II.

VI PROBLEMY WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA

(1) DYSPROPORCJE W ROZWOU EKONOMICZNYM

Płaszczyzny dysproporcji:
-przyrodnicza- ukształtowanie terenu, dostęp do surowców mineralnych
-historyczne – kolonializm
-kulturowe-religie, poziom wykształcenia społeczeństwa, podatność na wprowadzenie zmian
-polityczne-różnice miedzy gosp. centralnie sterowana a gosp. rynkowa, wojny domowe
-ekonomiczne-zasoby finansowe państwa umożliwiające inwestowanie w rozwój społeczno-gospodarczy

Przyczyny wzrastania dysproporcji:

- różnice w rozwoju demograficznym,
- wzrost znaczenia wiedzy,
- spadek cen surowców mineralnych,
- spadek cen artykułów rolnych,
- ograniczony dostęp do rynków wewnętrznych państw wysoko rozwiniętych,
- wzrost zadłużenia państw słabo rozwiniętych,
- pogarszanie się warunków przyrodniczych,
- niestabilne rządy.

Wskaźniki porównują poziom rozwoju gospodarczego państw i jakość życia społecznego.

Wskaźniki ekonomiczne: Wskaźniki społeczno-demograficzne:

-udział usług w PKB, % - śmiertelność niemowląt,
-stopa bezrobocia, % - dostęp do wody pitnej, %
-zużycie energii elektrycznej na jednego mieszkańca, kWh -PKB przeznaczony na edukacje, %
-roczne tempo wzrostu PKB, % - średnia długość trwania życia, lata
- liczba lekarzy na 1000 mieszkańców

PKB – wyłącznie ekonomiczny aspekt poziomu rozwoju wartość wszystkich wytworzonych towarów i świadczonych usług w danym kraju w
ciągu roku (USD)
HDI (Human Development Index) - uwzględnia wiele cech charakteryzujących poziom życia mieszkańców danego obszaru (poziom
analfabetyzmu, średnia długość trwania życia, PKB na jednego mieszkańca, współczynnik solaryzacji

kraje o najwyższych wartościach PKB na 1 os: Luksemburg, Norwegia, Katar, Szwajcaria, Kuwejt
kraje o najniższych wartościach PKB na 1 os: Etiopia, Malawi. Liberia. Burundi, DR Konga

kraje o najwyższych wartościach HDI: Norwegia, Australia, Holandia, Stany Zjednoczone

kraje o najniższych wartościach HDI: DR Konga, Niger, Burundi, Mozambik

najniższy wskaźnik Giniego: Szwecja

najwyższy wskaźnik Giniego: Namibia

linia Brandta – umowna granica oddzielająca bogatą Północ i biedne Południe

a) bogata północ: Triada (kraje Ameryki Północnej, Europy Zachodniej i Japonia), ZSRR, Nowa Zelandia, Australia
b) biedne południe: kraje Afryki, Ameryki Południowej i Azji Południowej

BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny, RPA) :

- stworzenie nowego systemu walutowego i zwiększenie roli państw rozwijających się w światowych instytucjach finansowych, takich jak IMF,
- sugeruje, ze waluty BRIC powinny zostać włączone do głównego koszyka IMF

Płaszczyzna niwelowania nierówności w rozwoju społeczno-gospodarczym świata:

-finansowa-darowizny, kredyty i pożyczki(na preferencyjnych warunkach),
-rzeczowa-dostarczanie dóbr materialnych(leki, odzież, przybory szkolne, środki czystości) i żywności
-techniczna-szkolenia zawodowe, i udzielanie porad(higiena, planowanie rodziny), usprawnienie infrastruktury

ONZ -> Deklaracja Milenijna Narodów Zjednoczonych -> osiem Milenijnych Celów Rozwoju -> zmniejszenie liczby osób żyjących w ubóstwie
Fair Trade – ma na celu zwrócenie uwagi na potrzebę oferowania producentom uczciwych cen za ich wyroby, sprawiedliwe wynagrodzenie za
prace i przejrzyste warunki zatrudnienia i przestrzeganie praw człowieka podczas całego procesu produkcji towarów
KIVA (Stany Zjednoczone) – udziela niskooprocentowanych pożyczek przedsiębiorcom z biednych krajów
Największymi barierami hamującymi rozwój gospodarczy jest korupcja i brak poszanowania prawa.

(2) GLOBALIZACJA

Globalizacja –łączenie się i przenikanie systemów gospodarczych oraz ujednolicenie upodobań i zachowań ludzi na skalę międzynarodową

Płaszczyzny globalizacji:
-gospodarcza-dominacja korporacji międzynarodowych, standaryzacja produktów, swobodny przepływ kapitału, towarów i usług, globalny
rynek
-technologiczna-rozwój transportu, upowszechnianie nowoczesnych form telekomunikacji, gospodarka oparta na wiedzy ( wzrost znaczenia
prac badawczo-rozwojowych i innowacji)
-społeczno-kulturowa- jednolity styl w kulturze masowej, międzynarodowe środowiska pracy, swobodny przepływ osób, kształtowanie norm i
poglądów przez media,
-polityczna- porozumienie o ruchu bezwizowym, działania Interpolu, koalicje międzynarodowe, integracja prowadząca do wzrostu znaczenia
organizacji międzynarodowych, zmiany w systemach rządzenia i regulacjach prawnych, wspólne działania o charakterze globalnym
-ekologiczna- globalne zagrożenia klimatu, międzynarodowe działania na rzecz ochrony środowiska

międzynarodowe koncerny/korporacje –przedsiębiorstwa, których filie zlokalizowane są w różnych częściach świata

otwartość polityczna – współpraca międzynarodowa, znoszeniu barier handlowych i tworzeniu międzynarodowych regulacji prawnych
indeks globalizacji – miernik otwartości politycznej (najwyższy: Belgia, Irlandia, Holandia, Austria, Szwecja)
fuzja – dobrowolne połączenie się przedsiębiorstw
alianse strategiczne – umowy, w których firmy zobowiązują się do wspólnego działania

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> przyczyny i skutki globalizacji str.266-267 <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

(3) WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA

Płaszczyzny integracji:
- polityczna-integrowanie się narodów, współpraca wobec innych państw i organizacji, wspólne rozwiązywanie problemów w skali regionalnej
- gospodarcza- ułatwienie handlu międzynarodowego, kooperacja, dostęp do technologii i zasobów, poszerzenie rynków zbytu, swobodny
przepływ kapitału
- militarna-zapewnienie bezpieczeństwa krajom członkowskim, akcje rozjemcze i misje pokojowe, zapobieganie konfliktom

saldu bilansu handlowego = eksport + import

nadwyżka bilansu handlowego= eksport>import (saldo dodatnie-aktywne)
deficyt bilansu handlowego= eksport<import (saldo ujemne-pasywne)

GŁÓWNE ORGANY ONZ (New York):

- Zgromadzenie Ogólne – składa się z przedst. Wszystkich państw członkowskich ONZ, 1 państwo ma 1 głos – równość państw wobec prawa
międzynarodowego; siedziba NY
- Rada Bezpieczeństwa - 15 krajów (stale Chiny, Francja, Rosja, USA i WB), reszta wybierane przez ZO na 2 lata;
zadania: wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje użycia sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub
usuwania jej skutków; siedziba NY
- Rada Gospodarcza i Społeczna - 54 państwa; podlegają ZO; rozwiązuje międzynarodowe problemy gospodarcze, społeczne i zdrowotne
- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości – główny organ sądowniczy, powołany do rozstrzygania sporów międzynarodowych; siedziba w
Hadze
- Sekretariat - kierowany przez sekretarza generalnego ONZ;
zadania: zarządzanie majątkiem ONZ, prawo do uczestnictwa w posiedzeniach wszystkich organów organizacji, może zwracać uwagę RB na
każdą sprawę, która według jego oceny zagraża pokojowi

IMF – Międzynarodowy Fundusz Walutowy

FAO – Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa
UNESCO – Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury
UNWTO – Światowa Organizacja Turystyki
WHO – Światowa Organizacja Zdrowia

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> organizacje międzynarodowe str.270 <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> przyczyny i skutki integracji europejskiej str 272-273 <<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<
 (4) HANDEL MIĘDZYNARODOWY

Handel międzynarodowy (zagraniczny) – odpłatna wymiana towarów między państwami

Przedmioty obrotu międzynarodowego:

a) towary – dobra materialne, np. produkty rolno-spożywcze, paliwa i surowce mineralne, produkty przemysłu przetwórczego,
b) usługi – transportowe i spedycyjne, telekomunikacyjne, handlowo-bankowe, turystyka zagraniczna
c) kapitał:
- kapitał finansowy – bezpośrednie inwestycje zagraniczne i kredyty,
- kapitał intelektualny – licencje know-how, nowe technologie,
- kapitał ludzki – zasoby np. wiedzy i umiejętności zawarte w każdym człowieku

bilans handlowy – zestawienie rocznej wartości eksportu i importu towarów danego kraju, jest częścią bilansu płatniczego
- dodatni – przewaga eksportu nad importem,
- ujemny – import przeważa eksport (USA)

bilans płatniczy:
- bilans obrotów bieżących – saldo obrotów towarowych (bilans handlowy) i usług,
- bilans obrotów kapitałowych – saldo inwestycji zagranicznych i pozostałych operacji finansowych

Czynniki wpływające na rozwój handlu:

- procesy integracyjne państw,
- liberalizacja warunków prawno-administracyjnych,
- rozwój technologii informacyjnych,
- znaczny postęp technologiczny w zakresie komunikacji,
- rozwój korporacji międzynarodowych,
- wzrost znaczenia przepływu bezpośrednich inwestycji

(5) KONFLIKTY ZBROJNE. TERRORYZM

Źródła konfliktów:
-religijne (Indie-Pakistan),
-ekonomiczne (o zatokę perską),
-polityczne i historyczne (interwencja w Afganistanie),
-etniczne (plemiona afrykańskie Tutsi i Hutu).

Terroryzm-forma walki zbrojnej, która poprzez przemoc i zastraszanie ma prowadzić do osiągania określonych celów politycznych,
społecznych lub religijnych. Metody: zamachy bombowe, porwania samolotów, przetrzymywanie zakładników, zabójstwa ważnych osób

WYŻYWIENIE NA ŚWIECIE

Nadprodukcja żywności – Europa Zach, USA, Australia- wysoki poziom rolnictwa, bogate społeczeństwo
Niedobór pożywienia - Afryka śrokowa, Indie, Afganistan, Korea Płn, Kambodża – słabo rozwinięte, przeludniona, konflikty zbrojne
Głód - długotrwały brak dostatecznej ilości pokarmu zaspokajanego podstawowe potrzeby żywienia człowieka, który może doprowadzić do
śmierci
Głód utajony - ilość pożywienia jest wystarczająca, ale w diecie brakuje składników odżywczych, m.in. białka, soli mineralnych i witamin

Przyczyny przyrodnicze: Przyczyny antropogeniczne:

-niedobór wody, -niski poziom rolnictwa,
-długotrwałe susze, -nieracjonalna gospodarka glebami,
-powodzie, -wysoki przyrost naturalny,
-huragany, -utrudnienia w handlu żywnością,
-plagi szkodników. - epidemie,
-konflikty zbrojne,
-kryzys gospodarczy.
Czynniki wpływające na dietę:
- warunki przyrodnicze,
-zamożność społeczeństwa,
-uwarunkowania kulturowe-religijne,
-tradycja kulinarna.
Sposoby ograniczania głodu:
-działania doraźne-bezpośrednie dostarczanie produktów spożywczych
-działania długofalowe- zwiększenie powierzchni upraw (metoda ekstensywna), zwiększenie plonów (metoda intensywna)