in dit boek een harde les.
Literatuur

Nietzsche, Friedrich. The Birth of Tragedy. Oxford University Press, 2008.

Wilde, Oscar, 1854-1900. The Picture of Dorian Gray. London ; New York, N.Y. :Penguin,
2003.