Professional Documents
Culture Documents
Ενότητα 4
Ενότητα 4
Τμήμα: Μαθηματικών
Άδειες Χρήσης
• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας
χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.
Χρηματοδότηση
Η γεννήτρια συνάρτηση των συναρτήσεων Bessel Jn (z), n = 0, ±1, ±2, . . . , είναι µια
συνάρτηση δύο µεταβλητών z και t, f (z, t), και είναι τέτοια ώστε οι συναρτήσεις Jn (z)
να είναι οι συντελεστές του tn στο ανάπτυγµα της συνάρτησης f (z, t) σε σειρά Laurent,
δηλαδή :
∞
X
f (z, t) = Jn (z)tn
n=−∞
Πρόταση 7.1: Να δειχθεί ότι η γεννήτρια συνάρτηση των συναρτήσεων Bessel είναι :
∞
z
t− 1t
X
f (z, t) = e 2 = Jn (z)tn . (7.1)
n=−∞
΄Αρα :
∞
zt z
X
Jn (z)tn = φ(z)e 2 e− 2t . (7.6)
n=−∞
38
zt
Για τον υπολογισµό της συνάρτησης φ(z), γράφουµε τις εκθετικές συναρτήσεις e 2 και
z
e− 2t υπό µορφή σειράς στην (7.6), οπότε :
∞ ∞ zt j z k
X
n
X
2
(−1)k 2t
⇒ Jn (z)t = φ(z)
n=−∞ j=0
j! k!
k=0
∞ ∞ z j+k
X
n
X
2
(−1)k tj−k
⇒ Jn (z)t = φ(z) . (7.7)
n=−∞ j=0
k!j!
k=0
Ο συντελεστής του t0 στο 1ο µέλος της ισότητας (7.7) είναι το J0 (z) και στο 2ο µέλος
είναι το γινόµενο φ(z) επί την σειρά που προκύπτει αν j = k , δηλαδή :
∞ z 2k ∞ z 2k
X
2
(−1)k X
2
(−1)k
φ(z) = φ(z) = φ(z)J0 (z).
k=0
k!k! k=0
k!Γ(k + 1)
Οπότε, για να ισχύει η ισότητα : J0 (z) = φ(z)J0 (z), ϑα πρέπει φ(z) = 1. ΄Αρα, η (7.5)
παίρνει τη µορφή :
z
t− 1t
f (z, t) = e 2 .
Ασκήσεις
Λύση :
Παραγωγίζουµε ως προς x τη γεννήτρια συνάρτηση :
∞ ∞ ∞
1 1 x (t− 1 ) X
0 1 1 X X
t− e 2 t = n
Jn (x)t ⇒ t − n
Jn (x)t = Jn0 (x)tn
2 t n=−∞
2 t n=−∞ n=−∞
∞ ∞ ∞
1 X 1 X X
t n
Jn (x)t − n
Jn (x)t = Jn0 (x)tn ⇒
2 n=−∞ 2t n=−∞ n=−∞
∞ ∞ ∞
1 X 1 X X
Jn (x)tn+1 − Jn (x)tn−1 = Jn0 (x)tn ⇒
2 n=−∞ 2 n=−∞ n=−∞
∞ ∞ ∞
1 X 1 X X
Jn−1 (x)tn − Jn+1 (x)tn = Jn0 (x)tn
2 n=−∞ 2 n=−∞ n=−∞
1
Jn−1 (x) − Jn+1 (x) = Jn0 (x),
2
39
που είναι η αναδροµική σχέση (6.5) του ϑεωρήµατος 6.1.
Παραγωγίζουµε ως προς t τη γεννήτρια συνάρτηση :
x ∞ ∞ ∞
x x (t− 1 ) X
n−1
x x X n
X
+ e2 t = nJn (x)t ⇒ + 2 Jn (x)t = nJn (x)tn−1 ⇒
2 2t2 n=−∞
2 2t n=−∞ n=−∞
∞ ∞ ∞
x X n x X n
X
Jn (x)t + 2 Jn (x)t = nJn (x)tn−1 ⇒
2 n=−∞ 2t n=−∞ n=−∞
∞ ∞ ∞
x X n x X n−2
X
Jn (x)t + Jn (x)t = nJn (x)tn−1 ⇒
2 n=−∞ 2 n=−∞ n=−∞
∞ ∞ ∞
x X n−1 x X n−1
X
Jn−1 (x)t + Jn+1 (x)t = nJn (x)tn−1 ,
2 n=−∞ 2 n=−∞ n=−∞
2n
Jn−1 (x) + Jn+1 (x) = Jn (x),
x
που είναι η αναδροµική σχέση (6.6) του ϑεωρήµατος 6.1.
Προσθέτουµε τις ισότητες (6.5) και (6.6), οπότε :
n n
Jn0 (x) + Jn (x) = Jn−1 (x) ⇒ Jn0 (x) = Jn−1 (x) − Jn (x),
x x
που είναι η αναδροµική σχέση (6.3) του ϑεωρήµατος 6.1.
Αφαιρούµε κατα µέλη τις ισότητες (6.5) και (6.6), οπότε :
n n
Jn0 (x) − Jn (x) = −Jn+1 (x) ⇒ Jn0 (x) = Jn (x) − Jn+1 (x),
x x
που είναι η αναδροµική σχέση (6.4) του ϑεωρήµατος 6.1.
Προσθέτουµε τις ισότητες (6.5) και (6.6) και πολλαπλασιάζουµε µε xn , οπότε :
d n
xn Jn0 (x) + nxn−1 Jn (x) = xn Jn−1 (x) ⇒ [x Jn (x)] = xn Jn−1 (x),
dx
που είναι η αναδροµική σχέση (6.1) του ϑεωρήµατος 6.1.
Αφαιρούµε κατα µέλη τις ισότητες (6.5) και (6.6) και πολλαπλασιάζουµε µε x−n ,
οπότε :
d −n
x−n Jn0 (x) − nx−n+1 Jn (x) = −x−n Jn+1 (x) ⇒ [x Jn (x)] = −x−n Jn+1 (x),
dx
που είναι η αναδροµική σχέση (6.2) του ϑεωρήµατος 6.1.
∞
x
(t− 1t )
X
΄Ασκηση 2. Με τη ϐοήθεια της γεννήτριας συνάρτησης e 2 = Jn (x)tn των
n=−∞
Z π
1
συναρτήσεων Bessel, να δειχθεί ότι : Jn (x) = cos(nθ − x sin θ)dθ.
π 0
40
Λύση :
Θέτουµε t = eiθ στη γεννήτρια συνάρτηση :
∞
X
eix sin θ = Jn (x)einθ
n=−∞
και λαµβάνοντας υπ΄ όψιν τον τύπο του Euler eia = cos a + i sin a έχουµε ότι :
∞
X ∞
X
cos(x sin θ) + i sin(x sin θ) = Jn (x) cos(nθ) + i Jn (x) sin(nθ).
n=−∞ n=−∞
Πολλαπλασιάζουµε µε cos(mθ) την (∗), µε sin(mθ) την (∗∗) και προσθέτουµε κατά
µέλη :
41
Βιβλιογραφία
Μασσαλάς Χ. (2010) Ειδικές Συναρτήσεις, Cutenberg.
Σιαφαρίκας Π. (2009) Ειδικές Συναρτήσεις, Εκδόσεις Πανεπιστηµίου Πατρών.
Hochstadt H. (1986) The function of Mathematical Physics, Dover Publications, Inc.
N.Y..
Lebedev N.N. (1972) Special functions and their Applications, Dover Publications.
Luke Y. L. (1969) The special functions and their Approximations-Volume I, Acade-
mic Press.
Watson G. N. (1966) A treatise on the theory of Bessel functions, Cambridge Uni-
versity Press.
42