‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬

‫اﻓﺘﻀﺎح ﭘﻴﺶ آﻣﺪه‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ اﻋﻼم ﻛﻨﺪ ﻛﻪ وي »ﻧﻔﻮذي ﺣﺰب« در ﺳﺎواك‬

‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻳﺮي ﻧﮕﺬﺷﺖ در ﺑﻬﻤﻦ ‪ ،1361‬ﭘﺎي اﺳﺪي ﻫﻢ ﺑﻪ زﻧﺪان ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﺑﺎز ﺷﺪ و از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪاي ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن و ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮان‬
‫ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اﺳﺪي ﺳﭙﺲ در ﺑﺨﺶ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ زﻧﺪان ﻗﺰلﺣﺼﺎر ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻫﻤﻜﺎران ﺣﺴﻴﻦ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪاري و ﺣﺴﻦ ﺷﺎﻳﺎﻧﻔﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ و در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ زﻧﺪان ﻛﻪ ﻓﺸﺎر اﻧﺪﻛﻲ ﺑﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫روﺷﻨﻔﻜﺮان اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ و ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي »ﻧﻴﻤﻪ ﭘﻨﻬﺎن« ﻛﻴﻬﺎن را در زﻧﺪان‬
‫ﻗﺰﻟﺤﺼﺎر رﻳﺨﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪاي در روزﻧﺎﻣﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪،‬‬
‫ﻣﺪﻋﻲ ﺷﺪ ﺗﻮﻟﺴﺘﻮي از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم اﻟﻬﺎم ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﭘﻴﺸﺘﺮ در‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪي »ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺗﻴﻎ زﻧﮕﻴﺎن ﻣﺴﺖ را ﺗﻴﺰ ﻛﺮدﻧﺪ؟« ﻛﻪ در ﻧﺸﺮﻳﻪ‬
‫آرش درج ﺷﺪ ﺑﺎ اراﺋﻪي ﻣﺪارك و اﺳﻨﺎدي از روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻧﺸﺮﻳﺎت رژﻳﻢ در‬
‫دﻫﻪي ‪ 60‬ﺧﻮرﺷﻴﺪي‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪاي از ﺗﻮﻃﺌﻪﻫﺎي او ﻋﻠﻴﻪ روﺷﻨﻔﻜﺮان اﻳﺮاﻧﻲ را‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻛﺮده ام‪.‬‬
‫‪/http://www.arashmag.com/content/view/646/46‬‬
‫اﺳﺪي ﻣﺪﺗﻲ ﻧﻴﺰ در زﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ ﻣﻬﺪي ﭘﺮﺗﻮي ﻣﺴﺌﻮل ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻣﺨﻔﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﺰب ﺗﻮده ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻈﺎم در آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ و در‬
‫اﺟﺮاي ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ رژﻳﻢ ﺑﻪ او ﻛﻤﻚ ﻛﺮد‪.‬‬
‫وي ﭘﺲ از آزادي از زﻧﺪان در اﺳﻔﻨﺪ ‪ ،1367‬ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ »ﻣﺆﺳﺴﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ« وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺒﺪاﷲ ﺷﻬﺒﺎزي‬
‫راهاﻧﺪازي ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻫﻤﺮاه ﻫﻤﺴﺮش ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ اﻣﻴﺮي ادارهي‬
‫ﻣﺠﻠﻪ »ﮔﺰارش ﻓﻴﻠﻢ« را ﻋﻬﺪهدار ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ دو‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1382‬ﺑﻪ ﭘﺎرﻳﺲ ﺳﻔﺮ‬
‫»ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮم«‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮدﺟﻪاي ﻛﻪ دوﻟﺖ ﻫﻠﻨﺪ ﻣﻘﺮر ﻛﺮده‪ ،‬ﺳﺎﻳﺖ‬
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ »روزآﻧﻼﻳﻦ« را اداره ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﺳﺪي ﻛﻪ ﺧﻮد ﻳﻜﻲ از ﺗﻮاﺑﻴﻦ‬ ‫ﭼﺮا ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ؟‬
‫ﻓﻌﺎل زﻧﺪان ﺑﻮد‪ ،‬در »روزآﻧﻼﻳﻦ« ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ »اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎن«‬
‫ﻧﻈﺎم ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺗﻼش ﻛﺮد ﻟﺒﺎس ﻋﺎﻓﻴﺖ ﺑﻪ ﺗﻦ اﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﻓﻄﺎﻧﺖ و ﻣﺤﺴﻦ‬
‫اﻳﺮج ﻣﺼﺪاﻗﻲ‬
‫درزي ﻛﻨﺪ‪ .‬اوﻟﻲ ﻋﺎﻣﻞ ﻧﻔﻮذي ﺳﺎواك ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎدن ﻛﺮاﻣﺖاﷲ‬
‫داﻧﺸﻴﺎن ﺷﺪ و دوﻣﻲ ﻳﻜﻲ از ﺗﻮاﺑﺎن ﻓﻌﺎل زﻧﺪانﻫﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬
‫اﺳﺪي در ﻛﺘﺎب »ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮم«‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آنﻛﻪ ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ ﺧﻮد را ﻧﺰد ﻏﺮﺑﻲﻫﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻪ زﻋﻢ ﺧﻮد ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﺑﺎ ﻣﻈﻠﻮمﻧﻤﺎﻳﻲ و‬ ‫ﻛﺘﺎب »ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮم« ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان ﻫﻮﺷﻨﮓ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را ﻛﻪ »ﻛﺘﺎﺑﭽﻪي ﺣﻘﻴﻘﺖ« و ﺷﺎﻫﺪان ﺗﻮدهاي‬ ‫اﺳﺪي در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 89‬ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ و ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘﺸﺎرات »دﻧﻴﺎي ﻳﮕﺎﻧﻪ«‬
‫درﺑﺎرهي ﻫﻤﻜﺎري او ﺑﺎ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن و ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮان ﭘﺲ از دﺳﺘﮕﻴﺮي اراﺋﻪ‬ ‫‪ One World‬ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻛﺘﺎب راه ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺧﻮاﻧﺪن اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را ﺑﺎ‬
‫دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻲاﺛﺮ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫درد و اﻧﺪوﻫﻲ ﻋﻤﻴﻖ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮدم‪ .‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺮﮔﺬﺷﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‬
‫ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ از ﺳﺮ ﮔﺬراﻧﺪه‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻳﺎدآوري ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫دﻳﺪار اﺳﺪي ﺑﺎ ﺧﻤﻴﻨﻲ و ﺑﻮﺳﻴﺪن دﺳﺖ او‬ ‫واروﻧﻪﮔﻮﻳﻲ‪ ،‬دروغﭘﺮدازي و ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻳﻚ دوره از ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻴﻬﻦﻣﺎن‪ .‬اﻳﻦ رﻧﺞ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺟﺎذﺑﻪ در ﺧﻮاﻧﻨﺪه‪ ،‬ﺗﻴﺘﺮ ﻳﻜﻲ از ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻟﺤﻈﻪ ﻟﺤﻈﻪي ﺧﻮاﻧﺪن ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻳﺎدآوري ﭼﻬﺮهي ﻧﺠﻴﺐ و دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺪي در ﺻﻔﺤﻪﻫﺎي ‪ 35‬و ‪ 36‬ﻛﺘﺎب ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد در ﺗﻌﻄﻴﻼت‬ ‫دوﺳﺘﺎن ﺗﻮدهايام ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻬﺪي ﺣﺴﻨﻲﭘﺎك‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ وﻃﻦﺧﻮاه‪ ،‬ﻣﺠﻴﺪ‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻲ ﺳﺎل ‪ 1341‬در ﺣﺎل ﺑﺎزي ﻓﻮﺗﺒﺎل در زﻣﻴﻦ ﺧﺎﻛﻲ ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﺎﻧﻪﺷﺎن‬ ‫ﻣﻨﺒﺮي‪ ،‬ﺳﻴﻒاﷲ ﻏﻴﺎﺛﻮﻧﺪ و ‪ ...‬دوﭼﻨﺪان ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻧﻪ آنﻫﺎ و ﻧﻪ ﺑﺴﻴﺎري دﻳﮕﺮ از‬
‫ﺑﻮده ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻣﺤﻞﻫﺎﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﭘﺎره ﭘﻮره و ﺧﻮﻧﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه و ﺑﻪ‬ ‫دوﺳﺘﺎن ﺗﻮدهايام ﻛﻪ از ﺳﻴﺎهﻛﺎريﻫﺎي اﺳﺪي ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺮوز در ﻣﻴﺎن ﻣﺎ‬
‫آنﻫﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻬﺮان ﺷﻮرﺷﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﺎه ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و‬ ‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﺮده از اﻋﻤﺎل او ﺑﺮدارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻼء‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪي ﻣﻦ را دوﭼﻨﺪان‬
‫ﭘﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻫﻨﻮز واﻗﻌﻪاي را ﻛﻪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻬﻢ ﺧﻮد اﺟﺎزه ﻧﺪﻫﻢ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و از روي اﺧﺘﻴﺎر ﺑﻪ‬
‫آن ﭘﺴﺮ ﺷﺮح ﻣﻲداد‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﻓﻴﻠﻢ ﺑﻪ ﻳﺎد دارم‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻤﻪ دور او ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻳﻢ و‬ ‫ﻳﺎري ﺟﻨﺎﻳﺘﻜﺎراﻧﻲ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﻮن دوﺳﺘﺎن ﺗﻮدهايام آﻏﺸﺘﻪ‬
‫از او ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت آن ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺧﻮﻧﻴﻦ را ﺷﺮح دﻫﺪ‪ «.‬اﺳﺪي در اداﻣﻪ‬ ‫اﺳﺖ ﺗﺎرﻳﺦ آن دوره را ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺿﻌﻒﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ را درك ﻣﻲﻛﻨﻢ‪،‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺑﭽﻪﻣﺤﻞﺷﺎن ﻫﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﻫﻤﮕﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ وي ﻛﻪ از‬ ‫ﺑﻲرﺣﻤﻲ و ﺷﻘﺎوت رژﻳﻢ را ﻟﻤﺲ ﻛﺮدهام‪ .‬ﺑﻪ ﺿﻌﻒﻫﺎ و ﺳﺴﺘﻲﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫آنﻫﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاي ﻣﻲروﻧﺪ ﻛﻪ اﺗﺎﻗﻲ ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﻓﻀﺎﻳﻲ روﺣﺎﻧﻲ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫آﮔﺎﻫﻢ‪ .‬ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻧﺒﻮدهام ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﻌﻒﻫﺎﻳﺸﺎن ﺧﺮده ﺑﮕﻴﺮم‪.‬‬
‫اﺳﺪي در ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺤﻞ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺑﻪ دﻳﻮارﻫﺎ ﺗﻜﻴﻪ داده ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﻧﮕﺎه ﻣﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي آن از زاوﻳﻪي دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻧﻔﺮ وﺳﻂ اﺗﺎق ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺮاد وارد اﺗﺎق ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ و دﺳﺖ ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ‬
‫وﺳﻂ اﺗﺎق ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺑﻮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر را ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻣﺮوري ﺑﺮ زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺪي‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ دادم ﻛﻪ روﺣﺎﻧﻲ ﻣﺰﺑﻮر آﻳﺖاﷲ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪي‬ ‫ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي در ﺳﺎل ‪ 1328‬ﺑﻪ دﻧﻴﺎ آﻣﺪ و در رﺷﺘﻪي روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري‬
‫ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﭘﺲ از آن روز ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ‪«.‬‬ ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻛﺎر در روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﻴﻬﺎن ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬او در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ 1353‬ﺗﻮﺳﻂ‬
‫اﺳﺪي ﻇﺎﻫﺮاً راﺟﻊ ﺑﻪ »ﻗﻴﺎم ﭘﺎﻧﺰده ﺧﺮداد« ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺳﺎل‬ ‫ﺳﺎواك دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻪ »ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﺿﺪ ﺧﺮاﺑﻜﺎري« ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮده ﺷﺪ و ﺑﻪ‬
‫‪ 1342‬ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﻧﻪ ‪ !1341‬ﺑﻘﻴﻪي داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺖ دروغﭘﺮداز وي‬ ‫اﻋﺘﺮاف ﺧﻮدش )در ﺻﻔﺤﻪي ‪ (43‬در اﻳﻦ دوران ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺳﻴﻠﻲ ﺧﻮرد‪ .‬اﺳﺪي‬
‫را ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮﻣﻼ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﻲ روز ‪ 13‬ﺧﺮداد ‪ 1342‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ‬ ‫در ﻣﺮداد ‪ 54‬ﭘﺲ از آنﻛﻪ ﻗﻮل ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ ﺳﺎواك را داد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺒﺮﭼﻴﻦ‬
‫ﻋﺎﺷﻮرا‪ ،‬ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﻣﻌﺮوﻓﺶ را در ﻗﻢ اﻳﺮاد ﻛﺮد‪ .‬ﺻﺒﺢ روز ‪ 15‬ﺧﺮداد ﻣﺄﻣﻮران‬ ‫اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺨﻮف ﭘﻠﻴﺲ اﻣﻨﻴﺘﻲ از زﻧﺪان آزاد ﺷﺪ‪ .‬اﺳﻨﺎد ﻫﻤﻜﺎري او ﺑﺎ‬
‫ﻧﻴﺮوي اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ او را در ﻗﻢ دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻪ ﺑﺎﺷﮕﺎه اﻓﺴﺮان ﺗﻬﺮان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺎواك در ﺑﻬﺎر ‪ 1358‬ﺑﺮﻣﻼ ﺷﺪ و ﺣﺰب ﺗﻮده ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺮﭘﻮش ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺮ‬
‫از ﺳﺎﻋﺖ ‪ 9‬ﺻﺒﺢ ﺧﺒﺮ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺧﻤﻴﻨﻲ در ﺗﻬﺮان ﭘﺨﺶ و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮرش ﻣﺮدم‬
‫در ﺣﻮاﻟﻲ ﺑﺎزار و ﺳﻪ راه ﺑﺎﻗﺮ آﺑﺎد وراﻣﻴﻦ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﻤﻴﻨﻲ ﭼﻬﺎرم ﺗﻴﺮﻣﺎه از ﺑﺎﺷﮕﺎه‬
‫‪٢٣٨‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫اﻋﻤﺎل آن ﺳﺎزﻣﺎن ﻋﺮﻳﺾ و ﻃﻮﻳﻞ ﺟﻬﻨﻤﻲ را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮد! ﺧﻴﻠﻲ واﺿﺢ‬
‫اﺳﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮدي ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ ﺧﺒﺮﭼﻴﻦ دﺳﺖ ﭼﻨﺪم ﺳﺎواك ﺷﻮد‪ .‬او‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻳﻚ ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻨﻴﺘﻲ را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮد؟ آﻳﺎ ﻳﻚ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻛﺎرﻛﺸﺘﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي ﺳﺮﻛﻮب ﺧﻮد ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﺑﻪ‬
‫اﻃﻼع ﻳﻚ ﺧﺒﺮﭼﻴﻦ ﺣﻘﻴﺮ دﺳﺖﭼﻨﺪم ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺪام ﻳﻜﻲ از‬
‫دواﻳﺮش درآﻣﺪه‪ ،‬ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن اﻃﻼع رﺳﺎﻧﻲ از ﺳﻮي‬
‫ﺧﺒﺮﭼﻴﻦﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻳﻚ ﺳﻮﻳﻪ اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﭘﺎداش‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ‬
‫داده ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫اﺳﺪي ﺳﭙﺲ در ﺻﻔﺤﺎت ‪ 109‬و ‪ 110‬ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد »ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﺸﺎر ﻧﺎماش‬
‫ﺟﺰو ﻟﻴﺴﺖ ﺳﺎواﻛﻲﻫﺎ ﻫﻤﺴﺮش ﺑﺎ ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮدن ﻳﻚ ﭼﺎﻗﻮ زﻳﺮ ﺗﺨﺖ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻪ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ و ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮده در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺣﺰب ﺗﻮده رﺳﻤﺎً‬
‫داﺳﺘﺎن ﻧﻔﻮذي ﺑﻮدن او را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬وي را ﺑﺎ آن ﭼﺎﻗﻮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ...‬ﺣﺰب ﺗﻮده ﺟﻠﺴﻪاي در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻣﻲﮔﺬارد و ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ ﻣﺎ در‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺣﺰب ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ اﻃﻼﻋﻴﻪاي داده و ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ او ﻧﻔﻮذي ﺣﺰب ﺗﻮده در ﺳﺎواك ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪« .‬‬
‫ﺧﺪا را ﺷﻜﺮ ﻛﻪ ﺣﺰب ﺗﻮده اﻃﻼﻋﻴﻪ ﻣﺰﺑﻮر را داد وﮔﺮﻧﻪ دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ اﻣﻴﺮي‬
‫ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﻳﻜﻲ از ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﺸﻮﻧﺖ در ﺑﺮاﻧﺪازي رژﻳﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮن‬
‫ﻫﻤﺴﺮش آﻟﻮده و ﺟﻨﺒﺶ از وﺟﻮد ﻫﺮ دوي اﻳﺸﺎن ﻣﺤﺮوم ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪي ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ اﻣﻴﺮي ﺑﺎ ﻣﺠﻠﻪ زﻧﺎن ﺷﻤﺎره ‪ 29‬ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺗﻴﺮ ‪1375‬‬
‫ﻫﻢﺳﻠﻮل ﺷﺪن اﺳﺪي و ﻣﻬﺪي ﻛﺮوﺑﻲ در ﺳﺎل ‪1354‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺗﻴﺘﺮ ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻛﺘﺎب اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺪي ﺑﻪ ادﻋﺎي‬
‫ﺧﻮدش ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ ﻣﺎه ﻫﻢﺳﻠﻮل ﺑﻮدن ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ ﻛﺮوﺑﻲ ﻫﻢﺳﻠﻮل ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وي ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺧﺎﻣﻨﻪاي را در ﻫﻴﺄت‬
‫ﻳﻚ روﺷﻨﻔﻜﺮ ادﺑﻴﺎت دوﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺎﺷﻖ ﺧﺪا و اﻫﻞ راز و ﻧﻴﺎز ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده و در‬
‫ﻣﻮردش ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺟﺪي و ﺑﺎ ﻫﻴﺒﺖ وﺿﻮ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ وﻗﺖ‬
‫ﺧﻮد ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً وﻗﺖ ﻏﺮوب را روﺑﺮوي ﭘﻨﺠﺮه ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮآن را ﺑﻪ آراﻣﻲ‬
‫ﮔﻮش ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻲﻛﺮد و ﺻﺪاﻳﺶ از ﮔﺮﻳﻪ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬در ﭘﻴﺸﮕﺎه ﺧﺪا ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﺧﻮد را ﻣﻲﺑﺎﺧﺖ‪ .‬ﭼﻴﺰي در آن روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ دل ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪«.‬‬
‫ﻛﺮوﺑﻲ را ﻛﻪ ﺗﺤﺼﻴﻼت داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ در رﺷﺘﻪ اﻟﻬﻴﺎت ﻫﻢ داﺷﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻳﻚ‬
‫اﺣﻤﻖ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﭼﻠﻔﺘﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده و ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﺳﻠﻮل ﻋﻤﻮﻣﻲ‬
‫ﺑﺎ ﻛﺮوﺑﻲ »ﮔﻞ ﻳﺎ ﭘﻮچ« ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻼش ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﺮوﺑﻲ‬
‫ﺟﺰو ﮔﺮوﻫﺸﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ زﻳﺮا ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎﺧﺖ آنﻫﺎ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬اﺳﺪي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺑﺎرﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ او ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻳﻢ ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ دﺳﺘﻲ را ﻛﻪ ﮔﻞ در آن ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ ﺑﺎز ﻛﻨﺪ ﻣﮕﺮ‬
‫آن ﻛﻪ رﻫﺒﺮ ﮔﺮوه ﻣﻘﺎﺑﻞ آن را ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﮔﻞ را ﺑﺪه‪ .‬ﻛﺮوﺑﻲ ﺳﺮ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪن ﺗﻜﺎن ﻣﻲداد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﮔﻞ دﺳﺘﺶ ﺑﻮد اﮔﺮ‬
‫ﮔﺮوه ﻣﻘﺎﺑﻞ از او ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﮔﻞ دﺳﺖ ﺗﻮ اﺳﺖ؟ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎز ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬و اﮔﺮ ﮔﻞ دﺳﺖ او ﻧﺒﻮد ﻣﻲﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﭼﺮا ﮔﻞ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ؟« )ﺻﻔﺤﻪي ‪(57‬‬
‫اﺳﺪي در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 58‬ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ »ﻣﻬﺪي ﻛﺮوﺑﻲ و رﻫﺒﺮان ﺣﺰب‬
‫ﻣﺆﺗﻠﻔﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺧﻮد ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ را دﻟﻴﻠﻲ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ ﺷﺎه ﻗﺮار‬
‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎً از زﻧﺪان آزاد ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺎ ﻛﻪ »ﮔﻞ ﻳﺎ ﭘﻮچ« را ﺧﻮب ﺑﺎزي‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ ﺷﺎﻧﺲ ﻛﻤﺘﺮي در ﺑﺎزي واﻗﻌﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ داﺷﺘﻴﻢ و در ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﺎﻗﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ و ﺑﻌﺪ ﺑﺼﻮرت دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻲ وﻗﺘﻲ اﻧﻘﻼب ﺷﺮوع ﺷﺪ از زﻧﺪان آزاد‬
‫ﺷﺪﻳﻢ‪«.‬‬
‫آزادي ﻛﺮوﺑﻲ و رﻫﺒﺮان ﺣﺰب ﻣﺆﺗﻠﻔﻪ اﺳﻼﻣﻲ در ‪ 15‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1355‬ﺑﻪ وﻗﻮع‬
‫ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬اﺳﺪي ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ وي زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﺮوﺑﻲ از زﻧﺪان آزاد ﺷﺪه در زﻧﺪان‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮔﻞ ﻳﺎ ﭘﻮج و »ﺑﺎزي واﻗﻌﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ« ﻫﻢ ﮔﺮﻳﺰ ﻣﻲزﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 59‬اﺳﺪي اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ از ‪ 9‬ﻣﺎه زﻧﺪان در ﻣﺮداد‬
‫‪ 1354‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﺳﺎل و ﻧﻴﻢ زودﺗﺮ از ﻛﺮوﺑﻲ از زﻧﺪان آزاد ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﻏﻴﺮ رﺳﻤﻲ ﺑﻪ ﺳﺎواك ﺑﭙﻴﻮﻧﺪم و ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫دوران ﻫﻢﺳﻠﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﻋﻠﻲ ﺣﺴﻴﻨﻲ و داﺳﺘﺎن »اﻧﻘﻼب ﻧﺮم«‬
‫اﺳﺪي در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 51‬ﻛﺘﺎب از ﺟﻮان ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺪ ﻫﻴﺠﺪهﺳﺎﻟﻪاي ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫در ﺣﺎل ﺣﻤﻞ ﻳﻚ ﻛﻴﺴﻪ ﻣﻮاد ﻣﻨﻔﺠﺮه در ﻳﻜﻲ از ﺷﻬﺮﻫﺎي اﻃﺮاف ﺗﻬﺮان‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬او ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻪ ﻣﺠﺴﻤﻪي ﺷﺎه در ﻣﻴﺪان اﺻﻠﻲ ﺷﻬﺮ را‬
‫‪٢٣٩‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫اﻓﺴﺮان ﺑﻪ ﭘﺎدﮔﺎن ﻋﺸﺮتآﺑﺎد ﺗﻬﺮان ﺑﺮده ﺷﺪ‪ .‬روز ‪ 11‬ﻣﺮداد ‪ ،1342‬آزاد ﺷﺪ‪.‬‬
‫او ﺗﺎ دوﻣﺎه ﭘﺲ از ‪ 15‬ﺧﺮداد در ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺪي و‬
‫ﺑﭽﻪﻣﺤﻞﻫﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎزداﺷﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت ﻛﺮده و دﺳﺖ او را‬
‫ﺑﻮﺳﻴﺪهاﻧﺪ؟‬
‫رواﻳﺖ اﺳﺪي از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪي ﻫﻤﺴﺮش‬
‫ﻧﻮﺷﺎﺑﻪي اﻣﻴﺮي ﺑﺎ ﺧﻤﻴﻨﻲ در ﭘﺎرﻳﺲ‬
‫اﺳﺪي در ﺻﻔﺤﻪﻫﺎي ‪ 86‬و ‪ 87‬ﻛﺘﺎب ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ]زﻣﺴﺘﺎن‬
‫‪ [57‬ﻫﻤﺴﺮم از ﭘﺎرﻳﺲ ﺗﻠﻔﻦ زد‪ .‬او ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺧﻤﻴﻨﻲ‬
‫ﻫﻔﺘﺎد و ﻫﺸﺖﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲﮔﺮﻳﺴﺖ‪ .‬او از آن ﻃﺮف ﺧﻂ‬
‫در ﺣﺎل ﻓﺮﻳﺎد زدن و ﮔﺮﻳﺴﺘﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻌﻠﻴﻦ اﺳﺘﺒﺪاد در راه اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ آدمﻫﺎ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻜﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺳﻌﻲ ﻛﺮدم او را آرام ﻛﻨﻢ‪ .‬او ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ آﻳﺖاﷲ روﺳﺮي ﻛﻮﭼﻜﻲ ﺳﺮﻛﻨﺪ‪ .‬او ﺑﻪ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻌﻠﻴﻦﻫﺎي اﺳﺘﺒﺪاد ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﭼﻜﻤﻪﻫﺎي اﺳﺘﺒﺪاد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺧﺸﻮﻧﺖ‬
‫را در ﭘﺎﺳﺦ آﻳﺖاﷲ اﺣﺴﺎس ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺑﻪ وي ﺧﻴﺮه‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺗﻜﺎن دادن اﻧﮕﺸﺘﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻬﺪﻳﺪآﻣﻴﺰي ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻠﻤﻪاي ﺣﺬف ﻳﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻜﻨﻲ‪ .‬ﻫﻤﺴﺮم ﻣﻲﮔﺮﻳﺴﺖ و اﻳﻦ را ﺗﻜﺮار‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻫﻤﺴﺮم ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﺸﻢﻫﺎي او ﺗﺮﺳﻨﺎك اﺳﺖ«‬
‫ﺑﺮاي ﭘﻲ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﻣﻴﺰان دروغﮔﻮﻳﻲ اﻳﻦ زن و ﺷﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬وي در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد »ﻣﺮدان ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬار« در زﻧﺪﮔﻲاش‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮد و ﺗﺤﺖ ﻫﻴﭻ ﻓﺸﺎري ﻧﺒﻮد‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاش ﺑﺎ ﺧﻤﻴﻨﻲ و‬
‫ﺣﺎل و ﻫﻮاي آن ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‪ ،‬ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﺎﻧﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻬﻢ ﺧﻴﺮه ﺷﺪن در ﻣﺮدي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﻀﻮرش ﺑﻪ اﺗﺎق ﺣﺎل و ﻫﻮاي دﻳﮕﺮي‬
‫داده ﺑﻮد؛ ﻣﺮدي ﻛﻪ رﻫﺒﺮ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﻲ ﺳﺨﺖ ﻧﺎﻓﺬ‪... .‬‬
‫و آن ﮔﺎه ﻛﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺳﺆال ﻛﺮدﻧﻢ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻦﻣﺎن ﺻﺤﺒﺖ از اﻣﻜﺎن اﺳﺘﺒﺪاد‬
‫رﻓﺖ‪ .‬ﺳﻜﻮت ﺑﺮ اﺗﺎق ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﻲﺻﺪر آب دﻫﺎﻧﺶ را ﻗﻮرت داد‪.‬‬
‫ﺳﻴﺪاﺣﻤﺪآﻗﺎ اﻧﺪﻛﻲ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﺷﺪ و ﺣﻀﺮت آﻳﺖاﷲ ﮔﻔﺖ‪»:‬اﺳﻼم دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‬
‫ﻧﺪارد‪ «.‬ﻛﺴﻲ ﭘﺸﺖ ﺳﺮم ﻧﻔﺴﻲ ﻋﻤﻴﻖ ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﻮد؟ ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪.‬‬
‫واﻗﻌﻴﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ در آن روز ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺮدم‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻦ ﻋﻘﻞ رﺳﻴﺪهام و ﻛﻢ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﻢ و ﻛﻢ ﻧﻤﻲﺷﻨﻮم ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﺎ‬
‫آزادي ﻣﻴﺮاث ﻧﻴﺴﺖ و ﻛﺴﺎن ﺑﺴﻴﺎري ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻫﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪاي ﺟﺰ ﺧﻮد را‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻣﺮگ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪام ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ آن اﻣﺎم ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺑﺮ‬
‫]ﻛﻬﻜﺸﺎن[راه ﺷﻴﺮي آﺳﻤﺎن ﻣﻲﮔﺬرد‪ ،‬درس ﺑﺰرگ ﺗﺤﻤﻞ ﺳﺨﻦ ﻣﺨﺎﻟﻒ را‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻣﻮﺧﺖ‪ .‬آري‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﺟﺰ اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮن ﻣﺮا ﺣﻼل‬
‫ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫اﺳﺪي و »ﻧﻔﻮذ« در ﺳﺎواك‬
‫اﺳﺪي در ﻣﻮرد اﻧﺘﺸﺎر ﻟﻴﺴﺖ ﺳﺎواﻛﻲﻫﺎ و از ﭘﺮده ﺑﻴﺮون اﻓﺘﺎدن ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ‬
‫ﺳﺎواك‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻳﻜﻲ از روزﻫﺎي ﺑﻬﺎر ﺑﻮد ﻛﻪ رﺣﻤﺎن ﻫﺎﺗﻔﻲ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬دﻳﺮ ﻳﺎ زود اﺳﺎﻣﻲ‬
‫ﺳﺎواﻛﻲﻫﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺗﻮ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻫﻤﺴﺮت را آرام و ﻳﻮاش ﻳﻮاش‬
‫آﻣﺎده ﻛﻨﻲ‪...‬رﺣﻤﺎن و ﻣﻦ ﻫﺮ دو ﻣﻲداﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﺎم ﻣﻦ ﺟﺰو ﻟﻴﺴﺖ‬
‫ﺳﺎواﻛﻲﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در دوران ﺷﺎه ﺑﺮاي ﺣﺰب ﺗﻮده ﻣﻬﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺧﻮدش ﻳﻚ ﻧﻔﺮ را در ﺳﺎواك داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻫﺮﮔﺎه دﺳﺘﮕﺎه‬
‫اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻗﺼﺪ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻛﻮب ﺣﺰب ﻳﺎ ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي آن دﺳﺖ زﻧﺪ ﺑﻪ آنﻫﺎ‬
‫ﻫﺸﺪار دﻫﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي ارﺷﺪ ﺣﺰب ﺗﻮده ]راﺳﺘﻲ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ[ از ﻣﻦ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎواك ﻧﻔﻮذ ﻛﻨﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻢ اﻋﻤﺎل ﺳﺎواك را زﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮم و‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻤﻜﻦ ﺷﺪ‪ ،‬اﺧﺒﺎر ﻧﺎدرﺳﺖ در ﻣﻮرد ﺣﺰب ﺗﻮده ﺑﻪ ﺳﺎواك ﺑﺪﻫﻢ و ﻳﺎ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﺎواك ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺣﺰب ﺑﺮآﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺧﺒﺮ دﻫﻢ‪«.‬‬
‫او ﺳﭙﺲ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ »ﺑﺮاي ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻳﻦ اﻋﻤﺎل ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻛﺘﺎب‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ «.‬اﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺴﻨﺪه ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ دوﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻪ ﺣﺰب ﺧﺪﻣﺖ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻫﻤﺴﺮم ﺳﺎلﻫﺎ از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺒﺮ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪) .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(109‬‬
‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ ،54‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ زﻧﺪاﻧﻲ و در ﻣﻈﺎن اﺗﻬﺎم‬
‫ﺑﻮده‪ ،‬درﺳﺖ ﭘﺲ از آزادي از زﻧﺪان ﻣﺄﻣﻮر ﻣﻲﺷﻮد در ﺳﺎواك »ﻧﻔﻮذ« ﻛﻨﺪ و‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫‪http://leader.ir/langs/fa/index.php?p=bio‬‬ ‫ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎدي از ﻧﺎم ﺷﻬﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮرﺳﻲ درﺳﺘﻲ ﻳﺎ ﻧﺎدرﺳﺘﻲ آن‬
‫در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 52‬اﺳﺪي ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺘﺎب ﻣﺪﻋﻲ ﺷﺪه ‪9‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ ﺷﻮد‪ .‬او در اداﻣﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬وي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲﻫﺎﻳﺶ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد و‬
‫ﻣﺎه ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻫﻢﺳﻠﻮل ﺑﻮده؛ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺳﻪ ﻣﺎه ﻛﻤﺘﺮ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫ﺑﺮاي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺎور ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ دار‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻲ ﻛﻪ در واﻗﻊ ﺑﻴﺶ از ﺳﻪ ﺳﺎل ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻴﭻﮔﺎه دوﺑﺎره‬ ‫آوﻳﺨﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي را ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻪ او ﺧﻴﻠﻲ اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺗﻔﺎق ﻧﻴﻔﺘﺎد ﻛﻪ ﻣﻦ اﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ در ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ وﺻﻞ ﺷﻮم ﻳﺎ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﻢ او ﻋﻠﻲ ﺣﺴﻴﻨﻲ ﺑﻮد و ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﻌﺪ در ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻋﻜﺴﻲ از او را ﺑﺎ‬
‫ﻛﺴﻲ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﻮم‪«.‬‬ ‫اﺻﻼحﻃﻠﺐﻫﺎ در ﺟﺮﻳﺎن اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺸﻢ دﻳﺪم‪ .‬دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب‬
‫اﺳﻼﻣﻲ او را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺣﻀﺎر ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺴﺮ ﻫﻴﺠﺪه‬
‫رواﺑﻂ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪي اﺳﺪي ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬ ‫ﺳﺎﻟﻪي ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺪي ﻛﻪ ﻣﻦ در ﺳﺎل ‪ 1975‬ﻣﻼﻗﺎت ﻛﺮده ﺑﻮدم در ﺳﺎل ‪2002‬‬
‫اﺳﺪي رواﺑﻂ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪي ﺧﻮد ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي را ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺮد ﻃﺎس ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ دردﻣﻨﺪاﻧﻪ در ﻣﻮرد ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان و‬
‫»ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﺎﺟﺮاي دﻳﺪار ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش و ﻋﺎﺷﻖﺷﺪﻧﺶ را ﺑﺮاﻳﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد‪ .‬او‬ ‫آزادياش در ﺟﺮﻳﺎن اﻧﻘﻼب ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬او ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﻳﺮان و‬
‫درﺑﺎرهي روزي ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮد ﻛﻪ آﻧﻬﺎ زﻳﺮ ﻳﻚ درﺧﺖ ﻛﻨﺎر ﻳﻚ ﭼﺸﻤﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ‬ ‫ﻋﺮاق رﻓﺖ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ در زﻧﺪان ﻋﺮاق ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ او در ﻣﻮرد‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و او ﻗﺼﺪش ﺑﺮاي ازدواج ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ آﻳﻨﺪهاش را آﺷﻜﺎر ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﭘﺎرﭼﻪي‬ ‫»اﺻﻼﺣﺎت« و »اﻧﻘﻼب ﻧﺮم« ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺎلﻫﺎ ﭘﻴﺶ در آن ﺷﺐ‬
‫ﺑﺰرگ زﻳﺮ ﻳﻚ درﺧﺖ ﭘﻬﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد و روي آن ﭘﻮﺷﻴﺪه از ﺳﺎﻻد و ﻧﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫زﻣﺴﺘﺎﻧﻲ او ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﺆاﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﺮدم ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﭘﺎﺳﺦ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺷﺒﻲ در اواﺳﻂ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳﺎل ‪ ،1981‬از ﭘﻠﻪﻫﺎي ﺧﺎﻧﻪي او در‬ ‫اﻧﻘﻼب ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻨﮓ ﺑﻨﮓ! او ﻳﻚ ﺗﭙﺎﻧﭽﻪي ﺧﻴﺎﻟﻲ در دﺳﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺎ‬
‫ﺧﻴﺎﺑﺎن »اﻳﺮان« ﺑﺮاي ﺗﺤﻮﻳﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺎﻻ ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ‬ ‫ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﺪﻳﻢ و ﺧﺎﻣﻨﻪاي از ﻫﻤﻪي ﻣﺎ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﺪ« )ﺻﻔﺤﻪﻫﺎي ‪-51‬‬
‫ﻫﻤﺴﺮ او را ﻛﻪ ﺑﺪون ﺟﺤﺎب ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲ آﻣﺪ و ﺗﻼش ﻣﻲﻛﺮد ﻣﻮﻫﺎﻳﺶ را‬ ‫‪(52‬‬
‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬دﻳﺪم‪ .‬آن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻋﺸﻖ اﻳﻦ دو را ﻓﻬﻤﻴﺪم‪ .‬در دوران‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣﺴﻴﻨﻲ ﺟﻮان ﻫﻴﺠﺪهﺳﺎﻟﻪاي ﻛﻪ اﺳﺪي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ‬
‫زﻧﺪان ﻣﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي داراي دو ﭘﺴﺮ ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي ﻣﺼﻄﻔﻲ و اﺣﻤﺪ ﺑﻮد‪«.‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮاﺗﺶ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺸﻢ ﻓﻌﺎل ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در‬
‫)ﺻﻔﺤﻪي ‪(46‬‬ ‫ﺳﺎل ‪ 2002‬ﺑﻪ دادﮔﺎه اﻧﻘﻼب ﺑﺮده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ »اﻧﻘﻼب ﻧﺮم«‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ او از ﻧﺤﻮهي ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﺧﺎﻣﻨﻪاي و رواﺑﻂ وي ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﺮﻣﻲ اﺳﺖ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ‪،‬‬
‫دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ ﻓﻴﻠﻤﻔﺎرﺳﻲﻫﺎي دﻫﻪي ‪ 40‬ﺷﻤﺴﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ آﺧﻮﻧﺪي‬ ‫ﻗﻀﺎﻳﻲ و ﺗﺒﻠﻴﻐﻲ ﻧﻈﺎم‪ ،‬وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﺪارد‪ .‬اﺳﺪي ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﮕﻴﺮد‬
‫ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻮادهاي ﺷﺪﻳﺪاً ﻣﺬﻫﺒﻲ رﻳﺸﻪ داﺷﺘﻪ و آنﻫﻢ در ﺟﻮ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺷﻬﺮ‬ ‫»اﺻﻼﺣﺎت« آن ﻫﻢ از ﻧﻮع رژﻳﻤﻲ آن ﭼﺎره ﻛﺎر اﺳﺖ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‬
‫ﻣﺸﻬﺪ‪.‬‬ ‫اﺻﻼحﻃﻠﺐﻫﺎي ﻧﻈﺎم را ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻮاﻧﻲﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي در ‪ 6‬ﺗﻴﺮﻣﺎه ‪ 1360‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1981‬ﺑﻪ ﺷﺪت زﺧﻤﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‬ ‫ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ و »ﺑﻨﮓ ﺑﻨﮓ« ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ در دﻓﺎع از ﻣﻴﻬﻦ ﺳﻨﮓ ﺗﻤﺎم ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬
‫و در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻳﻚ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ در ﻣﺮدادﻣﺎه‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫و زﻧﺪان ﻋﺮاق را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﻲ روي آوردهاﻧﺪ و ﺣﺎﻻ ﻫﻢ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﭘﻲدرﭘﻲ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ‪ ،‬رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﺧﻮدش در ﻣﺠﻠﺲ‬ ‫اﺻﻼﺣﺎت و اﻧﻘﻼب ﻧﺮم را وﺟﻪ ﻫﻤﺖ ﺧﻮد ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎﺑﻘﻪي ﺟﻌﻠﻲ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺑﻴﺪ و ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬اﺳﺪي ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ از ﭘﻠﻪﻫﺎي وﺳﻂ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺪي ﺑﺮاي اﺻﻼحﻃﻠﺐﻫﺎي ﻧﻈﺎم ﻛﻪ ﻳﻚ دﻫﻪ ﺟﻨﺎﻳﺖ را ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻲ‬
‫ﺣﻴﺎط ﺧﺎﻧﻪي او ﺑﺎﻻ ﻣﻲرود و در راه ﺑﻪ زن ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻛﻪ ﺑﻲﺣﺠﺎب ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﺮاﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع »اﻧﻘﻼب ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻨﮓ ﺑﻨﮓ« را ﻧﻴﺰ اﺳﺪي از آﻫﻨﮓ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬او ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻲﻛﻨﺪ در ﺟﺎي دﻳﮕﺮي از ﻛﺘﺎب ﮔﻔﺘﻪ ﭘﺲ از‬ ‫»ﻛﻴﻮ ﻛﻴﻮ ﺑﻨﮓ ﺑﻨﮓ« ﮔﻮﮔﻮش ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1382‬اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‬
‫زﺧﻤﻲ ﺷﺪن ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪ ،‬او را در اﻛﺘﺒﺮ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن ﻣﻼﻗﺎت ﻛﺮده‬ ‫ﻧﺎﺷﻴﺎﻧﻪاي ﻛﭙﻲﺑﺮداري ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﻲ ﺣﺴﻴﻨﻲ در واﻗﻊ ﻧﺎم ﺧﻮد ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻞ آن ﺳﻴﺪﻋﻠﻲ ﺣﺴﻴﻨﻲﺧﺎﻣﻨﻪاي اﺳﺖ‪ .‬از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ در اﻳﻦ‬
‫ﻧﻜﺘﻪي دﻳﮕﺮ آن ﻛﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي در زﻣﺴﺘﺎن ‪ 1353‬داراي ﺳﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي‬ ‫رواﻳﺖ‪» ،‬ﺑﺼﻴﺮت« ﺧﺎﻣﻨﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ »ﻧﺎداﻧﻲ« ﺟﻮان »ﺑﻨﮓ ﺑﻨﮓ« ﻛﻦ‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ‪ ،‬ﻣﺠﺘﺒﻲ و ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺪي آﻧﻘﺪر دﺳﺘﭙﺎﭼﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﺧﺒﺎر اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ در ﺳﺎﻳﺖﻫﺎ ﻫﻢ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻨﻜﺮ وﺟﻮد ﻣﺠﺘﺒﻲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ اﺣﻤﺪ را از ﻛﺠﺎ ﺧﻠﻖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮاً او‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ را‬ ‫ﻫﻢﺳﻠﻮﻟﻲ ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي و ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي در دوران ﺷﺎه‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﻫﻤﻪﻛﺎره دﻓﺘﺮ ﺧﺎﻣﻨﻪاي اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي ﻛﻪ از ﺷﻮاﻫﺪ و ﻗﺮاﺋﻦ ﺑﺮ ﻣﻲآﻳﺪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻳﻚ ﻣﺎه ﺗﺎ ﻳﻚ ﻣﺎه و‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﺘﻮﻟﺪ ‪ 1348‬اﺳﺖ و در ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ 1358‬ﺗﺎزه ‪ 9‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻧﺪي در زﻣﺴﺘﺎن ‪ 1353‬ﺑﺎ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻫﻢﺳﻠﻮل ﺑﻮده‪ ،‬در ﺧﺎﻃﺮاﺗﺶ‬
‫وي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻛﻤﺘﺮ از ﻳﻚ ﻣﺎه از اﻧﻘﻼب ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﻣﺎ‬ ‫ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺧﻮد را از دوﺳﺘﺎن و ﻧﺰدﻳﻜﺎن ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﺎ‬
‫ﺿﺪ اﻧﻘﻼب ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه و ﻧﻴﺮوي زاﺋﺪ ﻛﻴﻬﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬در آﺧﺮ ﻣﺎرس‬ ‫اﻋﺘﻘﺎد او ﺑﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ و ﻋﻀﻮﻳﺖ در ﺣﺰب ﺗﻮده و ﻳﺎ ﺑﺮﻣﻼﺷﺪن ﺟﺎﺳﻮﺳﻲاش‬
‫‪ 1379‬از ﻛﻴﻬﺎن اﺧﺮاج ﺷﺪﻳﻢ‪«.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺳﺎواك ﻫﻢ ذرهاي از ﻋﻼﻗﻪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ او ﻧﻤﻲﻛﺎﻫﺪ و ﺗﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل ﭘﺲ‬
‫ﻫﻤﺎن روزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺳﺪي از ﻛﺎر در ﻛﻴﻬﺎن اﺧﺮاج ﺷﺪه ﺑﻮد )ﻳﻌﻨﻲ آﺧﺮ ﻣﺎرس‬ ‫از ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪن ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻌﺮﻓﻲ‬
‫‪ 1979‬ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻌﻄﻴﻼت ﻧﻮروز ‪ (1358‬ﺑﻪ ﻓﻜﺮ دﻳﺪار ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪.‬‬ ‫ﻛﺘﺎب ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي و ﭘﻴﺶ از آن ﻛﻪ ﺷﻤﺎرهي ﺻﻔﺤﺎت ﺷﺮوع ﺷﻮد‪ ،‬آﻣﺪه‬
‫وي ﻏﺮوب ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي در ﺧﻴﺎﺑﺎن اﻳﺮان در ﻣﺤﻠﻪي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﻬﺮان‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻲرود‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺤﺎﻓﻆ در را ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ »آﻗﺎ« ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﺳﺪي ﺧﻮد‬ ‫»در ﺳﺎل ‪ 1353‬در دوران رژﻳﻢ ﺷﺎه‪ ،‬اﺳﺪي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دﻳﮕﺮ روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران‬
‫را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬او در را ﻣﻲﺑﻨﺪد و ﭼﻨﺪي ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻣﺼﻄﻔﻲ ﭘﺴﺮ ﺑﺰرگ‬ ‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻪ ﻣﺎه ﺑﺎ ﻳﻚ روﺣﺎﻧﻲ ﺟﻮان ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺼﻄﻔﻲ را دﻳﺪم ﺑﻪ ﻳﺎد‬ ‫ﻫﻢﺳﻠﻮل ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ رﻫﺒﺮ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ و دوران ﻫﻢﺳﻠﻮﻟﻲام ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺧﻴﻠﻲ درﺑﺎرهي‬ ‫آﻳﺖاﷲ ﺧﻤﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬رواﺑﻂ دوﺳﺘﺎﻧﻪي ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺣﺮف ﻣﻴﺰد‪ .‬وﻗﺘﻲ او را دﻳﺪم اﺣﺴﺎس ﻛﺮدم ﭼﻨﺪﺳﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ او را‬ ‫رواﺑﻂ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲﻛﻪ وﻗﺎﻳﻊ ﺷﻜﻞ دراﻣﺎﺗﻴﻜﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ‪« .‬‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ! ﻣﺼﻄﻔﻲ ﮔﻮﻧﻪام را ﺑﻮﺳﻴﺪ و ﮔﻔﺖ »آﻗﺎ« آﺧﺮ ﺷﺐ ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬ ‫در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 44‬و ‪ 45‬اﺳﺪي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﭘﺲ از دﺳﺘﮕﻴﺮي در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪1353‬‬
‫)ﺻﻔﺤﻪي ‪( 92‬‬ ‫ﻫﻤﺎنﺷﺐ وي را ﺑﻪ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي در آﻧﺠﺎ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي روز ‪ 9‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ 1358‬ﻛﻪ ﻣﺼﺎدف اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ 29‬ﻣﺎرس ‪ 1979‬ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺪي در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬او ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و اﻳﺴﺘﺎد و ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻣﻄﺒﻮﻋﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻜﻢ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺗﻬﺮان ﻧﺒﻮد‪) .‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬ ‫ﻟﺐ داﺷﺖ‪ ،‬دﺳﺘﺶ را دراز ﻛﺮد و ﺧﻮدش را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺳﻴﺪﻋﻠﻲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪«.‬‬
‫ﺷﻮد ﺑﻪ »اﻧﻘﻼب و ﭘﻴﺮوزي ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ و ﺧﺎﻃﺮات ‪ 1357‬و ‪ 1358‬ﻫﺎﺷﻤﻲ‬
‫رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻧﺸﺮ ﻣﻌﺎرف اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﭼﺎپ اول ‪ 1383‬ﺻﻔﺤﻪي ‪( . 240‬‬ ‫ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﺳﺪي در ﻣﻮرد ورودش ﺑﻪ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي در آن‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﺳﺪي ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ در ﺧﺎﻧﻪي او رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻛﻪ او‬ ‫ﺑﻮده و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﺎ او در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ 1353‬دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ‬
‫را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻪ وي را ﺑﻐﻞ ﻛﺮده و ﺑﻮﺳﻴﺪه!‬ ‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي در دﻳﻤﺎه ‪ 1353‬و ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ دو ﻣﺎه ﭘﺲ از اﺳﺪي‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺳﺪي از ﻗﺮار ﻣﻌﻠﻮم در آﺑﺎﻧﻤﺎه ‪ 53‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪٢٤٠‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫اﺳﺪي ﺧﺎﻧﻪ را ﺗﺮك ﻛﺮده و ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11‬ﺷﺐ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﻣﺼﻄﻔﻲ‬
‫ﺧﻮدش در را ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ از ﺣﻴﺎط و ﻛﻨﺎر ﺣﻮض رد ﺷﺪه از ﭘﻠﻪﻫﺎ ﺑﺎﻻ‬
‫رﻓﺘﻪ و وارد ﻳﻚ اﺗﺎق ﭘﻨﺞدري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﺗﺎق ﻣﻤﻠﻮ از آﺧﻮﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺪي از‬
‫ﻛﻨﺎر در ﺷﺮوع ﺑﻪ دﺳﺖ دادن ﺑﺎ ﻳﻜﺎﻳﻚ آنﻫﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام او‬
‫از ﺟﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﻳﺎ ﻧﻴﻢﺧﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وي ﻛﻨﺎر آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺮ ﻛﻪ آﻳﺖاﷲ ﺻﺎﻧﻌﻲ‬
‫ﺑﻮده ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪ .‬اﺳﺪي ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ وي ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻳﻜﻲ از رﻫﺒﺮان‬
‫ﺟﻨﺒﺶ اﺻﻼﺣﺎت و ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺧﺎﻣﻨﻪاي اﺳﺖ‪) .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(93‬‬
‫اﺳﺪي ﺑﻪ ﻣﻴﻬﻤﺎﻧﻲ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﻣﻲرود‪ .‬ﺧﺎﻧﻪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي را ﺑﻪ ﺳﺒﻚ ﻟﻮﻛﻴﺸﻦ‬
‫ﺧﺎﻧﻪاي ﻛﻪ ﻓﻴﻠﻤﻔﺎرﺳﻲﻫﺎ در آنﺟﺎ ﻓﻴﻠﻤﺒﺮداري ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎزﺳﺎزي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺣﻴﺎط ﻗﺪﻳﻤﻲ‪ ،‬ﺣﻮض آب‪ ،‬ﭘﻠﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از وﺳﻂ ﺣﻴﺎط ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺘﻢ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﻳﻚ ﭘﻨﺞدري در ﺑﺎﻻ‪ .‬ﺗﺼﻮرش را ﺑﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬در اﻧﺪروﻧﻲ ﺧﺎﻧﻪي ﻳﻚ‬
‫ﻣﻌﻤﻢ‪ ،‬ﺧﻮد آﻗﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ؛ اﻣﺎ ﮔﻮشﺗﺎ ﮔﻮش ﻣﻴﻬﻤﺎن ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺖاﷲ‬
‫ﺻﺎﻧﻌﻲ را ﻫﻢ داﺧﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺪﻋﻲ ﺷﻮد ﺑﺎ اﻛﺜﺮ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻣﺮوز در‬
‫ﺻﺤﻨﻪي ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺮان ﻣﻄﺮح ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺳﺮ و ﺳﺮّي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام‬
‫او از ﺟﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻴﻢﺧﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻳﺎ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ ﻏﺮﻳﺒﻪاي را ﻛﻪ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻴﺪ آنﻫﻢ در روزﻫﺎي ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫ﺳﺎواك ﻫﻢ ﻣﻲرﻓﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﺗﺎن راه ﻣﻲدﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻮادهي ﻳﻜﻲ از اﻋﻀﺎي‬
‫ﺷﻮراي اﻧﻘﻼب اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﻜﻨﺪ و ﻏﺮﻳﺒﻪ را ﺑﻪ اﺗﺎﻗﻲ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻮش ﺗﺎ‬
‫ﮔﻮش آﺧﻮﻧﺪ در آن ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻫﻤﮕﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ اﺣﺘﺮام او ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻴﻢﺧﻴﺰ‬
‫ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻛﻴﻬﺎن در ﻣﺤﻞ روزﻧﺎﻣﻪ در اواﺧﺮ اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ 1358‬ﭘﺲ از ﻳﻚ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ؟‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺣﻮادث روي داد‪ .‬اﺳﺪي ﭘﺲ از ﻟﻮ رﻓﺘﻦ ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ ﺳﺎواك در‬ ‫اﺳﺪي ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ »ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﻐﻞ‬
‫ﺧﺮدادﻣﺎه اﻣﻜﺎن اداﻣﻪي ﻛﺎر در روزﻧﺎﻣﻪ ﻛﻴﻬﺎن را ﻧﻴﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮي‬ ‫ﭘﺮوﻧﺪه از راه ﻣﻲرﺳﺪ و وارد اﺗﺎق ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ ﻛﻪ اﺳﺪي را‬
‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ »روزآﻧﻼﻳﻦ« ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺪي و ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ اﻣﻴﺮي اداره ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ او ﻣﻲرود‪ ،‬ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﻐﻞ ﻛﺮده و ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را‬
‫ﻣﻴﻨﻮ ﺑﺪﻳﻌﻲ روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر ﺳﺎﺑﻖ ﻛﻴﻬﺎن‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان دروغﮔﻮﻳﻲ‬ ‫ﻣﻲﺑﻮﺳﻨﺪ‪ .‬او ﭘﻮﺷﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﺼﻄﻔﻲ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺪي ﭘﻲﺑﺒﺮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺳﻴﺎه و ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎﻧﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ و ﻓﻴﻠﻤﻲ از زﻧﺪان را ﻧﺸﺎن‬
‫»‪ ...‬در اردﺑﻴﻬﺸﺖ ‪ 58‬ﻛﻢ ﻛﻢ ورق ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ اﻧﺠﻤﻦ اﺳﻼﻣﻲ‬ ‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي رو ﺑﻪ ﻣﻴﻬﻤﺎﻧﺎن ﻛﺮده و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻳﻦ زﻧﺪان از زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ‬
‫ﻛﻪ در روزﻧﺎﻣﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد در ﻛﺎر ﺑﭽﻪ ﻫﺎ دﺧﺎﻟﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺠﻤﻦ ﻫﻢ‬ ‫در آن ﺣﺒﺲ ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ و اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻫﻮﺷﻨﮓ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺎ ﻳﻚ‬
‫ﻣﺮﻛﺐ از آﮔﻬﻲﺑﮕﻴﺮﻫﺎ و ﺑﻌﻀﻲ از ﻛﺎرﮔﺮان ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ و ﻋﺪهاي ﻛﺎرﻣﻨﺪﻫﺎي‬ ‫ﭼﭗﮔﺮاﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﻢﺳﻠﻮل ﺑﻮدﻳﻢ‪) «.‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(93‬‬
‫اداري ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ اﻃﻼﻋﻲ از ﻛﺎر روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺪام در‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 55‬آﺧﻮﻧﺪﻫﺎ ﻓﺘﻮاي ﻣﻌﺮوف ﺧﻮد در زﻧﺪان را دادهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎ‬
‫اﺧﺒﺎر ﺳﻴﺎﺳﻲ روزﻧﺎﻣﻪ دﺧﺎﻟﺖ و ﺑﻪ ﭘﺨﺶ اﺧﺒﺎر ﮔﺮوهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﻧﺠﺲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻣﺮاوده داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻢ ﻧﺠﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ....‬اﻧﺠﻤﻦ اﺳﻼﻣﻲ ﻳﻚ ﻟﻴﺴﺖ ‪ 20‬ﻧﻔﺮه از اﻋﻀﺎي ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﺣﺎل ﺧﺎﻣﻨﻪاي در ﺣﻀﻮر ﻳﻚ اﺗﺎق ﭘﺮ از آﺧﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ را در‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮد و در اﺧﺘﻴﺎر اﻧﺘﻈﺎﻣﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻗﺮار داد ﻛﻪ ﺟﻠﻮي ورود آﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬ ‫آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻮﺳﻴﺪه و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪« :‬ﻫﻮﺷﻨﮓ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺎ ﻳﻚ ﭼﭗﮔﺮاﺳﺖ و ﻣﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮدﺑﻴﺮ روزﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬آﻗﺎي رﺣﻤﺎن ﻫﺎﺗﻔﻲ ﻫﻢ اﻋﺘﺮاض ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﻢﺳﻠﻮل ﺑﻮدﻳﻢ«‪ .‬از ﻫﻤﻪ ﻣﻀﺤﻚﺗﺮ ادﻋﺎي اﺳﺪي راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‬
‫وارد ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﻳﻚ ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ ﻣﺘﺤﺪ و ﻣﻨﺴﺠﻤﻲ ﺑﻮدﻳﻢ و در ﻃﻮل‬ ‫ﺳﻴﺎه و ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﺎﻧﻪ و ﻓﻴﻠﻢ زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11‬ﺷﺐ ﻧﺸﺎن‬
‫روزﻫﺎي اﻧﻘﻼب ﻣﺘﺤﺪاﻧﻪ ﺟﻠﻮي ﻓﺸﺎرﻫﺎ اﻳﺴﺘﺎدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺗﺤﻤﻞ‬ ‫ﻣﻲداد و اﻇﻬﺎرات ﺧﺎﻣﻨﻪاي در ﻣﻮرد آن اﺳﺖ‪ .‬ﻳﺎدآوري ﻛﻨﻢ ﻛﻪ در ﻓﺮوردﻳﻦ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ‪ 20‬ﻧﻔﺮ از اﻋﻀﺎي ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ از ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ اﺧﺮاج ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‬ ‫ﺳﺎل ‪ 58‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﺶ ﺣﻮاﻟﻲ ‪ 9‬ﺷﺐ ﭘﺎﻳﺎن‬
‫اﻋﻼم اﻋﺘﺼﺎب ﻛﺮد‪«.‬‬ ‫ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ‪12-11‬ﺷﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻧﺪاﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻓﻴﻠﻢ ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﻲ‬
‫‪http://www.yadman.sedayemardom.net/articles_detail.php?aid=9‬‬ ‫ﭘﺨﺶ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫روزﻧﺎﻣﻪي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اوﻟﻴﻦ ﺷﻤﺎرهاش در ‪ 9‬ﺧﺮدادﻣﺎه ‪ 1358‬ﺑﺎ ﻣﺪﻳﺮ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻲ ﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﻣﻮﺳﻮي اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺣﺘﻤﺎً ﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﻣﻮﺳﻮي و ﺗﻴﻢ‬ ‫اﺧﺮاج از ﻛﻴﻬﺎن‬
‫ﻫﻤﺮاه او از ﻣﺎهﻫﺎ ﻗﺒﻞ ﻣﺸﻐﻮل راهاﻧﺪازي روزﻧﺎﻣﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬ ‫و رد ﭘﻴﺶﻧﻬﺎد ﺳﺮدﺑﻴﺮي روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي را ﺑﻪ اﺳﺪي ﺑﻌﺪ از »ﭘﺎﻛﺴﺎزي در ﻛﻴﻬﺎن« ﻛﺮده‬ ‫روز ﺑﻌﺪ اﺳﺪي ﺑﻪ ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ او‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻗﺼﺪ دارﻧﺪ ﻳﻚ روزﻧﺎﻣﻪ اﻧﺘﺸﺎر دﻫﻨﺪ و اﺟﺎزهاش ﺑﻪ ﻧﺎم او ﺻﺎدر‬
‫اﺳﺪي ﺗﺎرﻳﺦﻫﺎ را ﭘﺲ و ﭘﻴﺶ ﻛﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد اﺣﺎﻟﻪي‬ ‫ﺷﺪه و از اﺳﺪي ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ در اﻧﺘﺸﺎر روزﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮدﺑﻴﺮي روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ او ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺟﻠﻮه ﻛﻨﺪ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ اﮔﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‬ ‫اﻳﻦ دو ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻗﺪم زدن در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺣﺰب ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي روﺣﺎﻧﻴﻮن و‬
‫اﺧﺮاﺟﺶ از ﻛﻴﻬﺎن را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫اﻓﺮادي را ﻛﻪ در اﺗﺎﻗﻲ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و ﺑﻪ اﺣﺘﺮام او ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار‬
‫ادﻋﺎﻳﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫داده و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ‪» :‬اﻳﻦ ﻫﻮﺷﻨﮓ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﺎ‬
‫اﺳﺪي ﺳﭙﺲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺮك ﻣﺤﻞ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اﮔﺮ‬ ‫ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪ .‬در دوران زﻧﺪان او ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎي زﻳﺎدي راﺟﻊ ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري‬
‫دﺳﺘﺖ رو ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪي‪ ،‬ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻫﻢ رﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮاﺑﺶ را ﻫﻢ‬ ‫ﻳﺎد داد و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺎن ﺳﻄﻮر را ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪ «.‬ﻋﺎﻗﺒﺖ‬
‫ﻧﺪﻳﺪي«!‬ ‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ وي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ او را ﺳﺮدﺑﻴﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫ﻇﺎﻫﺮاً آدم ﻗﺤﻄﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺳﻨﺘﻲ ﺑﺎزار ﻧﺰدﻳﻚ‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد اﺳﺪي ﻓﻜﺮﻫﺎﻳﺶ را ﺑﻜﻨﺪ و ﺟﻮاب دﻫﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚ ﺗﻮدهاي ﻧﺸﺎﻧﺪار ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي را ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎ اﺳﺪي‬ ‫»اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ« ﭘﻴﺮوز ﺷﺪه‪ ،‬ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه‪ ،‬آﻧﻮﻗﺖ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺰرگﻣﻨﺸﻲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻗﺎﻟﺐ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ او ﻓﺮﺻﺖ داﺷﺘﻪ‬ ‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ادارهي روزﻧﺎﻣﻪي آن را ﺑﻪ اﺳﺪي‪ ،‬ﻳﻚ ﺗﻮدهاي ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎزه از‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻦ ﻣﻮﺳﻮي ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺻﺐ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮﺳﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪي ﻛﻴﻬﺎن اﺧﺮاج ﺷﺪه و اﺳﻨﺎد ﻫﻤﻜﺎرياش ﺑﺎ ﺳﺎواك ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻣﻼ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻔﻆ ﭘﺮﻧﺴﻴﺐﻫﺎﻳﺶ از ﭘﺬﻳﺮش آن اﺟﺘﻨﺎب ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺪي در ﻣﻮرد اﺧﺮاج ﻋﺪهاي از ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﻛﻴﻬﺎن ﻳﻚ ﻣﺎه ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﻛﻪ‬
‫اﺳﺪي در وﺳﻂ ﻫﻤﺎن ﻣﻼﻗﺎت‪ ،‬ﻛﺘﺎب »ﺟﺎن ﺷﻴﻔﺘﻪ« روﻣﺎن روﻻن را ﻛﻪ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه ‪ 1357‬راﺳﺖ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺣﻀﻮر ﺗﻌﺪادي از‬
‫ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ در زﻧﺪان در ﻣﻮرد آن ﺑﺎ ﻫﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬
‫‪٢٤١‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ اﺳﺪي ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد و ﻛﺘﺎب »زﻣﻴﻦ ﻧﻮآﺑﺎد« ﺷﻮﻟﻮﺧﻮف را‬
‫ﺑﺮاي ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲﺑﺮد ﻛﻪ در زﻧﺪان راﺟﻊ ﺑﻪ آن ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﻔﺤﻪي ‪(94‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ آن ﻛﻪ »زﻣﻴﻦ ﻧﻮآﺑﺎد« در ﺳﺎل ‪ 1357‬در اﻳﺮان ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﻪآذﻳﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ آنﻫﺎ در ﺳﺎل ‪ 1353‬در زﻧﺪان راﺟﻊ ﺑﻪ آن‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﻣﻲداﻧﺪ؟‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎر ﺧﺎﻣﻨﻪاي در اﺗﺎق ﻛﺎرش ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﮔﺮﻣﻲ ﺑﻐﻞ ﻛﺮده و ﮔﻮﻧﻪي‬
‫ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻣﻲﺑﻮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺤﺚ در ﻣﻮرد »زﻣﻴﻦ‬
‫ﻧﻮآﺑﺎد« ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ آن را ﻃﻲ ﭼﻨﺪ روز ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬
‫ﺳﭙﺲ از اﺳﺪي ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ‪ ،‬آﻳﺎ در ﻣﻮرد ﭘﺬﻳﺮش ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺳﺮدﺑﻴﺮي روزﻧﺎﻣﻪي‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻜﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ؟ اﺳﺪي در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ او ﻳﻚ‬
‫ﭼﭙﮕﺮاﺳﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮدش و ﺑﻪ او دروغ ﺑﮕﻮﻳﺪ و ﺳﭙﺲ ﻗﻮل ﻣﻲدﻫﺪ‬
‫ﺳﻬﺎﻣﻲ ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺗﻮده« ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻤﻴﺘﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻬﺮ و ﻣﻮم ﺷﺪه‬ ‫ﻛﻪ در اﻧﺘﺸﺎر روزﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪآن ﻫﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬وي ﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬اﻗﺪام ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻴﻢ ﺳﺮدﺑﻴﺮي روزﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزش داده اﺳﺖ ﻛﻪ روزﻧﺎﻣﻪ‬
‫‪http://www.iran-‬‬ ‫ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ روزﻧﺎﻣﻪ را اداره‬
‫‪archive.com/hezbe_toode/nameye_mardom/saale_1/056.pdf‬‬ ‫ﻛﺮد‪ .‬وي ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺳﻮي ﺳﺮدﺑﻴﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ ﻫﻢ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﺷﻤﺎرهي ‪ 58‬ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﻨﺒﻪ ‪ 14‬ﻣﻬﺮ ‪ 1358‬ﮔﺰارش ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ و ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻧﻴﺰ رﻫﺒﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﺳﺒﺰ در اﻳﺮان اﺳﺖ و ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫»‪ ...‬روز ﻗﺒﻞ )‪ 9‬ﻣﻬﺮ ‪ ،(1358‬دﻓﺘﺮ روزﻧﺎﻣﻪي »ﻣﺮدم« در ﺣﻀﻮر رﻓﻴﻖ‬ ‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪) .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(95‬‬
‫ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻛﻴﺎﻧﻮري و ‪ ...‬ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪهي دادﺳﺘﺎن ﻛﻞ اﻧﻘﻼب ﮔﺸﻮده ﺷﺪه ﺑﻮد‬ ‫اﺳﺪي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻫﺮﺟﻮر ﺷﺪه ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻮي ﻫﻢ وﺻﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫و اﻳﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻧﺘﺸﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﺎرهي »ﻣﺮدم«‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻚﻣﺎه و ﻧﻴﻢ ﭘﻴﺶ ﺑﺪون دﻟﻴﻞ‬ ‫ﺗﺮﺗﻴﺐ او ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آﻣﻮزش ﻣﻮﺳﻮي و ﺗﻴﻢ ﺳﺮدﺑﻴﺮي روزﻧﺎﻣﻪي ﺟﻤﻬﻮري‬
‫ﺗﻮﻗﻴﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ... .‬ﺣﺎﺿﺮان ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪهي دادﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب ﻛﻒ زدﻧﺪ و اﻳﻦ‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ را از ﺳﻮي ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻗﺪام ﺑﺠﺎي دادﺳﺘﺎﻧﻲ را در رﻓﻊ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﺑﻲدﻟﻴﻞ و ﻏﻴﺮ ﻣﻮﺟﻪ »ﻣﺮدم« ﺗﺄﻳﻴﺪ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫رﻓﻊ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ اﻧﺘﺸﺎر روزﻧﺎﻣﻪ »ﻣﺮدم« ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺧﻤﻴﻨﻲ‬
‫‪http://www.iran-‬‬ ‫در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1358‬ﻛﻴﺎﻧﻮري ﺑﻪ اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮدم را ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ و‬
‫‪archive.com/hezbe_toode/nameye_mardom/saale_1/058.pdf‬‬ ‫او ﺷﻨﻴﺪه ﻛﻪ وي ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي دوﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻴﺎﻧﻮري از اﺳﺪي ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه دادﺳﺘﺎﻧﻲ رﺳﻤﺎً ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺪا ﻛﺮده و ﻓﻚ ﭘﻠﻤﭗ ﻛﺮده و اﺟﺎزه اﻧﺘﺸﺎر‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ﺣﺰب را ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﺳﺪي روز ﺑﻌﺪ ﺻﺒﺢ زود ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪي‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ را داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ رواﻳﺖ ﺣﺰب ﺗﻮده‪ ،‬ﻫﻤﺎن ارﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ روزﻧﺎﻣﻪ را‬ ‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲرود‪ .‬دوﺑﺎره ﮔﻮﻧﻪي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻣﻲﺑﻮﺳﻨﺪ و از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺣﻮاﻟﭙﺮﺳﻲ‬
‫ﺗﻮﻗﻴﻒ ﻛﺮده‪ ،‬اﺟﺎزه اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬آﻧﻮﻗﺖ اﺳﺪي ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي و‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و اﺳﺪي ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬او ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺎز ﻛﺮده و ﺑﻌﺪ از‬
‫دﻓﺘﺮ »اﻣﺎم« رﺑﻂ داده و ﺗﺎزه ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻋﻼم و ﻳﺎ‬ ‫ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ آن ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﻲ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ؟ اﺳﺪي ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ و‬
‫دادن ﻛﺎﻏﺬي ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ!‬ ‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻧﺸﺮﻳﻪ را ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫او ﺧﻮاﺳﺘﻪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي را ﺑﺎ رﺣﻤﺎن ﻫﺎﺗﻔﻲ درﻣﻴﺎن ﻣﻲﮔﺬارد و وي ﺟﺰوهاي را‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺎﻣﻨﻪاي و ﻛﻴﺎﻧﻮري در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪1358‬‬ ‫در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و از اﺳﺪي ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ادﻋﺎي اﺳﺪي اوﻟﻴﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺎﻣﻨﻪاي و ﻛﻴﺎﻧﻮري در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪1358‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي و ﻛﻴﺎﻧﻮري را ﺑﺪﻫﺪ )ﺻﻔﺤﻪي ‪(96‬‬
‫ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺪي ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ از ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11‬ﺷﺐ ﻣﻦ‬ ‫اﺳﺪي اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ وزارت دﻓﺎع ﻛﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻌﺎون آن ﺑﻮد ﻣﻲرود‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ‬
‫آﻣﺎده ﺑﻮدم و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻛﻴﺎﻧﻮري از ﭘﻨﺠﺮه ﺧﻴﺎﺑﺎن را ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ‪12‬‬ ‫اﻳﻦ ﻛﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي وي را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ او را ﺑﻪ اﺗﺎق ﺧﻮد ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﺸﻲ‬
‫ﺷﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي دوﺑﺎره ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي اﺳﺪي را ﻣﻲﺑﻮﺳﺪ‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻫﻴﭻ ﺗﻤﺎﺳﻲ را وﺻﻞ ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺧﺴﺘﻪ اﺳﺖ و از او‬
‫و ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻓﻘﻂ دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ آﻗﺎي‬ ‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﻛﻤﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻛﻨﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ در ﻣﻮرد ﺷﻌﺮ‪،‬‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻣﺎ ﻳﻚ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺟﺪي از ﺷﻤﺎ دارﻳﻢ و وﻗﺘﻲ ﺑﺎ ﻗﻴﺎﻓﻪي زرد و ﻟﺒﺨﻨﺪ‬ ‫ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻲ اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ و اوﺿﺎع و اﺣﻮال‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻻﺑﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻏﻠﻂ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز و ﻧﻬﺎر آﻣﺎده ﻣﻲﺷﻮد از اﺳﺪي ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺟﺰوه را آورده اﺳﺖ؟‬
‫ﻣﻲﺧﻨﺪد و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ‪ :‬ﻧﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﻮﺷﻨﮓ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﺎ را از‬ ‫اﺳﺪي ﺟﺰوه را ﺑﻪ او ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ آن ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻳﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ و‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع را ﻫﻤﺎنﺷﺐ ﺑﻪ اﻃﻼع »آﻗﺎ« ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ و از او ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻓﺮدا ﺗﻤﺎس‬
‫ﮔﻮﻧﻪي اﺳﺪي را ﻣﻲﺑﻮﺳﺪ )ﺻﻔﺤﻪي ‪(98-97‬‬ ‫ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ او ﻣﻼﻗﺎت ﻛﻨﺪ و ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري ﭘﺲ از ﺧﺮوج از ﺧﺎﻧﻪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ او ﻳﻚ‬ ‫ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ؟ ﺳﭙﺲ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻨﺪد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻣﺎﺋﻮﺋﻴﺴﺖ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ )ﺻﻔﺤﻪ ‪(98‬‬ ‫ﺧﻮب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬روز ﺑﻌﺪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ روزﻧﺎﻣﻪ را اﻧﺘﺸﺎر دﻫﻴﺪ‪ .‬اﺳﺪي‬
‫ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﺰب ﺗﻮده ﭼﻨﺪ ﭘﻴﺎم ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ را از ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺪي‬ ‫ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ آﻳﺎ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ اﻋﻼم ﻛﻨﻴﺪ ﻳﺎ ﻛﺎﻏﺬي ﺑﺪﻫﻴﺪ؟ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﮔﺮ‬
‫در ﻣﻼﻗﺎت رﺳﻤﻲ ﺑﻪ اﻃﻼع ﺧﺎﻣﻨﻪاي رﺳﺎﻧﺪه و ﻳﺎ اﺳﺪي در ﻳﻜﻲ دو ﻣﻼﻗﺎت‬ ‫ﻛﺴﻲ ﻣﺰاﺣﻢ ﺷﺪ ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﺑﺎ دﻓﺘﺮ اﻣﺎم ﺗﻤﺎس ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪) .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(96‬‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻛﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺰارشدﻫﻲ‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪ »ﻣﺮدم« ارﮔﺎن ﺣﺰب ﺗﻮده روز ‪ 29‬ﻣﺮداد ‪ 1358‬ﭘﺲ از ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺒﻪ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻧﻈﺎم ﺗﻤﺎس ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻀﻮر‬ ‫»ﺟﻬﺎد« ﺧﻤﻴﻨﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺮدم ﻛﺮدﺳﺘﺎن و اﻇﻬﺎر ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺪم‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ او ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ دروغ »ﻋﺰﻳﺰدرداﻧﻪ« ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬ ‫ﺑﺮﭘﺎﻳﻲ ﭼﻮﺑﻪﻫﺎي دار در ﻣﻴﺎدﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬و ﻧﺸﻜﺴﺘﻦ »ﻗﻠﻢﻫﺎي ﻓﺎﺳﺪ« و ‪ ...‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬ ‫دﺳﺘﻮر ﻣﻬﺪي ﻫﺎدوي دادﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺮﻛﺰ‪ ،‬ﺗﻮﻗﻴﻒ ﺷﺪ‪ .‬روز ‪30‬‬
‫اﺳﺪي در ﻣﻮرد ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻼﻗﺎت اول ﺧﺎﻣﻨﻪاي و ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ در‬ ‫ﻣﺮداد‪ ،‬ﻛﻴﺎﻧﻮري در ﻧﺎﻣﻪاي ﺳﺮﮔﺸﺎده‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ اﻃﻼع ﻣﻬﻨﺪس ﻣﻬﺪي‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1358‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎً دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬اﺳﺪي ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫ﺑﺎزرﮔﺎن ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن روز ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب ﺗﻮده اﻳﺮان‪،‬‬
‫در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 96‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﮔﻔﺘﻢ‪» :‬ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ ﺗﻮ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪاي ﺳﺮﮔﺸﺎده ﺑﻪ ﺷﻮراي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان )ﻛﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي از اﻋﻀﺎي آن‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻛﻨﺪ‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ؟ ﺳﭙﺲ ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﻮد(‪ ،‬ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﻪ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﺧﻮب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ «... .‬اﻳﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ زﻣﺎﻧﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ اﺳﺪي ﻧﺰد‬ ‫ﺗﻬﺮان ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ و از آنﻫﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﻓﻊ ﺗﻮﻗﻴﻒ از روزﻧﺎﻣﻪي‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ اﺟﺎزه اﻧﺘﺸﺎر دوﺑﺎرهي روزﻧﺎﻣﻪ »ﻣﺮدم« را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬او در‬ ‫»ﻣﺮدم« و ﺑﺎزﮔﺸﺎﻳﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺣﺰب ﺗﻮده و ﻣﺮﻛﺰ »ﺷﺮﻛﺖ‬
‫اداﻣﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫‪٢٤٢‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 59‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 4‬ﺻﺒﺢ رﺣﻤﺎن ﻫﺎﺗﻔﻲ زﻧﮓ در ﺧﺎﻧﻪﺷﺎن را زده و ﺑﻪ‬
‫وي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻫﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲرود؛ زﻧﮓ ﻣﻲزﻧﺪ ﻳﻚ‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺧﻮابآﻟﻮد در را ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﺳﺪي اﺻﺮار ﺑﻪ دﻳﺪن ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻪ او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺑﺮﮔﺮدد‪ .‬اﺳﺪي ﭘﺎﻓﺸﺎري‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺼﻄﻔﻲ را از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺼﻄﻔﻲ او را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫دﻋﻮت ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﺳﺪي اﻫﻤﻴﺖ دﻳﺪار ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي را ﺑﻪ او ﮔﻮﺷﺰد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﭘﺪرش دﻳﺮوﻗﺖ آﻣﺪه و ﺧﻮاب اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺪي از ﻣﺼﻄﻔﻲ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﭘﺪرش را ﺑﻴﺪار ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺑﻪ داﺧﻞ رﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﺎز‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﺳﺪي ﻧﺎﻣﻪاي را ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﻮدﺗﺎي ﻧﻮژه ﺑﻮده ﺑﻪ وي ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﻔﺤﻪ ‪(101‬‬
‫ﺑﭽﻪي ‪ 13 -12‬ﺳﺎﻟﻪ ﻫﻤﻪ ﻛﺎرهي ﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ دﻳﺮوﻗﺖ ﺑﻴﺪار ﺑﻮده و ﻣﻲداﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭘﺪرش ﺧﻴﻠﻲ دﻳﺮآﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺒﺢ زود ﺳﺎﻋﺖ ‪ 4‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﻛﻪ آﻗﺎي‬
‫ﺧﺎﻧﻪ از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﭽﻪي ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ارﺑﺎب و رﺟﻮع ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﭘﺴﺮ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺰرگ ﻣﻲﺷﻮد ﭼﺮا ﻫﻴﭻ ﻛﺠﺎ ﻧﺎﻣﻲ از وي ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫ﺑﺮﺧﻼف روال ﻣﻌﻤﻮل در »ﺑﻴﺖ«ﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺎﻓﻴﻪ را ﺑﻪ ﺑﺮادر ﻛﻮﭼﻜﺘﺮش ﻣﺠﺘﺒﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺎزد‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺪروﻧﻲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي رﻓﺘﻪ و ﭘﺴﺮش را‬
‫ﺑﻴﺪار ﻛﻨﺪ! ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺷﺮع ﭼﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺧﺪا ﻣﻲداﻧﺪ‪.‬‬
‫او ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي از راه ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﮔﻮﻧﻪي اﺳﺪي را ﻣﻲﺑﻮﺳﺪ و ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري‬
‫اﺷﺎره ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎﺧﺪا اﻓﻀﻠﻲ در دﻳﺪار ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري‬
‫اﺳﺪي ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻳﻚ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪) 1360‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺪﻋﻲ ﺷﻮد ﺗﺎرﻳﺦ را دﻗﻴﻖ ﻧﮕﻔﺘﻢ و ﻣﻨﻈﻮرم ﺑﻬﺎر ﺳﺎل ‪ 1360‬ﺑﻮده اﺳﺖ( ﺻﺒﺢ‬
‫ﻳﻚ روز ﺟﻤﻌﻪ دوﺑﺎره ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺎر ﻳﻚ اﺳﻠﺤﻪ ﻣﺠﺎز ﺑﺮاي‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬دوﺑﺎره ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ ﮔﺮﻣﻲ‬
‫او را ﻣﻲﺑﻮﺳﺪ و ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﺑﻪ ﺳﺮدي دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬آﺧﺮ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻧﻈﺮﺗﺎن راﺟﻊ ﺑﻪ اﻓﻀﻠﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﻪاي ﻳﺦ‬
‫ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ ﭼﺮا؟ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲﺧﻨﺪد او ﺧﻴﻠﻲ ﻋﻠﻴﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﺪ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺧﻮﺷﺘﺎن ﺑﻴﺎد‪ .‬ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻫﻢ ﻣﻲﺧﻨﺪد و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫روﺳﻴﻪ ﻫﻢ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ از او ﺧﻮﺷﺘﺎن ﺑﻴﺎد‪ .‬اﺳﺪي ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري در ﺳﺮاﺳﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ در ﻓﻜﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬و ﺧﺎﻣﻨﻪاي دﻳﮕﺮ‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري را ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد‪) .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(103‬‬
‫اﺳﺪي‪ ،‬داﺳﺘﺎن اﻓﻀﻠﻲ را ﺑﻲدﻟﻴﻞ ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬او ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ داﺳﺘﺎن ﻟﻮ‬
‫رﻓﺘﻦ ﻧﺎﺧﺪا اﻓﻀﻠﻲ را ﻛﻪ در »ﻛﺘﺎﺑﭽﻪي ﺣﻘﻴﻘﺖ« ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪه‪ ،‬ﻟﻮث ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺪي ﺑﻪ رواﻳﺖ اﻳﻦ ﺟﺰوه‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﺘﻬﻢ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫»اﺳﺪي از ﻫﻤﺎن اواﺋﻞ دﺳﺘﮕﻴﺮي ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ و دادن اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻛﺮده و ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﺗﻮﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪه ﺑﻮد و ﻳﺎ ﺣﺪس ﻣﻲزد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﺪي ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﻧﺎم اﻓﻀﻠﻲ‬
‫را او ﺑﺮاي ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ روز‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻴﺎﻧﻮري در ﺟﻠﺴﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﻣﺼﺎﺣﺒﻪاي از ﻧﺎﺧﺪا‬
‫اﻓﻀﻠﻲ را ﭘﺨﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻋﻀﺎي ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺨﻨﺎن اﻓﻀﻠﻲ را‬
‫در روزﻧﺎﻣﻪ ﭼﺎپ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺮده و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻛﺎري‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪﺑﺎﺷﻴﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو اﺳﺪي ﺣﺪس ﻣﻲزﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﻳﺪ اﻓﻀﻠﻲ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺣﺰب داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﻴﺎﻧﻮري اﺟﺎزه ﭼﺎپ ﺻﺤﺒﺖﻫﺎي او را‬
‫ﻧﺪادهاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮاي او ﻣﺴﺌﻠﻪاي ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻴﺎﻳﺪ و در ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺶ‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ اﻓﻀﻠﻲ ﻋﻀﻮ ﺣﺰب اﺳﺖ‪«.‬‬
‫‪http://issuu.com/zorba12/docs/toodeh‬‬
‫اﺳﺪي ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﻮﺿﻮع از زﺑﺎن ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را در ﻟﻮ دادن ﻧﺎﺧﺪا‬
‫اﻓﻀﻠﻲ ﺑﺮﻣﻼ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬او ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﻟﻘﺎ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت از ﻗﺒﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮدهاي ﺑﻮدن ﻧﺎﺧﺪا اﻓﻀﻠﻲ ﻣﺸﻜﻮك ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري ﮔﻮﺷﻪ ﻣﻲزﻧﺪ ﺗﺎ واﻛﻨﺶ او را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻨﺪ! آﻳﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﺗﻌﺎرف داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮدي را ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺟﺎﺳﻮس اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در دوران ﺣﺴﺎس ﺟﻨﮓ و ﺗﺎ دوﺳﺎل در رأس‬
‫ﻧﻴﺮوي درﻳﺎﻳﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﮕﻪدارﻧﺪ؟ ﺗﺎزه رﻫﺒﺮ ﺣﺰب ﺗﻮده را ﻫﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ‬
‫ﺧﻮد ﻛﻨﻨﺪ؟‬
‫دﻳﺪار و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ اﺣﻤﺪيﻧﮋاد‬
‫اﺳﺪي ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ در ﺧﺮداد ‪ ،1358‬ﭼﻨﺪ روز ﭘﺲ از اﻋﻼم ﺣﺰب ﺗﻮده ﻣﺒﻨﻲ‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ وي »ﻧﻔﻮذي ﺣﺰب در ﺳﺎواك« ﺑﻮده‪ ،‬وﻗﺘﻲ از ﻧﺰدﻳﻜﻲ داﻧﺸﮕﺎه‬
‫‪٢٤٣‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫»ﻋﺼﺮ روز ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺗﻠﻔﻦ زدم و او ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺮوﻳﺪ روزﻧﺎﻣﻪ )ﻣﺮدم( را‬
‫اﻧﺘﺸﺎر دﻫﻴﺪ«‬
‫روزﻧﺎﻣﻪي ﻣﺮدم روز ‪ 9‬ﻣﻬﺮﻣﺎه از ﺗﻮﻗﻴﻒ ﺑﻪ درآﻣﺪ و روز ‪ 10‬ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪56‬‬
‫آن اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ دﻳﺪار اﺳﺪي و ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ روز ‪ 9‬ﻣﻬﺮﻣﺎه ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و در اﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻴﺎﻧﻮري‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ اﻃﻼع او رﺳﻴﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﮕﻮﻧﻪ اوﻟﻴﻦ ﻣﻼﻗﺎت اﻳﻦ‬
‫دو ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﻛﻪ »ﻫﻮﺷﻨﮓ ﻋﺰﻳﺰﻣﺎ« ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1358‬ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟!‬
‫اﻃﻼع ﻛﻮدﺗﺎي ﺳﻠﻄﻨﺖﻃﻠﺐﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي و رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺑﻨﻲﺻﺪر در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪!58‬‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻌﺪي ﻛﻴﺎﻧﻮري ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ ادﻋﺎي اﺳﺪي در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ 1358‬اﺗﻔﺎق‬
‫ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻴﺸﻪ اﺳﺪي زﻧﮓ ﻣﻲزﻧﺪ و ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺳﺎﻋﺖ ‪11‬‬
‫ﺻﺒﺢ‪ .‬ﺑﺎز ﻫﻢ در ﺧﺎﻧﻪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪ .‬ﻇﺎﻫﺮاً ﺟﺎ ﻗﺤﻄﻲ اﺳﺖ و ﺧﺎﻣﻨﻪاي رﻫﺒﺮ‬
‫ﺣﺰب ﺗﻮده را ﺑﻪ اﻧﺪروﻧﻲ ﺧﺎﻧﻪاش ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﺑﺎر ‪ 12‬ﺷﺐ و ﻳﻚ ﺑﺎر ‪11‬‬
‫ﺻﺒﺢ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲرﺳﻨﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ از آنﻫﺎ ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﭘﺪرش ﭘﻴﻐﺎم ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻛﻪ دﻳﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و از آنﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ داﺧﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺧﺎﻣﻨﻪاي در ﻣﻨﺰل‬
‫دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﻛﻴﺎﻧﻮري اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻛﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﻮدﺗﺎ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮاداران ﺷﺎه را ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ‬
‫اﻳﻦ اﺧﺒﺎر را ﻣﻲﺧﻮاﻧﻢ اﻣﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﺪ اﻳﻦ اﺧﺒﺎر ﺑﻪ رﺋﻴﺲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮر ﺑﻨﻲﺻﺪر ﻫﻢ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻴﺎﻧﻮري در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(100‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﺼﻄﻔﻲ رﺋﻴﺲ دﻓﺘﺮ ﭘﺪرش ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﺳﺪي ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ 1358‬او ﭘﺴﺮﺑﭽﻪاي اﺳﺖ ‪ 12‬ﺳﺎﻟﻪ و ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ رﺗﻖ و ﻓﺘﻖ اﻣﻮر آﻗﺎ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬
‫ﺑﻨﻲﺻﺪر در ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﺎد ﺷﺪه ﻫﻨﻮز ﻛﺎﻧﺪﻳﺪاي رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻫﻢ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫وي در ﺑﻬﻤﻦﻣﺎه ‪ 1358‬رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺷﺪ‪ .‬اﺳﺪي ﺑﺪﻳﻬﻴﺎت دروﻏﮕﻮﻳﻲ و‬
‫ﺧﺎﻟﻲﺑﻨﺪي را ﻫﻢ رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﺣﻤﻠﻪي ﻗﺮﻳﺐاﻟﻮﻗﻮع اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﻛﻮدﺗﺎي ﻧﻮژه‬
‫اﺳﺪي ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ ﻳﻚ روز ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ‪27‬‬
‫دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪) 1979‬ﻛﻪ ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ‪ 6‬دﻳﻤﺎه ‪ (1358‬ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﺑﻪ او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﻫﺮ ﻃﻮر ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ و ﻫﻤﺎنﺷﺐ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ را‬
‫ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬اﺳﺪي ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي زﻧﮓ ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﻄﻔﻲ ﻧﻤﻲداﻧﺪ‬
‫ﭘﺪرش ﻛﻲ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد اﻣﺎ ﺣﺪس ﻣﻲزﻧﺪ ﻛﻪ وي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در دﻓﺘﺮ ﺣﺰب‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وي ﺧﺎﻣﻨﻪاي را در دﻓﺘﺮ ﺣﺰب ﻳﺎﻓﺘﻪ و وي ﺑﻪ اﺻﺮار‬
‫ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد ﻛﻪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 12‬ﺷﺐ ﭘﻨﺞ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ وﻗﺖ ﻣﻼﻗﺎت دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﭘﺲ از اﺣﻮاﻟﭙﺮﺳﻲ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻠﺴﻪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده‬
‫ﺷﻮراي اﻧﻘﻼب اﺳﺖ و وي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در آن ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﻴﺎﻧﻮري ﺑﻪ وي اﻃﻼع‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ روﺳﻴﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻨﺪ‪) .‬ﺻﻔﺤﻪي‪(101-100‬‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﺑﺮاي اﺣﺘﺮام ﺑﻪ آﻳﺖ اﷲ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺳﻔﻴﺮ ﺧﻮد را در ﺗﻬﺮان ﻣﺎﻣﻮر‬
‫ﻛﺮد ﻛﻪ ﺷﺐ ﭘﻴﺶ از ورود ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن و دﻟﻴﻞ آن را‬
‫ﺑﻪ آﮔﺎﻫﻲ رﻫﺒﺮ اﻳﺮان ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﻔﻴﺮ ﺷﻮروي ﺷﺐ ﺑﻪ ﻗﻢ رﻓﺖ و ﺗﺎ ﺳﺤﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ‬
‫ﺷﺪ و ﭘﺲ از اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺖ اﷲ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﻧﻤﺎز ﺳﺤﺮ را ﺑﺮﮔﺰار ﻛﺮد ﺑﻪ ﺣﻀﻮر او‬
‫رﻓﺖ و ﺟﺮﻳﺎن را از ﺳﻮي »ﻟﺌﻮﻧﻴﺪ ﺑﺮژﻧﻒ« ﺑﻪ آﮔﺎﻫﻲ او رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﺻﺒﺢ روز ‪ 6‬دﻳﻤﺎه ‪ 1358‬واﺣﺪﻫﺎﺋﻲ از ارﺗﺶ ﺳﺮخ وارد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪«...‬‬
‫‪http://www.rahetudeh.com/rahetude/kianoori/kia101.html‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺳﻔﻴﺮ ﺷﻮروي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻤﻴﻨﻲ رﺳﻴﺪه و ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﻪ اﻃﻼع او‬
‫رﺳﺎﻧﺪه‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﻴﺎزي ﻫﺴﺖ اﻳﻦ ﻛﺎر دوﺑﺎره و ﺑﺎ ﺗﺄﺧﻴﺮ از ﻃﺮﻳﻖ واﺑﺴﺘﮕﺎنﺷﺎن در‬
‫اﻳﺮان اﻧﺠﺎم ﺑﮕﻴﺮد ﻛﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖزا ﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫اﻋﻀﺎي ﺷﻮراي اﻧﻘﻼب در آن ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﻠﻨﻲ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ رواﺑﻂ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺣﺴﻨﻪاي ﻛﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﺎ اﺳﺪي و ﻛﻴﺎﻧﻮري دارد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻠﺴﻪي ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺷﻮراي اﻧﻘﻼب ﺑﺮود!‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫»اﻣﺮوز روز ﺧﻮن اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺳﺮﻧﮕﻮن اﺳﺖ«‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ آنﻫﺎ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﺗﻌﺪادي اﺗﻮﻣﻮﺑﻴﻞ ﻫﻴﻠﻤﻦ دﻳﺪم ﻛﻪ آنﻫﺎ را ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺮدان ﻣﺴﻠﺢ‬
‫درون ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎ‪ ،‬آنﻫﺎ را ﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﻜﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺻﺪاي ﮔﻠﻮﻟﻪ از ﻫﺮ ﻃﺮف ﺷﻨﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ اﻳﻦ درﮔﻴﺮيﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﻣﺬاﻛﺮات آن روز ﺻﺒﺢ ﺑﻮد ﻳﺎ ﻧﻪ؟ )ﺻﻔﺤﻪي ‪(105‬‬
‫اﺳﺪي ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮي ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد اﺗﻮﻣﻮﺑﻴﻞ ﻫﻴﻠﻤﻨﻲ را‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﺎﻧﻪﺷﺎن دﻳﺪه ﺑﻮد و ﭼﻨﺪ ﻫﻴﻠﻤﻦ ﻫﻢ ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﻴﺮي او آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫)ﺻﻔﺤﻪي ‪ (11‬ﻃﺒﻖ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي و دﻳﮕﺮ ﺳﺮان‬
‫رژﻳﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻣﻨﻴﺘﻲ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﺑﺎرﻫﺎ ﻋﻮض ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺳﺪي ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫در ﻫﻤﺎن ﺧﺎﻧﻪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ از اول اﻧﻘﻼب در ﺧﻴﺎﺑﺎن »اﻳﺮان«‬
‫ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﺎ او ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻲﻛﻨﺪ! اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎزﻳﺎر رادﻣﻨﺶ در ﻣﻘﺎﻟﻪي‬
‫»ﺳﻴﺪ ﻣﺠﺘﺒﻲ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻛﻴﺴﺖ« ﻛﻪ در ﺳﺎﻳﺖ »روزآﻧﻼﻳﻦ« اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺻﺮاﺣﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺰل ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﭘﻴﺶ از اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﭘﺎﺳﺘﻮر‪،‬‬
‫در ﺧﻴﺎﺑﺎن »آذرﺑﺎﻳﺠﺎن« ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫»]ﺳﻴﺪ ﻣﺠﺘﺒﻲ[ ﺗﺎ زﻣﺎن ﺗﺮورﻫﺎ وي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﺎﻧﻮاده اش در ﺧﻴﺎﺑﺎن‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﺗﺮورﻫﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮاده‬
‫رﻫﺒﺮ ﻓﻌﻠﻲ ﻧﻈﺎم ﺗﺤﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ آﻏﺎز رﻳﺎﺳﺖ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﭘﺪر‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﺠﺘﺒﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﺎﻧﻮاده در ﭘﺎﺳﺘﻮر ﺳﻜﻨﻲ ﮔﺰﻳﺪ‪«.‬‬
‫‪http://news.gooya.com/politics/archives/2009/07/090353.php‬‬
‫در آن اﻳﺎم‪ ،‬رژﻳﻢ روزاﻧﻪ دهﻫﺎ ﻫﻮادار ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ را اﻋﺪام ﻛﺮده و اﺳﺎﻣﻲﺷﺎن را‬
‫در روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ اﻋﻼم ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻮاداران ﺳﺎدهي ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﻠﻜﻪ دﻳﮕﺮ‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻴﺰ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﻮﻗﺖ دو ﻧﻔﺮ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ در ﻣﺎه اﻛﺘﺒﺮ ‪1981‬ﻛﻪ روز اول آن ﻣﻲﺷﻮد ‪ 9‬ﻣﻬﺮﻣﺎه‪ ،‬ﺑﻪ دﻳﺪار‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از آن ﻫﻤﻪ ﻛﺸﺖ و ﻛﺸﺘﺎر‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻲ ﺧﺮداد و ﻫﻔﺖ‬
‫ﺗﻴﺮ و ﻫﺸﺖ ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ،‬و ﻳﻚ رﺷﺘﻪ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ﻣﺎه و‬
‫اﻋﺪامﻫﺎي ﻟﺠﺎمﮔﺴﻴﺨﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻧﺸﺎن را ﻧﺰد ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‬
‫و ﭘﺴﺮ ‪ 14‬ﺳﺎﻟﻪ او ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در ﻧﻘﺶ رﺋﻴﺲ دﻓﺘﺮ‪،‬‬
‫ورود آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﭘﺪر ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺧﻮش و ﺑﺶ ﺑﺎ ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي اﺳﺖ‪ ،‬اﻃﻼع‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﺳﺪي ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺣﺰب ﺗﻮده ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻼﻗﻪي واﻓﺮي ﻛﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ او‬
‫داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺬاﻛﺮات ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ و ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲﺷﻮد و ﭼﻮن‬
‫ﻣﺬاﻛﺮات ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺧﺎﻧﻪي‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪ ،‬در ﺧﻴﺎﺑﺎن اﻟﻴﺰاﺑﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻇﺎﻫﺮاً ﻧﺘﻴﺠﻪي ﺷﻜﺴﺖ ﻣﺬاﻛﺮات ﺻﺒﺢ ﻫﻤﺎن روز ﺑﻮده اﺳﺖ!‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ آنﻫﻢ ﺑﻮد در روز ‪5‬‬
‫ﻣﻬﺮﻣﺎه ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺗﻈﺎﻫﺮات از ﻧﻴﻤﻪ ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1360‬ﺷﺮوع‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫او اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻧﺪارد‪ .‬اﻳﻦ دو ﻣﺮد ﻛﻪ اﺳﺪي ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ آنﻫﺎ را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﺪ و ﺗﺎ‬
‫ﺧﺸﻢ ﺧﺎﻣﻨﻪاي از ﻣﺬاﻛﺮات وﺣﺪت ﺣﺰب ﺗﻮده و »اﻛﺜﺮﻳﺖ«‬
‫در ﺣﻀﻮر اﺳﺪي‬
‫اﺳﺪي ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ »آﺧﺮﻳﻦ دﻳﺪار ﻣﻦ ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻳﻚ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ وﻗﺘﻲ او‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎخ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري راهﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر ﺧﺎﻣﻨﻪاي روي‬
‫ﺗﺨﺖ ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻮد‪ .‬او ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺮﻳﺾ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ دادم ﻛﻪ او ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﺑﺎز ﺷﺪه و ﺟﻮاﻧﻲ ﭼﺎق و ﻣﻀﻄﺮب ﺧﻮدش را ﻛﻨﺎر ﺗﺨﺖ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬
‫رﺳﺎﻧﺪ و ﭼﻴﺰي در ﮔﻮش او زﻣﺰﻣﻪ ﻛﺮد و ﺳﭙﺲ ﻛﺎﻏﺬي را از ﺟﻴﺐ در آورد و‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي داد‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ دﻗﺖ ﻧﺎﻣﻪ را ﺧﻮاﻧﺪه و از ﺟﻮان ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ‬
‫واﻛﻨﺸﻲ ﻧﺸﺎن ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺟﻮان ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﺤﻞ را ﺗﺮك ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺗﺒﺴﻢ ﺳﺮدي ﻛﺮده و ﺑﻪ اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺧﻮب ﺣﺎﻻ ﺷﻤﺎ ﻓﺪاﺋﻴﺎن را‬
‫ﻫﻢ ﻗﻮرت دادهاﻳﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﻛﻪ اﺧﺒﺎر اﺋﺘﻼف ﺣﺰب ﺗﻮده و ﻓﺪاﻳﻴﺎن‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻫﻤﻴﻦ اﻻن اﻋﻼم ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬آﻳﺎ ﺑﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ دو از‬
‫اﻧﻘﻼب ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟ ‪...‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ ‪ :‬ﻫﻮﺷﻨﮓ ﺷﻤﺎ ﺧﻄﺮﻧﺎك‬
‫ﺷﺪهاﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﺷﺎﻳﻌﺎﺗﻲ ﻫﺴﺖ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﺸﺘﺎر ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎﻳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻛﻪ دوﺑﺎره داﺷﺖ ﺧﻮاﺑﺶ ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻧﻴﺎزي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ ﻣﺎ ﺟﻠﻮي آنﻫﺎ را‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﭘﺎره ﭘﺎره ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﺧﻨﺪﻳﺪم و ﮔﻔﺘﻢ اﺟﺎزه‬
‫ﺑﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ و ﺧﻮﺷﻲ ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﮔﻔﺖ ﻧﻪ ﻣﺎ اﺟﺎزه‬
‫ﻧﻤﻲدﻫﻴﻢ ﺗﻮ را ﺗﻜﻪ ﭘﺎره ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻮك ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ وﺣﺸﺖ و ﻣﺮگ‬
‫‪٢٤٤‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺗﻬﺮان رد ﻣﻲﺷﺪ ﺑﻪ »ﭼﺎدر ﺟﻴﻎ و داد« ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﺮده و ﺑﻪ داﺧﻞ آن رﻓﺘﻪ و‬
‫در آنﺟﺎ روي ﻳﻚ ﻛﻤﺪ ﺷﻌﺮي را دﻳﺪه ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﺮوف ﺑﺰرگ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺪي در ﻣﻮرد ﻣﺤﺘﻮاي ﺷﻌﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»اون ﺷﻌﺮ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻦ‪ ،‬ﺣﺰب و ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ داﺷﺘﻢ آن را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم‬
‫و ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﺪم ﻛﻪ ﻛﻪ ﺟﻮاﻧﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﻗﺪ و زﺷﺖ از ﭘﺸﺖ ﻛﻤﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ و‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺑﺮادر ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺧﻮب ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺮه؟ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ آﻳﺎ ﺷﻤﺎ اﻳﻦ ﻓﺮد را‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﺪ؟ ﮔﻔﺖ ﺑﻠﻪ او ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮ ﻣﻦ در زﻧﺪان ﺑﻮد‪ .‬و ﺳﭙﺲ ﺷﺮح ﻃﻮﻻﻧﻲ‬
‫از ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺷﺪﻧﺶ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻦ داد و اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻫﺮ وﻗﺖ ﺷﻼق را‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﻛﺮدم ﻛﻪ ﻓﺮود آورم‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﻣﺮگ ﺑﺮ اﺳﻼم و زﻧﺪه ﺑﺎد ﻟﻨﻴﻦ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻣﺒﻬﻮت و در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﺪم آنﺟﺎ را ﺗﺮك ﻛﺮدم‪ .‬ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ او‬
‫رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر اﻳﺮان ﺷﺪ و ﻣﻦ ﻋﻜﺲ او را دﻳﺪم‪ ،‬آن روز را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آوردم‪« .‬‬
‫)ﺻﻔﺤﻪي‪(111‬‬
‫اﺳﺪي ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻟﻮث ﻛﺮدن ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺎواﻛﻲﺑﻮدﻧﺶ و ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻫﻴﺠﺎناﻧﮕﻴﺰﺗﺮ‬
‫ﻛﺮدن داﺳﺘﺎﻧﺶ ﭘﺎي اﺣﻤﺪيﻧﮋاد را ﻛﻪ اﻳﻦ روزﻫﺎ در دﻧﻴﺎ ﺣﺴﺎﺑﻲ ﻣﻌﺮوف‬
‫ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬در ﺑﻬﺎر ‪ 1358‬ﭼﺎدري ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺟﻴﻎ و داد« در‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1358‬ﻧﺸﺮﻳﻪاي داﻧﺸﺠﻮﻳﻲ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺠﻤﻦ اﺳﻼﻣﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻢوﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺟﻴﻎوداد« اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺘﺸﺎر داﺷﺖ و ﻧﻪ ﻛﺴﻲ رﺳﻤﺎً ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ آن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪» .‬ﺟﻴﻎوداد« در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﺸﺮﻳﻪ »آﻫﻨﮕﺮ« و در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫ﭼﭗ و ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ و ﺣﺰب ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺪون ﭘﺬﻳﺮش‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﭘﺨﺶ آن ﻣﻲﻛﺮد‪ 9 .‬ﺷﻤﺎره از اﻳﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و‬
‫ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ 1358‬اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﺤﺎق رﻓﺖ‪ .‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1358‬ﭼﺎدري در‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻧﺎم »ﭼﺎدر وﺣﺪت« اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺴﻴﺞ‬
‫ﭼﻤﺎﻗﺪاران رژﻳﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﻛﻪ اﺳﺪي ﺑﻌﺪ از ‪ 26‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻦ‬
‫ﻛﻪ ﻋﻜﺲ اﺣﻤﺪيﻧﮋاد را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﭼﻬﺮهي او را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫دﻳﺪار ﻣﻴﺎﻧﺠﻲﮔﺮان ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي در ﺣﻀﻮر اﺳﺪي‬
‫ﺑﺮاي او ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻲ ﻛﻪ در آن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻮد ﺗﻠﮕﺮاﻣﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎدم اﻣﺎ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ‬
‫ﺗﻼشﻫﺎﻳﻢ ﻗﺎدر ﺑﻪ دﻳﺪار وي در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻧﺸﺪم ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪«.‬‬
‫)ﺻﻔﺤﻪي ‪(103‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل اﺳﺪي در اﻛﺘﺒﺮ ‪) 1981‬ﻣﻬﺮ و آﺑﺎن ‪ (60‬ﺻﺒﺢ زود ﺑﻪ دﻳﺪار‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﻣﻲرود‪ .‬دوﺑﺎره ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﻣﻲﺑﻮﺳﻨﺪ و در ﺑﻐﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ او‬
‫ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ ﭼﻴﺰي در ﮔﻮش ﺧﺎﻣﻨﻪاي زﻣﺰﻣﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﮕﻮ ﺑﻴﺎن ﺗﻮ‪ .‬دو ﻣﺮد ﻣﻴﺎﻧﺴﺎل وارد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ آﺷﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي دارﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻛﻨﺎر اﺳﺪي‬
‫ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻨﺪ و ﺑﻪ او ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺣﻀﻮر‬
‫ﻛﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪» ،‬آدمﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺳﻨﺘﻲ« ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ و دوﻟﺖ ﻣﻴﺎﻧﺠﻲﮔﺮي ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان اﻧﻘﻼب ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫آنﻫﺎ ﭘﺎﻳﺎن داده ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻣﺎم ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮد را اﻋﻼم‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اول ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺳﻼح ﺧﻮد را ﺗﺤﻮﻳﻞ دﻫﻨﺪ و ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﺷﺎن در آنﺟﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮك ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ‬
‫داﻏﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﺒﻮدم ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻈﺮات ﺧﻮدﺷﺎن را اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‬
‫ﻳﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺸﺎن را‪.‬‬
‫اﻣﺎ آنﻫﺎ اﺻﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺪون ﭘﻴﺶﺷﺮﻃﻲ را ]ﺑﻴﻦ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ و ﺧﺎﻣﻨﻪاي[ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﻄﻮر وﺿﻮح از ﻳﻚ آﻳﻨﺪه ﺧﻄﺮﻧﺎك‬
‫ﻫﺮاس داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺗﺎﻛﻴﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ از ﻫﺮﭼﻴﺰ‬
‫ﺳﻼحﺷﺎن را زﻣﻴﻦ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﻃﻮل ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻣﻦ دﻳﺪم ﺧﺎﻣﻨﻪاي راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬او در‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از آنﻫﺎ ﺑﺎ اﺣﺘﺮام ﻳﺎد ﻣﻲﻛﺮد؛ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺘﻘﺪ آنﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻲاﻳﺴﺘﺪ و ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﻴﺖ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزﻧﺪ‪» :‬آنﻫﺎ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ‬
‫اﺳﻠﺤﻪﻫﺎﺷﺎن را زﻣﻴﻦ ﺑﮕﺬارﻧﺪ اﻣﺮوز‪ .‬ﻫﺮﻛﺲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﻘﻼب ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد‪ «.‬ﺑﺤﺚ ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﻮد و دو ﻣﺮدﻧﺎﺷﻨﺎس ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮدي دﺳﺖ داده و ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪) .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(104‬‬
‫اﺳﺪي ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ از ﻧﺰد ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺑﻠﻮار‬
‫ﺟﻮاﻧﺎﻧﻲ را دﻳﺪم ﻛﻪ ﺳﺮﺑﻨﺪ ﻗﺮﻣﺰ ﺑﻪ دور ﺳﺮﺷﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﻌﺎر ﻣﻲدادﻧﺪ‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻼش ﻛﺮدم ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮدم را از دﺳﺖ ﻧﺪﻫﻢ‪ .‬ﻣﻲداﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﺳﺆاﻟﻢ ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﻛﻲ ﺷﻤﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻛﻴﺎﻧﻮري را ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ؟ او‬
‫ﮔﻔﺖ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻋﻮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪... .‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﺎﻣﻨﻪاي را ﺑﺮاي رﺣﻤﺎن ﻫﺎﺗﻔﻲ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادم‪ ،‬او ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ‪ .‬او ﺗﺼﻤﻴﻢاش را ﺑﺮاي ﭘﺎره ﭘﺎره ﻛﺮدن‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪) «.‬ﺻﻔﺤﺎت ‪(107-106‬‬
‫اﺳﺪي ﻳﺎدش ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در دوم ﻣﺎه اﻛﺘﺒﺮ ‪1981‬ﻫﻢ ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺪي اﻳﻦ ﺑﺎر ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ در ﻛﺎخ ﺑﺎ ﺧﺎﻣﻨﻪاي دﻳﺪار‬
‫ﻛﺮده و ﻳﺎ در ﺟﺎي دﻳﮕﺮي؟ ﺧﺎﻣﻨﻪاي در ﺗﻴﺮﻣﺎه ‪1360‬زﺧﻤﻲ و ﻣﺠﺮوح‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ از ﺗﻴﺮﻣﺎه ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺴﻤﻲ او ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در‬
‫ﻣﺎه اﻛﺘﺒﺮ )ﻣﻬﺮﻣﺎه( ﻫﻢ ﻛﻪ اﺳﺪي ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ او را دﻳﺪه ﺻﺤﻴﺢ و ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮده‬
‫ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ادﻋﺎﻳﻲ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﺮده‪ ،‬ﺳﺮﭘﺎ ﻣﻲاﻳﺴﺘﺎده و ‪ ...‬اﻣﺎ ﻳﻚ‬
‫ﻛﭙﻲ ﺻﻔﺤﺎﺗﻲ ﭼﻨﺪ از ﻗﺮآن را روي ﺳﺮﺷﺎن ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺧﻮدم‬ ‫ﻣﺎه ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺑﺎﺷﺪ )آﺑﺎن و آذر( و ﺣﺎﻟﺶ از ﻗﺒﻞ ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻤﺎل‬
‫را ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﻣﺮاﺳﻢ ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻢ‪ .‬وﻗﺘﻲ آنﺟﺎ را ﺗﺮك ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ‬ ‫ﺗﻌﺠﺐ روي ﺗﺨﺖ ﺑﺴﺘﺮي اﺳﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ و ‪ ...‬اﻳﻦﻫﺎ دروغﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ دﻳﮕﺮ در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮاﺳﻤﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﺷﺮﻛﺖ در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮاﺳﻤﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺪي ﺑﻪ ﻫﻢﻣﻲﺑﺎﻓﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮات رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬در ﻣﺎه‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﻮﻟﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدم داده ﺑﻮدم‪ .‬ﻣﻦ دﻳﮕﺮ در ﻛﻼسﻫﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻜﺮدم‬ ‫آﺑﺎن ﺧﺎﻣﻨﻪاي ﺳﺨﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﻛﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم« )ﺻﻔﺤﻪ ‪(250‬‬ ‫ﺧﺒﺮ اﺋﺘﻼف ﺣﺰب ﺗﻮده و اﻛﺜﺮﻳﺖ درﺳﺖ وﺳﻂ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺎﻣﻨﻪاي و اﺳﺪي ﺑﻪ‬
‫اﺳﺪي ﺑﺪون دﻏﺪﻏﻪ وﺟﺪان دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬او ﻛﻪ ﺳﺎلﻫﺎ در ﻣﺮاﺳﻢ دﻋﺎي‬ ‫وي داده ﻣﻲﺷﻮد و اﺳﺪي ﺷﺎﻫﺪ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺧﺎﻣﻨﻪاي اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬
‫ﺑﻨﺪﻫﺎي ﺗﻮاﺑﻴﻦ زﻧﺪان ﺷﺮﻛﺖ داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﺮاﺳﻢ دﻋﺎ را ﺑﺎ ﻫﻢ درﻣﻲآﻣﻴﺰد و‬ ‫ﻛﻪ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺿﻌﻒ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺴﻴﺎري از اﻣﻮر ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫از آن ﻳﻚ ﻣﺮاﺳﻢ در ﻣﻲآورد‪ .‬دﻋﺎي ﻧﺪﺑﻪ ﺻﺒﺢ روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻪ‬ ‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻣﻨﻴﺘﻲ دﺳﺘﻮر ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻓﻌﻼً اﻗﺪاﻣﻲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺣﺰب ﺗﻮده‬
‫ﺷﺐ‪ .‬ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ ﺷﺐ دﻋﺎي ﺗﻮﺳﻞ و ﭘﻨﺞﺷﻨﺒﻪ ﺷﺐ دﻋﺎي ﻛﻤﻴﻞ ﺑﺮﮔﺰار‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﻨﺪ و آنﻫﺎ ﻫﻢ درﺟﺎ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻮرات در ﺣﻀﻮر ﻫﻮﺷﻨﮓ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدن ﭼﺮاغ و ﻗﺮآن ﺳﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺐﻫﺎي اﺣﻴﺎي‬ ‫اﺳﺪي ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺣﺰب ﺗﻮده داده ﻣﻲﺷﻮد!‬
‫ﻣﺎه رﻣﻀﺎن اﺳﺖ و در ﻣﻮاﻗﻊ ﻋﺎدي ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫در ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﺎد ﺷﺪه ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 6-5‬ﻣﺎه از ﺳﻲ ﺧﺮداد و ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻛﺸﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺪي ﺑﺎ ﻛﻴﻨﻪورزي ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ زﻋﻢ ﺧﻮد از ﻳﻚ ﺗﺮاژدي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﺗﻔﺎﻗﺎً در روز ‪ 31‬ﺧﺮداد ‪ 60‬ﻣﻮج ﻛﺸﺘﺎر ﺑﺎ اﻋﺪام ﺳﻌﻴﺪ ﺳﻠﻄﺎﻧﭙﻮر‪،‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻫﻮاداران اﻳﻦ ﮔﺮوه رﻗﻢ ﺧﻮرده‪ ،‬ﭘﺮده ﺑﺮ ﻣﻲدارد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺴﻦ ﻓﺎﺿﻞ و ‪ ...‬ﻛﻪ در زﻣﺮهي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎي ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ‬
‫»ﻳﻚ روز ﺻﺒﺢ ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﻛﻪ در ﻫﻮاﺧﻮري را ﺑﺎز ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎ در ﺣﺎل ﻗﺪم زدن‬ ‫آن ﻣﻮﻗﻊ ﺻﺪﻫﺎ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺟﻮﺧﻪي اﻋﺪام ﺳﭙﺮده ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻛﺮﻳﺪور ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ وارد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬او ﻳﻚ ﺟﻌﺒﻪ ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ در دﺳﺖ‬
‫دارد و ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزﻧﺪ‪ :‬اﻣﺮوز دو ﻧﻔﺮ از اﻋﻀﺎي ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﻪ درك واﺻﻞ ﺷﺪﻧﺪ و‬ ‫ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي و اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ اوﻳﻦ‬
‫ﺷﻴﺮﻳﻨﻲﻫﺎ را ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪاً دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ ،‬او ﻫﻤﻴﻦ اﻻن از‬ ‫اﺳﺪي در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 247‬ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در اواﺧﺮ ژوﺋﻦ ‪ 1985‬ﻛﻪ ﻣﺼﺎدف‬
‫ﺟﻮﺧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ و ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﺗﻴﺮﺧﻼص زده اﺳﺖ‪ ) «.‬ﺻﻔﺤﻪ ‪-251‬‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺎ اواﺧﺮ ﺧﺮداد و اواﻳﻞ ﺗﻴﺮ ‪ 1364‬از ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬
‫‪(252‬‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫آنﭼﻪ اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ دروغ ﺷﺮﻳﺮاﻧﻪاي ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻃﻮل ‪ 30‬ﺳﺎل‬ ‫اﺳﺪي در ﻣﻮرد ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺘﻘﺎﻟﺶ از ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻪ اوﻳﻦ دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬او‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﺠﺎﻫﺪ ) دﻛﺘﺮ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﺷﻔﺎﻳﻲ و ﻫﻤﺴﺮش ﻋﻔﺖ‬ ‫ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دوﺳﺎل را در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي ﮔﺬراﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ وي‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺳﻠﻄﺎن( ﻛﻪ داراي ﻓﺮزﻧﺪان ﺑﺰرﮔﺴﺎل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬ ‫در ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﻣﺪت زﻳﺎدي در ﺳﻠﻮل ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻮاﺑﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬
‫آنﻫﻢ ﻧﻪ در ﺗﻬﺮان ﺑﻠﻜﻪ در اﺻﻔﻬﺎن در ﺳﺎل ‪ 1360‬اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎج ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ آنﺟﺎ ﻫﻤﮕﻲ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و در ﻣﺮاﺳﻢ دﻋﺎ و ﺛﻨﺎ ﺷﺮﻛﺖ‬
‫ﻣﺼﺒﺎح و ﻫﻤﺴﺮش رﻗﻴﻪ ﻣﺴﻴﺢ ﻧﻴﺰ در اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1360‬در درﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬ ‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و از اﻣﻜﺎﻧﺎت رﻓﺎﻫﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫رژﻳﻢ در ﺗﻬﺮان ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺪي ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺳﻴﺎهﻛﺎريﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ در زﻧﺪان ﻗﺰﻟﺤﺼﺎر ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪه‪،‬‬
‫اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮادهي ﻣﻌﺮوف ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ‬ ‫ﻻﭘﻮﺷﺎﻧﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬در آﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 1363‬و ﺑﻬﺎر ‪ 1364‬ﭼﻨﺪﻣﺎﻫﻲ ﻣﻦ ﺑﺎ اﺳﺪي در‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺎم اﻳﻦ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻣﻌﺮوف و ﻣﻨﻄﻘﺎً ﻣﺴﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن اﻋﺪام‬ ‫ﺑﻨﺪ ‪ 1‬و اﺣﺪ ‪ 3‬ﻗﺰﻟﺤﺼﺎر ﻫﻢﺑﻨﺪ ﺑﻮدم‪ .‬وي در آن زﻣﺎن در ﺑﺨﺶ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در ﻟﻴﺴﺖ ﺷﻬﺪاي ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﻲﻛﻨﻢ‬ ‫زﻧﺪان ﻫﻤﻜﺎر ﺣﺴﻴﻦ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪاري و ﺣﺴﻦ ﺷﺎﻳﺎﻧﻔﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‬
‫ﻫﻴﭻﻛﺲ از وﺟﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺪر و ﻣﺎدر و ﻓﺮزﻧﺪي ﺟﺰ اﺳﺪي ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬او‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ او ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ دوﺑﺎره ﺑﺮاي ﺗﻚ ﻧﻮﻳﺴﻲ راﺟﻊ ﺑﻪ اﻓﺮاد و ﻳﺎ‬
‫ﻧﻴﺰ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺘﺎب ﻫﺮﮔﺎه ﻛﻪ ﻣﻨﻔﻌﺘﻲ اﻳﺠﺎب ﻛﻨﺪ‪ ،‬دﭼﺎر »ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ‬ ‫اراﺋﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﺑﻪ »ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮك« اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻴﺪا ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺰﻳﻨﺸﻲ« ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﺳﺪي در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 247‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ در اواﺧﺮ ژوﺋﻦ ‪ 1985‬ﻛﻪ ﺑﻪ اوﻳﻦ‬
‫ﺗﻴﺮﺧﻼص زدن زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲاي دﻳﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 61 -60‬و اوج‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ‪ ،‬ﻻﺟﻮردي رﺋﻴﺲ آن زﻧﺪان ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻻﺟﻮردي‬
‫ﺷﻘﺎوت دوران ﻻﺟﻮردي ﺑﻮد ﻧﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1364‬ﻛﻪ »دوران اﺻﻼﺣﺎت«‬ ‫در دﻳﻤﺎه ‪ 1363‬از ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دادﺳﺘﺎﻧﻲ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺮﻛﻨﺎر ﺷﺪ و‬
‫زﻧﺪان ﺑﻮد و آﻳﺖاﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮي ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ از اﻋﺪام زﻧﺎن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬ ‫اوﻳﻦ را ﺗﺮك ﻛﺮد‪ .‬در ﺧﺮداد و ﺗﻴﺮﻣﺎه ‪ 1364‬ﻻﺟﻮردي ﻣﺼﺪر ﻛﺎر ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﺳﺪي در ﻣﻮرد اﺑﺮاﻫﻴﻢ و ﺗﻴﺮﺧﻼص زدن و ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻜﺘﻪي ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ آن‬ ‫ﺗﺮاژدي ﺗﻴﺮﺧﻼص زدن و داﺳﺘﺎن ﺷﺮﻳﺮاﻧﻪاي‬
‫ﻛﻪ وي اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ ﻗﺘﻞ دو اﻧﺴﺎن واﻻ را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻻﺑﺪ ﻫﻢ آن را‬ ‫ﻛﻪ اﺳﺪي ﺳﺮﻫﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ‬
‫ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ .‬آدﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ رذاﻟﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺪي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬وي را ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﻋﻤﻮﻣﻲ آﻣﻮزﺷﮕﺎه )ﺳﺎﻟﻦ ‪ (2‬ﺑﺮدﻧﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ‬
‫ﻫﻨﮕﺎم دروغﮔﻮﻳﻲ و داﺳﺘﺎﻧﺴﺮاﻳﻲ دﭼﺎر ﭼﻨﺎن ﺣﻮاسﭘﺮﺗﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫در اﺗﺎق ﺷﺶ ﺟﺎي دادﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ﺑﻨﺪ و اﺗﺎقﻫﺎ ﻛﻪ از ﺗﻮاﺑﻴﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻫﻤﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﭘﻠﺸﺘﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﺘﺴﺐ ﻛﻨﺪ و در ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺸﻨﻲ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﺎﻫﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻌﺮوف ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮاب اﺳﺖ او را از ﭘﺎﺳﺪاران ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﻮدهايﻫﺎ ﺑﻪ او ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪه و‬
‫اﻧﺘﻘﺎل از اوﻳﻦ ﺑﻪ ﻗﺰﻟﺤﺼﺎر‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻓﻮراً اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻘﺎﻣﺎت را ﺟﻠﺐ ﻛﻨﻲ وﮔﺮﻧﻪ دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ‬
‫اﺳﺪي در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 261‬ﻛﺘﺎب ﺑﻪ دروغ ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ 1985‬ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪ‪» .‬ﻣﻦ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در دﻋﺎي ﻧﺪﺑﻪ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺻﻒ اﺗﻮﺑﻮسﻫﺎي زﻧﺪان ﺑﻪ ﻗﺰﻟﺤﺼﺎر ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و در ﺻﻔﺤﻪي ‪267‬‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﻣﻦ وﻇﺎﻳﻒ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻢ و ﺑﻪ ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﻲروم‪.‬‬
‫ﭼﺮاغﻫﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻔﺮ دﻋﺎ را ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫‪٢٤٥‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺑﺨﺸﻲ از اﻋﻀﺎي ﺣﺰب ﺗﻮده از ﺟﻤﻠﻪ دارﻳﻮش اﻏﻠﺐ ﺑﻪ دﻳﺪارم‬
‫ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﻛﺸﺘﺎر ‪ 67‬وي اﻋﺪام ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮاي او‬
‫ﺑﺎ ﻫﻖ ﻫﻘﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﮔﺮﻳﺴﺘﻢ‪« .‬‬
‫اﺳﺪي در ﺑﻨﺪ ‪ 1‬و ﺑﻨﺪ ‪ 2‬واﺣﺪ ‪ 3‬ﻗﺰﻟﺤﺼﺎر ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻫﻤﻜﺎري ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن در »ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮك« ﺑﺎﻳﻜﻮت ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻟﻴﺴﺖ اﻋﻀﺎي ﺣﺰب‬
‫ﺗﻮده ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1367‬اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺰب ﺗﻮده در ﻳﻚ ﻛﺘﺎب دو‬
‫ﺟﻠﺪي اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻓﺮدي ﺑﻪ ﻧﺎم دارﻳﻮش در ﻣﻴﺎن آنﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺪي ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺸﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﻲ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﻪ او‬
‫وارد ﻣﻲآوردﻧﺪ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ اﺳﺘﻘﻼﻟﺶ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ او را ﺑﻪ »ﺑﻨﺪ‬
‫ﻛﺎرﮔﺮي« اﻧﺘﻘﺎل دﻫﻨﺪ‪ .‬او در اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻟﺒﺎس ﻛﺎرﮔﺮي ﻣﻲﭘﻮﺷﻢ‬
‫و ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪم ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺟﻤﻊآوري ﻓﻠﻔﻞ ﻗﺮﻣﺰ را دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدي ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺳﺎرق ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺰارع ﺑﺰرﮔﻲ ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫دﻳﻮارﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺰﻟﺤﺼﺎر اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ... .‬ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻨﺪان و‬
‫در ﺣﺎل ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﺳﺒﺪي ﭘﺮ از ﻓﻠﻔﻞ روي دوﺷﻤﺎن از ﻛﺎر ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺸﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﺮدي ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﻗﺴﻤﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ زﻧﺪان ﺑﻮد روﺑﺮو ﺷﺪم‪ .‬ﻳﻚ ﮔﺮوه ﺗﺎزه از‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن وارد ﻗﺰﻟﺤﺼﺎر ﺷﺪه و از ﻣﻴﻨﻲﺑﻮس ﭘﻴﺎده ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻋﻈﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻳﺎ ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺰاداري ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻠﻮك ﺟﻬﺎد در‬ ‫ﭼﺮا ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎرﻫﺎ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻳﺪ؟ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ آن دﺳﺖﻫﺎ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪان رﺟﺎﻳﻲ ﺷﻬﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺑﻪ او ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻢ در ﮔﻞ و ﻻي ﻛﺎر ﻛﻨﻢ اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﭼﻴﺰي‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﻠﻲ ﻛﻪ آزادي ﺑﻴﺎن اﺟﺎزه ﻣﻲداد زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﻛﻪ اﻋﺘﻘﺎدي ﺑﻪ آن ﻧﺪارم ﻧﻨﻮﻳﺴﻢ‪ .‬روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺮا از ﻛﻨﺪن ﻓﻠﻔﻞ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﻼم و اﻧﺼﺎف دﺳﺘﮕﺎه اﺟﺮاﻳﻲ را ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮد‪) « .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(268‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﻪ آزاد ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬درﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روﻳﻜﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﺎجآﻗﺎ ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ ﻣﺮﺗﻀﻮي ﻛﻪ‬ ‫وي در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 294‬ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﺮدﺳﺘﻲ ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﺎر در ﺑﺨﺶ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬
‫ﻫﻤﻪ او را ﺣﺎﺟﻲ ﺻﺪا ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع و ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬او آﺧﻮﻧﺪي ﺟﻮان و‬ ‫زﻧﺪان را اﻧﻜﺎر ﻛﻨﺪ‪ .‬او ﮔﻔﺘﮕﻮي ﺧﻮد ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺟﻨﺎح آﻳﺖاﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮي ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدي ﺑﺎ ﭼﻬﺮهاي ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺮادر‬ ‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» .‬آﻳﺎ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻛﺎر ﻛﺮدهاي؟ ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ :‬ﺑﻠﻪ در ﻣﺰرﻋﻪ‬
‫ﺳﺠﺎد ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻟﺒﺎﺳﻲ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ و ﺑﻪ ﺟﻨﺎح ﺳﺨﺖﺳﺮان واﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﻗﺰلﺣﺼﺎر ﻛﺎر ﻛﺮدهام‪ .‬او ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ در اوﻳﻦ ﭼﻄﻮر؟ ﻣﻦ در ﻛﺎرﮔﺎه ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬او را ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﭘﻴﺶﺗﺮ ﻣﺴﺌﻮل اداري زﻧﺪان ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮك‬ ‫ﻛﺎر ﻛﻨﻢ‪ ،‬دﺳﺖﻫﺎﻳﻢ در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ آﺳﻴﺐ دﻳﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا در ﺑﺨﺶ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬در دوران ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺻﺪاي او را ﻣﻲﺷﻨﻴﺪﻳﻢ اﻣﺎ اﻳﻨﺠﺎ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﺎر ﻧﻤﻲﻛﻨﻲ؟ ﻛﺴﻲ از ﻣﻦ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ در اﻳﻨﺠﺎ اﻓﺮاد‬
‫ﭼﻬﺮهي او را ﻧﻴﺰ ﻣﻲدﻳﺪﻳﻢ‪ .‬او ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮﺑﻲ از ﭼﭗﻫﺎ دارد و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮاي ﻛﺎر ﻛﺮدن‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪) ... .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(294‬‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﺳﻮي ﻣﺮﺗﻀﻮي ﻣﺨﻔﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺪي ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﻧﺪارد ﻧﺎم ﻣﺴﺌﻮل ﻗﺴﻤﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ زﻧﺪان را ﻛﻪ ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﻛﻔﺶﻫﺎي ﻧﺮم ﺣﺎﺟﻲ و ﭘﻮﺗﻴﻦﻫﺎي ﺧﺸﻦ ﺑﺮادر ﺳﺠﺎد دو ﺑﺎل ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ زﻧﺪان‬ ‫ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪاري ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺎورد‪ .‬اﺳﺪي ﻫﺮﻛﺠﺎ ﻛﻪ ﺧﺎﻃﺮهاي از‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺑﺎ ﻫﻢ راه ﻣﻲروﻧﺪ و ﻫﺮﻳﻚ ﻣﺮگ دﻳﮕﺮي را اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲﻛﺸﺪ‪.‬‬ ‫»اﺻﻼحﻃﻠﺐ« ﻫﺎ ﺟﻌﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﻮد وي از رﻫﺒﺮان‬
‫زﻧﺪﮔﻲ در اﻳﻦﺟﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ اﺳﺖ‪) « .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(272‬‬ ‫»ﺟﺒﻨﺶ ﺳﺒﺰ« اﺳﺖ و ‪ ...‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪاري ﻛﻪ ﻣﻲرﺳﺪ ﺣﺮﻓﻲ از وي و اﻳﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺸﻤﺌﺰ ﻛﻨﻨﺪهي اﺳﺪي از ﺑﻨﺪ ﺗﻮاﺑﻴﻦ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻧﻈﺎم‬ ‫ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻣﺸﺎور و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﺧﺎﻣﻨﻪاي اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻲزﻧﺪ‪ .‬واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫در آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲرﺳﺪ در ﻣﻮرد درك اﺳﺪي از‬ ‫اﺳﺪي از ﻫﻤﺎن ﺑﺪو ورود ﺑﻪ ﻗﺰلﺣﺼﺎر‪ ،‬در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ ،1363‬در ﺑﺨﺶ‬
‫»آزادي ﺑﻴﺎن«‪» ،‬داﻧﺸﮕﺎه« و »اﻧﺼﺎف« ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ داده ﺷﻮد‪ .‬وي ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ زﻧﺪان ﻫﻤﺮاه ﺣﺴﻴﻦ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪاري و ﺣﺴﻦ ﺷﺎﻳﺎﻧﻔﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﻣﺮﺗﻀﻮي را واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺎح آﻳﺖاﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﺪ و ﺳﺠﺎد را از‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪي ﺑﻠﻨﺪﺑﺎﻻي اﺳﺪي ﻛﻪ در واﻗﻊ اﺗﻬﺎمﻧﺎﻣﻪاي اﺳﺖ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫ﺳﺨﺖﺳﺮان‪ .‬او ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻟﺒﺎس ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻦ ﻣﺮﺗﻀﻮي ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ‬ ‫روﺷﻨﻔﻜﺮان دﮔﺮ اﻧﺪﻳﺶ اﻳﺮان‪ ،‬در ﺳﻪ ﺷﻤﺎرهي ﭘﻲ در ﭘﻲ ﻛﻴﻬﺎن ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺗﻀﻮي ﭘﺲ از راهاﻧﺪازي »اﺗﺎق ﮔﺎز« در ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ و اﻋﻤﺎل اﻧﻮاع و‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 30‬ﻣﻬﺮ‪ 7 ،‬آﺑﺎن و ‪ 14‬آﺑﺎن ‪ 1365‬اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻨﺪ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ‬
‫اﻗﺴﺎم ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎ و آزار و اذﻳﺖﻫﺎ ﻛﻪ در ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ آن دوره‬ ‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺪه‪ ،‬ارﺗﻘﺎء ﻣﻘﺎم ﻳﺎﻓﺖ و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻛﻪ »ﻣﻴﺜﻢ«‬
‫از ﻋﻬﺪهي ادارهي آن ﺑﺮﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در دوران ﺣﻀﻮر او در اوﻳﻦ‬ ‫اﻧﺘﻘﺎل اﺳﺪي ﺑﻪ ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ‬
‫اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت ﻏﺬا‪ ،‬و اﻗﺪاﻣﺎت اﻋﺘﺮاﺿﻲ اوج ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺮﺗﻀﻮي در ﺟﺮﻳﺎن ﻛﺸﺘﺎر‬ ‫و ﭼﻬﺮهي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺟﻨﺎﻳﺘﻜﺎران ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ‬
‫‪ 67‬در زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﻌﺎﻟﻲ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺪي در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 271‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪65‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪ »ﺟﻬﺎد‬
‫اﺳﺪي در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 274‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺣﻤﻴﺪ داوﻃﻠﺐ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي‬ ‫زﻧﺪان« ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬وي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪« :‬زﻣﻴﻦ واﻟﻴﺒﺎﻟﻲ ﻧﻴﺰ در‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ زﻧﺪان ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺗﻮاﺑﻴﻨﻲ ﻛﻪ در‬ ‫آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ در آن زﻧﺪاﻧﻴﺎن واﻟﻴﺒﺎل ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻗﺎي ﻣﺮﺗﻀﻮي رﺋﻴﺲ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪي ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﻫﻤﺮاه اﺳﺪي ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮده‪ ،‬درﺑﺎرهي اﺳﺪي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫زﻧﺪان ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﻲﭘﻴﻮﺳﺖ و واﻟﻴﺒﺎل ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﺮد‪«.‬‬
‫»ﻧﻜﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻜﻲ از اﻓﺮادي ﻛﻪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻲﻛﺮد‪،‬‬ ‫اﺳﺪي در اﻳﻦﺟﺎ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﭼﻬﺮهي اﻧﺴﺎﻧﻲاي ﺑﻪ ﻣﺮﺗﻀﻮي ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ .‬او‬
‫ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي از ﺗﻮدهايﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺑﻮد و ﺑﻌﻀﻲ اوﻗﺎت ﻛﺎﺳﻪ داغ ﺗﺮ از آش‬ ‫ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻻﺟﻮردي ﻧﻴﺰ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮاب و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در »ﺟﻬﺎد‬
‫ﻣﻲﺷﺪ و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻛﺎﺗﻮﻟﻴﻚ ﺗﺮ از ﭘﺎپ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺣﺬف ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﺘﺎبﻫﺎ را‬ ‫و ﻛﺎرﮔﺎه« زﻧﺪان ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬واﻟﻴﺒﺎل ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﺮد و ﻋﻜﺲﻫﺎي آن ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ از ﻛﺘﺎبﻫﺎ را ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﺧﻮدش اﻧﺤﺮاﻓﻲ‬ ‫اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻧﻲﺗﺮﻳﻦ ﭘﺎﺳﺪاران و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﮔﺮان اوﻳﻦ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺠﻴﺪ‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ و از ﭼﺮﺧﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺣﺬف ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﺎ آﻗﺎي اﻟﻮﻧﺪي در‬ ‫ﻗﺪوﺳﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﻛﺮﻳﻤﻲ‪ ،‬ﻣﻠﻚﺣﺴﻴﻦ ﺗﻜﻠﻮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺻﺎدﻗﻲ و ‪ ...‬ﻧﻴﺰ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻴﺎن ﮔﺬاردﻳﻢ و ﺑﺴﻴﺎري از آن ﻛﺘﺎبﻫﺎ را دوﺑﺎره ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻳﻢ‪«.‬‬ ‫ﺗﻮاﺑﻴﻦ ﻓﻮﺗﺒﺎل ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬او ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ ﭼﺮا در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﭘﺎﻳﻴﺰ‬
‫‪http://kayhannews.ir/860617/8.htm#other800‬‬
‫‪1366‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﻨﺪﻫﺎي زﻧﺪان ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ در ﺗﺤﺮﻳﻢ ﻫﻮاﺧﻮري و ﻣﻼﻗﺎت و ﻏﺬا‬
‫اﺳﺪي در ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎل زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ »ﺟﻬﺎد ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ« ﺑﻪ اوﻳﻦ در ﺑﻬﺎر‬ ‫و ‪ ...‬ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ و ﭘﺎ و دﻧﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫‪ 1367‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﺎ ﺳﻮار اﺗﻮﺑﻮس ﺷﺪﻳﻢ و ﭼﻨﺪ ﻣﺮد رﻳﺸﻮ ﺧﺸﻦ ﭼﻬﺮه ﻛﻪ‬ ‫ﻛﻮر ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ آنﻫﺎ در ﻧﺎز و ﻧﻌﻤﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺒﺎس ﺳﻴﺎه ﭼﺮﻣﻲ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ دﺳﺘﺒﻨﺪ‪ ،‬ﻣﭻﻫﺎ و ﺑﺎزوﻫﺎي ﻣﺎ را ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺪي در ﻣﻮرد ﺑﻨﺪ »ﺟﻬﺎد زﻧﺪان« ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﺻﻨﺪﻟﻲﻫﺎي اﺗﻮﺑﻮس ﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﺗﻮﺑﻮسﻫﺎ ﭘﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎجآﻗﺎ ﻣﺮﺗﻀﻮي‬ ‫»ﻫﻴﭻ ﻓﺸﺎري ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺴﻴﻨﻴﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺧﺎص ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد؛ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫‪٢٤٦‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫ﻳﻜﻲ ﻫﻢ از روي آن ﻛﭙﻲ ﻛﺮدم و در ﺟﻴﺐ ﭘﻴﺮاﻫﻦ زﻧﺪاﻧﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪«... .‬‬
‫)ﺻﻔﺤﻪي ‪(179‬‬
‫اﺳﺪي ﺑﺮاي ﻓﺮار از زﻳﺮ ﺑﺎر ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ واﻧﻤﻮد ﻛﻨﺪ ﻛﻪ آنﻫﺎ از اﺑﺘﺪا‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻗﻀﻴﻪ ﻛﻮدﺗﺎ را ﺑﻪ ﺣﺰب ﺗﻮده ﺑﭽﺴﺒﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺸﺎر‬
‫ﻣﻲآوردﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺮوﻛﻲ آن را ﺑﻜﺸﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺼﺪي داﺷﺘﻨﺪ از‬
‫اﺑﺘﺪا ﻓﺸﺎر را روي رﻫﺒﺮان ﺣﺰﺑﻲ ﭘﻴﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻧﻪ روي ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ درﺟﻪ‬
‫ﭼﻨﺪم ﻛﻪ ﻣﺤﻠﻲ از اﻋﺮاب ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫در »ﻛﺘﺎﺑﭽﻪي ﺣﻘﻴﻘﺖ« از ﺟﻤﻠﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي ﻛﻠﻴﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮد در ﻣﻮرد ﺷﺒﻜﻪ ﻋﻠﻨﻲ و ﻧﻴﺰ ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي‬
‫ﺧﻮد و ﺗﺼﻮرات ﺧﻮدﺳﺎﺧﺘﻪ را ﺑﺎ آب و ﺗﺎب زﻳﺎدي ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﻃﻼﻋﺎتدﻫﻲ از ﺟﺎﻧﺐ اﺳﺪي در زﻧﺪان ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺑﺎزﺟﻮﺋﻲﻫﺎ ﻣﺒﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮاي‬
‫آﻏﺎز ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺷﻜﻨﺠﻪ و اﻋﺘﺮافﮔﻴﺮي در ﺑﺎزﺟﻮﺋﻲﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪«.‬‬
‫اﺳﺪي ﺑﺮاي ﻟﻮث ﻛﺮدن ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎً ﺗﺄﻳﻴﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺰﺑﻮر اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻫﻤﻴﻨﻄﻮر ﻛﻪ راه ﻣﻲرﻓﺘﻢ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﺮدم اﺳﺎﻣﻲ ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ را ﻛﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺣﺘﺎ ﻗﺪري رژﻳﻢ را ﻣﻮرد ﺗﺮدﻳﺪ ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻴﺎورم‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪي اﺳﺎﻣﻲ را روي ﺑﺮﮔﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻮدم ﮔﻔﺘﻢ‪» : .‬ﮔﺎﺋﻴﺪمﺷﻮن«‬
‫ﺑﺬار ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻦ اﻳﻦﻫﺎ ﻫﻤﮕﻲ ﻋﻀﻮ ﺣﺰب ﺗﻮده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ را ﻫﻢ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدم و ﻫﻤﮕﻲﺷﺎن را ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺣﺰب ﺗﻮده وﺻﻞ ﻛﺮدم‪ .‬ﭼﻨﺪ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ را ﭘﺮ ﻛﺮدم و ﺷﺮوع ﻛﺮدم ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ و ﺗﻤﺪد اﻋﺼﺎب‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮدم ﻓﻜﺮ‬
‫ﻛﺮدم اﻋﺘﺮاف اﻣﺮوزم را اﻧﺠﺎم دادهام‪) «.‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(181‬‬
‫دادن ﻣﻴﺰان ﺷﺪﻳﺪ ﺗﻮﺑﻪ‪ ،‬ﺧﻮشرﻗﺼﻲ و ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ‬
‫اﺳﺪي و ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎي ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮك‬
‫ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي از ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺶ ﺑﺎ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺑﻬﺰادي ﻳﻜﻲ از رﻫﺒﺮان ﺣﺰب‬
‫ﺗﻮده در ﺗﺎﺑﻮﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﻮار ﺗﻜﻴﻪ داده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬او ﺑﻌﺪ از ﺧﻠﻖ ﻳﻚ‬
‫ﺻﺤﻨﻪي ﺳﻴﻨﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺻﺪاي ﺑﺎز ﺷﺪن ﭼﻴﺰي ﺷﻨﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬آﻳﺎ ﻳﻚ در اﺳﺖ؟ ﭼﻮﺑﻲ؟ ﻧﻪ‪ ،‬آﻫﻨﻲ‪.‬‬
‫‪ ...‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﭼﻬﺮهي ﺳﻔﻴﺪ ﺷﺪهي ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺑﻬﺰادي ﻧﮕﺎه ﻛﺮدم«‪ .‬اﺳﺪي ﺳﭙﺲ‬
‫ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آنﻫﺎ ﺑﻬﺰادي را ﻣﺠﺒﻮر ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي روزﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﻮاﻟﻲ درون ﺟﻌﺒﻪي ﺑﺎرﻳﻚ ﭼﻮﺑﻲ ﺑﺨﻮاب ﺑﺮود‪) .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(144‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮ‪ ،‬اﺳﺪي را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﺳﻮس اﻧﮕﻠﻴﺲ وي را ﻧﻴﺰ در‬
‫ﻛﻨﺎر آنﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺧﻮاب ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪) .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(145‬‬
‫در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 150‬اﺳﺪي از ﻗﻮل ﺑﺎزﺟﻮﻳﺶ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ » :‬ﺗﻮ رﻓﻴﻖ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ را‬
‫دﻳﺪي‪ ،‬او ﺑﻪ ﻫﻮش آﻣﺪه و ﺑﻪ ﺳﻠﻮﻟﺶ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ... .‬ﻧﻮﺑﺖ ﺗﻮﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮوي و ﺑﻪ ﺟﺎي او ﺑﺨﻮاﺑﻲ«‬
‫در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 168‬از ﻗﻮل ﺑﺎزﺟﻮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬اﺑﺘﺪا ﻣﺎ ﻫﻤﺴﺮت را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺸﺎن‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد ﻛﻪ در ﺗﺎﺑﻮت ﺧﻮاﺑﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬او ﺷﺒﻴﻪ ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬او ﺧﻴﻠﻲ‬
‫زﻳﺒﺎ اﺳﺖ‪ ... .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻦ ردﻳﻒ ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪ .‬اﺳﺎﻣﻲ را ﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻤﻪ آنﻫﺎ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﻪي آنﻫﺎ ﻛﺎر ﻛﺮدهام‪... .‬ﺣﺎﻻ‬
‫آنﻫﺎ داﺧﻞ ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎ دراز ﻛﺸﻴﺪهاﻧﺪ‪«.‬‬
‫در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 172‬دوﺑﺎره اﺳﺪي داﺳﺘﺎن ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎ را ﭘﻴﺶ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪.‬‬
‫»ﺗﻮ‪ ،‬ﺑﺮادر ﺣﻤﻴﺪ‪ ،‬در ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎ را ﻳﻜﻲ ﻳﻜﻲ ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﻲ‪ .‬ﺧﺒﻴﺜﺎﻧﻪ ﻣﻲﺧﻨﺪي و‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ‪ :‬آﻳﺎ اﻳﻦ ﻳﻜﻲ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻲ؟ اﻣﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬درﺳﺘﻪ )اﻣﻴﺮ ﻧﻴﻚآﻳﻴﻦ(و‬
‫اﻳﻦ ﻳﻜﻲ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻳﻜﻲ‪ ،‬آﻳﺎ دوﺳﺖ داري ﺑﻐﻞ ﻫﻤﺴﺮت ﺑﺨﻮاﺑﻲ؟‬
‫ﺗﺎﺑﻮت آﺧﺮي ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬آن ﻳﻜﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻮت اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮﺑﻲ ﺑﺎ‬
‫ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪي ﻧﺎزك‪ .‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻟﺒﺎس زﻧﺪان ﺑﻪ داﺧﻞ ﺗﺎﺑﻮت ﻣﻲروم‪ .‬ﺷﻤﺎ روي‬
‫ﺗﺎﺑﻮت ﻧﺸﺴﺘﻴﺪ‪... .‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺪي در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ اﻟﺸﺮقاﻻوﺳﻂ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 22‬آﮔﻮﺳﺖ‬
‫‪ 2010‬ﻫﻢ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﺰﺑﻮر از ﻗﻮل او ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»از ﻧﻮ واﻧﻤﻮد ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه‪ ،‬او را ﺑﻪ زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺗﺎﻗﻲ ﭘﺮ‬
‫ﺗﺎﺑﻮت‪» .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎم ﺳﺮان ﻛﻮدﺗﺎ را ﺑﮕﻮﻳﻲ« ﺑﻌﺪ ﻳﻜﻲ ﻳﻜﻲ در ﺗﺎﺑﻮتﻫﺎ را ﺑﺎز‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و او ﺻﻮرت ﺳﻔﻴﺪ دوﺳﺘﺎﻧﺶ را ﻣﻲدﻳﺪ ﻛﻪ در ﻫﻴﺎﺗﻲ ﺑﻲ ﺟﺎن آﻧﺠﺎ‬
‫ﺧﻮاﺑﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ اﺳﻢﻫﺎ را ﻧﮕﻔﺘﻪاي ﺣﻖ ﺣﺮف زدن ﻧﺪاري‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻴﺰي اﺣﺘﻴﺎج داﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ واق واق ﻣﻲﻛﺮد و آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺧﻨﺪﻳﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اوﺿﺎع‬
‫ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﺎه اداﻣﻪ داﺷﺖ و ﻫﻮﺷﻨﮓ در اﻳﻦ ﻣﺪت ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﮓ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﺳﻢﻫﺎي زﻳﺎدي را ﮔﻔﺖ‪ ،‬از آدمﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺖ و‬
‫‪٢٤٧‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺷﺪ‪ .‬او داﺧﻞ ﻫﻤﻪي اﺗﻮﺑﻮسﻫﺎ ﺷﺪ و ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻦ او را‬
‫دﻳﺪم ﻛﻪ در ﺣﺎل ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ رﺋﻴﺲ ﻛﻤﻴﺘﻪ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮد‪ .‬آنﻫﺎ ﻫﺮ دو‬
‫ﺳﻮار اﺗﻮﺑﻮس ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﻀﻮي را ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ‪:‬‬
‫دﺳﺖﺑﻨﺪﻫﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺎز ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ از ﻛﺴﻲ ﻛﺎر ﺧﻼﻓﻲ ﺳﺮ زد ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺮدي ﻛﻪ ﻟﺒﺎس ﺳﻴﺎه ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ ﺑﺎ اﻛﺮاه دﺳﺖﺑﻨﺪﻫﺎ را‬
‫ﺑﺎز ﻛﺮد‪ .‬اﺗﻮﺑﻮسﻫﺎ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻣﺤﺎﺻﺮهي ﺑﻨﺰﻫﺎي ﺳﻴﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪) «.‬ﺻﻔﺤﻪي ‪(276‬‬
‫اﺳﺪي اﻳﻦ ﺟﻌﻠﻴﺎت را ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﺑﺎﻓﺪ ﺗﺎ ﺑﻠﻜﻪ ﭼﻬﺮهي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﻀﻮي‪،‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺟﻨﺎﻳﺘﻜﺎران ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻧﻔﻌﻲ دارد‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ؟ ﺗﺎ ﺳﺎل‬
‫‪ 70‬ﻛﻪ از زﻧﺪان آزاد ﺷﺪم ﺑﺮﺧﻼف اﻣﺮوز ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ ﻛﻪ در ﻧﻘﻞو‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻻت اﻧﻔﺮادي و ﻳﺎ ﮔﺮوﻫﻲ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران از دﺳﺖﺑﻨﺪ ﺑﺮاي ﺑﺴﺘﻦ دﺳﺖ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻴﺰ از اﻧﺠﺎم ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري‬
‫ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪﻫﺎ زﻧﺪاﻧﻲ آزاد ﺷﺪهي زن و ﻣﺮد ﻛﻪ در دﻫﻪي ‪60‬‬
‫زﻧﺪانﻫﺎي اوﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺰﻟﺤﺼﺎر و ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻨﻚ در ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺪي و ﺗﻮﻃﺌﻪي ﻛﻮدﺗﺎي ﺣﺰب ﺗﻮده‬
‫در »ﻛﺘﺎﺑﭽﻪي ﺣﻘﻴﻘﺖ« در ﻣﻮرد ﻧﻘﺶ اﺳﺪي در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﻨﺎرﻳﻮي ﻛﻮدﺗﺎ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫»ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺷﻜﻨﺠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي ﻗﻀﻴﻪ‬
‫ﻛﻮدﺗﺎ و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﺘﺎد ﻛﻮدﺗﺎ را ﺑﻪدروغ ﻣﻄﺮح ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن‬
‫اﻳﻨﻜﺎر را ﻛﺮدهﺑﻮد‪ .‬اﺳﺪي از ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي ﺣﺰب و ﺑﺮﺧﻲ ﺻﺤﺒﺖﻫﺎ‪،‬‬
‫داﺳﺘﺎﻧﻲ از ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺣﺰب ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻮدﺗﺎ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ آن‬
‫را ﻧﻴﺰ در ‪ 6‬ﻓﺮوردﻳﻦ و ﺑﻌﺪﻫﺎ در ‪ 11‬اردﻳﺒﻬﺸﺖﻣﺎه ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دروغ ﻳﻚ‬
‫ﺷﻮراي ﻛﻮدﺗﺎ و ﺷﻮراي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻋﻀﺎي ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﺗﺨﻴﻠﻲ را ﻧﻴﺰ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺳﻤﺖﻫﺎ را در ﻛﺎﺑﻴﻨﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺣﺰﺑﻲ اﻓﺮاد ﻳﺎ‬
‫ﺳﻤﺖ آن اﻓﺮاد در رﻫﺒﺮي ﺣﺰب ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدهﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻃﺒﺮي را وزﻳﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫و ﻛﻴﺎﻧﻮري را رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر‪ ،‬ﻋﻤﻮﺋﻲ و ﺣﺠﺮي را ﺑﺮاي ﺑﺨﺶ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻪأذﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻄﺮح ﺷﺪن ﻣﻮﺿﻮع »ﻛﻮدﺗﺎ« ز ﺳﻮي اﺳﺪي را ﻓﺮوردﻳﻦ ‪1362‬‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬او در ﻛﺘﺎب ﺧﺎﻃﺮاﺗﺶ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺑﺎر دﻳﮕﺮ و اﻳﻦ ﺑﺎر‪ «...‬ﻛﻪ‬
‫اﻧﺘﺸﺎر اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺪون ﻧﺎم ﺑﺮدن از اﺳﺪي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫» روز دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ دﻫﻪي ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ ،1362‬داﺳﺘﺎن ﺗﺎزهاي آﻏﺎز‬
‫ﺷﺪ و آن‪ ،‬در ﻓﻀﺎي ﺟﻮﺷﺎن دروغ و راﺳﺖ و ﺷﻜﻨﺠﻪ و ﻓﺤﺶ و ﻓﺮﻳﺎد‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﮕﺎه‪ ،‬ﮔﻮﻳﻲ آﺗﺸﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ درﮔﺮﻓﺖ و ﻳﻜﺒﺎره زﺑﺎﻧﻪ ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﻛﻪ‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ از »ﺑﺮادري« دﺳﺖاﻧﺪرﻛﺎر ﻛﻪ رازﮔﺸﺎﻳﻲاش ﺑﺎ ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺤﻀﺎًﷲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺷﻨﻴﺪم‪ ،‬ﻳﻜﻲ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﺮسﺧﻮردهي ﺗﻮدهاي‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﺗﺨﻴﻠﻲ‬
‫ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ از ﺳﺨﺘﻲﻫﺎي زﻧﺪان و زﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ‪ -‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮاي آﺳﻮدن از آزار‬
‫ﺑﻲاﻣﺎن ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲﻫﺎ‪ ،‬و از آن ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ آﻏﻮش ﭘﺮﻣﻬﺮ ﻫﻤﺴﺮ‪-‬‬
‫از دروغ ﭘﺮوا ﻧﺪاﺷﺖ‪» ،‬راز« ﻣﻬﻤﻲ را ﺑﺎ »ﺑﺮادران« در ﻣﻴﺎن ﻧﻬﺎده ﺑﻮد‪ :‬ﺣﺰب‬
‫ﺗﻮده در ﺗﺪارك »ﻛﻮدﺗﺎ« اﺳﺖ و ﺑﺮاي »ﺑﺮاﻧﺪازي« ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻪي ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ داده‪ ،‬اﻧﺒﺎرﻫﺎي ﺳﻼح و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻓﺮاﻫﻢ آورده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻲدرﻧﮓ ﻫﻤﻪي ﭼﺮخ و دﻧﺪهﻫﺎ در ﻫﻤﻪي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ و اﻣﻨﻴﺘﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر اﻓﺘﺎد‪ ...‬از اﻳﻦ ﻃﻮﻓﺎن ﻛﻪ در ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ در اﻣﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﻢ؟ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﻣﻦ‪ -‬و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮ ﻳﻜﺎﻳﻚ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪﮔﺎن ردهي ﺑﺎﻻي ﺣﺰب‪ -‬ﺑﻪ‬
‫اوج ﺧﻮد رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺻﻔﺤﻪي ‪ 22‬و ‪«23‬‬
‫‪http://www.khabarnet.info/doc/khaterate_behazin.pdf‬‬
‫اﺳﺪي ﺑﺮاي ﻟﻮث ﻛﺮدن ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ادﻋﺎي‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪﺷﺪن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﭼﺸﻢﺑﻨﺪم را ﺑﺎﻻ زدم‪ ،‬دﻳﻮارﻫﺎ ﭘﻮﺷﻴﺪه از‬
‫ﻟﻜﻪﻫﺎي ﺧﻮن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ... .‬ﻣﻦ ﭘﻴﺶ ﺧﻮدم ﻓﻜﺮ ﻛﺮدم ﻛﻪ ﻫﺮ ﺷﺒﻜﻪي ﻣﺨﻔﻲ ﻳﻚ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻠﻨﻲ و ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﻧﻈﺎﻣﻲ دارد‪ .‬ﺑﺨﺶ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻴﺮوي‬
‫ﻫﻮاﻳﻲ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻲ و درﻳﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻦ ﭼﺎرت اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ را ﻛﺸﻴﺪم‪ .‬در ﻫﺮ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ‪ 5‬ﻧﻔﺮ را ﻗﺮار دادم ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﻘﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ وﺻﻞ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ و ﻧﺎم و ﻧﺎم‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ اﻓﺮاد را ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻛﺮدم‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﺟﺎي ﻳﻮﺳﻒ ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻢ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻮﺳﻔﻲ و ‪ ...‬وﻗﺘﻲ ﭼﺎرت ﺑﺎل ﻧﻈﺎﻣﻲ را ﻛﻪ ﺧﻠﻖ ﻛﺮده ﺑﻮدم ﻛﺸﻴﺪم‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫»دﺳﺖﻫﺎي او را ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ و او را در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ دﺳﺘﻬﺎﻳﺶ ﭘﺸﺖ ﻛﻤﺮش ﮔﺮه‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﺘﻚ ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺑﺎﻻ و ﻳﻜﻲ از ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ .‬ﻃﻨﺎﺑﻲ ﺑﻪ دﺳﺘﺒﻨﺪ‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻮد ﻛﻪ آﻧﺴﻮﻳﺶ ﭼﺴﺒﻴﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﺳﻘﻒ‪ .‬ﻃﻨﺎب را ﻛﻪ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‬
‫ﭘﺎﻫﺎي او رو ﺑﻪ ﺳﻮي آﺳﻤﺎن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬آﻧﻮﻗﺖ ﻛﻒ ﭘﺎﻫﺎﻳﺶ را ﺷﻼق‬
‫ﻣﻲزدﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﺳﺪي ﺷﻼق ﺧﻮردن در ﺣﺎل آوﻳﺰان ﺑﻮدن را ﺑﻪ رواﻳﺖ ﻛﻴﺎﻧﻮري اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺧﻮد را ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬او ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻘﺎﻟﻪي‬
‫»ﭼﺸﻢﻫﺎي ﻣﺮﻳﻢ« ﻛﻪ ﭘﺲ از درﮔﺬﺷﺖ ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ادﻋﺎي‬
‫ﻣﻀﺤﻜﻲ را ﻣﻄﺮح ﻛﺮد‪:‬‬
‫» در زﻧﺪان‪ ،‬ﺷﻼقﻫﺎ ﺧﻮردم و روزﻫﺎ و ﺷﺐﻫﺎ از ﺳﻘﻒ آوﻳﺰاﻧﻢ ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫»اﻋﺘﺮاف« ﻛﻨﻢ ﻣﻦ و »ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز« اﻋﻀﺎي ﺷﺒﻜﻪ ﻓﺮاﻣﺎﺳﻮﻧﺮي ﻟﮋ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬
‫ﻫﺴﺘﻴﻢ و در ﺣﺰب ﺗﻮده ﻧﻔﻮذ ﻛﺮدهاﻳﻢ‪«.‬‬
‫‪http://news.gooya.com/columnists/archives/069209.php‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮاً ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮان ﻧﮕﺮان ﻧﻔﻮذ ﺷﺒﻜﻪي ﻓﺮاﻣﺎﺳﻮﻧﺮي در ﺣﺰب ﺗﻮده ﻫﻢ‬
‫ﺑﻮدهاﻧﺪ و از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ »اﻣﺖ ﺧﺪاﺟﻮ« را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪى اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬آﮔﺎه ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﺳﺪي ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻫﺮ ﻃﻮر ﺷﺪه ﺧﻮدش را‬
‫ﻫﻢ ﺳﺮﺷﺖ ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف وى‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﭼﻬﺮهﻫﺎي‬
‫درﺧﺸﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ در زﻧﺪان ﺟﻤﻬﻮرى اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺪي ﻋﻼوه ﺑﺮ‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻛﻴﺎﻧﻮري از آن در ﻣﻮرد ﺧﻮدش و ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز و دﻳﮕﺮ رﻫﺒﺮان‬
‫ﺗﻮدهاي ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﺣﺘﺎ ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﺑﺎرﻫﺎ ﺳﺮش را در ﺗﻮاﻟﺖ‬
‫ﻣﺴﺘﺮاح ﻓﺮو ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻣﺪﻓﻮع ﺑﻪ ﺧﻮردش دادهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﺳﺪي آﻧﻘﺪر ﺑﺮاي ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮان ﺑﻲاﻫﻤﻴﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺘﺎ در ﻣﻴﺰﮔﺮد ﺳﺮاﺳﺮي‬
‫ﺣﺰب ﺗﻮده ﻧﻴﺰ ﺷﺮﻛﺘﺶ ﻧﺪادﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻣﺎده ﺑﺎش ﻛﺎﻣﻞ‪ «...‬ﻳﺎد ﺗﻌﺰﻳﺮﻫﺎي ﻫﺮ روزهي ﻓﺮوردﻳﻦﻣﺎه ﻳﻚ دم در ﻣﻦ زﻧﺪه‬
‫اﺳﺪي و ﺗﻼش ﺑﺮاي ﺧﻮدﻛﺸﻲ‬
‫از آنﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ زﻧﺪه ﻳﺎد رﺣﻤﺎن ﻫﺎﺗﻔﻲ در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي ﺑﺎ ﭘﻴﮋاﻣﻪاش ﺧﻮد را‬
‫ﺣﻠﻖآوﻳﺰ ﻛﺮد‪ ،‬ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي ﻫﻢ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺳﺎﺑﻘﻪي‬
‫ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﺑﺘﺮاﺷﺪ‪ .‬ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ اﻣﻴﺮي ﺑﺎ ﺣﻔﻆ ﻛﺮدن ﻣﺘﻦ ﻛﺘﺎب‪ ،‬از زﺑﺎن ﻫﻤﺴﺮش‬
‫در ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ اﻟﺸﺮقاﻻوﺳﻂ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»او را از ﭘﺎ آوﻳﺰان ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﻓﺘﻨﺪ و ﻳﻚ ﺷﻴﺸﻪ ﻣﻮاد ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﻨﻨﺪه را‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ او ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﺮاي ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺑﺎزش ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬او در ﺷﻴﺸﻪ را‬
‫ﺑﺎ دﻧﺪاﻧﺶ ﺑﺎز ﻛﺮد و ﺗﻤﺎﻣﺶ را ﺳﺮ ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮدش را ﺑﻜﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر را ﻫﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﮔﻤﺎن ﻛﺮد ﻛﺎرش ﺗﻤﺎم ﺷﺪه و اﺣﺴﺎس ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ده دﻗﻴﻘﻪ آﻣﺪﻧﺪ‪» ،‬ﭼﻄﻮري ﻫﻮﺷﻨﮓ؟ «‪» ،‬دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ‬
‫ﻛﺎري ﺑﺎ ﻣﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﺮدهام «‪» ،‬ﺗﻮ ﻧﻤﺮدهاي‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺑﻄﺮي اﻟﻜﻞ‬
‫ﻧﻮﺷﻴﺪهاي و اﻟﻜﻞ در اﺳﻼم ﺣﺮام اﺳﺖ و ﺗﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺷﻮي«‪ ،‬و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ او ﺑﻪ‬
‫ﺟﺮم ﺧﻮردن اﻟﻜﻞ ﻫﺸﺘﺎد ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق زدﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﺳﺪي ﭼﻨﺎن وﺿﻌﻴﺘﻰ ﺑﺮاى ﺧﻮدش ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻛﻪ ﺣﺘﺎ ﻗﺎدر ﻧﺒﻮده ﻣﺰهي اﻟﻜﻞ را‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮد و ﻣﺘﺸﺮع ﻣﻰﺷﺪ ﻣﻮﺿﻮع را ﻓﻬﻤﻴﺪ‪ .‬از آن‬
‫ﺧﻨﺪهدارﺗﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺧﻮدش ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد ﻣﺮده اﺳﺖ و ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﺑﻪ او ﺣﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﺮده اﺳﺖ! و ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ادﻋﺎي اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻮﺷﻴﺪن اﻟﻜﻞ ﺑﻪ‬
‫او ‪ 80‬ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق زدهاﻧﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮرش را ﺑﻜﻨﻴﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ! ﺑﺎ دﻧﺪان در‬
‫ﺷﻴﺸﻪ را ﺑﺎز ﻛﺮده! ﻻﺑﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن دﻧﺪان‪ ،‬ﺷﻴﺸﻪ را از روي زﻣﻴﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮده و‬
‫ﻻﺟﺮﻋﻪ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت آن را ﺳﺮ ﻛﺸﻴﺪه اﺳﺖ! اﺳﺪي روي دﺳﺖ »راﻣﺒﻮ« ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺪي ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ روي دﺳﺖ رﺣﻤﺎن ﻫﺎﺗﻔﻲ در ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﻫﻢ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻫﻤﻴﻦ دوﺑﺎر ﺧﻮدﻛﺸﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺴﺮش در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻳﻚ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺷﻴﺸﻪﻫﺎي ﻋﻴﻨﻜﺶ را ﺷﻜﺴﺖ و ﺧﻮرد ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﻜﺸﺪ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ او ﻳﻚ داروي ﻣﺴﻬﻞ و ﻣﻘﺪاري ﺳﻴﺐ زﻣﻴﻨﻲ ﺧﺎم ﻛﺜﻴﻒ ﺧﻮراﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺷﻴﺸﻪاي را ﻛﻪ ﺧﻮرده ﺑﻮد دﻓﻊ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ اﻋﺘﺮاف ﻧﻜﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺠﺒﻮرش ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد ﺗﺎ ﻣﺪﻓﻮﻋﺶ را ﺑﺨﻮرد‪« .‬‬
‫اﻳﻦ ﻫﻢ ﺟﺰو ﻋﺠﺎﻳﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺮده ﺷﻴﺸﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻠﻖ و ﮔﻠﻮ و ﻣﺮي و ‪ ...‬را‬
‫زﺧﻤﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ؛ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﺑﻪ روده و ﻣﻌﺪه ﻣﻲروﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻤﻬﻴﺪات داﻫﻴﺎﻧﻪي‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑﻰ ﻫﻴﭻ آﺳﻴﺐرﺳﺎﻧﻰاى‪ ،‬دﻓﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﺧﻴﺮ و ﺧﻮﺷﻲ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري در ﻧﺎﻣﻪاش ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي از آوﻳﺰان ﺷﺪن ﺧﻮد و ﺣﺠﺮي ﺑﺎ دﺳﺘﺒﻨﺪ‬
‫‪٢٤٨‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺣﺪس ﻣﻲزد‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺣﺴﻦ ﻫﺎﺷﻤﻲ‪ ،‬ﭘﺎﺋﻮﻟﻮ ﺟﻮزﭘﻪ و ﻧﻴﻜﻮﻻ ﺳﺎرﻛﻮزي‪ ...‬ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻛﺎر را ﺑﺎ ﻫﻤﻪي ﺑﭽﻪ ﻫﺎي ﺗﻮي ﺗﺎﺑﻮت اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪«.‬‬
‫‪http://www.alarabiya.net/articles/2010/08/23/117383.html‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺎﺑﻮت ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮدد ﺑﻪ زﻧﺪان ﻗﺰلﺣﺼﺎر در ﺳﺎل ‪ 63-62‬ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن و‬
‫ﺑﻪ وﻳﮋه زﻧﺎن را ﺑﺎ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﻣﺎهﻫﺎ در ﺟﻌﺒﻪاي ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ و اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم‬
‫ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺟﺴﻤﻲ و روﺣﻲ را روي آﻧﺎن اﻋﻤﺎل ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺪي ﺑﺎ اﻟﻬﺎم‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ از آن داﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺎﺑﻮت ﺗﻮدهايﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺸﻤﺌﺰ ﻛﻨﻨﺪهاي ﺟﻌﻞ‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺪي ﺑﺮاي آن ﻛﻪ ﺧﻮد را از ﻣﻈﺎن اﺗﻬﺎم دور ﻛﻨﺪ داﺳﺘﺎن ﺑﻲ ﺳﺮ و ﺗﻪ‬
‫ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪن ﺗﻮدهايﻫﺎ در ﺗﺎﺑﻮت را ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﺧﻮاب ﺑﺮده ﺷﻮد ﺣﺎﻻ‬
‫ﭼﻪ در ﺗﺎﺑﻮت ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ در ﭘﺮ ﻗﻮ‪ ،‬ﭼﻪ ﻓﺮﻗﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ اﻳﻦ ﭼﻪ‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺸﺎري اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاب‬
‫ﻋﻤﻴﻖ ﻫﻢ ﻣﻲرود؟ ﭼﺮا ﻫﻴﭻﻳﻚ از اﻋﻀﺎي ﺣﺰب ﺗﻮده ﺑﺎ آنﻛﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﭘﺲ‬
‫از اﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ زﻧﺪه و در ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ زﻧﺪانﻫﺎي اوﻳﻦ و ﻗﺰلﺣﺼﺎر و‬
‫ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﺳﺮﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻛﺴﻲ در اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻜﺮدﻧﺪ؟‬
‫اﺳﺪي و ﭘﺎﭘﻮشدوزي ﺑﺮاي ﺑﻪآذﻳﻦ‬
‫ﺑﻪآذﻳﻦ در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 75‬ﻛﺘﺎب ﺧﻮد از ﮔﻔﺘﮕﻮي دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺶ »ﺑﺮادر«‬
‫ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ او در ﻣﻮرد رذاﻟﺖ و ﭘﺴﺘﻲ اﺳﺪي ﻫﺸﺪار ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬
‫»ﻫﻤﺴﺎﻳﻪي ﺳﻠﻮل دﺳﺖ راﺳﺘﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﺧﻮاﺳﺘﻪاي ﺑﺎ اﻟﻔﺒﺎي ﻣﻮرس ﺑﺎ او‬
‫ﺗﻤﺎس ﺑﮕﻴﺮي« ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲﻛﻨﻢ و ﻟﺒﺨﻨﺪي ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺑﺮ ﻟﺒﺎﻧﻢ ﻣﻲﻣﺎﺳﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ؟!« »ﻫﺎ‪ ،‬او ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ .‬وﻟﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪش‪ .‬دروﻏﮕﻮ اﺳﺖ‪ .‬او‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ داﺳﺘﺎن ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻛﻮدﺗﺎي ﺑﺮاﻧﺪازي را ﺳﺮ ﻫﻢ ﻛﺮد و وﻟﻮﻟﻪاي راه اﻧﺪاﺧﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺸﻤﻲ ﻛﻪ در ﻣﻦ ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﻲدارد راه ﻧﻤﻲدﻫﻢ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻮد‬
‫ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺑﻴﭽﺎره ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ ﺑﻮد و درد ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ‪« ....‬‬
‫‪http://www.khabarnet.info/doc/khaterate_behazin.pdf‬‬
‫اﺳﺪي در ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺘﺎب ﻫﻴﭻ ﺻﺤﺒﺘﻲ از ﺑﻪآذﻳﻦ و اﻳﻦ ﻛﻪ در ﺳﻠﻮل ﻣﺠﺎور‬
‫او ﺑﻮده ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﻟﻪي »آﻗﺎي ﺧﺎﻣﻨﻪاي و ﻫﻢ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻫﺎﻳﺶ« ﺑﻨﺪ را‬
‫آب ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫»ﺑﻪ آذﻳﻦ ﻛﻪ در ﺳﻠﻮل ﻛﻨﺎري ﻣﻦ ﺧﺒﺮي را ﺷﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺪتﻫﺎ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻳﺴﺖ‪«.‬‬
‫‪http://www.roozonline.com/persian/news/newsitem/article/-‬‬
‫‪07e94de635.html‬‬
‫ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي و ﺷﻜﻨﺠﻪ‬
‫ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻧﺎﻣﻪي ﺑﻬﻤﻦ ‪ 68‬ﻛﻴﺎﻧﻮري ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﻛﭙﻲﺑﺮداري از ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ روي ﻛﻴﺎﻧﻮري و دﻳﮕﺮ رﻫﺒﺮان ﺗﻮدهاي اﻋﻤﺎل‬
‫ﺷﺪه )ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺒﺮ‬
‫ﭼﻴﻨﻰﻫﺎى اﺳﺪي و ﮔﺰارشﻫﺎي ﺧﻼف واﻗﻊاش ﺑﻮده( ﺧﻮد را ﺑﻪ دروغ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻛﻴﺎﻧﻮري در ﻧﺎﻣﻪي ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‪ ،‬ﺑﻪ درﺳﺘﻲ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪي ﻳﻚ ﺑﺎر ﺷﻼق ﺧﻮردن را آش و ﻻش ﺷﺪن ﭘﺎ ﻣﻰداﻧﺪ اﻣﺎ اﺳﺪي آن‬
‫را ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ و ﻫﻢ در ﻛﺘﺎب و ﻫﻢ در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ اﻟﺸﺮق اﻻوﺳﻂ ﻣﺪﻋﻲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫»از ﺻﺒﺢ زود ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ وﻗﺖ ﻧﺎﻫﺎر و ﺑﻌﺪ از ﻳﻚ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻛﻮﺗﺎه از‬
‫ﻧﻮ ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﺳﺎﻋﺎت ﺷﺐ ‪ .‬ﭼﻴﺰي ﻣﻴﺎن ‪ 80‬ﺗﺎ ‪ 200‬ﺿﺮﺑﻪ‬
‫ﺷﻼق در روز‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮاب‪«.‬‬
‫»‪ ...‬ﻣﻦ را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻠﻮل ﭘﺮﺗﺎب ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﻤﻪ ﺟﺎن و ﺑﻲ رﻣﻖ و ﻏﺮق ﺧﻮن؛‬
‫اﻣﺎ ﺗﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﮔﺮم ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬در را ﺑﺎز ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و دوﺑﺎره ﺷﻜﻨﺠﻪ را از ﻧﻮ ﺳﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬از درﻳﭽﻪي در ﺳﻠﻮل‪ ،‬ﻫﻮاي ﻣﻦ را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ را‬
‫ﻣﻲﺑﺴﺘﻢ ﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ داﺧﻞ و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ دوﺑﺎره آﻏﺎز ﻣﻲﺷﺪ‪«.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد ﺑﺎرﻫﺎ ‪ 80‬ﺗﺎ ‪ 200‬ﺿﺮﺑﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﺑﺨﻮرﻳﺪ و آﺛﺎر آن روي ﭘﺎﻳﺘﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ در ﺳﺎل ‪ 1364‬ﭘﺎﻫﺎي اﺳﺪي را دﻳﺪم‪ .‬ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ اﺛﺮي از ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻜﻠﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ در آن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻰﺷﺪ‪ .‬آنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻛﺎﺑﻞ‬
‫ﺑﻪ ﻛﻒ ﭘﺎﻳﺸﺎن ﺧﻮرده اﺳﺖ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻗﭙﺎﻧﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ .‬اﻟﺸﺮقاﻻوﺳﻂ از زﺑﺎن اﺳﺪي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫اﺳﺪي ﻣﺪﻋﻲ زدن رگ دﺳﺘﺶ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺟﺎي آن را ﻧﺸﺎن‬
‫دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺗﺒﻌﺎت ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎﻳﻲ‪ ،‬او ﺷﻴﻮهاي از ﺧﻮدﻛﺸﻲ را‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﻧﺒﺎﺷﺪ آﺛﺎر آن را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺪي و ﻛﺸﺘﺎر ‪67‬‬

‫اﺳﺪي در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 19‬ﻣﺮداد ‪ 1389‬ﭘﺎرهاي از ﻛﺘﺎب »ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﮔﺮم«‬
‫را ﺗﺤﺖ ﻧﺎم »از روزﻫﺎي ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮔﻠﺴﺮخ« در ﺳﺎﻳﺖ روزآﻧﻼﻳﻦ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر داد‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻢ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺑﺎ اﺗﻜﺎ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ ﻓﺎرﺳﻲ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪي‬
‫ﺧﻮد اوﺳﺖ‪ ،‬دروغﻫﺎﻳﺶ را ﺑﺮﻣﻼ ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫»ﻫﻤﺎن روزﻫﺎي اول ﻣﺮداد اﺳﺖ ﻛﻪ رادﻳﻮي ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ را ﭘﺨﺶ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺳﺨﻨﺮان ﻣﺮﺗﺐ داد ﻣﻲزﻧﺪ‪ :‬ﺑﻜﺸﻴﺪ‪ ....‬ﺑﻜﺸﻴﺪ اﻳﻨﻬﺎ را‪ ...‬ﺑﻜﺸﻴﺪ ‪...‬‬
‫ﻧﻤﻲﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ ﻣﻨﻈﻮرش ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ در اﻳﻦ راﻫﺮوﻫﺎ ﺳﺮﮔﺮدان و ﭘﺮﻳﺸﺎن‬
‫ﻣﻲﮔﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻬﺮام داﻧﺶ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﻠﻮي در ورودي ﺑﻨﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و‬
‫ﺳﺮش را ﻣﺜﻞ ﭘﺎﻧﺪول ﺗﻜﺎن ﻣﻲداد‪ .‬اﻳﻦ آﺧﺮﻳﻦ ﺻﺪاﻳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ‪.‬‬
‫ﺻﺪاي رادﻳﻮ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮنﻫﺎ را ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ را ﻧﻴﺎوردﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺧﺒﺮ‬
‫و ﻫﺎدي ﭘﺮﺗﻮي در اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن روزﻫﺎ‪ ،‬ﻋﺪه زﻳﺎدي از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﭼﭗ‬ ‫ﺷﺪه؟ ﺧﺒﺮﻫﺎ دﻫﺎن ﺑﻪ دﻫﺎن ﻣﻲﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ در ﻣﻼﻗﺎت از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﺷﻨﻴﺪه‬
‫را از ﺑﻨﺪﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻪ آﻣﻮزﺷﮕﺎه آوردﻧﺪ‪ .‬آﺻﻒ رزم دﻳﺪه‪ ،‬ﻫﺪاﻳﺖاﻟﻪ ﻣﻌﻠﻢ و‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺷﻌﺎر »اﻣﺮوز ﻣﻬﺮان‪ ،‬ﻓﺮدا ﺗﻬﺮان« وارد ﺧﺎك اﻳﺮان‬
‫ﻫﻴﺒﺖاﻟﻪ ﻣﻌﻴﻨﻲ در ﻣﻴﺎن ﺷﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ...‬ﺑﺎ آﺻﻒ ﺗﺠﺪﻳﺪ دﻳﺪار ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻮي‬ ‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن دادﻳﺎر اوﻳﻦ ﻫﻢ روز آﺧﺮﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺧﻄﺮ ﻣﻲآﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻛﺴﻲ دﻗﻴﻘﺎً ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از دو اﺗﺎق‬ ‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ زودي روﺷﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﭽﻪﻫﺎ را در‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ ،1‬ﺑﻘﻴﻪ ﭘﺮ از ﺑﭽﻪﻫﺎي ﭼﭗ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺑﻨﺪﻫﺎي دﻳﮕﺮ آورده‬ ‫ﺑﻨﺪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﮕﺎه ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﺳﺎﻟﻦﻫﺎي آﻣﻮزﺷﮕﺎه ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﻴﺎط دور ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﺧﻮري ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺪ‪ ،‬دو‬ ‫اﺟﺎزه ﻧﺪادﻧﺪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮاي آوردن ﻣﻨﺒﻊﻫﺎي ﺑﺰرگ ﭼﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ ﺑﻨﺪﻫﺎ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﻮد‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ داﺷﺖ ‪ .‬ﻧﻴﻤﻲ از ﻣﺎ ﺷﺐﻫﺎ در ﺣﻴﺎط ﻣﻲﺧﻮاﺑﻴﺪم و‬ ‫و آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر را زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدي ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪«.‬‬
‫ﻣﻲدﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﮕﻬﺒﺎنﻫﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪﺗﻲ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻢ را ﺻﺪا زدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ وﺳﺎﻳﻠﺶ را ﺟﻤﻊ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﺗﺎ ﻛﻨﺎر در‬ ‫آﻣﻮزﺷﮕﺎه اوﻳﻦ در دوران ﻛﺸﺘﺎر ‪67‬‬
‫رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﭽﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ از ﺑﻨﺪﻫﺎي دﻳﮕﺮ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪﺗﺎ ﭼﻨﺪﺗﺎ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻣﻮزﺷﮕﺎه اوﻳﻦ از دو ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﻪ ﻃﺒﻘﻪ و ‪ 6‬ﺳﺎﻟﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺧﺎﻟﻲ ﺷﺪ و ﻫﻮاﺧﻮري ﻫﻢ ﻗﻄﻊ ‪«.‬‬ ‫ﺳﺎﻟﻦﻫﺎي ‪ 6 ،2،4‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻣﺮد و ﺳﺎﻟﻦﻫﺎي ‪ 5 ،1،3‬ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن زن‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ‪ 1‬آﻣﻮزﺷﮕﺎه ﺑﻪ زﻧﺎن اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ و اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق زﻧﺎن‬ ‫اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﻛﺸﺘﺎر ‪ ،67‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎﻟﻦ ‪ 6‬ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻫﺎي‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪي ﻛﻪ در آن ﺣﺒﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺟﺮﻳﺎن ﻛﺸﺘﺎر ‪ 67‬ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ ﻗﺘﻞﻋﺎم‬ ‫ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ اوﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ‪ 325‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﺪ و ﻓﺎﺻﻠﻪي زﻳﺎدي‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دهﻫﺎ زن زﻧﺪاﻧﻲ آزاد ﺷﺪه در ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در‬ ‫ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آﻣﻮزﺷﮕﺎه داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺷﻬﺎدت دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎلﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﻛﺸﺘﺎر ﻧﻴﻤﻲ از اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ‬ ‫)م‪ -‬م( ﻳﻜﻲ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ 4‬آﻣﻮزﺷﮕﺎه اوﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺑﻬﺪاري آﻣﻮزﺷﮕﺎه ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻨﺪ ﺑﻴﺶ از ‪ 6‬اﺗﺎق ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﺳﺪي آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻧﺎﻣﻲ‬ ‫ﺳﻦ ﻛﻢ و دﺳﺘﮕﻴﺮي در ﺳﺎل ‪ 1365‬در اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬در ﻣﻮرد‬
‫از ﺳﺎﻟﻦ ‪ 2‬و ‪ 4‬ﻧﻤﻲﺑﺮد ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن آن ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد رژﻳﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﺎﻟﻦﻫﺎي ‪ 2‬و ‪ 4‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﺎﻟﻦ ‪ 4‬آﻣﻮزﺷﮕﺎه از اردﻳﺒﻬﺸﺖ‬
‫دﻻﻳﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﭘﺮوﻧﺪهاي در ﻛﺎرﮔﺎه و ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪،‬‬ ‫ﺳﺎل ‪1367‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﻠﻴﻪ اﻓﺮادي ﻛﻪ ﻛﺎر ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺪاري و ﻳﺎ ﻣﺤﻮﻃﻪي زﻧﺪان ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺪي ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬ ‫ﭼﭗ ﺳﺎﻟﻦ از اﺗﺎق ‪ 47‬ﺗﺎ ‪ 54‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻓﺮاد ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻨﺒﻴﻬﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﻣﻬﺪي ﭘﺮﺗﻮي‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮل ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﺑﺨﺶ ﻣﺨﻔﻲ ﺣﺰب ﺗﻮده‪ ،‬در اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ روي‬ ‫دﺳﺘﮕﻴﺮيﻫﺎ و ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺻﻐﺮي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‬
‫ﭘﺮوژهﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ رژﻳﻢ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺪي‪ ،‬ﺳﻤﺖ دﺳﺘﻴﺎر ﭘﺮﺗﻮي را‬ ‫ﺳﺎﻟﻦ‪ ،‬اﻓﺮادي ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺟﻬﺎد زﻧﺪان‪ ،‬ﻣﺤﻮﻃﻪ اوﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻻن دادﺳﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻴﻔﺮﺧﻮاﺳﺖ‪ ‬رﻫﺒﺮان ﺣﺰب ﺗﻮده و ﺳﺆاﻻت دادﮔﺎه‬ ‫و ﻧﺠﺎري ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﺎﻟﻦ ‪ 2‬اﻓﺮادي ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﻛﺎرﮔﺎهﻫﺎي‬
‫رﻫﺒﺮان اﻳﻦ ﺣﺰب را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﭘﺮﺗﻮي ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﺟﻲ و ﺧﻴﺎﻃﻲ زﻧﺪان ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دو ﺳﺎﻟﻦ‪ ،‬درﻫﺎﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺎز‬
‫ﻫﻴﺒﺖاﷲ ﻣﻌﻴﻨﻲ از ﻗﺒﻞ در ﺳﻠﻮل ﻋﻤﻮﻣﻲ آﺳﺎﻳﺸﮕﺎه اوﻳﻦ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮد و از‬ ‫ﺑﻮد و ﺣﻴﺎطﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎ ﻫﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪ ... .‬در دوران ﻛﺸﺘﺎر در ﻛﺎرﮔﺎه‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻠﮕﺎه ﺑﺮده ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﻮد روﻏﻨﻲ ﻣﺴﺌﻮل ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺨﺶ ﻛﺎرﮔﺮي‬ ‫ﺧﻴﺎﻃﻲ رادﻳﻮ ﺑﻄﻮر داﺋﻤﻲ روﺷﻦ ﺑﻮد و در ﻫﺮ دو ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و روزﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﺗﻬﺮان ﺣﺰب ﺗﻮده ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﺒﺖاﷲ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﻢ اﺗﺎق ﺑﻮده و ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺟﺮﻳﺎن ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻻت ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺑﺮده ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬از او ﭘﺮﺳﻴﺪم در ﻣﻘﺎﺑﻞ دادﮔﺎه ﭼﻪ‬ ‫و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮوغ ﺟﺎوﻳﺪان و ﻧﺘﺎﻳﺞ آن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در دوران ﻛﺸﺘﺎر‪،‬‬
‫ﻣﻮﺿﻌﻲ ﺧﻮاﻫﻲ ﮔﺮﻓﺖ؟ او در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺖ‬ ‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 2‬و ‪ 4‬آﻣﻮزﺷﮕﺎه از اﻣﻜﺎن ﻫﻮاﺧﻮري و ﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري‬
‫ﻟﻨﻴﻨﻴﺴﺖ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻋﻀﻮ ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺳﺎزﻣﺎﻧﻢ ﺑﻮدم‪ ،‬و از اﻋﺘﻘﺎداﺗﻢ دﻓﺎع‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻴﺰ ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ... .‬اواﺧﺮ ﻣﺮداد ﺳﺎﻟﻦ ‪ 4‬را ﺗﺨﻠﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺎري ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻜﻨﻨﺪ‪«.‬‬ ‫ﻛﺮده و زﻧﺪاﻧﻴﺎن آن را ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ 2‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪« .‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﻮد روﻏﻨﻲ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺳﻠﻮل ﻋﻤﻮﻣﻲ »آﺳﺎﻳﺸﮕﺎه« ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ اﻣﻴﺮي ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺧﻮد و ﻫﻤﺴﺮش ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي را ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻫﺪاﻳﺖاﷲ ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬آﺻﻒ رزمدﻳﺪه‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ذواﻟﻘﺪر‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﻧﻴﻚآﻳﻴﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﺮداد و ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1367‬اﺳﺖ و در ﻛﺘﺎب »از ﻋﺸﻖ و از اﻣﻴﺪ« ﭘﻴﺸﺘﺮ در‬
‫ﻋﺒﺎس ﺣﺠﺮي‪ ،‬ﺻﺎﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪزاده‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻮرﻫﺮﻣﺰان‪ ،‬اﺑﻮﺗﺮاب ﺑﺎﻗﺮزاده‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد‬ ‫ﭘﺎرﻳﺲ اﻧﺘﺸﺎر داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدي اﻳﻦ دو ﺑﻨﺪ را در ﺟﺮﻳﺎن ﻛﺸﺘﺎر ‪67‬‬
‫اﺧﮕﺮ‪ ،‬و ‪ ...‬ﺑﻮده‪ .‬آنﻫﺎ را از آنﺟﺎ ﺑﺮاي اﻋﺪام ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﺷﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬روز ‪ 4‬ﻣﺮداد ‪1367‬ﻳﻚ روز ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﻛﺸﺘﺎر‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫آﻣﻮزﺷﮕﺎه ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﻳﺸﺎن ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻀﻮري داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺎن در ﺳﺎل ‪1367‬‬
‫ادﻋﺎي دادﮔﺎﻫﻲ ﺷﺪن در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪67‬‬ ‫دادﻳﺎر زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﭼﻨﺎن ﺧﺒﺮي را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهي ﻳﻜﻲ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫اﺳﺪي ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ » :‬و ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ رﺳﻴﺪ‪ :‬دﻫﻢ ﻳﺎ ﻳﺎزدﻫﻢ ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ...‬ﭘﻴﺎده‬ ‫ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬او از ﺳﺎل ‪ 1365‬ﺗﺎ ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1367‬دادﻳﺎر زﻧﺪان و ﺳﭙﺲ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭘﺴﺖ‬
‫ﻣﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﻨﺪ وزارت ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮا ﭘﺸﺖ ﺻﻒ ﻃﻮﻳﻠﻲ ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﻨﺪ‬ ‫دادﻳﺎري در ﺳﺎل ‪ 1367‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ زﻧﺪان ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻛﻪ رو ﺑﻪ دﻳﻮار ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﻛﺠﺎ اداﻣﻪ دارد‪ ... .‬ﻧﺰدﻳﻚ در‪،‬‬ ‫دادﻳﺎر زﻧﺪان اوﻳﻦ در ﺳﺎلﻫﺎي ‪» 67 -66‬ﻗﺎﺿﻲ ﺣﺪاد« ﺑﻮد‪ .‬در ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ‬
‫ﺻﺪاﻳﻲ را ﻣﻲﺷﻨﻮم‪» .‬ﻣﻬﺮداد ﻓﺮﺟﺎد« اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬اﻧﮕﺎر ﻛﺴﻲ دﻫﺎﻧﺶ‬ ‫ﻧﻴﺰ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻨﺪ »ﻛﺎرﮔﺎه و ﺟﻬﺎد« ﺗﺎ روز آﺧﺮ‪ ،‬ﻫﻢ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و ﻫﻢ روزﻧﺎﻣﻪ‬
‫را ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺻﺪا ﺧﺎﻣﻮش ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دوﺑﺎره ﻣﻬﺮداد ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﻮش‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ و ﺗﻐﻴﻴﺮي در زﻧﺪﮔﻲﺷﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺪي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﻜﻮت‪ ...‬ﻛﺴﻲ زﻳﺮ ﺑﺎزوﻳﻢ را ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﻠﻨﺪم ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎج ﻣﺠﺘﺒﻲ‬ ‫»روزي ﭼﭗﻫﺎ را ﺟﺪا ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ‪ 1‬ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬رﺣﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺮام داﻧﺶ‪ ،‬ﻣﻬﺪي‬
‫‪٢٤٩‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫‪http://www.rahetudeh.com/rahetude/kianoori/kia101l‬‬
‫»‪ ...‬ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﺎز ﺷﺪن در ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻲآﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﺮا ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و ﭘﺸﺖ ﺻﻔﻲ‬
‫ﻣﻲاﻳﺴﺘﺎﻧﻨﺪ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ در آن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬دوﺑﺎره ﻫﺰار ﺳﺎل ﻃﻮل‬
‫ﻣﻲﻛﺸﺪ ﺗﺎ وارد دادﮔﺎه ﻣﻲﺷﻮم‪ «.‬وي ﭘﺲ از ﺗﺸﺮﻳﺢ دادﮔﺎه دوم ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻳﻌﻨﻲ زﻧﺪه ﻣﻲﻣﺎﻧﻢ ‪...‬ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ را ﻣﻲزﻧﻢ‪ .‬ﺣﺎج ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﺮا ﺑﻴﺮون ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫ﻣﻲﺑﺮد و دﺳﺘﻢ را روي ﺷﺎﻧﻪ ﻛﺴﻲ ﮔﺬارد‪ .‬ﺻﻒ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﻮﺑﻪ دار‬
‫ﻣﻲرود ﻳﺎ ﺑﻪ راه زﻧﺪﮔﻲ؟ ﻓﻘﻂ وﻗﺘﻲ از در ﺑﻨﺪ ﺗﻮ ﻣﻲروم‪ ،‬ﻣﻲﻓﻬﻤﻢ زﻧﺪه‬
‫ﻣﺎﻧﺪهام‪ .‬ﺑﻪ اﺗﺎﻗﻢ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدم‪ .‬زﻳﺮ ﭘﺘﻮ ﻣﻲروم و ﻫﺎي ﻫﺎي ﻣﻲﮔﺮﻳﻢ‪ .‬آن ﻗﺪر‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻳﻢ ﺗﺎ ﺧﻮاﺑﻢ ﻣﻲﺑﺮد ‪«.‬‬
‫ﻓﺮﻳﺒﺮز ﺑﻘﺎﻳﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﻣﻦ را ﺑﻪ ﻳﻜﻰ از اﻳﻦ ﻫﻮاﺧﻮرىﻫﺎى ‪ 209‬ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺤﻮﻃﻪاﻳﺴﺖ‬
‫ﭼﻬﺎر در ﭼﻬﺎر ﻣﺘﺮ ﻛﻪ از ﺳﻘﻒ آن آﻓﺘﺎﺑﻰ ﻣﻰﺗﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در آﻧﺠﺎ ﺣﺪود ﻫﻔﺖ‬
‫ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ از ﺳﺮان ﺣﺰب ﺗﻮده ﺑﻮدﻧﺪ را دﻳﺪم‪ .‬ﻣﺤﻤﻮد روﻏﻨﻰ را ﻫﻢ‬
‫در آﻧﺠﺎ دﻳﺪم‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﻌﺪ از ﻫﻔﺖ ﺳﺎل ﻣﻰدﻳﺪﻳﻢ‪ .‬ﺑﻬﺮام داﻧﺶ و دﻛﺘﺮ‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺟﻮدت ﻫﻢ در آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻮدت ﺗﺼﻮر ﻣﻰﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺎ را آزاد ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺟﻨﮓ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ اﺳﺎﻣﻰ را ﺑﻪ ﻳﺎد ﻧﻤﻰآوردم‪... .‬ﻏﻴﺮ از‬
‫ﺑﻬﺮام داﻧﺶ ﻫﻤﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻰﻛﺮدﻧﺪ آﻧﻬﺎ را آﻧﺠﺎ آوردهاﻧﺪ ﺗﺎ آزاد ﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫‪http://www.rahetudeh.com/rahetude/Sarmaghaleh-‬‬
‫‪vasat/HTML/2010/nov/2/baghayi.html‬‬
‫ﺑﻘﺎﻳﻲ ﻛﻪ دوﺳﺖ و رﻓﻴﻖ اﺳﺪي ﺑﻮد ﺣﺮﻓﻲ از ﺣﻀﻮر او در ﻫﻮاﺧﻮري ﻣﺰﺑﻮر و‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام ﺟﻮدت و داﻧﺶ ﻧﻤﻲزﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤﻮد روﻏﻨﻲ ﺷﻬﺎدت ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﻫﻮاﺧﻮري ‪ 209‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺟﻮدت‪،‬‬
‫رﺻﺪي‪ ،‬داﻧﺶ و ﺑﻘﺎﻳﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬او وﺟﻮد اﺳﺪي را در اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺗﻜﺬﻳﺐ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ رﺻﺪي ﺑﻪ ﺷﻮﺧﻲ ﺑﺎ ﻣﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪي ﻣﻦ ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ ﺑﻮدم‬
‫در ﺣﺎل اﻋﺪام ﻫﻤﻪي زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زد و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻛﻲ را ﻛﺸﺘﻨﺪ؟ ﺑﺮاي ﭼﻪ‬
‫ﺑﻜﺸﻨﺪ؟ او ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ وﻗﺘﻲ ﺟﻮدت از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺗﻮ ﻧﺰد ﻫﻴﺌﺖ‬
‫ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻲ؟ و ﻣﻦ »ﮔﻔﺘﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻢ«‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ زدﻧﺪ زﻳﺮ ﺧﻨﺪه‪ .‬ﺟﻮدت در ﺟﻮاب‬
‫ﻧﻴﺮي ﻛﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪ :‬آﻳﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺴﺘﻴﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ :‬ﺣﺎجآﻗﺎ ﻣﺎ ﻛﻪ‬
‫دارﻳﻢ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ )وي ﺑﻪ اﺗﻔﺎق دﻳﮕﺮ ﺗﻮدهايﻫﺎ در ﻛﺎر ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫ﻣﺘﻮﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺎم در اﺧﺘﻴﺎرﺷﺎن ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪» (.‬ﻣﻦ اﮔﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻮﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد«‪ .‬رﺻﺪي ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮرد را ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺪي ﺑﻪ دروغ ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺧﻮدش را اﻳﻦ وﺳﻂ ﺟﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺪي و ﻣﺸﺎﻫﺪهي آدمﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻟﻮﻟﻪ آوﻳﺰاﻧﻨﺪ‬
‫اﺳﺪي ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از دادﮔﺎه او را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪهاﻧﺪ‪ ،‬در ﻓﺼﻞ ﺑﻌﺪي‬
‫ﻛﺘﺎب ادﻋﺎﻫﺎي ﺳﺎﺑﻖ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮده و داﺳﺘﺎن ﺟﺪﻳﺪي را ﺧﻠﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎز ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد او اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ!‬
‫اﺳﺪي ﻛﻪ در ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻠﻲ ﻣﺪﻋﻲ ﺑﻮد ﭘﺲ از ﺑﻴﺮون آﻣﺪن از دادﮔﺎه او را در‬
‫ﺻﻔﻲ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺎزﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬از ﺗﻤﺎﺷﺎي ﻧﺤﻮهي دار زدن‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن از ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي ﺷﻮﻓﺎژ و ﺣﻤﻞ اﺟﺴﺎدﺷﺎن داﺳﺘﺎن ﻣﺤﻴﺮاﻟﻌﻘﻮﻟﻲ را ﺳﺮﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ راﺳﺘﻰ ﺟﺰ ﻧﻤﻚ ﭘﺎﺷﻴﺪن ﺑﺮ زﺧﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫»ﺻﺪاي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻢ در ﮔﻮﺷﻢ زﻧﮓ ﻣﻲزﻧﺪ‪ :‬ﺧﻮدم ﺗﻴﺮ ﺧﻼص را ﻣﻲزﻧﻢ‪...‬ﺻﻒ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮه ﻣﻲرود‪ .‬ﮔﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮم‪ .‬ﮔﺮم‪ .‬ﻣﺎ را ﻣﻲدواﻧﻨﺪ‪ .‬زﻳﺎدﻳﻢ‪ .‬ﺗﺎزه از‬
‫»دادﮔﺎه« ﺳﻪ ﺳﺌﻮاﻟﻲ ﺑﻴﺮون آﻣﺪهاﻳﻢ‪ .‬ﻛﺠﺎ ﻣﻲروﻳﻢ؟ ﻣﻲدوﻳﻢ‪ .‬زﻣﻴﻦ ﻣﻲﺧﻮرم‬
‫و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮم‪ .‬ﻟﻨﮕﻪ دﻣﭙﺎﺋﻲام ﺟﺎ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲﺷﻮم ﻧﻔﺮ آﺧﺮ ﺻﻒ‪ -.‬ﺑﺪو‬
‫ﻧﺠﺲ‪...‬از ﺳﮓ ﺑﺪﺗﺮ‪...‬ﻛﺴﻲ ﺗﻮي ﺳﺮم ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲدوم‪ .‬دوﺑﺎره ﺳﮓ ﺷﺪهام‪-.‬‬
‫واق‪...‬واق‪ ...‬ﻣﻦ ﺟﺎﺳﻮﺳﻢ‪ ...‬واق‪...‬واق‪ ...‬اﺳﻼم ﭘﻴﺮوز اﺳﺖ‪ ...‬ﭼﭗ و راﺳﺖ ﻧﺎﺑﻮد‬
‫اﺳﺖ‪ ...‬آن ﻟﻨﮕﻪ دﻣﭙﺎﺋﻲام را ﻫﻢ در ﻣﻲآورم‪ .‬زﻳﺮ ﭘﺎﻳﻢ داغ اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﺎﻳﻲ ﭘﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﻣﻲروﻳﻢ‪ .‬ﻗﺪم ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻲدارم‪ ،‬زﻳﺮ ﭘﺎﻳﻢ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻲﻏﻠﻄﻢ‪ .‬ﭘﻠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲﻏﻠﻄﻴﻢ و روي ﻫﻢ ﻣﻲاﻓﺘﻴﻢ‪ .‬اﻧﮕﺎر ﭘﻠﻪﻫﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﻣﻲﺧﻨﺪﻧﺪ‪ - .‬ﺑﻠﻦ ﺷﻴﻦ ﻧﺠﺎﺳﺖﻫﺎ‪...‬ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮم‪ .‬ﭼﺸﻢﺑﻨﺪم اﻓﺘﺎده‪ .‬ﻛﺴﻲ‬
‫ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫‪ -‬ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ ﺑﺰن‪...‬ﻣﺤﻮﻃﻪ ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﻤﻪ ﺗﺎرﻳﻚ‪ .‬از ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﻘﻒ‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ آدم آوﻳﺰان اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -‬آوﻳﺰاﻧﺸﺎن ﻛﺮدهاﻳﻢ ﺗﺎ ﺧﺸﻚ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪...‬ﺑﺎز ﻣﺎ را ﻣﻲدواﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲدوﻳﻢ و ﺑﻪ آدﻣﻬﺎ‬
‫ﻣﻲﺧﻮرﻳﻢ‪ .‬ﺗﺎب ﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ و دﻣﭙﺎﺋﻲﻫﺎﻳﺸﺎن ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﻣﺎ را ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آدم ﻫﺎ‪،‬‬
‫ردﻳﻒ ﺑﻪ ردﻳﻒ روي ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻟﻮﻟﻪاي آوﻳﺰاﻧﻨﺪ ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻓﺮﻏﻮن‬
‫‪٢٥٠‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬دري را ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﺮا ﻣﻲﺑﺮد ﺗﻮ ‪.‬ـ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪت را ﺑﺮدار ‪...‬‬
‫ﺑﺮﻣﻲدارم و ﻋﻴﻨﻜﻢ را ﻣﻲزﻧﻢ‪ .‬دو ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬ﻧﻴﺮي و ﺣﺎج‬
‫ﻧﺎﺻﺮ‪ .‬دو ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻗﻀﺎت دادﮔﺎه ﻣﺮگ ﻧﮕﺎه‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬از زﻳﺮ ﭘﺮدهاي ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﺦ ﺑﺮ ﺧﺎﻃﺮاﺗﻢ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ زﺣﻤﺖ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ اﺷﺮاﻗﻲ را ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﺪﻫﻢ و ﭘﻮرﻣﺤﻤﺪي را«‬
‫در اوﻳﻦ و ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﺗﻨﻬﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺮﻣﻮﺿﻌﻲ ﻣﺠﺎﻫﺪ و ﭼﭗ را ﺑﻪ دادﮔﺎه‬
‫ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﻫﻴﭻﻳﻚ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺠﺎﻫﺪ و ﻳﺎ ﭼﭗ را ﻛﻪ‬
‫در »ﻛﺎرﮔﺎه و ﺟﻬﺎد زﻧﺪان« ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دادﮔﺎه ﻧﺒﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه در‬
‫اوﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺟﺎري ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ را ﻛﻪ رژﻳﻢ در ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪيﻫﺎﻳﺶ ﻣﻨﻔﻌﻞ‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻪ دادﮔﺎه ﻧﻤﻲﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ رﻫﺒﺮي‬
‫ﺣﺰب ﺗﻮده رﻋﺎﻳﺖ ﻧﺸﺪ و ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺐ آﻧﻬﺎ در ﺑﺨﺶ ﺗﺮﺟﻤﻪ زﻧﺪان ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان ﺳﺮﮔﺮم ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﻓﺮجاﷲ ﻣﻴﺰاﻧﻲ و‬
‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺑﻬﺰادي ﻣﺪتﻫﺎ در ﻛﺎر ﺗﻬﻴﻪى ﺟﺰوات آﻣﻮزﺷﻲ ﺟﻬﺖ ﺗﺪرﻳﺲ‬
‫ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ در ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﻴﻪ ﻗﻢ‪ ،‬وﻗﺖ ﺻﺮف ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺑﺮده‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ »ارﺗﺪاد«‪ ،‬اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻘﻮﻟﻪى اﺳﺪي از ﻧﻮع دﻳﮕﺮى ﺑﻮد‪ .‬دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاي دادﮔﺎه ﺑﺮدن اﻣﺜﺎل ﻫﻮﺷﻨﮓ‬
‫اﺳﺪي ﻛﻪ از ﺑﺪو دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﺶ ﻫﻢ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬روزه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺮاﺳﻢ دﻋﺎ و ﺛﻨﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺮآن ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﻴﻨﻪزﻧﻲ و ﻧﻮﺣﻪﺧﻮاﻧﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ و و و وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻫﻴﺌﺖ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﻮد ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮد زﻧﺪاﻧﻰ‬
‫»ﻣﺮﺗﺪ« ﻫﺴﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺳﺆال ﻛﻠﻴﺪي دادﮔﺎه از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﭼﭗ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ اﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺷﻜﻠﻲ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪،‬‬
‫اﻋﺪام ﻧﻤﻲﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن اﺷﺘﺒﺎﻫﻰ رخ داده و اﺳﺪي را‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻟﻴﻠﻰ ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺑﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬رواﻳﺖ او از دادﮔﺎه و ﻫﻴﺌﺖ‪ ،‬ﻏﻴﺮواﻗﻌﻲ اﺳﺖ و‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدهى ﻧﺎﺷﻴﺎﻧﻪ از آن ﭼﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ روى ﻛﺎﻏﺬ آﻣﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫از »ﻣﻬﺮداد ﻓﺮﺟﺎد« ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد ﻛﻪ ﺣﺰب ﺗﻮده در ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ‬
‫ﻏﻴﺮواﻗﻌﻲ اﻋﻼم ﻛﺮده ﺑﻮد ﻣﻬﺮداد را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﻌﺎر دادن‪ ،‬ﭘﻴﺶ از اﻋﺪام از‬
‫ﺻﻒ ﺧﺎرج ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﭘﺲ از ﺑﺮﻳﺪن زﺑﺎﻧﺶ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﺻﻒ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺪي ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ دادن ﺑﺎﺟﻲ ﺑﻪ ﺣﺰب ﺗﻮده‬
‫ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ وي در ﺻﺤﻨﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻋﻜﺴﻲ از اﺷﺮاﻗﻲ اﻧﺘﺸﺎر‬
‫ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﺎ دﻳﺪن ﻋﻜﺲﻫﺎي ﻗﻀﺎت دادﮔﺎه ﻣﺮگ‬
‫ﺑﻪ زﺣﻤﺖ وى را ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﻧﻴﺰ دروغ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺪي ﭘﺲ از ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺻﺤﻨﻪي دادﮔﺎه ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»‪ ...‬ﺣﺎج ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻣﺮا ﺑﻴﺮون ﻣﻲآورد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻳﺦ زدهام‪ .‬اﻧﮕﺎر ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ ﺑﺮ ﻣﻦ‬
‫ﭘﺎﺷﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬از راﻫﺮوﻳﻲ ﻣﻲﮔﺬرم ‪ .‬دري ﺑﺎز ﻣﻲﺷﻮد و ﺧﻮدم را در ﻓﻀﺎي آزاد‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﻢ‪ .‬ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪم را ﺑﺮﻣﻲدارم‪ .‬در ﻫﻮاﺧﻮري ﺑﻨﺪ‪ ‬وزارت ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﺣﺴﻦ ﻗﺎﺋﻢ‬
‫ﭘﻨﺎه‪ ،‬اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ رﺻﺪي‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﺟﻮدت ﺟﻠﻮﻳﻢ اﻳﺴﺘﺎدهاﻧﺪ و ﮔﭗ‬
‫ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ .‬از ﻣﻴﺎن آن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﻗﺎﺋﻢ ﭘﻨﺎه ﻛﻪ در ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ ﻣﺮدم ﺑﻮد‪ ،‬دوﺳﺘﻲ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي دارم‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻢ دﻳﺪه ﺑﻮﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﺳﻪ را ﺑﻪ دادﮔﺎه ﺑﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﺋﻢ‬
‫ﭘﻨﺎه ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻲﺧﻨﺪد و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ آزادﺷﺎن ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬دﻛﺘﺮ ﺟﻮدت‬
‫ﺣﺮف ﻧﻤﻲزﻧﺪ‪ .‬رﺻﺪي ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ دﺳﺖﻫﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﻣﺎﻟﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﭼﻪ ﻣﻲﺷﻮد ‪ ...‬اول دﻛﺘﺮ ﺟﻮدت را ﺻﺪا ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ .‬ﻛﻤﻲ ﺑﻌﺪ ﻧﻮﺑﺖ‬
‫رﺻﺪي و ﻗﺎﺋﻢ ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻲﻓﻬﻤﻢ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮي دار ﺑﺮدهاﻧﺪ ‪«.‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺎﻣﻲ را اﺳﺪي از ﻧﺎﻣﻪي ﻛﻴﺎﻧﻮري وام ﮔﺮﻓﺘﻪ و روي آن ﺳﻨﺎرﻳﻮ اش را‬
‫ﺟﻮر ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫»‪ ...‬اﻳﻦ ﺧﺎﺋﻦ]ﻗﺎﺋﻢﭘﻨﺎه[ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد وزارت اﻣﻨﻴﺖ آﻗﺎي ﻓﻼﺣﻴﺎن ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1367‬ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن اﻋﺪامﻫﺎي دﺳﺘﻪ ﺟﻤﻌﻲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻮد‪،‬‬
‫روزي او را ﺑﺎ دﻛﺘﺮ ﺟﻮدت‪ ،‬رﺻﺪي و ﮔﻼوﻳﮋ اﺣﻀﺎر ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺮاي اﻋﺪام ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫آن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ را اﻋﺪام ﻛﺮدﻧﺪ و او را ﻣﺨﻔﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ از ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﭘﻨﺎه در‬
‫ﻫﻤﺎن روزﻫﺎي اول ﮔﺮﻓﺘﺎري آﮔﺎه ﺷﺪم‪ .‬ﻣﺮا در اﺗﺎﻗﻲ روي ﺻﻨﺪﻟﻲ ﻧﺸﺎﻧﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﺎز و ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن‬
‫»ﻗﺎﺋﻢ ﭘﻨﺎه« ﺑﻪ درون اﺗﺎق آﻣﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻦ زد و ﮔﻔﺖ »ﻣﺎدر‬
‫ﻗﺤﺒﻪ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻧﺖﻫﺎﻳﺖ را ﺑﮕﻮ« ﺑﻌﺪا ﻫﻢ در ﺷﻼقﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﻳﻢ و اﻓﺴﺎﻧﻪ و‬
‫دﺧﺘﺮﺷﺎن ﻣﻲزد و ﻣﺮا ﺑﺮاي ﺷﻨﻴﺪن ﻧﺎﻟﻪ آﻧﺎن و اﻋﺘﺮاف ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺰب ﺗﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻛﻮدﺗﺎ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎي اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺎي دردﻧﺎك ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺴﺘﻲ او‬
‫را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪم‪«... .‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در زﻣﺎن‬
‫ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﻔﺮادي و ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮه ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻫﻤﺴﺮان زﻧﺪاﻧﻲﺷﺎن‬
‫ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎتﻫﺎ در ﻛﺎﺑﻴﻦ و از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻠﻔﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ وﻳﮋهاي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻴﺪ ﻳﺎ ‪ ...‬ﻣﻲﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻀﻮري و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻫﻢ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬اﺳﺪي ﺑﻄﻮر ﺗﻠﻮﻳﺤﻲ ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﺗﻨﻬﺎ ‪ 12‬ﺑﺎر‬
‫ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز را ﭘﺲ از ﻛﺸﺘﺎر ‪ 67‬و ﻃﻲ ﺳﻪ ﻣﺎه آن ﻫﻢ ﺣﻀﻮري دﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ دروغ ﻣﺤﺾ اﺳﺖ و ﻗﺒﻞ از ﻫﺮﭼﻴﺰ ﻣﻨﺤﺮف ﻛﺮدن اذﻫﺎن ﻣﺮدم از رﻧﺠﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز در دﻫﻪي ﻫﺸﺘﻢ ﻋﻤﺮش ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز در‬
‫زﻧﺪان ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﺤﺮوم از ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش ﺑﻮد و اﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎتﻫﺎ ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻨﻈﻢ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﻛﻴﺎﻧﻮري در ﻧﺎﻣﻪي ﺑﻬﻤﻦ ‪ 68‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬
‫ﻧﻴﺰ روي اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫اﺳﺪي در ﺟﺎي دﻳﮕﺮي در ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪» :‬رﻓﻴﻖ ﻣﺮﻳﻢ را ﺑﺴﻴﺎر‬
‫دﻳﺪم‪ ،‬در آزادي و در زﻧﺪان‪ .‬و ﻫﺮﮔﺰ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻣﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﺳﻼﻣﻲ از اﺣﺘﺮام‬
‫و ﭘﺎﺳﺨﻲ آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﻪ روح اﺷﺮاﻓﻴﺖ‪ ،‬ﻛﻼم دﻳﮕﺮي ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ‪« .‬‬
‫ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز را در زﻧﺪان و ﺑﻪ وﻳﮋه ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬او ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮش زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺒﻮد و‬
‫ﻣﻼﻗﺎت داﺧﻠﻲ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز را ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻼﻗﺎت‬
‫داﺧﻠﻲ ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري در زﻧﺪان ﺑﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز ﻛﻪ در ﺳﻦ ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺷﺪﻳﺪاً ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻪي دوران‬
‫دﻫﺴﺎﻟﻪي زﻧﺪاﻧﺶ را در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي و در ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬او از‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ در دﻧﻴﺎ ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ اﺳﺖ و ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎ در ﺣﻖ اﻳﻦ زن و ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﺳﺘﺮﮔﻲ ﻛﻪ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﺟﻔﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬او ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻀﻮ دﻓﺘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﺣﺰب ﺗﻮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و ﺷﺮﻛﺖ در ﻣﻴﺰﮔﺮد ﻧﺸﺪ و ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺧﻮد را ﻧﺎدم و ﭘﺸﻴﻤﺎن ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺪام ﻣﻨﻄﻖ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي اﺳﺖ ﻫﻔﺘﻪاي ﻳﻚ ﺑﺎر‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ زﻧﺪاﻧﻲ آنﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﻀﻮري ﺑﺪﻫﻨﺪ؟ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺮﻳﻢ‬
‫ﻓﻴﺮوز ﺣﺘﺎ ﭘﺲ از ﻛﺸﺘﺎر ‪ 67‬ﻫﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﻧﻜﺮد و او ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي‬
‫ﻣﺎﻧﺪ و ﺻﻼﺑﺖ زن اﻳﺮاﻧﻲ را ﺑﻪ رخ ﺷﻴﺨﺎن ﺑﻲﻣﻘﺪار ﻛﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز ﺑﻪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1366‬ﺣﺘﺎ ﻫﻮاﺧﻮري ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮدي ﻛﻪ آﻓﺘﺎب و ﻫﻮا را از او درﻳﻎ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺘﻪاي ﻳﻚ ﺑﺎر‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﺣﻀﻮري در زﻧﺪان ﻣﻲدادﻧﺪ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺪي او را در زﻧﺪان ﻣﻲدﻳﺪ و‬
‫ﺳﻼم ﻋﻠﻴﻚ ﻫﻢ ﺑﺎ او ﻣﻲﻛﺮد؟ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ در ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬وﻟﻲ در زﻧﺪان اوﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺷﺎﻫﺪش ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺗﻤﺎس‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺳﻼم و‬
‫ﻋﻠﻴﻚ ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻴﺎن آﺷﻨﺎ ﻛﻪ در ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﺑﺎﺳﺘﺜﺎي ﺑﺨﺶ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ( ﻏﺪﻏﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺑﺮاي زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﺎلﻫﺎﺳﺖ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪﺷﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪه و‬
‫ﺣﺘﺎ ﺑﺮاي زﻧﺪاﻧﻴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺪتﻫﺎ و ﮔﺎﻫﻲ ﺳﺎلﻫﺎ در ﻳﻚ ﺳﻠﻮل ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ در‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﻳﺎ ﺗﺼﺎدﻓﺎ در ﺑﻬﺪاري ﺑﻬﻢ ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻖ ﺳﻼم ﻋﻠﻴﻚ ﺑﺎ‬
‫ﻫﻢ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﮔﺮ ﺳﻼم و ﻋﻠﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻜﻨﻨﺪ ﻣﻮرد ﻣﻮاﺧﺬه ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﭘﺮﺳﺶ ﺑﺪون ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮي و ﻣﺤﺪودﻳﺖ آﻧﻬﻢ در ﻣﻮرد اﻓﺮادي‬
‫ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ دوﺳﺘﻲ و آﺷﻨﺎﺋـﻲ )ﺣﺘﺎ ﻣﻴﺎن ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺴﺮم ﻣﺮﻳﻢ و ﻣﻦ( ﺑﺮاي‬
‫ﭼﻴﺴﺖ و دﻳﺪار و ﺻﺤﺒﺖ اﻳﻦ اﻓﺮاد ﭼﻪ زﻳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺮرات زﻧﺪان در ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﻲ اﺳﺪي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز را در زﻧﺪان دﻳﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫وي در »ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮك« و در دوران ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﮔﺰارش ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻳﺎ ﺗﻚﻧﻮﻳﺴﻲ‬
‫ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺎزﺟﻮ روﺑﺮوﻳﺸﺎن ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫و اﻏﻠﺐ »ﻣﺮﻳﻢ« را در راه ﻣﻲدﻳﺪم‪ .‬ﺑﺎ ﮔﻴﺴﻮان ﺑﻠﻨﺪ ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻪ از زﻳﺮ ﭼﺎدر‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻃﻼع ﻳﺎﻓﺘﻦ از ﻋﻔﻮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻤﻴﻨﻲ‬
‫اﺳﺪي در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 298‬ﻛﺘﺎﺑﺶ ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﺴﺘﺎن ‪ 1367‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري در ﺑﻠﻮك ‪] 205‬؟[ اوﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮده و ﺑﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و رادﻳﻮ‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪» .‬ﻛﻴﺎﻧﻮري درﺳﺖ ﺳﺎﻋﺖ دو ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ از ﭘﻠﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻟﻨﮕﺎن‬
‫ﻟﻨﮕﺎن و ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲرﻓﺖ و ﮔﻮﺷﺶ را ﺑﻪ در ﻣﻲﭼﺴﺒﺎﻧﺪ و ﺳﻌﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد اﺧﺒﺎري را ﻛﻪ از رادﻳﻮي ﻧﮕﻬﺒﺎن ﭘﺨﺶ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺸﻨﻮد‪ .‬ﻳﻚ روز‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻛﻪ ﺑﺮاي ﮔﻮش دادن اﺧﺒﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد دوان دوان ﺑﺎﻻ آﻣﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﻟﮕﺪ ﻣﺮا ﺑﻴﺪار ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ ﭘﺎﺷﻮ! ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎ را آزاد ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬او ﺧﺒﺮ ﻋﻔﻮ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه را ﺷﻨﻴﺪه ﺑﻮد‪ .‬در اول ژاﻧﻮﻳﻪ )ﻛﻪ ﻣﺼﺎدف اﺳﺖ ﺑﺎ ‪11‬‬
‫دﻳﻤﺎه( ﻫﻤﻪي ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪي ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭼﭗﻫﺎي زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻧﻪ ﻳﺎ ده ﻧﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ‪ 5‬ﻫﺰار زﻧﺪاﻧﻲ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬
‫‪٢٥١‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬آدمﻫﺎ را ﻳﻜﻲ ﻳﻜﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺗﻮي ﻓﺮﻏﻮنﻫﺎ ﻣﻲاﻧﺪازﻧﺪ‪ -.‬ﻧﻴﻤﻪ‬
‫ﺧﺸﻜﻨﺪ‪...‬ﺣﺎﻻ ﻣﻲرن ﺟﻬﻨﻢ ﻛﺎﻣﻼ ﺧﺸﻚ ﻣﻴﺸﻦ‪...‬ﻓﺮﻏﻮنﻫﺎ ﭘﺮ ﻣﻲﺷﻮد و آﻧﻬﺎ‬
‫را ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬دﺳﺘﻲ آوﻳﺰان اﺳﺖ و زﻣﻴﻦ را ﻣﻲروﺑﺪ‪ .‬ﻋﻴﻨﻜﻲ ﻛﻪ اﻓﺘﺎده زﻳﺮ ﭼﺮخ‬
‫ﻓﺮﻏﻮن ﺗﻜﻪ ﺗﻜﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮﻏﻮﻧﻲ ﻛﺞ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎرش ﻣﻲرﻳﺰد‪ .‬آدم‪ .‬آدم‪.‬‬
‫آدم‪....‬ﭘﺎﺳﺪاري داد ﻣﻲزﻧﺪ‪ :‬آﺳﺘﻴﻦﻫﺎ را ﺑﺎﻻﺑﺰﻧﻴﻦ‪ ...‬ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎس آﺳﺘﻴﻦ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﺟﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻓﺤﺸﺎء اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻋﺚ ﻏﻀﺐ ﺧﺪا ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﺮش را‬
‫ﻣﻲﻟﺮزاﻧﺪ‪ .‬آﺳﺘﻴﻦﻫﺎ را ﺑﺎﻻ ﻣﻲزﻧﻴﻢ‪ ...‬ﭘﺎﺳﺪاري ﺧﻴﻜﻲ ﻳﻚ ﺳﻄﻞ ﺟﻠﻮﻳﻤﺎن‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﻮﻳﺶ ﻣﺎژﻳﻚ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻣﻲدارﻳﻢ‪ .‬اﺳﻢ ﺧﻮدﺗﻮن وﮔﺮوﻫﻚ روي ﻣﭻ‬
‫دﺳﺖ‪«...‬‬
‫در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ دروغﻫﺎ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ دهﻫﺎ ﺑﺎر ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫دادﮔﺎه در ﻳﻜﻲ از اﺗﺎقﻫﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻦ ‪ 209‬ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬اﻓﺮاد را ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎنﺟﺎ‬
‫دار ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻠﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از زﻳﺮزﻣﻴﻦ ‪ 209‬ﻧﺒﻮد ﻛﻪ از دادﮔﺎه ﻛﻪ ﺑﻴﺮون‬
‫آﻣﺪي ﻣﺠﺒﻮر ﺑﺎﺷﻲ از ﭘﻠﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮوي‪ .‬ﭘﻠﻜﺎﻧﻲ رو ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺎزهﻫﺎ را ﺑﺎر ﻓﺮﻏﻮن ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﺸﻮد؟ ﻓﺮﻏﻮن ﺑﻪ آن ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ را از‬
‫ﭘﻠﻪﻫﺎي ادﻋﺎﻳﻲ ﻛﻪ از آن ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ؟‬
‫اﺳﺪي در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 295‬ﻛﺘﺎب ﻣﺪﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 67‬ﻫﻤﺮاه‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري ﺑﻪ »ﻛﻤﻴﺘﻪ ﻣﺸﺘﺮك« ﻣﻨﺘﻘﻞ و ﺳﭙﺲ در آﺳﺎﻳﺸﮕﺎه اوﻳﻦ ﺑﺎ او‬
‫ﻫﻢﺳﻠﻮل ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وي در ﺻﻔﺤﻪي ‪ 296‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪1988‬ﻛﻪ‬
‫ﻣﺼﺎدف اﺳﺖ ﺑﺎ آذر و دي ‪ ،1367‬ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻫﻢﺳﻠﻮل ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺪي در‬
‫اﻳﻦﺟﺎ ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد دﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را از ﻟﻮﻟﻪ ﺷﻮﻓﺎژ‬
‫زﻳﺮ زﻣﻴﻦ ‪ 209‬دار زدهاﻧﺪ‪ .‬او ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻳﻦ اﺧﺒﺎر را‬
‫ﻃﻲ ﺷﺶ ﻣﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻫﻢﺳﻠﻮل ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻪ او ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ؛ ﭼﺮا ﻛﻪ ﻛﻴﺎﻧﻮري‬
‫در ﻧﺎﻣﻪ ‪ 16‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1368‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻨﻪاي از اﺳﺎﻣﻲ ‪ 50‬ﺗﻮدهاي ﺗﻴﺮﺑﺎران‬
‫ﺷﺪه در ﻛﺸﺘﺎر ‪ 67‬در زﻧﺪانﻫﺎي »اوﻳﻦ و رﺟﺎﻳﻲﺷﻬﺮ« ﻳﺎد ﻣﻰﻛﻨﺪ و ﺣﺮﻓﻲ از‬
‫ﺣﻠﻖآوﻳﺰ ﻛﺮدنﻫﺎ ﻧﻤﻲزﻧﺪ‪ .‬ﻋﺠﻴﺐ ﻧﻴﺴﺖ؟ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﺣﺘﺎ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ » :‬ﭘﺲ از‬
‫‪ 8‬ﻣﺎه درد و رﻧﺞ‪ ،‬وﺿﻊ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻋﺎدي ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ﺗﺎﺳﻒ وﺿﻊ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺣﺎل ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺶ از ﻳﻜﺴﺎل ﻣﺼﺪاق اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﺸﻜﻞ‬
‫دردﻧﺎﻛﻲ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ و ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ از اﻓﺮاد ﺑﻲﮔﻨﺎه ﺗﻮدهاي ﺑﻪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪http://asre-«.‬‬ ‫ﺳﭙﺮده‬ ‫ﺗﻴﺮﺑﺎران‬ ‫ﺟﻮﺧﻪﻫﺎي‬
‫‪nou.net/php/view.php?objnr=4984‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﻀﺤﻚ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻮﺷﻨﮓ اﺳﺪي ﻛﻪ ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﺤﻜﻮم ﻧﺸﺪه‪،‬‬
‫ﻣﺎژﻳﻚ دادﻧﺪ ﺗﺎ اﺳﻤﺶ را روي دﺳﺘﺶ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ .‬از آن ﻣﻀﺤﻚﺗﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ در‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻛﻪ از ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺷﺐ از ﭘﻮﺷﺶ دم ﻣﻲزﻧﺪ و آن زﻣﺎن ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎس‬
‫آﺳﺘﻴﻦ ﻛﻮﺗﺎه را رﺳﻤﺎً ﺟﺮم ﻣﻰداﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎس آﺳﺘﻴﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﺟﺮم‬
‫و ﻧﺸﺎﻧﻪي ﻓﺤﺸﺎ! ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﺮوﻣﺎﻳﮕﺎن ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﻳﻚ ﻣﻠﺖ را ﺑﻪ ﺳﺨﺮه ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺪي و رواﺑﻄﺶ ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري‬
‫اﺳﺪي در ﺑﺨﺶ آﺧﺮ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ وﻳﮋه در ﺻﻔﺤﻪﻫﺎي ‪ 295‬ﺗﺎ ‪ 297‬از رواﺑﻂ‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﺶ ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫او ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﻣﺮﻳﻢ ﻓﻴﺮوز را ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺮاي دﻳﺪار ﻛﻴﺎﻧﻮري‬
‫ﻣﻲرﻓﺖ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﻣﻲدﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺎ را ﺻﺪا ﻣﻲزدﻧﺪ‪ .‬ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻣﺜﻞ ﭘﺴﺮك ﻋﺎﺷﻘﻲ ﺑﻪ راه ﻣﻲاﻓﺘﺎد و‬
‫ﻟﻨﮕﺎن ﭘﻠﻪﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ را ﺑﺎﻻ ﻣﻲرﻓﺖ‪ .‬دﻳﺪاري از ﭘﺸﺖ ﺗﻠﻔﻦ ﺑﺎ »اﻓﺴﺎﻧﻪ«‬
‫دﺧﺘﺮﺷﺎن داﺷﺖ و ﺑﻌﺪ ﻫﺮ ﺑﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ‪ 5‬دﻗﻴﻘﻪ »ﻣﺮﻳﻢ« را ﺣﻀﻮري ﺑﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎه اﺟﺒﺎري زﻧﺪان ﺑﻴﺮون ﻣﻲرﻳﺨﺖ و در ﺑﺎد ﻣﻮج ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻗﺎﻣﺖ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻮار ﻣﻲآﻣﺪ و در آﻏﻮش »ﻛﻴﺎ« ﮔﻢ ﻣﻲﺷﺪ‪«.‬‬
‫اﺳﺪي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻘﺎﻟﻪي »ﭼﺸﻢﻫﺎي ﻣﺮﻳﻢ« ﻛﻪ ﭘﺲ از درﮔﺬﺷﺖ ﻣﺮﻳﻢ‬
‫ﻓﻴﺮوز ﻧﻮﺷﺖ ﻣﺪﻋﻲ ﺷﺪ‪» :‬ﻣﺎهﻫﺎي آﺧﺮ زﻧﺪان را ﻫﻢ ]ﺑﺎ ﻛﻴﺎﻧﻮري[ در ﻳﻚ‬
‫اﺗﺎق ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺣﺪود ﺳﻪ ﻣﺎه‪ ،‬ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﻣﺎ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ و ﻣﻦ ﺑﺎز از دور ﻣﺮﻳﻢ را ﻣﻲدﻳﺪم ﻛﻪ آﻏﻮش ﻣﻲﮔﺸﻮد و ﺑﻪ ﺳﻮي‬
‫»ﻛﻴﺎ« ﻣﻲدوﻳﺪ‪.‬‬
‫‪http://news.gooya.com/columnists/archives/069209.php‬‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻮري روز ﻣﻼﻗﺎت ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺴﺘﮕﺎن درﺟﻪ ﻳﻚ ﺧﻮد را ﻛﻪ آزاد‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬ﻣﻼﻗﺎت داﺧﻠﻲ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﻳﺎ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮش‬
‫زﻧﺪاﻧﻰ ﺑﻮد‪ ،‬در زﻣﺎن ﻣﻼﻗﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎيﺷﺎن ﻛﻪ آزاد‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺧﺸﻮﻧﺖﺑﺎر ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن داده ﻣﻲﺷﻮد و اﺟﺎزه‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ و ﻫﻔﺘﻪاي ﻳﻚ ﺑﺎر ﻧﺎﻣﻪ از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﻳﻤﺎن درﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﺮ روز ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ روزﻧﺎﻣﻪي ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس در ﺑﻠﻮﻛﻤﺎن‬
‫را ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ« )ﺻﻔﺤﻪي ‪(298‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻋﻔﻮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ روز ‪ 19‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1367‬ﻛﻪ ﻣﺼﺎدف اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ 8‬ﻓﻮرﻳﻪ‬
‫‪ 1989‬ﺗﻮﺳﻂ ريﺷﻬﺮي اﻋﻼم ﺷﺪ‪ .‬اﺳﺪي در اﻳﻦﺟﺎ ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫در اول ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ 1989‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و روزﻧﺎﻣﻪ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻛﻴﺎﻧﻮري ﭘﻴﺶ از‬
‫اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺧﺒﺮ ﻋﻔﻮ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ را از رادﻳﻮ آنﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺷﻨﻴﺪه اﺳﺖ؟ ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ اﻃﻼع از ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻴﺐ و رؤﻳﺖ روﻳﺪادﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺻﻔﺎت ﻛﻴﺎﻧﻮري اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﺳﺪي ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اول ژاﻧﻮﻳﻪ ‪ 1989‬ﻛﻪ ﻣﺼﺎدف اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ 11‬دﻳﻤﺎه ‪1367‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﻳﺸﺎن را ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي رد و ﺑﺪل‬
‫ﺷﺪه ﺑﻴﻦ او ﻫﻤﺴﺮش ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب »از ﻋﺸﻖ و از اﻣﻴﺪ« اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻧﮕﺎه‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬اﺳﺪي روز ﭼﻬﺎرم ﻣﺮداد ‪ 1367‬ﻳﻚ روز ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع دادﮔﺎه زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻳﻚ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎدرش و ﻳﻚ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﺴﺮش ارﺳﺎل داﺷﺘﻪ و‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺮ دو را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬روز ﺑﻴﺴﺖوﭼﻬﺎرم ﺷﻬﺮﻳﻮر‬
‫‪ 1367‬در ﺑﺤﺒﻮﺣﻪي اﻋﺪامﻫﺎ و ﺷﺮاﻳﻂ ﻗﺮﻧﻄﻴﻨﻪي زﻧﺪان‪ ...‬از آنﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﺑﻨﺪ آنﻫﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدي ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻮد ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎدرش و ﻳﻚ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي‬
‫ﻫﻤﺴﺮش ارﺳﺎل داﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺮ دو آنﻫﺎ را ﻧﻴﺰ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬روز‬
‫ﺳﻮم آﺑﺎن ‪ 1367‬او ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ و در آن از ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ دو ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﻦ ﺑﻴﺴﺖوﭼﻬﺎرم ﺷﻬﺮﻳﻮر و ﺳﻮم آﺑﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫ﺳﻼخﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎره ﭘﻨﺞ‪،‬‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬روز اول آذر و ﭘﻨﺠﻢ دي ‪ 1367‬وي ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ را‬
‫ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﭘﺎﺳﺦ آنﻫﺎ را ﻧﻴﺰ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻴﺴﻲ ﻳﻮﻟﺪاش و ﭘﺎدﺷﺎه زﻧﺪانﻫﺎ‬ ‫ﻧﺤﻮهي آزادي از زﻧﺪان و آرزوي ﻧﻮﺷﻴﺪن آﺑﺠﻮ‬
‫اﺳﺪي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﭘﻴﺶ از آزادي از زﻧﺪان ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮدي ﻛﻪ او را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺎزﭘﺮﺳﻲ دوﺑﺎره ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﭘﺲ از ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎزﺟﻮ‬
‫از او ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ‪« :‬ﺗﺼﻮر ﻛﻦ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ آزادت ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻲ؟ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺪ ﺳﻴﻒ‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻟﺤﻈﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺧﻮدم ﻫﺴﺘﻢ و ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ ﺣﺘﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﺮدن ﻧﻴﺰ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮا ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻲﭘﺮﺳﻢ‪ :‬راﺳﺖ ﺑﮕﻢ ﻳﺎ دروغ؟ او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اول‬
‫دروغ ﺑﮕﻮ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﺣﺰباﷲ ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪم‪ .‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﺎزم را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم‪ ،‬در داﺳﺘﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ آن ﺑﻮد‪،‬‬ ‫در دﻋﺎي ﻧﺪﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﻗﺮآن ]روي ﺳﺮم[ ﻧﮕﻪ ﻣﻲدارم‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ذﻫﻦ آﺳﻴﺐدﻳﺪه اﻧﺴﺎن ﻧﻘﺶ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪاي داﺷﺖ‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﺣﺎﻻ راﺳﺘﺶ را ﺑﮕﻮ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ :‬ﺑﺮاي ﻣﻦ در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﺟﺰ‬
‫"ﺳﻼخﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎره ﭘﻨﺞ" و ﻳﺎ "ﺟﻨﮓ ﺻﻠﻴﺒﻲ ﻛﻮدﻛﺎن" اﺛﺮ "ﻛﻮرت‬ ‫ﻫﻤﺴﺮم‪ ،‬ادﺑﻴﺎت و آﺑﺠﻮ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي ﻣﻦ‬
‫ﻓﻮﻧﻪﮔﻮت")‪ (1‬ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ رﻣﺎنﻫﺎي ﺿﺪ ﺟﻨﮓ در ﺟﻬﺎن و در ﻋﻴﻦ‬ ‫ﭘﺲ از ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن دوﺑﺎرهي اﺳﺘﻘﻼﻟﻢ در زﻧﺪان ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮد ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺣﺎل از ﻣﻄﺮحﺗﺮﻳﻦ آﺛﺎر ادﺑﻴﺎت ﻣﻌﺎﺻﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮم ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﻧﻪام ﻣﻲزﻧﺪ‪» :‬ﺗﻮ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﻲ ﻫﺴﺘﻲ‬
‫در ﺳﻴﺰدﻫﻢ و ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻓﻮرﻳﻪ ﺳﺎل ‪ ،1945‬آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ارﺗﺶ اﻧﮕﻠﻴﺲ و آﻣﺮﻳﻜﺎ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ دروغ ﻧﮕﻔﺘﻪاي‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎش آﺑﺠﻮي اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ زﻳﺎدي ﻧﺨﻮري‪«...‬‬
‫ﺷﻬﺮ "درﺳﺪن" را ﺑﻤﺒﺎران و ﺑﺎ ﺧﺎك ﻳﻜﺴﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻮﻧﻪﮔﻮت‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎز ارﺗﺶ‬ ‫)ﺻﻔﺤﻪي ‪(299‬‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ 150‬اﺳﻴﺮ ﺟﻨﮕﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬در زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﺳﻼخﺧﺎﻧﻪاي در اﻳﻦ‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺎور ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي آزادي ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ از زﻧﺪان در ﻃﻮل ‪ 6‬ﺳﺎل‬
‫ﺷﻬﺮ زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﻤﺒﺎران ﻛﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺗﺎرﻳﺦ اروﭘﺎﺳﺖ‪135 ،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺧﻔﺖ و ﺧﻮاري ﺗﻦ داده‪ ،‬در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ او را آزاد ﻛﻨﻨﺪ از‬
‫ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﻮﻧﻪﮔﻮت اﻣﺎ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻧﻴﻮﻳﻮرك‬ ‫آﺑﺠﻮ ﺧﻮري دم ﺑﺰﻧﺪ و ﺑﺎزﺟﻮي زﻧﺪان اوﻳﻦ او را ﻣﻮرد ﻣﻼﻃﻔﺖ ﻗﺮار دﻫﺪ؟ آﻳﺎ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﺳﻴﺎه اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ را ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎور ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آنﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮدﻛﺸﻲ اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ‬
‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻢ ﻣﻲ آوردم‪ .‬ﺑﻴﺴﺖ و دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬ ‫اﻟﻜﻞ را ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺎدهي ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻮﺷﻴﺪه و ‪ 80‬ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﻫﻢ‬
‫دوﺳﺘﻲ ﻛﻪ او ﻧﻴﺰ اﺳﻴﺮ ﺟﻨﮕﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺳﻔﺮ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﻧﻮشﺟﺎن ﻛﺮده‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم آزادي ﭼﻨﻴﻦ رﻳﺴﻜﻲ ﻛﻨﺪ؟ آﻳﺎ ﺑﺎزﺟﻮي ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ را دﮔﺮﺑﺎر از ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺒﻴﻨﺪ و ﻧﻮﺷﺘﻦ داﺳﺘﺎن را آﻏﺎز ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬ ‫ﺳﻌﻪﺻﺪر ﻫﻢ دارد و ﺑﺬﻟﻪﮔﻮ ﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫ﮔﺬﺷﺖ دو دﻫﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻓﺮم ﻻزم را ﺟﻬﺖ ﻧﻮﺷﺘﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫آﻳﺎ ﺑﺮاي آن ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻢ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﻨﺎرﻳﻮ ﻓﻴﻠﻢ و ﻳﻚ‬
‫ﻛﺘﺎب در ﺳﺎل ‪ 1969‬در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ و ﻛﻢﻛﻢ ﺑﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ زﺑﺎنﻫﺎي دﻧﻴﺎ‬ ‫دروغﮔﻮي ﺣﺮﻓﻪاي ﻣﻮاﺟﻪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اراﺋﻪي ﺷﻮاﻫﺪ و دﻻﻳﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮي‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ؟ اﻟﺒﺘﻪ اﺳﺪي راﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﺮاي او ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﺷﺮاﻓﺖ«‪،‬‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ اﺻﻠﻲ داﺳﺘﺎن "ﺑﻴﻠﻲ ﭘﻴﻞﮔﺮﻳﻢ" ﻧﺎم دارد ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1945‬ﺑﻪ‬ ‫»ﺻﺪاﻗﺖ«‪» ،‬راﺳﺖﮔﻮﻳﻲ«‪» ،‬درﺳﺖﻛﺎري« و ‪ ...‬ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻣﻄﺮح ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻋﻨﻮان اﺳﻴﺮ ﺟﻨﮕﻲ در ﺷﻬﺮ درﺳﺪن ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ .‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻲﻫﺎ ﺷﻬﺮ را ﺑﻤﺒﺎران‬ ‫ژاﻧﻮﻳﻪ ‪2011‬‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻠﻲ ﻫﻢﭼﻮن ﻓﻮﻧﻪﮔﻮت در زﻳﺮزﻣﻴﻦ ﺳﻼخﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎره ﭘﻨﺞ‬
‫زﻧﺪاﻧﻲاﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﭘﺎﻳﺎن ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻲ آنﻛﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪاي ﺷﻠﻴﻚ ﻛﺮده و ﻳﺎ زﺧﻤﻲ‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬در ﺷﻬﺮ ﻧﻴﻮﻳﻮرك ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻋﻴﻨﻚﺳﺎز ﺛﺮوﺗﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲ زﻧﺪ‪ ،‬ازدواج ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﻳﻚ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺷﻐﻠﻲ‪،‬‬
‫ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻳﺶ ﺳﻘﻮط ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و او ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ زﻧﺪه ﻣﻲ‬

‫‪٢٥٢‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬


‫"ﺳﻼخﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎره ﭘﻨﺞ" ﺑﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪﻫﺎي‬
‫ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ ،‬در ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬ﻳﻚ درونﺧﻮاﻧﻲ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‬
‫ﻣﻲ ﻛﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﺪن ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ داﺳﺘﺎن را در درون‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎ اداﻣﻪ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠﻲ ﭘﻴﻠﮕﺮ ﻋﻴﻨﻚﺳﺎزي اﺳﺖ ﻣﺴﺎﻓﺮ ) ﭘﻴﻠﮕﺮ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺴﺎﻓﺮ اﺳﺖ(‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ دﻧﻴﺎ را ﺑﺎ ﻋﻴﻨﻜﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬آﻳﺎ واﻗﻌﺎً اﻧﺴﺎن ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺖ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﺪ و از ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻴﺎﻣﻮزد؟ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﻬﺮﻫﺎ در ﺟﻨﮓ ﻫﻴﭽﮕﺎه‬
‫ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺨﺮﻳﺐ روان اﻧﺴﺎنﻫﺎ را در ﺳﺎﻳﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬در ﺑﻤﺒﺎران ﺷﻬﺮ‬
‫درﺳﺪن‪ ،‬ﺑﺮ روان اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﺎﻧﺲ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﺧﻮد‬
‫ﺷﻬﺮ ﺿﺮﺑﻪ وارد آﻣﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ را در ﻫﻴﭻ ﻛﺘﺎب ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﻤﻲ ﻳﺎﺑﻴﻢ‪.‬‬
‫***‬
‫"ﻧﺠﻪ ﺳ‪‬ﻦ ﻳﻮﻟﺪاش؟"‪) ،‬ﭼﻄﻮري رﻓﻴﻖ؟( و آﻧﮕﺎه ﺷﺮوع ﻣﻲ ﺷﺪ؛ ﺑﺮ زﺑﺎن راﻧﺪن‬
‫ﺧﺎﻃﺮاﺗﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮاﺗﻲ ازﺑﺎزداﺷﺖ و زﻧﺪان و ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ .‬ﻋﻴﺴﻲ را‬
‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬ﻋﻴﺴﻲ ﺑﺮاﺗﻲﭘﻮر‪ ،‬ﭘﻴﺮﻣﺮد رﻳﺰﺟﺜﻪ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آﺳﺘﺎرا دﻛﺎن ﺑﻘﺎﻟﻲ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺨﻦ ﻣﻦ از او اﻣﺎ ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد ﺑﻪ دو ﺳﺎﻟﻲ ﭘﺲ‬
‫از اﻧﻘﻼب ﺳﺎل ‪ ،57‬ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﻛﻦ آﺳﺘﺎرا ﺑﻮدم و ﺑﺎ ﻋﻴﺴﻲ آﺷﻨﺎ ﺷﺪم‪ .‬ﻋﻴﺴﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺗﻮدهاي ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ دﻫﺎن ﻛﻪ ﺑﺎز ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﺧﻂ ﺧﻮدش را داﺷﺖ؛ ﻣﺘﻨﻔﺮ‬
‫از ﺷﺎه و ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﺗﺪاﻋﻲﮔﺮ آن رژﻳﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻋﺎدﺗﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻔﺘﻪاي ﺣﺪاﻗﻞ ﻳﻚ ﺑﺎر ﺳﺮي ﺑﻪ ﻋﻴﺴﻲ ﺑﺰﻧﻢ و‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻲ ﭘﺎي ﺻﺤﺒﺘﺶ ﺑﻨﺸﻴﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﺎي ﻣﻴﻬﻤﺎﻧﻢ ﻣﻲ ﻛﺮد و ﺑﻲ ﻫﻴﭻ ﻣﻘﺪﻣﻪاي‬
‫ﺳﻔﺮه دل ﺑﺎز ﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻲ ﮔﻔﺖ و ﻣﻲ ﮔﻔﺖ و ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺣﺮفﻫﺎﻳﺶ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در دﻳﺪار ﺑﻌﺪي‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﻓﺼﻞ ﺗﺎزهاي از دﻓﺘﺮ ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮﻳﺶ را ﮔﺸﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻲ آنﻛﻪ ﻓﺼﻞ ﭘﻴﺸﻴﻦ را ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ "دﺳﺘﻤﺎن را ﺑﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﻤﺎن را ﻫﻢ‪ .‬اﻋﺘﺮاض ﻛﻪ ﻣﻲ ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎن ﻣﻲ ﻛُﻮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﺖ و‬
‫ﻳﺎ ﻗﻨﺪاق ﺗﻔﻨﮓ‪ .‬ﻫﻤﻪ را ﭼﻮن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺗﻮي ﻣﺎﺷﻴﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺳﺮ و ﺻﺪاﻫﺎ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﺪه ﻣﺎ زﻳﺎد اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺟ‪‬ﺮﻣﻲ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪه ﺑﻮدﻳﻢ و ﭼﺮا‬
‫ﭼﻨﻴﻦ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ رﻓﺘﺎر ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ؟ ﻫﻴﭻ ﺣﺮﻓﻲ ﻧﻤﻲ زدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺌﻮال ﻫﻢ‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻧﻤﻲ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﻲ زدﻧﺪ"‪.‬‬
‫در ﻳﻚ ﺳﺎل راﺑﻄﻪام ﺑﺎ ﻋﻴﺴﻲ‪ ،‬ﺟﺰ زﻧﺪان و ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺳﺨﻨﻲ دﻳﮕﺮ از او‬
‫ﻧﺸﻨﻴﺪم‪ .‬ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﺶ ﻧﻪ آﻏﺎزي ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﻧﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺣﺴﺎبﺷﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻲ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دور از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮاﻟﻲ زﻣﺎن‪ ،‬ﭘﻨﺪاري ﻫﻤﻪ ذﻫﻦ ﭘﻴﺮﻣﺮد در‬
‫زﻧﺪان ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ .‬اواﻳﻞ ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﺮدم‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻣﻦ از زﻧﺪان ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﻛﻢﻛﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم‪ ،‬از دوﺳﺘﺎن اﻧﺪك‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﮔﺬارش ﺑﻪ ﺑﻘﺎﻟﻲ ﻋﻴﺴﻲ‬
‫ﻣﻲ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ اﻳﻦﻛﻪ؛ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬
‫ﺟﻤﻠﻪ را ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ روز ﺷﺮوع ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﺟﻤﻼت ﺑﻌﺪي اﻣﺎ ﺳﺮاﺳﺮ ﺗﺎرﻳﺦ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫او ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻛﻪ زﻧﺪان و ﺷﻜﻨﺠﻪ در آن ﺑﻪ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان اﺑﺪي ذﻫﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﮔﻔﺖ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲاش را در زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ از دﺳﺖ داده اﺳﺖ‪ .‬آنﻗﺪر ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮش ﻛُﻮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻢﻛﻢ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ را ﺗﻴﺮه و ﺗﺎر ﻣﻲ دﻳﺪ‪ .‬از زﻧﺪان ﻛﻪ ﺑﻴﺮون‬
‫آﻣﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻼً دﻳﮕﺮ ﻛﻮر ﺑﻮد‪:‬‬
‫"ﻣﺎهﻫﺎ اﺻﻼً ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺘﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﻲ زدﻧﺪ‪ ،‬آنﻗﺪر وﺣﺸﺘﻨﺎك‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﺮگ آرزو ﻣﻲ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻣﺮگ ﭘﺎﻳﺎن رﻧﺞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻜﺮار ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪،‬‬
‫وﻟﻲ ﺷﻜﻨﺠﻪ داﻳﻤﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﻟﺖ و ﭘﺎر ﺷﺪه ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺟﺎي ﺳﺎﻟﻤﻲ در‬
‫ﺑﺪن ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﻣﺎ ﺗﺎب ﻧﻴﺎوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎدﮔﻲ‪ .‬از ﻣﺮگ‬
‫آﻧﻬﺎ اول ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ اﻣﺎ ﮔﻔﺘﻴﻢ؛ ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺸﺎن‪ ،‬ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ"‪.‬‬
‫دﻛﺎن ﻋﻴﺴﻲ ﻣﺸﺘﺮي زﻳﺎدي ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻢ درآﻣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻫﻢ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﻋﺼﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺮ از ﮔﺎه دوﺳﺘﺎﻧﻲ از ﻧﺴﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺮي ﺑﻪ او ﻣﻲ زدﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻗﺎﻳﻘﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺮفﻫﺎي ﻫﺮ روزه و ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻋﻴﺴﻲ را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻃﻮل روز اﮔﺮ ﮔﺬارت ﺑﻪ آن ﺳﻮ ﻣﻲ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻲ ﻋﻴﺴﻲ را ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺻﻨﺪﻟﻲ ﺑﺒﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻏﺮق ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬رادﻳﻮ ﻫﻢ ﮔﻮش ﻧﻤﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻏﺮق در‬
‫رؤﻳﺎ ﺑﻮد‪ .‬در ﺑﻴﺪاري ﻧﻴﺰ ﻛﺎﺑﻮس ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﻣﻲ دﻳﺪ‪ .‬رؤﻳﺎي ﺳﺎلﻫﺎي ﺳﭙﺮي‬
‫ﺷﺪه اﻧﮕﺎر در اﻳﻦ ﭘﻴﺮﻣﺮد ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲ‬
‫داﻧﻢ ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ‪ ،‬ﭘﺲ از آزادي از زﻧﺪان‪ ،‬ﺣﺮﻓﻲ دﻳﮕﺮ از او ﺷﻨﻴﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاﻏﺶ ﻣﻲ رﻓﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪ؛ "ﻳﻮﻟﺪاش ﺗﺎزه ﻧﻪ‬
‫ﺧﺒﺮ؟"‪) .‬رﻓﻴﻖ ﺗﺎزه ﭼﻪ ﺧﺒﺮ( ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻦ اﻣﺎ ﻣﻬﻢ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻴﺴﻲ‬
‫ﺣﺮف ﻣﺮا‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﻛﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲ داد و رؤﻳﺎﻫﺎي‬
‫ﺧﻔﺘﻪاش را ﺑﻴﺪار ﻣﻲ ﻛﺮد و از زﻧﺪان ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ "ﺗﺎزه ﻧﻪ ﺧﺒﺮ؟" ﻣﻲ‬
‫‪٢٥٣‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺗﺪارك ﺟﻨﮓ ﺑﺎ وﻳﺘﻨﺎم اﺳﺖ و ﭘﺴﺮ ﺑﻴﻠﻲ‪،‬‬
‫روﺑﺮت‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ در وﻳﺘﻨﺎم ﺑﺠﻨﮕﺪ‪.‬‬
‫"ﺳﻼخﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎره ﭘﻨﺞ" در ﻧﻪ ﺑﺨﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺼﻞ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻲ ﭘﺮدازد و اﻳﻦﻛﻪ؛ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺎ اﺷﺨﺎص‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در اﻳﻦ ﺑﺎره ﻣﺸﻮرت ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﺮزﻣﺎن ﺳﺎﺑﻖ‬
‫ﻣﻲ رود و او را راﺿﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺳﻔﺮي ﺑﻪ درﺳﺪن ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺴﺮ‬
‫دوﺳﺘﺶ ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛ "ارزش ﺷﻤﺎ آن ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻴﺶ از ﺑﭽﻪﻫﺎي‬
‫ﻛﻮﭼﻚ ﻧﺒﻮد"‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ‪ ،‬ﻋﻨﻮان دوم ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ "ﺟﻨﮓ ﺻﻠﻴﺒﻲ‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن" ﺑﺎ اﻳﻦ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠﻲ از ﺟﻤﻠﻪ آدمﻫﺎﻳﻲﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻮﻟﺪ و ﻣﺮگ ﺧﻮﻳﺶ را ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻮﻧﻪﮔﻮت زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﻳﺶ را در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲ آﻣﻴﺰد‪ ،‬از ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ او ﻣﻲ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﺪ و اﻳﻦﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﺮﮔﻲ ﺣﺴﺎس اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻗﻲ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ ﻣﺮده ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺳﺮﺑﺎزي در ﺟﺒﻬﻪ و ﻳﺎ زﻧﺶ ﻛﻪ در‬
‫ﺗﺼﺎدف اﺗﻮﻣﻮﺑﻴﻞ ﺟﺎﻧﺶ را از دﺳﺖ داد‪ .‬ﭘﺲ از ﻫﺮ ﻣﺮﮔﻲ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺗﻜﺮار‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؛ "ﺑﻠﻪ‪ ،‬رﺳﻢ روزﮔﺎر ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ"‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻏﺮق رؤﻳﺎﺳﺖ‪ ،‬رؤﻳﺎﻫﺎ ﻳﻚ آن رﻫﺎﻳﺶ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬رؤﻳﺎ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺑﻴﻠﻲ را در ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺧﻮد دارد‪ .‬ﺧﻮاب و ﺑﻴﺪاري ﺑﻴﻠﻲ ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺎﺑﻮس اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻛﺎﺑﻮسﻫﺎي ﺑﻲﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن اﺳﺎرت و ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ‬
‫ﺳﻴﺎه ﺗﻪﻧﺸﻴﻦﺷﺪه در ذﻫﻨﺶ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ دﻧﻴﺎي آﺷﻔﺘﻪ اﻣﺮوز‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﺮه‬
‫ﺧﻮرده‪ ،‬ﺑﻲ ﻫﻴﭻ راﺑﻄﻪ زﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻳﻚ آن رﻫﺎﻳﺶ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ زاوﻳﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮان ﮔﻔﺖ؛ "ﺳﻼخﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎره ﭘﻨﺞ" ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﺌﻮال اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺌﻮالﻫﺎﻳﻲ از ﺧﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻲ آنﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﺑﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠﻲ ﻋﻴﻨﻚﺳﺎز ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﻬﺘﺮ دﻳﺪن‪ ،‬ﺑﺮاي آدﻣﻴﺎن روي زﻣﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻋﻴﻨﻚ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ ،‬در ﺳﺎل ‪) 1945‬ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ وﻧﻪﮔﻮت اﺳﻴﺮ ﺷﺪ( ﺧﻮد را از‬
‫ﻣﻘﻮﻟﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم زﻣﺎن آزاد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬از آن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه ﺧﺎﻃﺮات زﻣﺎن ﺟﻨﮓ را واﮔﻮﻳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎل‬
‫‪) 1967‬ﺳﺎﻟﻲ ﻛﻪ وﻧﻪﮔﻮت ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻛﺘﺎب را ﺷﺮوع ﻛﺮد( در ﻳﻚ ﮔﺰارش‬
‫رادﻳﻮﻳﻲ ﺧﺒﺮ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﺟﻮداﺗﻲ ﻏﻴﺮزﻣﻴﻨﻲ رﺑﻮده ﺷﺪه و در‬
‫"ﺗﺮاﻓﺎﻟﻤﺎدور"‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه زن ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﻪاي‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻤﺎﺷﺎي ﻣﺮدم‪ ،‬ﻟﺨﺖ در ﺑﺎغ‬
‫وﺣﺸﻲ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻛﺴﻲ ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﺶ را ﻧﻤﻲ ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬وﻗﺘﻲ در‬
‫ﺻﺤﺖ ﮔﺰارشﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬دﻳﻮاﻧﻪاش ﻣﻲ ﭘﻨﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻛﻪ در ﺧﻮد ﻓﺮو ﻣﻲ رود و ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ رؤﻳﺎﻳﻲ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻨﺎه ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬ﺑﻪ آن اﻧﺪازه ﻧﻴﺰ از زﻧﺪﮔﻲ اﻣﺮوز ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و در‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻤﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ در آن ﻫﻤﻪ دﻳﻮاﻧﻪاش ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﻠﻲ‬
‫ﻫﻢﭼﻮن ﻣﻮﺟﻮدات ﻏﻴﺮ زﻣﻴﻨﻲ "ﺗﺮاﻓﺎﻟﻤﺎدور"‪ ،‬ﻫﻢزﻣﺎن در زﻣﺎنﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻴﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل در ﻧﻮﺳﺎن اﺳﺖ‪ .‬از ﻳﺎدﻣﺎﻧﺪهاي در ذﻫﻦ‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮهاي دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﭘﺮواز در ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻃﺮات اﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﺘﻢ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ و او ﺑﻴﻦ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻲ روزﮔﺎر ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬در ﮔﺸﺖ و ﮔﺬارﻫﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬
‫از درِ زﻣﺎن ﺣﺎل وارد ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ از درﻫﺎي زﻣﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﻲ آورد و‬
‫ﺧﻮد را در درﺳﺪن ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري وﻗﻔﻪﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺒﺘﻼ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻴﺎره‬
‫ﺗﺮاﻓﺎﻟﻤﺎدور‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ زﻣﺎن در آن ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻄﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﻲ رود‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺳﻴﺎره‪ ،‬زﻣﺎن ﺣﺎل و ﮔﺬﺷﺘﻪ و آﻳﻨﺪه‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ و ﻳﻚ ﺷﺨﺺ‪ ،‬در‬
‫آنِ واﺣﺪ‪ ،‬در ﻫﻤﻪ اﻳﻦ زﻣﺎنﻫﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﻠﻲ در "ﺗﺮاﻓﺎﻟﻤﺎدور" زﻣﺎن‬
‫را از دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﻣﺮده ﺑﻮدن‪ ،‬زﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و در اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از‬
‫زﻧﺪﮔﻲ در زﻣﺎنﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲ ﺑﺮد‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﺰرﮔﻲﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻛﻮﭼﻚ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫"روي ﻛﺮه زﻣﻴﻦ ﻣﺎ ﺧﻴﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻟﺤﻈﺎت زﻣﺎن ﻣﺜﻞ داﻧﻪ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‬
‫ﻫﻢ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ و وﻗﺘﻲ ﻟﺤﻈﻪاي ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ"‪ .‬در "ﺗﺮاﻓﺎﻟﻤﺎدور"‬
‫اﻣﺎ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ آن ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻣﺎن ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در "ﺳﻼخﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎره ﭘﻨﺞ" ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻴﻠﻲ داراي دو ﺷﺨﺼﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪاي ﺳﻴﺎه از اﻳﺎم ﺟﻨﮓ‪ ،‬و آن دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدي در‬
‫"ﺗﺮاﻓﺎﻟﻤﺎدور" ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺧﻴﺎل اوﺳﺖ‪ .‬زن ﻫﻤﺮاه ﺑﻴﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ؛‬
‫"واﻟﻨﺴﻴﺎ"‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮ او ﻛﻪ زﻣﻴﻨﻲﺳﺖ‪ .‬و آن دﻳﮕﺮ "ﻣﻮﻧﺘﺎﻧﺎ واﻳﻠﺪﻫﺎك" ﻛﻪ ﺳﺘﺎره‬
‫ﺳﻴﻨﻤﺎﺳﺖ و در ﺑﺎغ وﺣﺶ "ﺗﺮاﻓﺎﻟﻤﺎدور" ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻔﺖ ﺑﻴﻠﻲ ﺣﻀﻮر دارد‪.‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻓﺮا ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬آن ﻣﺮدي را ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺳﺎل ﺳﺎﻛﺖ و‬
‫آرام‪ ،‬در ﺧﻮد ﻓﺮو رﻓﺘﻪ دﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﺑﺎروت آﻣﺎده اﻧﻔﺠﺎر ﺑﺪل ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻋﻴﺴﻲ ﻫﻴﭻوﻗﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ در ﺣﺮﻓﻬﺎﻳﺶ ذﻛﺮ ﻧﻤﻲ ﻛﺮد‪ ،‬از ﻻﺑﻪﻻي‬
‫ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﻳﺶ ﻓﻘﻂ ﺣﺪس ﻣﻲ زدم‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭘﺲ از ﻛﻮدﺗﺎي ‪ 28‬ﻣﺮداد‬
‫ﺳﺎل ‪ 1328‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻲ داﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻋﺪهاي از ﻓﺮﻗﻪايﻫﺎ ﭘﺲ از ﻛﻮدﺗﺎ‬
‫ﺷﺒﻜﻪاي در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻟﻮ رﻓﺘﻦ اﻳﻦ‬
‫ﮔﺮوه اﻓﺮاد ﺑﺴﻴﺎري در ﺳﺮاﺳﺮ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺤﺖ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻣﻴﺎن آﻧﺎن ﭘﻨﺞ ﺗﻦ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ (2).‬ﻋﺪه زﻳﺎدي از آﻧﻬﺎ ﺳﺎلﻫﺎ در‬
‫زﻧﺪان ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﺮدم ﻋﻴﺴﻲ و ﮔﺮوهﺷﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪﺳﻢ ﺗﺎ آن اﻧﺪازه در ﻣﻦ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺘﺎ ﻛﻨﺠﻜﺎوي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺮج ﻧﺪادم‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل از آﺳﺘﺎرا‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻴﺴﻲ ﻗﻮل داده ﺑﻮدم‪ ،‬ﻫﺮ از ﮔﺎه ﻳﺎدي از او‬
‫ﻛﺮده‪ ،‬ﺳﺮي ﺑﻪ او ﺑﺰﻧﻢ‪ ،‬اوﺿﺎع دﮔﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر ﻓﻘﻂ ﺣﻀﻮر‬
‫ﻛﻢرﻧﮕﻲ از ﻋﻴﺴﻲ در ذﻫﻦ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ رﻣﺎن "ﺳﻼخﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎره‬
‫ﭘﻨﺞ" اﺛﺮ "ﻓﻮﻧﻪﮔﻮت" را ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن آن‪ ،‬ﭼﻬﺮه ﻋﻴﺴﻲ در ﺑﺮاﺑﺮم ﺟﺎن‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺖ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ رﻣﺎن و رﻓﺘﺎر او‪ ،‬ﻋﻴﺴﻲ را‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻢ‪ .‬ﻏﺮاﺑﺖﻫﺎي ﻋﺠﻴﺒﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲ ﺧﻮرد‪ .‬ﺑﻴﻠﻲ ﺑﺎ آنﭼﻪ از‬
‫وﺣﺸﺖ ﺟﻨﮓ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﺎد ﺟﻨﮓ ﺗﻤﺎﻣﻲ ذﻫﻦ او را‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ‬
‫دو دﻫﻪ‪ ،‬ﻫﻨﻮز در اﺷﻐﺎل ﺧﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺪت ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﺮ روان ﻋﻴﺴﻲ ﻧﻴﺰ‬
‫آﻧﭽﻨﺎن ﻗﻮي و ﻋﻤﻴﻖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺘﺎ ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻴﺶ از ﺑﻴﺴﺖ‬
‫ﺳﺎل‪ ،‬زﻧﺪان و ﺷﻜﻨﺠﻪ ذﻫﻨﺶ را در ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺧﻮﻳﺶ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‬
‫وﺣﺸﺖ‪ ،‬در ﻫﺮاﺳﻲ داﻳﻤﻲ ﻣﻲ زﻳﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ و ﻳﺎدﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ذﻫﻨﺸﺎن ﻫﺠﻮم ﻣﻲ آورد‪ .‬ﻫﺮ دو در اﻧﻄﺒﺎق‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ زﻣﺎن و زﻧﺪﮔﻲ روز ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺧﺎرج از زﻣﺎن ﻓﻜﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪي ﭘﻴﺶ ﻛﺘﺎب "ﭘﺎدﺷﺎه زﻧﺪانﻫﺎ"‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات ﻛﺎوه داداشزاده را ﺧﻮاﻧﺪم‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪ آن ﺗﺎزه داﻧﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻋﻴﺴﻲ و اوﻳﺲ و دﻳﮕﺮان در ﭼﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﺎزداﺷﺖ‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮ ﭼﻪ ﺑﻮده و ﭼﻪ از ﺳﺮ ﮔﺬراﻧﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎمﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮ زﺑﺎن آورده ﻣﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪن آنﻫﺎ ﺧﻨﺪهﻫﺎﻳﻲ ﺑﻲاﻣﺎن ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫***‬
‫در ﺳﺎل ‪" ،1335‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺷﺎه ﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﻋﻮت روسﻫﺎ ﺑﻪ روﺳﻴﻪ ﺳﻔﺮ ﻛﺮد"‪،‬‬
‫اداره "ﺿﺪ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ" ﻋﺪهاي ﺣﺪود ﺻﺪ ﻧﻔﺮ از ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﺷﻬﺮ آﺳﺘﺎرا و‬
‫ﺣﻮﻣﻪ را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﺪه ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮاﺗﻲ ﻧﻴﺰ از رﺷﺖ و ﺗﻬﺮان‬
‫اﻓﺰوده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﺗﻬﺎم آﻧﺎن "ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﺑﺮاي ﺷﻮروي"‪" ،‬ﺗﺮور ﺷﺎه" و "ﺗﺮور‬
‫ﺳﺮﻟﺸﮕﺮ ﺑﺨﺘﻴﺎر"‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻧﻈﺎﻣﻲ وﻗﺖ ﺗﻬﺮان ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺑﻌﺪﻫﺎ‬
‫ﻧﺎم "ﮔﺮوه ﭼﺘﺮﺑﺎزان" ﻣﻲ ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا "ﻳﻚ ﺷﺐ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از‬
‫ﺟﺎﺳﻮسﻫﺎي زﺑﺮدﺳﺖ ﺷﻮروي ﻛﻪ ﺗﻌﺪاﺷﺎن ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﻣﻲ رﺳﻴﺪ‪،‬‬
‫زﻧﺪانﻫﺎي ﺗﻬﺮان را اﺷﻐﺎل ﻛﺮده" ﺑﻮدﻧﺪ‪(3).‬‬
‫ﻛﺎوه داداشزاده در ﺷﻤﺎر ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪﮔﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد را ﭘﺲ از‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل از آن واﻗﻌﻪ در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻛﻪ از ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ ﺣﺰب ﺗﻮده اﻳﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﻛﻮدﺗﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ‪28‬‬
‫ﻣﺮداد ﺳﺎل ‪ 1332‬ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد و در ﺗﻴﺮ ﻣﺎه ﺳﺎل ‪ ،1335‬ﭘﺲ از ﭘﺸﺖ‬
‫ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺣﺒﺲ‪ ،‬از زﻧﺪان آزاد ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻔﺘﻪاي ﭘﺲ از آزادي‪،‬‬
‫ﺑﺮاي دﻳﺪار ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬راﻫﻲ آﺳﺘﺎرا ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻲ‬
‫رﺳﺪ‪ ،‬از اﺗﻮﺑﻮس ﭘﻴﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮادرش ﺑﺮود‪ .‬در ﺑﻴﻦ راه دوﺳﺘﻲ‬
‫ﺑﻪ او ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛ "ﭘﺎﻧﺰده روز اﺳﺖ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي را دﺳﺘﮕﻴﺮ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ و ﻏﻴﺮ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺗﻌﺪادي از ﻏﻴﺮﺳﻴﺎﺳﻲﻫﺎ را ﻫﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻲ از ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ آﻣﺪهاي ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﺮﮔﺮد"‪ .‬دوﺳﺖ راه‬
‫ﺧﻮد ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻣﻲ رود‪ ،‬او اﻣﺎ ﻫﻴﭻ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮاي ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﺠﺪد ﺧﻮد ﻧﻤﻲ‬
‫ﺑﻴﻨﺪ؛ ﺗﺎزه از زﻧﺪان آزاد ﺷﺪه و ﻫﻴﭻ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻢ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮادر‬
‫ﻛﻪ ﻣﻲ رﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺮادر وﺣﺸﺖزده از او ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ در اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪" ،‬زﻳﺮا ﻫﺮ‬
‫ﺷﺐ ده ﺑﻴﺴﺖ ﻧﻔﺮ را دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ"‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﻧﻴﺰ "آدمﻫﺎي ﺗﻬﻲﻣﻐﺰ‬
‫ﻫﺮاس در دل ﻣﺮدم آﺳﺘﺎرا اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ"‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺎزداﺷﺖ راوي ﻓﺮا ﻣﻲ رﺳﺪ‪ ،‬ﻧﻴﻤﻪﺷﺐ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻲ رﻳﺰﻧﺪ و او را دﺳﺖﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻋﺪهاي دﻳﮕﺮ در‬
‫ﻏﻞ و زﻧﺠﻴﺮ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺪان ﻗﺰلﻗﻠﻌﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ‬
‫‪٢٥٤‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺖ ﭘﻴﺶدرآﻣﺪي ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ او آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺗﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮ‬
‫ذﻫﻦ ﻣﺮور ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﺑﺮ زﺑﺎن ﺟﺎري ﺳﺎزد‪.‬‬
‫در دﻛﺎن ﻋﻴﺴﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ "اُوﻳﺲ"‪ ،‬دوﺳﺖ ﻫﻢﭘﺮوﻧﺪهاي او آﺷﻨﺎ ﺷﺪم‪.‬‬
‫"اﻳﺒﻴﺲ" ﺻﺪاﻳﺶ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻴﺴﻲ و اﻳﺒﻴﺲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺪاي‬
‫ﻋﻴﺴﻲ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺧﻨﺪﻳﺪ و رﻓﺘﺎر رژﻳﻢ ﺷﺎه را ﺑﺎ ﺧﻮدﺷﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﺨﺮه ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ؛ "ﭘﺪر ﺳﮓ از ﻣﻦ ﻣﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻃﻮر ﺑﻪ ﺷﻮروي رﻓﺖ‬
‫و آﻣﺪ ﻣﻲ ﻛﺮدي؟ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﺗﻬﺮان را ﻫﻢ ﻧﺪﻳﺪهام‪ ،‬اﺻﻼً ﺗﺎ ﻛﻨﻮن از آﺳﺘﺎر‬
‫ﺧﺎرج ﻧﺸﺪهام‪ ،‬آن وﻗﺖ ﺷﻤﺎ از ﻣﻦ ﻣﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻄﻮر ﺑﻪ ﺷﻮروي رﻓﺘﻪام و در‬
‫آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺘﻪام؟ ﻣﮕﺮ ﺣﺎﻟﻴﺸﺎن ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻲ‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﻲ زدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺎهﻫﺎ ﺷﻜﻨﺠﻪ دﻳﮕﺮ ﻳﺎد ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ ﻧﻪ ﻧﮕﻮﻳﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ آري‪ .‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﺮدم اﻳﻦﻃﻮري از ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻧﺠﺎت ﻣﻲ ﻳﺎﺑﻢ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﺮ آري ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ داﺳﺘﺎﻧﻲ از ﺧﻮد ﻣﻲ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻴﻢ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ول ﻧﻤﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﺷﻮروي رﻓﺘﻪاي؟ ﮔﻔﺘﻢ آري‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﺎ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ در آﻧﺠﺎ ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺘﻲ؟ اﺑﺘﺪا ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﻓﻼنﻓﻼنﺷﺪه‪ ،‬ﭘﺲ ﮔﺮدش رﻓﺘﻪ ﺑﻮدي ﻳﺎ ﺟﺎﻧﺖ ﺑﺎز ﻛﺘﻚ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ‪،‬‬
‫اﺳﻤﺶ را ﻧﻤﻲ داﻧﻢ‪ .‬زدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن زدﻧﺪ ﻛﻪ زﺧﻢﻫﺎ دوﺑﺎره ﺳﺮ ﺑﺎز ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ‬
‫ﺑﺎ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﺧﺮوﺷﭽﻒ را ﻫﻢ دﻳﺪي؟ ﮔﻔﺘﻢ آري‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‬
‫ﭘﻮل از ﻛﻲ ﮔﺮﻓﺘﻲ؟ ﭘﺮﺳﻴﺪم ﻛﺪام ﭘﻮل؟ ﺑﺎز ﺑﺎران ﻣ‪‬ﺸﺖ و ﻟﮕﺪ و ﺷﻼق ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫و روﻳﻢ ﺑﺎرﻳﺪن ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬آﺧﺮ ﻛﺪام ﭘﻮل؟ ﻣﺎدر ‪ ...‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﭘﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد رژﻳﻢ‬
‫را ﻋﻮض ﺑﻜﻴﻨﺪ‪."...‬‬
‫اﻳﺒﻴﺲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛ "آﺧﺮ ﻋﻴﺴﻲ ﻣﻌﺎون رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻳﻨﺪه ﻣﺎ ﻳﻌﻨﻲ آﻗﺎي‬
‫ﺑﺎدﻛﻮﺑﻪاي ﺑﻮد"‪ .‬ﺷﻠﻴﻚ ﺧﻨﺪه ﻋﻴﺴﻲ در ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ وﺻﻒ ﻓﻀﺎ را ﭘ‪‬ﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪" -‬اﮔﺮ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر و ﻳﺎ ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻗﺒﻮل ﻣﻲ ﻛﺮدم"‪.‬‬
‫‪" -‬رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﺎ ﺑﻴﭽﺎره ﺑﻲﺧﺒﺮﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺎﻫﺪوﺳﺖ ﻧﺎب ﻛﻪ در‬
‫زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺿﺪﺷﺎه درﺟﻪ ﻳﻚ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‪ .‬رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر از دﻧﻴﺎ‬
‫ﺑﻲﺧﺒﺮ!"‪.‬‬
‫ﻋﻴﺴﻲ دوﺳﺘﺶ‪ ،‬اﻳﺒﻴﺲ را ﻛﻪ ﻣﻲ دﻳﺪ‪ ،‬ﻳﺎدﻣﺎﻧﺪهﻫﺎﻳﺶ رﻧﮕﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬رﻧﺞ و ﻋﺬاب دﻳﺮوز را ﻗﻬﻬﻘﻪ اﺳﺘﻬﺰاي اﻣﺮوز در ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪ .‬ﺧﻨﺪه ﻛﻪ ﻓﺮوﻛﺶ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬زﺑﺎن دﮔﺮﺑﺎر ﺑﺎز ﻣﻲ ﺷﺪ؛ "‪...‬ﺑﻴﭽﺎره‬
‫ﻧﺎﻣﻪرﺳﺎن ﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬راﺑﻂ ﻣﺎ ﺑﺎ روسﻫﺎ‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﻚ ﮔﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺎج و واج ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻚ دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺳﺮاﭘﺎ ﺧﻮﻧﻴﻦ از اﺗﺎق‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﻴﺮون آﻣﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻮل ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﻴﻚ ﮔﺮوه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎي ﺣﺮف زدن‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از دﻧﺪانﻫﺎﻳﺶ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﻫﺎﻧﺶ ﭘ‪‬ﺮ از ﺧﻮن ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ اﻧﺪﻛﻲ دراز ﺑﻜﺶ‪ ،‬آﺑﻲ ﺑﺨﻮر‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻫﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ‬
‫ﭘﻴﻚ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟"‪.‬‬
‫ﻋﻴﺴﻲ و اﻳﺒﻴﺲ ﻫﺮ دو ﻟﺤﻈﻪاي ﺳﺎﻛﺖ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻓﺮو ﻣﻲ روﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻨﺪه‬
‫ﻣﺎﺳﻴﺪه ﺑﺮ ﻟﺐﻫﺎ دوﺑﺎره ﻗﻬﻘﻬﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر اﻳﺒﻴﺲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛‬
‫"‪ ...‬آﻧﻘﺪر زدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ از ﻣﺮز رد ﺷﺪه و ﺑﺎ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎي روس دﻳﺪار‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ از او ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬آن ﻣﺮد روس ﻛﻪ راﺑﻂ ﺗﻮ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﺎم‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬اﻧﺪﻛﻲ ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ذﻫﻨﺶ ﻧﻤﻲ رﺳﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﻟﻨﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮ ﺧﻮﺷﺤﺎل از اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﻨﻮﻳﺲ ﻛﻪ در ﺷﻮروي ﻟﻨﻴﻦ را دﻳﺪه و‬
‫ﺑﺎ او در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺷﺎه ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدهاي و از او ﭘﻮل ﻫﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪاي‪ .‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ ﻛﻪ ﺳﻮاد ﻧﺪارم‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫زﻳﺮش را اﻧﮕﺸﺖ ﻣﻲ زﻧﻢ‪ .‬ﺑﻴﭽﺎره ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻟﻨﻴﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮي ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻫﻢ از دﻧﻴﺎ ﺑﻲﺧﺒﺮ‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ راﺑﻂ اﺻﻠﻲ را ﻛﺸﻒ‬
‫ﻛﺮده‪ ،‬دﺳﺖ از ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﺮ ﻣﻲ دارد‪ ،‬رﻫﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﻋﺼﺒﻲ و ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﺸﻢ دوﺳﺖ ﻣﺎ را ﺻﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬از‬
‫ﻫﻤﺎن راﻫﺮو ﺑﺎ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺶ ﻣﻲ اﻓﺘﺪ و او را ﻛﺸﺎنﻛﺸﺎن‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﻪ‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺎه ﻣﻲ ﺑﺮد؛ ﭘﺪرﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ دروغ ﮔﻔﺘﻪاي‪ ،‬ﻟﻨﻴﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺮده‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻟﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ در ﺗﻤﺎس ﺑﻮدي؟"‪.‬‬
‫دوﺳﺘﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﺮد؛ در روزﻫﺎي اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻋﻴﺴﻲ ﻇﻬﻮري دوﺑﺎره داﺷﺖ‪،‬‬
‫اﻧﮕﺎر دﮔﺮﺑﺎره ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮ از ﭘﺎ ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬در ﺷﻤﺎر ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ رژﻳﻢ ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﺖ ﮔﺮه ﻛﺮده ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﺷﻮر و ﻫﻴﺠﺎن‪ ،‬از ﺗﻪ دل "ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺷﺎه" ﻣﻲ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﭘﻨﺪاري‪ ،‬ﻣﺮگ‬
‫ﺷﺎه‪ ،‬رﻫﺎﻳﻲ اوﺳﺖ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺮﻫﻤﻲ ﺑﺮ دردﻫﺎﻳﺶ‪ .‬ﺳﺮ از ﭘﺎ ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪،‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﭼﻨﺪي ﭘﻴﺶ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲ ﺑﺮد‪ .‬از ﻫﻤﺎن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺎﻋﺖ ورود‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪ‬
‫وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ آﻏﺎز ﻣﻲ ﺷﻮد؛ "ﻧﻴﻤﻪﻫﺎي ﺷﺐ ﺑﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺎه ﻣﻲ ﺑﺮدﻧﺪ و‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﻲﻫﺎي ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﺳﻠﻮﻟﻢ ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮان و ﻣﻘﺎوﻣﺘﻢ ﺑﻪ آﺧﺮ رﺳﻴﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺪرت ﺳﺮ ﭘﺎ اﻳﺴﺘﺎدن ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﻬﻤﻴﺪم ﺳﺎﻳﺮ دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن ﻧﻴﺰ‬
‫وﺿﻊ ﺣﺎل ﻣﺮا داﺷﺘﻨﺪ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮي در ﻫﻤﺎن روزﻫﺎي اول در زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ‬
‫ﺟﺎن ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ"‪.‬‬
‫ﻛﺴﻲ از ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﻫﻨﻮز ﻧﻤﻲ داﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ اﺗﻬﺎﻣﻲ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬
‫در وﻗﺖ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﻧﻮاع ﻓﺤﺶ ﻛﻪ ﭼﺎﺷﻨﻲ ﺷﻼق اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﺎن را‬
‫ﺟﺎﺳﻮس ﻧﻴﺰ ﺧﻄﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﺷﻜﻨﺠﻪ اﻣﺎ ﺑﻲﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ‪ :‬ﺷﻼق‪،‬‬
‫دﺳﺘﺒﻨﺪ ﻗﭙﺎﻧﻲ‪ ،‬آوﻳﺰان ﻛﺮدن زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت واروﻧﻪ‪ ،‬ﺷﻮك اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎ ﻛﻼه‬
‫ﺑﺮﻗﻲ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻦ درﻳﭽﻪ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي و ﻧﮕﻪداﺷﺘﻦ زﻧﺪاﻧﻲ در ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل آن ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاﻫﺎي وﺣﺸﺘﻨﺎك و ﭘﻴﭽﻴﺪن ﭘﮋواك ﺻﺪاﻫﺎ در ﺳﻠﻮلﻫﺎي‬
‫ﺗﺎرﻳﻚ ﻛﻪ ﻫﻮﻟﻨﺎﻛﺘﺮﻳﻦ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺸﻴﺪن ﻧﺎﺧﻦ‪ ،‬ﺳﻮزﻧﺪان ﮔﻮﺷﺖ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎ ﺳﻴﮕﺎر‪ ،‬ﺷﻼق زدن ﺑﻪ ﻛﻒ ﭘﺎي زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ راه ﺑﺮود‪ ،‬ﻓﺮو‬
‫ﻛﺮدن ﺑﻄﺮي ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﻛﻮن‪ ،‬اﻋﺪامﻫﺎي دروﻏﻴﻦ )ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ(‪ ،‬ﻛﻨﺪن ﻗﺒﺮ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ ﺧﻮد زﻧﺪاﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺸﺮدن ﺑﻴﻀﻪﻫﺎ و آوﻳﺰان ﻛﺮدن وزﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﻀﻪﻫﺎ و‪....‬‬
‫"اوﻟﻴﻦ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻬﻤﻦ ﺷﺮﺑﻴﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪﺷﺐ او را ﺑﻪ اداره ﺿﺪ‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ روز ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬او را ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﺷﻤﺎره‬
‫ﻳﻚ آوردﻧﺪ‪ ...‬او ﺑﺎ ﺗﻴﻎ رگ دﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮﻳﺪ"‪ .‬در ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهاش‬
‫"ﺿﺪاﻃﻼﻋﺎت" ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ راوي ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛ "ﻣﺮا ﺑﺒﺨﺶ ﻛﻪ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد؛ "ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﻃﺎﻗﺖ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﺟﻼدان را ﻧﺪارم‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻬﺪهات ﮔﺬاﺷﺘﻪام‪ .‬ﭼﺎره ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺧﻮدت ﻣﺮا ﻣﻲ‬ ‫آن ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ و ﺳﺎﻳﺮ زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎي ﻫﻤﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻢ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ .‬ﻣﻦ ﻃﺎﻗﺖ ﻳﻚ ﺳﻴﻠﻲ را ﻫﻢ ﻧﺪارم‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻣﻮرد ﭘﺮوﻧﺪهاي ﻛﻪ‬ ‫ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻣﺮا ﺑﺒﺨﺸﻴﺪ"‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪاش ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ اﺳﺖ‪ ...‬او ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺷﺮوع ﻛﺮد ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺎﺟﺮاي‬ ‫ﭘﺲ از ﻣﺎهﻫﺎ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﻲوﻗﻔﻪ‪ ،‬از ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﺑﻲﺧﺒﺮ از ﻫﻤﻪﺟﺎ‪ ،‬ﻣﻲ‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ‪ :‬ﺗﻮ از ﻃﺮف راﺑﻂ ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﻴﺮوز اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﻛﻪ در ﺷﺒﻜﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﺧﻮﻳﺶ اﻗﺮار ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻬﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ داﺷﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﺘﺎرا آﻣﺪي ‪ ...‬از ﻣﺮز "آﻻﺷﺎﭘﺴﺘﻲ" از‬ ‫رژﻳﻢ ﺷﺎه را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﻛﻨﻨﺪ؛ "از اول ﺗﺎ آﺧﺮ ﻣﺎﺟﺮاي ﺟﺎﺳﻮﺳﻲات را ﺑﻨﻮﻳﺲ‪،‬‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺻﻤﺪ دو ﻋﺪد ﺑﻲﺳﻴﻢ‪ ،‬دو ﻋﺪد ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ ﮔﺮﻓﺘﻲ‪ ...‬در ﻛﻨﺎر درﻳﺎ‪...‬‬ ‫ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻮروي رﻓﺘﻲ‪ ،‬در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺘﻲ‪ ،‬اﺳﻠﺤﻪ را ﭼﻪ‬
‫ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮي ﺟﻠﺴﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻳﻢ‪ ...‬در آن ﺟﻠﺴﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﺮور ﺷﺎه ﺑﻪ ﻗﻴﺪ‬ ‫ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﺗﻮ داد و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﺗﺮور ﺷﺎه ﺷﺪي"‪ .‬آنﻗﺪر ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﻗﺮﻋﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ ﺗﻮ اﻓﺘﺎد و ﺗﻮ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺗﺮور ﺷﺎه را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻲ‪ .‬ﺧﻮب ﮔﻮش‬ ‫ﻛﻪ ﻣﺮگ و اﻋﺪام را ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ؛ "ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ از ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎي ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻲ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‪ ...‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻣﺼﻴﺒﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﺄﻣﻮر ﺗﺮور ﺳﺮﮔﺮد ﺑﺨﺘﻴﺎر ﺷﺪ‪ "...‬راوي‬ ‫ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻢ ﻛﻪ ﺟﺎﺳﻮس روسﻫﺎ ﻫﺴﺘﻢ و ﺣﺎﺿﺮم ﺑﺪون‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻠﺮ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬اﻳﻦ ﭼﺮﻧﺪﻳﺎت را اﻋﺘﺮاف ﻛﺮدن ﻳﻌﻨﻲ اﻋﺪام"‪ .‬ﺧﺎﻧﻠﺮ در‬ ‫ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ اﻋﺪام ﺷﻮم"‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ را از ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ اﻋﺘﺮاف ﻛﺮدهام‪...‬‬ ‫ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺟﺰ ﺷﻤﺎري اﻧﺪك‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ اﻓﺮادي ﻋﺎدي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮ و ﻳﺎ‬
‫اﺣﻤﻖ ﺗﺌﺎﺗﺮ در ﻧﻴﺎر‪ .‬زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮي‪ .‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ‬ ‫ﻛﺸﺎورزاﻧﻲ ﺳﺎده ﻛﻪ در ﻋﻤﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﻓﺮﺻﺘﻲ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ...‬اﻳﻦ ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎ ﻫﻤﻪاش ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮ ﭼﻪ اﻋﺘﺮاف ﺑﻜﻨﻲ و‬ ‫ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ از ﺑﺪ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﺎوان ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي‬
‫ﭼﻪ ﻧﻜﻨﻲ‪ ،‬ﻛﺸﺘﻪ ﺧﻮاﻫﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﺑﺮاي ﺷﻮروي و ﺗﺮور ﺷﺎه ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ورﺷﻜﺴﺘﻪ و ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺑﻲﻗﺎﻧﻮن رژﻳﻢ ﺷﺎه را ﭘﺲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻴﺮﺑﺎران‪ .‬اﮔﺮ اﻋﺘﺮاف ﻛﻨﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺪ روزي زﻧﺪه ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻲ‪ .‬از ﻗﺪﻳﻢ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﻔﻘﺎنزده زﻧﺪان‪ ،‬ﺟﺰ ﺧﻮن و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲ ﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﺳﺘﻮن ﺑﻪ آن ﺳﺘﻮن ﻓﺮﺟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮﻳﺖ ﻧﻜﻦ‪"...‬‬ ‫از در و دﻳﻮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺳﺮ و ﺻﻮرت زﻧﺪاﻧﻲ و ﻟﺒﺎس او‪ ،‬ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ ﺑﻨﮕﺮي‪،‬‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ در اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻛﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ از‬ ‫ﺧﻮن ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲ؛ "در اﺗﺎق دﻳﮕﺮي ﻗﻴﺎﻓﻪﻫﺎي اوﻳﺲ ﻛﻴﺎﻧﻲ و ﻋﻴﺴﻲ ﺑﺮاﺗﻲﭘﻮر را‬
‫ﺟﻤﻠﻪ زﺣﻤﺘﻜﺸﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺰ اﺑﺰار ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ از دﻧﻴﺎ ﺑﻲﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼً زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي ﺟﻼدان ﻋﻮض ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮدم‪.‬‬
‫اﻟﻔﺒﺎي ﺳﻴﺎﺳﺖ آﺷﻨﺎﻳﻲ داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﺑﺎ اﺑﺰار و ادوات ﻣﺒﺎرزه و ﺟﻨﮓ‪" :‬اوﻳﺲ‬ ‫ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ﺳﺮاﭘﺎي وﺟﻮدم را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اوﻳﺲ ﻣﻮﻳﻲ در ﺳﺮش دﻳﺪه ﻧﻤﻲ‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻲ را ﻛﻤﻲ آﻧﻄﺮفﺗﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬او را ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬اﻧﺴﺎن زﺣﻤﺘﻜﺸﻲ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺗﺎي اﻳﻦ اﻧﺴﺎنﻫﺎي زﺣﻤﺘﻜﺶ و ﺷﺮﻳﻒ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﺧﻮد را در زﻳﺮ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﮔﺎري اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺳﺮ و ﺻﻮرﺗﺶ ﺧﻮن ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻚ‬ ‫ﺷﻜﻨﺠﻪ از دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ...‬آﺧﺮﻳﻦ روزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در زﻧﺪان آﻧﻬﺎ را دﻳﺪم‪،‬‬
‫ﻃﺮف ﺻﻮرﺗﺶ ورم ﻛﺮده و ﺳﻴﺎه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺸﻢ راﺳﺘﺶ ﻏﺮق ﺧﻮن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﺎي ﺳﺎﻟﻤﻲ در ﺑﺪن ﻫﻴﭽﻜﺪام از آﻧﻬﺎ دﻳﺪه ﻧﻤﻲ ﺷﺪ"‪.‬‬
‫ﻫﻴﻮﻻي دﻳﮕﺮي از او ﭘﺮﺳﻴﺪ؛ ﺑﻲﺳﻴﻢ را از ﻛﺠﺎ و از ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﮔﺮﻓﺘﻲ وﺑﻪ ﭼﻪ‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﺣﺴﻴﻦ ﻧﺎم دارد ﻛﻪ ﺑﻪ "ﺣﺴﻴﻦ رو رو" ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺴﻲ دادي؟ او در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﺷﻚ ﻣﻲ رﻳﺨﺖ و از ﺗﻪ دل ﻧﺎﻟﻪ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ؛‬ ‫آﻧﻘﺪر ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻗﺎﻃﻲ ﻛﺮده‪ ،‬از ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺷﺐ در اﻧﻔﺮادي ﺑﺮاي‬
‫از ﻣﺮز "ﻛﺸﻔﻲ" )دﻫﻜﺪهاي اﺳﺖ ﻣﺮزي در ﻧﺰدﻳﻜﻲﻫﺎي آﺳﺘﺎرا( از روسﻫﺎ‬ ‫ﺧﻮد آواز ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛ "رو رو روسﻫﺎ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻖ ﺗﻖ ﺗﻖ رو رو رو‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ داﺷﺘﻢ ﺑﺒﺮم ﺑﺪﻫﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻠﺮ‪ .‬ﺑﻲﺳﻴﻢ را ﺑﺎ زﺣﻤﺖ زﻳﺎد ﺑﺎ‬ ‫روسﻫﺎ آﻣﺪﻧﺪ"‪ .‬ﺟﺮم ﺣﺴﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﺑﺮاي روسﻫﺎ اﺳﺖ‪" .‬او در زﻧﺪان‬
‫ﻛﻤﻚ روسﻫﺎ ﺗﻮي ﮔﺎري ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻴﻠﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺐ ﮔﺎريام‬ ‫ﻧﺎراﺣﺘﻲﻫﺎي زﻳﺎدي را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ روز او را در اﺗﺎق اﻓﺴﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎن‬
‫زورش ﻧﺮﺳﻴﺪ ﺗﺎ آن را ﺑﺒﺮم ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻠﺮ ﺑﺪﻫﻢ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪم ﺗﺎ ﺧﻮد ﺧﺎﻧﻠﺮ آﻣﺪ و‬ ‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻛﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺮه اﺗﺎق اﻓﺴﺮ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺷﻴﺮﺟﻪ ﻣﻲ رود و‬
‫از ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮد‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮد و ﺑﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ داد‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫ﭼﻨﺎن آﺳﻴﺐ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ او را ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎرﻳﭽﻲ ﭘﺪر ﺳﮓ ﻣﺮا دﺳﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻪاي ﻳﺎ ﺧﻮدت را؟ ﺑﻲﺳﻴﻢ را اﺳﺒﻬﺎﻳﻢ‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺟﻮاز دﻓﻦ او را ﺻﺎدر ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ"‪.‬‬
‫ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟" اوﻳﺲ را آنﻗﺪر ﻣﻲ زﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛ "ﺟﻨﺎب ﺳﺮﮔﺮد‪،‬‬ ‫در ﺑ‪‬ﻬﺖ و ﺑﻲﺧﺒﺮي‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﺳﻮس ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻣﻦ در ﻋﻤﺮم ﺑﻲﺳﻴﻢ ﻧﺪﻳﺪهام"‪.‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺑﻪ ﭼﻪ ﺷﻜﻞ؟ ﺑﻪ ﻣﺮور ﺳﻨﺎرﻳﻮﻳﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﻛﻢﻛﻢ ﺗﺤﺖ‬
‫ﻣﺎﺟﺮاي "ﻋﻠﻲﺑﺎﻻ" ﻃﻨﺰ ﺳﻴﺎه و ﺗﻠﺨﻲﺳﺖ‪ ،‬دردﻧﺎﻛﺘﺮ از ﻣﺎﺟﺮاي اوﻳﺲ‪،‬‬ ‫ﺷﻜﻨﺠﻪ و ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮان ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﺳﻨﺎرﻳﻮ‪،‬‬
‫ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﻨﻮﻧﺪه ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن آن‪ ،‬ﻣﻲ ﺧﻨﺪد اﻣﺎ درد آن را ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﺑﺎ دوﻟﺖ ﺷﻮروي راﺑﻄﻪ داﺷﺘﻨﺪ و ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﻪ دﺳﺘﻮر آﻧﻬﺎ ﺷﺎه‬
‫از ذﻫﻦ ﭘﺎك ﻛﻨﺪ‪ .‬راوي روزي در اﺗﺎق ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ‪" :‬ﻳﻚ ﻧﻔﺮ را‬ ‫و ﺑﺨﺘﻴﺎر را ﺗﺮور ﻛﺮده‪ ،‬رژﻳﻤﻲ دﻳﮕﺮ در اﻳﺮان ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺸﺎنﻛﺸﺎن ﺑﺮاي روﻳﺎروﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺠﻴﺪ آورده و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺠﻴﺪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ‬ ‫در ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﻴﻦ روزﻫﺎي ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن در ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺎه‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺎهﻫﺎ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪،‬‬
‫او را ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬اﺳﻤﺶ ﻋﻠﻲﺑﺎﻻ ﺑﻮد‪ ،‬اﻫﻞ ﺑﺎﻏﭽﻪﺳﺮا‪ .‬ﺷﻐﻠﺶ ﻛﺸﺎورزي ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﺨﺼﻲ از دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻧﺎم "ﺧﺎﻧﻠﺮ" ﻛﻪ زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺎ‬
‫‪٢٥٥‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫در ﻣﻴﺎن ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮان "اﺳﺘﻮار ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮزاده از آزار دادن زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻟﺬت ﻓﺮاوان‬
‫ﻣﻲ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲ ﺧﻨﺪﻳﺪ‪ .‬از ﺗﻔﺮﻳﺤﺎت ﺳﺎﻟﻢ او ﺑﻮﻛﺲﺑﺎزي ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫دﺳﺖﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد"‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻨﺎرﻳﻮي "اداره ﺿﺪاﻃﻼﻋﺎت" اﻓﺮاد‬
‫ﻣﺮزﻧﺸﻴﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻛﺸﻮري ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮزﻧﺸﻴﻦ ﺑﻮدن ﺧﻮد ﻣﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺮم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺮﻫﻢﺑﻨﺪي ﭘﺮوﻧﺪه آﻧﭽﻨﺎن ﻋﺠﻠﻪ و ﺣﻤﺎﻗﺖ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﻲ‬
‫دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﺎ زﺣﻤﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺳﻮاﺑﻖ دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻧﻤﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﭘﻴﺮﻣﺮدي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﻮدش ﺑﻴﺴﺖ‬
‫ﺳﺎل ﺟﺎﺳﻮس رژﻳﻢ ﺑﻮد و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ ﭼﭗ را در آﺳﺘﺎرا ﺑﺮ‬
‫ﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪ .‬و ﺣﺎل زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ "اﻋﺘﺮاف ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺟﺎﺳﻮس روسﻫﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬او ﺑﺎ ﻧﺎﻟﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از ﻧﺎﻟﻪﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﻔﺖ؛ ﺑﻲﺷﺮفﻫﺎ!‬
‫ﺑﻲدﻳﻦﻫﺎ! اﻳﻦ ﭼﻪ ﺑﻼﻳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻦ آوردﻳﺪ‪ .‬ﻟﻌﻨﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﭽﻮ ﺷﺎﻫﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻴﺴﺖﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮدش را ﻫﻢ ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﺣﻴﻒ از آن ﻫﻤﻪ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻛﺮدم‪ .‬ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﺟﺎﺳﻮس اﻳﻦ ﻃﺮف ﺑﻮدم‪ ،‬ﻳﻚﺷﺒﻪ ﺟﺎﺳﻮس‬
‫آنﻃﺮف ﺷﺪم‪ .‬ﺧﺪاﻳﺎ ﺧﻮدت ﺑﻪ دادم ﺑﺮس‪."...‬‬
‫در ﻣﻴﺎن ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮد آﻫﻨﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪوﺳﺖ‪ ‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ را ﺑﻪ ﺻﺮف‬
‫اﻳﻦﻛﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﺪرياش در ﻛﻨﺎر ﻣﺮز واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﺴﺮ‬
‫دوازدهﺳﺎﻟﻪاش دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮ را زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي روﺣﻲ و رواﻧﻲ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻛﻮدك ﺗﺮﺳﻴﺪه ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاي آزادي ﭘﺪرش‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ‬
‫ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻣﻘﺪم ﺑﻪ او دﻳﻜﺘﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ .‬او ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫"اﻟﺘﻔﺎت" ﻫﺮ از ﮔﺎه ﺑﻪ دﻳﺪار ﭘﺪرش ﻣﻲ آﻣﺪه و ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﭘﺪرش ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ او ﻣﻲ داد‪ .‬ﺳﺮﮔﺮد آﻫﻨﻲ زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ در ﭘﻲ ﻓﺮود آﻣﺪن ﻫﺮ ﺷﻼق‪،‬‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ زﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺪوﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ دﻳﮕﺮان ﺟﺮﻣﺸﺎن ﻣﺮزﻧﺸﻴﻦ ﺑﻮدن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎدﻛﻮﺑﻪاي ﻛﻪ رﺋﻴﺲ ﺷﺒﻜﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﺮف ﻧﺎﻣﺶ‪ ،‬ﺟﺮم ﻣﻀﺎﻋﻔﻲ دارد‪ .‬او "آﻧﻘﺪر از ﻣﻌﺮﻛﻪ ﭘﺮت ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺎ‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن را ﮔﻨﺎﻫﻜﺎر ﻣﻲ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎور ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺟﺎﺳﻮس‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪ .‬از ﻣﺴﺎﺋﻞ و اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺸﻮرﻣﺎن ﻛﺎﻣﻼً ﺑﻲﺧﺒﺮ ﺑﻮد‪...‬‬
‫آدم ﺳﺎدهاﻧﺪﻳﺸﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﺸﻮر ﻗﺎﻧﻮن دارد"‪ .‬ﺑﺎدﻛﻮﺑﻪاي‬
‫وﺣﺸﻴﺎﻧﻪﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬دﻳﺮﺗﺮ از ﻫﻤﻪ اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺧﻮﻳﺶ‬
‫را ﭘﺪﻳﺮﻓﺖ‪ .‬ﻗﺒﻮل ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ "ﻋﻠﻲاف" در راﺑﻄﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻲ آنﻛﻪ ﺑﺪاﻧﺪ‬
‫ﻋﻠﻲاف ﻛﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺑﺮﮔﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ؛ "ﻋﻠﻲاف راﺑﻂ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬او در‬
‫ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻣﻴﺪان ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬اول ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻓﺮدوﺳﻲ‪ ،‬ﻛﻮﭼﻪ ﻃﺒﺲ دﻛﺎن ﻧﺠﺎري‬
‫داﺷﺖ و ﺑﺸﻜﻪﻫﺎي ﺷﺮاب ﻣﻲ ﺳﺎﺧﺖ" ﻓﻴﺮوز اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ در ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﻪ راوي‪،‬‬
‫ﭘﺲ از آزادي از زﻧﺪان‪ ،‬در ﺷﺮح ﻣﺎﺟﺮاي اﻳﺎم ﺣﺒﺲ‪ ،‬ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬وﻗﺘﻲ ﺣﻴﺪر‬
‫ﻋﻠﻲاف رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﻮروي ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎزه ﻓﻬﻤﻴﺪﻳﻢ ﺑﺎ ﭼﻪ آدم ﻣﻬﻤﻲ‬
‫در راﺑﻄﻪ ﺑﻮدﻳﻢ"‪.‬‬
‫ﺑﺎدﻛﻮﺑﻪاي ﺑﺮ اﺛﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﺷﺪﻳﺪ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در زﻳﺮ "ﻛﻼه ﺑﺮﻗﻲ"‬
‫ﺳﺮش ﺳﻮﺧﺘﻪ و زﺧﻤﻲ ﺑﺮ آن اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭼﺮك ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬ﻣﺪﺗﻲ‬
‫ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬ﭘﺲ از آزادي از زﻧﺪان درﮔﺬﺷﺖ‪(4).‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﮔﺮوه "ﭼﺘﺮﺑﺎزان" در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺎدف ﺑﻮد ﺑﺎ ﻛﺸﻒ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﺰب ﺗﻮده اﻳﺮان‪ .‬ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﻋﺪه زﻳﺎدي ﻧﻴﺰ در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ "ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻜﺮات آذرﺑﺎﻳﺠﺎن" دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪه و در زﻧﺪانﻫﺎي ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ‬
‫ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ رواﻳﺘﻲ دﻳﮕﺮ زﻣﺎن‪ ،‬زﻣﺎن اوج ﺷﻜﻨﺠﻪ و اﻋﺪام ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎواك‬
‫در ‪ 23‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1335‬ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ‪" .‬ﺳﺎواك" ﺗﺎزه‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﻛﻮﺷﻴﺪ ﻟﻴﺎﻗﺖ ﺧﻮﻳﺶ را در دﺳﺘﮕﻴﺮي‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪ و اﻋﺪام و‬
‫ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﺗﺮي ﺑﺮ "ﺿﺪ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ" ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺎﻃﺮه داداشزاده از ﺑﻴﺮون ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺎه‪ ،‬ﺗﺎ آن زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎ ﺗﻜﻤﻴﻞ‬
‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ او را ﺑﺮاي اﻋﺪام‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺗﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﻴﺪه ﺻﺒﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﭘﻴﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﻴﺶ از او "ﻣﺮد ﺑﻠﻨﺪﻗﺪي را ﺑﻪ ﺗﻴﺮ ﻃﻨﺎبﭘﻴﭻ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او‬
‫ﺑﻲوﻗﻔﻪ ﺷﻌﺎر ﻣﻲ داد؛ ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺟﻼدان‪ ،‬ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺷﺎه دﻳﻜﺘﺎﺗﻮر‪ ،‬زﻧﺪه ﺑﺎد ﺣﺰب‬
‫ﺗﻮده اﻳﺮان‪ ،‬زﻧﺪه ﺑﺎد آزادي‪ .‬ﺻﺪاﻳﺶ ﻫﻤﭽﻨﺎن اوج ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﻧﺴﻴﻢ‬
‫ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﻲ در ﻓﻀﺎي ﻣﻴﺪان ﺗﻴﺮ ﻣﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪ‪ ...‬ﻃﻨﻴﻦ ﺻﺪاي او ﺑﺎ ﺷﻠﻴﻚ ﭼﻨﺪ‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ"‪ .‬ﻓﻴﺮوز اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻜﻞ اﻋﺪاﻣﻲ دﻳﮕﺮ را‬
‫ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺳﺎل‪" ،‬ﻫﻤﻪ دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن ﺑﻪ زور‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﺑﺮاي ﺷﻮروي را اﻋﺘﺮاف ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ .‬ﮔﻤﺎن ﻣﻲ رود ﻛﻪ‬
‫‪٢٥٦‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻋﻠﻲﺑﺎﻻ ﻫﻴﭻ ﺟﺎي ﺳﺎﻟﻤﻲ در ﺑﺪﻧﺶ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ راﺑﻂ ﻣﻦ آن آﻗﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻴﺪ ﺻﻔﺮي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬از او دﺳﺘﻮر ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﺑﺎ دوﭼﺮﺧﻪ‬
‫ﺑﺎﺑﺎش ﻣﻲ آورد ﻣﻲ داد ﺑﻪ ﻣﻦ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﻲ دادم ﺑﻪ روسﻫﺎ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮ ﭘﺮﺳﻴﺪ؛‬
‫ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﭼﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ روسﻫﺎ ﻣﻲ دادي؟ او ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺪي ﺑﻪ زﺑﺎن آذري‬
‫ﺟﻮاب داد؛ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﺑﺎ ﻧﺦ ﻣﻲ ﺑﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻓﺮو ﻣﻲ ﻛﺮدم ﺑﻪ ﻛﻮن اﻻغ‪ .‬ﻧﺼﻒ ﻧﺦ‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻻغ را ﻫﻲ ﻣﻲ ﻛﺮدم آن ﻃﺮف رودﺧﺎﻧﻪ‪ .‬روسﻫﺎ ﻧﺎﻣﻪ را از‬
‫ﻛﻮن اﻻغ ﺑﻴﺮون ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮ ﻣﻲ ﭘﺮﺳﺪ؛ ﻣﺎدرﺟﻨﺪه‪ ،‬اﮔﺮ اﻻغ وﺳﻂ راه‬
‫ﺑﺮﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻮر ﭘﺪرﺳﮕﺖ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻪ از ﻛﻮن اﻻغ ﺑﻴﺮون ﻧﻤﻲ اﻓﺘﺪ؟ ﻋﻠﻲﺑﺎﻻ ﻓﻜﺮ‬
‫اﻳﻨﺠﺎﻳﺶ را ﻧﻜﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻏﺎﻓﻠﮕﻴﺮ ﺷﺪه و از ﺗﺮس ﻳﻮرش ﺑﺎزﺟﻮ‪ ،‬ﺑﺎ دﺳﺘﭙﺎﭼﮕﻲ‬
‫ﮔﻔﺖ؛ ﻣﻲ اﻓﺘﺎد‪ .‬ﻧﻪ ﻧﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮدم‪ ،‬ﺑﺒﺨﺸﻴﺪ‪ .‬ﺟﻨﺎب ﺳﺮﮔﺮد ﻧﺎﻣﻪ را ﻣﻲ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺗﻮي ﮔﻮش اﻻغ‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺣﺮف ﭘﻴﺮﻣﺮد ﺑﻴﭽﺎره ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮي ﺗﺎزهوارد ﺳﻴﻠﻲ آﺑﺪاري ﺑﻪ ﮔﻮش ﻋﻠﻲﺑﺎﻻ ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺮﻣﺮد ﭼﺮﺧﻲ زد و‬
‫ﻧﻘﺶ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﺷﺪ"‪.‬‬
‫ﭘﻴﺮﻣﺮد ﻟﺐِ ﮔﻮري ﺑﻪ ﻧﺎم "ﺣﺎﺟﻲ ﻛﺮﻳﻢ"‪ ،‬اﻫﻞ ﺷﺎهﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﭘﺎي‬
‫ﭼﻼق‪ ،‬در زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ اﻋﺘﺮاف ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪" :‬اﻫﻞ آﺳﺘﺎرا ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﭼﻮن از ﺑﭽﮕﻲ‬
‫آﺳﺘﺎرا را ﺗﺮك ﻛﺮدهام‪ ،‬ﺗﺮﻛﻲ ﺑﻠﺪ ﻧﻴﺴﺘﻢ و ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﺑﺎ ﺟﺎﺳﻮسﻫﺎي روس در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺘﺮاف ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺟﻨﮕﻞﻫﺎي ﻛﺎرا ﺑﻪ ﺟﺎﺳﻮسﻫﺎي‬
‫روس ﺗﻴﺮاﻧﺪازي ﻳﺎد ﻣﻲ داده‪ ."...‬ﭘﻴﺮﻣﺮد ﺑﻴﭽﺎره در ﻋﻤﺮش آﺳﺘﺎرا را ﻧﺪﻳﺪه و‬
‫اﺳﻠﺤﻪاي در دﺳﺖ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﻀﻪﻫﺎﻳﺶ ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ وزﻧﻪ آوﻳﺰان ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ آن ﻣﺎهﻫﺎ ﺧﻮن ﻣﻲ ﺷﺎﺷﻴﺪ"‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﻣﺮ‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﺮزﻧﺸﻴﻦ ﺑﻮدن اﺳﺖ‪ .‬در اﺗﺎقﻫﺎي ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺎر ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ در راﺑﻄﻪ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬روزي‬
‫در اﺗﺎق ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮ ﻣﺄﻳﻮس در ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻗﺮار از راوي ﺑﻪ او ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫"‪...‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻼه ﺑﺮﻗﻲ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻼه ﻣﻐﺰت را داﻏﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫رﺋﻴﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺎدﻛﻮﺑﻪاي را ﻫﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻼه ﺑﻪ ﺣﺮف آوردم‪ .‬اﮔﺮ ﺳﺮ ﻋﻘﻞ ﻧﻴﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻮاب درﺳﺘﻲ ﻧﺪﻫﻲ‪ ،‬ﺑﻴﭽﺎرهات ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻣﺸﺖ ﻣﺤﻜﻤﻲ ﺑﻪ دﻣﺎﻏﻢ ﻛﻮﺑﻴﺪ‪ .‬ﺳﺮ‬
‫و ﺻﻮرﺗﻢ ﺧﻮنآﻟﻮد ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ دﻳﺪن ﺧﻮن روي ﺻﻨﺪﻟﻲ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎن دﺳﺘﻮر‬
‫داد ﺻﻤﺪ را ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺮﻣﺮدي ﻣﻔﻠﻮك و ﻣﺮدﻧﻲ را وارد اﺗﺎق ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻻﻏﺮاﻧﺪام‬
‫و ﺑﻠﻨﺪﻗﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻴﻜﻠﺶ ﺗﺎ ﻧﺼﻔﻪ ﺧﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻛﺞ و ﻛﻮﻟﻪ راه ﻣﻲ رﻓﺖ‪ .‬ﻛﺖ و‬
‫ﺷﻠﻮار ﻣﺎﻣﺎندوز ﺑﺎ ﻛﻤﺮﺑﻨﺪي ﺑﺎﻓﺘﻪﺷﺪه از ﻋﻠﻒ ﺑﻪ ﻛﻤﺮش ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻧﺰدﻳﻜﺶ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬رو در روي ﻣﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻮي ﺷﺎﻟﻴﺰار‪ ،‬ﺑﻮي دود ﻫﻴﺰم‬
‫ﺳﻮﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻮي ﻋﻄﺮ ﻣﺎﻫﻲ دودي و ﺑﻮي ﺧﻠﻮاش از ﻟﺒﺎﺳﺶ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻣﻢ رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ از اﻳﻦ ﺑﻮ اﺣﺴﺎس ﻟﺬت ﻓﺮاوان ﻛﺮدم‪ ....‬ﺟﻨﺎب ﺳﺮﮔﺮد از ﺻﻤﺪ‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﻛﺎوه ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ؟ ﭘﻴﺮﻣﺮد ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ درﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰدﻳﻚ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ از وﺻﻒ آن ﻋﺎﺟﺰم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻦ ﻧﮕﺎه ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻫﺎ آﻫﺎ‬
‫ﺑﻮ دي ﺑﻮ دي )ﺧﻮدﺷﻪ‪ ،‬ﺧﻮدﺷﻪ( ‪ ...‬ﻧﻪ او ﻣﺮا ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻧﻪ ﻣﻦ او را‪ .‬در‬
‫ﺳﻜﻮت ﺣﺰناﻧﮕﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻧﮕﺎه ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬او ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻠﺪ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ...‬ﺟﻨﺎب ﺳﺮﮔﺮد از ﺻﻤﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬اﻳﻦ آﻗﺎ ﻛﻲ و در ﻛﺠﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﻼﻗﺎت ﻛﺮد؟‬
‫‪ ...‬او ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ؛ اﻳﻦ آﻗﺎ ﭘﺎرﺳﺎل آﻣﺪ ﺑﻪ ده "ﺷﻮﻧﺪاﭼﻮﻻ"‪ .‬ﻃﺮفﻫﺎي‬
‫زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ از "آﻻﺷﺎﭘﺴﺘﻲ" )ﭘﺎﺳﮕﺎه ﻣﺮزي ﺷﻮروي( ﻛﻪ رﻓﺘﻢ آن ﻃﺮف‬
‫ﻣﺮز‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺪد ﺑﻲﺳﻴﻢ و دو ﻋﺪد ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ از روسﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺑﺮاﻳﺶ آوردم‪ .‬زﻳﺮ‬
‫درﺧﺖ اﻧﺠﻴﺮ ﺧﺎﻧﻪﻣﺎن دادم ﺑﻪ اﻳﻦ آﻗﺎ‪ ...‬ﺑﺮاي ﭼﻪ ﻛﺎري ﻻزم داﺷﺖ ﻧﻤﻲ‬
‫داﻧﻢ‪ ...‬ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﭘﻴﺮﻣﺮد‪ ،‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻦ در زﻧﺪان ﻗﺰلﻗﻠﻌﻪ در ﺳﻠﻮل‬
‫اﻧﻔﺮادي زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻮدم‪ .‬ﭼﻄﻮر و ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺑﺎ ﭼﻪ وﺳﻴﻠﻪاي ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪاﭼﻮﻻ ﺑﻴﺎﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎ زﻧﺪان ﻗﺰلﻗﻠﻌﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد‪...‬‬
‫ﺳﺎﻛﺖ ﻣﺎﻧﺪم‪ ...‬آرام و ﺧﻮﻧﺴﺮد ﺟﻮاب دادم‪ ،‬ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺻﻤﺪ ﮔﻔﺖ ﻗﺒﻮل‬
‫دارم‪ .‬ﻫﻤﻪاش درﺳﺘﻪ‪."...‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ دﺳﺘﮕﻴﺮﺷﺪﮔﺎن زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﻤﻲ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻳﻚ ﺳﻮ ﻛﺘﻚ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻮردﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﺮا آذري ﺣﺮف ﻣﻲ زﻧﻨﺪ‪ ،‬و از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫اﻗﺮار ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻗﺮار ﻫﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻼق ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻗﺎرﻳﺮ‬
‫دروغ ﺑﺮ زﺑﺎن ﺟﺎري ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺗﻐﻴﻴﺮ زﺑﺎن ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎري از ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮد‪.‬‬
‫در رﻓﻊ اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن و ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮان ﺗﺮكزﺑﺎن را ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻲ‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮد ﺷﺎﻫﻨﺪه‪ ،‬ﭘﻴﺶ از آﻏﺎز ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻤﺎز ﻣﻲ اﻳﺴﺘﺎد‪ .‬ﻧﻤﺎز ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺷﻼق ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮاغ زﻧﺪاﻧﻲ ﻣﻲ رﻓﺖ‪" .‬او ﻣﺨﺘﺮع اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎ ﺑﺮاي زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫اﺳﺖ و ﺷﻜﻨﺠﻪﺷﻮﻧﺪهﻫﺎ ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ او آرزوي ﻣﺮگ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ"‪.‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ از ﻛﻮدﺗﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دو ﺳﺎل‬
‫زﻧﺪان ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ دو ﻣﺎه‪ ،‬دادﮔﺎه رﺷﺖ ﺣﻜﻢ‬
‫ﺑﺮاﺋﺖ وي را ﺻﺎدر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﺧﺮﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻲ از "ﮔﺮوه ﭼﺘﺮﺑﺎزان"‬
‫زﻧﺪان را ﺗﺮك ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎوه داداشزاده ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺎﻣﻌﻲ از اﻳﻦ ﮔﺮوه در‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ از آن‪ ،‬از اﻳﻦ ﮔﺮوه‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﭼﻴﺰي ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫وﺳﻌﺖ ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﻲ ﻋﻤﻮﻳﻲ‪ ،‬از اﻋﻀﺎي ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﺰب ﺗﻮده اﻳﺮان‪،‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ در ﻛﺘﺎب ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮﻳﺶ‪" ،‬درد زﻣﺎﻧﻪ" از اﻓﺮاد اﻳﻦ ﮔﺮوه ﭼﻨﻴﻦ ﻳﺎد ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪" :‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي دروﻳﺶ‪ ،‬ﮔﺪا‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺳﺮ ﺧﺮﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺪﻋﻲ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮي‪ ،‬رﻣﺎل و‬
‫ﻛﻒزن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺗﻬﺎﻣﺸﺎن اﻣﺎ ﺳﻨﮕﻴﻦ و دﻫﻦﭘ‪‬ﺮﻛﻦ ﺑﻮد؛ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ!‪ ...‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ ﻛﻪ وﺻﻔﺸﺎن ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮاً ﻫﻤﺎن ﺟﺎﺳﻮسﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺿﺪ اﻃﻼﻋﺎت ارﺗﺶ اﻳﺮان ﻣﺪﻋﻲ ﻛﺸﻒ و دﺳﺘﮕﻴﺮﻳﺸﺎن ﺑﻮد‪... .‬‬
‫ﺣﻀﻮر اﻳﻦ ﺣﻀﺮات ﻋﻼوه ﺑﺮ آﺛﺎر ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻌﺎودﻳﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻋﺪﻳﺪهاي را در‬
‫زﻧﺪان اﻳﺠﺎد ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻓﻀﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ زﻧﺪان ﺑﺎر دﻳﮕﺮ در زﻳﺮ ﺷﻌﺎر ﻧﺪاﻣﺖ و‬
‫اﻧﺰﺟﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﺧﻔﻘﺎنآور ﺷﺪ"‪ (5).‬و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺪهاي از اﻳﻦ‬
‫اﻓﺮاد از ﻓﻌﺎﻟﻴﻦ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ﺣﺰب ﺗﻮده‪ ،‬ﺣﺰب آﻗﺎي ﻋﻤﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ‬
‫زﺣﻤﺘﻜﺸﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻳﻲ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﻓﺮﺻﺖ ﻧﻜﺮد و ﻳﺎ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﺳﺮ ﺻﺤﺒﺖ را ﺑﺎ‬
‫آﻧﺎن ﺑﺎز ﻛﻨﺪ و ﺑﭙﺮﺳﺪ‪" ،‬ﻋﻠﺖ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﺮاي ﭼﻪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ"‪.‬‬
‫داداشزاده در ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺘﺎب ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺎﻣﻲ ‪ 63‬ﻧﻔﺮ از اﻳﻦ ﮔﺮوه را ذﻛﺮ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮان در ﺑﺎره ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ اﻓﺮاد ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﭼﻴﺰي ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﻲ‬
‫ﺗﻮان در اﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ از ﻳﻌﻘﻮب ﺣﻜﻴﻤﻲ ﻧﺎم ﻧﺒﺮد‪ .‬ﺣﻜﻴﻤﻲ ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﻪ ﻣﺸﻬﻮر‬
‫ﺗﺌﺎﺗﺮ را در ﺗﻬﺮان دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﻗﺎﻃﻲ اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪" .‬او در ﻫﻤﻪ ﺣﺎل ﻣﻲ‬
‫ﺧﻨﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺣﺘﺎ در آﺧﺮﻳﻦ روزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻧﻔﺲ ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﻲ‬
‫ﺧﻨﺪﻳﺪ‪ ...‬آرﺗﻴﺴﺖ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ‪ ...‬ﻫﻤﻪ را ﻣﻲ ﺧﻨﺪاﻧﻴﺪ‪ ...‬ﺣﻜﻴﻤﻲ را در ﺗﻬﺮان‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ...‬او را ﺑﺪون ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﺳﺌﻮال و ﺟﻮاب اﺑﺘﺪا ﺑﻪ زﻳﺮ ﺷﻼق ﻣﻲ‬
‫ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻼق ﺑﻪ ﭼﺸﻢ او ﻣﻲ ﺧﻮرد و دﻳﺪ ﻳﻚ ﭼﺸﻢ را از دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﺪ"‪ .‬او را‬
‫ﭘﺲ از ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎﻳﻲ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ‬
‫ﺣﻜﻢ آزاداياش را ﺻﺎدر‪ ،‬اﻣﺎ در واﻗﻊ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن آﺳﺘﺎرا ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻘﻮب ﺣﻜﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﻪاي ﻛﻪ ﻳﻚ ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺣﺘﺎ در زﻧﺪان و ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺎه‪ ،‬ﻣﺮدم‬
‫را ﺧﻨﺪاﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن آﺳﺘﺎرا ﻣﻲ ﻣﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻓﻴﺮوز اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ در ﺷﻤﺎر اﻓﺮاد اﻳﻦ ﮔﺮوه ﻛﻪ ﺧﻮد وﻛﻴﻞ دادﮔﺴﺘﺮي ﺑﻮد‪ ،‬در‬
‫ﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺮاي راوي ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ :‬روزي ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻜﻨﺠﻪ اﻋﺘﺮاض ﻛﺮدم‪" .‬وﻗﺘﻲ از‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺮف زدم‪ ،‬وﺣﺸﻴﮕﺮي ﺳﺮﮔﺮد )ﺑﺎزﺟﻮي ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮ( ﺷﺪت ﻳﺎﻓﺖ و‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻴﺴﺘﺮﻳﻚ ﺑﻪ او دﺳﺖ داد‪ .‬ﺷﻠﻮارش را ﭘﺎﻳﻴﻦ زد و ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ آﻟﺖ‬
‫ﺗﻨﺎﺳﻠﻲاش‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻗﺎﻧﻮن‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در آﺧﺮ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻓﻬﻤﻴﺪم‪،‬‬
‫ﺷﺎﻫﻨﺪهﭘﻲ )ﺑﺎزﺟﻮ( راﺳﺖ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻪ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن در رژﻳﻢ ﺷﺎه ﻫﻤﺎن ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ‬
‫ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ‪ ...‬ﮔﻔﺘﻦ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﻛﻪ ؛ ﻣﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﺧﻮاﻧﺪهام‪،‬‬
‫وﻛﻴﻞ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺜﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻨﺠﺸﻚ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ؛ ﻣﻨﺎر ﺑﻪ ﻛﻮﻧﺖ"‪.‬‬
‫دوﺳﺘﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﺮد ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺷﺎه‪ ،‬در ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺎه ﺑﻪ ﺑﺎزﺟﻮي‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ را ﮔﻮﺷﺰد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و اﻳﻦﻛﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ او در‬
‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮ در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛‬
‫ﺷﺎﺷﻴﺪم ﺑﻪ آن ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬و ﺳﭙﺲ ﺷﻠﻮارش را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻛﺸﻴﺪه‪ ،‬آﻟﺖ‬
‫ﻧﺘﺎﺳﻠﻲاش را در دﺳﺖ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛ ﺑﻔﺮﻣﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻢ‬
‫ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ‪.‬‬
‫در ﻛﺸﻮري ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ و ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻘﻮﻗﻲ آن را ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ در ﺗﻨﺒﺎن‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮان ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ از آزادي و دﻣﻜﺮاﺳﻲ و ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎﻳﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ در ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪" :‬رﻓﻴﻖ از ﺑﻨﺪ رﺳﺘﻪ! اﻃﻼع دارم‪ ،‬ﻫﻨﻮز‬
‫ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ رواﻧﻲ ﺑﺎ ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي آن دوران درﮔﻴﺮ ﻫﺴﺘﻲ و در ‪ 75‬ﺳﺎﻟﮕﻲ‬
‫ﺷﺒﻲ در ﻫﻔﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﻮاب ﺷﻜﻨﺠﻪﻫﺎي ﺟﻼدان را ﻧﺒﻴﻨﻲ و ﻓﺮﻳﺎد‬
‫ﻧﻜﺸﻲ"‪ .‬و اﻳﻦ در ﺻﻮرﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد اﻗﺮار ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪" :‬ﺑﻌﺪ از آزادي ﺗﺎ‬
‫ﻣﺪﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺘﺠﺎوز از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل‪ ،‬ﺧﻮاب ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﻲ دﻳﺪم‪ .‬آﻧﭽﻨﺎن ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ‬
‫ﻛﺮدم ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺎدﻫﺎي ﻣﻦ از ﺧﻮاب ﻣﻲ ﭘﺮﻳﺪﻧﺪ"‪.‬‬
‫***‬
‫ﻧﻈﺎم ﻛﻴﻔﺮي ﻫﺮ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻣﺠﺎزات ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫دارد‪ .‬روشﻫﺎي ﺗﻨﺒﻴﻪ اﻣﺎ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪-‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ آن ﻛﺸﻮر در‬
‫آزاد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬او ﺑﻪ زﻧﺪان رﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺟﻮاﺑﮕﻮي اﺗﻬﺎﻣﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪٢٥٧‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ...‬اداره ﺿﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺷﺎﻫﻜﺎرﻫﺎي‬
‫ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ ﺧﻮد ﻛﻠﻨﺠﺎر ﻣﻲ رود ﺗﺎ ﮔﺮه ﭘﻴﭽﻴﺪه و ﺑﺎزﻧﺸﺪﻧﻲ ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎ را ﺑﺎز ﻛﻨﺪ‬
‫و ﺑﺪون ﻋﻴﺐ و ﻧﻘﺾ ﺑﺮاي دادﮔﺎه آﻣﺎده ﻛﻨﺪ"‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪت "ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر‬
‫ﺿﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﺟﺎزه ﻣﻼﻗﺎت ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ از درﻳﺎﻓﺖ ﻏﺬا‪ ،‬ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﭘﻮل‪،‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪ از ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ وﻗﺖﻫﺎ از ﻫﻮاﺧﻮري زﻧﺪان‬
‫ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﻔﺮاديﻫﺎ روزي ﺑﻴﺴﺖ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﺮوم ﻣﻲ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﻣﻮﻫﺎي ﺳﺮ‬
‫اﻛﺜﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮدن ﻧﻮر در داﺧﻞ ﺳﻠﻮلﻫﺎ و ﻋﺪم اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و‬
‫ﺑﻲﻏﺬاﻳﻲ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد"‪ .‬از ﺑﺴﺘﮕﺎن زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬آنﻛﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﺮوﻧﺪه زﻧﺪاﻧﻲ‬
‫ﺧﻮد ﻣﻲ رﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﻳﻚ ﺗﻦ را ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ر‪‬ﻋﺐ و‬
‫ﻋﺒﺮت دﻳﮕﺮان‪ ،‬زﻳﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲﻫﺎ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ اﻗﺎرﻳﺮ را ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ در آن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را از ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻣﺠﺮد ﺑﻪ ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ و اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را دﻳﺪه و ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦﺑﺎر اﺟﺎزه ﻣﻼﻗﺎت درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ آﻧﺎن‬
‫اﺑﻼغ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ‪" :‬ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر اداره ﺿﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﺷﻤﺎﻫﺎ ﺣﻖ ﻧﺪارﻳﺪ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﭘﺮوﻧﺪهﺗﺎن را ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻳﺎ ﻏﻴﺮﺳﻴﺎﺳﻲ در ﻣﻴﺎن ﺑﮕﺬارﻳﺪ‪ .‬ﻣﺘﺨﻠﻔﻴﻦ‬
‫از ﻗﻮاﻧﻴﻦ زﻧﺪان ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ آﻧﺎن ﺑﺮاﻳﻤﺎن آﺳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ"‪.‬‬
‫و اﻳﻦ زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ "اداره ﺿﺪ اﻃﻼﻋﺎت" ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎ را در اﺧﺘﻴﺎر ﺳﺎواك ﺗﺎزه‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲﺷﺪه ﻣﻲ ﮔﺬارد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‪" ،‬ﻻﻛﺎﻧﻲ رﺋﻴﺲ ﺿﺪاﻃﻼﻋﺎت ﮔﻴﻼن‪،‬‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ از آﺳﺘﺎرا ﺑﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﺎ ﺟﻴﭗ ارﺗﺸﻲ ﺑﻪ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪ اﻓﺘﺎده و در آب رودﺧﺎﻧﻪ ﻏﺮق ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ راﻧﻨﺪهاش زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﭘﺮوﻧﺪهﻫﺎ ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن آب رواﻧﻪ درﻳﺎ ﺷﺪ "‪.‬‬
‫ﺳﺎواك ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲﻫﺎ را از اﺑﺘﺪا آﻏﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪" ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ و‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ"‪ .‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﻣﻘﺪم‪ ،‬ﻣﻌﺎون آزﻣﻮده‪ ،‬ﺷﺨﺼﺎً اﻣﺮ ﺑﺎزﭘﺮﺳﻲ از‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪﮔﺎن را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻴﺎن اﻗﺮار ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺮوﻧﺪه‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع روﺷﻦﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﺪداً ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‪ ،‬دوﺑﺎره ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ زﻧﺪان ﻗﺰلﻗﻠﻌﻪ ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬رﺋﻴﺲ‬
‫زﻧﺪان ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺷﻜﺮ ﺧﺪا ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻴﺮ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ زودي‬
‫ﻫﻤﻪﺗﺎن آزاد ﻣﻲ ﺷﻮﻳﺪ"‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺳﻪ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم ﻋﺪهاي را‬
‫زﻳﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻛﺸﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ را از ﻧﻈﺮ ﺟﺴﻤﻲ و رواﻧﻲ ﻧﺎﻗﺺ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬از ﺑﺮﻛﺖ‬
‫دﻋﺎي ﺧﻴﺮ رﺋﻴﺲ زﻧﺪان‪ ،‬ﺧﺪا را ﺷﻜﺮ ﻛﻪ آزاد ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﺎ درد و رﻧﺞ ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﻴﻢ"‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ آزاد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه را ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺳﻨﺎرﻳﻮ‪،‬‬
‫رﻫﺒﺮي ﮔﺮوه را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ اﻋﺪاﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آزﻣﻮده ﺑﻪ‬
‫ﺣﻀﻮر ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد و ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪" :‬ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻔﻮ ﻣﻠﻮﻛﺎﻧﻪ" واﻗﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ‪،‬‬
‫"ﭘﺎﻳﺘﺎن را ﻛﻪ از زﻧﺪان ﺑﻴﺮون ﮔﺬاﺷﺘﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺗﻠﻘﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺎدﺗﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺷﺘﺮ دﻳﺪي ﻧﺪﻳﺪي"‪ .‬ﺟﺰ داداشزاده ﺑﻘﻴﻪ را‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻛﺎﻣﻞ از ﻛﺎر ﺑﺎ ﻣﺰد‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﺪ ﺗﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﺑﺮاي‬
‫"ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﻮﺑﻲ" و "دور ﻛﺮدن از ﺑﺪي" آﻣﺎده ﻛﻨﻨﺪ‪(9).‬‬
‫در ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن اﻣﺮوز‪ ،‬ﺑﺪن ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻌﻠﻖ دارد و ﺑﺨﺸﻲ از‬
‫داراﻳﻲ ﻛﺸﻮر اﺳﺖ‪ .‬وﻇﻴﻔﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻔﻆ و ﺣﻤﺎﻳﺖ از آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪن روشﻫﺎي ﻛﻬﻦ ﻣﺠﺎزات در ﻏﺮب‪ ،‬رژﻳﻢ ﺷﺎه روشﻫﺎي‬
‫ﺳﻨﺘﻲ و ﻣﺪرن ﺷﻜﻨﺠﻪ را ﺑﺎ ﻫﻢ درآﻣﻴﺨﺖ و ﻓﺼﻠﻲ ﻫﻮﻟﻨﺎك را در ﺗﺎراج‬
‫ﻫﺴﺘﻲ آدﻣﻲ در زﻧﺪانﻫﺎ ﮔﺸﻮد‪ .‬رژﻳﻢ ﺑﺎ ﺣﺬف ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺠﺎزات و ﺑﻪ‬
‫ﺧﻠﻮت ﻛﺸﺎﻧﺪن آن‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎز و ﻛﺎر ﻣﺪرن‪ ،‬ﻣﻲ ﻛﻮﺷﻴﺪ ﺗﺎ ﺗﻦ و ﺟﺎن‬
‫ﻣﺘﻬﻢ را رام ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺮداﻧﺪ و از او اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻄﻴﻊ و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ زﻧﺪﮔﻲ در ﻛﺸﻮر‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﺑﺴﺎزد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻲ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺑﺎﻳﺪ دوران ﺑﺎزداﺷﺖ را ﺳﭙﺮي ﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﺠﺎزات در ذﻫﻦ او داﻳﻤﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺣﻀﻮر ﺑﻲوﻗﻔﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﻣﺠﺎزاﺗﻲ اﺑﺪي‬
‫را در ذﻫﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﺎﻳﺪ وﺣﺸﺖ ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﺪ‪ .‬از‬
‫ﻫﻢﭘﺎﺷﻴﺪﮔﻲ ﺟﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ در ﺳﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻛﺸﻴﺪن ﺟﺴﻢ او ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺮ ﻣﻲ ﻛﻮﺷﺪ ﺗﺎ از ﺷﻜﻨﺠﻪ و اﺑﺰار آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻌﺬﻳﺐ و ﺗﻨﺒﻴﻪ در‬
‫ﻛﺸﻒ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﺴﺘﺠﻮي "ﺣﻘﻴﻘﺖ" از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻋﻈﻴﻤﻲ از ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻗﻀﺎﻳﻲ رژﻳﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪ .‬رژﻳﻢ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎه‬
‫ﭘﻬﻠﻮي از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ در ﺟﻬﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از اروﭘﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫راﺑﻄﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎلﻫﺎ ﭘﻴﺶ از ﻗﺮون وﺳﻄﺎ‪ ،‬ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﺧﺘﻢ‬
‫ﻧﻔﻲ ﺷﻜﻨﺠﻪ رأي داده و آن را ﻣﻤﻨﻮع اﻋﻼم ﻛﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻴﺸﻞ ﻓﻮﻛﻮ در ﻛﺘﺎب "ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﺗﻨﺒﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪ زﻧﺪان"‪ ،‬در ﺗﺎرﻳﺦ زﻧﺪان‪،‬‬
‫در ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺑﺮﻳﺖ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﻲﻣﺮز را ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ از ﺷﻜﻮه و‬ ‫در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﻌﺬﻳﺐﻫﺎ‪ ،‬از ﺳﺎل ‪ 1670‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ... " :‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ‪ .‬ﻋﺪاﻟﺖ ﺷﺎه ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻫﻢﭼﻮن ﻫﺮاسِ ﻧﻬﻔﺘﻪ در‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻪ دار زدن ﻣﺤﻜﻮم ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ دﺳﺖ و ﻳﺎ زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮﻳﺪه و ﻳﺎ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻮﺳﻲ اﺑﺪي را در ﻧﻬﺎد آدﻣﻲ ﻣﻲ ﻛﺎرد‪ ،‬ﻛﺎﺑﻮﺳﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮگ‬ ‫زﺑﺎﻧﺸﺎن ﺳﻮراخ ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ دار آوﻳﺨﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﭘﺲ از ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺷﺪن‬
‫ﻗﺎدر اﺳﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮ آن ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺑﻴﻠﻲ ﭘﻴﻞﮔﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻋﻴﺴﻲ ﻳﻮﻟﺪاش‪ ،‬ﻛﺎوه‬ ‫اﻋﻀﺎﻳﺸﺎن‪ ،‬روي ﭼﺮخ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻤﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺮگ ﺧُﺮد و‬
‫داداشزاده و ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻛﺎﺑﻮس را ﻫﻤﭽﻨﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ ﺧﻔﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺧُﺮد و ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖﻫﺎي ﺧﻮدﻛﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻛﺎﺑﻮسِ ﺷﻜﻨﺠﻪ و زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮا ﻣﻲ روﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ زﻧﺪه زﻧﺪه ﺳﻮزاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ اﺑﺘﺪا ﺧﻔﻪ و ﺳﭙﺲ ﺳﻮزاﻧﺪه ﻣﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﺎﺑﻮسزده‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪاي اﺳﺖ ﺑﻴﻤﺎر‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎﺑﻮس ﺗﺎ ﺑﺮﭼﻴﺪن ﺑﺴﺎط‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪(6).".. .‬‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ و اﻋﺪام‪ ،‬دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آزادي و دﻣﻜﺮاﺳﻲ و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪي‬ ‫در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺷﻼقزدن‪ ،‬ﭼﻬﺎرﺷﻘﻪ ﻛﺮدن‪ ،‬زﺑﺎن ﺑﺮﻳﺪن‪ ،‬دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﺮﻳﺪن‪،‬‬
‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﻤﻊآﺟﻴﻦ ﻛﺮدن‪ ،‬ﻧﻴﺰه از ﻛﺘﻒ ﮔﺬراﻧﻴﺪن‪ ،‬ﻛﻮر ﻛﺮدن و ﭼﺸﻢ درآوردن‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫دار آوﻧﮓ ﻛﺮدن و‪ ...‬و ﺻﺪﻫﺎ ﺷﻴﻮه دﻳﮕﺮ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ روشﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل ﺗﻨﺒﻴﻪ‬
‫ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪2006‬‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﺳﺎل ‪" 1231‬ﺳﻲ ﺑﺎﺑﻲ را ﺑﻪ ﺟﺮم "ﻣﻔﺴﺪ ﻓﻲاﻻرض" و‬
‫"ﻗﻴﺎم ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﺪا و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش" ﮔﻨﺎﻫﻜﺎر ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻏﻞ و زﻧﺠﻴﺮ ﺑﻪ‬
‫‪ -1‬ﻛﻮرت وﻧﻪﮔﻮت)‪ ،(Kurt Vonnegut‬ﺳﻼخﺧﺎﻧﻪ ﺷﻤﺎره ﭘﻨﺞ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‬ ‫دور ﺗﻬﺮان ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬در آﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﺣﻴﺎت‪ ،‬ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻣﻬﻠﺖ دادﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ ﺑﻬﺮاﻣﻲ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات روﺷﻨﻔﻜﺮان و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻧﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪1383‬‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪" .‬آنوﻗﺖ ﺑﺮاي اﻋﺪام ﺑﻪ دﺳﺘﻪﻫﺎي ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ‪ ...‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ ...‬ﺑﺮﺧﻲ‬
‫‪ -2‬در ﺳﺎل ‪ 1338‬ﻋﺪه زﻳﺎدي را در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻗﺒﻞ از ﺗﻴﺮﺑﺎران ﻛﻮر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻨﺎوب‪ ،‬ﺿﺮﺑﺎت ﭼﺎﻗﻮ ﺧﻮردﻧﺪ و‬
‫ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻜﺮات آذرﺑﺎﻳﺠﺎن دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻋﺪه ﭘﻨﺞ ﺗﻦ ﺑﻪ ﻧﺎمﻫﺎي‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺳﺮﺷﺎن را ﺟﺪا ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ ﭘﻴﺶ از آوﻳﺨﺘﻦ ﺑﻪ دار‪ ،‬ﺑﻲرﺣﻤﺎﻧﻪ ﻛﺘﻚ‬
‫اﻳﻮب ﻛﻼﻧﺘﺮي‪ ،‬ﺟﻮاد ﻓﺮوﻏﻲ‪ ،‬ﺣﺴﻦ زﻫﺘﺎب‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﻋﻈﻴﻤﻲ و ﻋﻠﻲ آذري را ﭘﺲ‬ ‫ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬رﻫﺒﺮان را ﭘﺲ از ﺷﻤﻊآﺟﻴﻦ ﻧﻤﻮدن‪ ،‬ﺷﻘﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪(7)"...‬‬
‫ﻳﻚ ﺳﺎل ﺷﻜﻨﺠﻪ و آزار‪ ،‬ﺑﻪ اﺗﻬﺎم "ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻛﺸﻮر‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺠﺎزات در ﻏﺮب‪ ،‬ﺑﻪ رواﻳﺖ ﻓﻮﻛﻮ‪ ،‬از وﻳﺮان ﻛﺮدن ﺗﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻤﻠﻜﺖ و ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ"‪ ،‬در روز ﭼﻬﺎدرﻫﻢ اردﻳﺒﻬﺸﺖ ﺳﺎل ‪ 1339‬اﻋﺪام ﻣﻲ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد وﺣﺸﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬آﻏﺎز ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺪه ﭘﺴﻴﻦ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻻزم ﻧﻤﻲ آﻳﺪ ﺗﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ در ﻣﻼء ﻋﺎم ﻣﺠﺎزات ﺷﻮد‪ ،‬زﻳﺮا‬
‫‪ -3‬ﻛﺎوه داداشزاده‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه زﻧﺪاﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﺎرﻧﺠﺴﺘﺎن‪ ،‬آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪ .1384‬از‬ ‫ﺗﺼﻮر ﻣﺠﺎزات در ذﻫﻦ ﻣﺮدم وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺳﺨﻦ از آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻲ آنﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﭘﺲ آﻧﭽﻪ در ﮔﻴﻮﻣﻪ آورده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﻮل از ﻛﺘﺎب اﺳﺖ‪.‬‬ ‫دﻳﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻛﻢﻛﻢ ﺑﻪ ﺗﻤﺜﻴﻞ ﺑﺪل ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬و ﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ در ﭘﺎﻳﺎن‬
‫‪ -4‬دوﺳﺖ ﻋﺰﻳﺰم‪ ،‬آﻗﺎي ﺑﺎﻗﺮ ﻣﻮﻣﻨﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد آن زﻣﺎن در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲ‬ ‫ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬روح ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل درآورده ﺷﻮد‪ .‬ﻓﻮﻛﻮ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮد‪ ،‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛ ﺑﺎدﻛﻮﺑﻪاي ﭘﺲ از آزادي از زﻧﺪان‪ ،‬اﺳﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ "ﭘﻴﻤﺎن"‬ ‫ﻣﺠﺎزات‪ ،‬ﺗﻦ آدﻣﻲ را ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﺪ ﺗﺎ از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ روح او را ﺑﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ داد‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ زﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺳﻔﺮ ﺑﻪ آﻟﻤﺎن ﻛﺮد‪ ،‬ﺟﺰو ﻧﻘﺸﻪﻫﺎ و ﻳﺎ‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل درآورد‪ .‬ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺴﻢ و ﺟﺎن زﻧﺪاﻧﻲ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﺧﻮﻳﺶ درآورد‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ آرزوﻫﺎﻳﺶ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﻴﻠﻤﻲ در ﺑﺎره ﺣﺎدﺛﻪ "ﭼﺘﺮﺑﺎزان" و اﻟﺒﺘﻪ در‬ ‫ﺗﻌﺬﻳﺐ داﺳﺘﺎن ﻓﺘﺢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻢ ﻓﺎﺗﺢ ﺷﺪن ﺑﺮ زﻧﺪاﻧﻲ‪ .‬آﻧﭽﻪ اﻣﺮوز در‬
‫رأس ﻫﻤﻪ در ﺑﺎره ﺧﻮدش ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را دو ﺳﻪ ﺑﺎر‬ ‫ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺎهﻫﺎ ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ارث رﺳﻴﺪه از ﻗﺪﻳﻢ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺑﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻦ ﺗﻜﺮار ﻛﺮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﻧﻔﺮت و ﻧﺎﺳﺰا‬ ‫ﭘﺸﺖ ﺻﺤﻨﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻋﻤﻮﻳﻲ‪ ،‬د‪‬رد زﻣﺎﻧﻪ )ﺧﺎﻃﺮات(‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻧﺰان‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪،1377‬‬ ‫ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ اﻧﻈﺒﺎط را ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ارزاﻧﻲ دارد‪" .‬ﺟﻼد ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ص ‪144‬‬ ‫ﻣﺠﺮي ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺑﻞﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶدﻫﻨﺪه ﻧﻴﺮو ﺑﻮد"‪ (8).‬رژﻳﻢ ﻣﺠﺎزات را اﻣﺮي ﻣﻔﻴﺪ‬
‫‪ -6‬ﻣﻴﺸﻞ ﻓﻮﻛﻮ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﺗﻨﺒﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪ زﻧﺪان‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻴﻜﻮ ﺳﺮﺧﻮش‪ ،‬اﻓﺸﻴﻦ‬ ‫ﺟﻠﻮه ﻣﻲ دﻫﺪ ﺗﺎ از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺪﻣﺖ‪ ‬ﺑﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان و ﺣﻔﻆ اﻣﻨﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻬﺎﻧﺪﻳﺪه‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﻲ ‪ ،1378‬ص ‪44‬‬ ‫ﭘﺪﻳﺪهاي ﻣﺜﺒﺖ در ذﻫﻦﻫﺎ ﺑﺴﺎزد‪ .‬در ﻫﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ درز ﻛﺮدن ﺧﺒﺮ‬
‫‪ -7‬ﻳﺮواﻧﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻤﻴﺎن‪ ،‬اﻋﺘﺮاﻓﺎت ﺷﻜﻨﺠﻪﺷﺪﮔﺎن‪ ،‬ص ‪ ،49‬ﻣﺘﺮﺟﻢ رﺿﺎ ﺷﺮﻳﻔﻬﺎ‪،‬‬ ‫ﺷﻜﻨﺠﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺳﻲ ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع ﺣﺎﻛﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد و اﺧﻼﻗﻲ وﻳﮋه از‬
‫ﻧﺸﺮ ﺑﺎران‪ ،‬ﺳﻮﺋﺪ ‪2003‬‬ ‫ﻣﺠﺎزات ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ آﻣﻮﺧﺖ و آوﻳﺰه ﮔﻮش ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻣﻴﺸﻞ ﻓﻮﻛﻮ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ص ‪67‬‬ ‫ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ﻣﻴﻼدي‪ ،‬در ﻏﺮب‪ ،‬ﺑﺪن ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﻦ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان داراﻳﻲ‬
‫‪ -9‬ﭘﻴﺸﻴﻦ ص‬ ‫ﺷﺎه ﻣﻲ ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از اواﻳﻞ ﻗﺮن ﻫﻴﺠﺪﻫﻢ‪ ،‬ﺑﺪن زﻧﺪاﻧﻲ در ﺷﻤﺎر ﺛﺮوت ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣﺪ و ﻛﻢﻛﻢ اﻋﺪام و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﻠﻐﻲ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎﻳﺶ ﻛﺎر اﺟﺒﺎري‬
‫*‬ ‫ﻣﻌﻤﻮل ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1596‬در ﻛﺸﻮر ﻫﻠﻨﺪ زﻧﺪانﻫﺎﻳﻲ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ اروﭘﺎ از آن اﻟﮕﻮﺑﺮداري ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ زﻧﺪانﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي‬
‫‪٢٥٨‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫»ﭘﺎﺳﺦ ‪14‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ‪23‬آﺑﺎن ﺷﻮراي وزﻳﺮان اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮﺷﻮروي درﺑﺎرة‬
‫ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺳﻼح وﭘﻮل ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﻏﻴﺮاز ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ ﻣﻌﻨﻮي ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻛﻤﻚ‬
‫دﻳﮕﺮي ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ «.‬ﻫﻤﺎن ص ‪ 192‬و‪202‬‬
‫»ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻫﺎي ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر ]آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ﻛﺮدﺳﺘﺎن[ ﭘﺲ از دوروزﺟﻨﮓ –‬
‫اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر روﺳﻬﺎ ‪ -‬ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺻﻠﺢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻓﺪاﺋﻴﻬﺎ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺳﻼح‬
‫ﻫﺎي ﺳﺒﻚ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻮدﻧﺪ ﻳﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروي ﮔﺮﻳﺨﺘﻨﺪ«‬
‫)ﻳﺮواﻧﺪ آﺑﺮاﻫﺎﻣﻴﺎن در اﻳﺮان ﺑﻴﻦ دواﻧﻘﻼب‪ .‬ص ‪ 295‬ﭼﺎپ دوم اﻧﺘﺸﺎرات ﻧﻲ‬
‫ﺗﻬﺮان ‪(1377‬‬
‫» ‪ ...‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺷﻮروي ﺑﻪ ﭘﺒﺸﻪ وري اﺧﻄﺎر ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﺳﻼح‬
‫ﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ازارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺴﺘﺮد دارد‪«.‬‬
‫)رازﻫﺎي ﺳﺮﺑﻪ ﻣﻬﺮ‪،‬ﺣﻤﻴﺪﻣﻼزاده‪ .‬ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻣﻬﺪآزادي – ﺗﺒﺮﻳﺰ‪1376‬ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫اﺳﻨﺎد اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﻮروزف‪.‬اﻓﺴﺮﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﻮروي(‬
‫و ﺑﺎزﻫﻢ ‪ :‬درﻛﺘﺎب»ﮔﺬار ازﻃﻮﻓﺎن – ﺧﺎﻃﺮات ﻣﺮﺗﻀﻲ زرﺑﺨﺖ‪ ،‬ﺳﺮوان‬
‫ﺧﻠﺒﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻴﺮوي ﻫﻮاﺋﻲ درﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﺣﻤﻴﺪ اﺣﻤﺪي ﻧﺎﺧﺪا ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻴﺮوي‬
‫درﻳﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺮاﻧﺠﻤﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت وﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﻔﺎﻫﻲ اﻳﺮان ﺑﺮﻟﻴﻦ‪ .‬درﺻﻔﺤﺔ‬
‫‪112‬آﻣﺪه اﺳﺖ ‪:‬‬
‫آن روزﻫﺎ ﻛﻪ ﺷﻮروي آذرﺑﺎﻳﺠﺎن را ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ آﻳﺎ ﺳﻼح ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ وﻏﻴﺮه را دراﺧﺘﻴﺎرارﺗﺶ ﻓﺮﻗﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ؟‬
‫زرﺑﺨﺖ ‪ :‬ﻣﺎ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻮدﻳﻢ ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﻫﺎ رﻓﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ اي ﻫﻢ ﻛﻪ‬
‫دراﺧﺘﻴﺎر ﻓﺮﻗﻪ ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ را از ﺳﺮوان ﺗﻔﺮﺷﻴﺎن اﻓﺴﺮ ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ وﺑﺎﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﺗﻔﻨﮓ ﺑﺮﻧﻮ ﻣﺎﻧﺪ و ﻣﺴﻠﺴﻞ و‬
‫اﺳﻠﺤﻪ ﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ درﻗﻴﺎم ﻓﺮﻗﻪ از ارﺗﺶ اﻳﺮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻔﻨﮓ‬
‫ﻫﺎي ﺑﺮﻧﻮ‪ ،‬ﺧﻤﭙﺎره‪ ،‬ﺗﻮپ ‪ 75‬ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ‪ .‬درآن زﻣﺎن ﻓﻘﻂ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺳﻼح ﻫﺎ‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬ﻋﻤﻼ ﭘﺸﺖ ﻣﺎ را ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫دروغ دﻳﮕﺮ‪» :‬ﻣﺮدم ﺗﺒﺮﻳﺰ ازﺗﺮس ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪن ﺗﻮﺳﻂ ارﺗﺶ ﺗﺎ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻫﺎ‬
‫درﺧﺎرج ازﺷﻬﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ارﺗﺶ آﻣﺪﻧﺪ‪ «...‬ص ‪31‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﻨﺎرازﻏﻠﻂ ودرﻫﻢ ﻧﻮﻳﺴﻲ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ‪ ،‬درآن ﺳﻮز وﺳﺮﻣﺎي ﻧﻔﺲ ﮔﻴﺮ و ﻧﺎ‬
‫اﻣﻨﻲ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﺎ ﭼﻪ وﺳﻴﻠﻪ اي ﺗﺎ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮﻫﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ارﺗﺶ رﻓﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻋﺪه اي ﻧﮕﺮان و دﻟﻮاﭘﺲ رو ﺑﻪ دروازة ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﺑﻪ راه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ورود ارﺗﺶ ﻣﺎﻧﻊ ﻛﺸﺘﺎرﻫﺎي ﺑﻲ اﻣﺎن ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ ازآﻧﻜﻪ‬
‫ﺑﺎ آﻣﺪن ارﺗﺶ‪ ،‬وﺣﺸﺖ وﺧﻔﻘﺎن وﻛﺸﺘﺎر ﻣﺮدم ﺑﻴﭙﻨﺎه درﺷﻬﺮاوج ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد‪ ،‬راوﻳﺘﮕﺮ ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ‪ ،‬آن ﻋﺪة ازﺧﻴﺮﺧﻮاﻫﺎن را ﻛﻪ ﺟﻨﺎزه‬
‫ﻫﺎي ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن را ازﻛﻮﭼﻪ وﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﺟﻤﻊ ﻛﺮده وﺑﻪ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﻃﻮﺑﺎﺋﻴﻪ ﻛﻪ‬
‫درﻣﺴﻴﺮ دروازة ﺷﻬﺮ ﻗﺮار داﺷﺖ ﻣﻴﺒﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻳﻌﻴﻦ ﺧﻴﺎﻟﻲ اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺼﺪم اﻳﻦ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﺎرج از"ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ" ﺑﭙﺮدازم‪ .‬وﻟﻲ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻛﺘﺎب‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻛﺮدم ﻛﻪ ﻫﺪف ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬آن ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ درﭘﻴﺸﺎﻧﻲ‬
‫ﻛﺘﺎب ﻧﺸﺎﻧﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﭘﺮوﻧﺪه ﺳﺎزي ﺑﺮاي دﻓﻊ وﻧﻔﻲ دﻳﮕﺮﺗﻐﻴﻴﺮات‪ ،‬ودر‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮدن ﻛﻞِ ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ‬آن ﺗﺤﻮﻻت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﺗﺼﺎل راه آﻫﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان وﺟﻠﻔﺎ‪ ،‬ﻧﻄﻖ ﺗﻘﻲ زاده و دﻛﺘﺮﺷﻔﻖ‬
‫درﺗﺒﺮﻳﺰدرﺳﺎﻟﻤﺮگ ﺷﻬﺎدت"ﺑﺎﺳﻜﺮوﻳﻞ" آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ درﺟﻨﺒﺶ ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ‬
‫درﺗﺒﺮﻳﺰ‪ ،‬و ‪ ...‬رواﻳﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺑﺪاً رﺑﻄﻲ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»اﻗﺎي ﺳﻠﻴﻤﻲ ﺧﻠﻴﻖ ﻳﻜﻲ ازداﻧﺸﺠﻮﻳﺎن آن دوره ﻛﻪ درﻫﻤﺎن زﻣﺎن‬
‫ﻧﻴﺰﺟﺰوﻫﻴﺌﺖ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰﮔﺮدﻳﺪ ‪ «...‬ص ‪42-40‬‬
‫ﺷﮕﻔﺖ زده ﺷﺪم ازاﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻛﻪ ﻳﻚ داﻧﺸﺠﻮ‪ ،‬ﺟﺰوﻫﻴﺌﺖ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﺷﺪه‪ .‬اﻣﺎ درﭘﺎراﮔﺮاف ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺸﺎن روﺷﻦ ﻣﻴﺸﻮد ‪.‬‬
‫»درﻳﻚ ﻛﻼس ‪ 70‬ﻧﻔﺮه ﻣﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮرا ﻣﻴﺸﻨﺎﺧﺘﻢ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ و‬
‫وروزه ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و اﻳﻨﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ دورازﭼﺸﻢ دﻳﮕﺮان ﻧﻤﺎزﻣﻴﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ وروزه‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ «.‬ص‪41‬‬
‫ﺑﻌﺪاز اﻳﻨﻜﻪ اﻳﺸﺎن درﻫﻴﺌﺖ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ ﺟﺸﻦ ﻧﻴﻤﺔ‬
‫ﺷﻌﺒﺎن ﻛﻪ ﺗﻮﻟﺪ اﻣﺎم زﻣﺎن ﻋﺞ اﺳﺖ را ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻛﻪ درآن ﺣﻜﻮﻣﺖ‪ ‬ﺳﺎواﻛﻲ آزادي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﺒﻮد‪ ،‬وﻟﻲ آﻧﻘﺪرآزادي ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ داﻧﺸﺠﻮ‪ ،‬روزه ﺑﮕﻴﺮد وﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﺮ ﻋﻜﺲ‪ .‬اﺻﻮﻻً درآن رژِﻳﻢ‪،‬‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺎ ﻓﺮاﻳﺾ دﻳﻨﻲ ﻣﺮدم ﻛﺎري ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﻠﻜﻪ ﭘﻴﺮوان‬
‫ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼم وﻫﻤﻪ ادﻳﺎن‪ ،‬دراﺟﺮاي ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻪ ﺟﺰﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ]اﻟﺒﺘﻪ‬
‫‪٢٥٩‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻋﻤﺎداﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎﻗﻲ‬
‫و ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ اﻳﺮان ‪ ،‬ازآﻏﺎز ﺗﺎ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻲ‬
‫رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻴﺰده ﺑﺮگ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد ‪» :‬رواﻳﺖﻫﺎي اﻳﻦ‬
‫ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺗﺎﺑﻠﻮﺋﻲ ازﻳﻚ ﭘﺎﺳﺦ اﺳﺖ ‪ ...‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﻃﺌﻪ را ﺑﻪ ﻣﺤﻚ ﻣﻲ ﮔﺬارد‬
‫و ﺑﻲ ﻗﺪر ﻣﻲﺳﺎزد و ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎي ﻧﺨﺒﻪ ﮔﺮاﺋﻲ را درﺣﺎﺷﻴﻪ ﻣﻲ اﻓﻜﻨﺪ و ‪«...‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ »ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺳﻨﺖ ﺗﺎرﻳﺦ ﺷﻔﺎﻫﻲ«‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ازﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد در‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺘﺢ اﻟﻤﺒﻴﻦ و ﺗﻮزﻳﻊ ﺣﺪود ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺟﻠﺪ دﻓﺘﺮﭼﻪ درﺑﻴﻦ‬
‫رزﻣﻨﺪﮔﺎن ‪ ...‬واﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ اﺑﺪا رﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ ﻧﺪارد‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آﺛﺎر ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪ آرام آرام زﻳﺮﭘﻮﺳﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﻴﺨﻠﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮاﻧﺪازه ﭘﻴﺶ ﻣﻲروي ﻣﺪﻋﺎي »ﺑﻲ ﻗﺪرﺳﺎزي ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻧﺨﺒﻪ ﮔﺮاﺋﻲ«‪ ،‬ﺳﺴﺖ و‬
‫ﺳﺴﺖ ﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل دﻓﺘﺮ را ورق ﻣﻴﺰﻧﻢ ‪.‬‬
‫درص ‪ 28‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ :‬ﺗﻘﻲ اراﻧﻲ در‪ 14‬ﺑﻬﻤﻦ ‪1318‬در زﻧﺪان اﻋﺪام‬
‫ﺷﺪ‪ «.‬ﺣﺘﻤﺎ اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺣﺴﺐ اﺳﻨﺎد ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺗﻘﻲ اراﻧﻲ در زﻣﺎن رﺿﺎﺷﺎه‬
‫ازﻣﻴﻜﺮب ﺗﻴﻔﻮس ﻳﺎ آﻣﭙﻮل ﻫﻮا در زﻧﺪان ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ‬
‫ﺳﺮﭘﺎس ﻣﺨﺘﺎري و ﭘﺰﺷﻚ اﺣﻤﺪي ﻛﻪ ﭘﺲ از واﻗﻌﺔ ﺳﻮم ﺷﻬﺮﻳﻮر‪،20‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪ و ﺷﺎدروان اﺣﻤﺪ ﻛﺴﺮوي وﻛﺎﻟﺖ آن ﻣﺘﻬﻤﺎن را ﺑﺮﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ روﺷﻦ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﻴﺎز ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫درص ‪» 29‬ازﺗﺸﻜﻴﻞ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻮﻛﺮات آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺗﺎ ﺳﻘﻮط آن«‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ‪:‬‬
‫» روس ﻫﺎ ﺑﺎ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺳﺮاﻧﺠﺎم دراواﻳﻞ ‪ 1325‬اﻳﺮان را ﺗﺮك‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ درآذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮد ﻣﺨﺘﺎر ﭘﻴﺸﻪ وري را ﺑﺎ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺳﻼح ﻧﻮ ﺑﻪ ﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬روس ﻫﺎ ﭼﻮن ﻗﺒﻼ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ دراﻳﺮان‬
‫ﻣﺪت زﻳﺎدي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ در ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ 1324‬ﻓﺮﻗﺔ دﻣﻮﻛﺮات آذرﺑﺎﻳﺠﺎن را‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫اﮔﺮ روس ﻫﺎ " ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ دراﻳﺮان ﻣﺪت زﻳﺎدي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ"‪،‬‬
‫ﺿﺮورت ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻮﻛﺮات ﺑﺮاي ﭼﻪ ﺑﻮد؟ ﺑﻪ ﻛﻨﺎر ازﺗﻨﺎﻗﺾ ﮔﻮﺋﻲ‪ ،‬رواﻳﺖ‬
‫»ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺳﻼح ﻧﻮ« را ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻣﺘﺪﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻜﺮده ازﻛﺠﺎ اﺧﺬ ﻛﺮده؟ ﺑﺎ‬
‫ﭼﻪ ﺳﻨﺪ و ﻣﺪرﻛﻲ اﻳﻦ دروغ ﺑﺰرگ را آورده اﺳﺖ ؟ ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎي اﻣﺎﻧﺘﺪاري و‬
‫ﺣﻔﻆ ﺷﺮاﻓﺖ‪ ‬ﻗﻠﻢ ﺑﻬﺘﺮﻧﺒﻮد ﻣﻨﺒﻊ ﺧﺒﺮذﻛﺮﻣﻴﺸﺪ‪ .‬آن ﻫﻢ درﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﭘﻴﺸﺎﻧﻲ‬
‫اش ﻧﺎم ﭘﺮﺟﺎذﺑﺔ »ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ اﻳﺮان« ﻣﻴﺪرﺧﺸﺪ!‬
‫ﺑﻪ رواﻳﺖ اﺳﻨﺎد ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬درزﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﺔ ﻗﻮاي ﺷﻮري وﺗﺮك ﺧﺎك اﻳﺮان در‬
‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ‪ ،1325‬اﺳﻠﺤﻪ اي ﻛﻪ در آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻮﻛﺮات داده ﺷﺪ‬
‫ﺑﻴﺶ از ﺳﻴﺼﺪ ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺗﻔﻨﮓ و ﻣﻘﺪاري ﻓﺸﻨﮓ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﺳﻨﺎد ﻓﺮاواﻧﻲ دراﻳﻦ‬
‫ﻣﻮرد ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ رواﻳﺖ ﺑﺴﻨﺪه ﻣﻴﻜﻨﻢ‪.‬‬
‫»ﻳﻚ روزﻗﺒﻞ ازﺣﺮﻛﺖ ﻫﻴﺌﺖ آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﺑﺎﻗﺮاوف درﺑﺎرة ﺧﺮوج‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺷﻮروي ازآذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﮔﺰارﺷﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اوﻧﻮﺷﺖ‬
‫دﺳﺘﻮرﺻﺎدرﻛﺮده ﻛﻪ ‪62‬ﻋﺮاده ﺗﻮپ‪ 34854 ،‬ﮔﻠﻮﻟﺔ ﺗﻮپ‪ 49 ،‬ﻗﺒﻀﻪ ﻣﺴﻠﺴﻞ و‬
‫ﭼﻬﺎرﻣﻴﻠﻴﻮن ﻓﺸﻨﮓ را درآذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬او اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﻪ‬
‫ﻫﺎي ﭘﺎرﺗﻴﺰان ﻧﻴﺰ ﺳﻼح ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪) «.‬ﻓﺮاز وﻓﺮود ﻓﺮﻗﻪ دﻣﻮﻛﺮات‬
‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ .‬ﺟﻤﻴﻞ ﺣﺴﻨﻠﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻨﺼﻮرﻫﻤﺎﻣﻲ‪ .‬ﺻﺺ ‪176-7‬ﻧﺸﺮﻧﻲ‬
‫ﺗﻬﺮان‪(.‬‬
‫و اﻣﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺷﻮروي‪:‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 52‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ... » :‬ﭘﺲ ار ﻛﻮدﺗﺎي ‪ 28‬ﻣﺮداد رژﻳﻢ ﺷﺎه درﭘﻲ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻣﺬﻫﺒﻲ وﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ روﺣﺎﻧﻴﻮن و ﻣﺮاﺟﻊ ﺑﻮد ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‬
‫درﻋﺮﺻﺔ داﻧﺸﮕﺎه ﻧﻴﺰﺿﺪ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ اﺳﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺮﻛﺰي داﻧﺸﮕﺎه ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺮار ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻮدﺗﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺎﺗﻤﺎم ﻣﺎﻧﺪ ‪ ...‬ﭘﺲ از ﻗﻴﺎم ﺳﺎل ‪42‬‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺴﺠﺪ ﭘﻴﮕﻴﺮي ﺷﺪ‪«.‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﭘﻴﺶ ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﮕﺮدآﻧﺸﮕﺎه ﺟﺎي ﻣﺴﺠﺪ وﻋﺒﺎدت اﺳﺖ؟‬
‫درﻛﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪارد ﻛﻪ درداﻧﺸﮕﺎه ﻣﺴﺠﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫اﺗﺎﻗﻲ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻣﺴﺠﺪ ﻓﺮق ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺴﺎط ﺣﺎﺷﻴﻪ اي ﻣﺴﺠﺪ در ﺗﺸﻴﻊ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ ازآﻧﺴﺖ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺤﺚ آن‬
‫را ﮔﺸﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺴﺠﺪ درﺗﺸﻴﻊ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺰا وﻋﻠﻢ و ﻛﺘﻞ‬
‫وﺳﻴﻨﻪ زﻧﻲ وزﻧﺠﻴﺮزﻧﻲ وﺗﺠﻤﻊ ﻋﻮام اﺳﺖ واﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد ﺗﺎ ﻋﺒﺎدت‬
‫وﻧﻤﺎز‪ .‬رﺳﺎﻟﺖ اﺻﻠﻲ اﻫﻞ ﻣﻨﺒﺮﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺑﻨﺪﮔﻲ وﺗﺰرﻳﻖ رواﻳﺘﻬﺎي اوﻫﺎﻣﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺘﺎدان ﺑﻮده وﻫﺪف‪ ،‬ﻣﻬﺎرﻣﺮدم ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت واﺳﺎﺳﻲ ﺗﺮﻳﻦ اﺑﺰارش‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻫﺎي ﺟﻬﻞ وﺧﺮاﻓﺎت‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺒﻮه‪ ‬ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺳﻴﺎه ﻟﺸﻜﺮاﺳﺖ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ازاﻳﻦ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻋﻠﻢ وداﻧﺶ وﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﺑﺸﺮدرروي‬
‫زﻣﻴﻦ؛ و ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺤﻞ ﻋﺒﺎدت وﺑﻨﺪﮔﻲ ﺳﺖ ﺑﺎاﺣﻜﺎم آﺳﻤﺎﻧﻲ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺿﺮورﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪ ﺣﺎدﺛﺔ ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ،1320‬ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻮردﺗﻮﺟﻪ دوﻟﺖ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه ﺑﻪ‬
‫آن اﺷﺎره ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه "ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ" اﮔﺮ ﻛﻤﻲ ﺗﺄﻣﻞ ﻣﻴﻜﺮد اﻳﻦ اﺑﺎﻃﻴﻞ را ﻓﻠﻪ اي‬
‫دراﻳﻦ ﺳﻴﺎﻫﻪ ﻧﻤﻴ‪Ĥ‬ورد‪ .‬اﺳﺎﺳﺎً در زﻣﺎن ﻛﻮدﺗﺎي ‪ 28‬ﻣﺮداد‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻃﺮﺣﻲ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﺳﻨﺎد ﻣﻨﺎﻗﺼﻪ وﻃﺮﺣﻬﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ درﺑﺨﺶ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ازﭼﻨﺪﺳﺎل ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎي ﻛﺸﻮري ﺑﺎ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ دﻳﮕﺮي ﻛﻪ اﺳﻤﺶ راﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮﻧﺪارم‪ ،‬ﻛﺎرﻧﻴﻤﻪ ﺗﻤﺎم داﻧﺸﻜﺪة ﻋﻠﻮم را ﻛﻪ‬
‫از ﺣﺎدﺛﻪ ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ 20‬درﺑﺨﺶ ﺷﺮﻗﻲ ﻣﺤﻮﻃﻪ داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺮاﺑﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺗﻜﻤﻴﻞ آن را ﺑﺮﻋﻬﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮﺷﺮﻛﺖ آﻗﺎي ﻣﻬﻨﺪس اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ‬
‫اﺑﺘﻬﺎج ﺑﻮد ﺑﺎﭼﻨﺪ ﺷﺮﻳﻚ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ازﻫﻤﻮﻃﻨﺎن ارﻣﻨﻲ‪ ،‬ﺗﺤﺼﻴﻠﻜﺮده و‬
‫ﻣﻬﻨﺪس ﻫﺎي ﻣﺠﺮب و ﻛﺎردان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪﻳﺮ ﻛﺎرﮔﺎه داﻧﺸﮕﺎه‪ ،‬ازﻃﺮف ﺷﺮﻛﺖ‬
‫ﻣﻬﻨﺪس ﺗﻮﻣﺎﺳﻴﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺮح ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻌﺪ از ﻛﻮدﺗﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺴﺠﺪ را ﻫﻢ ﻣﻬﻨﺲ ﭘﺎﭘﺎﻧﻴﺎن ﺑﺮﻋﻬﺪه داﺷﺖ‪ .‬ﻛﻪ ﭘﺲ از‬
‫اﺗﻤﺎم ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﺤﻮﻳﻞ اداره ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﺷﺪ‪ .‬ﻃﺮح ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ‬
‫رﺑﻄﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ وﻗﺎﻳﻊ ﺳﺎل ‪ 42‬ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺎدروان "رﺿﺎ ﻣﻴﻨﺎ" ازﻛﺎرﻣﻨﺪان ﺷﺮﻛﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﺗﻮده اي‬
‫از وزارت ﭘﺴﺖ و ﺗﻠﮕﺮاف اﺧﺮاج ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﺮﺳﺮزﺑﺎﻧﻬﺎ اﻧﺪاﺧﺖ ‪:‬‬
‫"ﻣﺴﺠﺪي ﻛﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﭘﺎﭘﺎﻧﻴﺎن ارﻣﻨﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﻻﺳﻼم ﻣﺎﻃﺎووس‬
‫ﺑﻮﻏﻮﺳﻴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺸﻤﺎزش ﺑﺎﺷﺪ‪ ".‬ﻣﺎﻃﺎووس در اواﻳﻞ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺧﺎﻗﺎﻧﻲ ﻣﻴﺨﺎﻧﺔ‬
‫داﻳﺮي داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﭘﻮزش ازﺣﺎﺷﻴﻪ رﻓﺘﻦ ﺿﺮوري‪.‬‬
‫اﻣﺎ داﺳﺘﺎن ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺬﻫﺐ‪ :‬در ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺳﺎل ‪ 1320‬ﻛﻪ ﻣﺘﻔﻘﻴﻦ وارد‬
‫اﻳﺮان ﺷﺪﻧﺪ و رﺿﺎﺷﺎه ﺑﻪ اﻓﺮﻳﻘﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪ‪ ،‬رﺟﺎل ﺑﻮﻗﻠﻤﻮن ﺻﻔﺖ‪،‬‬
‫درﻫﺮﻟﺒﺎس وﻣﻘﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﻧﮓ ﻋﻮض ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺤﺎﺷﻲ وﻟﻌﻦ وﻧﻔﺮﻳﻦ ﺑﻪ رﺿﺎ‬
‫ﺷﺎه در ﻫﺮ ﻣﺤﻔﻞ و ﻣﺠﻠﺲ وﺳﺮﻣﻨﺒﺮوﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺰا داري ﻣ‪‬ﺪ روزﺷﺪ‪ .‬رواج‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت دوﻟﺘﻲ ازﻃﺮف ﺣﻜﻮﻣﺖ درﺳﺮﻟﻮﺣﺔ ﺳﻴﺎﺳﺖ روزﻗﺮارﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺰاداري ﺑﺮاي ﺷﻬﺪاي ﻛﺮﺑﻼ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻄﻮرﻣﺨﻔﻲ دور از ﭼﺸﻢ ﭘﺎﺳﺒﺎن وﮔﺰﻣﻪ‬
‫ﻫﺎي ﻧﻈﻤﻴﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻨﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺮﭼﻤﻬﺎي ﺳﻴﺎه ﺑﺮﺳﺮدرﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻫﺘﺰازدرآﻣﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ دﻫﺔ ﻧﺨﺴﺖ ﻣﺎه ﻣﺤﺮم از ﻃﺮف‬
‫درﺑﺎردرﻛﺎخ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﺰاداري ﺑﺮﻗﺮارﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎه ﭘﺎي‬
‫ﻣﻨﺒﺮﻧﺸﺴﺖ وﺑﺮاي ﺷﻬﺪاي ﻛﺮﺑﻼ ﮔﺮﻳﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎزارﻫﺎي اﻳﺮان درﺷﻬﺮﻫﺎ ﺳﻴﺎه‬
‫ﭘﻮﺷﺎن ﺷﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﺳﻴﻨﻪ زﻧﻲ و ﻗﻤﻪ زﻧﻲ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد‪ .‬و ﺷﮕﻔﺖ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﺗﻌﺰﻳﻪ ﮔﺮدان ﻫﺎ‪ ،‬درآن ﻗﺤﻂ وﻏﻼ وﺟﻴﺮه ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻣﺮدم ﻛﺸﻤﺶ‬
‫وﺧﺮﻣﺎرا ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻗﻨﺪوﺷﻜﺮﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دﺳﺖ ودﻟﺒﺎزي ازﭼﺎﻳﺨﻮرﻫﺎي‬
‫ﻣﺤﺮوم ﺑﺎ ﻗﻨﺪ و ﺷﻜﺮ ﭘﺬﻳﺮاﺋﻲ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺠﻮم ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﻓﺎرغ ازﻃﺒﻘﺎت‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﻛﺰﻋﺰاداري درﺷﻬﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻴﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫درﻛﻨﺎرﺻﺤﺎﺑﺔ ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﻨﺒﺮ‪ ،‬رﺟﺎﻟﻪ ﻫﺎي ﻣﺠﻠﺲ و دوﻟﺖ‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ روزﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه ﺳﺨﻨﮕﻮﻳﺎن ﺣﺰب ﺗﻮده‪،‬‬
‫ﺳﺮﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬زﺑﺎن ﻣﺮدم ﺑﺎزﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ وﻓﺮﻫﻨﮕﻲ دﻧﺒﺎل‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٢٦٠‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺖ[ از آزادي ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻬﻮدﻳﻬﺎ‬
‫درﻛﻨﻴﺴﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺤﻴﺎن درﻛﻠﻴﺴﺎ ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺧﻮدرا اﺟﺮاء ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫درﺳﺮاﺳﺮﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ‪ ،‬دوﻧﻔﺮدرﻛﺴﻮت روﺣﺎﻧﻲ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﻴﺦ ﻓﻀﻞ‬
‫اﷲ ﻧﻮري ﺑﻪ ﻓﺘﻮاي ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﻘﻠﻴﺪ‪ ،‬وﻧﻮاب ﺻﻔﻮي ﺑﻪ ﺣﻜﻢ دادﮔﺎه ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﻗﺘﻞ‬
‫ﻧﻔﺲ‪ .‬اﮔﺮﻓﻮت ﻣﺸﻜﻮك ﻣﺪرس درزﻧﺪان ﻫﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﺸﺘﺎرﻫﺎيِ اﻫﻞ‬
‫ﻋﻤﺎﺋﻢ درﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺒﺴﺖ‪ .‬درآن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺴﻲ ﺟﺮأت‬
‫ﻧﻤﻴﻜﺮد ﺑﻪ ﮔﻮش ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺷﻴﻌﻴﺎن آﻳﺖ اﷲ ﺳﻴﺪﻛﺎﻇﻢ‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪاري ﺳﻴﻠﻲ ﺑﺰﻧﺪ – آن ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎه‬
‫ﭼﻨﺪ ﻗﺮﻧﻲِ اﺟﺘﻬﺎد ﺗﺸﻴﻊ ﺑﻮدﻛﻪ اﻣﺮوزه ﭘﺎﺗﻮقِ ﻫﺮﻛﺎﺳﺐ ﺣﺒﻴﺐ ﺧﺪاﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫– وﻳﺎ آﻗﺎي ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻛﺎﻇﻤﻴﻨﻲ ﺑﺮوﺟﺮدي‪ ،‬ﭘﻴﺸﻨﻤﺎز ﺑﺎﺳﺎﺑﻘﺔ ﻳﻜﻲ ازﻣﺴﺎﺟﺪ‬
‫ﺗﻬﺮان را درزﻧﺪان زﻳﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﻋﻠﻴﻞ و ﻧﺎﺗﻮان ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪﻋﺖ‬
‫ﻧﻨﮕﻴﻦ وﺷﺮم آور‪ ،‬ازﺑﺪآﻣﻮزﻳﻬﺎﻳﻴﺴﺖ ﻛﻪ درﺣﻜﻮﻣﺖ‪ ‬وﻻﻳﺖ‪ ‬ﻓﻘﻴﻪ ﭘﺎ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻣﺮوزاداﻣﻪ دارد‪ .‬اﻳﻦ دو روﺣﺎﻧﻲ را ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ آوردم‪ .‬واﻻ ﻫﺘﻚ ﺣﺮﻣﺖ و‬
‫ﺗﻮﻫﻴﻦ و ﭘﺮوﻧﺪه ﺳﺎزي ﺑﻪ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻏﻴﺮﺧﻮدي‪ ،‬در اﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻟﻬﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ‬
‫در ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم ﺑﻴﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ درآن دوره‪ ،‬روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺷﻴﻌﻪ از اﺣﺘﺮام وﻳﮋه اي‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻘﻮا‪ ،‬وﻟﻮ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻴﻦ ﻋﻠﻤﺎي دﻳﻦ از واﺟﺒﺎت ﺷﻤﺮده‬
‫ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﻛﻨﺘﺮل ﻃﻼب ﻳﺎ ﺑﻘﻮل ﺧﻮدﺷﺎن »اﻫﻞ ﻋﻠﻢ«‪ ،‬و دورﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ آﻧﻬﺎ از‬
‫ﺳﺒﻜﺴﺮي ﻫﺎ وزﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎي ﻓﺴﺎد‪ ،‬دراوﻟﻮﻳﺖ ﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﻘﻠﻴﺪ‪ ،‬درﺣﻔﻆ‬
‫ﺣﻮزه ﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺮاﻗﺐ ﺣﺴﻦ اﺧﻼق و رﻓﺘﺎر ﻃﻠﺒﻪ ﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﻓﺘﺎرو ﻛﺮدارآﻧﻬﺎ‬
‫را دﻗﻴﻘﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬درﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ زﻋﺎﻣﺖ آﻗﺎي ﺧﻤﻴﻨﻲ‪ ،‬آن‬
‫ﺿﺎﺑﻄﻪ ﻫﺎ ﺑﻬﻢ ﺧﻮرد‪ .‬ﻓﺴﺎد ﺑﻴﻦ اﻫﻞ ﻋﻤﺎﺋﻢ رواج ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺮاﺟﻊ ﺗﻘﻠﻴﺪ وارد‬
‫ﺑﺎزارﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﺧﺎﻧﻪ و اﻣﻮال دﻳﮕﺮان‪ ،‬در ﻛﺴﻮت ﻛﺎﺳﺐ وﺗﺎﺟﺮ و ﻛﺎر ﭼﺎق‬
‫ﻛﻦ‪ ،‬ازواردات ﻻﺳﺘﻴﻚ وﺷﻜﺮوﮔﻮﺷﺖ وﭘﻮﺳﺖ ودﻻﻟﻲ ﻧﻔﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬
‫داري و واﺳﻄﮕﻲ در اﻣﻮر ﻋﻔﺎف و ﺧﺎﻧﻪ داري ﭼﻬﺮه ﻋﻮض ﻛﺮدﻧﺪ ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫‪:‬‬
‫»ﺗﺎﺣﺎل ‪ 2800‬آﺧﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺠﺎزات ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺮﻳﺐ‬
‫‪ 400‬ﻧﻔﺮآﻧﻬﺎ ﻓﻌﻼ درزﻧﺪان اوﻳﻦ ﺑﺴﺮ ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ‪ 15‬دﺳﺘﺎر ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﺑﺮﺳﺮدار رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ «.‬روزﮔﺎرﻧﻮ ﺷﻤﺎره ‪ 105‬ﭼﺎپ ﭘﺎرﻳﺲ‪.‬‬
‫ﻓﺴﺎدﻋﻠﻤﺎي دﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﺗﺎزه اي ﻧﺒﻮده و ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﻛﻤﻴﺘﺶ‪،‬‬
‫درﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺎزه و ﺑﻴﺴﺎﺑﻘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﻏﺎرت ﺧﺎﻧﻪ ﺣﺎج ﻣﻴﺮزا ﻛﺮﻳﻢ آﻗﺎ اﻣﺎم ﺟﻤﻌﺔ ﺗﺒﺮﻳﺰ درﺟﻨﺒﺶ ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ ‪:‬‬
‫»دراﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﺎﮔﻬﺎن دﻳﺪم دم در ﻏﻠﻐﻠﻪ اي ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺻﻨﺪوﻗﭽﻪ اي را ﻛﻪ‬
‫ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻛﻮل ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻴﺒﺮد زدﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻨﺪوﻗﭽﻪ اﻓﺘﺎد و ﺷﻜﺴﺖ‪.‬‬
‫ازداﺧﻞ آن ﺷﻴﺸﻪ ﻫﺎي ﻛﻨﻴﺎك درآﻣﺪ‪ .‬ﻏﺎرﺗﮕﺮان ﺷﻴﺸﻪ ﻫﺎ را ﺑﺮﻣﻴﺪاﺷﺘﻨﺪ و‬
‫در ﺟﻴﺐ ﻫﺎﻳﺸﺎن ﻣﻴﭽﭙﺎﻧﺪﻧﺪ‪ « .‬ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻣﻪ آﻟﻮد ص‪ 224‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﻴﺪ اردوﺑﺎدي‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﻌﻴﺪ ﻣﻨﻴﺮي اﻧﺘﺸﺎرات دﻧﻴﺎ ﭼﺎپ دوم– ﺗﻬﺮان‬
‫ﻳﺤﻴﻲ دوﻟﺖ آﺑﺎدي ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺧﻮد ازوﻟﻴﻌﻬﺪ ﺷﻨﻴﺪم ﻣﻲ‬
‫ﮔﻔﺖ ‪:‬‬
‫»ﭼﻬﻞ ﻫﺰارﺗﻮﻣﺎن ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﺔ ﻳﻚ ﻣﺎه ﺷﺎه را درﻏﻴﺎب او ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺑﺮاي او‬
‫ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ ﻳﻚ ﻗﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﺪرس دادم ﻛﻪ درراه ﺣﻔﻆ ﺗﺤﺖ و ﺗﺎج ﺷﺎﻫﻲ ﻣﺎ ﻛﺎر‬
‫ﺑﻜﻨﺪ‪ ،‬ازﻣﻴﺎن رﻓﺖ و ﺣﺎﻻ ﺑﺮادرم آن ﭘﻮل را ارﻣﻦ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ «.‬ﺧﺎﻃﺮات‬
‫ﻳﺤﻴﻲ ﺟﻠﺪ ‪ 4‬ص‪ «328‬ﺑﺎزﻫﻢ‪:‬‬
‫»ﺳﻴﺪﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﻲ ﻣﻄﺎﻟﺒﺔ ﻳﻜﺼﺪ وﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰارﺗﻮﻣﺎن رﺷﻮت ازﻇﻞ‬
‫اﻟﺴﻠﻄﺎن ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺗﺎ اورا ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ ﺷﺎه ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻇﻞ‬
‫اﻟﺴﻠﻄﺎن ﺟﻮاب ﻣﻴﺪﻫﺪ اﻳﻦ ﻛﺎررا اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﻠﻊ را ﺑﭙﺮدازم‪ « .‬ﺧﺎﻃﺮات‬
‫ﻳﺤﻴﻲ ﺟﻠﺪ دوم ﺻﺺ‪179 - 178‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ در رژِﻳﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻫﺎ‪ ،‬درﻛﻠﻴﺔ اﻣﻮراﺟﺘﻤﺎﻋﻲ – ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫دﺳﺖ ﺑﺎﻻرا داﺷﺘﻨﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮدﻳﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺻﺤﺎﺑﺔ ﻣﺴﺠﺪ و‬
‫ﻣﻨﺒﺮازآزادي ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻲ اﻧﺼﺎﻓﻲِ ﻣﺤﺾ اﺳﺖ دراﻳﻦ ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻬﻤﺘﻲ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﺷﺎه واردﺳﺎﺧﺘﻦ‪ .‬درآﺧﺮﻳﻦ دﻫﺔ رژﻳﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪،‬‬
‫ﺧﺰﻳﺪن ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺔ ﻣﺬﻫﺒﻴﻬﺎ و ﭘﻨﺎه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮﺧﻲ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ درﻛﻨﺎرآﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮔﻮاه ﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎرﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ ازﻧﻈﺮﮔﺎه ﺑﺮﺧﻲ آﮔﺎﻫﺎن‬
‫ﮔﺮاﻳﺸﻬﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﺷﺎه‪ ،‬ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ اي ﺑﺮاي‬
‫ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻓﻘﻬﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪.‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺳﻨﺖ و ﻣﺪرﻧﻴﺘﻪ رو در روي ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻛﺎرزار ﺗﺎزه اي ﺷﺮوع ﺷﺪه ﺑﻮد‬
‫ﺑﺮاي ﻃﺮح ﻣﺴﺎﺋﻞِ ﻧﻮ‪ .‬ﻏﻠﻴﺎن ﻓﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ درﻓﻀﺎي ﺑﺤﺮاﻧﻲِ رﻫﻴﺪه ازﻇﻠﻤﺖ‪‬‬
‫ﺧﻔﻘﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺸﻮدن اﻓﻖ ﻫﺎﻳﻲ ازﻧﻮرآزادي را درﻛﻮﻳﺮ ﻓﻜﺮي ﻧﻮﻳﺪ ﻣﻴﺪاد‪.‬‬
‫درﻓﻀﺎي اﻳﻦ ﺑﺤﺮان ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺪرﻳﺲ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت‬
‫دﻳﻨﻲ درﻣﺪارس ﺑﻪ ﻃﻮرﺟﺪي در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزﺷﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺻﺎدق ﻫﺪاﻳﺖ‬
‫درﻧﺎﻣﻪ اي ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪» :‬درﻣﺠﻠﺲ دو ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه آﺧﻮﻧﺪ دﻛﺘﺮﺳﻴﺎﺳﻲ وزﻳﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫را ﺗﻜﻔﻴﺮ ﻛﺮدﻧﺪ‪) «.‬ﻫﺸﺘﺎد و دو ﻧﺎﻣﻪ ﺻﺎدق ﻫﺪاﻳﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺷﻬﻴﺪ ﻧﻮراﺋﻲ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮﭘﺎﻛﺪاﻣﻦ ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﭼﺎپ ﭘﺎرﻳﺲ ‪( 1379‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎي درﺳﺖ رﺿﺎﺷﺎه‪ ،‬درواﮔﺬاري اﻣﻮردﻳﻨﻲ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻣﻼﻳﺎن‪ ،‬ﺑﺮﻳﺪن‬
‫دﺳﺖ آزﻣﻨﺪ آﻧﻬﺎ ازدﺧﺎﻟﺖ در اﻣﻮر ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر‪ ،‬روﺣﺎﻳﻨﺖ را ﺑﻪ ﺷﺪت ذﻟﻴﻞ‬
‫وﺧﻔﻴﻒ ﻛﺮده ﺑﻮد ‪ .‬ﻛﺎﻫﺶ ﺣﻮزه ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ ﻣﺪارس ﺟﺪﻳﺪ و اﺳﺘﻘﺒﺎل‬
‫ﻋﻤﻮم از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ داﻧﺶ آﻣﻮزان درﻣﺪارس‪ ،‬ازﻣﺤﺪودﻳﺖ‬
‫اﺧﺘﻴﺎرات روﺣﺎﻧﻴﺖ و زوال ﻗﺪرت آﻧﻬﺎ ﺧﺒﺮﻣﻴﺪاد‪.‬‬
‫درﺳﺎل ‪ 1313‬ﺷﻤﺴﻲ ‪» :‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﺼﻼن ﺣﻮزه درﺟﻤﻊ ‪ 700‬ﻧﻔﺮاﺳﺖ‪«.‬‬
‫)ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز ﺷﻤﺎره ‪ 6‬ﭼﺎپ ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺠﻠﻪ ﻫﻤﺎﻳﻮن ﭼﺎپ ﻗﻢ ﺷﻤﺎره‬
‫ازاﻧﺒﻮه ﺳﺎده دﻻن وﻃﻨﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ذﻫﻨﻴﺖ‪ ‬ﻛﻮرﺳﺮﺷﺎرِاﻳﻤﺎﻧﻲ‪،‬‬ ‫‪ 3‬ﺳﺎل ‪ 1313‬ﺷﻤﺴﻲ‪( .‬‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺸﻮد از آزادي و ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ وازاﻳﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ؟‬ ‫درﺳﺎل ‪ ،1320‬ﺑﻴﺶ از‪ 287 ،245‬داﻧﺶ آﻣﻮز در ‪ 2336‬ﻣﺪرﺳﻪ اﺑﺘﺪاﺋﻲ‬
‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ درﺟﻬﺎن ﻣﺘﺤﻮل اﻣﺮوزي‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ وﻋﻘﻴﺪه ﺧﻮد را دراﺧﺘﻴﺎر‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ وزارت آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ‬
‫ﻣﺘﺤﺠﺮي ﻣﻴﮕﺬارد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﺶ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺶ ﺗﺄﺳﻒ‬ ‫اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻨﺪ‪ ... .‬ﺣﺎل آﻧﻜﻪ درﺳﺎل ‪ 1304‬ﺗﻌﺪاد ‪ 14488‬داﻧﺶ آﻣﻮز‬
‫ﺧﻮرد‪ .‬درﻓﺮﻫﻨﮕﻬﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻛﺴﺎن را ﺑﺮاي ﻣﺪاوا درﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن‬ ‫در‪ 47‬دﺑﺴﺘﺎن ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ‪ ... .‬درﻫﻤﻴﻦ دوره ﺷﻤﺎره ﻃﻼب دﻳﻨﻲ‬
‫رواﻧﻲ ﺑﺴﺘﺮي ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬درﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﺮق ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬ ‫از‪ 5984‬ﺑﻪ ‪ 785‬ﻧﻔﺮﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮﻣﺮﻳﺪ‪‬ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه ﻣﺪاح ﻛﺎﺳﻪ ﻟﻴﺲ ﺑﺎدرﻳﺎﻓﺖ ﻟﻘﺐ روﺷﻨﻔﻜﺮﻣﺜﻼ "دﻳﻨﻲ"‬ ‫آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ درﺳﺎل ‪ 1304‬ﻛﻤﺘﺮاز ‪ 600‬داﻧﺸﺠﻮ ‪ ...‬درﺳﺎل ‪ 1320‬ﺑﻴﺶ از‬
‫ﻋﻼﻣﻪ وﻣﻮرخ اﻟﺪوﻟﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬وﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻛﻴﻠﻮﺋﻲ‪ ،‬درﺳﻴﻤﺎي‬ ‫‪ 3300‬ﻧﻔﺮدرﻳﺎزده داﻧﺸﻜﺪه داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺛﺒﺖ ﻧﺎم ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﻨﺎديِ ﺟﻬﻞ ﺷﻬﺮت ﺑﻬﻢ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﻳﺮواﻧﺪ آﺑﺮاﻫﺎﻣﻴﺎن در اﻳﺮان ﺑﻴﻦ دواﻧﻘﻼب‪ .‬ص ‪ 180‬ﭼﺎپ دوم اﻧﺘﺸﺎرات ﻧﻲ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬درﻛﺘﺎﺑﻴﻜﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ را ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻬﺮان ‪(1377‬‬
‫ﻣﻌﺎﺻﺮﻳﻦ و ﻧﺴﻞ ﻫﺎي آﻳﻨﺪه ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﻨﺪ وآﻳﻨﺪﮔﺎن را در ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺒﺎرزة‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ‪،‬در"ﺗﻘﻮﻳﻢ وﻗﺎﻳﻊ ﻣﻬﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺮان دردﻫﺔ ‪ "1320‬دراداﻣﺔ‬
‫داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﻧﻘﺶ وﻳﺮاﻧﮕﺮي درﻣﺤﻮِ آﻣﺎل و اﻫﺪاف‪ ‬ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‬ ‫آﺷﻔﺘﻪ ﮔﻮﺋﻴﻬﺎ‪ ،‬ﺗﺮوراﺣﻤﺪ ﻛﺴﺮوي واﻋﺘﺼﺎب ﺑﻴﺴﺎﺑﻘﻪ وﺧﻮﻧﻴﻦ ﻛﺎرﮔﺮان ﺷﺮﻛﺖ‬
‫اﻳﻔﺎ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬اﻧﮕﺎر ﺗﻤﺎم آن ﺟﻮاﻧﺎن ﻛﻮﺷﻨﺪه و ﺳﺮﺳﺨﺖ‪ ‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﺴﻞ‪ ،‬ازﺧﺎﻧﻮاده‬ ‫ﻧﻔﺖ درﺧﻮزﺳﺘﺎن ‪ ... » :‬اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اﻋﺘﺼﺎب ﻛﺎرﮔﺮان ﺻﻨﻌﺘﻲ درﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﻫﺎي ﻏﻴﺮﻣﺴﻠﻤﺎن وﻳﺎ ﻛﻼ ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ و اﺳﺮاﺋﻴﻠﻲ ﺑﻮده وﻧﺎ آﺷﻨﺎ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﻪ روز درﮔﻴﺮي ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ‪ 19‬ﻛﺸﺘﻪ و ﺑﻴﺶ از ‪300‬‬
‫ﺗﺸﻴﻊ! ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺰرﮔﻨﻤﺎﺋﻲ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﺋﻲ ﻫﻤﺎن دوﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ‬ ‫زﺧﻤﻲ ﺑﺮﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺖ ‪) «...‬ﻳﺮواﻧﺪ آﺑﺮاﻫﻴﻤﺎن‪ .‬ﻫﻤﺎن ﺑﺎﻻ ص‪ (373‬را از‬
‫ﻧﻤﺎزﻣﻴﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ و روزه ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬درزاد روز اﻣﺎم زﻣﺎن ﺟﺸﻦ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮده‬ ‫وﻗﺎﻳﻊ ﻣﻬﻢ ﺳﺎل ﺣﺬف ﻣﻴﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎرﺳﻨﮕﻴﻦ اﻧﻘﻼب را ﺑﻪ دوش ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ وﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﻲ ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم اﺣﻤﺪ ﻛﺴﺮوي را دراﺗﺎق ﺑﺎزﺟﻮﺋﻲ درﻛﺎخ دادﮔﺴﺘﺮي‬
‫اﻳﻦ رواﻳﺖ ﻫﺎ ﺷﻨﻴﺪﻧﻲ اﺳﺖ ‪:‬‬ ‫ﺗﻬﺮان ﺗﺮورﻛﺮدﻧﺪ ‪ ،‬آﻳﺖ اﷲ ﺧﻮاﻧﺴﺎري ﻛﻪ در ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻴﻤﺎري اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‬
‫»ﻫﻴﭻ ﻳﻚ ازﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﻫﺎ وﺷﻌﺎرﻫﺎي داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ اﺷﺎره اي ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ وﻳﺎ‬ ‫ازﺷﻨﻴﺪن ﺧﺒﺮ ﻗﺘﻞ ﻛﺴﺮوي‪ ،‬ﺣﺎﻟﺶ ﺧﻮب ﻣﻴﺸﻮد و ازﺑﺴﺘﺮﺑﻠﻨﺪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬و ﻗﻮام‬
‫رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي "ﻧﻬﻀﺖ آزادي" ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭼﭗ ﻧﻮﻳﻦ و ﺑﺮﻳﺪه از ﺣﺰب ﺗﻮده آرﻣﺎن‬ ‫اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ وﻗﺖ ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﭘﻴﺎم ﺑﻪ ﺳﻔﺮاي اﻳﺮان ﺧﺒﺮداد ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﻫﺎ و ﻣﺸﻲ آﺗﻲ ﺧﻮد را ازﺧﻼل ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ ﺑﻴﺎن ﻣﻴﻜﺮد و راه ﻫﺎي‬ ‫»ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ ﻗﺘﻞ ﻛﺎر دوﻟﺖ ﻧﻴﺴﺖ«‪) .‬ﻗﺘﻞ ﻛﺴﺮوي‪ .‬ﻧﺎﺻﺮﭘﺎﻛﺪاﻣﻦ‪ .‬ص ‪177‬‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﻫﺎي ﺑﻌﺪ را ﺑﺮﻣﻴﻨﻤﻮد‪ ) «.‬آرش ‪ 104‬ﭼﺎپ ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ‬ ‫اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮوغ آﻟﻤﺎن‪(.‬‬
‫ازﻧﺸﺮﻳﺔ "زﻣﺎن ﻧﻮ" ﺷﻤﺎره دﻫﻢ آﺑﺎن ﻣﺎه ‪ 1364‬ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻫﻤﺎ ﻧﺎﻃﻖ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ‬ ‫اﮔﺮ دراﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ‪ ،‬اﻧﮕﻴﺰه ﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﻘﻮﻳﺖ آﻣﻮزﺷﻬﺎي دﻳﻨﻲ را‬
‫ازﻳﺎدداﺷﺖ ﻫﺎي زﻧﺪه ﻳﺎد ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺷﻌﺎﻋﻴﺎن‪(.‬‬ ‫ﺑﻴﺎورﻳﻢ ﻣﺜﻨﻮي ﺻﺪﻣﻦ ﻛﺎﻏﺬ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫واﻣﺎ درﺑﺎرة اﻧﺠﻤﻦ ﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ و ﻧﻘﺶ ﻧﻬﻀﺖ آزادي ﮔﻔﺘﻨﻲ ﻫﺎ زﻳﺎد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﻴﻜﻮﺷﺪ ﻫﺮﺗﺤﻮل را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺻﺤﺎﺑﺔ ﻣﺴﺠﺪ وﻣﻨﺒﺮﺑﮕﺬارد‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ازﻫﻤﺎن ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﻫﻤﺎ ﻧﺎﻃﻖ ﺑﻪ اﺷﺎره ﻛﻮﺗﺎه اﻳﺸﺎن ﺑﺴﻨﺪه‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ اي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﻌﻞ واﻗﻌﻴﺖ وﺗﺎرﻳﺨﺴﺎزي ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﻣﻴﻜﻨﻢ ‪:‬‬ ‫ﻓﻘﺎﻫﺘﻲ دراﻳﻦ اﺛﺮ را ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺪي ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﭘﻴﺮو]ﻣﻘﻠﺪ[ آﻳﺖ اﷲ ﺧﻤﻴﻨﻲ‬
‫» "اﻧﺠﻤﻦ اﺳﻼﻣﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن" ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻛﺮدﮔﻲ ﺑﺎزرﮔﺎن‪ ،‬ﺳﺤﺎﺑﻲ‪،‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺤﺼﻴﻼت ﺣﻮزوي "ﺗﺎ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﻄﺢ " درﺳﺎل ‪ 59‬وارد ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫آﻳﺖ اﷲ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﻲ و اﻓﺮادي ازاﻳﻦ دﺳﺖ ﺑﺮﭘﺎﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎزرﮔﺎن " ﺑﺎ‬ ‫ﺷﺪه‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ درداﻧﺸﻜﺪه اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ وزارت اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻛﻮﻣﻮﻧﻴﺴﻢ" ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮآﻳﺪ‪ ،‬دررﺑﻂ ﺑﺎ داﻧﺸﮕﺎه ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎﻧﺐ اﻓﻜﺎر دﻛﺘﺮ‬ ‫ﺗﺪرﻳﺲ ﻛﺮده‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺳﺎﻳﺖ ﺧﻮدش ﻛﻪ‪» :‬ﻫﺮروز ﺻﺒﺢ اﺗﻮﻣﺒﻴﻠﻲ‬
‫اﻣﻴﻨﻲ را ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﭘﻴﺸﻘﺮاول ﻗﻴﺎم ‪ 42‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﻴﺎم آورﻛﻤﻴﺘﻪ ﻫﺎي‬ ‫از ﺳﭙﺎه ﻗﻢ ﺑﺮاي ﺗﺪرﻳﺲ ﺑﻪ ﭘﺎدﮔﺎن اﻟﻤﻬﺪي درﻣﻨﻈﺮﻳﺔ ﻗﻢ ﻣﻲ ﺑﺮد‪ «.‬ﻋﻘﺪ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﻣﺮوزﺷﺪ‪.‬‬ ‫زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ او وﻫﻤﺴﺮش را آﻗﺎي ﺧﻤﻴﻨﻲ ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺖ اﻟﻪ ﺧﻤﻴﻨﻲ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ‬
‫اﻋﻼﻣﻴﺔ "اﻧﺠﻤﻦ اﺳﻼﻣﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن" درﺑﺎب ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‪،‬‬ ‫ﻗﺪرت رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺮه ﻋﻮض ﻛﺮد ﮔﻔﺖ » وﻟﻲ ﻓﻘﻴﻪ وﺣﻜﻮﻣﺖ اﺻﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮ"ﭘﻴﻜﺎر ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ" ﺗﻜﻴﻪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻘﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﺣﻜﺎم اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻤﺎز و روزه و وﺣﺞ‬
‫ﻫﺪف را ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎﻓﺴﺎد‪ :‬و ﺗﺒﻌﻴﺖ از"ارزش ﻫﺎي واﺟﺐ اﻻﻃﺎﻋﻪ" ﻣﻲ ﻧﻬﺎد«‬ ‫را ﻣﻴﺘﻮان ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻧﻈﺎم وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ دروﻏﮕﻮﺋﻲ – ﺷﺮب‬
‫)ﻫﻤﺎن ﺷﻤﺎره ‪ 104‬آرش(‬ ‫ﺧﻤﺮ– ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ واﺟﺐ اﺳﺖ‪ «.‬ﺑﻪ ﻗﻮل اﻛﺒﺮﮔﻨﺠﻲ ﻫﻴﭻ ﻛﺎﻓﺮي ﺟﺮأت ﮔﻔﺘﻦ‬
‫ﻫﻤﺔ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻫﺎي اﻳﻦ اﻋﻼﻣﻴﻪ دراﺳﻼﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﺻﻮل اﺳﻼم‬ ‫اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﻛﻔﺮ آﻣﻴﺰ را ﻧﺪاﺷﺖ‪) .‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭘﺮﮔﺎر در ﺑﻲ ﺑﻲ ﺳﻲ‬
‫واﺷﺎﻋﺔ آن ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺗﺸﻜﻴﻞ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺮاﻓﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا‬ ‫ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻮرخ‪ 26‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 2010‬اﻛﺒﺮﮔﻨﺠﻲ و ﻣﺤﻤﻮد ﺻﺪري و دﻳﮕﺮان‪( .‬‬
‫واﻳﺠﺎد ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻴﻦ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن درﻫﻤﻪ ﻧﻘﺎط وﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬ ‫ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﺔ ﺑﺴﺘﻪ و ﻣﺤﺪود ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة اﺛﺮ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪاﻧﺘﻈﺎرﺑﻴﺸﺘﺮي‬
‫اﺳﻼم در راه ﻳﻚ دﻧﻴﺎي ﺑﻬﺘﺮ" ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن اﻫﺪاف ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪ وﻣﺮﺷﺪس ﻧﻪ ﺑﻪ آزادي اﻋﺘﻘﺎد دارد و ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺪﺗﻴﺴﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ آن ﻧﻬﺎد ﺟﻬﺎﻧﻲ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪه‪ .‬وﺷﮕﻔﺖ‬

‫‪٢٦١‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬


‫ﺣﻜﻮﻣﺖ وﺟﺒﺎران زﻣﺎﻧﻪ ﻧﺪارد‪ .‬ﺣﺲ ﺧﻄﺮ ازاﺳﺘﺒﺪاد ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬وﺗﻤﺮﻛﺰﻗﺪرت‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ دردﺳﺖ روﺣﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬درﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻗﻮﻳﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬درﺧﺎﻃﺮة ﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺣﺎدﺛﻪ‬
‫وﻳﺮان ﻛﺮدن ﻣﺪارس ﻧﻮﻳﻦ ﺑﻪ زﻣﺎن رﺷﺪﻳﻪ را ﺑﻪ ﻳﺎد داﺷﺘﻨﺪ ورﻳﺨﺘﻦ ﻃﻠﺒﻪ‬
‫ﻫﺎي ﻣﻌﻤﻢ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺑﺎم ﻣﺪرﺳﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﻴﻞ و ﻛﻠﻨﮓ‪ .‬وﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﺎﻣﻬﺎ روي ﺳﺮﺑﭽﻪ‬
‫ﻫﺎي ﻣﻌﺼﻮم ﺑﻴﺨﺒﺮﻛﻪ روي ﻧﻴﻤﻜﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺳﺮﮔﺮم درس و ﻣﺸﻖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﺣﺸﺖ ازارﺗﺠﺎع وﺣﻔﻆ اﻳﻤﺎن ﻣﺬﻫﺒﻲ دردرون ﻓﺮد‪ ،‬ﻣﻴﺮاث‪ ‬ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ‬
‫ازﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ ﺑﻪ ارث ﺑﺮده و درﺧ‪‬ﺮد ﺟﻤﻌﻲ اﻫﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﺮﻣﺖ واﻻﺋﻲ دارد؛‬
‫ﻛﻪ ﻣﺘ‪Ĥ‬ﺳﻔﺎﻧﻪ درﻣﺴﺌﻠﺔ ﻛﻨﻜﻮرﺳﺮاﺳﺮي داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﭽﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺎي ﺷﻴﻔﺘﻪ اوﻫﺎم ﺑﻪ ﺷﺪت آﺳﻴﺐ دﻳﺪ‪ .‬ﻛﻪ ﺟﺎي ﮔﺸﻮدن ﺑﺤﺜﺶ‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ وﻗﺖ دﻳﮕﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮﻛﻮل ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮﻫﺎي ﻣﻐﺮﺿﺎﻧﻪ و ﻧﺎﻣﺮﺑﻮط ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬درﺑﺎرة اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﻲ زﻣﺎن‬
‫ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﺷﺎه ﻛﻪ ﻛﻨﺪي آن اﺻﻼﺣﺎت را از ﺷﺎه ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‬
‫اﺑﻠﻴﺲ ﻫﻢ اﮔﺮ آن اﺻﻼﺣﺎت را از ﺷﺎه ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ راه راﺳﺖ‬
‫ﻫﺪاﻳﺘﺶ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻞ زﻣﻴﻨﺪاري ورﻫﺎﺋﻲ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻋﻈﻴﻢ ﺳﻜﻨﺔ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮزوﺑﻮم‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺠﺎت رﻋﻴﺖ ازﻗﻴﺪ ﺑﻨﺪﮔﻲ ﻣﻼﻛﻴﻦ ﻏﺎرﺗﮕﺮ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ازﻣﻌﻀﻼت‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮔﺎم درﺑﺎرة ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫اﻣﻼك درﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬آن ﻫﻢ درﺳﺖ درزﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫درﻛﺸﻮر ژاﭘﻦ – ﻛﻪ دراﺛﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻲ ﻗﻴﺪ و ﺷﺮط اﻳﻦ ﻛﺸﻮر درﺑﺮاﺑﺮ آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫درﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﻧﻈﺎﻣﻲ درآﻣﺪه ﺑﻮد – ﺗﺤﺖ ادارة ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ژﻧﺮال ﻣﻚ آرﺗﻮراﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ وﺧﻮش‬
‫درﺧﺸﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ دراﻳﺮان‪ ،‬اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﻌﺪ ازﺷﻜﺴﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬از‬
‫ﺑﻴﻦ رﻓﺖ‪ .‬اوﺿﺎع ﺑﻪ وﺿﻊ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﻣﻼﻛﻴﻦ دوﺑﺎره زﻣﻴﻦ ﻫﺎ را‬
‫ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ازآﻧﺠﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻟﻜﻴﻦ ﺑﺰرگ از ﺟﻤﻠﻪ ذوﻟﻔﻘﺎري ﻫﺎ واﻓﺸﺎرﻫﺎ‬
‫ﺑﺮﻋﻠﻴﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻠﻲ ﻣﺒﺎرزة ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ وﺳﻬﻢ ﺧﻮدرا ﺑﺎﻳﺪ ازﺣﻜﻮﻣﺖ‬
‫ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬درﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ ﻫﺎي ﺧﻮﻧﻴﻦ و ﻛﻮچ اﺟﺒﺎري روﺳﺘﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ‬
‫دﻳﮕﺮاﺳﺘﺎن ﻫﺎ‪ ،‬آﻣﺎل وآرزوﻫﺎ ﺗﺒﺎه ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺎرﺿﺎﺋﻲ ﺷﺨﺺ ﻣﺮﺟﻊ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻧﻴﺰ درﺷﻜﺴﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﻲ‬
‫ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ اﻳﻔﺎ ﻛﺮد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻻﻳﺤﺔ دوﻟﺖ دﻛﺘﺮاﻗﺒﺎل درﺳﺎل ‪ ،1337‬دراﻳﻦ‬
‫ﻣﻮرد وﻫﻤﭽﻨﻴﻦ درﻣﻮرد ﺣﻖ رأي زﻧﺎن ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖ دراﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬آﻗﺎي ﺑﺮوﺟﺮدي ﺑﺎ اﻃﻼع از ﻗﻀﻴﻪ درواﻗﻊ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﺪور ﻓﺘﻮا ﻛﺮدﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻓﺘﻀﺎح اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت زﻣﺴﺘﺎﻧﻲ دوﻟﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﺷﺪ‪ .‬دردوران‬
‫رﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻛﻨﺪي ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب ازاﻓﺘﺎدن دﻫﻘﺎﻧﺎن ﺑﻪ داﻣﺎن ﻧﻴﺮوﻫﺎي‬
‫ﭼﭗ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻴﻦ ﻳﺎ وﻳﻴﺘﻨﺎم اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﻲ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ آﻗﺎي ﺑﺮوﺟﺮدي ﺑﻪ اﺟﺪاد ﻃﺎﻫﺮﻳﻨﻨﺶ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮد و ﻛﺴﻲ ﺑﺎ آن ﻧﻔﻮذ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﺶ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺮاﺟﻊ ﭘﺲ ازآﻗﺎي ﺑﺮوﺟﺮدي‪ ،‬ﻫﺮازﮔﺎﻫﻲ آن ﺣﻜﻢ‬
‫ﻓﺘﻮارا ﺑﻌﻨﻮان زﻧﮓ ﺧﻄﺮ ﻳﺎدآوري ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﭘﺎﻧﺰده ﺧﺮداد ‪1342‬ﺗﻮﺳﻂ‬
‫آﻗﺎي ﺧﻤﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺑﺎ دارو دﺳﺘﺔ ﻃﻴﺐ ﺣﺎج رﺿﺎﺋﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻫﺎ ﻋﺮﻳﺎﻧﺘﺮﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﻠﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﺮااﺻﻼﺣﺎت ارﺿﻲ درژاﭘﻦ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ و دراﻳﺮان ﻧﺎﻛﺎم ﻣﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻚ داﺳﺘﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﻓﺖ‪ ‬ﻣﺬﻫﺒﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺸﻮرﺑﻪ اﻳﻦ زودﻳﻬﺎ‬
‫ﺣﻞ ﺷﺪﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه اﺻﻼﺣﺎت ارﺿﻲ درژاﭘﻦ اﻓﺴﺮان آﻣﺮﻳﻜﺎﺋﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻋﻼوه از ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ژاﭘﻦ را زﻳﺮ و‬
‫روﻛﻨﻨﺪ و ﻗﺪرت و ﻣﻘﺎم اﻣﭙﺮاﺗﻮري راﻛﺎﻫﺶ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﻫﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل‬
‫آﻧﻜﻪ دراﻳﺮان دﺳﺘﮕﺎه دوﻟﺘﻲ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻓﻨﻲ وﭘﺎﻳﮕﺎه ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﻚ اﺻﻼﺣﺎت‬
‫ﺑﻨﻴﺎدي درﺳﺖ و ﺣﺴﺎﺑﻲ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎه اﻳﺮان‪ ،‬ﻫﺮﻧﻮع اﺻﻼﺣﺎت را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻮد‬
‫و ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺗﺤﻜﻴﻢ ﺑﻨﻴﺎد ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﺷﻴﻮة ﺳﻨﺘﻲ‬
‫و اداﻣﺔ اﻳﻦ ﺗﻔﻜﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮﺷﺪ و‪ ،‬ﻓﺎﺟﻌﺔ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ را‬
‫درزﻫﺪان ﺧﻮد ﭘﺮورش داد!‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻣﻮاﻧﻊ ﻓﻮق‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻪ وﻳﮋه ﺷﺨﺺ ﻣﺮﺟﻊ‬
‫ﺗﻘﻠﻴﺪ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻀﻼت ﻳﺎدﺷﺪه اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫دوﻟﺖ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﭘﻮل زﻣﻴﻦ ﻫﺎ را ﭘﺮداﺧﺖ و زﻣﻴﻦ را در اﺧﺘﻴﺎر دﻫﻘﺎن‬
‫و ﻛﺸﺎورز ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ وﺧﻴﻠﻲ ﻫﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻧﻚ‬
‫ﻛﺸﺎورزي ﺑﻪ دﻫﻘﺎﻧﻬﺎ وام ﻣﻴﺪاد ﺑﺮاي اداره اﻣﻮرﻛﺸﺎورزي‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺟﻬﺖ ﺗﻬﻴﻪ‬
‫ﺗﺮاﻛﺘﻮرو ﺑﺬرو ‪ ...‬ﺑﻪ ﺗﺸﻮﻳﻖ آﺧﻮﻧﺪ ده‪ ،‬دﺳﺘﺠﻤﻌﻲ ﻋﺎزم زﻳﺎرت ﻣﺸﻬﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫آﺧﻮﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ رﻓﺖ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ ﭘﻮﻟﻲ در ﺑﺴﺎط ﻧﺒﻮد ﻛﻪ روي زﻣﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﻫﺎ ﻣﺤﺘﺎج ﻧﺎن ﺷﺐ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﺑﺎ ﺧﻮار ﭘﻴﺪا ﺷﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ وام‬
‫داد‪ .‬ﭼﻨﺪ روز دﻳﮕﺮ دﻫﻘﺎن ﻫﺎي ﻛﺸﺎورز ﺳﺮازﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ درآوردﻧﺪ‪ .‬زﻣﻴﻦ‬
‫واﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا ﻳﻚ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﺷﺨﺼﻲ ﺳﺖ ورﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت ﺳﻴﺎﺳﻲ از ﺷﺎه و‬
‫‪٢٦٢‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫اﻣﺮوزه درﺗﺤﻘﻖ آن ﺑﺨﺸﻲ ازﺟﻬﺎن ﺳﻮم را درآﺗﺶ ﺟﻬﻞ و ﺑﺮادرﻛﺸﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻨﻮن ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎرﻛﺮده اﺳﺖ‬
‫وازآﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻛﺘﺎب ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ‪ " ،‬ﺑﺤﻜﻢ ﻣﻘﻠَﺪ‪‬ش" درراه‬
‫ﺗﺤﻜﻴﻢ ﺣﻜﻮﻣﺖ‪ ‬وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ دروغ را واﺟﺐ ﻣﻴﺪاﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻤﺎﻧﺶ را ﺑﺎ دروغ‬
‫ﻣﻴ‪Ĥ‬ﻻﻳﺪ‪ .‬ﻗﺒﺢ دروغ درﻣﻨﻈﺮِذﻫﻨﺶ‪ ،‬ﻣﻮﻫﺒﺘﻲ ازرﺣﻤﺖ اﻟﻬﻲ ﻣﺘﺠﻠﻲ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺟﻌﻞ و ﺗﺰوﻳﺮﺟﺎي ﻓﻀﻴﻠﺖ‪ ،‬ﻗﻠﻢ را ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﻣﻈﺎﻫﺮﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻣﻴﻞ وﻃﺒﻴﻌﺖ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ازﻓﺴﺎد وﺑﻲ ﺑﻨﺪ ﺑﺎري ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺳﻄﺢ ﻧﺎزل ﻓﻜﺮي او‪،‬‬
‫درﺟﻤﻊ آوري آراي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﺷﻠﻮار ﻟﻲ و ﺳﺒﻴﻞ ﻫﺎي آوﻳﺰان دﻳﮕﺮان‬
‫ﺑﺎﺣﻴﺮت ﺣﺮف ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ و از ﺷﻜﺴﺘﻦ در و ﭘﻨﺠﺮه داﻧﺴﻴﻨﻚ و ﭘﺮﺗﺎب ﮔﻠﻮﻟﻪ‬
‫ﺑﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﻛﻠﻪ ﻳﻜﻲ ازاﺳﺘﺎدان وآﺗﺶ زدن ﺟﻴﭗ وﺗﻔﺴﻴﺮآﻳﺎت ﻗﺮآﻧﻲ‪ ،‬وﻣﺜﺒﺖ‬
‫دﻳﺪن اﻳﻦ ﻫﻤﻪ اﺑﺘﺬاﻻت وﻳﺮاﻧﮕﺮ؛ درﺗﺮور اﻓﻜﺎر دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻴﻮة ﺻﻴﺎﻧﺖ ازﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺮﻟﻮﺣﺔ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت اﻳﻦ ﺳﺨﻨﮕﻮي ﻣﺘﺤﺠﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ درﻫﻤﻴﻦ راﺳﺘﺎ‪:‬‬
‫رواج ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﻲ و دﻋﺎﺧﻮاﻧﻲ و ﭘﺨﺶ ﭘﻮﺳﺘﺮﺑﺎ آﻳﺎت ﻋﺮﺑﻲ ازﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻤﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ازﻗﻮل ﺑﺮﺧﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن اﺳﻼﻣﻲ آن دوره ﺑﺎ آب و ﺗﺎب‬
‫ﻧﻘﻞ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎرزﺷﺪن ﻳﻚ داﻧﺸﺠﻮرا ﻛﻪ ﺑﺎ دﻳﺪن ﭘﻮﺳﺘﺮي درﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪ‬
‫اﻧﺠﻤﻦ اﺳﻼﻣﻲ ﭘﻠﻲ ﺗﻜﻨﻴﻚ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ‪ » :‬اﻧﻤﺎ اﻟﺤﻴﻮة ﻋﻘﻴﺪة وﺟﻬﺎد« را‬
‫ﺑﺮآن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ‪» ...‬ﺷﻮﻛﻲ درﻣﻦ اﻳﺠﺎد ﻛﺮد و ﺗﺤﻮﻟﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدم ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻃﺮف ﻣﺒﺎرزه و ﺳﻴﺎﺳﺖ رو آوردم‪64«.‬‬
‫وﺳﻔﺎرش ﻋﺎﻃﻔﻲ ﻣﺎدران وﭘﺪران ﺳﺎده دل‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﻋﺎزم داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎ‬
‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﺟﻠﺴﺔ ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﻲ و ﺣﻔﻆ ﻛﺮدن ﻗﺮآن‪ ،‬واﺣﺎﻟﺔ آﻳﺖ اﷲ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﭽﻪ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗﺮآن "ﺑﺪﻳﻊ زادﮔﺎن"‪ ،‬ﻳﺎ »اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ درﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻓﻚ‬
‫رﻗﺒﻪ" ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ ،‬ﻳﺎ "ﺳﺒﺢ اﺳﻢ رﺑﻚ اﻻﻋﻠﻲ" ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺮﻛﺖ ﺷﻨﺎور‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ‪ ...‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺧﺎﻧﻢ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﻨﻮان‬
‫داﻧﺸﺠﻮﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ داﻧﺸﮕﺎه را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﺪ و ﻟﺒﺎس و آراﻳﺶ ‪ « ...‬ﺻﺺ‪155 -4‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﮔﺮوه ﺿﺮﺑﺖ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﻧﺎﻣﻮس اﺳﻼم‪ ،‬وﻛﺘﻚ زدن ﭘﺴﺮان و‬
‫دﺧﺘﺮان درﺧﻮاﺑﮕﺎه وﻏﺬاﺧﻮري‪ ،‬ازﺧﺒﺮﻫﺎﻳﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺎ ﺷﻮروﻋﻼﻗﻪ‬
‫ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪:‬‬
‫»دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻢ وآﻗﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ‪ .‬آﻗﺎ را ﺣﺴﺎﺑﻲ زﻳﺮﻛﺘﻚ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‬
‫ﺑﻪ دﺧﺘﺮﮔﻔﺘﻴﻢ اﮔﺮﺟﻴﻎ ﺑﺰﻧﻲ ﺗﻮرا ﻫﻢ ﻣﻴﺰﻧﻴﻢ‪ ... .‬ﺷﻔﻴﻌﻲ دﺧﺘﺮرا ﺻﺪا زد‬
‫وﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﭼﺮا ﺑﺎاﻳﻦ ﻗﻴﺎﻓﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻴﺸﻮِي؟ ﭼﺮا رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﻴﻜﻨﻲ و ﺑﺎ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ‬
‫زد ﺗﻮي ﺳﺮ دﺧﺘﺮه؟ ‪ «...‬ص ‪249 . 234‬‬
‫وﺣﺸﻴﮕﺮي و ﻧﺎداﻧﻲ وﻗﺘﻲ ﻣﺎﻳﻪ ﻓﺨﺮﻓﺮوﺷﻲ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬آن ﻫﻢ درﻓﻀﺎي‬
‫داﻧﺸﮕﺎه‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ازﻣﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻣﺎﺳﺖ!‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮﮔﺰداﻧﺸﺠﻮﻧﺒﻮده وﻓﺮﻫﻨﮓ داﻧﺸﮕﺎه را ﻧﻤﻴﺸﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻫﺮﺣﺮف‬
‫وﺣﺪﻳﺚ ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪه‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺄﻣﻞ در ﺻﺤﺖ وﺳﻘﻢ آن‪ ،‬اﺻﻴﻠﺘﺮﻳﻦ ﺣﺮﻛﺖ‬
‫داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎي رواﺋﻲِ ﺣﻮزه‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺳﺒﻚ و ﺳﻴﺎق ﺛﺒﺖ و‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻧﻪ ﻛﺎر ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺳﺖ و ﻧﻪ رواﻳﺘﻲ ازﺟﻨﺒﺶ‬
‫داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ‪ .‬ﻟﻜﺔ ﻧﻨﮕﻲ ازﻳﻚ ﺗﻔﻜﺮﺳﻴﺎه‪ ‬ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﻣﻘﻠﺪي ﻟﺒﺮﻳﺰاز اوﻫﺎم‪.‬‬
‫ﻫﻤﻮ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺳﺮﮔﺮم ﺣﻔﻆ ﻧﻮاﻣﻴﺲ ﻣﺮدم ﺑﻮده‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻢ دﻛﺘﺮﻫﻤﺎ ﻧﺎﻃﻖ را‬
‫ﻫﻢ ﺷﺎﻋﺮه ﻧﺎﻣﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ را درﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺷﻌﺎﺋﺮ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻚ ﺳﻼح ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ – ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮد‪ «.‬وﻟﻲ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ادﻋﺎﻳﺶ »ازﻧﻈﺮﻓﻜﺮي واﺧﻼﻗﻲ‬
‫درﺑﺮاﺑﺮ آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ اﺧﻼﻗﻲ راﻳﺞ«‪ ،‬ﭘﺮت و ﺑﻲ اﺳﺎس اﺳﺖ‪ .‬وﻧﻤﻴﺪاﻧﺪ‬
‫ﻳﺎ ﻧﻤﻴﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺎن آﻧﻬﻤﻪ ﺷﻌﺎرﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺴﺎد داﻣﻦ زد‪ .‬ازﻗﻮل‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺣﻜﻮﻣﺖ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪:‬‬
‫» ‪ ...‬ﺣﺘﻲ در ﻗﻢ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪار ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺮادرﻋﺒﺎس ﻣﺤﺘﺎج‪،‬‬
‫‪ 5000‬ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺴﺎد داﻳﺮ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻋﻠﻴﺮﺻﺎ ﻧﻮرﻳﺰاده‪ ،‬ﻛﻴﻬﺎن ﻟﻨﺪن‪ 10 .‬ﺗﺎ ‪ 13‬ژوﺋﻦ ‪ 2008‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‬
‫ﺑﺮادرﻋﺒﺎس ﻣﺤﺘﺎج اﺳﺘﺎﻧﺪار ﭘﻴﺸﻴﻦ ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﻫﻢ ﺑﻪ رواﻳﺖ ازدﻳﮕﺮي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه » داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن درﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﺑﺪﻧﺎم‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ«‪ .‬دروغ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ دروغ ﻫﺎي ﺗﻜﺮاري‪ .‬ﻓﻀﺎي ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﺔ‬
‫داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﻴﺸﺮو ﺑﻮده و ﻧﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ‬
‫در ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻤﻴﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﺳﺎزش ﻣﺬﻫﺒﻴﻬﺎ و ﻧﻴﺎت اﺻﻠﻲ آﻧﻬﺎ‬
‫آﮔﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻘﺔ ﻣﺒﺎرزات‪ ‬ﻧﺴﻞ ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬درﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺬﻫﺐ‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺷﺪن آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻴﮕﻮﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﻜﺎر واﻗﻌﻴﺖ‪ ‬ﻣﺒﺎرزه‪ ،‬ﺣﻘﻮق دﻳﮕﺮان را ﻧﻔﻲ‬
‫ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬ﻛﻞ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﻲ ﭼﻨﺪ داﻧﺸﺠﻮآﻏﺎز ﻣﺒﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻤﻴﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﺎواك‪ ،‬درﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻫﻔﺘﺎد داﻧﺸﺠﻮي داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰ را‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮ و ﺑﻌﺪ از ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﺎه ﺗﺒﻌﻴﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ازﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺤﺮوم ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻴﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎزدﺳﺘﻪ اي ازداﻧﺸﺠﻮﻳﺎن را دﺳﺘﮕﻴﺮ ودردادﮔﺎه ﻃﺒﻖ ﻣﺎده ‪1310‬‬
‫ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺻﻼﺣﺎت ﺷﺎه ﺑﻪ زﻧﺪان ﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﺪت ﻣﺤﻜﻮم ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﺪﺗﻦ از آﻧﻬﺎ ﺣﺒﺲ اﺑﺪ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮج ﺳﺮﻛﻮﻫﻲ و ﺑﻬﺰاد ﻛﺮﻳﻤﻲ ﺟﺰوﺷﺎن ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺗﺎ ﻗﻴﺎم ﺑﻬﻤﻦ ‪ 57‬زﻧﺪان ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻴﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ درﺗﻤﺎم آن ﺗﺒﻌﻴﺪ و‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﻫﺎ ﻳﻚ ﻧﻔﺮﻫﻢ از ﻃﺮﻓﺪاران و ﭘﻴﺮوان ﻣﻜﺘﺐ و ﻣﺬﻫﺐ ﻧﺒﻮد‪ .‬از ﻣﻌﺪود‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻫﺎي دوآﺗﺸﻪ ﻧﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪ و ﻧﻪ ﻣﺰاﺣﻤﺘﻲ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﭘﻴﺶ آﻣﺪ‪.‬‬
‫آﻗﺎي رﺟﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺟﺰو ﻣﻌﺎودﻳﻦ ﻋﺮاﻗﻲ ﺳﺖ ]ﻫﻤﺎن ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﺑﻌﺪاز اﻧﻘﻼب‬
‫درﻣﻘﺎم دﻳﭙﻠﻤﺎت ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺳﺮﻗﺖ ﻳﻚ ﺑﺎراﻧﻲ درآﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮﺳﺮزﺑﺎﻧﻬﺎ اﻓﺘﺎد[‪ ،‬اﺳﺘﺎد‬
‫ادﺑﻴﺎت درداﻧﺸﮕﺎه ﺗﺒﺮﻳﺰﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ازاﻧﻘﻼب ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﺣﺮﻛﺖ اﻋﺘﺮاﺿﻲ از‬
‫اﻳﻦ ﺷﺨﺺ دﻳﺪه ﻧﺸﺪ ﭘﺲ ازاﻧﻘﻼب درﺷﻤﺎراﻧﺪك اﺳﺘﺎداﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫اﺻﻄﻼح ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬درواﻗﻊ ﺣﺮﻛﺖﻫﺎي اﻋﺘﺮاﺿﻲ‬
‫اﺳﺘﺎدان داﻧﺸﮕﺎه را اﺳﺘﺎداﻧﻲ ﭘﻴﺶ ﺑﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ آزادي ودﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‬
‫داﺷﺘﻨﺪ و آﻗﺎي رﺟﺎﻳﻲ درﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻛﺘﺎب درص ‪ 213‬ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ﺳﺎل ‪ 1354‬ﺳﺎل ﻓﺘﻮﺣﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﻴﺎﺳﻲ رژِﻳﻢ ﺷﺎه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺴﺄﻟﻪ‬
‫ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻌﺚ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﭘﺒﺮوزي ﺷﺎه ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻳﺎﻓﺖ واو ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﺧﻮد‬
‫را ﺑﺮاي ژاﻧﺪارﻣﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ اﻣﺮﻳﻜﺎ واﻧﮕﻠﻴﺲ ﻧﺸﺎن داد‪«.‬‬
‫ﻛﻮراﻧﺪﻳﺸﻲ و واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه را ﭼﻨﺎن ﻏﺮق ﻛﺮده ﻛﻪ‬
‫واﻣﺎﻧﺪه ازﺗﻤﻴﺰ ﺧﻴﺮو ﺷﺮ‪ ،‬ﻫﺮﻛﺎر ﺷﺎه را ﺑﻪ ژاﻧﺪارم ﺑﻮدن او ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻴﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ازﭘﻴﺮوزي ﺑﺮﺻﺪام ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻛﻪ دﺷﻤﻨﻲ آﺷﻜﺎراو درﺟﻨﮓ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎاﻳﺮان و‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ ﻋﺮﻳﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ اش ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎري ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ازدﺷﻤﻦ‬ ‫ﺑﻼﺻﺎﺣﺐ رﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎﻟﻲ ﺷﺪن دﻫﺎت ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺗﺎزة ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻮﻫﺒﺘﻲ ﺑﺮاي رژﻳﻢ‬
‫ﺑﺮﻣﻴ‪Ĥ‬ﻳﺪ را اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪﻫﺪ‪.‬‬ ‫آﻳﻨﺪه ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎاﻳﺠﺎد ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ذات ﻗﺪرت ﻋﺮﻳﺎن ﺷﺪ‪ .‬روﺣﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﻏﺮق درﮔﻨﺪاب‬ ‫زاﻏﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺮوي ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺎدﻳﺎت‪ ،‬ﭘﺎﻛﻲ وﺟﺪان دﻳﻨﻲ را ﺑﻪ ﺷﺪت آﻟﻮده ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺎﺧﻮن ﻫﻤﺎن داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‬ ‫درﺳﺎل ‪ 57‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻣﻲ اﻧﻘﻼب ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪان و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻫﻤﺎن ﺣﺎﺷﻴﻪ‬
‫ﺳﺎده دل وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻧﻤﺎزاﻳﺴﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﻧﺸﻴﻨﻬﺎ ﺑﺎﺧﺪﻣﺖ درﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران وﺑﺴﻴﺞ وﻟﺒﺎس ﺷﺨﺼﻴﻬﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻳﺮان‬
‫ﻛﺘﺎب را ﻣﻲﺑﻨﺪم ﺑﺎ ﻛﻠﻲ ﺗﺤﺮﻳﻒ و دروغ ﻫﺎي ﻧﻨﮕﻴﻨﺶ‪ .‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺒﺮ‬ ‫رااﻣﺮوزه ﺑﺮﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪ‪:‬‬ ‫آﻗﺎي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻜﺘﺒﻲ ﻛﻪ دﺳﺘﻲ درروزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎري دارد و داﻧﺶ‬
‫»ﻳﻜﻰ ازاﺳﻨﺎد اﻓﺸﺎ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎﻳﺖ وﻳﻜﻴﻠﻴﻜﺲ ﻛﻪ‬ ‫آﻣﻮﺧﺘﺔ ﺣﻮزة ﻋﻠﻤﻴﻪ ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ ازدﺳﺖ‬
‫اﻣﺮوزدوﺷﻨﺒﻪ ‪2010-12-13‬ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دوﻟﺖ اﻳﺮان‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻗﻠﻢ را ﺑﻪ درﺳﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﺑﺮاى ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬارى و اﻋﻤﺎل ﻧﻔﻮذ ﺑﺮ ﺷﻴﻮخ ﻗﺒﺎﻳﻞ و ﻋﺸﺎﻳﺮﻋﺮاﻗﻰ‪ ،‬زﻧﺎن‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺑﺎ ﻓﻜﺮﺑﺎز و وﺟﺪان ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬روي ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ داوري ﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ ازآﻧﺠﺎ‬
‫ﺻﻴﻐﻪ اى در اﺧﺘﻴﺎر آﻧﺎن ﻗﺮار ﻣﻰ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﻚ ﺳﻨﺪ درز ﻛﺮده‬ ‫ﻛﻪ آﺑﺸﺨﻮر ﻓﻜﺮيِ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺎن اﻳﻤﺎن ﻛﻮر اﺳﺖ و ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ ﻫﺮ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺶ‪،‬‬
‫از ﺳﻔﺎرت اﻣﺮﻳﻜﺎ در ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﻳﻜﻰ از راﻫﻬﺎى ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻔﻮذ ﺗﻬﺮان در‬ ‫ﺑﻨﺎﭼﺎردرﻫﻤﺎن دام ﻣﻴﺎﻓﺘﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن ﻫﺰارﺳﺎﻟﻪ ﺟﻠﻮﭘﺎﻳﺶ ﮔﺴﺘﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻋﺮاق‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده اززﻧﺎﻧﻰ اﻋﻼم ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﺪ ﺷﺮﻋﻰ ﻣﻮﻗﺖ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﺧﻰ‬ ‫ازاﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺟﺰﻫﻤﻴﻦ اﺛﺮ‪ ،‬وﭼﻨﺪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﺮاﻛﻨﺪه‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻧﺨﻮاﻧﺪه ام‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺳﭙﺮده ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻞ ﻳﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪ اى ﺑﻪ اﻳﺮان ﺳﻔﺮ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ اﻳﻦ دﻓﺘﺮﺗﺮدﻳﺪ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدم درﺻﺪاﻗﺘﺸﺎن ﺑﻪ آن ‪ 28‬ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫دراﻳﻦ ﺳﻨﺪ وﻳﻜﻴﻠﻴﻜﺲ ﻛﻪ در آﻏﺎز ﺳﺎل ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻴﻼدى ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﻧﺪ‪ .‬ﻛﻪ اﻣﻴﺪوارم ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺒﺎد واﮔﺮﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‪ ،‬ﻧﻪ آﻧﻬﻤﻪ ﻛﺘﺎب وﻧﻪ‬
‫وﻟﻰ اﺧﻴﺮاً ازﺳﻮى اﻓﺸﺎﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺑﻴﺮون راه ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬اززﺑﺎن ﻳﻜﻰ از‬ ‫آﻧﻬﻤﻪ ﺟﺎﻳﺰه ﻛﻪ ازﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ وﻧﻪ آن ﻛﺎرﻧﺎﻣﺔ ﭘ‪‬ﻔﻜﻲ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ‪،‬‬
‫ﺷﻴﻮخ ﻋﺮاق ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺎرﻣﻨﺪ ﺳﻔﺎرت اﻣﺮﻳﻜﺎ در‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻲ ازﺻﺪاﻗﺖ واﻣﺎﻧﺘﺪاري‪ ،‬ﭘﺎﻛﻴﺰﮔﻲ وﺷﻔﺎﻓﻴﺖ‪ ‬ذﻫﻦِ ﻳﻚ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة آﮔﺎه و‬
‫ﺑﻐﺪاد ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻮل را اراﺋﻪ ﻧﻤﻴﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫" دوﻟﺖ اﻳﺮان ﺑﺨﺎﻃﺮﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻔﻮذش در ﻋﺮاق‪ ،‬در ﻫﺮ دﻳﺪار ﻛﻮﺗﺎﻫﻰ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬وﻓﺎدارﺟﻬﻞ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎوراﻳﺸﺎن‪ ،‬اﻧﺒﻮه‪ ‬ﻋﻮام اﻟﻨﺎس‪ ،‬ﻣﻴﺒﺎﻳﺪ‬
‫ﻛﻪ از اﻳﺮان داﺷﺘﻪ اﻳﻢ‪ ،‬زﻧﺎﻧﻰ را ﺑﻪ ﺻﻴﻐﻪ ﻣﻮﻗﺖ درآورده اﺳﺖ"اﻳﻦ‬ ‫ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ درﻓﻘﺮﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ودرﺟﺎ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﺳﻴﻨﻪ زﻧﺎن ﮔﺮﻳﺎن‬
‫ﺷﻴﺦ ﻋﺸﻴﺮه ﻣﻰ اﻓﺰاﻳﺪ‪ " :‬ﺑﻌﺪ از ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ دﻳﺪارم از اﻳﺮان درﻳﺎﻓﺘﻢ‬ ‫ﭘﺎي ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ و ﮔﻮش ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ ﺑﻪ وﻋﺪه ﻫﺎي ﺳﻜﺮآورﻓﻘﻴﻬﺎن‪ ،‬ﻏﺮﻗﻪ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺷﻴﻮﺧﻰ ﻛﻪ ازاﻳﻦ ﻛﺸﻮر دﻳﺪن ﻛﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ازازدواج ﻣﻮﻗﺖ ﺑﻬﺮه‬ ‫درﺟﻬﺎن ﻧﺒﻮده ﻫﺎ و ﻧﺸﺪه ﻫﺎ! وﺳﺮﺧﻮش ازآن دﻧﻴﺎي ﺧﻴﺎﻟﻲ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻴﺎه ﻟﺸﮕﺮ‬
‫ﻣﻨﺪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪".‬‬ ‫ﻧﺎدان ﺑﻴﺸﻤﺎرِﻣﺰرﻋﺔ ﺟﻬﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺟﺒ‪‬ﺎر آدﻣﻜﺶ زﻣﺎﻧﻪ‬
‫او ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻰ دﻫﺪ‪ " :‬ﻫﺮﺑﺎر ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻣﻰ روﻳﻢ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﻮد‬ ‫درﻣﺎه ﻧﻘﺶ ﻣﻴﺒﻨﺪد!‬
‫ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاى درﻣﺎن ﻋﺎزم اﻳﺮاﻧﻴﻢ ‪ .‬ﻟﻴﻜﻦ راﺳﺘﺶ را ﺑﺨﻮاﻫﻴﺪ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﺟﻨﺒﺶ داﻧﺸﺠﻮﺋﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻫﻤﺔ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻫﺎي ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ازﻓﺮﺻﺖ ﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻳﺮاﻧﻰ ﺑﺮاى ﻣﺎ درﺑﻬﺮه ﻣﺎ اززﻧﺎن ﺻﻴﻐﻪ اى‬ ‫را ﺣﺘﻤﺎ ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ دوﻧﺪه اي ﺑﺎ ﻏﻞ و زﻧﺠﻴﺮ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺪود‪ .‬درﺷﻮره‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰ ﻛﻨﻴﻢ و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﻰ ﻣﺎ‬ ‫زاراﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﺤﻤﻴﻠﻲ و ﭘﻮﺳﻴﺪه‪ ،‬رﺷﺪ و ﭘﺮورش ﺑﺬرﻫﺎي آزادي اﻣﺮﻣﺤﺎﻟﻲ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﺳﺖ‪ .‬آزادي‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺳﺘﻘﻼل رأي اﺳﺖ‪ .‬وﻋﺒﻮدﻳﺖ و ﺑﻨﺪﮔﻲ ازآنِ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫ﻫﺎي ﻧﻤﻮر‪ ،‬ﻛﻪ درداﻻن ﻫﺎي ﺗﺎرﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ وﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻧﻮرﻓﺮوزان داﻧﺶ و ﻣﻌﺎرف‬
‫*‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻲ را ﺑﺎ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺟﻬﻞ ﺗﺎﺧﺖ زده اﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﺣﺪ وﻣﺮزي در ﮔﺰاﻓﻪ ﮔﻮﺋﻲ ﻧﻤﻴﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻫﻤﺔ رﺧﺪادﻫﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺣﺴﺎب ﭼﻨﺪ داﻧﺸﺠﻮي ﻣﺴﻠﻤﺎنِ ﻣﻜﺘﺒﻲ وارﻳﺰ ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﻨﻤﺎﺋﻲ راﺣﺖ و‬
‫آﺳﻮده‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﺪان ﺧﻮاﺑﺮﻓﺘﻪ از ﻛﻨﺎر داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﺒﺎرزﻣﻴﮕﺬرد‪ .‬از ﺗﺒﻌﻴﺪ وزﻧﺪاﻧﻲ‬
‫‪٢٦٣‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫آﺧﺮﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﺸﻢ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ و ﻳﺎ ﻫﺪﻓﻲ ﻳﺎري رﺳﺎﻧﺪ‪ ".‬ﺳﻮگ و ﻏﻢ‬
‫در داﺳﺘﺎنﻫﺎي او ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﺎه ﺑﻪ ﻃﻨﺰي ﺗﻠﺦ ﻧﻴﺰ آراﺳﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي داﺳﺘﺎن ﺑﺮوزوﻳﻪ ﺧﻮد را ﻏﺮق در ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و ﻧﻜﺒﺖ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻳﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﻋﺎدي را ﭘﻴﺶ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ و ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ از ﺳﻮي دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن ﭘﺪر و ﻣﺎدرﺷﺎن ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺗﻼن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻟﻌﻦ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺰه ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﻲ آﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛ "ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻋﻼﻗﻪاي ﺑﻪ ﻃﺮﻓﺪاري از ﻳﻚ ﮔﺮوه و‬
‫ﻳﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﻲ دﻳﮕﺮ را ﻧﺪارم‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ درﺳﺖ و ﻧﺎدرﺳﺖ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ‬
‫ﻓﻘﻂ اﺣﺴﺎﺳﺎت را ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻀﺎوت ﻛﻨﺪ‪ ".‬او ﺑﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺷﻴﻮه از ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ اﻓﻜﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ آرژاﻧﺘﻴﻦ را ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ درآورد‬
‫ﺗﺎ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ ﻛﺸﻮر را از ﻧﻮ‪ ،‬ﺑﺪون دﺧﺎﻟﺖ اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ،‬ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ‬
‫اﻳﻦ ﻛﺎر آﺳﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮوزوﻳﻪ ﻣﺜﻞ ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن آرژاﻧﺘﻴﻦ ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺖ از راه ﻧﻮﺷﺘﻦ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻣﻌﻠﻢ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺗﺮﺟﻴﺢ داد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻤﻴﺰﻛﻨﻨﺪه اﺳﺘﺨﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎر ﺷﻮد‪.‬‬
‫از ﺳﺎل ‪ 2003‬ﻛﻪ "ﻧﺴﺘﻮر ﻛﻴﺮﺷﻨﺎ" رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺷﺪ‪ ،‬رﺳﻤﺎً ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫ﻳﺎدآوري ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻫﻢﭼﻨﺎن اداﻣﻪ دارد‪ .‬در آرژاﻧﺘﻴﻦ‬
‫ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران ﺑﻲاﻋﺘﻤﺎد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪) Abuelas de plasa may‬ﻣﺎدران ﻣﻴﺪان ﻣﺎﻳﻮ( ﻳﺎ ‪ H.I.J.O.S.‬دو ﺳﺎزﻣﺎن از‬
‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻛﺸﺘﮕﺎن آن ﺳﺎلﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي روﺷﻦ ﺷﺪن و ﺟﺒﺮان ﻣﺎدي‬
‫و ﻣﻌﻨﻮي آن ﺟﻨﺎﻳﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺒﺎرزهي ﺑﻲاﻣﺎن و ﻣﻮﻓﻘﻲ را دﻧﺒﺎل ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ وﻟﻲ از‬
‫ﺳﻮي ﺑﺴﻴﺎري واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاران راﺳﺘﮕﺮا ﻛﻢ‬
‫و ﺑﻴﺶ در ﺗﻼش ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ "ﻛﺎرﻟﻮس ﻣﻨﻢ"‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻛﺎر‬
‫ﺑﺮﮔﺮدد‪" .‬ﺑﻴﺎﺋﻴﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﻴﻢ" در واﻗﻊ ﺷﻌﺎر اوﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ در‬
‫آرژاﻧﺘﻴﻦ ﺟﺰ ﺧﻮد آﻧﺎن‪ ،‬ﻛﺴﻲ ﻃﺮﻓﺪار اﻳﻦ ﺷﻌﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮاي آرام و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﻓﻠﻴﻜﺲ ﺑﺮوزوﻳﻪ در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﮔﻮش‬
‫ﻣﻲ رﺳﺪ‪" .‬ﻛﻼرﻳﻢ"‪ ،‬ﭘﺮﻓﺮوشﺗﺮﻳﻦ روزﻧﺎﻣﻪ آرژاﻧﺘﻴﻦ از او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ده‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﻬﻢ و ﺑﺰرگ ﻛﺸﻮر ﻃﻲ ده ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺎم ﻣﻲ ﺑﺮد‪.‬‬
‫رﻣﺎن زﻳﺒﺎي "ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻏﻢ" ﻳﻚ رﻣﺎن اﺗﻮﺑﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ در ﺑﺎره ﻛﻮدﻛﻲ و ﺟﻮاﻧﻲ‬
‫در دوران ﺑﻌﺪ از دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري اﺛﺮ "ﭘﺎﭘﻠﻮ راﻣﻮس"‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺰرگ آرژاﻧﺘﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ رﻣﺎن را ﻳﻚ ﺷﺎﻫﻜﺎر ﻫﻨﺮي ﻣﻲ داﻧﻨﺪ‪ .‬از ﻛﺘﺎب ﺑﺮوزوﻳﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺛﺮي در ﻫﻤﻴﻦ راﺳﺘﺎ ﻧﺎم ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫"آﻟﻦ ﭘﺎﺋﻮﻟﺲ" دﻳﮕﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺸﻬﻮر آرژاﻧﺘﻴﻦ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ رﻣﺎن "ﮔﺬﺷﺘﻪ" ﻣﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﺪ؛ "ادﺑﻴﺎت ﺑﺎﻳﺪ از ذﻫﻨﻲ آزاد ﺗﺮاوش ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺻﻞ آﻓﺮﻳﻨﺶ‬
‫ﺷﺎﻫﻜﺎر ادﺑﻲﺳﺖ‪ ".‬او ﻧﻴﺰ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻮﺷﺘﻦ رﻣﺎﻧﻲ در ﺳﻪ ﺟﻠﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻠﺪ آن ﺑﺎ ﻧﺎم "داﺳﺘﺎن اﺷﻚﻫﺎ" ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‬
‫داﺳﺘﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻮاﻧﻲﺳﺖ ﺣﺴﺎس در ﺳﺎلﻫﺎي آﻏﺎزﻳﻦ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري در‬
‫آرژاﻧﺘﻴﻦ‪ .‬او ﺷﺎﻫﺪيﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦﻛﻪ؛ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻧﺪك اﻧﺪك دﻧﻴﺎي اﻃﺮاﻓﺶ ﻓﺮو‬
‫ﻣﻲ رﻳﺰد و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ درﻫﻢ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه "ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺎلﻫﺎي دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‪ ،‬ﺳﺎلﻫﺎي‬
‫ﻣﺮگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎي ﻣﺮده‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺟﺎﻟﺐﺗﺮ اﻣﺎ ﺳﺎلﻫﺎي ﭘﻴﺶ از دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دوﻟﺖ‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﻲ داﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮد و ﭼﻘﺪر‬
‫زﺟﺮآور ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز واﻗﻌﺎً درك ﻧﻜﺮدهاﻳﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻛﺸﻮري ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲ‬
‫ﻛﺮدﻳﻢ ﻣﺪرن اﺳﺖ‪ ،‬در اﻧﺪك زﻣﺎﻧﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺪﻳﺪهاي ﭘﻴﺶ آﻣﺪ و آنﭼﻨﺎن‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻲ ﻛﺮد‪".‬‬
‫"ﻛﻠﻮدﻳﺎ ﭘﻪﻧﻴﺮو" از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ آرژاﻧﺘﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﺛﺎرش ﺑﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از زﺑﺎنﻫﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬او ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛ "اﮔﺮ ﻣﺎ درﻛﻲ از ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ آﻏﺎزي ﻧﻮ را ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ آرزوي دﻳﺮﻳﻨﻪﻣﺎن ﺟﺎﻣﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻴﻢ‪".‬‬
‫در اﺛﺎر "ﭘﻪﻧﻴﺮو" ﺑﺎ وﺟﻮد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺟﻨﺎﻳﻲ داﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺮگ و ﻳﺎ ﻗﺘﻞ‬
‫ﻣﺮﻣﻮز آﻏﺎز ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﺟﺴﺖ و ﺟﻮي ﺳﺎده ﻗﺎﺗﻞ و ﻗﺎﺗﻼن اداﻣﻪ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻞﻛﻪ از اﻳﻦ رﻫﮕﺬر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﺸﻦ اﻣﺮوزي آرژاﻧﺘﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﻛﺸﻴﺪه‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬او ﺑﺪﻳﻨﺴﺎن‪ ،‬از اﻳﻦ آﻓﺮﻳﻨﺶ ادﺑﻲ ﻧﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ د‪‬ﻣﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﺸﻮر‬
‫ﻣﻲ زﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻠﻴﻜﺲ ﺑﺮوزوﻳﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ؛ " ﮔﺬﺷﺘﻪ آرژاﻧﺘﻴﻦ ﻣﺜﻞ اﺳﺘﺨﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺗﻤﻴﺰش ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻛﺜﺎﻓﺎت ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻲ در آن ﺗﻪﻧﺸﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و آب‬
‫‪٢٦٤‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺮگ‬
‫داﻧﻴﻞ ﺳﺎﻧﺪر‬
‫ﺑﺮﮔﺮدان؛ ﺷﻬﺮزاد ﻣﺨﺘﺮع‬
‫آرژاﻧﺘﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻮﺷﺪ ﺑﻌﺪ از دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻧﻈﺎﻣﻲ و ﻓﻼﻛﺖ‪ ‬اﻗﺘﺼﺎدي ﮔﺬﺷﺘﻪ‪،‬‬
‫راﻫﻲ ﺑﻪ ﺳﻮي آﻳﻨﺪه ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ و ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ِ ﺣﺎل ﺗﻄﺒﻴﻖ دﻫﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن آرژاﻧﺘﻴﻦ اﻣﺎ ﺣﺴﺎب ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ اﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻓﻼﻛﺘﺒﺎر ﻫﻨﻮز ﺗﺴﻮﻳﻪ‬
‫ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫"ﻓﻠﻴﻜﺲ ﺑﺮوزوﻳﻪ" ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺎدرش را از دﺳﺖ داد‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫دﻗﻴﻖ ﻧﻤﻲ داﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎدرش ﺑﻪ ﭼﻪ ﺷﻜﻞ و ﻛﺠﺎ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪه‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ اﺑﺘﺪا‬
‫ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺷﺪه و ﺑﻌﺪ ﻣﺜﻞ ﺑﻘﻴﻪ‪ ،‬ﺟﺴﺪش را از ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺑﻪ آبﻫﺎي اﻗﻴﺎﻧﻮس‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺷﻮﻫﺮش را ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﻟﺪ ﻓﻠﻴﻜﺲ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮده و ﺑﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻠﻴﻜﺲ اﻣﺮوز ‪ 34‬ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و درﺳﺖ ‪ 34‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﻮد ﻛﻪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻲ در آرژاﻧﺘﻴﻦ ﺑﻪ رﻫﺒﺮي ژﻧﺮال "وﻳﺪﻻ" ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم "دﻓﺎع‬
‫ﻣﻠﻲ"‪ ،‬ﻗﺎﺻﺪان ﻣﺮگ را ﺑﺮاي ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮدن ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻛﺎر و‬
‫زﻧﺪﮔﻲ آنﻫﺎ ﮔﺴﻴﻞ دارد‪.‬‬
‫واﻟﺪﻳﻦ ﻓﻠﻴﻜﺲ در ﺷﻤﺎر ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺷﻜﺴﺖ و ﭘﺎﻳﺎن دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري در ﺳﺎل ‪،1983‬‬
‫ﺑﻴﺶ از ﺳﻲ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻫﻢﭼﻮن ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻓﻠﻴﻜﺲ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻠﻴﻜﺲ ﺑﺮوزوﻳﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﺎدرﺑﺰرﮔﺶ در ﺑﻮﺋﻨﻮسآﻳﺮس‬
‫ﺑﺰرگ ﺷﺪه و دوران ﻛﻮدﻛﻲ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺎ او داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦﻛﻪ ﻣﺪرﺳﻪ را‬
‫ﺷﺮوع ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎدرﺑﺰگ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﺮاي ﭘﺪر و ﻣﺎدرش اﻓﺘﺎده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬درك اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻣﺎ در آن ﺳﻦ و ﺳﺎل ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺳﺎلﻫﺎي ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﻠﻴﻜﺲ دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ ﺗﺎ از ﭘﺪر و ﻣﺎدرش ﺑﺎ‬
‫ﻫﻤﻜﻼﺳﻲﻫﺎ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻌﻀﻲ از آنﻫﺎ ﻓﺮزﻧﺪان ارﺗﺸﻲﻫﺎ و ﻳﺎ ﻗﺎﺿﻲﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‬
‫ﺑﺎ ﻗﺎﺗﻼن ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري اﺣﺴﺎس ﻫﻤﺪردي داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻓﻠﻴﻜﺲ ﺧﻮد را از آنﻫﺎ ﺟﺪا ﻣﻲ داﻧﺴﺖ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻃﺮح دوﺳﺘﻲ ﻧﻤﻲ‬
‫رﻳﺨﺖ‪ .‬او ﭘﺴﺮي ﺳﺎﻛﺖ و ﺧﺠﺎﻟﺘﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺣﺮف زدن ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲ داد‬
‫ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوز ﻓﻠﻴﻜﺲ ﺑﺮوزوﻳﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه در ﺻﺤﻨﻪ ادﺑﻴﺎت آرژاﻧﺘﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن آرژاﻧﺘﻴﻦ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﻓﺼﻞِ ﺗﺎرﻳﻚ ﺗﺎرﻳﺦ آرژاﻧﺘﻴﻦ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪...‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ او در داﺳﺘﺎن اراﻳﻪ ﻣﻲ دﻫﺪ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﺒﺎرزان ﮔﻤﺸﺪه ﺑﺮاي ﻛﺸﻒ ﻫﻮﻳﺖ ﺷﺨﺼﻲ ﺧﻮﻳﺶ آن‬
‫را ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع رﻣﺎن ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻫﺸﺖ داﺳﺘﺎن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺘﺎب او ﺑﻪ ﻧﺎم "‪) "76‬در ﻣﺎه ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ در‬
‫آﻟﻤﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ(‪ ،‬ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺒﺎرزاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‬
‫اﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﻛﺜﻴﻒ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬و ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ در ﻧﺒﻮد واﻟﺪﻳﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﭼﻪ ﺳﺎن در ﺗﻼش ﺑﻮدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﻳﻚ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ را در آراﻣﺶ‬
‫ﺳﺎﻣﺎن دﻫﻨﺪ‪ .‬آﻧﺎن در ﺟﺴﺖ و ﺟﻮي ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ و دﻻﻳﻠﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‬
‫واﻗﻌﺎً ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﺑﺮاي ﻣﺎدر و ﻳﺎ ﭘﺪرﺷﺎن اﻓﺘﺎده و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و اﺻﻼً‬
‫ﭼﺮا ﺗﺮورﻳﺴﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از آنﻫﺎ ﻧﻤﻲ داﻧﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﻲ ﺟﻮﻳﻨﺪ وﻟﻲ‬
‫ﻣﻲ داﻧﻨﺪ ﻛﻪ در ﭘﻲ اﻧﺘﻘﺎم ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﺘﺎب "‪ "76‬ﺧﺎﻟﻲ از ﺧﺸﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮوزوﻳﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ آن را ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ دارد؛ "اﺣﺴﺎس ﺧﺸﻢ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا در‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻔﺎف دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ آدم ﺑﺎ ﭼﻮﺑﻲ آب را اﻧﺪﻛﻲ ﻫﻢ ﺑﺰﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺜﺎﻓﺎت رﺳﻮب ﻳﺎﻓﺘﻪ آﺷﻜﺎر ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و دﻳﮕﺮ از آن آب ﺷﻔﺎف‪‬‬
‫ﮔﻮلزﻧﻨﺪه ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪".‬‬
‫* ﻣﻨﺒﻊ‪Kultur Spiegel, Heft 9, September 2010 :‬‬
‫ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﮔﻞﻫﺎ را آب ﺑﺪﻫﻴﻢ‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ در واﻗﻊ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺣﻀﻮر ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن آرژاﻧﺘﻴﻨﻲ در ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎه ﻛﺘﺎب‬
‫)ﺧﺎﻃﺮات ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ در اﻳﺮان(‬ ‫ﻓﺮاﻧﻜﻔﻮرت ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎه ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺬف ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫*‬

‫آن ﺳﺎلﻫﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎ‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪي‪ :‬ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﻮﻟﻮي‬

‫ﻋﻜﺲ روي ﺟﻠﺪ‪ :‬ﭘﺮي رﻳﺎﺣﻲ‬
‫اﺟﺮاي ﻃﺮح ﺟﻠﺪ‪ :‬ﺑﻬﺮام ﺑﻬﺮاﻣﻲ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان ﺟﻌﻔﺮ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﮔﻞﻫﺎ را آب ﺑﺪﻫﻴﻢ‬ ‫ﭼﺎپ اول‪ :‬ﺑﻬﺎر ‪)1389‬ژوﺋﻴﻪ ‪(2010‬‬
‫)ﺧﺎﻃﺮات ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ در اﻳﺮان(‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻣﺠﻠﻪ آرش‪ -‬ﭘﺎرﻳﺲ‬
‫‪[Let Us Water the Flowers (The Memoir of a Political Prisoner‬‬
‫])‪in Iran‬‬
‫ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﺰودي )آورﻳﻞ ‪ (2011‬در آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘﺸﺎرات‬ ‫ﭼﻬﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪ از‬
‫ﭘﺮوﻣﺘﺌﻮس )‪ (Prometheus‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﻌﻔﺮ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ از اﻋﻀﺎي ﺳﺎزﻣﺎن‬
‫ﻓﺪاﺋﻴﺎن ﺧﻠﻖ )‪16‬آذر( ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺟﺮﻳﺎن ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن در ﭘﺎﺋﻴﺰ ﺳﺎل‬ ‫ﻳﻬﻮدى ﺗﺒﺎران ﺿﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‬
‫‪ 1363‬دﺳﺘﮕﻴﺮ و در اﺳﻔﻨﺪ ﺳﺎل ‪ 1368‬از زﻧﺪان آزاد ﺷﺪ‪ .‬او از ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن‬
‫ﻛﺸﺘﺎر ﺑﺰرگ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺳﺎل ‪ 1367‬اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻌﻔﺮ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ ﺗﻼش‬
‫دارد از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎزﮔﻮﺋﻲ ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان ﺧﻮد ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺟﻨﺎﻳﺎت دﻫﻪ ﺷﺼﺖ ﺗﻮﺳﻂ رژﻳﻢ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه ﻛﺸﺘﺎرﻫﺎي ﻳﺰرگ‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎي ‪ 62-60‬و ﺳﺎل ‪ ،67‬ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن آﮔﺎﻫﻲ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﺧﺎﻃﺮات ﺟﻌﻔﺮ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺘﺎب ﻓﺮوﺷﻲ ﻫﺎي زﻧﺠﻴﺮهاي‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫آﻣﺎزون)‪ (Amazon‬و ﺑﻮرد‪‬رز )‪ (Borders‬و ﻏﻴﺮه‪ ،‬ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه و‬
‫ﺳﻔﺎرش ﺑﺮاي آن ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ اﻣﻴﺪوارﻳﻢ ﻫﻢ وﻃﻨﺎن ﻋﺰﻳﺰ و ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن‬
‫آرش در ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ وﺳﻴﻊﺗﺮ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﺑﻮﻳﮋه ﻏﻴﺮ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬
‫ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه را ﻳﺎري ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪FLOWERS THE WATER US LET‬‬

‫‪Iran in prisoner Political a of Memoir The‬‬

‫‪Jafar Yaghoobi‬‬
‫‪Prometheus Books and Publishers‬‬ ‫ﻛﺎر ﺟﻤﻌﻰ در ﮔﺮدآورى و ﺗﺮﺟﻤﻪ‬
‫‪April 2011‬‬
‫‪New Releases‬‬ ‫ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ‪ :‬ﺗﺮاب ﺣﻖ ﺷﻨﺎس و ﺣﺒﻴﺐ ﺳﺎﻋﻰ‬
‫‪Memoir‬‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬ﻣﺠﻠﻪء آرش ـ ﭘﺎرﻳﺲ‬
‫‪Available through Amazon.com, Barnes and Nobles, and‬‬
‫‪Borders Books.‬‬

‫‪٢٦٥‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬


‫ﻣﺤﺴﻦ ﺣﺴﺎم‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ را ﺑﺎ اراﺋﻪ دو ﻗﻄﻌﻪ از اﺷﻌﺎر زﻧﺪهﻳﺎد »ﺣﺴﻴﻦ ﺻﺪراﻳﻲ« )اﻗﺪاﻣﻲ(‬
‫آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﻢ‪:‬‬
‫اﺳﺐ‪ ،‬ﮔﺴﺴﺘﻪ ﺑﺎل ﺧﻴﺎﻟﻢ‬
‫ﺑﺎز‬
‫در ﺑﺎد ﺷﻴﻬﻪ ﺳﺮ داده اﺳﺖ‬
‫ﺑﻮي ﻛﺪام ﺳﻮار‬
‫ﻣﮕﺮ از دﺷﺖ‪ ‬ﺧﺎﻃﺮات ﮔﺬﺷﺖ؟‬
‫***‬
‫ﻣﺎ ﻳﺎد زﻧﺪهات را‬
‫ﭼﻮن ﮔﺮدهﻫﺎي ﮔُﻞ‬
‫ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺎدﻫﺎ‬
‫در ﭼﻬﺎر ﺳﻮي ﺟﻬﺎن ﻣﻲﭘﺮاﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦ اﻗﺪاﻣﻲ ﺷﺎﻋﺮ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬از اوﻟﻴﻦ ﺷﻬﺪاي ﻛﺎﻧﻮن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اﻳﺮان‪،‬‬
‫اﺳﺘﻌﺪادي ﺷﮕﺮف ﻛﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮاي ﺷﻜﻔﺘﻦ ﻧﻴﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮي ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻏﻨﺎي ﺷﻌﺮ روزﮔﺎر ﻣﺎ ـ ﺷﻌﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﺪ‪ ،‬داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺴﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ آﺛﺎر ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري از ﺧﻮدش ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ آﺛﺎر ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ ﺑﺎ ارزﺷﻲ ﺧﻠﻖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦ اﻗﺪاﻣﻲ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪي ﺟﺴﻮر اﻣﺎ ﺑﻐﺎﻳﺖ ﻓﺮوﺗﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺷﻬﺎدت ﺣﺴﻴﻦ‬
‫اﻗﺪاﻣﻲ‪ ،‬اﻋﻀﺎي ﻛﺎﻧﻮن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن را در ﺑﻬﺖ و ﻧﺎﺑﺎوري ﻓﺮو ﺑﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻴﭽﻜﺲ ﻣﺮگ ﺣﺴﻴﻦ را ﺑﺎور ﻧﻤﻲﻛﺮد‪» .‬ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ« در رواﻳﺖ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫»ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ« در ﺑﺎرة ﺣﺴﻴﻦ اﻗﺪاﻣﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻛﺘﻒﻫﺎي‪1‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬ﻋﻀﻮ ﻛﺎﻧﻮن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن در اﺛﺮ ﻗﭙﺎﻧﻲ ﺷﺪن‪ ،‬ﻛﺎرﻛﺮد ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺧﻮد را از‬
‫دﺳﺖ داده ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺖ راﺳﺘﺶ ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدي از ﻛﺎر اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬درد‬
‫ﺷﺎﻧﻪ را ﺗﺎ ﻟﺤﻈﺔ اﻋﺪام‪ ،‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1367‬ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺖ‪ «.‬ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺣﺴﻴﻦ‬
‫اﻗﺪاﻣﻲ ﺑﻌﻀﻲ از اﺷﻌﺎرش را ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ از زﻳﺮ ﺗﻴﻎ ﺳﺎﻧﺴﻮر ﺑﮕﺬرد‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﻢ‬
‫ﻣﺴﺘﻌﺎر ﭼﺎپ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ‪» :‬ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻢ‪ 2‬ﻳﻜﻲ از دو‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻲ را ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از دﺳﺖﮔﻴﺮي ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﻛﺎر ﺣﺴﻴﻦ اﻗﺪاﻣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻚ‬
‫اﺛﺮ ﺟﻼل ﺑﺮﮔﺸﺎد‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ رﺣﻴﻢ رﺋﻴﺲﻧﻴﺎ و اﺷﻌﺎر ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎي ﻻﺗﻴﻦ ﺑﻪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب و ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺣﺴﻴﻦ د‪‬رﻓَﻜﻲ‪ «.‬ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ‪» :‬ﺣﺴﻴﻦ‪3‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﺎم آﺧﺮ را از ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺳﻢ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﻮد و اﻧﺘﺸﺎرات »د‪‬رﻓﻚ« ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ در رواﻳﺖ ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﻌﺮي از ﺣﺴﻴﻦ اﻗﺪاﻣﻲ را‬
‫ﻫﻤﭽﻮن وﺻﻴﺖﻧﺎﻣﺔ وي ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺎ وﺻﻴﺖﻧﺎﻣﻪاش ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﺎ ﺳﺮودهاي را ﻛﻪ‬
‫ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺻﻴﺖﻧﺎﻣﺔ ﺣﺴﻴﻦ اﻗﺪاﻣﻲ در رواﻳﺘﺶ آورده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻋﻴﻨﺎً ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫»ﺑﺮﻫﻨﻪ ﭘﺎي ﺑﺮ ﺗﻴﻎ و ﺑﺮﻫﻨﻪ ﺗﻦ در آﺗﺶ‬
‫از آزﻣﻮنِ ﺳﺮخ ﻣﻲﮔﺬرم‬
‫و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﻣﻦ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻮﻧﺎن ﺳﮕﻲ راﻧﺪه ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﻲرود‪«.‬‬
‫ﻳﺎدش ﮔﺮاﻣﻲ و راﻫﺶ اداﻣﻪ ﺑﺎد‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ اﻧﮕﻴﺰه ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺎ اﻟﻬﺎم از دﻳﺪار دﺧﺘﺮش‬
‫»ﻫﻠﻦ ﺑﺮ«‪ 4‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻢ‪ ،‬از آن رو ﻛﻪ از ﻳﺎد ﻧﺮود‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺠﻴﻞ از‬
‫واﻗﻌﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻢ‪ ،‬از آن رو ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﺧﺎﻃﺮهﻫﺎ ﻣﺤﻮ ﺷﻮد‪«.‬‬
‫ﻫﻠﻦ ﺑﺮ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﭘﺎي ﻧﺎزﻳﺴﻢ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي روزاﻧﻪ را ﺷﺮوع‬
‫ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻠﻦ ﺑﺮ آن زﻣﺎن ‪ 22‬ﺳﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهاش‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬دورة اﺷﻐﺎل ﺧﺎك ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻮﺳﻂ ارﺗﺶ ﻧﺎزيﻫﺎ داﻧﺸﺠﻮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻠﻦ ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻂ »ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ« ﺑﺎزداﺷﺖ و ﺑﻪ اردوﮔﺎه ﻣﺮگ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻠﻦ ﺑﺮ در‬
‫ﻣﺎرس ‪ 1944‬درﺳﺖ ﭼﻨﺪ روز ﭘﻴﺶ از آزادﺳﺎزي اردوﮔﺎه ﻧﺎزيﻫﺎ » ‪Bergen‬‬
‫‪ «Bellçen‬از ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ و ﺑﻴﻤﺎري درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫»ﻧﻮآم ﭼﻮﻣﺴﻜﻲ« ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬وﻇﻴﻔﻪ‪ 5‬آدﻣﻲ اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﺑﮕﻮﻳﺪ‪،‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ را در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در‬
‫راه ﮔﺴﺘﺮش ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﺎري اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪«.‬‬
‫‪٢٦٦‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫»ﺗﺄﻣﻠﻲ ﺑﺮ رواﻳﺖ زﻧﺪان«‬
‫ﺳﻌﻲ ﻛﺮدهام ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﭼﻨﺪ رواﻳﺖ ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﻠﻨﺪ و درك ﻋﻤﻖ ﻓﺎﺟﻌﻪ‪،‬‬
‫رﮔﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻣﺘﻦﻫﺎ را ﺑﻴﺮون ﺑﻜﺸﻢ‪ .‬اﻳﻦ رﮔﻪﻫﺎ ﻧﻪ ﻣﻼط ﻛﺎر راوي‪ ،‬ﺑﻞ‪،‬‬
‫ﺣﺲﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ دروﻧﻲ ﺷﺪه‪ .‬ﻣﺮﺛﻴﻪاي اﺳﺖ ﺑﺮ ﮔﻮر ﻫﻢﺑﻨﺪاﻧﻲ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ در‬
‫ﻛﻨﺎر راوي ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮﮔﻨﺎﻣﻪاي اﺳﺖ از ﺣﻨﺠﺮة زﺧﻤﻲ ﭘﺮﻧﺪة آزاده ﺷﺪه از‬
‫ﻗﻔﺲ‪ .‬ﺷﻌﺮي اﺳﺖ ﺳﻴﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻴﺎﻫﻲ ﻇﻠﻤﺖ‪ .‬راوي ﺷﺎﻋﺮ ﻇﻠﻤﺖ اﺳﺖ‪ .‬راوي‬
‫در ﺷﺒﺎﻧﻪﺗﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت زﻧﺪان واژهﻫﺎ را ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻣﻲﭼﻴﻨﺪ ﺗﺎ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ وﻳﮋه ﻫﻢﺑﻨﺪان ﺑﺪﺳﺖ دﻫﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻴﺎن ﻳﻚ درد اﺳﺖ‪،‬‬
‫دردي ﻛﻪ دروﻧﻲ ﺷﺪه‪ .‬اﮔﺮ راوي ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﻣﺪاواي آن دﺳﺖ ﻧﺰﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ‬
‫ﻛﻪ در ﻛﻮﻳﺮ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ از ﭘﺎ دراﻓﺘﺪ‪ .‬در رواﻳﺖﻫﺎ رﮔﻪﻫﺎي درﺧﺸﺎﻧﻲ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻪ از زﺑﺎن راوﻳﺎن‪ ،‬ﺑﻞ‪ ،‬از اﻋﻤﺎق روحﻫﺎي زﺧﻤﻲ و ﺷﻜﻨﻨﺪة آﻧﻬﺎ ﺳﺮ رﻳﺰ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺸﺮدهاي از ﺣﺲ و ﻋﺎﻃﻔﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺟﺴﻢ و روﺣﺶ در ﻣﻨﮕﻨﻪ ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪاي ﺗﻠﺦ و دردﻧﺎك ﻛﻪ راوﻳﺎن ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﻴﻦ ﺧﻮد اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻻزم اﺳﺖ اﺷﺎره ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺳﻪ ﺗﻦ ﺑﺎﻗﻲ راوﻳﺎن را ﻧﻪ‬
‫دﻳﺪهام و ﻧﻪ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬راوي اول‪ ،‬ﺷﻬﺮﻧﻮش ﭘﺎرﺳﻲﭘﻮر‪ ،‬ﻋﻀﻮ ﻛﺎﻧﻮن‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن در اﻳﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻮزش از وي ﻣﻦ ﺗﺎ ﺑﺤﺎل رواﻳﺘﺶ را ﻧﺪﻳﺪهام‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﺷﻨﻴﺪهام ﻛﻪ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ رواﻳﺘﺶ از زﻧﺪان در »اﻧﺘﺮﻧﺖ« ﺷﺮوع ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬راوي‬
‫دوم‪ ،‬م‪ .‬رﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ او را درﺳﺖ ﺑﻌﺪ از آزادي از زﻧﺪان‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﺑﺎر در‬
‫ﭘﺎرﻳﺲ دﻳﺪهام‪ .‬در ﮔﻮرﺳﺘﺎن »ﭘﺮﻻﺷﺰ« در ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﺎﻛﺴﭙﺎري ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻨﺎم‬
‫»ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ« ﻛﻪ در واﻗﻊ ﻣﺮگ ﻧﺎﺑﻬﻨﮕﺎﻣﺶ ﻛﻤﺮ ﺗﺒﻌﻴﺪيﻫﺎ را ﺷﻜﺴﺖ‪ .‬ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‬
‫راوي ﺳﻮم ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻪ در ﭘﺎرﻳﺲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ و دﺧﺘﺮش‬
‫ﺳﺤﺮ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ دﻓﺘﺮ رواﻳﺘﺶ را ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ در ﻓﺎﺻﻠﺔ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮده‬
‫ﺳﺤﺮ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺟﺸﻦ ﻋﺮوﺳﻲ ﺑﺮادرزادهام »ﺳﭙﻴﺪه« رخ داد و ﻣﻦ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﻳﻚ‬
‫داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺲ ﭼﻨﺪ رواﻳﺖ ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﻠﻨﺪ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮدم‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮ آن ﺷﺪم ﻛﻪ‬
‫رﮔﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﺑﻌﺪ ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬از ﻗﻠﺐ ﻣﺘﻦ ﺑﻴﺮون ﺑﻜﺸﻢ و‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ را ﺑﻪ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ وﻻﺟﺮم ﺑﺎزاﻧﺪﻳﺸﻲ رواﻳﺎتﻫﺎ دﻋﻮت ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻲداﻧﻢ و ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ وﻗﻮف ﻛﺎﻣﻞ دارم ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان از زواﻳﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ‬
‫رواﻳﺖﻫﺎ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ و ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ از آﻧﺴﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺘﻮان ﺗﺼﻮر ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺗﺄﻣﻞ‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪاي از ﻛﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﺷﺪ آﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن و ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎن ارج‬
‫ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺑﻌﺎد دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺄﻣﻞ‪ ،‬اداي دﻳﻨﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎنﻫﺎي ﺷﻴﻔﺘﺔ ﻃﺮﻓﺪار آزادي و ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ دﺳﺖ ﻧﺪاد ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ‬
‫از ﻛﻮﻳﺮ ﻇﻠﻤﺖ ﺑﮕﺬرﻧﺪ و رواﻳﺖ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫رواﻳﺖ ﻋﻠﻴﺰاده را دﻳﺪهام‪ ،‬رواﻳﺘﻲ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺰ ﺑﺎ زﺑﺎﻧﻲ ﺳﺎده و ﺷﻔﺎف‪ .‬ﻋﻠﻴﺰاده‬
‫در رواﻳﺘﺶ از اﻃﻨﺎب ﺧﻮدداري ورزﻳﺪه و ﺑﻪ اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﮔﻤﺎن ﻣﻦ رواﻳﺖ ﻋﻠﻴﺰاده ﺑﺎ ﺗﻮﻓﻴﻖ زﻳﺎدي ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ در ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮ رواﻳﺖ »ﺣﺴﻦ دروﻳﺶ« ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﻜﺎﺗﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬اﻧﮕﺎر‪ 13‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﺬرد ﻛﻪ در‬
‫ﺑﻨﺪﻳﺎن ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻟﺐ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ و ﻛﺎﺑﻮس ﻫﻮﻟﻨﺎﻛﻲ را وا ﮔﻮﻳﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻧﻪ در ﺧﻮاب‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﺑﻴﺪاري دﻳﺪهاﻧﺪ‪ «.‬ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ‪» :‬اﻣﺎ‬
‫در زﻧﺪان)‪ (14‬ـ و ﻫﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ ﺷﺪت دﺷﻮار دﻳﮕﺮي ـ آدﻣﻲ در ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺘﺶ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻫﻤﺔ ذﺧﻴﺮهﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﺪهاش را ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﭘﺎ ﺑﺮ ﺟﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ و از ﺣﻴﺜﻴﺖ و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺧﻮد‬
‫ﭘﺎﺳﺪاري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ راه‪ ،‬ﺣﺘﻲ‪ ،‬ﮔﺎه ﻓﺮاﺳﻮي ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺗﻜﺎﭘﻮ‬
‫ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪«.‬‬
‫در ﻫﻤﻴﻦ راﺑﻄﻪ »اﻳﺮج ﻣﺼﺪاﻗﻲ« ﺑﻪ »ﻧﻮك )‪ (15‬ﻛﻮه ﻳﺨﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺮون زده‬
‫اﺳﺖ« اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﺮج ﻣﺼﺪاﻗﻲ ﻳﻜﻲ از راوﻳﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﻀﻴﻞ در‬
‫ﺑﺎرة ادﺑﻴﺎت زﻧﺪان ﻗﻠﻢ زده اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﺮج ﻣﺼﺪاﻗﻲ اﺛﺮي ﭼﻬﺎر ﺟﻠﺪي ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر‬
‫ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻦ رواﻳﺖ او را ﻧﺪﻳﺪهام‪ .‬اﻳﺮج ﻣﺼﺪاﻗﻲ ﺑﻪ دﻓﺎع از اﻫﻞ‬
‫ﻗﻠﻢ ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪاي ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬وي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮودهﻫﺎي زﻧﺪان ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎري‪» ،‬ﺑﻬﺮوز ﺟﻠﻴﻠﻴﺎن« ﻛﻪ ﺧﻮد ﺳﺎلﻫﺎي‬
‫ﺟﻮاﻧﻲاش را در ﻇﻠﻤﺖ زﻧﺪان ﺳﭙﺮي ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﺎرة رواﻳﺖ ﭼﻬﺎر ﺟﻠﺪي‬
‫اﻳﺮج ﻣﺼﺪاﻗﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬اﻳﻦ)‪ (16‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﭼﻬﺎر ﺟﻠﺪي ﻛﻪ روي ﻫﻢ‬
‫در ﺣﺪود ﻫﺰار و ﺷﺸﺼﺪ ﺻﻔﺤﻪ را در ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﻋﻨﻮان روي‬
‫ﺟﻠﺪﻫﺎﻳﺶ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﺠﻢ ﻛﺘﺎب را‬
‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮات اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﺎﻃﺮاﺗﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً در آن ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ روﻳﺪادﻫﺎﺋﻲ ﻛﻪ اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي وي‬
‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺘﺎبﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻻت در ﺑﺎرة زﻧﺪانﻫﺎي ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‪،‬‬
‫ﻧﻈﺮﻫﺎ و ﮔﺰارشﻫﺎﻳﻲ از ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت زﻧﺪان‪ ،‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎي ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ و‬
‫ﻳﺎ در ﺣﻀﻮر ﺟﻤﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮان زﻧﺪان و ﺑﺴﻴﺎري ﻣﺴﺎﺋﻞ دﻳﮕﺮ ﻣﻲﭘﺮدازد‪،‬‬
‫از ﻗﺒﻴﻞ ﺷﻜﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ زﻧﺪان‪«.‬‬
‫ﺑﻬﺮوز ﺟﻠﻴﻠﻴﺎن ﺑﺎ ﻣﺮوري ﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺗﺎرﻳﺨﭽﺔ ﻣﺒﺎرزات ﻣﺮدم ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺧﺎﻃﺮات)‪ (17‬زﻧﺪان ﻛﻪ ﻛﻨﺪوﻛﺎوي ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﺔ ﺳﻴﺎﺳﻲ از دوراﻧﻲ‬
‫ﭘﺮﺗﻼﻃﻢ از ﺗﺎرﻳﺨﭽﺔ ﻣﺒﺎرزاﺗﻲ ﻣﺮدم ﻣﺎ را ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﻮاره‬
‫واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻤﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺑﺮدارد‪ .‬ﮔﺎه‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎزﺗﺎبﻫﺎي ﻓﻜﺮي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﮔﺎه در ﭘﺲِ ﭘﺸﺖ‪ ‬اﻓﻜﺎر ﻣﻪآﻟﻮد‪‬‬
‫ﺑﻮﺟﻮدآوردﻧﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪«.‬‬
‫رواﻳﺖ ﭼﻬﺎر ﺟﻠﺪي اﻳﺮج ﻣﺼﺪاﻗﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ 1 :‬ـ ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻏﺮوب ﺳﭙﻴﺪه‪2 .‬‬
‫ـ ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬اﻧﺪوه ﻗﻮﻗﻨﻮسﻫﺎ‪ 3 .‬ـ ﺟﻠﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﺗﻤﺸﻚﻫﺎي ﻧﺎآرام‪ 4 .‬ـ ﺟﻠﺪ‬
‫ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺗﺎ ﻃﻠﻮع اﻧﮕﻮر‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات »آﻟﻔﺎﺑﺖ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﺎ« ﺳﻮﺋﺪ ‪2004‬‬
‫ﺑﻬﺮوز ﺟﻠﻴﻠﻴﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺎن ﺑﺪر ﺑﺮدﮔﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺎرة ادﺑﻴﺎت زﻧﺪان‬
‫ﻓﺮاوان ﻗﻠﻢ زده اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻠﻴﻠﻴﺎن ﺑﻮﻳﮋه ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻮن اﻳﺮج‬
‫ﻣﺼﺪاﻗﻲ و ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ در زﻣﻴﻨﺔ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺘﻌﺪاد ﺷﮕﺮﻓﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺟﻠﻴﻠﻴﺎن ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ در ﺑﺎرة رواﻳﺘﻲ ﻗﻠﻢ ﻣﻲزﻧﺪ‪ ،‬رواﻳﺖ را از اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬دو ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻧﻘﺪي ﻛﻪ ﺟﻠﻴﻠﻴﺎن در ﺑﺎرة‬
‫رواﻳﺖ ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ و رواﻳﺖ اﻳﺮج ﻣﺼﺪاﻗﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺆﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺟﻠﻴﻠﻴﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻳﻜﻲ از راوﻳﺎن ﻇﻠﻤﺖ زﻧﺪان اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﺮ ﻛﺲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺮج ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺟﻤﻼﺗﻲ ﻛﻪ در ذﻳﻞ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﭼﻜﻴﺪة ﺣﺲ و ﻋﺎﻃﻔﻪ و اﺣﺴﺎس و‬
‫ﻓﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﺔ راوي ﺟﻠﻴﻠﻴﺎن اﺳﺖ‪» :‬ﻛﺘﺎب)‪ (18‬ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ ﺷﺮﺣﻲ از‬
‫ﻗﻄﺮان روح ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ از زﺧﻤﻪﻫﺎي زﻧﺪان ﺳﻴﺎﺳﻲ در رژﻳﻢ ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ «.‬ﺷﮕﻔﺖ آﻧﻜﻪ ﻣﻨﺘﻘﺪي از ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان‪ ،‬ﺑﺎ درك ﻋﻤﻖ ﻓﺎﺟﻌﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲرﺳﺪ)‪» :(19‬ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ رواﻳﺖ ﭼﺸﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫ﻣﻨﻘﺎر ﻛﻼغﻫﺎ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ راز ﺳﻜﻮت ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ «.‬ﻳﺎ »ﻛﻼغ و ﮔﻞ‬
‫ﺳﺮخ ﻗﺼﺔ ﻧﺎﻣﻜﺮري اﺳﺖ از ﮔﻠﻮﻳﻲ دﻳﮕﺮ‪ .‬ﻗﺼﺔ زﻧﺪان‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ؛‬
‫ﻓﺮﻳﺎد از ﺟﻮر ﻛﻼغ و ﻳﺎد ﺑﻐﺾ ﺳﺎز ﮔﻞ ﺳﺮخ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺻﺪاي ﻳﺎران‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﭼﺸﻢﻫﺎ را ﺑﻪ ﭘﺮدة ﻧﺒﺮد ﻳﺎران ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ «.‬و »ﻣﻬﺘﺎب ﻣﺪﻳﻮن ﭼﺸﻢﻫﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ «.‬راوي ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻳﻜﻲ)‪ (20‬از ﺧﻮابﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ و ﻫﺮ دﻓﻌﻪ ﻳﻚ ﺟﻮر اﺳﺖ‪ ،‬دوران ﺑﻼﺗﻜﻠﻴﻔﻲ در زﻧﺪان اﺳﺖ؛ ﺧﻮاب‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺗﺎ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﻲ در زﻧﺪان ﻫﺴﺘﻢ‪ «.‬ﭼﺮا ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ راوي‪:‬‬
‫‪٢٦٧‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫اﺳﺪ ﺳﻴﻒ از زﻣﺮة ﻣﻨﺘﻘﺪان ﭘﺮﻛﺎر ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻴﻒ در ﺑﺎرة ادﺑﻴﺎت‬
‫ﺗﺒﻌﻴﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻓﻮﻟﻜﻠﻮر و ادﺑﻴﺎت زﻧﺪان ﻗﻠﻢ زده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺪ ﺳﻴﻒ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ 6‬ﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻣﺪه‬
‫ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻧﻘﺶ ﻛﺎﻣﻞ ﺧﻮﻳﺶ را در آﺋﻴﻨﻪاي ﺑﺎز ﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪ .‬در ﺻﺪ ﺳﺎل اﺧﻴﺮ‬
‫ﻫﺮازﮔﺎه ﻛﻮﺷﻴﺪهاﻳﻢ ﺗﺎ ﺗﻜﻪ آﻳﻴﻨﻪاي ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ‪ ،‬در آن دﻗﻴﻖ ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻳﺎﺑﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ راه ﺑﺴﻴﺎر آﻳﻴﻨﻪﻫﺎ ﭼﻮن ﻗﺪ ﻣﺎ راﺳﺖ‬
‫ﻧﻨﻤﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻜﺴﺘﻪاﻳﻢ ﺗﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺸﻮﻳﻢ »ﺧﻮد« را ﺑﺸﻜﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫اﺳﺪ ﺳﻴﻒ در ﺻﻔﺤﺎت دﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻛﻨﺎر ﻫﻢ‪ 7‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻳﺎدﻫﺎ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﮔﺴﺘﺮده ﻛﺮدن داﻣﻨﺔ ذﻫﻦ در اﻓﻖ زﻣﺎن‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﻛﻪ‪ ،‬ﺻﺪاﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ را در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ و ﺑﺎ ﺻﺪاي ﮔﺬﺷﺘﺔ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﻛﻪ‪ ،‬در آﻳﻴﻨﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺧﻮد را‪ ،‬ﺳﻴﻤﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺧﻮد را ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ و‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﻛﻪ‪ ،‬در رو در روﻳﻲ ﺑﺎ ﺧﻮد‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪاي ﻣﺘﻔﺎوت از‬
‫ﺧﻮد و از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﺸﻒ ﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫اﻣﺎ‪ ،‬رواﻳﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت »ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌﻴﻦ« رواﻳﺖ‬
‫)‪ (Ravayat‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻧﻘﻞ ﻛﺮدن ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﻳﺎ ﺣﺪﻳﺚ و داﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻓﺮﻫﻨﮓ »ﻻروس« ﻓﺮاﻧﺴﻪ )‪ «Narrateur, Trice» (Larousse‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﮔﺰارش و ﺷﺮح واﻗﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬راوي‪،‬‬
‫ﻗﺼﻪﮔﻮ‪ ،‬داﺳﺘﺎنﺳﺮا‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦﮔﻮ‪.‬‬
‫ﻓﻌﻞ »‪ «Narrer‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي رواﻳﺖ ﻛﺮدن‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﻛﺮدن‪ ،‬ﻗﺼﻪ ﮔﻔﺘﻦ‪ .‬داﺳﺘﺎن‬
‫ﮔﻔﺘﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫»‪ «Narration‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻧﻘﻞ و رواﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬رواﻳﺖﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ‪،‬‬
‫ﺧﻄﺎﺑﻲ‪.‬‬
‫ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻨﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮد‪ :‬ﻃﺮﻳﻘﻪ و راه و روش و اﺳﻠﻮب وﻗﺎﻳﻊ‬
‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮح دادن و ﺑﻴﺎن ﻛﺮدن ﺟﺰﺋﻴﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن ﻳﻚ‬
‫رواﻳﺖ و ﮔﺰارش از ﺷﺮح ﻳﻚ واﻗﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ »داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ« در‬
‫»ﺧﺎﻃﺮات ﺧﺎﻧﺔ ﻣﺮدﮔﺎن« و »آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن« در رواﻳﺖ »‪ «81490‬اوﻟﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻳﻚ ﻗﺮن و ﻧﻴﻢ‪ ،‬دوﻣﻲ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﺔ ‪ 65‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﺷﺮح وﻗﺎﻳﻊ زﻧﺪان‪،‬‬
‫ﺗﺒﻌﻴﺪﮔﺎه و اردوﮔﺎه ﻛﺎر اﺟﺒﺎري ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬
‫»رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ« ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﻣﻨﺘﻘﺪ در ﺑﺎرة رواﻳﺖ زﻧﺪان ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫»ادﺑﻴﺎت)‪ (8‬زﻧﺪان ﺑﻲﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺨﺸﻲ از ادﺑﻴﺎت ﮔﺴﺘﺮدة ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫آن رو ﻗﺎﺑﻞ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﺴﺘﻨﺪي دارد ﺑﺎ دردﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﺟﻮاﻣﻊ‬
‫ﺑﺸﺮي«‪.‬‬
‫ﻛﺎر اﺻﻠﻲ راوي اﻣﺎﻧﺖداري اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﺮح‬
‫وﻗﺎﻳﻊ و ﺟﺰﺋﻴﺎت آن اﺳﺖ‪.‬‬
‫»ﻧﺎﺻﺮ رﺣﻤﺎﻧﻲﻧﮋاد« در ﮔﻔﺘﺎري ﻛﻪ ﺑﺮ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪي از »رﺿﺎ ﻋﻼﻣﻪزاده«‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪرﺳﺘﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬راوي‪» :‬ﻧﻪ)‪ (9‬ﺗﻨﻬﺎ در‬
‫ﻗﺒﺎل رواﻳﺖ ﻣﺎﺟﺮاي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ـ و ﻣﻬﻢﺗﺮ از آن در ﻗﺒﺎل‬
‫رواﻳﺖ ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎي ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺴﺌﻮل اﺳﺖ‪«.‬‬
‫درﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻣﻴﻬﻦ روﺳﺘﺎ« »ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« را ﺑﻪ‬
‫»وﺟﺪان«ﻫﺎي ﺑﻴﺪار ﮔﻮﺷﺰد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻣﻴﻬﻦ روﺳﺘﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ در‬
‫»ﻣﺒﺎرزه)‪ (10‬ﺑﺎ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺗﻜﺮار اﺳﺖ«‪.‬‬
‫راوي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮﻗﻲ دارد‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻧﻬﺎدي ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺣﻘﻮق‬
‫ﺷﻬﺮوﻧﺪان را ﻧﺎدﻳﺪه ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻣﺘﻬﻢ ﺣﻖ دارد وﻛﻴﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻬﻢ ﺣﻖ‬
‫دﻓﺎع در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺗﻬﺎﻣﺎت را دارد‪ .‬ﻣﺘﻬﻢ ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﻚ ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﺔ ﻣﺤﺎﻛﻤﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻠﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺣﻀﻮر ﻫﻴﺌﺖ ﻣﻨﺼﻔﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪان و‬
‫وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ ﺑﻮﻳﮋه ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران اﻧﺠﺎم ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﭘﺸﺖ درﻫﺎي‬
‫ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺣﻀﻮر ﻫﻴﺌﺖ ﻣﻨﺼﻔﻪ و ﺷﺎﻫﺪان و ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران و وﻛﻴﻞ ﻣﺪاﻓﻊ‬
‫ﻣﺮدود اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺑﺮاي اﻋﺘﺮافﮔﻴﺮي در دورة ﺑﺎزﺟﻮﺋﻲ‬
‫ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﻣﺘﻬﻢ را ﺑﺮاي اﻋﺘﺮاف ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮرد ﺿﺮب و‬
‫ﺷﺘﻢ و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﺟﺴﻤﻲ و روﺣﻲ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻋﺘﺮاﻓﺎت‬
‫دروﻏﻴﻦ‪ .‬ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﻚ دادﮔﺎه ﺻﺎﻟﺢ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ .‬راوي ﻛﻪ ﺳﺎلﻫﺎي‬
‫ﺟﻮاﻧﻲاش را در ﻇﻠﻤﺖ زﻧﺪان ﮔﺬراﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﻖ ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ‬
‫ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻣﻦ)‪ (11‬از ﺣﻖ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻧﺪان ﺑﺮود‪ ،‬از ﺣﻘﺶ‬
‫ﺑﺮاي دادﮔﺎه ﻋﻠﻨﻲ و داﺷﺘﻦ ﺣﻖ وﻛﻴﻞ و ﻫﻤﺔ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫اﻧﺴﺎن از آن در ﺟﺮﻳﺎن ﻳﻚ دادرﺳﻲ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻓﺎع ﻣﻲﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫راوي در آﻏﺎز رواﻳﺘﺶ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻛﻮﺷﺶ‪ 12‬ﻛﺮدهام ﻛﻪ‬
‫ﺟﺰ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺧﻮد دﻳﺪهام و ﺟﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ دﻳﺪهام‪ ،‬ﭼﻴﺰي ﻧﻨﻮﻳﺴﻢ‪«.‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫ﻋﻠﻮي اﻋﺘﻘﺎد دارد ﻛﻪ‪» :‬ﺧﺎﻃﺮات)‪ (35‬زﻧﺪان ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ‬
‫زﻣﺎﻧﻲ و ﺗﻮاﻟﻲ ﺣﻮادث رخ داده اﺳﺖ‪ ،‬در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﻨﻌﻜﺲ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫اﻣﺎ از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻘﻴﻠﻲ‪» :‬ﺧﺎﻃﺮه‪ ،‬ﻳﺎدآوري ﻳﻚ واﻗﻌﻪ اﺳﺖ‪ «.‬ﻋﻘﻴﻠﻲ‬
‫ﻋﻘﻴﺪه دارد ﻛﻪ‪» :‬ﻋﻤﻞ ذﻫﻦ ﻳﺎدآوري ﻳﻚ ﺧﺎﻃﺮه‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻳﻚ‬
‫روﻳﺪاد را ﺑﺎز ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻨﺪ‪ «.‬ﻋﻘﻴﻠﻲ ﻣﺜﺎل ﺟﺎﻟﺒﻲ ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ وي‪» :‬ﻳﺎد‬
‫آوردن ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻣﺜﻞ ﺑﺎز ﻛﺮدن ﻛﺸﻮﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آن ﺧﺎﻃﺮه در آن ﺑﺎﻳﮕﺎﻧﻲ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻳﻚ ﻛﻼم ﻋﻘﻴﻠﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ﻳﻚ روﻳﺪاد را ﻣﻮ ﺑﻪ ﻣﻮ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رواﻳﺖ ﺑﺎزآﻓﺮﻳﻨﻲ ﻛﻨﻴﻢ؛ آن رﮔﻪﻫﺎ را‬
‫از ﻛﺸﻮي ﺑﺎﻳﮕﺎﻧﻲ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻴﺮون ﺑﻜﺸﻴﻢ و در ﻣﻌﺮض دﻳﺪ ﺑﻴﻨﻨﺪه ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫ﭼﺮا ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﻘﻴﻠﻲ ﺧﺎﻃﺮهاي ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ »ﻣﻦ« ﻳﺎ ﺷﺨﺺ ﺛﺎﻟﺚ »ﺑﻴﺎن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد« رواﻳﺘﺶ »از آن روﻳﺪاد در زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ« ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ دﻻﻳﻠﻲ از‬
‫اﻳﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﻈﺮ ﻋﻘﻴﻠﻲ‪» :‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻳﺎد آوردن و دوﺑﺎره ﻧﮕﺎه ﻛﺮدن ﺑﻪ روﻳﺪاد‬
‫ﺛﺒﺖ ﺷﺪه در ذﻫﻦ‪ ،‬در ﻣﺎ ﻫﺴﺖ‪«.‬‬
‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ را ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﺪا ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ و درﻳﭽﻪاي ﺑﺎز‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ رواﻳﺖ ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﻠﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﺪا از ﻣﻨﺘﻘﺪﻳﻦ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﻧﺎمآور روزﮔﺎر ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد اﺣﻤﺪ‬
‫ﺷﺎﻣﻠﻮ‪ ،‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺧﻮﻳﻲ ﺷﺎﻋﺮ ـ ﻓﻴﻠﺴﻮف اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد راﻗﻢ اﻳﻦ ﺳﻄﻮر‪،‬‬
‫ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﺪا ﻓﻴﻠﺴﻮف ـ ﻣﻨﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ زﻋﻢ ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﺪا‪» :‬در)‪ (36‬رواﻳﺖ زﻣﺎن‬
‫داور اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻄﻲ زﻣﺎن‪» :‬رواﻳﺖ اﻧﻌﻜﺎس ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺄﻛﻴﺪ‬
‫ﺑﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻂ زﻣﺎن‪«.‬‬
‫رواﻳﺖ و ﻫﺴﺘﻲ‪» :‬رواﻳﺖ ﺑﺎزﺗﺎب درك ﺗﺎرﻳﺨﻲ از ﻫﺴﺘﻲ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﺛﺒﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪» :‬ﻣﻦ اﺣﺴﺎسﻫﺎ)‪(25‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ ـ ﻳﻢ ـ را ﺑﻪ‬
‫دو‬
‫وﻗﺘﻲ ﺑﺴﻮي ﻣﺎ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ و ﻫﻤﺴﺮم ﻣﺮﻳﻢ و ﺧﻮاﻫﺮم ﻃﻴﺒﻪ ﺑﺮاي ﻋﺮوس و‬
‫داﻣﺎد ﻛﻒ ﻣﻲزدﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎه ژوﺋﻴﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻮاي ﭘﺎرﻳﺲ ﮔﺮم ﺑﻮد‪ .‬دﺧﺘﺮ ﺑﻲﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺪر ﻧﺒﻮد‪ .‬اﺻﻼً ﺑﻪ ﭘﺪر رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﭼﺸﻢﻫﺎي درﺷﺖ و ﮔﻴﺮا ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺎﻣﺶ »ﺳﺤﺮ« ﺑﻮد‪ 18 .‬ﻣﺎه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﺳﻠﻮل ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎﺗﺶ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪،‬‬
‫ﺑﻴﻤﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﻏﻤﺎء ﻓﺮو رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺤﺮ دو ﺑﺎر رو ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻣﻲرود‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎر در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي‪ .‬ﺑﺎر دﮔﺮ در ﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ .‬ﻣﺮگ ﺑﻪ در ﺳﻠﻮل ﻧﺰدﻳﻚ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و از ﭼﺸﻤﻲ ﻧﻈﺮي ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻠﻮل ﻣﻲاﻧﺪازد‪ .‬ﻟﺮز و ﺗﺐ‪ ،‬ﺗﻦ ﺳﺤﺮ ﻳﺦ‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎري ﻛﺮد‪ .‬ﺳﺤﺮ از دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ .‬ﺑﻬﺪاري‪ ،‬ﺑﻌﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺳﺤﺮ را ﺑﻪ ﺑﻬﺪاري رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺳﺤﺮ ﺑﻴﻬﻮش اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﺳﺘﺶ ﺳﺮم وﺻﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫دو ﺷﺒﺎﻧﻪ روز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻠﻪ‪ ،‬ﺣﺪود دو ﺷﺒﺎﻧﻪ روز اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺤﺮ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﻏﻤﺎء‬
‫ﻓﺮو رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺳﺤﺮ دﺳﺖ ﻣﺮگ را ﭘﺲ ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺳﺤﺮ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺳﺤﺮ را ﺳﻪ ﺑﺎر دﻳﺪهام‪ .‬ﺑﺎر اول‪ ،‬در ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي‪ .‬ﺑﺎر دوم‪ ،‬در اﺗﺎق‬
‫ﻣﻼﻗﺎت‪ .‬ﺑﺎر ﺳﻮم‪ ،‬در ﺟﺸﻦ ﻋﺮوﺳﻲ ﺑﺮادرزادهام »ﺳﭙﻴﺪه«‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﺳﺤﺮ رو ﺑﻪ روي ﻣﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﮔﻴﺮا ﻧﮕﺎﻫﻤﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺳﺤﺮ ﺑﻪ‬
‫اﺻﺮار ﺳﭙﻴﺪه ﺑﺮﻣﻲﺧﻴﺰد و ﻣﻲرﻗﺼﺪ‪ .‬ﺳﺤﺮ در ﺳﻠﻮل ﻣﻲرﻗﺼﺪ‪ .‬راوي ﻛﻨﺎر‬
‫ﻣﺮﻳﻢ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ اﻧﺪوه آن ﺳﺎلﻫﺎ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫راوي دارد ﺑﻪ ﺳﺎلﻫﺎي دور ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬راوي و ﺳﺤﺮ در ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺪر در‬
‫ﻣﺨﻔﻲﮔﺎه‪ .‬ﺳﺤﺮ ﻣﻲرﻗﺼﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺧﻮب ﻣﻲرﻗﺼﺪ‪ .‬دﺳﺖﻫﺎﻳﺶ ﺗﺎب ﺑﺮﻣﻲدارد‪.‬‬
‫ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻜﻮﺑﻲ‪ .‬ﺳﺤﺮ ﻓﺎرغ از ﻛﺎﺑﻮسِ ﺷﺒﺎﻧﺔ ﺳﻠﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢﺳﻠﻮﻟﻲ‬
‫ﻣﻲرود و دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻧﻤﻲﮔﺮدد؛ ﻫﻤﭽﻮن ﻫﻢﺑﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻲروﻧﺪ و ﻫﺮﮔﺰ‬
‫ﺑﺮﻧﻤﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻟﻴﺴﺘﻲ در دﺳﺖ دارد‪ ،‬از ﻫﺮ ﺑﻨﺪي ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً‬
‫‪ 20‬ﻧﻔﺮ‪ .‬ﺳﺤﺮ دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ آﻧﻬﺎ را ﻧﺨﻮاﻫﺪ دﻳﺪ‪ .‬ﺳﺤﺮ ﺑﻪ ﻫﻮاي ﺗﺎزه اﺣﺘﻴﺎج‬
‫دارد‪ .‬ﻫﻮاﺧﻮري‪ .‬ﺳﺤﺮ دﻟﺶ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎزي ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺳﻠﻮل اﺳﺒﺎبﺑﺎزي وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬ﭼﺮا وﺟﻮد دارد؛ ﺧﻤﻴﺮي ﻛﻪ در دﺳﺖ راوي ورز ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻳﻚ‬
‫ﻗﻨﺎري درﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺎﻫﻲ ﻛﻮﭼﻮﻟﻮ‪ ،‬ﺳﺘﺎرة دﻧﺒﺎﻟﻪدار‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪاي ﺑﺎ ﻋﻄﺮ ﮔﻞ‬
‫ﻳﺎس‪ ،‬ﺣﻮض ﭼﻬﺎر ﮔﻮش ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻲﻫﺎي رﻧﮕﺎرﻧﮓ‪ .‬آواز ﻏﻤﮕﻨﺎﻧﺔ ﻫﻤﺒﻨﺪان‪ .‬ﺳﺮود‬
‫آن ﻛﺲ ﻛﻪ ﺳﺮش ﺑﺮ دار رﻓﺖ‪ .‬ﺷﺐ ﻣﻲﺷﻜﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺐ ﻣﻨﺤﻮس‪.‬‬
‫ﺳﺤﺮ ﻣﻲرﻗﺼﺪ‪ ،‬دﺳﺖﻫﺎ رﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻴﺴﻮان اﻓﺸﺎن‪ ،‬ﺗﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﺮ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ﭘﻴﺶ ﻧﻈﺮش‬
‫ﻣﺠﺴﻢ ﻣﻲﺷﻮد؛ دﺧﺘﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ او رﻗﺼﻴﺪن آﻣﻮﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﻣﻲﮔﺬرد‪،‬‬
‫ﻳﻜﺴﺎل از زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻮدن راوي و ﺳﺤﺮ ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬ﺳﺤﺮ ﻣﻲآﻣﻮزد‪ .‬دﺧﺘﺮان ﺑﻨﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺤﺮ راه رﻓﺘﻦ و ﺣﺮف زدن ﻣﻲآﻣﻮزﻧﺪ؛ آﻣﻮزﮔﺎران ﺑﻨﺪ‪ ،‬دوﺷﻴﺰهﻫﺎي آزادي‪.‬‬
‫ﺳﺤﺮ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ آﻧﻬﺎ را از ﻳﺎد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺮد‪.‬‬
‫راوي در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﻲ اﺳﺖ ﺳﺤﺮ در اﻧﺘﻈﺎر ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻧﻪ‬
‫‪٢٦٨‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫»ﺣﺲ)‪ (21‬ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدن و اﻳﻦ ﻛﻪ زﻣﺎن رﻫﺎﻳﻲ از آن ﺷﺮاﻳﻂ را ﻧﻤﻲداﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﺣﺲ ﺑﺪي اﺳﺖ‪«.‬‬
‫راوي ﺑﺎ درون ﺧﻮﻳﺶ در ﻛﺸﻤﻜﺶ اﺳﺖ‪ .‬رﻫﺎ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻲ‪ ،‬از ﺧﻂ ﻋﺒﻮر‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ در ﻣﻨﮕﻨﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ و ﻫﻴﭻ ﻛﺎري از دﺳﺘﺖ ﺑﺮﻧﻴﺎﻳﺪ و‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻓﺮﻳﺎدرﺳﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ﺗﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺣﻔﻆ ارزشﻫﺎ ﺗﺎوان ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ‬
‫ﺑﭙﺮدازي و آﻧﻬﺎ ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺮا ﻗﺪم ﺑﻪ ﻗﺪم ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﻴﻨﻲ وادار ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ راوي ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن دردﻧﺎك ﺧﻮد ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫»آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن« رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬زﻧﺪان)‪ (22‬ﺟﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ در‬
‫آن رؤﻳﺎي ﺧﻼﺻﻲ را‪ ،‬رﻫﺎﻳﻲ را در ﺳﺮ ﺑﭙﺮوراﻧﻲ‪ «.‬آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن ﭼﻨﻴﻦ اداﻣﻪ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪» :‬در اردوﮔﺎه)‪) (23‬ﺑﻮﺧﻦ واﻟﺪ( ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺴﻠﻲ در ﻛﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان از ﻛﺴﻲ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻣﻬﺮ و ﻣﺤﺒﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ؛ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰي‬
‫ﻛﻪ در ﺑﻮﺧﻦ واﻟﺪ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ و ﺗﺤﻘﻴﺮ و ﺗﻮﻫﻴﻦ اﺳﺖ‪«.‬‬
‫آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن ﻧﺎﻳﺐ ﻛﻨﺴﻮل )ﻗﻮﻧﺴﻮل( ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻤﺒﻮن ﻋﻀﻮ ﻧﻬﻀﺖ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺄﻣﻮران ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ ﺑﺎزداﺷﺖ و ﺑﺎ‬
‫ﻗﻄﺎر ﺑﻪ اردوﮔﺎه ﻣﺮگ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ رواﻳﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻳﻚ‬
‫اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد ﻏﻠﺒﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎﻃﺐ از وراي رواﻳﺖ‪ ،‬راوي را‬
‫در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ آزادي و ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن آزادي از ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰش ﺑﮕﺬرد و در ﻋﻴﻦ‬
‫ﺣﺎل ﺗﻼش ﻛﻨﺪ ﻛﻪ آزادياش را ﺑﻪ ﻛﻒ آورد‪.‬‬
‫راوي ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬زﻳﺴﺘﮕﺎه)‪ (24‬اﻧﺴﺎن ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﻓﻀﺎﻳﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ و ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﭘﻨﺠﺮه رو ﺑﻪ آﻓﺘﺎب و ﮔﻠﺪاﻧﻲ ﭘﺮ از ﮔﻞ در ﺗﺎﻗﭽﻪ‪«.‬‬
‫راوي ﻫﻤﺔ ﻟﺤﻈﺎت و دﻗﺎﻳﻘﻲ را ﻛﻪ در ﻇﻠﻤﺖ ﺷﺐ زﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬در ذﻫﻨﺶ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻜﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ در ذﻫﻨﻢ ﺛﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮدم ﺗﺎ روزي آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻜﺸﻢ‪«.‬‬
‫راوﻳﺎن رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪» :‬ﺷﺎﻳﺪ)‪ (26‬ﺑﻪ ﺟﺮأت ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ اوﻟﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻲ ـ در زﻧﺪان ـ ﺑﺎ آن آﺷﻨﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ اﺳﺖ‪ «.‬ﺑﻨﻈﺮ راوﻳﺎن‪:‬‬
‫»ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ)‪ (27‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ارﺗﺒﺎط اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاﻓﺶ را ﻗﻄﻊ ﻣﻲﺳﺎزد‪«.‬‬
‫راوﻳﺎن ﺳﭙﺲ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺪﻳﺪ زﻧﺪاﻧﻲ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪» :‬ﻳﻚ )‪ (28‬اﻧﺴﺎن‬
‫ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ در وﺿﻌﻴﺘﻲ ﻗﺮار دارد ﻛﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻮاس دﻳﮕﺮش‬
‫اﻃﺮاف ﺧﻮد را ﻟﻤﺲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﺷﺮاﻳﻂ اﺑﺘﺪاﺋﻲ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ ﺷﺪن ﻳﻚ‬
‫ﺷﺨﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ ﻃﻮل ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺸﻴﺪ ﺗﺎ ـ ﻓﺮد ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ زده ـ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫از ﻗﻮاي دﻳﮕﺮش ﺑﺮاي اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ ﻳﺎري ﺑﮕﻴﺮد‪«.‬‬
‫راوي رو ﺑﻪ دﻳﻮار ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺶ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ زدهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪:‬‬
‫»درﺳﺖ)‪ (29‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻋﻮض ﻗﺪرت ﺑﻮﻳﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺷﻨﻮاﻳﻲ و ﺑﺴﺎواﻳﻴﻢ ﻗﻮي ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﻤﻚ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪«.‬‬
‫دﺳﺖ آﺧﺮ ﭼﻴﺰي را ﻛﻪ راوي آرزو ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬راوي ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮدش ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺣﺎﻻ)‪ (30‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪم را ﺑﺮدارم‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺣﺘﻲ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻫﻢ ﺳﻠﻮﻟﻲام ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ‪«.‬‬
‫و ﺑﺎﻻﺧﺮه‪» :‬در)‪ (31‬ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي آراﻣﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺘﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺮاي دوﻣﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر ﭘﺲ از دﺳﺘﮕﻴﺮيام ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﻟﻌﻨﺘﻲ را از ﭼﺸﻤﻢ ﺑﺮدارم‪«.‬‬
‫آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮان از در ﺗﻨﮓ ﻋﺒﻮر ﻛﺮد‪ .‬ﺧﻄﺮ ﻛﺮدن ﻋﻮاﻗﺐ ﺷﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد‪.‬‬
‫درﻧﮓ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬راوي دﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب زده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻮاﻗﺒﺶ را ﻫﻢ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻦ رواﻳﺖ »ﻣﺼﻠﻮب« ﻧﻮﺷﺘﺔ »ﻛﺘﺎﻳﻮن آذرﻟﻲ« را ﻧﺪﻳﺪهام‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ رواﻳﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ را‪ .‬رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ در ﻛﺘﺎب ﺳﻨﺞ وﻳﮋة ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫در ﺑﺎرة رواﻳﺖ ﻣﺼﻠﻮب ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬آن)‪ (32‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺧﻼف آب ﺷﻨﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺑﺮﺧﻮردار از ﺷﻬﺎﻣﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آﺛﺎرش را در‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻓﺮاوان ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺮاغ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﺑﻮد‪ ،‬اﺻﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﺼﻠﻮب آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻛﻪ در ﺑﻴﺎن آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮش آﻣﺪه‪،‬‬
‫ﻣﻜﺘﻮب ﻛﺮده و ﺗﺎﺑﻊ ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻣﺮﺳﻮم ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺑﻪ آن ﺗﻮﻫﻤﺎت دﺳﺖ‬
‫و ﭘﺎ ﮔﻴﺮ زده‪ ،‬ﺟﺎ دارد ﻛﻪ ﺷﻬﺎﻣﺘﺶ را ﺳﺘﻮد‪«.‬‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻛﺎرﻛﺮد ادﺑﻴﺎت زﻧﺪان در راﺳﺘﺎي ﻛﺸﻒ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ؟‬
‫اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻮي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻛﺎرﻛﺮد ادﺑﻴﺎت)‪ (33‬زﻧﺪان روﺷﻦ ﻛﺮدن‬
‫زواﻳﺎي ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺘﺒﺪاد و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ در ﺑﺨﺶﻫﺎﻳﻲ از ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻏﻠﺐ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ «.‬از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻮي‪» :‬ﻧﻮﺷﺘﻦ)‪ (34‬ﺧﺎﻃﺮه در وﻫﻠﺔ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﻣﻮر ﭘﺮاﻛﻨﺪه و ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه را ﺑﻪ ﻧﻈﻢ و ﻧﺴﻖ‬
‫درآورد‪«.‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫ارﺗﺒﺎط دارد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﺳﻜﻮن و ﺳﻜﻮت درﺑﻴﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫»ﻳﻚ روز)‪ (44‬در ﺣﻴﻦ ﺧﻮردن ﻏﺬا ﻗﺎﺷﻘﻢ ﺑﻪ ﺗﺨﺘﻪ ﺧﻮرد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﻲ ﺷﻨﻴﺪم‪ .‬ﻫﻤﺴﺎﻳﻪام ﻣﺘﻘﺎﺑﻼً ﻗﺎﺷﻖ را ﺑﻪ ﺗﺨﺘﻪ ﻣﻲزد‪ «.‬راوي دﻳﮕﺮ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻮﺟﻮد دﻳﮕﺮي در ﻛﻨﺎرش اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺴﻮي ﺗﻴﻐﺔ ﻧﺎزك دﻳﻮار ﺳﻠﻮل ﻳﻚ‬
‫ﻧﻔﺮ دارد ﺑﻪ او ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ راوي ﺑﻪ آن ﻣﻮﺟﻮد در اﺳﺎرت ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‪.‬‬
‫راوي ﭼﻨﻴﻦ اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪» :‬اﺣﺴﺎس)‪ (45‬اﻳﻨﻜﻪ در ﻳﻚ ﻗﺪﻣﻲ ﺗﻮ اﻧﺴﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ در‬
‫ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻣﺜﻞ ﺗﻮ زﻧﺪه اﺳﺖ و زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎديﺑﺨﺶ و اﻣﻴﺪوارﻛﻨﻨﺪه ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﺑﺮاي راوي آﻏﺎزي ﻧﻮ اﺳﺖ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ رﻳﺘﻤﻲ دﻳﮕﺮ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ در اﻧﺘﻈﺎر‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻮد‪» :‬از آن ﭘﺲ)‪ (46‬ﺳﺮ ﻫﺮ وﻋﺪه ﻏﺬا اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺗﻜﺮار ﻣﻲﺷﺪ‪«.‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮدا ﻛﻤﺘﺮ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮدا اﻧﺪﻛﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺪن‪،‬‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪن‪ ،‬زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن‪ ،‬ﻣﻴﻞ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ در وﺟﻮد ﺳﺮ ﺑﺮﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬از ﻃﺮف‬
‫دﻳﮕﺮ ﭘﺎﻓﺸﺎري در ﺣﻔﻆ ارزشﻫﺎ او را ﺑﻪ ﻛﺎم ﻣﺮگ و ﻧﺎﺑﻮدي ﺳﻮق ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫راوي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ)‪ (47‬ﻓﺮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺎﻳﺴﺖ از ﻫﻴﭽﻜﺲ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺎﻣﺤﺪود داﺷﺖ‪«.‬‬
‫راوي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬اﻣﺎ ﺣﻮزة ﺧﺮد ﻣﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت دارﻧﺪ‪ .‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را زﻳﺮ ﭘﺎ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻜﺎري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺠﺪداً ﺧﻮد را ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻪ و‬
‫از ﻫﻤﻜﺎري ﺧﻮدداري ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺷﻜﺴﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ (48)«.‬ﺑﻪ زﻋﻢ راوي‪» :‬ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ دو ﮔﺮوه آﺧﺮ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدادﻧﺪ و ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪«.‬‬
‫راوي ﺻﺒﺎ اﺳﻜﻮﻳﻲ)‪ (49‬ﻛﻪ ﺧﻮد ﭼﻨﺪ ﺳﺎل از ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻮاﻧﻲاش را در‬
‫ﻇﻠﻤﺖ ﺷﺐ ﮔﺬراﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﺧﺎﻃﺮه زﻧﺪاﻧﻲاي ﻛﻪ ﺧﻮد او ﻧﻴﺰ از‬
‫ﺟﺎن ﺑﺪرﺑﺮدﮔﺎن ﻇﻠﻤﺖ ﺷﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻣﻴﻨﺎي ﺟﻮان‪ ،‬در ﻃﻮل‬
‫ﻣﺪت اﻧﻔﺮادﻳﺶ ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ را در ﺗﻤﺎم اﺟﺰاي ﺳﻠﻮﻟﺶ ﺟﺎري‬
‫ﺳﺎزد‪ .‬ﭘﻨﺠﺮة ﻛﻮﭼﻚ ﺳﻠﻮل ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ روزﻧﻪاﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﻮر و روﺷﻨﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪاﻳﺴﺖ ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﺪارﻳﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﺎﻧﻴﺎن‪ .‬از وراي ﭘﻨﺠﺮه‪ ،‬ﻛﻮه ﺑﻠﻨﺪ و‬
‫اﺳﺘﻮار ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺰﻳﻲ از آن را ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﺻﻼﺑﺖ و اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ را‬
‫ﻣﻲآﻣﻮزد‪ .‬آﻓﺘﺎب زودﮔﺬري ﻛﻪ ﮔﺮﻣﺎﻳﺶ را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي ﻟﺤﻈﺎﺗﻲ در ﺳﻠﻮﻟﺶ ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎ ﻣﻲﮔﺬارد‪ ...‬او ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ زﻳﺒﺎ زﻳﺴﺘﻦ را ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺑﺎز ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ‪ «.‬درﺧﺸﺎن‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻧﺪان ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﺶ در ﻛﺠﺎﺳﺖ؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﭘﺎﺳﺦ داد‪ .‬ﺑﻨﻈﺮ‬
‫ﻣﻦ ﭘﺎﺳﺦ آن در ﺑﻄﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬زﻧﺪان)‪ (50‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ زﻧﺪاﻧﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭘﻴﺮوز ﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ او ﺑﺎﻳﺪ در آن ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺷﻮد‪ «.‬ﭼﺮا‬
‫ﻛﻪ ﺑﻪ زﻋﻢ راوي‪» :‬ﻫﺮ ﻛﺲ)‪ (51‬ﺗﻮاﻧﻲ دارد‪ .‬اﻧﺴﺎن از ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺖ و‬
‫اﺣﺴﺎس ـ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ـ اﺳﺖ ﻧﻪ از آﻫﻦ‪«.‬‬
‫راوي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬در ﺗﻤﺎم)‪ (52‬ﻃﻮل زﻧﺪﮔﻲ ﺳﺮاﺳﺮ ﻓﻘﺮ و رﻧﺞام ﺑﺎ ﻏﺮور‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮده ﺑﻮدم‪ «.‬ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل راوي ﻧﻤﻮﻧﻪاي اﺳﺖ از ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺟﺴﻤﻲ و روﺣﻲ را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﻲﺷﻜﻨﺪ‪ ،‬راوي ﺑﻪ ﻫﻴﭻ‬
‫وﺟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﺒﺎن و زﻧﺪان را ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻛﻨﺪ‪ .‬راوي ﺑﺎ ﺧﻮدش در‬
‫ﺟﺪال اﺳﺖ‪ .‬در ﻛﺸﻤﻜﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺴﻤﺶ را ﻓﺮو ﻣﻲﻛﻮﺑﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ راوي ﺑﺮ ﺣﻔﻆ‬
‫ارزشﻫﺎ ﭘﺎﻓﺸﺎري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬راوي ﻣﻲداﻧﺪ اﮔﺮ ﺑﺸﻜﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ زﻧﺪاﻧﺒﺎن را ﺗﺎﺋﻴﺪ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮان آزاد ﺑﻪ راوي و‬
‫راويﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻳﻚ ﺻﻴﺎد ﻓﻘﻴﺮ‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﻮد ﻛﺎرﮔﺮ ﺳﺎدهاي ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در‬
‫اﺳﺎرت ﺑﺴﺮ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﺒﺎن ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ راوي را ﺑﻪ زاﻧﻮ درﺑﻴﺎورد‪ ،‬راوي در‬
‫ﺟﺪاﻟﻲ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻪ ﺷﺮف و آﺑﺮوي ﺳﻴﺎﺳﻲاش ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬راوي ﺑﻪ ﺻﻴﺎدان ﻓﻘﻴﺮ‬
‫ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‪ ،‬راوي از ﻫﻤﺎن اوان ﻛﻮدﻛﻲ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻼش ﺑﻲوﻗﻔﻪ ﭘﺪر ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮاش‬
‫در آبﻫﺎي ﺳﺎﺣﻠﻲ »ﺑﻨﺪر اﻧﺰﻟﻲ« اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﺟﺪال ﺑﻴﻦ ﻣﺮگ و‬
‫زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬راوي اﻳﻨﻄﻮر رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﺑﻪ ﺷﺮاﻓﺖ)‪ (53‬ﺧﻮدم ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻼش ﻣﻲﻛﺮدم؛ راه دﻳﮕﺮي ﻧﺒﻮد‪ «.‬راوي در ﺷﺒﺎﻧﻪﺗﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت اﺳﺎرت‬
‫درﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ زﻧﺪان و زﻧﺪاﻧﺒﺎن ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﺑﺮ او ﻏﻠﺒﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ او را وﻳﺮان ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر اﻳﻨﻜﻪ در آزﻣﻮن دﺷﻮار ﺑﺸﻜﻨﺪ و رازش‬
‫آﺷﻜﺎر ﺷﻮد‪ ،‬راوي را ﺑﻪ ﻣﺮز ﺟﻨﻮن ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪ .‬راوي ﺑﺎ زﺑﺎﻧﻲ ﺳﺎده و ﺷﻔﺎف و‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻠﺦ ﺳﺒﻌﻴﺖ زﻧﺪاﻧﺒﺎن را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﺑﺮاي راوي ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ راه‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬از ﺷﺮاﻓﺘﺶ دﻓﺎع ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ راوي آﻧﻬﺎ‪» :‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ)‪(54‬‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ و ﺣﺮﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲام را ﻟﮕﺪﻣﺎل ﻛﻨﻨﺪ‪«.‬‬
‫راوي در ﺳﻠﻮل ﻣﺎﻧﺪﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن دﻳﮕﺮ راوﻳﺎن ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻮاﻧﻲ را در‬
‫‪٢٦٩‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫راوي‪ ،‬ﻧﻪ ﻫﻢ ﺳﻠﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻫﻤﺒﻨﺪان ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺤﺮ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎن ﻫﻢ ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺤﺮ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﺎزﺟﻮ ﻫﻢ ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ‬
‫ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺤﺮ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺳﺤﺮ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﻲﺧﻮرد و ﻣﻲﺧﻮاﺑﻴﺪ و ﺑﺎزي‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﺳﺤﺮ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ در ﻛﻨﺎر ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ و ﻋﻤﻪﻫﺎ و ﺧﺎﻟﻪﻫﺎ‬
‫و داﻳﻲﻫﺎ و ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻫﻤﺔ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺑﻮد‪ .‬ﻛﺠﺎ ﺑﻮدﻧﺪ آﻧﻬﺎ؟ زﻧﺪان ﻛﺠﺎﺳﺖ؟ ﭼﻪ‬
‫ﻛﺴﻲ ﺳﺤﺮ را ﺑﻪ ﺳﻠﻮل زﻧﺪان ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ؟ ﻫﻢ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻛﻮدك ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺳﺤﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ ـ ﻛﻮدك در ﺳﻠﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺼﻪ و ﺗﺮاﻧﻪ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﻲ ﻫﻢ ﺗﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﺗﻨﻪ ﺑﺎﻳﺪ داد‪ .‬ﺑﺸﻜﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ زد‪ .‬ﺳﺤﺮ ﺳﻠﻮل را‬
‫ﺑﺮﻧﻤﻲﺗﺎﺑﺪ؛ ﻧﻬﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﺗﺎزه ﺟﻮاﻧﻪ زده ﻛﻪ از روﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﻜﻲ اﻧﺘﻘﺎل داده‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻬﺎل ﻏﻨﭽﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺑﺸﻜﻔﺪ‪ ،‬ﻣﻲﭘﮋﻣﺮد‪.‬‬
‫راوي از ﻛﻤﺒﻮد »آﻓﺘﺎب«)‪ (37‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬از »وﺟﻮد رﻃﻮﺑﺖ‪ ،‬و »ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي‬
‫ﭘﻮﺳﺘﻲ« ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻮﻳﮋه ﺑﻴﻤﺎري‪» ،‬ﻧﺮﻣﻲ اﺳﺘﺨﻮان« و »ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺗﻨﻔﺴﻲ«‬
‫ﺑﻪ رواﻳﺖ راوي ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ دﺳﺖ »از ﺑﻴﻤﺎرﻫﺎي راﻳﺞ ﻛﻮدﻛﺎن اﺳﺖ‪«.‬‬
‫ﻣﻼﻗﺎت‪ :‬ﺣﺪود دو ﺳﺎل و اﻧﺪي از ﺑﺎزداﺷﺖ راوي و ﺳﺤﺮ ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫راوي ﺣﻖ ﻣﻼﻗﺎت دارد و ﻧﻪ ﺳﺤﺮ‪ .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ راوي »ﻣﻼﻗﺎت در زﻧﺪان)‪(38‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ وﺳﻴﻠﺔ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دﻧﻴﺎي ﺧﺎرج اﺳﺖ‪«.‬‬
‫راوي ﺑﻪ ﺷﺪت اﺣﺴﺎس دﻟﺘﻨﮕﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﺪت اﺣﺴﺎس دﻟﺘﻨﮕﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﺴﻲ ﻫﻢ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫راوي اﻳﻦ ﻃﻮر ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻛﺎﺑﻴﻦﻫﺎ)‪ (39‬ﮔﻮﺷﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ از ﭘﺸﺖ‬
‫ﺷﻴﺸﻪ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ را ﻣﻲدﻳﺪﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت را ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ‪ «.‬راوي اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪» :‬ﺷﺐ)‪ (40‬ﺑﻪ ﺷﺐ‬
‫ﺳﻴﮕﺎري روﺷﻦ ﻣﻲﻛﺮدم و از زﻳﺮ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ آﺗﺶ آن را ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﺮدم‪ .‬ﮔﻮﻳﻲ ـ‬
‫آﺗﺶ ـ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮد؛ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﻮﻧﺲ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻣﻦ‪«.‬‬
‫راوي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ‪» :‬ﻓﻘﻂ)‪ (41‬ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﻓﻜﺮ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ دﻧﻴﺎي آدﻣﻲ ﺑﺎ‬
‫ﭼﺸﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ از ﻓﻜﺮ ـ ﻛﺮدن ـ زﻳﺎد‪ ،‬ﻣﺮور ﺑﺮ ﺧﺎﻃﺮات ﮔﺬﺷﺘﻪ و رؤﻳﺎي آﻳﻨﺪه‬
‫ﺧﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮم و ﺧﻮاﺑﻢ ﻣﻲﺑﺮد‪«.‬‬
‫راوي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬در)‪ (42‬اﻳﻦ ده روز ﻛﻪ ﭼﺸﻢﻫﺎﻳﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
‫ﺑﺎر ﮔﺬﺷﺘﻪام را ﻣﺮور ﻣﻲﻛﻨﻢ؛ از ﻛﻮدﻛﻲ ﺗﺎ ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ و از ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﺗﺎ ﺟﻮاﻧﻲ‪«.‬‬
‫آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ)‪ (43‬ﻛﻪ ﻣﻨﻨﮋﻳﺖ )‪(Méningite‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺎدا ﺑﺎد‪ .‬ﻣﻲداﻧﻢ ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﺮ درد داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﺳﺮ‬
‫درد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻓﻜﺮ ﻧﻜﻨﻢ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ در اﻧﺰوا ﻫﺴﺘﻲ‬
‫ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﺗﺤﺮﻛﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﭼﻄﻮر ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺑﻬﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻓﻜﺮ ﻧﻜﻨﻲ‪«.‬‬
‫ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻓﻜﺮ‪ ،‬ﻓﻜﺮ ﭼﻲ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ راوي؟ راوي ﺧﻮدش را در‬
‫آﺋﻴﻨﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎز ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻛﻲ ﻫﺴﺘﻢ و ﭼﻪ ﻫﺴﺘﻢ و در اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﭼﻪ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬اﻳﻦ دﻳﻮار ﺣﺎﺋﻞ ﻣﺮﺋﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻫﻤﭽﻮن ﭘﺮﻧﺪهاي در ﻗﻔﺲ ﺑﺮاي‬
‫رﻫﺎﻳﻲ ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫راوي ﻫﺮ ﺷﺐ ﻛﺎﺑﻮس ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ »ﺻﺒﺢﻫﺎ را ﺑﺎ‬
‫ﺧﺴﺘﮕﻲي ﻛﺴﺎﻟﺖآوري ﺷﺮوع ﻛﻨﺪ‪ «.‬و‪» ،‬ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ ﻗﺪم ﺑﺰﻧﺪ‪ «.‬ﭼﺮا ﻛﻪ‪:‬‬
‫»ﻛﺎﺑﻮسﻫﺎي ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪﻫﺎي روز ﻫﻢ« راوي را رﻫﺎ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻧﺰوا و ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﺜﻞ ﺧﻮره روح اﻧﺴﺎن را آرام آرام ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬راوي در ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺳﻠﻮل ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫ﺗﺮﻣﻴﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬درﻣﺎن آن ﺑﻪ زﻣﺎن ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬زﺧﻢﻫﺎ ﺑﻲ ﺷﻤﺎر اﺳﺖ و در ﻋﻤﻖ‬
‫وﺟﻮد راوﻳﺎن ﻧﺸﺴﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از راوﻳﺎن ﺑﺮ اﺛﺮ‬
‫ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺟﺴﻤﻲ و روﺣﻲ ﺣﺎﻓﻈﻪاش ﺧﻂ ﺧﻄﻲ ﺷﺪه و دﭼﺎر اﺧﺘﻼﻻت‬
‫ذﻫﻨﻲ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﻣﻘﻄﻌﻲي ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮد‪» :‬ﺷﺒﻲ)‪ (60‬در‬
‫اﻧﻔﺮادي اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﺮدم ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ را ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ ﻳﺎد ﺑﻴﺎورم‪ .‬ـ ﻧﻪ ـ ﻧﺎم‬
‫ﻣﺎدرم را‪ ،‬ـ ﻧﻪ ـ ﺷﻤﺎره ﺗﻠﻔﻦ ﺧﺎﻧﻪﻣﺎن را ـ ﻧﻪ ـ ﭼﻬﺮه ﻫﻤﺴﺮم را‪ .‬ﺑﻌﺪ از دو‬
‫ﺳﺎﻋﺖ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ رﻓﻊ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻬﺮة ﻫﻤﺴﺮم را ﻛﻤﺎﻛﺎن ﺑﻴﺎد ﻧﻴﺎوردم‪«.‬‬
‫راوي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ » :‬ﻛﻨﺎر)‪ (61‬ﭘﻨﺠﺮه ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻢ‪ .‬از ﭘﺸﺖ ﺷﻴﺸﻪ و ﻻﺑﻼي‬
‫ﻛﺮﻛﺮهﻫﺎ ﺑﻴﺮون را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ـ ﺑﻴﺮون ـ آرام آرام ﺑﺮف ﻣﻲﺑﺎرد و زﻣﻴﻦ‬
‫ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﺳﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬دو درﺧﺖ ﮔﻴﻼس را ﺑﺮف ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺎﺻﻠﺔ اﻳﻦ‬
‫دو درﺧﺖ و وﺳﻂ ﺑﺮگﻫﺎ ﮔﻞ ﻳﺦ ﻧﻤﺎﻳﺎن اﺳﺖ‪«.‬‬
‫راوي ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬اﺗﺎق)‪ (62‬ﭘﻨﺠﺮهاي داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﻏﭽﺔ ﻛﻮﭼﻜﻲ‬
‫ﻣﺸﺮف ﺑﻮد ﺑﺎ ﭼﻨﺪ درﺧﺖ‪«.‬‬
‫راوي ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬زﻧﺪاﻧﻲ)‪ (63‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ درﺧﺖ و ﺳﺘﺎره و ﻣﺎه و‬
‫ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ـ و ﺑﺎ ـ ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪي ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺎﺋﻴﺰ آﻣﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ ﺣ‪‬ﺰن‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬و اﻧﺪوه درﺧﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮگﻫﺎﻳﺶ را ﻣﻲرﻳﺨﺖ‪ ،‬ﺑﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﺣﺰﻳﻦ ﻣﺎ ﭼﻪ‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﻮد‪ «.‬ﺑﺎ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ راوي و ﺑﺎ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ رواﻳﺖﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ در ﺟﻨﮕﻲ ﻳﺎ در ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﻗﻢ اﻳﻦ ﺳﻄﻮر ﺑﻪ ﺧﻮدش اﺟﺎزه ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﻛﻪ دﺳﺘﻲ در ﭘﺎرهاي از ﺟﻤﻼت ﻛﻪ‬
‫ـ ﺳﻜﺘﻪ دارد ـ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﺣﺮوف و ﻛﻠﻤﺎت ـ ﺑﻴﻦ دو ﺧﻂ ﺗﻴﺮه ـ از راﻗﻢ اﻳﻦ ﺳﻄﻮر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ راوﻳﺎن در ﭼﺎپ ﺑﻌﺪي ﺑﺎ ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﻣﺘﻮن ﺑﻪ رﻓﻊ ﺳﻜﺘﻪﻫﺎﻳﻲ‬
‫از اﻳﻦ دﺳﺖ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ راوﻳﺎن ﺧﻮد در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ‬
‫ادﻋﺎﻳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﺣﺘﻲ در ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﺎر رواﻳﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺿﻌﻒﻫﺎي ﺧﻮد اذﻋﺎن‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎري‪ ،‬آﻧﭽﻪ در ﻧﮕﺎه اول در ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ رواﻳﺖﻫﺎ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن و‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي رواﻳﺖﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻀﻤﻮن و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﻛﻪ »ﺳﻨﺪﻳﺖ« دارد و اﻳﻦ اﺻﻞ در‬
‫ﺗﻤﺎم رواﻳﺖﻫﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬راوي در اﻧﺘﻈﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬راوي‬
‫در اﻧﺘﻈﺎر ﭼﻲ ﺑﺴﺮ ﻣﻲﺑﺮد؟ ﭘﺎﺳﺦ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ .‬راوي ﻣﺪت ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺘﺶ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺷﺪه و ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ آزادش ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن‬
‫ﻛﺮدﻳﻢ‪ ،‬ﻋﺒﻮر از در ﺗﻨﮓ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪..‬‬
‫از اﻳﻦ رو ﺗﺎ وﻗﺘﻲ درﻫﺎي زﻧﺪان ﺑﺮوي راوي ﺑﺎز ﺷﻮد‪ ،‬زﻧﺪاﻧﺒﺎن ﺳﺎﻛﺶ را‬
‫ﺑﺪﺳﺘﺶ ﺑﺪﻫﺪ و از راوي ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﭘﺎي ﺑﺮﮔﻪ آزادياش را اﻣﻀﺎء ﻛﻨﺪ‪ ،‬راوي‬
‫ﭘﻴﺶ ﺧﻮدش ﻫﺰار ﺟﻮر ﻓﻜﺮ و ﺧﻴﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﻪ راوي‬
‫ﺣﺴﺎب روزﻫﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻪ دﻟﺶ اﻣﻴﺪ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﻪ آزادي ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راوي ﺑﻪ ﻗﺸﻨﮓﺗﺮﻳﻦ ﻧﺤﻮي اﻳﻦ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺲ و ﭘﺸﺖ ﺣﺴﺎب‬
‫روزﻫﺎ را ﻛﺮدن‪ ،‬ﺗﻠﺨﻲ‪ ،‬زﻫﺮﺧﻨﺪ و اﻧﺪوه ﻋﻤﻴﻘﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راوي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻣﺪت)‪ (64‬ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺘﻢ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺷﺮوع ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎرش ﻣﻌﻜﻮس ﻛﺮده ﺑﻮدم‪ .‬اﻣﺮوز آزاد ﺷﺪهام‪ .‬ﻓﺮدا دو روز اﺳﺖ ﻛﻪ آزاد‬
‫ﺷﺪهام‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮدا ﺳﻪ روز اﺳﺖ ﻛﻪ آزاد ﺷﺪهام‪«.‬‬
‫ﺣﺎل ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻤﻼت ﻓﻮقاﻟﻌﺎده درﺧﺸﺎن و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻫﺮاساﻧﮕﻴﺰ ﻧﮕﺎه‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬راوي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬وﻗﺘﻲ)‪ (65‬ﺑﻪ »ﺗﺎﺑﻮت« ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﻨﺠﺮه را ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﭘﻨﺠﺮهاي ﺑﺎ داﻧﻪﻫﺎي ﺳﻔﻴﺪ و ﻟﻐﺰانِ ﺑﺮگ‪«.‬‬
‫راوي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻳﻚ ﺷﺐ »ﺣﺎﺟﻲ« ﺑﻪ ﺳﻠﻮلام آﻣﺪ و ﻣﻘﺪاري ﭘﻨﻴﺮ را ﻛﻪ در‬
‫ﺗﻜﻪاي روزﻧﺎﻣﺔ اﻃﻼﻋﺎت ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ داد‪ .‬ﺗﺎ ﻣﺪتﻫﺎ ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ ﻣﻦ‬
‫اﻳﻦ ﺑﻮد‪ .‬ـ ﻣﻦ ـ اﻳﻦ ﺗﻜﻪ ﻛﺎﻏﺬ را ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺟﻤﻼﺗﺶ را ﺣﻔﻆ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮدم‪ .‬ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﺮدم ﺗﻌﺪاد اﻟﻒﻫﺎ و ﻧﻘﻄﻪﻫﺎ را ﺑﺸﻤﺎرم و ﺗﻌﺪاد ﻧﻮنﻫﺎ را ﺣﻔﻆ‬
‫ﻛﻨﻢ‪«(66).‬‬
‫ﻋﻄﺶ راوي ﺑﺮاي ﺗﻤﺮﻳﻦ ذﻫﻨﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﺒﺎن ارﺗﺒﺎط او را ﺑﺎ دﻧﻴﺎي‬
‫ﺧﺎرج ﻗﻄﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀﻮر زﻧﺪاﻧﻲ درﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺷﻜﺴﺖ زﻧﺪاﻧﺒﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﺒﺎن‬
‫ﺑﻮﺿﻮح درﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﮕﻮﻧﺔ دﻳﮕﺮ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‪ .‬ﻫﻤﺔ ﻛﻮﺷﺶ زﻧﺪاﻧﺒﺎن‬
‫اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻓﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﺔ زﻧﺪاﻧﻲ ﻏﻠﺒﻪ ﻛﻨﺪ و ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﻮدش را ﺑﻪ او ﺗﺤﻤﻴﻞ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻲ در ﺑﻨﺪ از ﺷﺮف ﺧﻮد‪ ،‬ﺷﺮف ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻓﺎع‬
‫ﺑﺮﻣﻲﺧﻴﺰد‪ ،‬زﻧﺪاﻧﺒﺎن او را ﻧﻤﻲﻓﻬﻤﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺟﺴﻤﻲ و‬
‫روﺣﻲ زﻧﺪاﻧﺒﺎن از درك اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﭼﺮا زﻧﺪاﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﺮ‪،‬‬
‫ﺗﻮﻫﻴﻦ و ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ را ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﻲﺧﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﭻوﺟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫آن را ﺑﺎ ﺧﻮد و در ﺧﻮد دارﻧﺪ‪ .‬روح و رواﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ زودي‬
‫‪٢٧٠‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻣﺤﺒﺲ ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬راوي و ﺳﺤﺮ در ﺳﻠﻮل ﻣﺎﻧﺪﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻗﻄﻊ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫راوي در ﺳﻠﻮل ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎزﺟﻮﻳﺎن ﺳﺮﻧﺦ ﺗﺎزهاي ﺑﺪﺳﺖ ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ .‬در ﺳﻠﻮل‬
‫آﻓﺘﺎب ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻫﻮا ﺑﺎﻧﺪازة ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺷﺒﻲ ﻋﺎرﺿﺔ ﺑﻴﻤﺎري در ﺳﺤﺮ دﻳﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد؛ اوﻟﻴﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي آن ﺗﺎولﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﺻﻮرت اﺳﺖ‪ .‬راوي ﭼﻨﻴﻦ‬
‫رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﺳﺤﺮ)‪ (55‬ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻧﺰار روي ﭘﺘﻮي ﻣﺸﻜﻲ ﺧﻮاﺑﻴﺪ‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﭼﺎدر ﻣﺸﻜﻲ ﻣﻠﺤﻔﻪاش ﺑﻮد‪ ...‬ﺗﻤﺎم ﺻﻮرﺗﺶ زﺧﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻗﻄﺮاﺗﻲ ﭼﻮن‬
‫ژاﻟﻪ روي زﺧﻢﻫﺎ ﺑﻮد‪ «.‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬راوي ﮔﻮش ﺑﻪ زﻧﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺮﻧﺦ ﺗﺎزهاي ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑﺮاي ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﻣﺠﺪد او را ﻓﺮا‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬دﻓﻌﺘﺎً راوي اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻳﺎدﻫﺎ رﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮد را در ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺗﻨﻬﺎ و ﺑﻲﻛﺲ و ﺑﻲﻳﺎر و ﻳﺎور ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ .‬راوﻳﺎن دﻳﮕﺮ‬
‫ﻫﻢ در رواﻳﺖﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ و ﻛﻮﺗﺎﻫﺸﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺴﻲ را ﺑﻴﺎن ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫»ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻋﻨﺼﺮي ﻛﻪ در ﻣﺘﻦِ ﺑﻠﻨﺪ ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان رﻧﮓ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪهﮔﻲ اﺳﺖ‪ «(56).‬ﻣﺎ ﺻﺪاي راوي را از وراي ﻛﻠﻤﺎت ﺑﻮﺿﻮح‬
‫ﻣﻲﺷﻨﻮﻳﻢ‪ .‬راوي ﺑﻪ ﺻﺪاﻫﺎ ﺣﺴﺎس اﺳﺖ‪ .‬راوي ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﻫﺮ ﺻﺪاﻳﻲ از ﺟﺎي‬
‫ﻣﻲﺟﻬﺪ‪ .‬راوي ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬آدم)‪ (57‬ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺻﺪاي ﺑﻴﺮون را‬
‫ﻣﻲﺷﻨﻮد‪ .‬زﻣﺎن را ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺻﺪاي ﭘﺎﻫﺎ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺪ و از ﺻﺪاي در‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺪام ﺳﻠﻮل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ـ ﻣﻲﺷﻮد ـ ﺷﺪ‪«.‬‬
‫راوي دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺴﻲ را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن)‪(58‬‬
‫ﻫﺮ ﺻﺪا و ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن درب ﺳﻠﻮل و ﺑﻨﺪ و ﺧﻮاﻧﺪن ﻫﺮ ﻧﺎم و ﻛﻠﻴﺔ وﺳﺎﻳﻞ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ ﻗﺮقﺑﺎن‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲرﺳﻴﺪ و ﻫﻤﻪﮔﺎن ﻣﺮگ را ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ اﻳﺴﺘﺎده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﻪ رواﻳﺖ راوي ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﺑﺎ)‪ (59‬ﺷﻤﺎرش ﺗﻌﺪاد ﺗﻮﻗﻒﻫﺎي ﭼﺮخ در‬
‫ﻫﺮ ﻧﻮﺑﺖ و ﮔﻮش دادن دﻗﻴﻖ ﺑﻪ ﺻﺪاي ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺑﺸﻘﺎب ﺗﻌﺪاد اﺳﺮاي ﻃﺒﻘﻪ‬
‫)‪ (4‬آﺳﺎﻳﺸﮕﺎه را ﺑﺮآورد ﻣﻲﻛﺮدم‪«.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ راوﻳﺎن ﺣﺲ ﻣﺸﺘﺮك را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ رواﻳﺎن‬
‫زﻧﺪان را ﻳﻜﺴﺎن زﻳﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻳﻜﺴﺎن رﻧﺞ ﻛﺸﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺻﺪا ﻫﺮﮔﺰ ﺧﺎﻣﻮش‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬رواﻳﺖﻫﺎ ـ آن ﭼﻨﺪ ﺗﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﻣﻦ دﻳﺪهام )رواﻳﺖﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻦ ﻧﺪﻳﺪهام وﻟﻲ از آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﻚ و‬
‫ﺳﻴﺎق رواﻳﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ راوي از ﻣﻦ درون ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺲﻫﺎي‬
‫دروﻧﻲ راوي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﻲ راوياي ﻛﻪ در‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﺧﻮدش ﺷﺎد ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬از ﺑﻮدن در ﺟﻤﻊ زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ ﮔﺮﻳﺰان اﺳﺖ‪ .‬از ﺑﻮدن‬
‫در ﺟﻤﻊ زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ در ﺧﺸﻢ اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﻫﻤﺒﻨﺪان ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﺳﻌﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ از ﻧﺎﺧﺸﻨﻮدي ﺑﻪ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮي در ﺟﻤﻊ ﺑﻮدن‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ دﻳﺪه و‬
‫آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪه در ﻃﺒﻖ اﺧﻼص ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﺎ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ و ﺻﺪاﻗﺖ ﺗﻤﺎم و‬
‫ﺑﻪ روﺷﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﻨﺪ و اﻳﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺪﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺤﺮ ﻣﻲرﻗﺼﺪ‪ ،‬در ﭼﺮﺧﺶ رﻗﺺ‪ ،‬ﻟﺮزش ﻟﺒﺎﻧﺶ‪ ،‬در ﭼﺸﻢﻫﺎي ﮔﻴﺮاﻳﺶ‪ ،‬در‬
‫ﺗﻤﺎم ﺣﺮﻛﺎت ﺗﻨﺶ رﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬ﭘﺮﻧﺪة ﺧﻴﺎﻟﺶ ﺑﻪ ﭘﺮواز در‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺳﺤﺮ ﺑﻪ ﻛﻮدﻛﻲ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺧﺎﻃﺮهﻫﺎ دوﺑﺎره زﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﺷﻴﺎء و‬
‫آدمﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﻧﻈﺮش ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﺾ ﺳﻠﻮل ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﻗﻠﺐ ﺳﺤﺮ ﺑﺎ ﻧﺒﺾ ﺳﻠﻮل‬
‫ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﺳﺤﺮ ﺑﻪ ﻳﺎد دﺧﺘﺮان ﺑﻨﺪ ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﺳﺤﺮ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﻳﺎد آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﻳﺎد‬
‫آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻟﺤﻈﺎﺗﻲ را ﻛﻪ در ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﺳﺮ ﻛﺮده‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮه ﺗﺎﺑﻨﺎك آﻧﻬﺎ ﺗﺎ ﺑﻪ اﺑﺪ در ﻣﻐﺰ‬
‫و ﻗﻠﺐ ﺳﺤﺮ ﺣﻚ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﻲ اﺳﺖ راوي در اﻧﺪﻳﺸﺔ ﭼﻴﺴﺖ؟ راوي‬
‫ﺑﺎ درون ﺧﻮﻳﺶ در ﺟﺪال اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮف ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺎﻧﺪن و رﻓﺘﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺮوج از در‬
‫ﺗﻨﮓ آﺳﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺟﺴﻢ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ ﭼﻬﺎر دﻳﻮاري ﺳﻠﻮل اﺳﺖ‪.‬روح اﻣﺎ ﺑﻪ ﭘﺮواز‬
‫درﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺧﺎﻃﺮه‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮهﻫﺎ‪ .‬ﺧﺎﻃﺮة ﻛﻮﻫﻨﻮردي‪ ،‬ﺻﻌﻮد از ﻛﻮه آﺳﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮهاي از ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺮي ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن‬
‫راوي ﺑﺎ ﺳﺤﺮ در آن زﻧﺪاﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺒﺲ اﺑﺪ‪ .‬اوجﮔﻴﺮي ﺟﻨﺒﺶ‬
‫دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ ﻣﺮدم؛ ﭘﻴﺎﻣﺪ آن‪ ،‬رﻫﺎﻳﻲ از زﻧﺪان در ﺳﻮم آﺑﺎن ‪ .57‬ﻫﻤﺴﺮ ﻓﺮاري‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺨﻔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮاً در ﺧﺎﻧﺔ »اﻣﻦ« ﺑﺴﺮ ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﮔﺮﻳﺰ‪ .‬راوي‬
‫در اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺎن ﻣﺎﻧﺪن و رﻓﺘﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﺳﺎل‪ ،‬دو ﺳﺎل‪،‬‬
‫ﭘﻨﺞ ﺳﺎل‪ ،‬ﻫﻔﺖ ﺳﺎل‪ ،‬ﻧﻪ ﺳﺎل‪ .‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ اداﻣﻪ دﻫﻢ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ اداﻣﻪ دﻫﻢ‪.‬‬
‫ﻛﺸﻤﻜﺶ دروﻧﻲ ﻃﻲ اﻳﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ﻧﻜﺒﺖ‪ ،‬از در ﺗﻨﮓ ﻋﺒﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻣﺸﺐ‬
‫ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ راوي اﺳﺖ‪ .‬راوي آﻣﺎده اﺳﺖ‪ .‬راوي ﺑﻪ ﺷﻨﻴﺪن ﺻﺪاي ﭘﺎي‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎن از ﺟﺎ ﺑﺮﻣﻲﺧﻴﺰد‪ .‬اﻧﺪوه آن ﺳﺎلﻫﺎ‪ ،‬ﻏﺒﺎري ﻛﻪ در اﻳﺎم ﻣﺤﺒﺲ ﺑﺮ روح‬
‫و روان راوﻳﺎن ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ زدودﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از ﻫﻤﻴﻦ رو اﺳﺖ ﻛﻪ راوﻳﺎن‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫ﺷﺎﻋﺮم اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺧﻮﻳﻲ وام ﻣﻲﮔﻴﺮم ـ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ وﻳﮋه و اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﺑﺴﺮ‬
‫ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ ﺑﺎزداﺷﺖ و ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﻜﻨﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻌﻠﻘﺎت‬
‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ـ ﻓﻜﺮي ﻣﺘﻔﺎوت در ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪان در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬از ﻫﻤﻪ‬
‫اﻳﻦﻫﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲﺷﺎن ﺑﻪ ﺗﺎر ﻣﻮﻳﻲ ﺑﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮدا ﺑﻪ‬
‫ﻫﻴﭽﺴﺘﺎن ﺳﻔﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل زﻧﺪاﻧﻲ از زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻪ زﻧﺪان‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﺠﺎل و ﻓﺮﺻﺖ ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﺑﺮاي دوﺳﺘﻲﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ ﺑﺎ اﺟﺮاي ﻻل ﺑﺎزي )ﭘﺎﻧﺘﻮﻣﻴﻢ( ﻓﻀﺎي ﺑﻨﺪ را ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺳﺮودن‪ ،‬زدن ﻃﺮﺣﻲ از ﭼﻬﺮه‪ ،‬زﻣﺰﻣﻪ ﻛﺮدن ﺗﺮاﻧﻪاي‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻣﻘﺎوﻣﺖ را در‬
‫ﺑﻴﻦ ﻫﻤﺒﻨﺪان ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻳﺎ ﻫﻤﭽﻮن »ﻻﻟﻪ)‪ «(75‬ﺷﻬﺮزاد ﻗﺼﻪﮔﻮ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺰﻳﻨﺶ‬
‫ﻓﻦ داﺳﺘﺎنﮔﻮﻳﻲ دﻧﺒﺎﻟﻪدار ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺳﺎﻋﺎﺗﻲ در ﺷﺐ‪ ،‬ﺗﺴﻠﻲﺑﺨﺶ ارواح‬
‫ﺧﺴﺘﻪ ﻫﻤﺒﻨﺪان ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ دم ﮔﺮم ﻣﺴﻴﺤﺎﻳﻲاش روﺣﻴﺔ ﻋﻤﻮﻣﻲ زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ را ﺑﺎﻻ‬
‫ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﻻﻟﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از روش ﻗﺼﻪﮔﻮﻳﻲ دﻧﺒﺎﻟﻪدار ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫را در وﺟﻮد زﻧﺪاﻧﻲ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻻﻟﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﺧﻼﻗﻴﺘﺶ در‬
‫ﻗﺼﻪﭘﺮدازي ﺑﺸﻴﻮة دﻧﺒﺎﻟﻪدار ﺑﻪ زﻧﺪاﻧﻲ ﺟﺴﺎرت ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺗﺮس و رﻋﺐ را ﻛﻪ‬
‫در ﻓﻀﺎي ﺑﻨﺪ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﻫﻢ ﻣﻲﺷﻜﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻻﻟﻪ ﺑﺸﺎرتدﻫﻨﺪة‬
‫ﻋﺸﻖ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ و اﻣﻴﺪ ﺑﻪ رﻫﺎﻳﻲ و ﭘﻴﺮوزي اﺳﺖ‪ .‬ﻻﻟﻪ ﺑﺸﺎرتدﻫﻨﺪة ﺗﻌﺎﻟﻲ‬
‫ﻓﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ و روح و روان زﻧﺪاﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻻﻟﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزآﻓﺮﻳﻨﻲ‬
‫رﻣﺎنﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﺟﻠﺪي‪ ،‬در ﺷﺒﺎﻧﻪﺗﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت زﻧﺪان‪ ،‬دﻧﻴﺎي ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪاي را ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺒﻨﺪان ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪ .‬روزﻧﻪاي آﺑﻲ ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﺪ ﺗﺎ زﻧﺪاﻧﻲ از درﻳﭽﺔ آن ﺑﻪ‬
‫ﻛﺸﻒ ﺟﻬﺎن ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﺔ رﻣﺎن دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻻﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﺑﻪ رواﻳﺖ راوي‪،‬‬
‫ﻗﺼﻪﮔﻮﻳﻲ دﻧﺒﺎﻟﻪدار را ﺑﺎ رﻣﺎنﻫﺎي ﺑﺰرﮔﻲ ﭼﻮن »ﺟﺎن ﺷﻴﻔﺘﻪ« اﺛﺮ »روﻣﻦ‬
‫روﻻن« ﭼﻬﺎر ﺟﻠﺪ‪» .‬ژان ﻛﺮﻳﺴﺘﻒ« اﺛﺮ روﻣﻦ روﻻن‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺟﻠﺪ‪» .‬ﺧﻮﺷﻪﻫﺎي‬
‫ﺧﺸﻢ« اﺛﺮ ﺳﺘﺮگ »ﺟﺎن اﺳﺘﺎﻳﻦ ﺑﻚ« ﺷﺮوع ﻛﺮد و در ﺷﺐﻫﺎي ﺑﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻮش‬
‫ﺟﺎن ﻫﻤﺒﻨﺪان رﺳﺎﻧﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ رواﻳﺎت »ﺳﻮداﺑﻪ اردوﻻن« ﺑﺘﻮان »از ﻫﻤﻴﻦ)‪(76‬‬
‫روزﻧﺔ ﻛﻮﭼﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﻧﻮر را دﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﻦ »ﻳﺎدﻧﮕﺎرهﻫﺎي زﻧﺪان« رواﻳﺖ ﺳﻮداﺑﻪ اردوﻻن را ﻧﺪﻳﺪهام‪ .‬رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺤﻮي درﺧﺸﺎن و ﺑﺎ ﻇﺮاﻓﺖ و ﺗﻴﺰﺑﻴﻨﻲ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻋﻤﻮﻣﻲ از »ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎ)‪ «(77‬و‬
‫»ﺳﻴﺎه ﻗﻠﻢﻫﺎ« ﺑﺪﺳﺖ داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻋﻴﻨﺎً آن را در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﻲآورﻳﻢ‪» :‬اﻣﺎ‪،‬‬
‫ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺪوﻫﻲ ﺧﺎﻣﻮش ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﺗﺴﻜﻴﻦ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ـ ﻣﺨﺎﻃﺐ ـ ﻟﺤﻈﺎﺗﻲ‬
‫در ﻫﻨﺮ ﺟﻮﺷﺎن ﺳﻮداﺑﻪ ﻏﺮق ﻣﻲﺷﻮد و از ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺗﺎﺑﻠﻮﻫﺎ و ﺳﻴﺎهﻗﻠﻢﻫﺎ و‬
‫ﮔﻠﺪوزيﻫﺎي ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺎ آﻓﺮﻳﻨﺶ ﻓﻀﺎي ﻛﻮﺑﻴﺴﺘﻲ و ﮔﺎه‪ ،‬رﻧﮓﻫﺎي درﻫﻢ و‬
‫ﻧﺎﻫﻤﮕﻮن ﺑﺎ ﺳﺎﻳﻪ و روﺷﻦﻫﺎي رﻧﮓ ﺑﺎﺧﺘﻪ در ﺧﻮد ﻓﺮو ﻣﻲرود و در آﺋﻴﻨﺔ‬
‫ﺧﻴﺎل ﺳﺮ از ﺗﺎﻻرﻫﺎي ر‪‬م و ﭘﺮﺳﭙﻮﻟﻴﺲ درآورده و در ﮔﺸﺖ و ﮔﺬاري ﺑﺎ‬
‫آﻓﺮﻳﺪهﻫﺎي ﺳﻮداﺑﻪ ﻣﻲﻏﻠﻄﺪ ﻛﻪ در ﺳﻜﻮت ﻣﺤﺾ ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻻﻟﻪاي ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ورز ﻛﺮدن ﻛﻠﻤﺎت ارزش آزادي را ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﻪ زﻋﻢ‬
‫»ﻧﻮرﻣﻦ ﻣﺎﻧﺌﺎ« »ﻣﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﺔ)‪ (78‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ زﺧﻢ ﺧﻮردة ﺧﻮﻳﺶ ارزش آزادي را‬
‫ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ :‬راوي در ﺳﻠﻮل ﻛﻤﺒﻮد آن را ﭘﻴﺶ از ﻫﺮ وﻗﺖ دﻳﮕﺮي اﺣﺴﺎس‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬زﻣﺎﻧﻲ)‪ (79‬ﻛﻪ آزاد ﻫﺴﺘﻴﻢ و در زﻧﺪان‬
‫ﺑﺴﺮ ﻧﻤﻲﺑﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ آﻧﻜﻪ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ را ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻪ‬
‫ﮔﻞﻫﺎي رﻧﮕﺎرﻧﮓ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ و ﻧﻪ اﺷﻜﺎل ﺑﺮگﻫﺎي درﺧﺘﺎن را و ﻧﻪ ﺣﺘﻲ‬
‫زﻳﺒﺎﻳﻲﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ را‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﻤﺎن ﻧﻪ در ﻋﻤﻖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﭘﺎﺋﻴﺰ ﻓﺼﻞ زﻳﺒﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮگﻫﺎي درﺧﺘﺎن زرد‪ ،‬ﻧﺎرﻧﺠﻲ و ﺳﺮخ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺗﺪرﻳﺞ ﻓﺮو ﻣﻲرﻳﺰﻧﺪ‪ .‬آﻓﺘﺎب ﭘﺎﺋﻴﺰي ﻣﻲﭼﺴﺒﺪ‪ .‬در روزﻫﺎي آﻓﺘﺎﺑﻲ‪ ،‬ﮔﺮدش‬
‫ﻛﺮدن ﻛﻨﺎر درﺧﺖﻫﺎ ﻟﻄﻒ و ﺻﻔﺎﻳﻲ دارد‪ .‬زﻣﻴﻦ ﭘﻮﺷﻴﺪه از ﺑﺮگﻫﺎي ﭘﺎﺋﻴﺰي‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺎﺋﻴﺰ در زﻧﺪان‪ ،‬ﻏﻢ و ﻏﺼﻪﻫﺎي ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺳﺮاغ آدم ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻮﻳﮋه اﮔﺮ‬
‫ﻫﻮا آﻓﺘﺎﺑﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻮاي دﻟﮕﻴﺮ زﻧﺪاﻧﻲ را ﻏﺮق در اﻧﺪوه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻲ ﻣﺎﺗﻢ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻌﻼوه روزﻫﺎ در زﻧﺪان ﺑﻪ ﺑﻄﺎﻟﺖ ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬ﺧﺴﺘﮕﻲ و ﻛﺴﺎﻟﺖ ﻫﻤﺔ‬
‫ﺗﻮش و ﺗﻮان زﻧﺪاﻧﻲ را ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬راوي دﭼﺎر اﻓﺴﺮدﮔﻲ اﺳﺖ‪» :‬اﻣﺮوز)‪(80‬ﭼﻪ‬
‫روز ﻛﺴﻞﻛﻨﻨﺪهاي اﺳﺖ‪«.‬‬
‫راوﻳﺎﻧﻲ ﻛﻪ دورة زﻧﺪان را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺠﺮﻳﻪ درﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺣﺲ)‪ (81‬واﻻي اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن روﺣﻴﺔ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ زﻳﺮ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻣﻀﺎﻋﻒ‬
‫ﺟﺴﻤﻲ و روﺣﻲ ﻛﻤﺮ ﺧﻢ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺆﺛﺮ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬رواﻳﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪،‬‬
‫رﮔﻪﻫﺎ و ﮔﻮﺷﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻟﻄﻒ و ﻏﻨﺎ و زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﭘﺎﻛﻴﺰهﮔﻲ و اﺻﺎﻟﺖ و ﻫﻤﺪردي‬
‫زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ را در ﻇﻠﻤﺖ ﺷﺐ ﺑﻨﺪ ﺑﻮﺿﻮح ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺷﺎﻋﺮ اﻛﺒﺮ ﺳﺮدوزاﻣﻲ‬
‫ﻳﻜﻲ از راوﻳﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﻮﻳﺮ وﺣﺸﺖ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮدوزاﻣﻲ ﺑﺎ ﻧﺜﺮ‬
‫‪٢٧١‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎن را ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻛﻨﺪ‪» :‬ﭘﻴﺮوزي)‪ (67‬ـ زﻧﺪاﻧﺒﺎن ـ زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮد ـ‬
‫زﻧﺪاﻧﻲ ـ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ از او ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ و ﺑﺎور ﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻳﺎ‪» :‬ﻋﻤﻮﻣﺎً)‪ (68‬زﻧﺪان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻓﺮد ـ زﻧﺪاﻧﻲ ـ‬
‫را از ﺟﻬﺎن اﻃﺮاف ﺣﺬف ﻛﺮده و زﻣﺎن ﻋﻤﻞ او را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﻠﻴﻖ درﻣﻲآورد‪«.‬‬
‫راوي ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬زﻧﺪاﻧﻲ)‪ (69‬در ﻓﻀﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ زﻳﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﻏﻴﺮﻋﺎدي ﺑﻪ دﻳﺪة ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﻲﻧﮕﺮد‪«.‬‬
‫ﻛﺎرﻟﻮس ﻣﺎرﻳﮕﻼ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻛﺎرﻟﻮس ﻣﺎرﻳﮕﻼ ﺑﻪ ذات اﻧﺴﺎن‬
‫و اﻓﻜﺎر و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ او ارج ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲﻧﻬﺪ‪» :‬ﺷﺮف)‪ (70‬و زﻳﺒﺎﻳﻲ‬
‫اﻧﺴﺎن در ذﻫﻦ و اﻓﻜﺎر اوﺳﺖ ﻛﻪ او را ﺑﺮﺗﺮ از ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اذﻋﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ ﺟﻨﺒﺶ دﻣﻜﺮاﺗﻴﻚ و ﺿﺪ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮري ﻣﺮدم اﻳﺮان‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻘﻄﻊ از ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ در ﺑﺎرة ادﺑﻴﺎت زﻧﺪان ﻗﻠﻢ زده اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻢ رأي ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺷﻜﺴﺖ)‪ (71‬ﭘﺎﻳﺎن ﭘﻴﻜﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ «.‬وي از »اﻧﮕﻠﺲ« ﻧﻤﻮﻧﻪاي‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠﺲ ﺑﻮﺿﻮح و ﺑﻪ روﺷﻨﻲ و ﺑﻪ ﻧﺤﻮي درﺧﺸﺎن ﻓﺎﺻﻠﺔ‬
‫ﻣﺒﺎرزه‪ ،‬ﺷﻜﺴﺖ و ﭘﻲﮔﻴﺮي ﻣﺠﺪد ﻣﺒﺎرزه را اﻳﻨﻄﻮر ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﺗﻨﻔﺲ)‪ (72‬ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻣﻴﺎن ﭘﺮدة اول و آﻏﺎز ﭘﺮدة دوم ﺟﻨﺒﺶ‪«.‬‬
‫اﻛﺒﺮ ﺳﺮدوزاﻣﻲ داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺲ از زﻣﺮة اوﻟﻴﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮاوان داﺳﺘﺎن‬
‫در ﺣﻴﻄﺔ ادﺑﻴﺎت زﻧﺪان ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮدوزاﻣﻲ ﻫﻢ داﺳﺘﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻫﻢ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻔﺲ و رواﻳﺖ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﺟﺎنﺑﺪر ﺑﺮدﮔﺎن را وﻳﺮاﺳﺘﺎري ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺟﺎ اﺷﺎره ﻛﻨﻢ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﻮﻳﮋه‬
‫داﺳﺘﺎنﻧﻮﻳﺲﻫﺎ ﮔﻼﻳﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ در ﺣﻴﻄﺔ ادﺑﻴﺎت زﻧﺪان ﻛﺎري اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﺪادهاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻛﺎرﻛﺮد ﺧﻼﻗﻪﺷﺎن در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺤﺪود ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺨﺖ در‬
‫اﺷﺘﺒﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﺳﻪ ﺟﻠﺪي »ﻣﺤﺮاﺑﻲ« و اﺳﺎﻣﻲ داﺳﺘﺎنﻫﺎي‬
‫ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻛﻪ در دﻓﺘﺮﻫﺎي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ‪» ،‬دارﻳﻮش ﻛﺎرﮔﺮ« و »ﻣﺴﻌﻮد ﻣﺎﻧﺎن« اراﺋﻪ‬
‫دادهاﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ ،‬در ﺟﻨﮓﻫﺎ و ﻧﺸﺮﻳﺎت ادﺑﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ و ﻧﻘﺪ و‬
‫ﻧﻈﺮ و داﺳﺘﺎن از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان در ﺑﺎرة ادﺑﻴﺎت زﻧﺪان اﻧﺘﺸﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮان از ﻧﺸﺮﻳﻪ و ﺟ‪‬ﻨﮓ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺟ‪‬ﻨﮓ ﺑﺎران و ﺑﻮﻳﮋه ﻧﺸﺮﻳﺔ‬
‫آرش ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ آﺛﺎري از اﻳﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ زﻳﺮ اﺳﺖ‪ 1 .‬ـ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ اﻳﺮاﻧﻲﻫﺎ در ﭼﻬﺎر ﮔﻮﺷﺔ ﺟﻬﺎن‪ 2 .‬ـ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﺷﻴﻮة‬
‫درﺳﺖ ﭘﺨﺶ و ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ آﺛﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل ﻣﺨﺎﻃﺐ در ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﻪ‬
‫رواﻳﺎت ﻣﺘﻌﺪد ﻛﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﻣﻨﺘﻘﺪان‪ ،‬ادﻳﺒﺎن و ﻣﺪﻳﺮان و ﺳﺮدﺑﻴﺮان ﻧﺸﺮﻳﻪ و‬
‫ﺟﻨﮓ و ﻛﺘﺎب در دﺳﺘﺮس ﻫﻤﮕﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎري‪ ،‬اﻛﺒﺮ ﺳﺮدوزاﻣﻲ در‬
‫ﻣﻮﻧﻮﻟﻮگ زﻳﺒﺎي »اﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ« ﺑﺎ‬
‫زﺑﺎﻧﻲ ﻣﻮﺟﺰ و ﺷﻔﺎف ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﭘﻬﻠﻮ ﻣﻲزﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬وﻗﺘﻲ)‪ (73‬ﺑﺎ‬
‫دري ﺑﺴﺘﻪ روﺑﻪرو ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬در دﻳﮕﺮي را ﻣﻲزﻧﻴﻢ‪«.‬‬
‫ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﺪا در ﺑﺎرة ﺗﺠﺮﺑﺔ ﻣﺒﺎرزة اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺗﻜﺮار)‪(74‬‬
‫ﺗﺮﺟﻴﺢﺑﻨﺪ‪ ‬ﺷﻌﺮ ﻳﻚ ﻧﺴﻞ در ﮔﻮش ﻧﺴﻞﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ آﺋﻴﻨﻪ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ‬
‫دﻳﮕﺮي ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪان ﺑﻪ زﻣﺎن ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬دوﺳﺘﻲﻫﺎ و‬
‫رﻓﺎﻗﺖﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ .‬راوﻳﺎن در ﻳﻚ ﻧﺎﺑﻬﻨﮕﺎﻣﻲ زﻣﺎﻧﻲ ـ ﻣﻦ اﻳﻦ را از دوﺳﺖ‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫ﺑﺰرگ در آن زﻣﺴﺘﺎن ﺳﺮد از ﻛﭙﻪﻫﺎي ﺑﺮف اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ در‬
‫ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻛﻪ ـ در ـ ﺑﺎﻏﭽﻪ ﮔﻞ و ﺳﺒﺰي ﻣﻲﻛﺎرﻧﺪ ـ ‪ ،‬ـ ﺣﻴﺎط ﻣﺜﻞ ﻳﻚ‬
‫ﭘﺎرك زﻳﺒﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮم را ﺑﺎﻻ ﻛﺮدم ﻛﻪ آﺳﻤﺎن را ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ ،‬ﺳﻴﻢﻫﺎي ﺧﺎردار‬
‫دور ﺗﺎ دور دﻳﻮار آﺟﺮي ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻛﻤﻲ دورﺗﺮ‪ ،‬ﺑﺮج ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ دﻳﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﺪ‪ «.‬راوي در ﺣﻴﺎط زﻧﺪان ﻛﻪ دار درﺧﺖ را ﺑﺮف ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫ﺧﻮدش را در زﻧﺪان ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪» :‬اﻳﻦ)‪ (92‬ﺣﻴﺎط ﺑﺰرگ ﻧﻴﺰ ﻳﻚ زﻧﺪان ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﺑﻬﺎر ﻓﺮا ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬درﺧﺖﻫﺎي ﮔﻴﻼس ﺷﻜﻮﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬راوي ﺑﺎ آﻣﺪن ﺑﻬﺎر‬
‫ﻛﻤﺒﻮد وﺟﻮد ﺳﺤﺮ را ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﺑﻴﺎد)‪ (93‬ﺳﺤﺮ اﻓﺘﺎدم‪.‬‬
‫‪ 9‬ﻣﺎه ﺑﻮد او را ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮدم‪ «.‬راوي از ﺧﻮدش ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ‪» :‬در اﻳﻦ)‪ (94‬ﻣﺪت ﺑﺮ‬
‫او ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟« راوي ﺑﻌﺪ از ﺗﺄﻣﻼﺗﻲ از اﻳﻦ دﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻃﻮر اداﻣﻪ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪» :‬دﻳﮕﺮان)‪ (95‬ﭼﻄﻮر؟ ﻫﻤﺔ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ دوﺳﺘﺸﺎن دارم‪ «.‬ﺑﻪ رواﻳﺖ‬
‫راوي ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر ﻫﻢ دﻟﮕﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان‪ ،‬درﺧﺖﻫﺎ ﺷﻜﻮﻓﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻗﺪ ﻛﺸﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬راوي از ﭘﺸﺖ ﻣﻴﻠﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎي ﺑﻬﺎر ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪:‬‬
‫»ﮔﺮﭼﻪ)‪ (96‬در ﺑﻨﺪ ﻫﻨﻮز ﺳﺮﻣﺎي زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻮي ﺑﻬﺎر را از ﭘﻨﺠﺮة‬
‫ﻛﻮﭼﻚ ﺗﻮري ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻫﻢ ﻣﻲﺷﺪ ﺣﺲ ﻛﺮد‪ .‬ﻧﻮروز در راه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮروزي دﻳﮕﺮ در‬
‫زﻧﺪان‪«.‬‬
‫راوي دﭼﺎر اﻓﺴﺮدﮔﻲ ﻓﺰاﻳﻨﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻏﻢ و اﻧﺪوه در رگﻫﺎي ﻛﻠﻤﻪﻫﺎ‬
‫ﻣﻲدود‪ .‬راوي ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺪوه ﺧﻮدش را ﭘﺸﺖ‪ ‬ﻛﻠﻤﺎت ﭘﻨﻬﺎن ﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ‬
‫زﻣﺴﺘﺎن ﺟﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﺑﻬﺎر داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫راوي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬در ﺑﻬﺎر)‪ (97‬ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ زﻣﺎن دﻳﮕﺮ دﻟﺘﻨﮕﻲ و زﻧﺪاﻧﻲ‬
‫ﺑﻮدﻧﻢ را اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﻢ‪«.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬راوي دﭼﺎر ﻫﻤﺎن اﺣﻮاﻻﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻓﺼﻮل ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎرش ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي راوي ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﭘﺎﺋﻴﺰ روزﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻨﺪي ﻣﻲﮔﺬرد و‬
‫در زﻣﺴﺘﺎن روزﻫﺎ ﻛﻮﺗﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻫﻢ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ‪،‬‬
‫روزﻫﺎ ﻃﻮﻻﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﻼل ﻓﺰاﻳﻨﺪه‪ ،‬راوي ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺑﻨﺪ راوﻳﺎﻧﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺣﺲ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﻫﻤﭽﻮن راوي دارﻧﺪ و از ﻳﻚ‬
‫ﭼﻴﺰ ﻣﺸﺘﺮك رﻧﺞ ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ‪ .‬ﺣﺲ ﻣﻀﺎﻋﻒ در ﺑﻨﺪ ﺑﻮدن آراﻣﺶ را از آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﺸﻜﻼت ﻋﺪﻳﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎري ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻮدن‪ ،‬در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ‬
‫ﺑﻮدن‪ ،‬زﻧﺪان را ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻳﻚ ﻧﻴﺎز ﺟﻤﻌﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬راوﻳﺎن ﺑﻮﺿﻮح ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را در ﺑﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎر ﻣﺸﺘﺮك اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﻃﺮﻓﻪ آﻧﻜﻪ ﻫﻢ راوي و ﻫﻢ راوﻳﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ اﺻﻞ‬
‫ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ »ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي« ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ زﻋﻢ راوي‪» :‬زﻧﺪاﻧﻲ)‪ (98‬در ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﻏﻢﺑﺎر و ﻳﻚﻧﻮاﺧﺖ ـ زﻧﺪان از ﻫﺮ ﻧﻮع ﺗﻨﻮﻋﻲ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﻲﻛﺮد‪«.‬‬
‫زﻣﺎن ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬راوﻳﺎن ﺑﻬﺎران را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﺷﻮاﻫﺪ ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﻛﻪ راوﻳﺎن در زﻧﺪان ﻣﺎﻧﺪﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫رﻫﺎﻳﻲ از زﻧﺪان ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ راوي ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ آزادي‬
‫ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺑﻬﺎﻳﻲ آزادي از زﻧﺪان ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﺷﻮد؟‬
‫آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬از)‪ (99‬ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدم‪ «.‬راوي ﭼﻨﻴﻦ‬
‫اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪» :‬از)‪ (100‬ﺟﻠﻮي ﻛﻠﻴﺴﺎي )ﺳﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻮا ا‪‬ﮔﺰاوﻳﻪ( ﮔﺬﺷﺘﻢ‪ .‬در‬
‫ﻛﻮﭼﺔ )ﻣﻮﺳﻴﻮ( در ﺻﺪ ﻣﺘﺮي آﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﻢ ﺑﻮدم‪ .‬ﻗﻠﺒﻢ ﺑﻪ دﻳﺪن ﺧﺎﻧﻮادة‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎﻳﺸﺎن در ﺑﻠﻮار )اﻧﻮﻟﻴﺪ( ﮔﺮدش ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺸﺮده ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ آزاد ﺑﻮد ﻳﺎ در زﻧﺪان ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ زﻳﺮ ﺑﺎر ﻣﺠﺎزاﺗﻲ رﻓﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻧﺤﻮة آزاد زﻳﺴﺘﻦ را از زﻧﺪﮔﻲ دﻳﮕﺮان ﺳﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫آﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻬﺎن ﺧﺎرج را‪ ،‬دﻧﻴﺎي ﺑﻴﺮون را از ﻳﺎد ﺑﺮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻲ در اﺳﺎرت ﺑﺴﺮ‬
‫ﻣﻲﺑﺮد و ﺑﻪ رﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬زﻣﺎن اﺳﺎرت ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺼﻞﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﮔﺬرﻧﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ اﻣﻴﺪش را از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻧﻪ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫اﻣﻴﺪ ﺑﻪ رﻫﺎﻳﻲ را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬راوي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬دﻳﮕﺮ)‪ (101‬ﺧﻮاب‬
‫ﺑﻴﺮون را ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲدﻳﺪم‪ .‬ﮔﻮﺋﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮا ﭼﻴﺰي ﺟﺰ زﻧﺪانﻫﺎي ﺟﻮرواﺟﻮر و‬
‫ﺗﻮدرﺗﻮ ﻓﺮا ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫راوي ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻣﻲرﺳﺪ و ﺣﺲ ﺗﻠﺨﻲ را ﻛﻪ اﺛﺮات زﻧﺪان ﺑﺮ روح و رواﻧﺶ ﺑﻪ ﺟﺎ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺶ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه رﮔﻪﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ دﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫از ﺧﺎﻣﺔ راوﻳﺎن ﺳﺮ رﻳﺰ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮕﺎﻧﻪ و ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ‪ .‬راوﻳﺎن اﻳﻦ‬
‫ﻟﺤﻈﺎت را زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮده و ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺖ و ﭘﻮﺳﺘﺸﺎن آﻧﺮا ﺣﺲ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ راوﻳﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ رواﻳﺖ ﺧﻮد را اراﺋﻪ دادهاﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ رواﻳﺖ آﻧﺎﻧﻲ‬
‫را ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﺎوردهاﻧﺪ ﻛﻪ از »د ِر ﺗﻨﮓ« ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺎن‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ رواﻳﺖ ﻫﺮ ﻳﻚ ـ ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﻠﻨﺪ ـ رواﻳﺖ ﻫﻤﻪ درﺑﻨﺪﻳﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﻄﻮر ﺑﺎﻻ از ﺣﺲﻫﺎي ﺗﻠﺨﻲ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﺎﺷﻲ از اﺛﺮات زﻧﺪان اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫‪٢٧٢‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺷﻔﺎف و زﻻل ﻛﻮﺷﺶ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﺲﻫﺎي وﻳﮋه را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺶ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﻨﺪ و اﻟﺤﻖ ﻛﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻛﻨﻮن ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪» :‬ﻫﻤﺪردي‬
‫ﺷﺮﻳﻒﺗﺮﻳﻦ اﺣﺴﺎس اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ «.‬ﻳﺎ »ﻫﻤﺪردي‪ ،‬درد را ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻣﻲدﻫﺪ و‬
‫ﻫﺴﺘﻲ آدﻣﻲ را ﺗﺎ ﻣﺮز ﺷﻌﺮ ﭘﻴﺶ ﻣﻲﺑﺮد‪«.‬‬
‫راوي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪» :‬ﮔﺎه)‪ (82‬ﺑﻪ ﺷﺪت اﺣﺴﺎس ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ ﻗﺪم ﻣﻲزﻧﻢ و‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺷﺐ و ﺧﻮاب ﻧﺠﺎﺗﻢ ﻣﻲدﻫﺪ‪«.‬‬
‫ﺧﻴﺎلﭘﺮدازي در ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ آزاد ﻫﺴﺘﻴﻢ ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬آﻳﺎ ﻗﺎدر ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻃﺒﻴﻌﺖ را در ﮔﺮدش ﻣﺪام و ﺑﻲوﻗﻔﻪ‬
‫ﻓﺼﻮل ﺑﻪ ﭼﺸﻢ درون ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬زواﻳﺎي ﭘﻨﻬﺎن آن را ﻛﺸﻒ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ‬
‫ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ راوﻳﺎن از ﭘﺸﺖ ﻣﻴﻠﻪﻫﺎ اﻓﺴﻮس روزﻫﺎﻳﻲ را ﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫آزاد ﺑﻮدﻧﺪ و از ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﻣﻮاﻫﺐ آن ﺑﻬﺮة ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺒﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺳﺤﺮ ﻣﻲرﻗﺼﺪ‪ .‬ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﻣﻲﺧﻨﺪد‪ .‬ﺑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲاش داﻧﻪﻫﺎي درﺷﺖ ﻋﺮق‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺤﺮ ﺑﺎ ﻫﺮ دم و ﺑﺎزدم ﺑﻪ ﮔﺮدش ﻓﺼﻮل در زﻧﺪان ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در زﻧﺪان ﻓﺼﻞﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﻨﺪي ﻣﻲﮔﺬرﻧﺪ؛ ﮔﺮدش ﻓﺼﻮل ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪهاي در روﺣﻴﺔ‬
‫راوﻳﺎن دارد‪ .‬در ﭼﻨﺪ رواﻳﺖ ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﻠﻨﺪي ﻛﻪ ﻣﻦ دﻳﺪهام‪ ،‬ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺟﻮي و آب و ﻫﻮا را در روﺣﻴﺔ راوﻳﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﮔﺮدش‬
‫ﻓﺼﻮل و ﺑﺪي آب و ﻫﻮا‪ ،‬ﻛﺴﺎﻟﺖ و ﺧﺴﺘﮕﻲ را در راوﻳﺎن ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در‬
‫اﻏﻠﺐ رواﻳﺖﻫﺎ ﻓﺼﻞﻫﺎ ﺿﻤﻦ آﻧﻜﻪ ﺑﻬﺮهاي از زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺧﻮد دارد‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﻄﻦ‬
‫ﻛﻠﻤﺎت ﻏﻢ ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ را ﺑﻪ ﻓﻜﺮ و ﺗﺄﻣﻞ وادار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﻴﺮون از زﻧﺪان‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮات ﮔﺮدش ﻓﺼﻮل ﺑﺮ آدمﻫﺎ ﺑﻪ‬
‫ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﺘﻔﺎوت ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن اﻳﻦ ﺳﻄﻮر ﺑﺎ راوي اﺣﺴﺎس‬
‫ﻫﻤﺪردي ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﮔﺎه ﺑﺎ او ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ راوي‪» :‬روزﻫﺎي)‪(83‬‬
‫ﭘﺎﺋﻴﺰي ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭼﻨﻴﻦاﻧﺪ‪«.‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﺴﺘﮕﻲ و ﻛﺴﺎﻟﺖ و اﻓﺴﺮدﮔﻲ‪» :‬ﻣﺪﺗﻲ)‪ (84‬اﺳﺖ ـ ﻛﻪ ـ ﻫﻮاﺧﻮري‬
‫ﻧﺪارﻳﻢ‪ «.‬زﻣﺎن ﺑﻪ ﻛﻨﺪي ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬ﭘﺎﺋﻴﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﺑﺮگرﻳﺰان و ﺣﺲ ﺣﻀﻮر‬
‫ﻳﺎران از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ‪ .‬راوي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﺻﺒﺢ)‪ (85‬ﻳﻜﻲ از روزﻫﺎي ﺳﺮد‬
‫ﭘﺎﺋﻴﺰي ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﻨﺪ درب ﺣﻴﺎط را ﺑﺎز ﻛﺮد‪ .‬اﻧﮕﺎر ﻫﻴﭻ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻧﻴﺎﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻮاﺧﻮري! ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ ﺣﻴﺎط رﻓﺘﻴﻢ؛ ﺣﻴﺎﻃﻲ ﻛﻪ در ﺟﺎي ﺟﺎي آن ﺧﺎﻃﺮة‬
‫رﻓﻴﻘﻲ دﻓﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺣﺴﻲ ﻛﻪ از دﻳﺪن آﺳﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺖ داد؛‬
‫ﭼﻴﺰي ﮔﻨﮓ و ﻏﺮﻳﺐ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻮا آﻓﺘﺎﺑﻲ ﺑﻮد و ﭼﻨﺪ رﻧﮕﻲ ﭘﺎﺋﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ‬
‫ﭼﺸﻢﻧﻮاز ﻣﻲﺑﻮد‪ .‬ﻛﺴﻲ اﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻞﻫﺎ ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲﻛﺮد‪ .‬ﺳﻜﻮت ﺑﻪ ﻫﺰاران اﺷﺎره در‬
‫ﺳﺨﻦ ﺑﻮد‪«.‬‬
‫ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﺑﻴﺮون از ﭘﺸﺖ ﻣﻴﻠﻪﻫﺎ‪» :‬از)‪ (86‬ﺑﺎﻻي ﻃﺒﻘﺔ ﺳﻮم ﺗﺨﺖ‪ ،‬از ﭘﺸﺖ‬
‫ﭘﻨﺠﺮة ﻛﻮﭼﻚ ﺳﻠﻮل‪ ،‬ﻣﻲﺷﺪ ﺑﻴﺮون زﻧﺪان را ﺗﺎ دور دﺳﺖﻫﺎ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻛﺮد‪.‬‬
‫دﺷﺖ ﺗﺎ ﺟﺎدة آﺳﻔﺎﻟﺘﻪاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﺔ ﺧﻮش آب و ﻫﻮاي ﺑﻴﺮون ﺷﻬﺮ‬
‫ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ ،‬اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺟﺎده ﺑﺎرﻳﻚ و ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﺮ‬
‫رﻓﺖ و آﻣﺪ ﺑﻮد‪ .‬آن ﺳﻮي ﺟﺎده‪ ،‬ﺗﭙﻪﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﺷﻨﻲ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲآﻣﺪ‪ .‬در دور‬
‫دﺳﺖﻫﺎ‪ ،‬رﺷﺘﻪ ﻛﻮهﻫﺎﻳﻲ از ﻣﻴﺎن اﺑﺮﻫﺎي ﺳﻔﻴﺪ و ﺷﻨﺎور‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﺮ آورده ﺑﻮد‪«.‬‬
‫راوي‪ ،‬در ﻓﻀﺎي ﺑﺴﺘﺔ ﺳﻠﻮل ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬از ﭘﺸﺖ ﻣﻴﻠﻪﻫﺎ ﮔﺮدش ﻓﺼﻮل را‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﻓﺼﻞ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﻗﺸﻨﮓ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺼﻮرش را ﺑﻜﻨﻴﺪ‪ ،‬راوي از ﭘﺸﺖ ﻗﺎب ﭘﻨﺠﺮة ﻛﻮﭼﻚ ﺳﻠﻮل ﭼﻬﺎر ﻓﺼﻞ را‪،‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ‪ ،‬رﻧﮓ در رﻧﮓ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ؛ ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر را »ﺳﺒﺰ« ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن را‬
‫»ﺳﺒﺰ« ﻓﺼﻞ ﭘﺎﺋﻴﺰ را »ﻃﻼﻳﻲ« و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن را »ﺳﻔﻴﺪ« ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ و‬
‫ﺑﻌﺪ در ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﺘﻲ وﻳﮋه از ﺧﻮدش ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ‪» :‬آﻳﺎ)‪ (87‬ﺳﺮﻧﺸﻴﻨﺎن اﻳﻦ‬
‫اﺗﻮﻣﺒﻴﻞﻫﺎ ﻫﻴﭻ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﻨﺪ؟«‬
‫راوي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻓﻀﺎي‪ 88‬ﻫﻮاﺧﻮري زﻧﺪان ﻛﻤﻴﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻬﺎر دﻳﻮاري‬
‫ﻣﺤﺼﻮري ﺑﻮد ﻛﻪ در آن ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺷﺪ آﺳﻤﺎن را از ﻻﺑﻪﻻي ﺳﻘﻔﻲ ﻓﻠﺰي و‬
‫ﻣﺸﺒﻚ دﻳﺪ‪«.‬‬
‫ﺑﺎري‪ ،‬زﻣﺎن ﺑﻪ ﻛﻨﺪي ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬ﻓﺼﻞ ﭘﺎﺋﻴﺰ ﻣﻲﮔﺬرد و زﻣﺴﺘﺎن در ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻮا ﺳﺮد و زﻣﻬﺮﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬راوي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬زﻣﺴﺘﺎن)‪ (89‬اﺳﺖ و زﻧﺪان‬
‫ﺳﺮدﺗﺮ و ﺑﻲروحﺗﺮ از ﻫﻤﻴﺸﻪ‪ «.‬ﺑﺨﺼﻮص اﮔﺮ ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ در ﺑﻨﺪ ﻣﺤﺒﻮس ﺑﺎﺷﻲ‬
‫و ﻧﺘﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻫﻮاﺧﻮري ﺑﺮوي‪ .‬ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪاي ﺑﻪ ﺣﻴﺎط ﺑﺮوي و ﻫﻮاي »آزاد«‬
‫زﻧﺪان را ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻜﺸﻲ‪» :‬زﻣﺎن)‪ (90‬ﻫﻮاﺧﻮري ﻛﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺷﺮوع ﺑﻪ‬
‫ﻗﺪم زدن در ﻃﻮل ﺣﻴﺎط ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬ﻳﻚ‪ ،‬دو‪ ،‬ﺳﻪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺷﺶ ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻇﻬﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﻳﺎن ﻫﻮاﺧﻮري از ﺑﻠﻨﺪﮔﻮ اﻋﻼم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻧﺎﭼﺎرﻳﻢ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ‪«.‬‬
‫ﻫﻮاﺧﻮري ﺑﻌﺪ از ﻳﻜﺴﺎل و اﻧﺪي‪» :‬ﺣﻴﺎط)‪ (91‬ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻏﭽﻪﻫﺎي‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺣﺲﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮور در زﻧﺪاﻧﻲ دروﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻲ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﺸﻜﻼت ﻋﺪﻳﺪه در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻛﻨﻮﻧﻲاش‪ ،‬و ﺑﺎ وﻗﻮف ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﭘﻴﺮاﻣﻮﻧﺶ ﻣﻲﮔﺬرد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺒﻨﺪاﻧﺶ ﻋﻨﺎﻳﺘﻲ وﻳﮋه ﻣﺒﺬول ﻣﻲدارد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ در ﺧﻮد‬
‫ﻣﻲﺷﻜﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ روح ﺷﻜﻨﻨﺪه ﻛﻪ در ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﺖ وﻳﮋهاي از ﭘﺎي در اﻓﺘﺎده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎري ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي ﻣﻌﻴﻦ در ﻳﻚ ﺣﺮﻛﺖ ﺟﻤﻌﻲ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻌﻤﻞ ﻣﻲآورد‪ .‬در ﭼﻨﺪ رواﻳﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ دﻳﺪهام ﺣﺲ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ و‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻴﺘﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻧﻤﻮد اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ از زﺑﺎن ﻳﺎ ﻧﻮك ﻗﻠﻢ ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ درﻫﺎ ﺑﻪ روﻳﺶ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻤﻠﻪاي را داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ را ﺑﻪ ﻳﺎد ﻫﺰارﺗﻮي دﻧﻴﺎي ﻫﻨﻮز ﻛﺸﻒ ﻧﺸﺪه و ﻫﺮاساﻧﮕﻴﺰ »ﻛﺎﻓﻜﺎ« و‬
‫»ﺑﻮرﺧﺲ« ﻣﻲاﻧﺪازد‪» :‬اﻣﻴﺪ)‪ ،(102‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻨﻮز روزﻧﻪاي ﺑﻮد ﻫﻮساﻧﮕﻴﺰ‪«.‬‬
‫ﻣﻦ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺣﺪود ﻳﻚ ﻗﺮن و ﻧﻴﻢ ﭘﻴﺶ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدم‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬
‫ﻳﺨﺒﻨﺪان‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻴﺒﺮي )‪ (Siberie‬ﺟﺎﺋﻲ ﻛﻪ »ﻓﺌﻮدور داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ« راوي‬
‫»ﺧﺎﻃﺮات ﺧﺎﻧﺔ ﻣﺮدﮔﺎن« ﺑﻌﺪ از ﻋﻔﻮ ﻣﻠﻮﻛﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل زﻧﺪان ﺑﺎ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺷﺎﻗﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺒﺮي ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ ﺑﻌﺪ از ﺳﭙﺮي ﻛﺮدن ﭼﻬﺎر ﺳﺎل‬
‫زﻧﺪان‪ ،‬اداﻣﻪ ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺘﺶ را ﺑﻌﻨﻮان ﺳﺮﺑﺎز ﺳﺎده در ارﺗﺶ ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻛﻲ در دﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ او را ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻋﺪد‬ ‫داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ در »ﺧﺎﻧﺔ ﻣﺮدﮔﺎن« ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬اُرﻟﻮ)‪(Orlov) (103‬‬
‫ﭘﺘﻮ را ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ او اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬دو ﻋﺪد ﭘﺘﻮ را زﻳﺮش ﭘﻬﻦ‬ ‫را از زﻣﻴﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻴﺮون ﻫﻮا ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﻴﺎه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﻟﻦ ﺗﺎرﻳﻚ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو روز ﻳﻚ ﺑﺎر ﺳﻪ ﻳﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﻟﺒﺎسﻫﺎ و ﭘﺘﻮﻫﺎي او را ﻋﻮض‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺷﻤﻊ روﺷﻦ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬اُرﻟﻮ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻴﻬﻮش ﺑﻮد‪ .‬رﻧﮕﺶ ﺑﻄﺮز وﺣﺸﺘﻨﺎﻛﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻋﺪهاي دﻳﮕﺮ آﻧﻬﺎ را ﻣﻲﺷﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﺑﻪ ‪12‬‬ ‫ﭘﺮﻳﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﻫﺎي ﭘﺮ ﭘﺸﺖ ﺳﻴﺎه ﭼﻮن ﻗﻴﺮش آﺷﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺸﺘﺶ در اﺛﺮ‬
‫ﻧﻔﺮ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫اﻧﺠﻤﺎد ﺧﻮن ﻣﺘﻮرم ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﺐ از او ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اُرﻟﻮ را ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬آن ﺷﺐ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺎر اُرﻟﻮ را ﺑﺎ آب ﮔﺮم اﻣﺎﻟﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ اﻧﺘﻘﺎل‪.‬‬ ‫ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺎري ﻛﻪ از دﺳﺘﻤﺎن ﺑﺮﻣﻲآﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﺠﺎﺗﺶ از ﻣﺮگ‬
‫ﻣﻮﻗﻊ اﻧﺘﻘﺎل راوي ﺑﺨﺸﻲ از ﺧﺎﻃﺮهﻫﺎﻳﺶ را در ﺑﻨﺪ ﺟﺎ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﺧﺎﻃﺮة‬ ‫اﻧﺠﺎم دادﻳﻢ‪ .‬روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬اُرﻟﻮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺘﻌﺠﺐ ﻣﺎ زﻧﺪﮔﻲ را از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫دوﺳﺘﻲﻫﺎ و رﻓﺎﻗﺖﻫﺎ‪ .‬ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را‬ ‫دو ﺑﺎره در ﺳﺎﻟﻦ ﺑﻪ ﻗﺪم زدن ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اُرﻟﻮ از ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ‪ .‬روي ﻫﻤﻴﻦ اﺻﻞ‪ ،‬در ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ اﻣﻴﺪي ﺑﻪ دﻳﺪار ﻣﺠﺪد ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺸﺪت ﺿﻌﻴﻒ و از ﭘﺎ در اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺟﺎﻧﻲ ﺗﺎزه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ وداع ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ ‪ 22‬آورﻳﻞ ‪ 1849‬ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ ﻋﻀﻮ ﮔﺮوه‬
‫ﻣﻜﺎن ﺟﺪﻳﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ راوﻳﺎن ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﻘﺎل ﺗﺼﺎوﻳﺮي ﻣﺸﺎﺑﻪ از ﻣﻜﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺪﺳﺖ‬ ‫»ﭘﻄﺮاﺷﻮﺳﻜﻲ« اﺳﺖ‪ .‬روز ﺑﻌﺪ داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ و دوﺳﺘﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﻗﻠﻌﺔ ﻣﻌﺮوف‬
‫دادهاﻧﺪ‪ .‬راوي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺷﺐ ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﻘﺎل‪» :‬ﺑﻴﺴﺖ)‪ (105‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻳﻢ‪.‬‬ ‫»ﭘﻴﺮوﭘﻞ« اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوه ﭘﻄﺮاﺷﻮﺳﻜﻲ از ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮدﻛﺎﻣﺔ ﺗﺰار روس‬
‫ﻫﻤﻪ را در ﻳﻚ ﺳﻠﻮل ﺟﺎي دادﻧﺪ؛ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻳﻚ و ﻧﻴﻢ ﻣﺘﺮ در دو‬ ‫»ﻧﻴﻜﻼي اول« اﻧﺘﻘﺎد ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬در آن زﻣﺎن‪ ،‬در روزﺳﻴﺔ ﺗﺰاري ﺳﺎﻧﺴﻮر ﺑﻴﺪاد‬
‫ﻣﺘﺮ‪ ،‬ﭘﻨﺠﺮهاي ﻛﻮﭼﻚ و ﺗﺎﻗﭽﻪاي ﺑﺎرﻳﻚ‪ .‬در ﻃﺒﻘﺔ اول ﻫﺸﺖ ﻧﻔﺮ ﺟﺎي‬ ‫ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻛﺎرﮔﺮان در وﺿﻊ اﺳﻔﻨﺎﻛﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬دﻫﻘﺎﻧﺎن در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻃﺒﻘﺔ دوم دوازده ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻟﺐ ﺗﺎﻗﭽﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ‪ ،‬زﻳﺮ ﺗﺨﺖ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ‪ .‬ﺷﺐ‬ ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺴﺮ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوه ﭘﻄﺮاﺷﻮﺳﻜﻲ در ﻳﻚ دادﮔﺎه ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫وﺣﺸﺘﻨﺎك ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻮاي ﺷﺮﺟﻲ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺗﺸﻨﻪﮔﻲ‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﻮي ﺑﺪ دﻫﺎن‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻬﻤﻴﻦ ‪ 28‬ﻧﻔﺮ و ﺑﻌﺒﺎرﺗﻲ ‪ 34‬ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮوه‬
‫ﻣﺮﺗﺐ ﺟﺎ ﻋﻮض ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ‪«.‬‬ ‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »اﻗﺪام ﻋﻠﻴﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻛﺸﻮر« ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬از ﻃﺮف دادﮔﺎه‬
‫راوي ﺑﻮﺿﻮح ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ اداري زﻧﺪان و ﺑﺮج دﻳﺪهﺑﺎﻧﻲ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﻜﻢ اﻋﺪام ‪ 11‬ﻧﻔﺮ و ﺑﻌﺒﺎرﺗﻲ ‪ 16‬ﻧﻔﺮ ﻛﻪ داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ ﻫﻢ ﺟﺰو آﻧﺎن‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪» :‬ﺑﻨﺪﻫﺎي)‪ (106‬زﻧﺪان‪ ،‬اﺗﺎقﻫﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ـ ﺑﻪ ـ ﻳﻚ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺎدر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫راﻫﺮوي ﺳﺮاﺳﺮي ﺑﺎز ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻫﺮ اﺗﺎق ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎم و ﺗﻮاﻟﺖ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻲ از زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﺎن داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﮔﺮوه ﭘﻄﺮاﺷﻮﺳﻜﻲ را‬
‫ﺳﻪ ردﻳﻒ ﺗﺨﺖ ﻓﻠﺰي ﺳﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ)‪ .(107‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ زﻧﺪان ﺷﺎﻣﻞ‬ ‫‪ 30‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ‪ 16‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ اﻋﻼم ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل روز اﺟﺮاي ﺣﻜﻢ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ اداري زﻧﺪان در ﻃﺮف ﺧﻴﺎﺑﺎن »ﻛﻤﭙﻠﻮ« ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬ ‫در ﺷﻬﺮ ﺳﻦﭘﺘﺮزﺑﻮرگ‪ ،‬ﺷﻬﺮ زادﮔﺎﻫﻲ داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﻦ را ﺑﺎ دﺳﺖ و‬
‫ﻳﻚ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺰرگ ﻣﺤﻞ ﻣﻼﻗﺎت ـ ﺑﻮد ـ ﻳﻚ ردﻳﻒ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي و ﺳﻪ ﺑﻨﺪ‬ ‫ﭘﺎي ﻗﻞ و زﻧﺠﻴﺮ ﺷﺪه از ﻗﻠﻌﺔ ﭘﻴﺮوﭘﻞ ﺧﺎرج ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻣﺮاﺳﻢ‬
‫»ال« ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺪان را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺎر ﺑﺮج دﻳﺪهﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﭼﻬﺎر ﮔﻮﺷﺔ‬ ‫اﻋﺪام ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻴﺪان ﺳﻤﻴﻨﻮﻧﻮﺳﻜﻲ )‪ (Sémionovski‬ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻧﺪان ﺳﺮ ﺑﺮآورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از دور ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮردﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ﻣﻴﺪان ﺳﻤﻴﻨﻮﻧﻮﺳﻜﻲ ﭘﻮﺷﻴﺪه از ﺑﺮف اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﻦ را ﺑﻪ ﺗﻴﺮكﻫﺎي ﭼﻮﺑﻲ‬
‫راوي ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﺑﻨﺪ‪ (108)‬اﻧﻔﺮادي آﺳﺎﻳﺸﮕﺎه ﺳﻪ ﻃﺒﻘﻪ دارد‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺑﻨﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻮﺧﻪ ﻣﺮگ آﻣﺎده ﺗﻴﺮاﻧﺪازي اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺣﻜﻢ را‬
‫ﺳﻠﻮلﻫﺎ ﻫﺮ ﻛﺪام در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﺳﺎﻟﻨﻲ دراز ﻛﻪ اﻧﺘﻬﺎي آن ﻧﻌﻞ اﺳﺒﻲ‬ ‫اﺟﺮا ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪهاي از ﻃﺮف ﻧﻴﻜﻼي اول‪ ،‬ﺗﺰار روﺳﻲ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺰار از ﮔﺮد‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﻠﻮلﻫﺎي اﻧﻔﺮادي ﺑﻨﺪ آﺳﺎﻳﺸﮕﺎه ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﻳﻚ‬ ‫راه ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن »ﻣﻠﻮﻛﺎﻧﻪ« داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ ﻣﻠﻮﻛﺎﻧﻪ‬
‫ﺗﻮاﻟﺖ و دﺳﺖﺷﻮﻳﻲ دارد‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﻪ زﻧﺪاﻧﻲ را ﺟﺎي ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻫﺮ ﺑﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوه ﺑﺎ ﻗﻞ و زﻧﺠﻴﺰ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﺔ ﭘﻴﺮوﭘﻞ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﭼﻨﺪ‬
‫دو ﺳﻠﻮل ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ اﺗﺎق‪ ،‬ﻗﺮار دارد‪ .‬در ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ اﺗﺎقﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻋﺎزم ﺳﻴﺒﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ رواﻳﺘﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 19‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1849‬اﺣﻜﺎم‬
‫وﺿﻌﻴﺖ روز زﻧﺪان ﺑﻴﻦ ﺑﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﺳﻲ ﻧﻔﺮ را ﺟﺎي ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ اﺗﺎق ﻳﻚ‬ ‫ﻣﺮگ ﮔﺮوه ﭘﻄﺮاﺷﻮﺳﻜﻲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻧﻴﻜﻼي اول‪ ،‬ﺗﺰار روﺳﻲ ﺗﺨﻔﻴﻒ داده‬
‫ﻣﺴﺘﺮاح اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻳﻚ دوش ﻛﻮﭼﻚ و دﺳﺖﺷﻮﻳﻲ دارد‪ .‬زﻧﺪاﻧﻲ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد در‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﻦ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوه اول‪ ،‬زﻧﺪان ﺑﺎ اﻋﻤﺎل‬
‫ﻫﻤﺎن ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬دوش ﺑﮕﻴﺮد و ﻇﺮف ﻏﺬا و ﻟﺒﺎسﻫﺎﻳﺶ‬ ‫ﺷﺎﻗﻪ در ﺳﻴﺒﺮي‪ .‬ﮔﺮوه دوم ﻛﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن اﻧﺪك اﺳﺖ ﺗﺒﺮﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫را ﻧﻴﺰ ﺑﺸﻮﻳﺪ‪«.‬‬ ‫داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ ﺑﻪ ﮔﺮوه اول ﺗﻌﻠﻖ دارد‪.‬‬
‫راوي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ :‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً)‪ (109‬ﻫﻤﻪ آﻣﺎدهاﻳﻢ‪ .‬ﺳﺎكﻫﺎ را ردﻳﻒ ـ ﻛﺮده ـ و‬ ‫ﺣﺎل ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻣﻲاﻧﺪازﻳﻢ ﺑﻪ رواﻳﺖ راوي‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﻴﺪ دﻳﺪ راوي و‬
‫در ﮔﻮﺷﺔ اﺗﺎق ﭼﻴﺪه و در اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲﻣﺎﻧﻴﻢ‪ .‬ﻳﻜﻲ دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺳﻮي ﭘﻨﺠﺮه‬ ‫ﻫﻢﺑﻨﺪاﻧﺶ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻗﺎﺑﻞ ﺳﺘﺎﻳﺶ از ﻫﻤﺒﻨﺪ از ﭘﺎ اﻓﺘﺎدهﺷﺎن‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ‬
‫ﻣﻲروﻧﺪ ﺗﺎ از ﻣﻴﺎن ـ ﻻي ـ ﻛﺮﻛﺮه ﺑﻴﺮون را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪» :‬در)‪ (104‬ﺑﻨﺪ ﺑﺎز ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﺤﻴﻒ و رﻧﺠﻮر وارد ﺑﻨﺪ‬
‫آﺧﺮﻳﻦ دﻳﺪارﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮي ﺑﻪ راﻫﺮو ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ در ﮔﻮﺷﻪاي‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬او ﻫﻤﺎن ‪ X‬اﺳﺖ‪ .‬آرام و ﺗﺴﻠﻴﻢ‪ .‬زﻳﺮ ﭼﺸﻢﻫﺎ و ﺑﺮ دﺳﺖﻫﺎﻳﺶ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ ﻣﻲﮔﺬرد و ﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻴﺪار و در اﻧﺘﻈﺎر‪ ،‬اﻣﺎ ﺻﺪاﻳﻤﺎن‬ ‫ﻟﻜﻪﻫﺎي ﺳﻴﺎه و ﻛﺒﻮد دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮ و روﺋﻲ آﺷﻔﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺎﺧﻦﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ و‬
‫ﻧﻤﻲزﻧﻨﺪ‪«.‬‬
‫‪٢٧٣‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫رود را در زﺑﺎن »ﺻﺒﺎ اﺳﻜﻮﻳﻲ« و »ﭘﻮﻳﺎن« ﻫﻢ دﻳﺪهام؛ زﻣﺰﻣﻪاي در ﺟﻮﻳﺒﺎر ﺑﺎ‬
‫آﺗﺸﻔﺸﺎن ﻛﻠﻤﺎت‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﺎ از راوي ﻧﻤﻮﻧﻪاي ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪» :‬ﺧﻮدت را‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ زده ﺑﻮدي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي زﻧﺪﮔﻲ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻮ زﻳﺴﺘﻦ در ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ آن ﺑﻮد‪ .‬آﺗﺶ‬
‫دروﻧﺖ زﺑﺎﻧﻪ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ؛ ﺷﻌﻠﻪاش در ﺳﺮﺧﻲي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﭼﻮن اﻧﺎرت ﻧﻤﺎﻳﺎن‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮق ﻧﮕﺎﻫﺖ ﺷﻮق ﭘﺮواز داﺷﺖ‪(115)«.‬‬
‫ﭘﻴﺶ از آن ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮور رواﻳﺖ ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﻲ رو ﺑﻪ رو اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح و ﺣﺪﻳﺚ آن ﭼﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﮔﺬﺷﺘﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻲﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ »ﻣﻴﺰان)‪ (116‬ﺣﻀﻮر زﻧﺎن در ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫اﻣﺮوز‪ ،‬ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻧﻘﺶ آﻧﺎن ﺑﺮاي ﺷﻜﻞﻳﺎﺑﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮدا را رﻗﻢ ﺧﻮاﻫﺪ زد‪ «.‬ﭘﺲ‬
‫ﭘﺸﺖ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت ﺗﺠﺮﺑﺔ ﮔﺮاﻧﺒﻬﺎﺋﻲ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺗﺠﺮﺑﻪاي ﻛﻪ ﻃﻲ اﻳﻦ ﺳﺎلﻫﺎ‬
‫ﻼ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﺧﻮدش را ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮﻛﺖ ﻻﻳﻪﻫﺎي‬ ‫ﻋﻤ ً‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺒﻘﺎت زﻧﺎن در ﻋﺮﺻﺔ ﻣﺒﺎرزات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺆﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫راوي ﺟﺎﻳﻲ در رواﻳﺘﺶ از زنﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ‪» :‬از دﻳﺮﺑﺎز)‪ (117‬ﺑﺮاي‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن ﺣﻘﻮق ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺴﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﺎﻣﻞ و ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﺮدﻫﺎ ﻣﺒﺎرزه‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ «.‬راوي ﺑﺎ زﺑﺎﻧﻲ ﻣﻮﺟﺰ ﺧﻮاﺳﺖ واﻗﻌﻲ زﻧﺎن را در ﻋﺮﺻﺔ ﻣﺒﺎرزة‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬در ﻃﻮل ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ«‪ ،‬زن اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﺴﻴﺮ ﭘ‪‬ﺮ درد و رﻧﺞ‬
‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ آزادي را ﺑﺎرﻫﺎ ﻃﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺎل ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻣﻲاﻧﺪازﻳﻢ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﻌﺮي از اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳﻮي‪ ،‬ﺷﻌﺮي ﻛﻪ ﺑﻮﺿﻮح و‬
‫ﺑﺎ اﻳﺠﺎز ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﺗﻠﺦ روحﻫﺎي زﺧﻢ ﺧﻮرده را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ)‪ ،(118‬اﻳﻦ ﺳﻮي‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي رﻗﺺ ﺷﺎدﻣﺎﻧﺔ ﺳﻮﺳﻦ و زﻧﺒﻖ در ﻧﺴﻴﻢ ﺑﻬﺎر‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻧﮕﺎه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻓﻀﺎي وﺣﺸﺖ و درد‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺮغ ﻧﮕﺎه اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﻲﻗﺮاراﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻲﻛﺸﺪ ﻣﺪام‬
‫ﺗﺎ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎي زﺧﻤﻲ ﻳﺎران آرﻣﻴﺪه در اﻳﻦ دﺧﻤﺔ ﻧﻤﻮر‬
‫آﺷﻴﺎﻧﻪ ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﺎ‬
‫آﻫﻨﮓ ﻫﺮ ﻛﻼم ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن‬
‫ﺑﺎ ﮔﻮشﻫﺎ ﻧﺎآﺷﻨﺎ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ دﮔﺮ‬
‫و ﺣﻨﺠﺮهﻫﺎ در ﭘﺲ ﻣﺎهﻫﺎ ﺑﻲﺳﺨﻨﻲ‬
‫ارﺗﻌﺎش را از ﻳﺎد ﺑﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﺎﺑﻮسِ‪...‬‬
‫راوي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬زﻧﺪان)‪ ،(119‬ﺷﺎﻋﺮان ﺧﺎص ﺧﻮد را ﻣﻲﭘﺮوراﻧﺪ و‬
‫ﻛﺸﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪«.‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻦ رواﻳﺖ اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳﻮي را ﻧﺪﻳﺪهام‪ .‬اﻣﺎ اﻋﺘﻘﺎد دارم ﻛﻪ در ﻇﻠﻤﺖ‪‬‬
‫زﻧﺪان‪ ،‬ﺷﻌﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺪم ﻣﺒﺎرﻛﺶ ﺑﺴﻮﻳﺶ آﻣﺪه و در ﺟﺴﻢ و روح و رواﻧﺶ ﺣﻠﻮل‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳﻮي ﻋﺼﺎرة ﺣﺲ و ﻋﺎﻃﻔﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲاش را ﺑﺎ اﻳﺠﺎز و ﺑﻪ‬
‫ﻧﺤﻮي درﺧﺸﺎن در رگﻫﺎي ﺗﭙﻨﺪة ﺷﻌﺮ ﺟﺎري ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺳﻮي ﺑﺎ‬
‫آﻓﺮﻳﻨﺶ ﺳﺮودهﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ اراﺋﻪ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻋﻤﻮﻣﻲ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ وﻳﮋة‬
‫زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ دﺳﺖ ﻳﺎزﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺳﻮي ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزة‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ روي آورده اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﺎﻋﺮ اﺳﺖ؛ ﻫﻤﭽﻮن ﻫﻤﺘﺎﻳﺶ‪ ،‬زﻧﺪهﻳﺎد‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺻﺪراﻳﻲ )اﻗﺪاﻣﻲ( روح و رواﻧﺶ ﺑﺎ ﮔﻮﻫﺮ ﻳﮕﺎﻧﺔ ﺷﻌﺮ درآﻣﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در آﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت اﻳﻦ ﺗﺄﻣﻞ‪ ،‬دوﺳﺘﻲ ﻛﻪ در آﻟﻤﺎن ﺑﺎ ﻓﺮﻳﺒﺎ ﻣﺮزﺑﺎن دﻳﺪار و‬
‫ﮔﻔﺖ و ﮔﻮ داﺷﺖ‪ ،‬ﻗﺮار ﺑﻮد رواﻳﺖ او را ﺑﺪﺳﺘﻢ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر اﻧﺠﺎم‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻴﺸﻪ رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ رﻣﺎنﻧﻮﻳﺲ و ﻣﻨﺘﻘﺪ ﭘﺮﻛﺎر ﺑﻪ دادم رﺳﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻻزم اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻛﻨﻢ ﻛﻪ رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻧﺘﺸﺎر ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
‫اﺛﺮ داﺳﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺎلﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﻠﻢ ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻲ ﻓﺸﺮده و ﻣﻮﺟﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ رواﻳﺖ ﻓﺮﻳﺒﺎ ﻣﺮزﺑﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﺿﺎ‬
‫اﻏﻨﻤﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﻣﺮزﺑﺎن« ﺑﺎ ﺗﻮﺻﻴﻒﻫﺎي ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ و ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻐﻞ روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎرياش‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻣﺎﻫﺮ‪ ،‬وﻗﺎﻳﻊ زﻧﺪان و‬
‫ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺖ ﺧﻮد و زﻧﺪاﻧﻴﺎن را ﻓﺎرغ از اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژيﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺛﺒﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻓﻈﺔ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺿﺒﻂ و در ﻣﻌﺮض وﺟﺪان ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ«)‪.(120‬‬
‫ﻋﺒﻮر از »در ﺗﻨﮓ«‪ :‬آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن اردوﮔﺎه ﺑﻮﺧﻦواﻟﺪ را ﺑﻪ در ﺳﻠﻮل ﺗﺸﺒﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ رواﻳﺖ آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن در ﺳﻠﻮل در ﻫﻴﭻ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺑﺮوي زﻧﺪاﻧﻲ‬
‫ﮔﺸﻮده ﻧﻤﻲﺷﻮد‪» :‬ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺑﺮاي ﺗﻮي ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻧﻤﻲآورد‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫‪٢٧٤‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ،‬رواﻳﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﻴﺎق ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫»اﻟﻜﺴﺎﻧﺪر ﺳﻮﻟﺠﻪ ﻧﻴﺘﺴﻴﻦ« در رواﻳﺖ »ﻣﺠﻤﻊاﻟﺠﺰاﻳﺮ ﮔﻮﻻگ)‪ «(110‬از‬
‫ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اردوﮔﺎه ﻛﺎر اﺟﺒﺎري ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮي‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪» :‬ﻗﻄﺎر ﺗﻜﺎن ﻣﻲﺧﻮرد و ﺑﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﻣﺘﻬﻢ دﻟﺴﻮﺧﺘﻪ ﺑﺴﻮي‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ در آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮخﻫﺎي ﻗﻄﺎر روي ﻫﻤﺎن رﻳﻠﻲ‬
‫ﻣﻲﻟﻐﺰﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﭘﻴﺶ ﻗﻄﺎري از روي آن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﺸﺖ ﺳﺮش‬
‫ﺗﻮدة ﺿﺨﻴﻤﻲ از دود ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد؛ ﻣﺘﻬﻤﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ از ﻫﻤﺎن‬
‫ﻣﻴﺪان و از ﻛﻨﺎر دارﺑﺴﺖ آﻫﻦ و ﺳﻨﮓ آﺳﻴﺎب ﻋﺒﻮر ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻘﻞ و‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻻت‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﻗﺒﻞ از ﺣﺮﻛﺖ ﻗﻄﺎر اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻮ‪ ،‬از ﭘﺸﺖ‬
‫ﺷﻴﺸﻪﻫﺎي ﺧﺎﻧﻪات ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ را ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺑﺒﻴﻨﻲ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺪﺑﺨﺘﻲاي ﻛﻪ از‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻳﺪﮔﺎﻧﺖ ﻣﻲﮔﺬرد‪ ،‬اﺛﺮش در ﻫﻮا ﻛﻤﺘﺮ از اﺛﺮ اﻧﮕﺸﺘﻲ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ‬
‫آب‪«.‬‬
‫ﺑﺨﺶ اول اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻮﺑﻪﻛﺎري« ﺑﺮاي ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺑﺎ ﭼﻪ وﺳﻴﻠﻪاي ﭼﺮخﻫﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ را در ﻣﻨﻘﺎرش‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد و او را ﺑﻪ »‪ «ZEK‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺶ دوم ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺣﺮﻛﺖ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ و ﺗﻐﻴﻴﺮ داﺋﻤﻲ« ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ اُﺳﺮا را ﺑﻪ اردوﮔﺎهﻫﺎي ﻛﺎر ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺷﺎﻗﻪ )ﺳﻴﺒﺮي و ﺟﺎﻫﺎي ﺳﺮدﺳﻴﺮ‬
‫دﻳﮕﺮ( اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬اُﺳﺮا را ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد در واﮔﻦﻫﺎي ﺑﺎري ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻳﺎ در‬
‫واﮔﻦﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﺣﻤﻞ ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﻫﻠﻲ از ﻗﺒﻴﻞ اﺳﺐ و ﮔﺎو و ﺧﻮك‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻲﭼﭙﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اُﺳﺮا را ﺑﺎ ﻛﺮﺟﻲ و ﻗﺎﻳﻖ از روي ﺷﻂ ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪ .‬از آن‬
‫ﺳﺨﺖﺗﺮ اُﺳﺮا را ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﺮفﭘﻮش ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﻳﻚ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫ﻫﺮ ﻧﻮع ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل زﻧﺪاﻧﻲ‪ ،‬ﺷﻜﻞ ﺧﺎﺻﻲ از ﺷﻜﻨﺠﻪ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ اﻟﻜﺴﺎﻧﺪر ﺳﻮﻟﺠﻪ ﻧﻴﺘﺴﻴﻦ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت در ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰي ﻫﻢ ﺑﻴﻦ زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻣﺪ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺟﺰء‬
‫ﺑﻪ ﺟﺰء آن را در ﻣﺠﻤﻊاﻟﺠﺰاﻳﺰ ﮔﻮﻻگ آورده اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم اﺳﺖ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻛﻨﻢ‬
‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺎﻳﺎر )‪ (Fayard‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺪاﺋﻲﻫﺎ آﻏﺎز ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻳﻚ‬
‫ﭼﻴﺰي ﺑﻮﺿﻮح ﺧﻮدش را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺳﻠﻮل و ﺑﻨﺪ را ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ ﭼﻨﺪ‬
‫روزه‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮدن‪ .‬ﺣﺲ زﻳﺒﺎي زﻧﺪﮔﻲ در زﻧﺪاﻧﻲ ﺟﺎ اﻓﺘﺎده‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در راﺑﻄﻪﻫﺎﺷﺎن ﻫﻢ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﭘﻴﺎم راوي اﺻﻼً ﺣﺲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ راوي ﻣﺮد اﺳﺖ ﻳﺎ زن اﺳﺖ‪ ،‬او در‬
‫رواﻳﺖ ﺑﺎ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﻃﺮف اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﺑﻌﺎد ﭘﻴﭽﻴﺪهاش‪ .‬اﻳﻦ را‬
‫ﺑﻲﮔﻤﺎن ﻣﻲﺗﻮان از زﻣﺮة ﺷﮕﻔﺘﻲﻫﺎي رواﻳﺖ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﺬﻛﺮ ﻳﺎ ﻣﺆﻧﺚ ﺑﻮدن در‬
‫ﻛﺎر ﻧﻴﺴﺖ؛ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﭼﺮخدﻧﺪهﻫﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦ وﺣﺸﺖ در ﻣﻨﮕﻨﻪ ﻗﺮار‬
‫دارد و ﻫﻤﭽﻮن اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ زﻧﺪان‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ و ﺷﺮف و ﺣﻴﺜﻴﺖ او را ﻣﺪام ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي راوي ﻫﻤﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻣﺼﺎﺋﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ او رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ روح ﺷﻜﻨﻨﺪهاش زﺧﻢ‬
‫ﻛﺎري زده‪ ،‬در اﻋﻤﺎق وﺟﻮدش ﺣﺲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬راوي ﻫﻨﻮز‬
‫ﮔﻴﺞ و ﮔﻨﮓ و ﮔﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺗﻔﺎق‬
‫اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬درك ﻛﻨﺪ‪ .‬راوي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺳﻬﻢ)‪ (111‬ﻛﻮﭼﻚ ﻣﺎ از روزﮔﺎر‪،‬‬
‫اﻣﺎ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺒﻮﺗﺮ آزادي ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ﻗﺼﻪﻫﺎ را اﮔﺮ ﻧﻪ از ﻓﺮاﺧﻨﺎي دﻳﺪﮔﺎﻧﻤﺎن‬
‫ﻛﻪ از ﻣﻴﺎن دﻓﺘﺮ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻛﻮدﻛﺎن ﻓﺮدا ﺑﻪ ﺿﻴﺎﻓﺖ ﻛﻮﭼﻚ در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻓﺮا‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ‪«.‬‬
‫درﺧﺸﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ زﺑﺎن ﮔﺮم و ﺻﻤﻴﻤﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ ﺑﻬﺎر ﺑﺎ درﺧﺖﻫﺎي ﭘ‪‬ﺮ‬
‫ﺷﻜﻮﻓﻪاش‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ ﮔﻠﻲ ﺑﺮ ﻣﺰار دوﺳﺖ‪» :‬آن)‪ (112‬زﻣﻴﻦ ﺧﺎﻛﻲ‪ ،‬ﺑﻪ دﻗﺎﻳﻘﻲ ﻏﺮق ﮔﻞ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻞﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت و رﻧﮓ ﺑﻪ رﻧﮓ‪ .‬رﻧﮕﻴﻦ ﻛﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲدﻳﺪي ﻛﻪ از آزادي و ﺗﻨﻮع‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ـ ﻫﺎ ـ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪«.‬‬
‫زﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﭘﻬﻠﻮ ﻣﻲزﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪوﻫﻲ در ﻛﻼم‪ .‬زﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻋﻤﻖ ﺗﺮاژدي را‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﺗﺮاژدي ﻣﺮگ آﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ‪» :‬از)‪ (113‬ﭘﺲ آﻓﺘﺎﺑﻜﺎران ﺳﺮود رود‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪«.‬‬
‫رﮔﻪﻫﺎي ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ‪» :‬ﺳﻬﻢ ﻣﺎ در اﻳﻦ واﮔﺮد ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻛﺠﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ؟«)‪(114‬‬
‫ﺳﺌﻮاﻟﻲ اﺳﺖ ﺑﺠﺎ و ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ‪ .‬از ﻓﺮداي اﻧﻘﻼب ﺗﺎﻛﻨﻮن دهﻫﺎ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﻨﻴﺎدي دهﻫﺎ روﺷﻨﻔﻜﺮ را‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﺗﺎرﻳﺦ واداﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬راوي در ﺑﺎزﻧﮕﺮي ﻓﺎﺟﻌﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬درﻛﺶ را از »ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻳﺴﺘﻦ« ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﻛﻼم ﺷﺎﻋﺮاﻧﺔ راوي‬
‫آﺗﺸﻔﺸﺎن اﻋﺘﺮاض ﺳﺮرﻳﺰ ﻣﻲﻛﻨﺪ و زﺑﺎﻧﻪ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬ﻣﻦ اﻳﻦ زﺑﺎن ﺟﺎري ﭼﻮن‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫و ﺟﺎي واﻗﻌﻲ ﺧﻮد را در اذﻫﺎن ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﻴﺪا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺧﺎﻃﺮات ﺧﺎﻧﺔ‬ ‫دوﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ روﺷﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻫﻮا؛ ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﺻﺪاﻳﻲ ﻛﻪ از آن »در« ﺑﺮﻣﻲﺧﻴﺰد‪،‬‬
‫ﻣﺮدﮔﺎن داﺳﺘﺎﻳﻮﻓﺴﻜﻲ‪ ،‬ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي روزاﻧﺔ ﻫﻠﻦﺑﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪ 81490‬آﻟﺒﺮت‬ ‫اﻧﮕﺎر ﮔﻪ ﺟﺴﻢ ﺗﺮا در ﻣﻨﮕﻨﻪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ؛ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻨﮕﻲ ﺑﺮ ﮔﻮري ﻛﻪ ﺗﺮا از‬
‫ﺷﻤﺒﻮن و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺠﻤﻊاﻟﺠﺰاﻳﺮ ﮔﻮﻻگ ﺳﻮﻟﮋﻧﻴﺘﺴﻴﻦ از اﻳﻦ دﺳﺖ رواﻳﺖ‬ ‫دﻧﻴﺎي زﻧﺪﮔﺎن ﺟﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ در ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﺑﻤﻴﺮي‪،‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﺪ اﻳﻦ رواﻳﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻤﺮور زﻣﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺣﺎل‬ ‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻲ از »در« ﺧﺎرج ﺷﻮي‪ .‬زﻳﺮا‪ ،‬از ﻟﺤﻈﻪاي ﻛﻪ ﺗﻮ ﭘﺎﻳﺖ را داﺧﻞ ﺳﻠﻮل‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺠﺰ اﻳﻨﻬﺎ رواﻳﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻫﻢ اﺳﺖ‪ ،‬رواﻳﺖ اﺳﻴﺮاﻧﻲ ﻛﻪ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻲ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭽﮕﺎه ﻧﺨﻮاﻫﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ از »در ﺗﻨﮓ« ﻋﺒﻮر ﻛﻨﻲ‪ .‬ﺑﻮﺧﻦواﻟﺪ‬
‫در دو ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺧﺎﻧﻤﺎنﺳﻮز ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺟﻨﮓﻃﻠﺒﻲﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﺨﻮاران‬ ‫ﻏﻤﮕﻴﻦ اﺳﺖ‪(121)«.‬‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ در اﻳﻨﺠﺎ از آﻧﻬﺎ ﻧﺎم ﻧﺒﺮدهام‪ .‬ﺑﻪ اﻣﻴﺪ روزي ﻛﻪ در ﻣﻴﻬﻨﻤﺎن‬ ‫راوي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬روز آزادي ﺑﺎﻳﺪ از ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺎﺷﺪﻧﻲﺗﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت زﻧﺪﮔﻲ‬
‫زﻧﺪاﻧﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺎر زﻧﺪانﻫﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻮزة ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﻞ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن‬ ‫زﻧﺪاﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻣﺎ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ درب ﺑﺰرگ آﻫﻨﻴﻦ »اوﻳﻦ«‬
‫زﻧﺪان ﻣﺨﻮف »ﺑﺎﺳﺘﻴﻞ« در ﻗﻠﺐ ﭘﺎرﻳﺲ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺧﺎك ﻳﻜﺴﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﺗﻮﺑﻮس ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬روز ﻓﺘﺢ اوﻳﻦ در ﺳﺎل ‪ 1357‬را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آوردم‪.‬‬
‫ﭘﺎرﻳﺲ‪ ،‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪2010‬‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺎر اﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻪ از ﻣﺮدم ﺧﺒﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ از ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ‪ .‬دردﻣﻨﺪ از‬
‫ﺳﺮﻣﺎي درون‪ ،‬ﻣﺎت و ﻣﺒﻬﻮت ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﻢ؛ ﺑﻪ آدمﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻪاﻧﺪ‪(122)«.‬‬
‫راوي ﺿﺮﺑﺔ آﺧﺮ را ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﺔ ﺷﻌﺮ ﺑﻪ ﺗﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در رگﻫﺎي ﺗﭙﻨﺪة ﺷﻌﺮ‬
‫ﻣﻲدﻣﺪ‪ .‬ﻧﻔﻴﺮش ﻛﻪ از اﻋﻤﺎق روح زﺧﻤﻲ ﺑﺮﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﻫﺮاساﻧﮕﻴﺰ اﺳﺖ‪» :‬ﻫﻴﭻ‬
‫آﺗﺸﻲ ﺗﻮان درﻣﺎن ﺗﻦﻟﺮزهﻫﺎﻳﻤﺎن را ﻧﺪارد‪ .‬اي ﻛﺎش ﻣﻲﺷﺪ از ﻓﻼﺳﻚﻫﺎ ﭼﺎي‬
‫ﮔﺮم ﻧﻮﺷﻴﺪ‪(123)«.‬‬
‫راوي رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬ﻓﺮداي آن روز‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روز زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻦ ﺑﻮد؛ روزي ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎر دﻳﮕﺮ اﺟﺎزه ﭘﻴﺪا ﻛﺮدم‪ ،‬آزاداﻧﻪ و ﺑﺪون )زﻧﺪاﻧﺒﺎن( در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺑﺎﺷﻢ‪(124)«.‬‬
‫راوي ﭼﻨﻴﻦ رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪» :‬آﺳﻤﺎن آﺑﻲ ﺑﻮد و آﻓﺘﺎب ﻫﻨﻮز ﮔﺴﺘﺮده‪ .‬ﻟﺤﻈﻪاي‬
‫ﭘﺎﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﻜﺚ ﻛﺮدم‪ .‬در ﺑﺰرگ آﻫﻨﻲ ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮم ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس آزادي در ﻣﻦ‬
‫‪ -1‬ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات آرش‪ ،‬ﺳﺎل ‪1388‬‬
‫ﺷﻜﺴﺖ‪ .‬ﭼﻴﺰي از ﻣﻦ آﻧﺴﻮي در ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪(125)«.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬
‫ﺷﺐ ﺑﺨﻴﺮ رﻓﻴﻖ‪» :‬ﻏﺮوب ﺑﻪ اﻳﻮان رﻓﺘﻢ و ﺑﻪ ﻳﺎد رﻓﻘﺎﻳﻢ اﻓﺘﺎدم‪ ،‬ﻳﺎد رﻧﺞﻫﺎﺋﻲ‬
‫‪ -3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬
‫ﻛﻪ ﻛﺸﻴﺪه ﺑﻮدﻳﻢ‪ ،‬ﻳﺎد آﻧﻬﺎ ـ ﺋﻲ ـ ﻛﻪ ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﻟﺘﻨﮕﻲ و ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‬
‫‪ Journal,Héléne Berr 1942-1944 -4‬ﻫﻠﻦ ﺑﺮ‪ ،‬ﺛﺒﺖ وﻗﺎﻳﻊ روزاﻧﻪ‪ ،‬ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي‬
‫ﺟﺎﻧﻢ را ﻓﺸﺮد‪ .‬دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻫﻤﺎن ﺗﻨﮓ ﻏﺮوب ﺑﻪ زﻧﺪان ﺑﺮﮔﺮدم و ﺑﮕﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫روزاﻧﻪ‪.‬‬
‫ﺷﺐ ﺑﺨﻴﺮ رﻓﻘﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪(126)«.‬‬
‫‪» -5‬ﻧﻮآم ﭼﻮﻣﺴﻜﻲ« ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﺪا‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻧﻘﺪ و ﻧﻈﺮ آﺛﺎر ادﺑﻲ و ﻓﻠﺴﻔﻲ و‬
‫آﻓﺘﺎب ﺣﻘﻴﻘﺖ‪» :‬دﻧﺒﺎل آﻓﺘﺎب دﻳﮕﺮي ﺑﻮدم‪ ،‬آﻓﺘﺎب ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ .‬ﺧﻮرﺷﻴﺪ واﻗﻌﻲ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﺔ )ﻫﻔﺖ دات ﻛﺎم( ﻧﺸﺮ ﺑﺎران‪1388-2009 ،‬‬
‫ﻣﻦ ﻛﺠﺎﺳﺖ؟ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﭼﺮا ﺑﺮ ﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟‬
‫‪ -6‬اﺳﺪ ﺳﻴﻒ‪ ،‬روﺷﻨﻔﻜﺮ اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬اﻧﻘﻼب ﺳﺎل ﭘﻨﺠﺎه و ﻫﻔﺖ و آزادي اﻧﺴﺎن‪ ،‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪103.‬‬
‫روح ﺧﺴﺘﻪام ﺑﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ اﺣﺘﻴﺎج داﺷﺖ؟«)‪(127‬‬
‫‪ -7‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬
‫راوي ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان از اﻃﺎﻋﺖ ﺗﻦ ﻣﻲزﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -8‬رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ رواﻳﺖ )زﻳﺮ ﺑﻮﺗﺔ ﻻﻟﻪ ﻋﺒﺎﺳﻲ(‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﺳﻨﺞ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪،‬‬
‫رواي ﻳﺎدﻫﺎ ﺗﻤﻜﻴﻦ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪1385.‬‬
‫راوي زﻧﺎن »ﻣﻠﻲﻛﺶ« ﺑﺎ آﺗﺸﻲ ﻛﻪ در دروﻧﺶ زﺑﺎﻧﻪ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ ،‬ﺗﻦ ﺑﻪ ذﻻﻟﺖ‬
‫‪ -9‬ﻧﺎﺻﺮ رﺣﻤﺎﻧﻲﻧﮋاد‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎري ﺑﺮ ﻓﻴﻠﻢ ﻣﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪89.‬‬
‫ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﻣﻴﻬﻦ روﺳﺘﺎ‪ ،‬ﻃﺮح ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺴﺌﻠﻪ دادﺧﻮاﻫﻲ‪ ،‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪103.‬‬
‫راوي ﻳﺎد ﻧﮕﺎرهﻫﺎي زﻧﺪان ﺑﺎ ﻃﺮحﻫﺎ و ﺳﻴﺎه ﻗﻠﻢﻫﺎ زﻧﺪان و زﻧﺪاﻧﺒﺎن را ﺑﻪ زﻳﺮ‬
‫‪» -11‬رﺣﻤﺎن درﻛﺸﻴﺪه« ﺣﺬف ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ‪،‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪89.‬‬
‫ﺳﺌﻮال ﻣﻲﻛﺸﺪ‪.‬‬
‫‪» -12‬ﭘﺮواﻧﻪ ﻋﻠﻴﺰاده« ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ راﺳﺖ راﺳﺘﻜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﺎوران‪.‬‬
‫راوي ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺗﺎرﻳﺦ زﻧﺪه ﺑﻪ زﻋﻢ رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ وﻗﺎﻳﻊ زﻧﺪان را در ﺣﺎﻓﻈﺔ‬
‫‪» -13‬ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ« ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ﻧﺎم رواﻳﺖ ﺣﺴﻦ دروﻳﺶ‪) .‬و ﻫﻨﻮز ﻗﺼﻪ ﺑﺮ ﻳﺎد اﺳﺖ(‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺿﺒﻂ و در ﻣﻌﺮض داوري وﺟﺪان ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫‪ -14‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬
‫راوي ﻣﺼﻠﻮب ﺑﻪ زﻋﻢ رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﺮش آﻣﺪه‪ ،‬ﻣﻜﺘﻮب ﻛﺮده و‬
‫‪ -15‬ﻳﺎدآور ﺟﻤﻠﺔ ﻣﻌﺮوف »ارﻧﺴﺖ ﻫﻤﻴﻨﮕﻮي« در ﺑﺎرة داﺳﺘﺎن ﻛﻮﺗﺎه‪.‬‬
‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪﻫﺎي ﻣﺮﺳﻮم ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -16‬ﺑﻬﺮوز ﺟﻠﻴﻠﻴﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﻣﺮگ‪ ،‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪94‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪» :‬زﻧﺪان ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ زﻧﺪاﻧﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭘﻴﺮوز ﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي‬
‫‪ -17‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ او ﺑﺎﻳﺪ در آن ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﻮد‪(128)«.‬‬
‫‪ -18‬ﺑﻬﺮوز ﺟﻠﻴﻠﻴﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﻣﺮگ‪ ،‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪94‬‬
‫‪ -19‬ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﺪا‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ رواﻳﺖ ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ‬
‫رواﻳﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻧﺪﻳﺪهام‪:‬‬
‫‪ -20‬ﺳﻮداﺑﻪ اردوان‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺟ‪‬ﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎران‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ 9‬و ‪8.‬‬
‫‪ 1‬ـ ﻳﺎد ﻧﮕﺎرهﻫﺎي زﻧﺪان‪ ،‬ﺳﻮداﺑﻪ اردوان‬
‫‪ -21‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ 2‬ـ زﻳﺮ ﺑﻮﺗﻪ ﻻﻟﻪ ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﻧﺴﺮﻳﻦ ﭘﺮواز‬
‫‪ Albert Chabon, 81490, Flammarion, Paris, 1961 -22‬آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن‪ ،‬ﺷﻤﺎرة‬
‫‪ 3‬ـ ﺷﺐ ﺑﺨﻴﺮ رﻓﻴﻖ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳﻮي‬
‫‪ ،81490‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﻼﻣﺎرﻳﻮن‪ ،‬ﭘﺎرﻳﺲ‪1961. ،‬‬
‫‪ 4‬ـ ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺗﺎرﻳﺦ زﻧﺪه‪ ،‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﻣﺮزﺑﺎن‬
‫‪ Buchen Wold -23‬اردوﮔﺎه ﺑﻮﺧﻦ واﻟﺪ‬
‫‪ 5‬ـ ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ ﺑﺎ ﻣﺮگ‪ ،‬اﻳﺮج ﻣﺼﺪاﻗﻲ‬
‫‪ -24‬ﭘﻮﻻد ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻛﺘﺎب زﻧﺪان‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬وﻳﺮاﺳﺘﺎر ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ .‬ﻻزم اﺳﺖ اﺷﺎره‬
‫‪ 6‬ـ ﻣﺼﻠﻮب‪ ،‬ﻛﺘﺎﻳﻮن آذرﻟﻲ‬
‫ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺟﻠﺪ دوم ﻛﺘﺎب زﻧﺪان را ﻧﺪﻳﺪهام‪.‬‬
‫‪ 7‬ـ ﻣﻴﻬﻤﺎن ﻳﻚ زﻧﺪاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻴﻢ ﻃﺎﻫﺮي‬
‫‪ -25‬دﻛﺘﺮ رﺿﺎ ﻏﻔﺎري‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﻟﻒ ﺳﺎﻣﺎن‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻣﻬﺮ ‪ .1998‬در ﺗﻤﺎم ﻣﺘﻦ‬
‫‪ 8‬ـ ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان‪ ،‬ﺷﻬﺮﻧﻮش ﭘﺎرﺳﻲﭘﻮر‬
‫ﻛﻠﻤﺎت ﺑﻴﻦ دو ﺧﻂ ﺗﻴﺮه از راﻗﻢ اﻳﻦ ﺳﻄﻮر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﺤﺘﻤﻞ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺑﺎﻻ رواﻳﺖﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻧﺪﻳﺪهام‪ .‬ﺑﻬﺮ‬
‫‪ -26‬ﻣﮋده ارﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد ﺧﻠﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎوش ﻣﺤﻤﻮدي‪ ،‬ﺳﺮﻛﻮب ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻧﻬﺎدﻫﺎي‬
‫ﺣﺎل در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ روﺷﻦ و آﺷﻜﺎر اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از راوﻳﺎن زﻧﺪان را‬
‫ﺳﺮﻛﻮب در اﻳﺮان‪ ،‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪89.‬‬
‫زﻳﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺸﺎﺑﻪ زﻳﺴﺘﻪاﻧﺪ و رواﻳﺘﺸﺎن را اﻧﺘﺸﺎر‬
‫‪ -27‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫دادهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ رواﻳﺖﻫﺎ ﭼﻪ در دﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭼﻪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻧﺘﺸﺎر‬
‫‪ -28‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬در زﻣﺮة ادﺑﻴﺎت زﻧﺪان ﺑﺤﺴﺎب ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ از‬
‫‪ -29‬رﺿﺎ ﻏﻔﺎري‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات‪.‬‬
‫رواﻳﺖﻫﺎ اﻳﻦ ﺷﺎﻧﺲ را ﭘﻴﺪا ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ »اﻧﺘﺮﻧﺖ« راه ﭘﻴﺪا ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ‬
‫ﻛﻪ رواﻳﺖﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ دﺳﺖ »ﺳﻨﺪﻳﺖ« دارﻧﺪ‪ ،‬دﻳﺮ ﻳﺎ زود ﻣﻄﺮح ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‬
‫‪٢٧٥‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫‪-79‬‬
‫آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن‪81490. ،‬‬
‫‪ -80‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻳﺎدﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -81‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -82‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -83‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻳﺎدﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -84‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -85‬ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ‪.‬‬
‫‪ -86‬ﺣﺴﻦ دروﻳﺶ‪ ،‬و ﻫﻨﻮز ﻗﺼﻪ ﺑﺮ ﻳﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -87‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -88‬ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ‪.‬‬
‫‪ -89‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻳﺎدﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -90‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -91‬م‪ .‬رﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎده‪.‬‬
‫‪ -92‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -93‬ﻧﻜﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ رواﻳﺖ راوي‪ ،‬از ﺳﺎل ‪ 1363‬ﻣﻘﺎﻣﺎت زﻧﺪان ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻮدﻛﺎن را از‬
‫زﻧﺪانﻫﺎ ﺧﺎرج ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﺤﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﭘﺪر ﺑﺰرگ و ﻣﺎدر ﺑﺰرگ ﺳﭙﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -94‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻳﺎدﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -95‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -96‬م‪ .‬رﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎده‪.‬‬
‫‪ -97‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻳﺎدﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -98‬ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ‪.‬‬
‫‪ -99‬آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن ‪81490.‬‬
‫‪ -100‬ﺣﺴﻦ دروﻳﺶ‪ ،‬و ﻫﻨﻮز ﻗﺼﻪ ﺑﺮ ﻳﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -101‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -102‬ﺣﺴﻦ دروﻳﺶ‪ ،‬و ﻫﻨﻮز ﻗﺼﻪ ﺑﺮ ﻳﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -103‬ﻓﺪور‪ ،‬ﻓﺌﻮدور داﺳﺘﺎﻳﻮﺳﻜﻲ‪Dostoïevski, Récits de la Maison des ،‬‬
‫‪Morts, G F-Flammarion‬‬
‫‪ -104‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻳﺎدﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -105‬اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ رﺣﻴﻤﻴﺎن‪ ،‬ﺷﺐ ﺷﻮم‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔﻛﺎﺑﻮس‪...‬‬
‫‪ -106‬ﺟﺎﺳﻢ ﻫﺮوان‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻋﻤﻮﻣﻲ از زﻧﺪان اﻫﻮاز‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﺎﺑﻮس‪...‬‬
‫‪ -107‬ﺟﺎﺳﻢ ﻫﺮوان‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻋﻤﻮﻣﻲ از زﻧﺪان اﻫﻮاز‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﺎﺑﻮسِ‪...‬‬
‫‪ -108‬ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ‪.‬‬
‫‪ -109‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻳﺎدﻫﺎ‪.‬‬
‫‪Alexandre Soljénitsyne, L’Archipel du Goulag (1918-1950 ) -110‬‬
‫اﻟﻜﺴﺎﻧﺪر ﺳﻮﻟﺠﻪ ﻧﻴﺘﺴﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻊاﻟﺠﺰاﻳﺮ ﮔﻮﻻگ‪.‬‬
‫‪ -111‬ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ،67‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪81.‬‬
‫‪ -112‬ﭘﻮﻳﺎن‪ ،‬ﺧﺎوران‪ ،‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪.81‬‬
‫‪ -113‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -114‬ﻫﺎ آﻓﺘﮕﺮدان‪ ،‬زﻧﺎن ﻣﻠﻲﻛﺶ‪ ،‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪.81‬‬
‫‪ -115‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -116‬ﻣﮋده ارﺳﻲ‪ ،‬ﺧﻮدوﻳﮋﮔﻲ زﻧﺪان زﻧﺎن‪ ،‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪94.‬‬
‫‪ -117‬رﺿﺎ ﻏﻔﺎري‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات‪.‬‬
‫‪ -118‬ﻗﺮﻧﻄﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺷﻌﺮ از اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳﻮي‪ ،‬وﻳﺮاﺳﺘﺎر ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﺪا‬
‫‪ -119‬رﺿﺎ ﻏﻔﺎري‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان‪.‬‬
‫‪ -120‬رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﻲ رواﻳﺖ ﻓﺮﻳﺒﺎ ﻣﺮزﺑﺎن‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺗﺎرﻳﺦ زﻧﺪه‪ ،‬ﻟﻨﺪن‪،‬‬
‫‪1384.‬‬
‫‪ -121‬آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن‪81490. ،‬‬
‫‪ -122‬ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ‪.‬‬
‫‪ -123‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -124‬اﻛﺮم ﻛﺮﻳﻤﻲ‪ ،‬ﭘﺎﺋﻴﺰ در زﻧﺪان زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﺎﺑﻮس‪...‬‬
‫‪ -125‬ﭘﺮواﻧﻪ ﻋﻠﻴﺰاده‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ راﺳﺖ راﺳﺘﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -126‬اﻳﻦ ﺗﻜﻪ از ﻛﺘﺎب رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﺳﻨﺞ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺷﺐ ﺑﺨﻴﺮ‬
‫رﻓﻴﻖ« از اﺣﻤﺪ ﻣﻮﺳﻮي‪.‬‬
‫‪ -127‬ﺣﺴﻦ دروﻳﺶ‪ ،‬و ﻫﻨﻮز ﻗﺼﻪ ﺑﺮ ﻳﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -128‬ﺗﻜﺮار ﺑﺮﺷﻲ از ﻣﺘﻦ ﻛﻮﺗﺎه »زﻧﺪان ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﺶ ﻛﺠﺎﺳﺖ؟«‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﻮﺳﻮي‪.‬‬
‫*‬
‫‪٢٧٦‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫‪ -30‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -31‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -32‬رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﻲ رواﻳﺖ ﻣﺼﻠﻮب‪ ،‬دردﻧﺎﻣﺔ ﻛﺘﺎﻳﻮن آذرﻟﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎبﺳﻨﺞ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول ‪1385‬‬
‫‪ -33‬اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻮي‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ زﻧﺪان و ﺧﺎﻃﺮهﻧﻮﻳﺴﻲ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬وﻳﺮاﺳﺘﺎر ﻧﺎﺻﺮ رﺣﻴﻢﺧﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺟ‪‬ﻨﮓ ﺑﺎران‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪ 9‬و ‪8‬‬
‫‪ -34‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -35‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -36‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻘﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮه و ﺑﺎزﮔﻮﻳﻲ ﺧﺎﻃﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﺟ‪‬ﻨﮓ ﺑﺎران‪ ،‬وﻳﺮاﺳﺘﺎر ﻧﺎﺻﺮ رﺣﻴﻢﺧﺎﻧﻲ‪ 9 ،‬و‬
‫‪8.‬‬
‫‪ -37‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻳﺎدﻫﺎي زﻧﺪاﻧﻲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻧﺎﺷﺮ‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦ دﻓﺎع از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ در‬
‫اﻳﺮان ـ ﭘﺎرﻳﺲ ‪ ،1376‬ﺟﻠﺪ دوم‪ ،‬ﻧﺎﺷﺮ اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﺎوران ـ ﭘﺎرﻳﺲ‪1383-2004 ،‬‬
‫‪ -38‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -39‬ﻋﻠﻲ ﻓﺮوزان‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﺎﺑﻮس ﺑﻠﻨﺪ‪ ‬ﺗﻴﺰدﻧﺪان‪ ،‬وﻳﺮاﺳﺘﺎر ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﺪا‪،‬‬
‫ﻧﺸﺮ ﺑﺎران‪1382-2003 ،‬‬
‫‪ -40‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -41‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -42‬رﺿﺎ ﻏﻔﺎري‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات‪.‬‬
‫‪ -43‬آﻟﺒﺮت ﺷﻤﺒﻮن ‪81490.‬‬
‫‪ -44‬م‪ .‬رﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎده‪.‬‬
‫‪ -45‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -46‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -47‬ﺑﻬﺮوز ﺟﻠﻴﻠﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪.‬‬
‫‪ -48‬ر‪ .‬ﭘﺎرﺳﺎ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 67‬را ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪ 82‬و ‪81.‬‬
‫‪ -49‬ﺻﺒﺎ اﺳﻜﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ»ﻣﻴﻨﺎ زرﻣﻲ« آرش‪ 82 ،‬و ‪81.‬‬
‫‪ -50‬زﻧﺪان ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﺶ در ﻛﺠﺎﺳﺖ؟ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻧﺠﻤﻪ ﻣﻮﺳﻮي‪ ،‬آرش‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪103.‬‬
‫‪ -51‬ﻋﻠﻲ ﻓﻴﺮوزان‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪ ،‬از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﺎﺑﻮس‪...‬‬
‫‪ -52‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮشذوق‪ ،‬ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻋﻈﻴﻢ‪ ،‬از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﺎﺑﻮس‪...‬‬
‫‪ -53‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‬
‫‪ -54‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -55‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻳﺎدﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -56‬ب‪ .‬ﺷﻴﺪا‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﺑﺮ ﻛﺎﺑﻮس ﺑﻠﻨﺪ ﺗﻴﺰدﻧﺪان‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ رواﻳﺎت‪.‬‬
‫‪ -57‬م‪ .‬رﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎده‪.‬‬
‫‪ -58‬ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ‪.‬‬
‫‪ -59‬رﺿﺎ ﻏﻔﺎري‪ ،‬ﺧﺎﻃﺮات‪.‬‬
‫‪ -60‬ب‪ .‬داوودي‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﺎﺑﻮس‪...‬‬
‫‪ -61‬ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻳﺎدﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -62‬م‪.‬رﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎده‪.‬‬
‫‪ -63‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -64‬ﭘﺮواﻧﺔ ﻋﻠﻴﺰاده‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ راﺳﺖ راﺳﺘﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -65‬ﺷﻜﻮﻓﻪ ﻣﺒﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻛﺘﺎب زﻧﺪان‪ ،‬وﻳﺮاﺳﺘﺎر ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ‪.‬‬
‫‪ -66‬ب‪ .‬داوودي‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ‪ .‬از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﺎﺑﻮس‪...‬‬
‫‪ -67‬ﻛﺎرﻟﻮس ﻣﺎرﻳﮕﻼ )‪ (Carlos Marighella‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻧﺠﻤﻪ ﻣﻮﺳﻮي‪.‬‬
‫‪ -68‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪.‬‬
‫‪ -69‬ﻣﻬﺪي اﺻﻼﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻼغ و ﮔﻞ ﺳﺮخ‪.‬‬
‫‪ -70‬ﻛﺎرﻟﻮس ﻣﺎرﻳﮕﻼ‬
‫‪ -71‬ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﻘﺪﻣﻪاي ﻛﻪ وي ﺑﺮ ﻛﺘﺎب زﻧﺪان ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪» -72‬ﻓﺮد رﻳﺶ اﻧﮕﻠﺲ«‪ ،‬ﺟﻨﮓ داﺧﻠﻲ در آﻟﻤﺎن‪.‬‬
‫‪» -73‬اﻛﺒﺮ ﺳﺮدوزاﻣﻲ« اﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -74‬ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﺪا‪ ،‬ﻣﺪﻟﻮل اﺳﺘﻌﻼﻳﻲ‪ ،‬ﺧﻮد‪ ‬درد‪ ،‬ﻛﺎﺑﻮس ﺑﻠﻨﺪ ﺗﻴﺰدﻧﺪان‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﺑﺎران‪-2003 ،‬‬
‫‪1382.‬‬
‫‪ -75‬ـ ﻓﺮﻳﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ در دﻓﺘﺮ ﺧﺎﻃﺮاﺗﺶ‪ ،‬از ﻳﻚ ﻗﺼﻪﮔﻮ ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬اﻳﻦ زﻧﺪاﻧﻲ »ﻻﻟﻪ« ﻧﺎم دارد‪.‬‬
‫ﺑﺮواﻳﺖ راوي ﻻﻟﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺷﺐﻫﺎ وﺣﺸﺖ زﻧﺪان ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﻗﺼﻪﻫﺎي دﻧﺒﺎﻟﻪدار‪ ،‬ﻣﺮﻫﻤﻲ ﺑﺮ‬
‫روحﻫﺎي زﺧﻢ ﺧﻮردة زﻧﺪاﻧﻲﻫﺎ ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫‪ -76‬ﺳﻮداﺑﻪ اردوﻻن‪ ،‬ﺳﻴﻤﺎي ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺘﺎب زﻧﺪان‪.‬‬
‫‪ -77‬رﺿﺎ اﻏﻨﻤﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﻲ رواﻳﺖ و ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻳﺎدﻧﮕﺎرهﻫﺎي زﻧﺪان ﺳﻮداﺑﻪ اردوان‪ ،‬ﻛﺘﺎبﺳﻨﺞ‪ ،‬ﻧﻘﺪ و‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺟﻠﺪ اول ‪1385.‬‬
‫‪» -78‬ﻧﻮرﻣﻦ ﻣﺎﻧﺌﺎ« ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻧﺎﺻﺮ رﺣﻤﺎﻧﻲﻧﮋاد‪ ،‬ﻛﺘﺎب ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬وﻳﺮاﺳﺘﺎر ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ‪.‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫در ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺘﺎب ﺣﺲ ﻧﻔﺮﺗﻲ ﻋﻤﻴﻖ از آﺧﻮﻧﺪ ﻣﻮج ﻣﻴﺰﻧﺪ و ﻣﺎ ﻋﻠﻞ آن را‪ ،‬ﻫﻢ‬
‫در ﺳﺨﻦ ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎن و ﻫﻢ در ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻫﺎ ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ و ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺻﺤﻨﺔ اﻋﺪام ﺟﻮاﻧﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن‪ ،‬ﺣﻴﻠﻪ و رﻳﺎي آﺧﻮﻧﺪﻫﺎ‪ ،‬زﻫﺪ دروﻏﻴﻦ‪،‬‬
‫دﻏﻠﻜﺎري‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐ و ﭘﻠﻴﺪي آﺧﻮﻧﺪ ﺑﺎ زﺑﺎﻧﻲ ﺳﺎده و ﮔﺎه ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﻨﺤﻮ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اي‬
‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﻧﻔﺮت ﮔﺎه ﺣﺘﻲ ﺑﺼﻮرت دﺷﻨﺎﻣﻬﺎﻳﻲ ﺑﻲ ﭘﺮده‬
‫ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً آﮔﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﺮا اﻳﻦ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻫﺎ و اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﺑﻪ‬
‫روي ﻛﺎﻏﺬ ﻣﻲ آورﻧﺪ‪ .‬در ﻳﻜﻲ از ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ‪" :‬آﻳﺎ‬
‫ﺗﻮ دوﺳﺖ ﻧﺪاري ﺟﻮاﻧﺎن از ﺳﻮز و ﺳﺎز اﻧﺪرون ﻣﺎ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن آﮔﺎه ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي از ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﺧﻮب و ﺑﺪ ﮔﺬﺷﺘﺔ ﻣﺎ راه درﺳﺘﻲ ﺑﺮاي ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺸﻮﻧﺪ در زﻧﺪﮔﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮد از ﻣﻴﺎن ﺑﺪ و‬
‫ﺑﺪﺗﺮ ﻣﺠﺪداً "ﺑﺪ" را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻳﺎ ﺑﺎ درون ﺧﻮد ﭘﻴﻜﺎر ﻣﻴﻜﻨﻲ ﻛﻪ ﺧﺎﻃﺮه‬
‫ﻫﺎي ﺗﻠﺦ ﺧﻮد را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﮕﻮر ﺑﺒﺮي؟" )ص‪ 93.‬ﻛﺘﺎب(‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻫﺎ و ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ در اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از اﻧﺪﻳﺸﻪ و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ‬
‫درد ﻛﺸﻴﺪه و از ﭘﺨﺘﮕﻲ و ﺗﺠﺮﺑﻪ اي ﻋﻤﻴﻖ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺧﻮاﻧﻨﺪه و‬
‫ﺑﻴﻨﻨﺪه را ﺑﺸﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺮور اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺴﻴﺎري رﻧﺠﻬﺎ‪،‬‬
‫دردﻫﺎ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺸﺘﺮك و ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ در اﻧﺴﺎن ﺑﻴﺪار ﻣﻲ ﺷﻮد و از اﻳﻦ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻳﺎدﺑﻮدﻫﺎ در ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻧﻔﻴﺲ ﺑﺎ ﭼﺎﭘﻲ ﻋﺎﻟﻲ ﮔﺮدآﻣﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻲ اﺧﺘﻴﺎر ﺣﺲ‬
‫ﻋﻤﻴﻖ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻼﺷﻬﺎي آﻗﺎي ﻛﺎوه داداش زاده در ﻣﺎ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺨﺸﻲ از ﻫﻤﺔ ﻣﺎ ﺗﺒﻌﻴﺪﻳﺎن‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮان و از وﻃﻦ راﻧﺪه ﺷﺪﮔﺎن را در‬
‫ﺧﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ آﺷﻨﺎ اﻣﺎ ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻳﺎ اﻧﻜﺎر ﺷﺪه‪ .‬اﻧﻜﺎر آن‪ ،‬اﻧﻜﺎر درد‬
‫ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ راه ﺣﻞ ﻣﺤﺘﻮم ﻧﻬﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻣﻲ اﻧﺪازد‪.‬‬
‫ﺑﺎﺳﭙﺎس از ﻫﻤﺔ آن ﺳﺎﻟﻤﻨﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد را آزاداﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ درود ﺑﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ اداﻣﻪ دارد‬
‫ﻛﺎوه داداش زاده ﻛﻪ اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺎ ارزش را ﭘﺮوراﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ ﺷﻮق ﺑﻪ ﭘﺮورش‬ ‫ﻧﺎﺻﺮ رﺣﻤﺎﻧﻲﻧﮋاد‬
‫اﺳﺘﻌﺪاد ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان اﻳﺮاﻧﻲ اداﻣﻪ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺎﺷﻲ و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﻘﻴﻢ ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ‬

‫ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻛﺎوه داداش زاده‬
‫ﭼﺎپ اول‪ :‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪1388‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ ﻓﺮوش‪ :‬ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺘﺎب‬

‫ﻛﺘﺎب "زﻧﺪﮔﻲ اداﻣﻪ دارد" ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺎر ﺟﻤﻌﻲ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﻣﻬﺎﺟﺮ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺑﺎ راﻫﻨﻤﺎﺋﻲ ﻛﺎوه داداش زاده اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎوه داداش زاده ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺧﻮد را در ﻛﺎر ﺗﺪرﻳﺲ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﺑﺎ ﻛﻮدﻛﺎن ﮔﺬراﻧﺪه‪ ،‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﺷﺎﮔﺮداﻧﻲ‬
‫ﺳﺮوﻛﺎر دارد ﻛﻪ ﺳﺮﻛﺸﻲ آﻧﻬﺎ ﺻﻮرﺗﻲ دﻳﮕﺮ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺎﮔﺮدان اﮔﺮ ﭼﻪ اﻗﺘﺪار‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﺧﻮد را در آﻣﻮزش ﻧﻘﺎﺷﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﺠﺮﺑﺔ ﮔﺮاﻧﺒﺎري ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﺎدﮔﻲ از او ﺣﺮف ﺷﻨﻮي ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﻬﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎﻳﺸﺎن را در ﺻﻮرت ﻛﻠﻤﻪ و ﺗﺨﻴﻼﺗﺸﺎن را ﺑﺎ رﻧﮓ ﺑﺎ آزادي‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ و ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻫﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ رﻧﮕﺎرﻧﮕﻲ از‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪه ﻫﺎ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﻫﺎ‪ ،‬ﻏﻢ ﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎدي ﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺴﺮت ﻫﺎ‪ ،‬ﻏﺒﻦ ﻫﺎ و ﻫﺮ‬
‫آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ادراﻛﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﮔﺮد آورده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎن و‬
‫ﻧﻘﺎﺷﺎن اﻳﻦ آﺛﺎر‪ ،‬ﺑﻲ آن ﻛﻪ اﺣﺴﺎس ﻛﻨﻨﺪ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻳﺎ ﺳﺨﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻳﺎ ﺳﺎﻧﺴﻮر ﺷﻮد و ﻳﺎ ﺑﺪﺗﺮ از آن ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﭽﻪ را اراده ﻛﺮده اﻧﺪ ﺑﻴﺮون رﻳﺨﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺪي ﻛﻪ ﮔﺎه ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺗﺼﻮر ﺷﻮد ﻛﻪ از ﻣﺮز ﻗﻴﻮد ﻗﺮاردادي اﺧﻼق و ﻧﺰاﻛﺖ ﺣﺎﻛﻢ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬از‬
‫اﻳﻦ رو ﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ از ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻫﻨﺮي‪ ،‬رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻏﻴﺮو ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺎ از ﺣﺲ ﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻋﺎدي و روزﻣﺮه ﺗﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﻪ روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬آﺛﺎر اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﻣﺴﺎﻳﻞ‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﻧﻔﺮت‪ ،‬ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺮﺣﻤﻲ‪ ،‬ﺷﻔﻘﺖ‪ ،‬و از‬
‫زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﺮگ‪ ،‬ﻏﺮﺑﺖ‪ ،‬ﻏﻢ ﻏﺮﺑﺖ‪ ،‬دوري از ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬و ﺑﻮﻳﮋه ﻧﻮه ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺨﻦ‬
‫*‬ ‫راﻧﺪه ﺷﺪه‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻢ ﻋﻤﺪه و اﺳﺎﺳﻲ ﻛﺘﺎب ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺻﺮﻳﺢ و رادﻳﻜﺎل ﺑﺎ‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ و ﺣﻜﻮﻣﺖ آﺧﻮﻧﺪﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٧٧‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺠﺎزي ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ''‬ ‫اﻧﺘﺸﺎرات آذرﺧﺶ‬

‫ﺑﻴﮋن آﺑﺎدي‬

‫در اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻛﻮﺗﺎه ﺗﻼش ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪاي از ﻳﻜﻲ از ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎي‬
‫ﻣﺠﺎزي ﻓﺎرﺳﻲ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻣﻴﺪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺿﻤﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻲ از ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن و ﻋﺎﺷﻘﺎن ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺤﺚ راﻳﺰﻧﻲ رﺳﻴﺪه ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ راه‬
‫ﮔﺸﺎي ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻤﻮدن اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﺑﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﻮدن ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ و ﻣﺘﻨﻮع ﺗﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ و ﻧﺸﺮﻳﺎت‬
‫ﻣﺠﺎزي ﻓﺎرﺳﻲ اﻣﺮوزه ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ و ﭘﺮﺑﻴﻨﻨﺪه ﺗﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ ﻓﺎرﺳﻲ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬از ﻟﺤﺎظ ﺗﻌﺪاد و ﺗﻨﻮع ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ و ﻧﺸﺮﻳﺎت ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ‬
‫)ﻣﺠﺎزي( ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺎ ﺑﻪ دﻳﻦ ﺣﺪ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪاي ﭘﺮﺑﺎر‪ ،‬ﺑﺮاي‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ :‬ﻫﻮﺷﻨﮓ ﻣﻌﻴﻦ زاده‬
‫ﺑﺎزدﻳﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن ﺧﻮد ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻴﺎورده اﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺑﺨﺶ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻠﻲ اﻳﺮان‪ .‬ﻫﻴﺞ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎﻧﻲ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ اﻧﺪازه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎزدﻳﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﺶ‬
‫ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺮآورد آﻣﺎري اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ و ﻧﻴﻢ ﺛﺎﻧﻴﻪ )ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ﺳﺎﻋﺎت‬ ‫»وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﺪا«‪ ،‬ﻗﺼﻪ اي اﺳﺖ ﺗﺨﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪات ﺗﺎرﻳﺨﻲ و دﻳﻨﻲ‪،‬‬
‫اداري ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻋﺖ روزاﻧﻪ( ﻳﻚ ﺑﺎزدﻳﺪ ﻛﻨﻨﺪه داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬رﻗﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ‬ ‫در ﮔﺴﺘﺮة ﺟﻮﻻن اﻧﺪﻳﺸﻪ درﺑﺎرة ﺧﺪاي ﻳﻜﺘﺎ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن در‬
‫از ﺑﺎزدﻳﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻠﻲ اﻳﺮان ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎره اش ﺟﺰ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺻﻔﺎت وي‪ ،‬ﺳﺨﻨﻲ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻫﻢ او را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻜﺮده‬
‫وﻟﻲ آﻧﭽﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' را از دﻳﮕﺮ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎي ﻛﺎﻏﺬي و ﻣﺠﺎزي ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان و ﻋﺎرﻓﺎن‪ ،‬ﭼﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن و اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان‪ ،‬در ﻛﺘﺐ آﺳﻤﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ اﺷﺎره ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﺪا‪.‬‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺣﺠﻢ اﻳﻦ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺧﻴﻞ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﺎزدﻳﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﺶ‪ .‬ﺻﻔﺖ‬
‫در ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺧﺪا ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ و ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه ﻛﻨﻨﺪه اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ آزادي اﻧﺪﻳﺸﻪ اوﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻫﺮ ﻳﻚ‬ ‫ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺪا را ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ او را ﻫﻢ ﺷﺮح ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺨﺼﻮص‬
‫از ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎي ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﻚ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻳﺎ ﻛﺎرﻛﺮد‬ ‫اﻳﻦ ﻛﻪ ﭼﻄﻮر در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺧﺪا ﭘﺮﺳﺘﺎن را ﺑﺠﺎي ﺧﺪاي واﻗﻌﻲ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﺪاي‬
‫ﻋﻤﻠﻲ را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺑﺨﺸﻲ از ﻛﻞ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي‬ ‫ﺧﺎص اﻳﻦ و آن ﻛﺸﻴﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﺳﻪ ﻫﺰار و ﺳﻲ ﺻﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻲ ﺑﺎ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻻت و ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ را‬ ‫آوردن»ده ﻓﺮﻣﺎن«‪ ،‬ﺧﺪاي ﻛﻮﻫﺴﺘﺎن ﺳﻴﻨﺎ را ﻛﻪ ﺧﺪاي ﭘﻨﺪاري او ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ‬
‫دارد‪ .‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﺣﺎوي آﺛﺎر ﻛﻼﺳﻴﻚ رﻫﺒﺮان ﻋﻤﻠﻲ و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻚ‬ ‫ﺧﺪاﻳﻲ ﻗﻮم ﻳﻬﻮد ﻧﺸﺎﻧﺪ و دﻳﻦ ﻳﻬﻮد را ﺑﺮ ﭘﺎ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺪا را ﺑﺎ ﻛﻤﻚ دو‬
‫ﻛﻼﺳﻴﻚ ﭼﭗ ﺑﻮده و ﻳﺎ ﺣﻮزهﻫﺎي ﻋﻠﻤﻴﻪ ﻗﻢ و ﻣﺸﻬﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ و ادﺑﻴﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻠﻒ دﻳﻦ ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ و اﺳﻼم ﺑﻨﺎم ﺧﺪاي ﻳﻜﺘﺎ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﻋﻈﻴﻤﻲ از‬
‫ﺷﻴﻌﻪ را دارا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺤﺪودﮔﺮاﺋﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻨﻲ ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ﻣﺴﻠﻂ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻧﺴﻮري ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد و ﻧﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ اي را ﺑﻪ زﻳﺮ ﺗﻴﻎ ﺳﺎﻧﺴﻮر ﻣﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎور‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺟﺎي ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﺪا‪ ،‬در ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﺮ ﺧﺪاﻳﻲ اش‪ ،‬وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ اي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در آزاداﻧﻪ ﺗﺮﻳﻦ و راﺣﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻠﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ و ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺎﻳﺪ در‬ ‫ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ و ﺑﺎ ﻓﺮاﻣﻴﻦ ﺗﺎزه اش‪ ،‬واﭘﺴﻴﻦ ﭘﻴﺎم و آﺧﺮﻳﻦ رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺧﻮد ﻗﻀﺎوت ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻘﻮل ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﻴﺮاز‪:‬‬ ‫ﺑﺎورﻣﻨﺪاﻧﺶ ﺑﺪﻫﺪ و راه رﺳﺘﮕﺎري و رﻫﺎ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ را از دﺳﺖ ﺧﺪاﻣﺪاران دروﻏﻴﻦ‬
‫اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺧﺪاي ﻳﻜﺘﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ»ده ﻓﺮﻣﺎن« ﻣﻮﺳﻲ زاده ﺷﺪه‪ ،‬دوران ﻧﻮزادي و‬
‫ﻛﻮدﻛﻲ اش را در داﻣﺎن دﻳﻦ ﻳﻬﻮد‪ ،‬ﺟﻮاﻧﻲ و ﻣﻴﺎﻧﺴﺎﻟﻲ اش را ﺑﺎ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ و روزﮔﺎر‬
‫ﺟﺎي آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﻮن ﻣﻮج زﻧﺪ در دل ﻟﻌﻞ‬ ‫ﭘﻴﺮي و ﻛﻬﻨﺴﺎﻟﻲ اش را ﺑﺎ اﺳﻼم ﮔﺬراﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮد زاده‬
‫زﻳﻦ ﺗﻐﺎﺑﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎزار ﺧﺰف ﻣﻲ ﺷﻜﻨﺪ‬ ‫ﺷﺪه اي ﺑﻪ زﻣﺎن رﻓﺘﻦ ﺧﻮد ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪه‪ ،‬وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ اش را ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ و ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
‫''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﻫﻤﻪ ﮔﻮ اﺳﺖ‪ .‬از ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﻛﺘﺎب و ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﭼﻪ از ﭼﭗ‪،‬‬ ‫ﻛﺮدن »ﻫﻔﺖ ﻓﺮﻣﺎن« ﺗﺎزة ﺧﻮد ﺑﺎ»ده ﻓﺮﻣﺎن« ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻣﻮﺳﻲ‪ ،‬از ﺑﺎورﻣﻨﺪاﻧﺶ ﻣﻴﺨﻮاﻫﺪ‬
‫ﭼﻪ از راﺳﺖ و ﭼﻪ از ﻣﻴﺎﻧﻪ‪ .‬ﺧﺮد ﮔﺮاﺳﺖ و ﺗﻌﺒﻴﺮش از ﺧﺮدﮔﺮاﺋﻲ ﻋﺮﺿﻪ اﻓﻜﺎر ﻣﺘﺮﻗﻲ‪،‬‬ ‫ﻛﻪ ﭘﺲ از او ﺑﻪ داﻣﺎن ﺧﺪاﻳﺎن دﻳﮕﺮ ﻧﻴﻔﺘﻨﺪ و از ﻧﻮ ﺑﻪ ﮔﻤﺮاﻫﻲ ﻛﺸﻴﺪه ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻴﻦ‬
‫ﭘﻴﺸﺮو‪ ،‬واﭘﺴﮕﺮا و ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﭼﺮا ﻛﻪ ﻧﻤﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻗﻀﺎوت ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻗﻀﺎوت‬ ‫ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ﻓﺮوﺗﻨﻲ ﺑﺎ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﺎن وداع ﻣﻴﻜﻨﺪ و از ﻫﻤﺔ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم وي از‬
‫ﺟﻤﻊ ﻏﻠﺒﻪ دﻫﺪ ﭼﺮا ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ آﮔﺎه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ ﺗﺎرﻳﺦ و‬ ‫ﻃﺮف ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دروﻏﻴﻦ او ﻣﻮرد ﺟﻮر و ﺟﻔﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻮزش ﺧﻮاﻫﻲ ﻣﻴﻜﻨﺪ و‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﺟﺘﻤﺎع ﺧﻮد ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻣﻄﻠﻘﻲ‬ ‫ﺣﻠﻴ‪‬ﺖ ﻣﻲ ﻃﻠﺒﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي آن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮕﺬار ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﻫﻤﮕﺎن داﻧﻨﺪ ﺷﺎﻳﺪ ''ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺑﺨﺶ دوم ﻛﺘﺎب‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه دارد ﻛﻪ ﺧﺪا در آﺧﺮﻳﻦ‬
‫ﻛﺲ'' اﻓﻜﺎر و در ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﺶ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻤﺎل دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ و‬ ‫دﻳﺪارش ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ‪ » :‬ﺗﻮ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﭘﻴﺮ ﺷﺪه اي‪ .‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻛﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‪.‬‬ ‫دﻧﻴﺎ را ﺗﺮك ﻛﻨﻲ‪ ،‬وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد را ﺑﻨﻮﻳﺴﻲ‪ ،‬ﭼﻮن راه ﭼﻨﺪان درازي در ﭘﻴﺶ‬
‫ﻧﺪاري!«‪....‬‬
‫ﺳﺎﻋﺎت اﻧﺸﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺷﺮوع ﻣﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ واﺿﺢ و ﻣﺒﺮﻫﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ...‬ﺑﺎ ذﻛﺮ‬
‫و‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺧﺪا‪ ،‬وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﺔ ﺧﻮد را ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻛﻪ آن ﻫﻢ ﺣﻜﺎﻳﺘﻲ دﻳﮕﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻟﺒﺘﻪ واﺿﺢ و ﻣﺒﺮﻫﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ از آﻏﺎز ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻴﻮه و‬ ‫اﺳﺖ‪.....‬‬
‫ﺗﻔﻜﺮي در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﻧﺒﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺿﻴﺢ داد ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ‬ ‫*****‬
‫''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ رﺷﺪ ﻛﺮد و ﭘﺎﻻﻳﺶ ﻫﺎي دروﻧﻴﻴﺶ‬ ‫وﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﺔ ﺧﺪا ﺑﺰودي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻳﻦ‬
‫او را اﻣﺮوزه در ﻛﺠﺎ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﺘﺎب را از آدرس زﻳﺮ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪..‬‬
‫ﭘﺲ ازاﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﺮوﻳﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ‪:‬‬
‫دوره آﻏﺎزﻳﻦ ﺑﺎ ''ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﮔﻠﺸﻦ'' دوازده ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺴﺖ ﻣﻌﺎدل ‪ 20‬ﻳﻮرو اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ آﺛﺎر ﻛﻼﺳﻴﻚ ''ﭼﭗ'' ﺑﻮد‪ .‬در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام از ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﭼﭗ در‬ ‫آدرس درﺧﻮاﺳﺖ ‪:‬‬
‫رد ﻳﺎ ﻗﺒﻮل رﻫﺒﺮان و ﭘﻴﺸﺮوان ﻓﻜﺮي ﻣﻜﺘﺐ ﺷﺎن ﻗﻠﻢ ﻣﻲ زدﻧﺪ ''ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﮔﻠﺸﻦ''‬ ‫‪Houshang Moinzadeh B.P 31‬‬
‫ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ ﺗﺎ آﺛﺎر ﻛﻠﻴﻪ رﻫﺒﺮان ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ و ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ را در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اش‬ ‫‪92403 Courbevoie-Cedex France‬‬
‫‪moinzadeh@gmail.com‬‬
‫ﮔﺮدآوري ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻳﻦ ﺗﻼش دوﺳﺎﻟﻪ ﮔﻠﺸﻦ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻮد ﺣﺎوي ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي‬
‫‪www.moinzadeh.com‬‬

‫‪٢٧٨‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬


‫اﺷﻜﺎل دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺣﺠﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻي ﺻﻔﺤﺎت ﻋﻜﺴﺒﺮداري ﺷﺪه اﺳﺖ و‬
‫اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﻧﺼﺐ ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي وﻳﮋه‪ .‬ﺑﺎ ﭘﺎﺋﻴﻦ آوردن ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺳﺮﻋﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ در‬
‫داﺧﻞ اﻳﺮان اﻣﻜﺎ ن اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ دﻳﺠﻴﺘﺎل ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﺮاي اﻳﺮاﻧﻴﺎن داﺧﻞ‬
‫ﻛﺸﻮر ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﻗﺼﻪ اي ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ اداﻣﻪ دارد‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮده اﻳﻢ ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮ ﻛﺘﺎب را ﺑﻪ‬
‫ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮده ﻛﻪ ﺑﺮاﺣﺘﻲ ﺑﺘﻮان از داﺧﻞ اﻳﺮان آﻧﻬﺎ را ﭘﻴﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻛﺘﺒﺨﺎﻧﻪ داﻧﺸﮕﺎه ﻟﺲ آﻧﺠﻠﺲ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﺧﻄﻲ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﺧﻄﻲ ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ''‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎي ﺧﻄﻲ و ﻧﺼﺐ آن در ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﻣﺸﻜﻞ ﺳﺎزي ﻋﻤﺪه ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﺮوژه اش ﺑﺮاي ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫در راﺳﺘﺎي ﺷﻴﻌﻪ اﺛﻨﻲ ﻋﺸﺮي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﭼﻨﺪﻳﻦ اﻳﺮاﻧﺸﻨﺎس و ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ‬
‫ﺑﺮاي ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻧﺎﻣﻪ اي در زﻣﻴﻨﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﺮﺟﻊ و ﺧﻄﻲ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺮﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎي ﻛﺎﻏﺬي ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻛﻤﻴﺎب و ﻧﺎﻳﺎب ﻓﺎرﺳﻲ و‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻠﺸﺎن ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﻮﺷﺸﻬﺎﺋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ و‬
‫وﻗﺖ ﺻﺮف آن ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ را ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﺑﻮده اﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺳﺎل ﺧﺒﺮي از آﻧﻬﺎ ﻧﺒﻮده و ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در‬
‫''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻣﻮاردي ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﭼﺎپ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﻚ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﺎوت داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﻲ زﻣﺎن در آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﺮ‬
‫ﻛﺪام را ﻛﻪ ﻳﺎﻓﺘﻴﻢ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدﻳﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ و اﺻﺎﻟﺖ و درﺳﺘﻲ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ از ﺣﺪود ﺑﻴﺴﺖ ﺻﻔﺤﻪ ﺷﺮوع ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ده‬
‫ﻫﺰار ﺻﻔﺤﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻛﺘﺎب‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺎ از ﻛﺘﺎب ﻧﻮﺷﺘﻪ اي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﻮﻧﺖ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﺪود ﺑﻴﺴﺖ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺛﺒﺖ در‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' اﺳﺖ ﻣﮕﺮ ﻳﻜﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺮان ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺎﻛﻤﺎﻧﺶ ﺳﻤﺖ و ﺳﻮي ﺻﺮﻓﺎ‬
‫‪1‬ـ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻛﺘﺎب زﻧﺪه ﺑﻮده و ﻛﺘﺎب ﻣﻨﺒﻊ درآﻣﺪي ﺑﺮاي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪2‬ـ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﮔﺎن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﻨﺒﻊ درآﻣﺪﺷﺎن ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪3‬ـ ﻛﺘﺎب از ﻧﻈﺮ اﻣﻨﻴﺘﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮده ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﻃﺮز ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻤﺐ را دارا‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪4‬ـ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ''ﻗﺒﻴﺤﻪ'' ﻏﻴﺮ آﻣﻮزﺷﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﻋﺪم اﻧﺘﺸﺎر ﻛﺘﺎب در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﻋﻘﻴﺪه اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻳﺎ ﻣﺤﺘﻮاي ﻛﺘﺎب اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ راه را ﺑﺮاي ﮔﺬران زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﺮان و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﺟﺎزه اﻧﺘﺸﺎر ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ''ﻛﺘﺎب‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ'' داده اﻧﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻟﻄﻔﺸﺎن ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارﻳﻢ و ﺑﻴﺼﺒﺮاﻧﻪ در اﻧﺘﻈﺎر‬
‫ﻣﺠﻮزﻫﺎي ﺑﻌﺪي‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﻫﻢ ﺛﺒﺖ ﻛﺘﺎب در ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎص‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻛﺘﺎب ﺧﺎﻃﺮات آﻳﺖ اﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮي ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﺳﺎﻳﺖ آﻳﺖ اﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮي ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪت ﺷﺶ ﻣﺎه ﻣﻬﻤﺎﻧﺪار‬
‫ﻛﺘﺎب اﻳﺸﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻳﺎ ﻛﺘﺎب دو ﻗﺮن ﺳﻜﻮت اﻣﺮوزه در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ ﻛﺎر‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﺑﻌﺪي آﻗﺎي ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦ ﻛﻮب ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺟﺒﺎر ﻳﺎ ﺑﺎﻻﺧﺘﻴﺎر در ﻧﻔﻲ‬
‫ﻛﺘﺎب ﻗﺒﻠﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻻزم ﺑﻮد ﭘﻴﺶ از ﺳﻼﺧﻲ ﺷﺪن ﻛﺘﺎب‬
‫''دو ﻗﺮن ﺳﻜﻮت'' ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﻲ اش در دﺳﺘﺮس ﻫﻤﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ اﻣﺮوزه ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎري را ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻮﻟﻔﻴﻨﺶ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ زﺑﺎﻧﻬﺎﻳﻤﺎن را ﻣﻲ ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺮدار ﻣﻲ‬
‫ﻛﺸﺎﻧﺪﻧﻤﺎن‪ .‬ﻛﺘﺎب ﺳﺮوﺷﻬﺎ‪ ،‬ﻧﺒﻮي ﻫﺎ‪ ،‬رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ ﻫﺎ‪...‬ﻫﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ و ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﺨﺘﺎرﻳﻬﺎ‪ ،‬ﭘﻮﻧﺪه ﻫﺎ و ﺷﺎﻣﻠﻮﻫﺎ‪...‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺪار ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﺣﻖ داﺷﺘﻦ ﻋﻘﻴﺪه و اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي در زﻣﻴﻨﻪ ﺛﺒﺖ ﻛﺘﺎب ﻧﺪارد او‬
‫ﻓﻘﻂ ﻣﺴﺌﻮل رده ﺑﻨﺪﻳﻬﺎﺋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎر ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن را ﺳﺎده ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﭼﻪ از‬
‫ﺛﺒﺖ ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﻧﻴﺮو ﺑﮕﻴﺮد و اﻓﺘﺨﺎر ﻛﻨﺪ و ﭼﻪ ﻋﺬاب وﺟﺪان از ﺛﺒﺖ ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ‬
‫از آﻧﻬﺎ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻛﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه را آزاد ﻣﻲ ﮔﺬارد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﻮﺷﻮاره اش ﺑﺮ‬
‫روي ﻛﺘﺎب ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ اش آﻧﺮا ﺑﺎز ﻛﺮده ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺪش ﻛﻨﺪ ﻳﺎ از آن ﺑﻴﺎﻣﻮزد و ﻳﺎ ‪ ...‬و‬
‫راﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ ﻛﺘﺎﺑﺪار ﺑﻴﻄﺮف ﺑﻮدن‪.‬‬
‫از دﻳﮕﺮ ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻣﻮﻓﻖ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' اﻳﺠﺎد ﻳﺎ ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺑﺴﻂ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‬
‫ﻫﺎي د ﻳﮕﺮ دوﺳﺘﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞ ﻛﺎر ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ دوﺳﺘﺎن ﺑﺎ‬
‫ﻗﺒﻮل ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺘﺎب ﻳﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ ﻛﻤﻚ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﺎ‬
‫ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺟﺪﻳﺪي اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻴﻢ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺸﺎن ﺑﻴﻔﺰاﺋﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫‪٢٧٩‬‬
‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻣﺎرﻛﺲ‪ ،‬ﻟﻨﻴﻦ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺲ‪ ،‬ﻣﺎﺋﻮ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻟﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮوﺗﺴﻜﻲ‪ ،‬رزا ﻟﻮﮔﺰاﻣﺒﻮرك‪ ،‬ﭼﻪ ﮔﻮارا‪ ،‬ﻓﻴﺪل‬
‫ﻛﺎﺳﺘﺮو و ‪...‬‬
‫ﭘﺲ از دو ﺳﺎل آرام آرام دﻳﮕﺮ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺸﺖ ﻛﻪ ﻧﻪ از رﻫﺒﺮان‬
‫اوﻟﻴﻪ ﺑﻠﻜﻪ از رﻫﺮوان آﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺎل ﭼﻬﺎرم ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻛﺎﻣﻞ از‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻃﻴﻒ ﭼﭗ در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﮔﻠﺸﻦ وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎل ﻫﺎي ﭘﻨﺠﻢ ‪ ،‬ﺷﺸﻢ‪ ،‬ﻫﻘﺘﻢ و ﻫﺸﺘﻢ ﺳﺎﻟﻬﺎي ﺟﻤﻊ آوري و ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﺑﻮد‬
‫ﻛﻪ ﻧﻪ ﺿﺮورﺗﺎ ﭼﭗ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ در آن راﺳﺘﺎ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﺣﺼﻞ اﻳﻦ ﻫﺸﺖ ﺳﺎل‬
‫ﻛﺎﻣﻠﺘﺮﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﺘﺎب از ﻧﻮﻋﻲ ﻛﻪ ذﻛﺮﺷﺎن رﻓﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﺑﺎ ﺑﻴﺶ از دو‬
‫ﻫﺰار ﻛﺘﺎب‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﮔﻠﺸﻦ اﻳﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ آن ﺣﺪي رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ دﻳﮕﺮ در آن آﺷﻴﺎﻧﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﺑﺮاي‬
‫رﺷﺪش ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬از ﻳﻚ ﻃﺮف ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻي ﻛﺎرﻫﺎي ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﻮد و از ﻃﺮف‬
‫دﻳﮕﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﺳﺖ و ﭘﺎﮔﻴﺮ ﺳﺎﻳﺖ ﮔﻠﺸﻦ ﺑﺮاي ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اش‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‬
‫''ﮔﻠﺸﻦ'' ﺑﻮد و اﻳﻦ ﺳﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺖ و ﻣﺤﻖ ﺑﻮد ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﺸﺨﺼﻲ‬
‫ﻧﮕﻪ دارد‪ .‬از ﻳﻚ ﺳﺎل ﻗﺒﻠﺶ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اداﻣﻪ ﻳﺎ ﻗﻄﻊ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧﺶ در ﻫﻤﺎن‬
‫ﺳﻄﺢ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎري و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﺬﻳﺮي ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻫﺎي زﻳﺎدي در ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﺲ از‬
‫ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎي ﻧﻈﺮات ﻣﺨﺘﻠﻒ و راﻳﺰﻧﻲ ﻫﺎي زﻳﺎد ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮاﻳﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻛﺎﻓﻲ اﻧﺪوﺧﺘﻪ اﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﭘﺮوازش داده ﺗﺎ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ در آﺷﻴﺎﻧﻪ ﺟﺪﻳﺪي ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد را ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﺳﺎﻣﺎن دﻫﺪ و ﺟﺎي وﻳﮋه ﺧﻮد را‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن اﻳﻦ ﻛﺮه ﺧﺎﻛﻲ ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ'' ﺑﺎ ﺧﻤﻴﺮﻣﺎﻳﻪ اوﻟﻴﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﮔﻠﺸﻦ''ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺴﺘﻲ ﻧﻬﺎد و ﮔﺮﻳﻪ ﺗﻮﻟﺪش‬
‫را در اﻃﻼﻋﻴﻪ اي ﺑﻪ اﻃﻼع ﻫﻤﮕﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫در آﻏﺎز ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﺑﺮاي ﻫﺮﭼﻪ ﻓﺮاﮔﻴﺘﺮ ﺷﺪ ﻧﺶ ﻳﻪ ﻳﻚ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻫﻤﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻪ از ﻧﻘﺸﻲ ﻛﻪ ﻛﺘﺎب و ﻧﺸﺮﻳﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎﻧﺎن ﺟﻬﺎن داﺷﺖ دﺳﺖ زد‪.‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮده ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺮاي اﻳﺮاﻧﻴﺎن داﺧﻞ و اﻓﻐﺎﻧﻬﺎي درون ﻣﺮز ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻫﺸﺖ‬
‫ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺗﻔﺎوﺗﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻃﺒﻴﻌﺘﺎ ﺑﺎزﺗﺎب آن در ﺧﺎرج از ﻛﺸﻮر ﻫﻢ دﻳﺪه‬
‫ﺳﻼﻣﻲ و آﻧﻬﻢ از ﻧﻮع ﺷﻴﻌﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﻢ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﺗﺎرﻳﻚ اﻧﺪﻳﺸﺎن ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن راﻫﻲ رود ﻛﻪ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺴﻮزاﻧﻬﺎﻳﺶ ﺑﺮ ﺟﺎي ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺪرﻧﺶ و ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎن ﻫﻢ ﻫﻤﺎن ﺷﻴﻮه‬
‫ﺳﺎﺑﻖ ﺗﻚ اﻧﺪاﻳﺸﻪ اي اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ رﻫﺒﺮي ''رﻫﺒﺮ'' ﺟﺪﻳﺪ‪ .‬در درون ﻣﺮزﻫﺎ ﻣﺮﻛﺰ اﺳﻨﺎد‬
‫ﺣﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ ﻧﻘﺶ ﻛﻠﻴﺪي وزارت ارﺷﺎد را ﺑﺮاي ﺳﺎﻧﺴﻮر اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻋﻬﺪه دار ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻫﺎرﺗﺮ‪ .‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دوﺑﺎره اﺳﻼﻣﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎي‬
‫اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺟﺪﻳﺪ و ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻣﺪرﻧﺘﺮﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ رود و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮا ﺗﺐ درﻧﺪه ﺧﻮﺗﺮ‪ .‬در ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎن ﻫﻢ ﺧﻂ ﻛﺸﻴﺪن ﺑﺮ روي ﻧﺎم رﻫﺒﺮ ﺳﺎﺑﻖ و ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫آن ﺑﻪ رﻫﺒﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﻫﻤﺎن آش و ﻫﻤﺎن ﻛﺎﺳﻪ‪ .‬در ﺧﺎزج از ﻣﺮزﻫﺎي اﻳﻦ ﺳﻪ ﻛﺸﻮر ﻧﻴﺰ‬
‫ﻋﻤﻠﻪ و اﻛﺮه ﻋﻈﻴﻤﻲ از ﺧﻮد ﻓﺮوﺧﺘﮕﺎن ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺻﺎﺣﺒﺎن زر و زور در ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﭼﻪ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺘﻬﺎي اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺳﺘﻴﺰ را ﻣﺤﻜﻤﺘﺮ ﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ اوﻟﻴﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻫﻤﻮار ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ آﺷﻜﺎرا ﻳﺎ آﻧﺮا واروﻧﻪ‬
‫ﺟﻠﻮه دﻫﻨﺪ ﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﻴﻤﻲ از واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺴﻨﺪه ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﻛﻞ واﻗﻌﻪ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ زﻣﺎﻧﻪ‬
‫ﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي ﻛﺘﺎب ‪ 1984‬ﺟﺮج اورول ﺑﻮد‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻗﺼﻪ ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎﻧﺎن راﻧﺪه‬
‫ﺷﺪه از وﻃﻦ ﻫﺎﻳﺸﺎن ﺣﻜﺎﻳﺖ ''ﻧﻪ ﺟﺎي ﻣﺎﻧﺪﻧﻢ و ﻧﻪ ﭘﺎي رﻓﺘﻨﻢ'' ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﻳﺎب ﺑﻮدن‬
‫ﻛﺘﺎب ﻫﺎي ﻛﺎﻏﺬي اﻳﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ را ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﻮي اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺘﺮﻧﺖ ﻣﻲ‬
‫ﻛﺸﺎﻧﺪ و در آﻧﺠﺎ ﻫﻢ ﺟﺎي ﻳﻚ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﻠﻲ و ﺗﺎرﻳﻚ‬
‫ﺷﺶ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﻮد‪'' .‬ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﻚ ﻛﺮم ﺷﺒﺘﺎب ﻛﺎر‬
‫ﺧﻮد را آﻏﺎز ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫درك واﻗﻌﻴﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﻤﻲ از ﻛﺎر ﺑﻮد و ﻧﻴﻤﻪ دﻳﮕﺮ درك اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد‪ .‬اﻣﻜﺎﻧﺎت در‬
‫آﻏﺎز ﻛﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي اﻧﺠﺎم ﭘﺬﻳﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺑﺎزدﻫﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮔﺮان ﺑﻮدن ﺧﺮﻳﺪ ﻛﺘﺎب و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﺮاﻧﺘﺮ ﺑﻮدن اﺳﻜﻦ‪ ،‬ﺟﻤﻊ آوري ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎ و‬
‫ﺳﺎﻳﺖ ﻫﺎ در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻛﺎري ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ اداﻣﻪ دارد‪ .‬ﺑﺮاﺣﺘﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان‬
‫ﮔﻔﺖ ﻛﻪ دو ﺳﻮم ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در"ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ" از ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎ و‬
‫ﺗﺎرﻧﻤﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻫﻜﺪه ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ دﻳﺠﻴﺘﺎل‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ اي ﺑﻲ ﻧﻈﻴﺮ از ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﺧﻄﻲ و ﭼﺎپ ژﻻﺗﻴﻨﻲ ﻓﺎرﺳﻲ را داراﺳﺖ‬
‫وﻟﻲ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻌﻠﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ اﻛﺜﺮ اوﻗﺎت ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي اﻳﻦ‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻓﻌﺎل ﻧﺒﻮده و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻛﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﺑﺎﻻي ﭘﻨﺞ ﻫﺰار‬
‫اﺳﺖ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﭘﻴﺎده‬
‫ﻛﺮدن ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮگ ﺑﻪ ﺑﺮگ و ﺗﺒﺪﻳﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﻲ دي اف ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫از ﻫﻤﺰﺑﺎﻧﺎن درون ﻣﺮزﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﭽﻮﺟﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﻧﻤﻲ رود ﭼﺮا ﻛﻪ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎي ''ﻧﻬﻀﺖ ﻣﻠﻲ'' ''ﺑﺨﺘﻴﺎرﻳﻬﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎي‬
‫ﺧﻮد در ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﻣﻲ زﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺎﻳﺤﺘﺎج اوﻟﻴﻪ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺧﻮدش‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻲ''‪'' ،‬رﺿﺎ ﻋﻠﻮي''‪'' ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺎﺑﻴﻪ''‪ ،‬و ''آرﺷﻴﻮ اﺳﻨﺎد اﭘﻮزوﺳﻴﻮن‬
‫ﺧﻮان اول ﺷﺪه اﺳﺖ از ﻫﻔﺖ ﺧﻮان‪ .‬از آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻛﺘﺎب ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ در‬ ‫اﻳﺮان'' ﻧﺎم ﺑﺮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام از آﻧﻬﺎ در راﺳﺘﺎﺋﻲ وﻳﮋه ﻛﺘﺎب دارﻧﺪ وﻟﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫اﻳﻦ ‪ 12‬ﺳﺎل ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻛﺘﺎب ﻛﺎﻏﺬي از اﻳﻦ دوﺳﺘﺎن ﻫﻤﺰﺑﺎن درﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪه‬ ‫آﻧﻬﺎ و ﻫﻤﻜﺎري ﻣﺴﺌﻮﻻﻧﺸﺎن‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ ﻛﻢ ﻧﻈﻴﺮ را ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﻜﻪ روزاﻧﻪ ﻣﺎ دﻫﻬﺎ و ﮔﺎﻫﻲ ﺻﺪﻫﺎ ﻛﺘﺎب راﻳﮕﺎن ﺑﺮاﻳﺸﺎن از ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻤﻴﻞ ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﻴﻢ ﭼﺮا ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' در اﻳﺮان ﺷﺎﻣﻞ اﻟﻄﺎف‬ ‫در اداﻣﻪ اﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﻛﺎر‪ ،‬اﻣﺮوزه ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' آﻣﺎدﮔﻲ ﺧﻮد را‬
‫''ﻓﻴﻠﺘﺮﻳﻨﮓ'' ﺷﺪه و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ آن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ و ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺪون درﻳﺎﻓﺖ ﻫﻴﭻ ﻫﺰﻳﻨﻪ اي‬
‫اﮔﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﺪود ﻫﻤﻜﺎر ﻛﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن از اﻧﮕﺸﺘﺎن ﻳﻚ دﺳﺖ ﻫﻢ ﺗﺠﺎوز‬ ‫اﻋﻼم ﻣﻲ دارد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺮط اﻳﻦ ﻫﻤﻜﺎري اﻫﺪاي ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﻛﺘﺎب‬
‫ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻨﻴﻪ ﻣﺎﻟﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻳﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪ اي‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮده ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﮕﻲ ﭘﺲ از اﺳﻜﻦ ﺷﺪن و ﻧﺼﺐ در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ راﻳﮕﺎن در اﺧﺘﻴﺎر دوﺳﺘﺎﻧﻲ ﭼﻮن ﺷﻤﺎ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ ﺑﺮاي ﻳﻚ‬ ‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ و زﻣﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﭼﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ‬ ‫دوﺳﺘﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮي را ﺑﻪ ﺑﺴﻂ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي راﻳﮕﺎن ﻣﺠﺎزي راﻏﺐ ﮔﺮداﻧﺪه و ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ‬
‫اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ؟‬ ‫ﻫﺮ ﻛﺪام ﮔﻮﺷﻪ اي از اﻳﻦ ﺳﻨﮓ اﺧﺘﻨﺎق را ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ ﻫﻢ زﺑﺎﻧﺎﻧﻤﺎن ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ‬
‫ﻫﺪف "ﻛﺘﺐ ﻗﺎرﺳﻲ" ﺑﺮاي ﻧﻮروز آﻳﻨﺪه ﻫﺪﻳﻪ اي اﺳﺖ ﺣﺎوي ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﻔﺖ‬ ‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻲ رود ﻛﻪ او را ﺧﻔﻪ ﺳﺎزد ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ادﺑﻴﺎت و‬
‫ﻫﺰار ﻛﺘﺎب و ده ﻫﺰار ﻧﺸﺮﻳﻪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮي و اﻳﻦ ﻣﻴﺪان‪ .‬ﺑﻪ اﻣﻴﺪ دﻳﺪار ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻮﻳﺎي زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﻔﺲ ﻛﺸﻴﺪن ﺑﺪﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﻋﻀﻮي ﻣﻮﺛﺮ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬ ‫ﺗﺎ اﻳﻨﺠﺎ از ﺗﺤﻮﻻت ﻓﻜﺮي دروﻧﻲ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' و ﻛﺎرﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬
‫اﺷﻜﺎل دوم ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻋﺪم ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻮﺛﺮ آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﻃﻲ ﺣﻴﺎت اﻳﻦ‬ ‫اش ﺑﺮاﻳﺘﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﺟﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از ﻧﻮاﻗﺺ آﻧﻬﻢ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬دوازده ﺳﺎل ﻗﺒﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ از ﺻﺪ و ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻳﺖ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫آﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮدﺗﺎن آﻧﺮا ﺑﻪ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ داده ﺑﻮدﻧﺪ و اﺳﻢ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ را در ﺑﺨﺶ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ ﺛﺒﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﻓﺮاﮔﻴﺮﺗﺮ ارﺗﻘﺎﺋﺶ دﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪا اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﭘﺎﻧﺰده رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﺘﺶ ﺳﻜﺘﺎرﻳﺴﻢ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﻣﺎﺣﺼﻞ ‪ 20000‬ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر و ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ ﻧﺘﻴﺠﻪ اش اﻳﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﻛﺜﺮ‬ ‫ﻫﺰار دﻻر ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ دو ﻫﺰار دﻻر را دوﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﺎزدﻳﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن آدرس ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' را ﻳﺎ از دوﺳﺘﺎﻧﺸﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﺑﺎزدﻳﺪﻛﻨﻨﺪه ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ را ﻣﺴﺌﻮل ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪ .‬ﻛﺎرﻫﺎي ﻫﻤﻪ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬
‫ﺣﺴﺐ ﺗﺼﺎدف ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ آورده ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﺼﻴﻪ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﺳﺎﻋﺎت ﻛﺎري ﺻﺮف ﺷﺪه ﺣﺘﻲ ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﻘﻮق‬
‫ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺎ در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ ﺑﻪ دﻫﻬﺎ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ رﻳﺰ و درﺷﺖ دﻳﮕﺮ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ دوﻳﺴﺖ ﻫﺰار دﻻر ﻣﻲ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ داده اﻳﻢ وﻟﻲ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ذﻛﺮ آن رﻓﺖ اﻳﻦ ﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﻚ راﺑﻄﻪ ﻳﻚ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻛﻪ ﺑﻤﺮاﺗﺐ ﮔﺮاﻧﺘﺮ‬
‫ﻃﺮﻓﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ اﻳﻦ رﻗﻢ را ﺗﺎ ﻧﻴﻢ ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ﻣﻲ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺎرﻫﺎ ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﺌﻮل‬
‫اﺷﻜﺎل ﺳﻮم ﻋﺪم وﺟﻮد رده ﺑﻨﺪي ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺎﻫﻬﺎ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ دوﺳﺘﺎن و ﻫﻤﻜﺎران ﺧﻮﺑﻲ ﭼﻮن ﺣﺴﻴﻦ ﺻﻤﺪي‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﺷﻜﻞ آزﻣﺎﻳﺸﻲ راه اﻧﺪازي ﺷﺪ وﻟﻲ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺗﺪاوم ﻻزم‬ ‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ‪ ،‬اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺷﺘﻪ و ﻟﻴﺪا ﻛﻪ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و ﺑﻲ رﻳﺎ وﻗﺘﺸﺎن را در ﻃﺒﻖ‬
‫را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻄﻮر ﻣﻮﻗﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و اﺧﻴﺮا‬ ‫اﺧﻼص ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺎﻳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دو ﺑﺎره ﺑﺎزﮔﺸﺎﺋﻲ اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺷﺪﻳﺪا ﺑﻪ ﻛﻤﻚ‬ ‫ﺑﺎ ذﻛﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ وﻗﺘﻲ و ﻣﺎﻟﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺳﻴﻢ ﻛﻪ دو ﻣﺸﻜﻞ‬
‫دوﺳﺘﺎن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻮده و در ﺻﻮرت ﻗﺒﻮل ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دوﺳﺘﺎن اﻣﻴﺪوارﻳﻢ ﻛﻪ‬ ‫اﺻﻠﻲ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﻳﻜﻲ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ذات ﺑﻮدن آن اﺳﺖ و دﻳﮕﺮي‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ اﻳﻦ ﻣﻬﻢ را ﺑﻬﺘﺮ و ﻛﺎرﺳﺎزﺗﺮ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻋﺪم درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻤﻚ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻣﺎﻟﻲ‪.‬‬
‫آﺧﺮﻳﻦ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺷﻜﺎل ﺗﻜﻨﻴﻜﻲ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﻋﺪم اﺳﺘﻔﺎده از‬ ‫ﺧﻄﺮ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ذات ﺑﻮدن در آﻧﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻬﻮﻟﺖ ﺳﻦ ﻳﺎ ﻫﺮ اﺗﻔﺎ ق دﻳﮕﺮي‬
‫ﻓﻮﻧﺖ ﻓﺎرﺳﻲ و ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮﮔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﺑﺰرگ آﻳﻨﺪه‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺴﺌﻮل ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺣﻴﺎت ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' رﻓﻊ اﻳﻦ دو اﺷﻜﺎل ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪﻣﺎت ﻛﺎر ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﻪ اﻋﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺪف‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻛﺘﺎب اﺳﺖ و از ﻫﻤﻪ ﺧﻮاﻫﺶ ﻛﺮده‬
‫وﻟﻲ ﻛﻤﺒﻮد وﻗﺖ ﻣﺎﻧﻊ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻴﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺪا ﺷﺪن‬ ‫اﻳﻢ ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و در ﺗﺎرﻧﻤﺎﻫﺎي ﺧﻮد‬
‫داوﻃﻠﺒﺎن ﺟﺪﻳﺪ اﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ داده ﺷﻮد ﻛﻪ در ﻃﻲ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﻧﺼﺐ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ اﺗﻔﺎق ﻧﺎﮔﻮاري ﻧﺘﻮاﻧﺪ رﺷﺪ و ﺑﺴﻂ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﻣﺠﺎزي‬
‫ﻣﺎه‪ ،‬ﺷﻜﻞ ﺟﺪﻳﺪي ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ داده و از ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻤﺎل ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري‬ ‫ﻓﺎرﺳﻲ را ﻛﻨﺪ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫را ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎﻟﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ وﻳﮋه اي را ﺑﺎ رﻧﮓ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﻗﺮﻣﺰ‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن روي ﺳﺨﻦ ﺑﺎ دوﺳﺘﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﻗﻠﺒﺸﺎن ﺑﺮاي آزادي اﻧﺪﻳﺸﻪ و‬ ‫ﻛﻪ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻲ اش ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺻﻔﺤﻪ اول ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان‬
‫زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻲ ﺗﭙﺪ‪ .‬دﺷﻤﻦ ﺗﺎرﻳﻚ اﻧﺪﻳﺶ ﻗﻮي اﺳﺖ و رﻳﺸﻪ اش در ﻫﺰاران‬ ‫''ﻫﻤﻴﺎري'' ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﻳﻢ ﻛﻪ دوﺳﺘﺎن و ﺑﺎزدﻳﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺻﻮرت ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎل ﺟﻬﻞ و ﺟﻨﻮن‪ ،‬اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﺶ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ درﻧﮕﻲ در ﺳﺮﻛﻮب‬ ‫آﻧﺠﺎ ﻫﻢ ﺳﺮي زده و ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺻﻔﺤﻪ وﻳﮋه‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎي دﻳﮕﺮان ﻧﺪارد اﻳﻦ ﺳﻮ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻫﺰاران ﻛﺮم ﺷﺒﺘﺎب ﻛﻪ ﻣﻲ‬ ‫''ﻫﻤﻴﺎري'' ﻛﻢ ﺑﻴﻨﻨﺪه ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﮔﺮدﻫﻢ آوردن ﺳﻮﺳﻮﻫﺎي ﺑﺲ ﻛﻮﭼﻜﺸﺎن ﭼﺸﻢ اﻳﻦ دﻳﻮ ﭘﻠﻴﺪ را ﻛﻮر‬ ‫روزاﻧﻪ دﻫﻬﺎ اﻳﻤﻴﻞ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺎوي ﺗﻌﺎرﻓﺎت ﻣﻌﻤﻮل و ﻏﻴﺮﻣﻌﻤﻮل‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪو ﺑﻨﻔﺸﻪ ﻫﺎ را ﺑﺮوﻳﺎﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﮋده آور ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎرﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺎري ﺑﺮاي ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﭙﺎس ﺳﺎده ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﻌﻠﺪار ﻓﺮﻫﻨﮓ و ا دب‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي اﻣﺮوز و ﺑﺮاي ﻓﺮداي ﻓﺮزﻧﺪان و ﺟﮕﺮﮔﻮﺷﮕﺎﻧﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﭘﺎرﺳﻲ و ﻓﺎرﺳﻲ! و اﻛﺜﺮا در ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﺧﻮاﻫﺶ وﻳﮋه ﻛﻮﭼﻚ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ‬
‫''ﮔﺎﻟﻴﺎ ‪ ،‬ﺑﺮا ه ا ﻓﺘﺎدﺳﺖ ﻛﺎروان ‪''...........‬‬ ‫ﭼﻴﺰي ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﺎزﺗﺎب ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻏﻠﻂ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎن اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺼﺮف‪ .‬از دوﺳﺘﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲ رﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻦ ﺗﻌﺎرﻓﺎت‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ''‬ ‫ﺧﺸﻚ و ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺘﺎب ﻛﺎﻏﺬي ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻗﺪﻳﻤﻲ را ارﺳﺎل ﻛﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫‪KETAB@KETABFARSI.COM‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺑﺨﺸﻬﺎﺋﻲ از ''ﻛﺘﺎب ﻓﺎرﺳﻲ'' را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻳﺎ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ‬
‫‪WWW.KETABFARSI.COM‬‬ ‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎري را از دوش ﻛﺎري ﻣﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﺮاي ﺧﺮﻳﺪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎري رﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫*‬ ‫اﻣﺮوزه ﻛﺎر ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮوش‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﺷﺨﺺ اش ﺑﺮاي ﺧﺮﻳﺪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﺗﺎزه اﻗﺪام ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﻧﺴﺨﻪ‬
‫ﻫﺎي راﻳﮕﺎن و اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻓﺮوش آﻧﻬﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻣﺸﻜﻞ و ﻣﺸﻜﻠﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺻﺪﻫﺎ ﺳﻲ دي ﻛﺘﺎب ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ از‬
‫ﻓﺮوش آﻧﻬﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﺎﻟﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻢ ﺧﻮد ﺿﺮري ﺑﻮد و ﺑﺎري اﻓﺰون‬
‫ﺑﺮ ﺑﺎرﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ‪.‬‬
‫‪٢٨٠‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻃﺮح و داﺳﺘﺎن و ﺷﻌﺮ‬
‫آﻗﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﺎز ﻛﺮده‪ ،‬ﺧﻮدش را ﻣﻴﺎن ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻲدﻣﺎن دﻳﺪه؛ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻧﻪ دﻣﺸﺎن را دﻳﺪه‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﻨﻴﺪه ﻛﻪ ادﻋﺎي دمداري ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﭘﺮﭘﻴﺪاﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺎرهي ﻧﺎﭼﺎرش در ﻻﭘﻮﺷﺎﻧﻲﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر را ﻫﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻫﺰار ﻓﻮت و ﻓﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎري‪ ،‬آﻗﺎي دﻳﮕﺮ ﺧﺪا را ﺻﺪ ﻫﺰار ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺷﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺎي دم وﺳﻂ‬
‫ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻪ ﻛﻨﺎر‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ ﻫﻢ ﻣﻲرود و آﻫﺴﺘﻪ ﻫﻢ ﻣﻲآﻳﺪ ﺗﺎ ﻛﻪ ﻧﻪ‬
‫رازش ﺑﺮﻣﻼ ﺑﺸﻮد و ﻧﻪ ﮔﺮﺑﻪ ﺳﺮي ﺑﻪ ﺳﻮراﺧﺶ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ دم واﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫دم ﻣﺒﺎرك آﻗﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ در ﻛﺎر ﺧﻮدش واﻣﺎﻧﺪه ‪ ،‬دم در ﻣﻲآورد و‬
‫ﺑﻌﺪ ﭼﻨﺪي ﺟﻮري دراز ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﺗﺎب ﻣﺴﺘﻮري ﻧﺪارد‪.‬‬

‫آﻗﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﺎر و زﻧﺪﮔﻲ را ﻛﻨﺎر ﻣﻲﮔﺬارد و ﭘﻲ دوا و درﻣﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ در و آن‬
‫در ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺐ ﻏﺮﺑﻲ و ﻃﺐ ﺳﻨﺘﻲ و ﻃﺐ ﺳﻮزﻧﻲ و از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻛﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﻲﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺮاﻓﺖ ﻛﻨﺪن و ﺑﺮﻳﺪن ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫از ﺑﺪ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﺴﺎط دﻻك و ﺧﺘﻨﻪﻛﺎر ﺧﻴﻠﻲوﻗﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﭼﻴﺪه ﺷﺪه و‬

‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﺟﺮاح ﻫﻢ ﻛﻠﻲ آب ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬آﻗﺎي دﻳﮕﺮ دل ﺑﻪ درﻳﺎ ﻣﻲزﻧﺪ و‬
‫دار و ﻧﺪارش را ﻧﻘﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و راﻫﻲ ﻣﻄﺐ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺟﺮاح ﺷﻬﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺟﺮاح ﺧﻮب ﻛﻪ ﻣﺤﻞ ﺣﺎدﺛﻪ و ﺧﻮد ﺣﺎدﺛﻪ را وارﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮ ﺗﻜﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‪" ،‬ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺘﺎﺳﻔﻢ!" آﻗﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺎﺳﻒ را ﻣﻲﻓﻬﻤﺪ و ﻧﻪ‬
‫ﺷﻠﻮارش را ﺑﺎﻻ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬ﺟﺮاح ﺑﺎز ﺳﺮ ﺗﻜﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‪" ،‬در ﺗﺨﺼﺺ ﻣﻦ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ".‬آﻗﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺮ و ﺑﺮ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﺷﻠﻮارش را ﺑﺎﻻ ﻧﻤﻲﻛﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻀﻴﻪي د‪‬م‬
‫ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺮاح ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬آﻗﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﻓﻬﻤﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﺰم‬
‫ﺟﺰم ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪه ﺷﻠﻮارش را ﺑﺎﻻ ﻧﻜﺸﺪ‪ .‬ﺟﺮاح دﺳﺖ ﺗﻜﺎن‬ ‫ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﻮﻟﻮي‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‪" ،‬ﭘﺪر ﺟﺎن ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﻛﺎر ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻲﻓﻬﻤﻲ ﻳﺎ ﻧﻪ؟" آﻗﺎي‬
‫دﻳﮕﺮ اﻳﻦ را ﻣﻲﻓﻬﻤﺪ ﻛﻪ ﻛﺎر ﺟﺮاح ﺑﺮﻳﺪن اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺮاح ﺳﺮ و دﺳﺖ ﺗﻜﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‪" ،‬ﭘﺪرآﻣﺮزﻳﺪه‪ ،‬ﻛﺎر ﻣﻦ دم ﺑﺮﻳﺪن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ را ﻛﻪ دﻳﮕﺮ‬ ‫آﻗﺎي "دﻳﮕﺮ" ﺷﺐ ﻣﻲﺧﻮاﺑﺪ‪ ،‬ﺻﺒﺢ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻛﻪ دﻧﻴﺎ ﻛﻦ‬
‫ﻣﻲﻓﻬﻤﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻪ؟" آﻗﺎي دﻳﮕﺮ اﻳﻦ را ﻣﻲﻓﻬﻤﺪ ﻛﻪ ﺣﻖ وﻳﺰﻳﺘﻲ ﺑﺮاي دمﺑﺮي‬ ‫ﻓﻴﻜﻮن ﺷﺪه‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬دﻧﺒﺎﻟﭽﻪاش ﺑﻪ ﺧﺎرش اﻓﺘﺎده ‪ -‬آن ﻫﻢ ﭼﻪ ﺧﺎرﺷﻲ!‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺮاح از ﻛﻮره در ﻣﻲرود ﻛﻪ‪" ،‬ﻣﺮدك‪ ،‬ﭘﻮل دادي در ﻋﻮض‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﻨﻮد‪ ،‬ﻛﺎﻓﺮ ﻧﺒﻴﻨﺪ!‬
‫ﺷﻠﻮارت را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻛﺸﻴﺪي و ﻣﺎﺗﺤﺘﺖ را ﻧﺸﺎن دادهاي‪ ".‬ﻛﺎر ﻳﻜﻲﺑﻪدو ﻛﻪ ﺑﻴﺦ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺮاح دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻠﻔﻦ ﻣﻲﺑﺮد و ﺑﻪ ﻣﻨﺸﻲاش ﻛﻪ دﺳﺖ ﺑﺮ ﻗﻀﺎ‬ ‫آﻗﺎي دﻳﮕﺮ ﻳﻜﻲ دو روزي ﺑﻪ روي ﻣﺒﺎرك ﻧﻤﻲآورد‪ ،‬ﻛﻪ ﻳﻌﻨﻲ اﻧﺸﺎاﷲ ﮔﺮﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﻴﻞ از ﺑﻨﺎﮔﻮش دررﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﻴﺎﻳﺪ و دم آﻗﺎي دﻳﮕﺮ را ﺑﮕﻴﺮد و از‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻢﻛﻤﻚ اﻣﺎ ﺣﺎﻟﻲ اش ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﮔﺮﺑﻪ ﺧﻮشﭘﺴﻨﺪﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻄﺐ ﺑﻴﺮون ﺑﻴﻨﺪازد‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﺟﻮر ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺸﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎ ﻣﻨﺸﻲ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬آﻗﺎي دﻳﮕﺮ ﻫﻢ دﻣﺶ را ﻣﻲﭘﻮﺷﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﺸﻢ و دﺳﺖ ﻧﺎﻣﺤﺮم‬ ‫آﻗﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺧﻮدش ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺣﺘﻤﺎً ﻛﻮرﻛﻲ ﻳﺎ دﻣﻠﻲ ﺟﺨﺖ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ آن ﻧﻴﻔﺘﺪ و ﻧﺨﻮرد‪ ،‬ﻫﻢ ﻓﻜﺮش را ﺟﻤﻊ و ﺟﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻜﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺎﻳﺪ درآﻣﺪه؛ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ دﺳﺘﻲ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺳﺮوﮔﻮﺷﻲ آب ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺷﻠﻮارش را ﺑﻜﻨﺪ و دﻣﺶ را ﺧﻮدش روي ﻛﻮﻟﺶ ﺑﮕﺬارد و ﺑﺰﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺗﺎ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪش و ﺑﻪ ﺟﺮم دمداري اﻋﺪاﻣﺶ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻲﺷﻮد ﻫﻢ ﻛﻪ‬ ‫اول دﺳﺖ راﺳﺖ و ﭘﺸﺘﺒﻨﺪش ﻫﻢ دﺳﺖ ﭼﭗ ﻫﻲ ﻣﻲ روﻧﺪ و ﻫﻲ ﻣﻲآﻳﻨﺪ و‬
‫آﺑﺮوداري ﻛﻨﺪ و دمﭘﻮﺷﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮود و در ﺧﻠﻮت ﺧﻮدش را ﺑﺎ دم دراز‬ ‫وﻗﺖ و ﺑﻲوﻗﺖ و ﺟﺎ و ﺑﻲﺟﺎ دﻧﺒﺎﻟﭽﻪ و ﺣﻮاﺷﻲ را واﻣﻲرﺳﻨﺪ و ﺳﺮآﺧﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮدش ﺑﻪ دار ﺑﻜﺸﺪ‪ .‬ﺷﻖ ﺳﻮم ﻫﻢ اﻳﻦ ﻛﻪ‪...‬‬ ‫آﻗﺎي دﻳﮕﺮ راﭘﻮرت ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ آن ﭼﻴﺰ ﺟﺨﺖ ﺟﺎي ﻧﺒﺎﻳﺪ درآﻣﺪه‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫ﻛﻮرك و دﻣﻞ‪ ،‬ﻛﻪ د‪‬م اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻣﺪن ﻣﻨﺸﻲ رﺷﺘﻪي اﻓﻜﺎر آﻗﺎي دﻳﮕﺮ را ﭘﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺷﻖ ﺳﻮم ﻣﺜﻞ ﻛﺶ‬
‫ﺗﻨﺒﺎن درﻣﻲرود‪ .‬آﻗﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﺰﻧﮕﺎه ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ‬ ‫آه از ﻧﻬﺎد آﻗﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻣﻲآﻳﺪ و ﺑﻪ ﺗﺐ و ﺗﺎب ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﺣﺎﺷﺎ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ و‬
‫ﻣﻨﺸﻲ ﺷﻴﺮﻓﻬﻢ ﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﻨﺪ و ﭼﻪ ﻧﻜﻨﺪ و آﻳﺎ ﻣﺎﻣﻮر ﺧﺒﺮ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻜﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﻴﺶ و ﻛﺞ و راﺳﺖ آﻳﻨﻪ ﺑﺮﻣﻲدارد‪ ،‬آﻳﻨﻪ ﻣﻲﮔﺬارد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮدش‬
‫ﺑﻪ آﻗﺎي دﻳﮕﺮ اﻟﻬﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﻖ ﺳﻮم ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻛﺸﻴﺪن ﺗﻨﺒﺎن‬ ‫ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺑﺎوري و ﺧﺎرش‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻢ‪ ،‬اﻣﺎﻧﺶ را ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮان و ﻛﺸﻒ دم آﻧﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ﻋﺎﻓﻴﺖ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﺪه ﺷﻚ را ﻛﻨﺎر ﻣﻲﮔﺬارد و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺗﻘﺪﻳﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دردم ﺧﺎرش ﻣﻲﺧﻮاﺑﺪ‪ .‬ﻧﻔﺲ راﺣﺘﻲ ﻣﻲﻛﺸﺪ و دﺳﺖ راﺳﺖ و ﭼﭗ‬
‫وﻗﺘﻲ دو ﻣﺎﻣﻮر ﻗﻠﭽﻤﺎق‪ ،‬ﻳﻜﻲ در ﻳﻤﻴﻦ و ﻳﻜﻲ در ﻳﺴﺎر‪ ،‬آﻗﺎي دﻳﮕﺮ آرام و‬ ‫را رواﻧﻪي ﻣﺤﻞ ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ از ﺷﺮ آن ﻳﻜﻲ ﺑﻼ ﻫﻢ‬
‫ﺳﺮاﻓﺮاز را از ﻣﻄﺐ ﺑﻴﺮون ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺮاح ﻫﺎج و واج دارد دﻧﺒﺎﻟﭽﻪي ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻼص ﺷﺪه ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬دﺳﺖﻫﺎ ﻣﻲروﻧﺪ و ﻣﻲآﻳﻨﺪ و راﭘﻮرت ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ دم‬
‫ﺧﺎرش اﻓﺘﺎدهاش را ﺧﺎرت ﺧﺎرت ﻣﻲﺧﺎراﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺒﺎرك ﺣﻲ و ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﻗﺎي دﻳﮕﺮ از ﻏﺼﻪ دﻟﺶ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺘﺮﻛﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﺮﻛﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫*‬ ‫ﭼﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻃﻮر ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻘﻠﺶ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻗﺪ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲاﻓﺘﺪ‬
‫دﺳﺖ از ﭼﻮن و ﭼﺮا و ﭼﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﺮدارد و ﭘﻲ ﭼﺎرهاي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٢٨١‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬


‫دارﻳﻦ ‪ ،‬ﺳﻴﻨﻪ زن و ﻗﻤﻪ زن ﻫﻢ دارﻳﻦ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﭽﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﻤﻪ ﺑﺰﻧﻦ ﻧﺪارﻳﻦ ‪،‬‬
‫اﺷﻜﺎل ﻛﺎرﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﺳﺖ ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ از ﭼﺸﻤﺎن‬
‫ﻣﺒﺎرﻛﺶ اﺷﮓ ﺟﺎري ﺑﻮده ‪ .‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ و ﺷﺮوع ﻛﻨﻴﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﻫﺎﺗﻮن ﻳﺎد ﺑﺪﻫﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ روز ﻋﺎﺷﻮرا ﻗﻤﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ ‪ .‬ﻫﻢ ﺛﻮاب داره و ﻫﻢ اﻳﻨﻜﻪ در اون دﻧﻴﺎ در ﻛﻨﺎر‬
‫اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺮاي ﺧﻮدﺗﻮن ﺟﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻫﻴﺪ داﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ ﺟﺎﻳﻲ در ﻛﻨﺎر اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ در آن دﻧﻴﺎ دﻫﻘﺎﻧﺎن از ﻫﻤﺎن ﺷﺐ‬
‫ﺷﺮوع ﻛﺮدﻧﺪ واز ﻫﺮ روﺳﺘﺎ دوﺳﻪ ﻧﻔﺮي داوﻃﻠﺐ ﺷﺪﻧﺪ ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ﺧﻴﺎل ﻛﻨﻴﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﺧﻮدﺷﺎن داوﻃﻠﺐ ﺷﺪﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﭘﺪراﻧﺸﺎن ﻗﺒﻮل ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﭘﺴﺮاﻧﺸﺎن روز ﻋﺎﺷﻮرا ﻗﻤﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ ‪.‬‬
‫آن ﺷﺐ ‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﺪر وﻧﻪ ﻣﺎدر ﻣﻦ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻗﻤﻪ ﺑﺰﻧﻢ اﺻﻼ ﺣﺮﻓﻲ ﻧﺰدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ داﻳﻲ ﺑﺰرﮔﻢ از ﻃﺮف ﺧﻮدش و ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﺑﻪ آﺧﻮﻧﺪ ﻗﻮل داد ﻛﻪ ﻣﺮا‬
‫ﻫﻢ در روز ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﺮاي ﻗﻤﻪ زدن ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ‪.‬‬
‫ﻧﻪ روز اول ﻣﺤﺮم ﻓﻘﻂ ﺷﺒﻬﺎ در ﻣﺴﺠﺪ اﻣﺎﻣﺰاده ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﺑﺮاي ﻋﺰاداري‬
‫ﺟﻤﻊ ﻣﻴﺸﺪﻳﻢ ‪ .‬اﻣﺎ از ﺻﺒﺢ زود روزﻋﺎﺷﻮرا دﺳﺘﻪ ﻫﺎ وﻋﻠﻢ و ﻛﺘﻞ ﺑﺴﻤﺖ ﭘﻨﺞ‬
‫ﺗﻦ راه ﻣﻲ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺞ ﺗﻦ اﺳﻢ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در ﭼﻬﺎر ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮب اﻣﻴﺮ آﺑﺎد ﻗﺮار‬
‫داﺷﺖ ‪ .‬در وﺳﻂ اﻳﻦ روﺳﺘﺎ ﻣﺴﺠﺪ و ﺑﺎرﮔﺎه ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﻮد ﺑﺎ ﭘﻨﺞ ﻣﻘﺒﺮه و‬
‫ﻣﺮدم اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺒﺮه ﻫﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺣﻀﺮت اﺳﺖ ‪ :‬ﺣﻀﺮت‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻓﺎﻃﻤﻪ ‪ ،‬ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺣﺴﻦ وﺣﻀﺮت اﻣﺎم‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ‪ .‬و ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻫﻢ ﻣﻬﻢ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ اﻳﻦ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻫﻢ ﻫﺮ ﺳﺎل روز ﻋﺎﺷﻮرا دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻋﺰاداري ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺗﻦ‬
‫ﻣﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و آﻧﺠﺎ اوج ﻣﺮاﺳﻢ و ﻣﺮﻛﺰ اﺻﻠﻲ ﺳﻴﻨﻪ زﻧﻲ و زﻧﺠﻴﺮ زﻧﻲ و ﻗﻤﻪ زﻧﻲ‬
‫ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﻮد ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺢ زود ﻋﺎﺷﻮراي آن ﺳﺎل ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ درﺳﺖ ﺷﺼﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ‪ ،‬وﻗﺘﻲ‬
‫ﻫﻤﺔ روﺳﺘﺎﻳﻴﺎن اﻣﻴﺮآﺑﺎد از ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺰرگ ﺳﺮو ﻟﺒﺎس ﺧﻮدﺷﺎن را ﮔﻞ ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ ‪ ،‬دﺳﺘﻪ ﻋﺰاداري اﻣﻴﺮآﺑﺎد ﺑﺴﻤﺖ ﭘﻨﺞ ﺗﻦ ﺑﺤﺮﻛﺖ درآﻣﺪ ‪ .‬ﻋﻠﻢ وﻛﺘﻞ‬
‫در ﺟﻠﻮ ‪ ،‬ﺳﻴﻨﻪ زﻧﺎن ﺑﺪﻧﺒﺎل ‪ ،‬ﺳﭙﺲ زﻧﺠﻴﺮ زﻧﻬﺎ ﺑﻌﺪ ﻗﻤﻪ زﻧﻬﺎ ودر آﺧﺮ ﺻﻒ‬
‫ﭘﻴﺮﻣﺮدﻫﺎ و زﻧﻬﺎ وﺑﭽﻪ ﻫﺎ ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ در ﻣﻴﺎن ﻗﻤﻪ زﻧﻬﺎ اﻣﺎ در آﺧﺮ ﺻﻔﺸﺎن ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻃﺒﻖ ﻗﺮار وﻣﺪارﻫﺎ ﻫﺮﺳﺎﻟﻪ ﺗﺎ دوﻳﺴﺖ – ﺳﻴﺼﺪﻣﺘﺮي روﺳﺘﺎي ﭘﻨﺞ‬
‫ﺗﻦ ﻓﻘﻂ ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻮد و ﮔﺮﻳﻪ وزاري ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﻴﺎﻣﺖ از ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺧﻮد ﺑﺎرﮔﺎه‬
‫ﺷﺮوع ﻣﻴﺸﺪ ‪ .‬ﺧﻮان ﻫﻤﻪ ﺑﺠﻮش ﻣﻴﺎﻣﺪ و ﻛﻒ دﺳﺘﻬﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻫﺎرا‬
‫ﺳﺮخ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ و زﻧﺠﻴﺮﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در ﻫﻮا ﻣﻴﭽﺮﺧﻴﺪﻧﺪ و ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﻫﺎ ﻓﺮود‬
‫ﻣﻴﺎﻣﺪﻧﺪ و ﻗﻤﻪ ﻫﺎ ﻛﻪ ﻓﺮق ﺳﺮﻫﺎ را ﻣﻲ ﺷﻜﺎﻓﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در آن ﺳﺎل ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻣﺘﺮي ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺗﻦ ﻛﻪ دﺳﺘﻪ ﻫﺎي‬
‫روﺳﺘﺎﻫﺎي اﻃﺮاف اﻣﺎﻣﺰاده اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ ‪ .‬دﻻﻛﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫دﺳﺘﻪ ﻗﻤﻪ زﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﻛﻴﻔﺶ را روي زﻣﻴﻦ ﮔﺬاﺷﺖ و وﺳﻂ ﺳﺮ ﻗﻤﻪ زﻧﻬﺎ را ﺑﺎ‬
‫ﺗﻴﻎ ﺗﺮاﺷﻴﺪ و ﺑﺮ روي ﻓﺮق ﻟﺨﺖ ﻫﺮﻛﺪام ﭼﻨﺪ ﺑﺮﻳﺪﮔﻲ اﻳﺠﺎد ﻛﺮد ‪ .‬ﺧﻮن‬
‫ﺟﺎري ﺷﺪ و ﺻﻮرت و ﻛﻔﻦ ﺳﻔﻴﺪﺷﺎن ﭘﺮ از ﻟﻜﻪ ﻫﺎي ﺧﻮن ﺷﺪ ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻧﻮﺑﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ رﺳﻴﺪ از دوازده ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻪ ﺗﺎ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻘﻴﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ از ﺗﺮس ﻓﺮار ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬داﻳﻲ ام دﺳﺖ ﭘﺴﺮﺧﺎﻟﻪ ام و ﻣﻦ را ﺳﻔﺖ در‬
‫دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻓﺮار ﻧﻜﻨﻴﻢ ‪ .‬ﻧﻔﺮ ﺳﻮم در ﻣﻴﺎن دو ﭘﺎي ﭘﺪرش دﺳﺖ و ﭘﺎ‬
‫ﻣﻴﺰد وﺑﻴﻬﻮده ﺑﺮاي ﻓﺮار ﺗﻘﻼ ﻣﻴﻜﺮد ‪ .‬از ﻣﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻣﻦ آﺧﺮﻳﻦ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدم و‬
‫ﻣﺜﻞ آن دوﺗﺎي دﻳﮕﺮ وﻗﺘﻲ ﺗﻴﺰي ﺗﻴﻎ دﻻك را ﺑﺮﺳﺮم ﺣﺲ ﻛﺮدم ﻓﺮﻳﺎدم ﺑﻪ‬
‫آﺳﻤﺎن رﻓﺖ ‪ .‬دﺳﺖ و ﭘﺎ زدﻧﻬﺎ در ﻣﻴﺎن ﺑﺎزوان ﻗﻮي داﻳﻴﻢ ﺑﻲ ﻓﺎﻳﺪه ﺑﻮد ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻠﻮ ﻓﺮﻳﺎدم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬دﺳﺖ ﭘﻬﻦ ﻳﻜﻲ از ﻗﻤﻪ زﻧﻬﺎ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫دﻫﺎﻧﻢ را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﺎرﺷﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪ و ﻣﺮا رﻫﺎ ﻛﺮدﻧﺪ ‪ ،‬دﺳﺘﻢ را روي ﺳﺮم ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﺗﺎ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ درد ﻛﻢ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ ‪ ،‬دﺳﺘﻢ ﺧﻴﺲ ﺷﺪ ‪ ،‬ﺧﻴﺴﻲ را ﻧﮕﺎه ﻛﺮدم ‪ ،‬از‬
‫دﻳﺪن ﺧﻮن روي ﻛﻒ دﺳﺘﻢ وﺣﺸﺖ ﺑﺮم داﺷﺖ ‪ .‬ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﻴﺎن ﻫﻤﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪو ﺻﻠﻮات ﻣﻴﻔﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ‪ .‬دﺳﺘﻢ را ﺑﻪ ﻛﻔﻦ ﺳﻔﻴﺪي ﻛﻪ ﺑﺮﺗﻦ‬
‫داﺷﺘﻢ ﻛﺸﻴﺪم ﺗﺎ ﺧﻮن ﭘﺎك ﺷﻮد ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻔﻦ ﺧﻮﻧﻲ ﺷﺪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ‬
‫ﺻﻠﻮات ﻓﺮﺳﺘﺎد ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﺷﻴﻮن زﻧﻬﺎ ﺻﺪاي ﻣﺎدرم از ﻫﻤﻪ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺑﻮد ‪ .‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻳﻜﻲ از ﻗﻤﻪ زﻧﻬﺎ ﺳﻪ ﺗﺎ ﻗﻤﻪ ﻛﻮﭼﻚ را ﺑﻴﻦ ﻣﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﻜﺮد‬
‫‪ ،‬ﻣﻦ در اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﺑﻮدم ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻓﺮار ﻛﻨﻢ ‪ .‬دﺳﺘﻪ ﻫﺎ‬
‫ﺑﺤﺮﻛﺖ درآﻣﺪﻧﺪ ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺑﺎرﮔﺎه ﭘﻨﺞ ﺗﻦ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﻣﻴﺸﺪﻳﻢ ﺻﺪاي ﻧﻮﺣﻪ‬
‫ﺧﻮان و ﺷﻴﻮن زﻧﻬﺎ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﻣﻴﺸﺪ ‪ .‬ﺳﻴﻨﻪ زﻧﻬﺎ و زﻧﺠﻴﺮزﻧﻬﺎ و ﻗﻤﻪ زﻧﻬﺎ اﻧﮕﺎر‬
‫ﻛﻪ ﭘﺎك ﻋﻘﻠﺸﺎن را از دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻫﻴﺠﺎن ﺑﺮ ﺳﺮو ﺳﻴﻨﻪ و ﭘﺸﺖ‬
‫‪٢٨٢‬‬
‫ﻃﺮح و داﺳﺘﺎن و ﺷﻌﺮ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻮد ﺷﻬﻴﺪ ﺷﻮم‬
‫ﻋﻠﻲ ﺷﻴﺮازي‬
‫آﻧﻮﻗﺖﻫﺎ ﻛﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﻧﺒﻮد رادﻳﻮ ﻧﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻴﻢ‪ ،‬از‬
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﻫﻢ اﺻﻼ ﺗﺼﻮري ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮرم زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺑﭽﺔ ﭘﻨﺞ‪ ،‬ﺷﺶ ﺳﺎﻟﻪاي ﺑﻮدم‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ درﺳﺖ ﺷﺼﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ده ﻣﺎ‪ ،‬اﻣﻴﺮآﺑﺎد ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻗﻠﻌﻪ اي ﻛﻪ درآن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ ﻗﺪﻳﻤﻲ و‬
‫ﻛﻬﻨﻪ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﻜﻪ زنﻫﺎ ‪ ،‬ﻣﺮدﻫﺎ‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻫﻢ از ﺑﺲ ﻛﻪ زﻳﺮآﻓﺘﺎب داغ و‬
‫ﺗﻮاﻧﻔﺮﺳﺎي ﻛﻮﻳﺮي ﻛﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﻛﻪ ﺑﺮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎه ﮔﺎﻫﻲ‬
‫ﻳﻚ ﺟﺸﻦ ﻋﺮوﺳﻲ وﻳﺎ ﺧﺘﻨﻪ ﺳﻮراﻧﻲ ﺳﺨﺘﻲ ﻛﺎر را ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺗﺮ ﻣﻲﻛﺮد‬
‫و ﺷﺒﻬﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺳﺮد زﻣﺴﺘﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﻫﺎي ﻧﻮﺑﺘﻲ ﺳﭙﺮي‬
‫ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﭽﻪ اي ﻳﺎ زﻧﻲ اﺳﻴﺮ ﺑﻴﻤﺎري ﻣﻴﺸﺪ و ﭼﺸﻢ از زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﻴﺒﺴﺖ ﻛﺎر در روﺳﺘﺎ ﺣﺘﻲ ﺑﺮاي ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻫﻢ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻲﮔﺸﺖ وﻟﻲ‬
‫اﮔﺮ ﭘﻴﺮﻣﺮدي وﻳﺎ ﭘﺴﺮ ﺟﻮاﻧﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺮگ ﻣﻲﺷﺪ ﻧﻴﻤﻪ روزي ﻫﻤﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺰاداري ﻣﻲ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در ﺳﺎل دو روز ﺗﻤﺎم ﻛﺎر را ﻛﺎﻣﻼ ﺑﻪ ﺗﻌﻄﻴﻠﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ و ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫درده روز اول ﻣﺤﺮم ﺷﺐﻫﺎ روﺳﺘﺎي ﻣﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﺷﺪ و ﻛﻮﭼﻚ و‬
‫ﺑﺰرگ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺠﺪ در روﺳﺘﺎي اﻣﺎﻣﺰاده ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ در‬
‫ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ده ﻣﺎ ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬
‫آن ﺳﺎل ﻳﻌﻨﻲ درﺳﺖ ﺷﺼﺖ وﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ اوﻟﻴﻦ ﺷﺐ ﻣﺤﺮم ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻴﻢ ﻛﺪﺧﺪا ﻋﻴﺴﻲ ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﺘﻮﻟﻲ ﻫﺎي اﻣﺎمزاده ‪ ،‬آﻣﺪ ﭘﺎي ﻣﻨﺒﺮو‬
‫ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﻣﻜﺎﻓﺎت ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻤﻌﻴﺖ را ﺳﺎﻛﺖ ﺑﻜﻨﺪ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪي ﮔﻔﺖ ‪:‬‬
‫‪ -‬آﻣﺪﻳﻦ اﻳﻨﺠﺎ ﻋﺰاداري ﺑﺮاي اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ از ﺑﺎغ و ﺑﺎﻏﭽﻪ و ﮔﺎوو‬
‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻫﺎﺗﺎن ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻴﺪ ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻪ زدﻧﺪ زﻳﺮ ﺧﻨﺪه ‪ ،‬ﻛﺪﺧﺪا ﻣﻜﺜﻲ ﻛﺮد واداﻣﻪ داد ‪:‬‬
‫‪ -‬اﻣﺴﺎل ﻣﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﭘﻮل ﺧﺮج ﻛﺮدﻳﻢ ‪ ،‬ﻣﻦ ﺧﻮدم رﻓﺘﻢ ﻗﻢ و ﺣﺎج آﻗﺎ روح اﻟﻪ‬
‫را ﺑﺎ ﺧﻮدم آوردم ﻛﻪ اﻳﻦ ده روزه اول ﻣﺤﺮم را ﺑﺮاي ﻣﺎ روﺿﻪ ﺧﻮاﻧﻲ ﺑﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪ را ﺳﺎﻛﺖ ﻧﮕﻪ دارﻳﻦ و ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﻛﺎرو زﻧﺪﮔﻴﺘﺎن را ﺑﺬارﻳﺪ ﺑﺮاي ﺑﻌﺪ از‬
‫روﺿﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ازﺣﺮف ﻫﺎي ﻛﺪﺧﺪا ﺣﺎج آﻗﺎ روح اﻟﻪ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺳﻴﺎه و ﺑﺰرﮔﺶ را روي‬
‫ﺳﺮش ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻛﺮد ودر ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻋﺒﺎﻳﺶ را دور ﻫﻴﻜﻠﺶ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﻛﺮد از ﭘﻠﻪ‬
‫ﻫﺎي ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺎﻻ رﻓﺖ ‪.‬ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﻧﺸﺴﺖ از ﻣﺮدم ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﻠﻮات ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ و‬
‫ﭘﺲ از ﺧﺘﻢ ﺻﻠﻮات آﻳﺎﺗﻲ از ﻗﺮان و ﺑﻌﺪ از روﺿﺔ ﭘﺮ ﺳﻮزوﮔﺪازي را ﺳﺮ داد‪.‬‬
‫درﭘﺎﻳﺎن آن روﺿﺔ ﻃﻮﻻﻧﻲ و در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺮدم ﺣﺴﺎﺑﻲ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ‬
‫ﺷﺪه و ﭼﺸﻢ ﻫﺎ از ﺗﺼﻮر رﻧﺠﻬﺎي اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﭘﺮ از اﺷﮓ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺎج آﻗﺎ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺷﻤﺎ اﻫﺎﻟﻲ اﻳﻦ ﭘﻨﺞ روﺳﺘﺎي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺰاده ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﺑﻨﺪه ﻫﺎي‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﻫﺴﺘﻴﺪ ‪ ،‬در ﺟﻮار اﻣﺎﻣﺰاده ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﺮدن از ﻧﻌﻤﺖ‬
‫ﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ارزاﻧﻲ ﺷﺪه ‪ .‬ﺣﺘﻤﺎ ﻣﻴﺪوﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﺮ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻛﺎرﻫﺎي ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﺷﺐ وﭼﻪ روز ﻧﻈﺎرت دارد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮوز ﻛﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﻋﺼﺮ را ﻫﻤﻴﻨﺠﺎ در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺠﺎ ﻣﻴﺎوردم در ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻤﺎز ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﻬﺮ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﺷﻤﺎ دﻋﺎ ﻛﻨﻢ ‪ ،‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﻪ ﺟﻮري ﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ‬
‫دﻗﻴﻘﻪ اي ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻢ ‪ ،‬در ﺧﻮاب ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ را دﻳﺪم ‪ ،‬ﻗﻄﺮات اﺷﮓ‬
‫روي ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺒﺎرﻛﺶ ﺟﺎري ﺑﻮد ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ اورا درآﻏﻮش ﺑﮕﻴﺮم و‬
‫ﻧﻮازش ﻛﻨﻢ اﻣﺎ ﺣﻀﺮت ﻏﻴﺐ ﺷﺪ ‪ .‬از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﺷﺪم ‪ .‬ﺗﺐ ﺷﺪﻳﺪي ﺗﻤﺎم‬
‫وﺟﻮدم را ﻣﻲﺳﻮزاﻧﺪ‪ .‬ﺧﻴﻠﻲ ﺗﻼش ﻛﺮدم ﺑﻔﻬﻤﻢ ﭼﺮا ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮاب ﻣﻦ آﻣﺪه و ﭼﺮا ﻗﻄﺮات اﺷﮓ از ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺟﺎري ﺷﺪه ‪ ،‬دﺳﺖ آﺧﺮ‬
‫ﻓﻬﻤﻴﺪم ﻛﻪ ﺗﻮي اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮي اﻳﻦ ﻫﺸﺘﺎدو ﺳﻪ ﭘﺎرﭼﻪ آﺑﺎدي ‪،‬‬
‫ﻳﻚ ﺟﺎي ﻛﺎر اﺷﻜﺎل داره ‪ .‬ﺧﺐ ﺷﻤﺎﻫﺎ ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮان دارﻳﻦ ‪ ،‬زﻧﺠﻴﺮ زن ﻫﻢ‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻃﺮح و داﺳﺘﺎن و ﺷﻌﺮ‬
‫ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﻳﺶ ﻣﻲﻟﺮزد از ﻫﻖﻫﻖ ﮔﺮﻳﻪاي ﻓﺮو ﺧﻮرده‪ .‬دﺳﺖاش از روي‬ ‫ﺧﻮد ﻣﻴﻜﻮﺑﻴﺪﻧﺪ ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺧﻮن ﻣﻴﺪﻳﺪي ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﭘﻬﻦ ﻗﻤﻪ اداي ﻗﻤﻪ‬
‫ﺷﻴﺸﻪي ﻗﺎب ﻣﻲﺳﺮد‪ ،‬ﺑﻲﺣﺲ ﺑﻪ دﻳﻮار ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪.‬‬ ‫زﻧﻬﺎ را در ﻣﻴﺎوردم ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻫﻢ ﻛﻔﻦ ﻣﻦ از ﻛﻔﻦ دﻳﮕﺮان ﻛﻤﺘﺮ‬
‫ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﭼﺸﻢ از ﻗﺎب و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺮﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر ﺳﺮ ﻣﻲﺧﻮرد‪ .‬در ﺣﺎل ﻓﺮو‬ ‫ﺧﻮﻧﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد ‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﻗﻤﻪ زﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺷﺎره ﻛﺮد و ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﮔﻔﺖ ‪ :‬اﮔﺮ‬
‫اﻓﺘﺎدن‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﺶ رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮو ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫درﺳﺖ ﻗﻤﻪ ﻧﺰﻧﻲ ‪ ،‬ﻣﻴﺮي ﺟﻬﻨﻢ ‪.‬‬
‫دﺳﺖﻫﺎﻳﺶ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ از زﻣﻴﻦ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﺎب را از روي‬ ‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪ در ﻣﻦ ﻛﺎرﮔﺮ ﻧﻴﻔﺘﺎد ‪ .‬ﺑﻪ ﻛﻨﺎر ﺑﺎرﮔﺎه ﭘﻨﺞ ﺗﻦ ﻛﻪ رﺳﻴﺪﻳﻢ‬
‫ﻣﻴﺦ دﻳﻮار ﺑﺮ ﻣﻲدارد‪ ،‬ﺑﻮﺳﻪ ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺧﻴﺲاش را ﺑﻪ ﺷﻴﺸﻪي ﻗﺎب‬ ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﻲ دردوﻃﺮف دﺳﺘﻪ ﻫﺎ ﻛﺎﻣﻼ ﺑﻬﻢ ﻓﺸﺮده اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد ‪ .‬ﻣﻦ‬
‫ﻣﻲﭼﺴﺒﺎﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﻐﻞاش ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﻪ آراﻣﻲ ﺗﻜﺎناش ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﻧﮕﺎر ﻛﻪ‬ ‫در ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮدم را ﺑﻪ ﻣﻴﺎن اﻧﺒﻮه ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻢ ‪ .‬ﻧﻤﻴﺪاﻧﻢ ﭼﻪ‬
‫ﻻﻻﻳﻲ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺪوه و آﻫﻨﮕﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪي ﻗﺎب را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬آرام و ﺷﻤﺮده‪:‬‬ ‫وﻗﺖ وﻛﺠﺎ ﻗﻤﻪ از دﺳﺘﻢ اﻓﺘﺎد ‪ .‬ﭼﻨﺪﻧﻔﺮي از ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﻲ ﻫﺎ ﻣﺮا ﺑﻪ زور ﻧﮕﺎه‬
‫‪ ... -‬در آﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪﻫﺎي ﻋﻤﺮم ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲآورم و ‪(2) ...‬‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ ‪ .‬دﺳﺘﺸﺎن را ﺑﻪ ﺳﺮﺧﻮﻧﻴﻢ ﻣﺎﻟﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮد ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و‬
‫ﻗﺎب را رﻫﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ روي ﻗﺎﻟﻲ‪ .‬ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬راه ﻣﻲرود‪ .‬از اﻳﻦ ﺳﻮي ﺑﻪ آن‬ ‫ﭘﺸﺖ ﻫﻢ ﺻﻠﻮات ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮي ﻫﻢ ﺧﻢ ﺷﺪﻧﺪ و ﻛﻔﻦ ﺧﻮﻧﻴﻦ را‬
‫ﺳﻮي اﺗﺎق ﻧﺸﻴﻤﻦ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ‪ .‬ﺗﺎ از ﭘﺎي در آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﻲرﻣﻖ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ در ﮔﻮﺷﻪاي‬ ‫ﺑﻮﺳﻴﺪﻧﺪ ‪ .‬ﻣﻦ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺧﻮد را از دﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﺧﻼص ﻛﻨﻢ و ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﻛﻪ از‬
‫ﻣﭽﺎﻟﻪ‪.‬‬ ‫زﻳﺮ دﺳﺖ وﭘﺎي ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﺮاي ﻓﺮار راه ﺑﺎز ﻣﻴﻜﺮدم زﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻢ از ﻛﺪام‬
‫‪ ...‬راه ﻛﻪ ﻣﻲرود‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﺷﺒﺤﻲ ﺳﻴﺎهﭘﻮش اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺎي ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬ ‫روﺳﺘﺎ ﺑﻮد ﮔﺮﻳﻪ ﻛﻨﺎن دﻧﺒﺎل ﻣﻦ راه اﻓﺘﺎد و ﺑﺎ ﺷﻴﻮن اﻟﺘﻤﺎس ﻣﻴﻜﺮد ﻛﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺑﻲوزن ﺑﻲوزن‪ .‬ﻻﻏﺮ و ﺗﻜﻴﺪه‪.‬‬ ‫ﻳﻚ ﺗﻜﻪ از ﻛﻔﻨﻢ را ﺑﺎو ﺑﺪﻫﻢ ‪ .‬ﻃﻮﻟﻲ ﻧﻜﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ زن دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ او‬
‫ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻮراب و روﺳﺮي‪ ،‬ﺑﻪ رﻧﮓ ﮔﻴﺴﻮان ﺑﻠﻨﺪش‪ ،‬ﺳﻴﺎه ﺳﻴﺎه‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و ﻫﻤﮕﻲ ﺑﺴﺮم رﻳﺨﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﺮﻛﺪام ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺗﻜﻪ اي را ﺑﺮاي ﺧﻮد‬
‫دو ﭼﺸﻢ درﺷﺖ ﺧﻴﺮه ﺑﻪ روﺑﺮو و ﻫﺮ از ﮔﺎه‪ ،‬ﻧﮕﺎهﻫﺎي ﻫﺮاﺳﻨﺎﻛﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ‬ ‫ﭘﺎره ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﻣﻦ از ﺗﺮس ﻛﻔﻦ را درآوردم و ﺟﻠﻮﻳﺸﺎن ﭘﺮت ﻛﺮدم و در‬
‫اﻧﺘﻈﺎر‪ ،‬ﺑﻬﺖ و ﻧﺎﺑﺎوري‪ .‬داﻳﻢ در اﺗﺎق ﻧﺸﻴﻤﻦ روﺑﺮوي ﻗﺎب ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﻲﻧﺸﻨﻴﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﺗﻜﻪ ﭘﺎره ﻛﺮدن ﻛﻔﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻦ از ﺻﺤﻨﻪ ﮔﺮﻳﺨﺘﻢ ‪.‬‬
‫ﻣﭽﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻛﺰ ﻛﺮده‪ ،‬زل ﻣﻲ زﻧﺪ ﺑﻪ آن‪ .‬دﺳﺖﻫﺎﻳﺶ را دور زاﻧﻮﻫﺎ ﻗﻼب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﻣﻴﺎن راه ﺑﻄﺮف روﺳﺘﺎﻳﻤﺎن ﭘﺴﺮ ﺧﺎﻟﻪ ام ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﻴﺪ ‪ ،‬او ﻫﻢ‬
‫ﭼﺎﻧﻪاش را ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻓﺮو ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﻧﮕﺎه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬راﺳﺖ و ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ .‬ﺧﻴﺮه‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻓﺮار ﻛﻨﺪ ﺑﻌﺪ از ﻋﺎﺷﻮراي آن ﺳﺎل ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ ﺳﻮم ﭘﺲ از‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺜﻞ ﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻲﺣﺲ ﻳﻚ ﻣﺮده‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي در ﻧﮕﺎﻫﺶ‬ ‫ﻫﺸﺖ ﻣﺎه ﺑﻴﻤﺎري ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻗﻤﻪ زدن در ﮔﺬﺷﺖ ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﻧﻪ ﻫﺮاس‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻬﺖ‪ ،‬ﻧﻪ اﻧﺘﻈﺎر‪.‬‬
‫در ﻛﻨﺎرش روي ﻗﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻻي آن ﻋﻜﺴﻲ اﺳﺖ رﻧﮕﻲ‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺪازهي‬
‫ﻳﻚ ﻛﺎرت ﭘﺴﺘﺎل‪ .‬ﭘﺮﺗﺮهي زﻳﺒﺎي ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﺑﺎ ﻟﺒﺨﻨﺪي ﺑﺮ ﻟﺐ‪ .‬در ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ‬
‫ﭼﻪ اﻋﺘﻤﺎدي! ﭼﻬﺮهاش ﺳﺮﺷﺎر از ﺟﻮاﻧﻲ و ﻧﺸﺎط‪ .‬ﻧﻤﻲﺷﻮد دوﺳﺖاش‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬دوﺳﺖ داﺷﻨﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﭼﻬﺎر ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻫﻤﺪم اوﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻔﺤﻪي ﺳﻮم‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﺧﻮدﻛﺎر آﺑﻲي ﻛﻢ رﻧﮕﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪:‬‬
‫ﺑﺮاي دوﺳﺖ ﺧﻮبام‪ :‬ﻛﺎﻣﻴﺎر‪ .‬اﻣﻀﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ دوﺳﺖ ﺗﻮ‪ :‬رﺣﻤﺎن‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب را ﺑﺮ ﻣﻲدارد‪ ،‬ورق ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﭘﻴﺪا ﻣﻴﻜﻨﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎه ﻣﻲدوزد و ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻛﺠﺎ ﺑﺮم اﻳﻦ ﻏﻢ؟ )‪(3‬‬
‫ﻛﺠﺎ ﺑﺮم اﻳﻦ ﻏﻢ؟‬
‫ﺷﺐ‪ ،‬ﺳﻮﮔﻮار ﺟﻮاﻧﻲي ﺗﻮﺳﺖ‬
‫ﻛﺎﻛﻞات ﺧﻮﻧﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺎر‪.‬‬
‫ﻛﺠﺎ ﺑﺮم اﻳﻦ ﻏﻢ؟‬
‫ﻣﻮﻳﻪي ﺧﻮاﻫﺮانات‪ ،‬ﺟﻮانام!‬
‫)‪(1‬‬ ‫ﺷﺐ رازي دارد ﻋﺮﻳﺎن‬
‫ﺧﻮاﻫﺮانات‪ ،‬دﺧﺘﺮان ﺑﻴﺎﺑﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﻳﻪ‪ ،‬ﻣﻮي ﺑﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؛‬
‫ﭘﻴﺮﻫﻦ ﻣﻲﭼﺎﻛﻨﺪ؛‬
‫روي ﺑﻪ ﻧﺎﺧﻦ ﻣﻲﺧﺮاﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻛﻨﺎرهي رودﻫﺎي ﺗﺸﻨﻪ‪ ،‬دﺧﺘﺮان ﻛﻠﻴﺪر‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﻤ‪Ĥ‬وازي‬ ‫ﻓﺮﻳﺒﺮز ﺷﻴﺮزا دي‬
‫ﻧﺮم‪ ،‬ﺳﻮﮔﻮار راه ﻣﻲﺳﭙﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺟﻮاﻧﻤﺮگ ﻣﻦ!‬
‫ﻛﺎﻛﻞات ﺧﻮاﻧﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺎر‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻳﺎد و ﺧﺎﻃﺮهي اﻋﺪام ﺷﺪﮔﺎن دﻫﻪي ‪60‬‬
‫ﻛﺠﺎ ﺑﺮم اﻳﻦ ﻏﻢ؟‬ ‫ﺳﺎلﻫﺎي ﻛﺸﺘﺎر زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻳﺮان‬
‫***‬
‫اﻣﺸﺐ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‪ .‬اﻳﻦ آرام ﺑﻲﻗﺮار؟ ﺑﻪ دﻳﻮار ﺳﻠﻮل ﺗﻜﻴﻪ داده‪ .‬ﻳﻚ‬
‫درﺳﺖ روﺑﺮوي ﻗﺎب ﭼﻮﺑﻲي آوﻳﺨﺘﻪ از دﻳﻮار روﺑﺮو‪ ،‬ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ‬
‫ﺑﺮگ ﻛﺎﻏﺬ و ﻳﻚ ﺧﻮدﻛﺎر ﺑﻴﻚ آﺑﻲ در ﻛﻨﺎرش در ﻛﻒ ﺳﻠﻮل‪ .‬ﺑﻪ ﻛﺎﻏﺬ و‬
‫ﺑﻬﺖزده ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺮﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪاي ﻛﻪ ﻗﺎب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﺸﻢ‬
‫ﺧﻮدﻛﺎر ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮدش ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬در ﺳﻜﻮت واﮔﻮﻳﻪاي در‬
‫ﻣﻲدوزد‪ .‬ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮدش را ﺗﺎ ﭘﺎي دﻳﻮار روﺑﺮو ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻧﮕﺎﻫﺶ‬
‫ﺣﻀﻮر ذﻫﻦ‪ ... :‬ﺷﺐ ﺗﻠﺦ و ﻏﺮﻳﺒﻲ ﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﻮر ﺷﺘﺎﺑﻨﺎك ﻟﺤﻈﻪﻫﺎي ﺑﻲوﻗﻔﻪ‪.‬‬
‫ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي را ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬راه ﻛﻪ ﻣﻲرود‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﺒﺢ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪﻫﺎ در ﻛﺠﺎي زﻣﺎن ﺟﺎرياﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از زﻣﺎن ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪه در ﻣﻦ‬
‫دﺳﺖاش را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺎب دراز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻟﺮزش ﻣﺤﺴﻮﺳﻲ در اﻧﮕﺸﺘﺎناش‬
‫ﻣﻲﮔﺬرﻧﺪ ﺑﻲﻫﻴﭻ ردﭘﺎﻳﻲ از ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﺬر ﻟﺤﻈﻪﻫﺎ ﻧﻴﻨﺪﻳﺸﻴﺪه‬
‫دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ آراﻣﻲ ﺑﻪ ﺷﻴﺸﻪي ﻗﺎب ﻧﻮﺷﺘﻪ دﺳﺖ ﻣﻲﻛﺸﺪ؛ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ‬
‫ﺑﻮدم‪ .‬از اﻳﻦ ﻋﺒﻮر ﺑﻲوﻗﻔﻪ وﺣﺸﺖام ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ ،‬از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﻟﺮزاناش ﺑﻪ ﻛﻠﻤﻪاي اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭼﻘﺪر دلام ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ اﻣﺸﺐ‪ ،‬ﺷﺐ ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺐ در ﻟﺤﻈﻪﻫﺎ و‬
‫ﺧﻴﺮه ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻟﺐﻫﺎﻳﺶ ﻣﻲﺟﻨﺒﺪ ﺑﻲاﻧﻌﻜﺎس ﻫﻴﭻ ﺻﺪاﻳﻲ‪ .‬ﺻﻮرتاش را ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻪي ﻟﺤﻈﻪﻫﺎ در ﺷﺐ ﻣﻲﮔﺬرﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺐ در ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪ در ﺷﺐ‪ .‬در ﭼﺮﺧﻪ‬
‫ﺷﻴﺸﻪ ﻣﻲﭼﺴﺒﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺧﻮدش ﻣﭽﺎﻟﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻧﮕﺎر ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺗﻜﺮار ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺻﺒﺢ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪... .‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺰﻧﺪ؛ دﻫﺎناش را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻲﺻﺪا‬
‫ﺳﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮدم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻗﻠﺐام ﺑﺎ ﻟﺤﻈﻪﻫﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﻲﺗﭙﺪ و ﺑﺎ ﺗﭙﺶ‬
‫ﭼﻴﺰي را ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻣﻮزوناش ﺑﻪ ﻫﺮاسام ﻣﻲاﻓﻜﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا اﻳﻨﻘﺪر ﺗﻨﺪ ﻣﻲزﻧﺪ ﻟﻌﻨﺘﻲ! ‪ ...‬ﭼﺮا‬

‫‪٢٨٣‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬


‫اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻠﻤﻪﻫﺎ ﭼﻪ ﺑﻴﻬﻮده و ﺑﺪﻗﻮاره و زﺷﺖاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ از‬
‫ﺣﻀﻮر ﺑﻲوﻗﻔﻪ در ﮔﺬر ﻟﺤﻈﻪﻫﺎ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ .‬ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ؟ راﺳﺘﻲ ﭼﻪ دارد‬
‫ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﻛﻮﺑﺶ ﻟﻌﻨﻲ ﻗﻠﺐام ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﻮب ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺗﺤﻤﻞاش آﺳﺎن ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺖ ﭼﭗام را ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺷﺪت درد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﻋﻔﻮﻧﺖ دﺳﺖام در اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪﻫﺎ ﭼﻘﺪر ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﺑﺎ‬
‫ﻋﻔﻮﻧﺖ ﭼﻪ راﺑﻄﻪاي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ دﺳﺘﻲ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻢ؟ ﭼﻪ راﺑﻄﻪاي ﺑﻴﻦ درد دﺳﺘﻢ و ﭼﻬﺮهي او‬
‫وﺟﻮد دارد؟ دلام ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﺪ اﻣﺸﺐ را ﺣﺘﻲ ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ او ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬درد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغام ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬او ﻧﻴﺰ ﺣﻀﻮر دارد و دﺳﺖ از ﺳﺮم‬
‫ﺑﺮﻧﻤﻲدارد‪.‬‬
‫‪ :‬اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻲ و ﻗﻮل ﻫﻤﻜﺎري ﺑﺪي و ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻨﻲ ﻛﻪ از اﻋﻤﺎل ﻛﺜﻴﻒ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪات ﺑﺮ ﮔﺸﺘﻪاي ﺑﺎ ﻳﻚ درﺟﻪ ﺗﺨﻔﻴﻒ اﺑﺪ ﺧﻮاﻫﻲ ﮔﺮﻓﺖ و ‪...‬‬
‫‪ ...‬راﺳﺘﻲ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﻓﺮدا و ﻓﺮداﻫﺎ دﻳﮕﺮ ﭼﻨﺪﻳﻦ و ﭼﻨﺪ ﺑﺎر اﻳﻦ‬
‫ﻛﻠﻤﺎت را ﺗﻜﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪ -‬اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻲ و ﻗﻮل ﻫﻤﻜﺎري ‪...‬‬
‫ﺑﺎز ﺻﺪاي ﺗﻴﻚﺗﺎك اﻳﻦ ﻟﻌﻨﺘﻲ ﻣﺮا ﺑﻪ ﮔﺬر ﻟﺤﻈﻪﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﻴﻬﻮد‬
‫ﻣﻲﺗﭙﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮاي اﻧﻜﺎر ﺑﻮدن ﻣﻦ در ﺧﻮدش ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻲﺗﺎﺑﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫درد اﻣﺎن ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ .‬دﺳﺖام ﺗﻴﺮ ﻣﻲﻛﺸﺪ ﺗﺎ ﻧﻮك اﻧﮕﺸﺘﺎنام‪ .‬دردﻧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻘﺪر ﺳﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮدم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﺮا اﻳﻨﻘﺪر ﺳﺮد اﺳﺖ‪ .‬دﻧﺪانﻫﺎﻳﻢ ﺑﻬﻢ‬
‫ﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲﻟﺮزم‪... .‬‬
‫***‬
‫اﻳﻦ روزﻫﺎ ﻛﻪ در اﺗﺎق ﻧﺸﻴﻤﻦ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ ﻳﺎ ﻛﻪ راه ﻣﻲرود ﻳﻚ رﻳﺰ ﺣﺮف‬
‫ﻣﻲزﻧﺪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ؟ ﺑﻲﻣﺨﺎﻃﺐ و ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺐ‪ .‬ﻓﺮﻗﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬روﺑﺮوﻳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﻲ ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﻲ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻓﺮق ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎوان اﻳﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ ﺳﺎل ﺳﻜﻮت را ﻳﻚ ﺟﺎ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺗﻮ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮدش ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﺎب ﭼﻮﺑﻲ رﻫﺎﻳﻢ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از ﻣﻦ ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ‪ :‬دوﮔﺎﻧﻪام‪ .‬ﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ رﻫﺎ ﺑﺸﻮم و ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫ﭼﺸﻢﻫﺎﻳﻢ را ﻛﻪ ﻣﻲﺑﻨﺪم ﺑﺎز ﻫﻢ ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ‪ ،‬روﺷﻦ و ﺷﻔﺎف‪ ،‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎن‬
‫ﻃﻮر ﻛﻪ در ﻗﺎب روي دﻳﻮار ﺟﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﻢ‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺨﻮاﻧﻢ‪.‬‬
‫دﻫﺎﻧﻢ ﺑﺎز ﺷﻮد‪ .‬ﻟﺐﻫﺎﻳﻢ ﻣﻲﺟﻨﺒﻨﺪ ﺑﻲﻫﻴﭻ اﻧﻌﻜﺎس ﺻﺪاﻳﻲ‪ .‬اوﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮدش اﻳﺴﺘﺎده روﺑﺮوﻳﻢ‪ ،‬ﻗﺎﻣﺖاش ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬رﻋﻨﺎ و ﻛﺸﻴﺪه‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﺮهي زﻟﻒ ﻃﻼياش ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ .‬ﻟﺒﺨﻨﺪي‬
‫ﺑﺮ ﻟﺒﺎناش‪ .‬در ﭼﺸﻤﺎناش ﭘﺮﺳﺎن و ﻧﮕﺮان‪ ،‬ﻏﻢ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪاي ﻻﻧﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﭼﻘﺪر ﭼﻬﺮهي ﻣﻬﺮﺑﺎناش ﺗﻮدار اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻮانام زﻳﺒﺎﺗﺮ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ؟ ﺻﺪاﻳﺶ‪ ،‬ﺻﺪاﻳﺶ ﭼﻘﺪر زﻻل و ﺷﻔﺎف اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﻐﺾ و‬
‫آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﺎ ﺣﺴﺮت‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ﭘﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻮﻫﺎﻳﺶ‪ ،‬ﭼﻬﺮهاش‪ ،‬دﺳﺖﻫﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺻﺪاﻳﺶ‪ ،‬آرام‬
‫آرام ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮدش ﻫﻢ اﻧﮕﺎر اﻳﻦ را اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻟﺤﻦ ﺻﺪاﻳﺶ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻣﻼ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬آه‪ ،‬اﻳﻦ ﭼﻨﺪﻣﻴﻦ ﺑﺎر اﺳﺖ اﻳﻦ ﺗﻜﺮار‪ .‬در ﺧﻮاب‬
‫ﺑﺎ ﻛﺎﺑﻮسﻫﺎﻳﻢ‪ ،‬در ﺑﻴﺪاري و ﻓﻜﺮﻫﺎﻳﻢ در ﻧﻮﺷﺘﻪي ﻗﺎب روي دﻳﻮار‪ ،‬ﺑﻪ دور و‬
‫ﺑﺮم ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻳﺶ را ﻣﻲﺟﻮﻳﻢ‪... .‬‬
‫‪ ...‬ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻧﻢ‪ ،‬ﺧﻮدش ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و ﻫﺮ ﺑﺎر ﻟﺤﻦ ﺻﺪاﻳﺶ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪي‬
‫دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﺧﺴﺘﻪ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ اﻧﺪوﻫﻨﺎك‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﺣﺴﺮت‪ ،‬ﮔﺎﻫﻲ ﺧﺸﻚ‬
‫و زﻧﮓدار‪ .‬اﻧﮕﺎر دو ﻓﻠﺰ ﺳﺨﺖ را ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺑﺴﺎﺑﻲ‪ .‬ﺗﺮﺳﻨﺎك ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻏﻢ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻋﺎﻟﻢ را در ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻢ‪ .‬ﻛﻢ دﻳﺪهام ﺑﺎ ﻟﺒﺨﻨﺪي ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ‬
‫ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﻓﺮﻳﺐ ﻧﻤﻲﺧﻮرم‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻬﺮهاش ﻫﻢﺧﻮاﻧﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺜﻞ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻲﻓﻬﻤﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎور ﻧﻜﺮدهام ﻏﻤﮕﻴﻦ رﻫﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺪاﻳﺶ ﺑﺮ‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد ﺑﻪ اﻧﺪوه ﺑﻪ ﻧﮕﺮاﻧﻲ‪ ،‬د ﻟﺸﻮره‪ .‬اﻧﮕﺎر ﻧﮕﺮان ﺗﻤﺎم ﺷﺪن ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺰار ﺑﺎر‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻫﺰار ﺑﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪاش‪ ،‬در‬
‫دﻟﻬﺮهاش ﺷﺮﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮم ﻗﻠﺐام ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺟﺎﻛﻦ ﺷﻮد‪ .‬دﻟﻢ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺐ اﺳﺖ‪ ،‬درﺳﺖ‬
‫ﻧﻴﻤﻪﻫﺎي ﺷﺐ‪ .‬ﭼﻪ ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﭼﻪ ﻇﻬﺮ ﭼﻪ ﻋﺼﺮ‪ ،‬ﭼﻪ ﺷﺐ‪ .‬ﻓﺮﻗﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬زﻣﺎن‬
‫ﺷﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﻤﻪﻫﺎي ﺷﺐ‪ ،‬ﺻﺒﺢ ﻟﻌﻨﺘﻲ‪ ،‬ﺻﺒﺢ ﻟﻌﻨﺘﻲ ‪...‬‬
‫‪ ...‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ :‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب از ﺟﺎنام ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ؟ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﻛﻨﺎرش ﺑﮕﺬارم‪.‬‬
‫ﻓﺮاﻣﻮشاش ﻛﻨﻢ ﻳﺎ در ﺟﺎﻳﻲ ﮔﻢ و ﮔﻮرش ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ‪ .‬ﻫﺮ روز ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر‬
‫ﺑﺮ ﻣﻲدارم و ﻧﮕﺎﻫﺶ ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻢ‪ .‬ﺗﻪ ﮔﻨﺠﻪي‬
‫‪٢٨٤‬‬
‫ﻃﺮح و داﺳﺘﺎن و ﺷﻌﺮ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺟﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺐ و ﻟﺤﻈﻪﻫﺎﻳﺶ و ﻋﺒﻮر اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪﻫﺎي ﻟﻌﻨﺘﻲ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻢ؟‬
‫ﻣﮕﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ در اﻳﻦ ﺷﺐ و ﻟﺤﻈﻪﻫﺎﻳﺶ ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ! ﻣﮕﺮ دﻧﻴﺎ‪،‬‬
‫ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﺷﺐ و ﻟﺤﻈﻪﻫﺎﻳﺶ در اﻳﻦ ﭼﻬﺎردﻳﻮاري ﺑﺘﻮﻧﻲ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي‬
‫ﻧﻴﺴﺖ؟‬
‫‪ ...‬ﭼﺸﻤﺎناش! اﻳﻦ ﭼﺸﻢﻫﺎ ﭼﻘﺪر آزارم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ :‬دﺳﺖ از ﺳﺮم ﺑﺮ‬
‫ﻧﻤﻲدارﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﺑﺎﻳﺪ اﻣﺸﺐ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭼﺸﻢﻫﺎ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻢ!؟ ﭼﺸﻢﻫﺎﻳﺶ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻨﺪد ﺑﻪ ﭘﻨﻬﺎي ﺻﻮرت‪ ،‬ﭼﻘﺪر دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺐ ﻛﻪ ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫اﻧﮕﺎر ﺑﺎ ﭼﺸﻢﻫﺎﻳﺶ ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬داداش‪ ،‬داداش! ﺧﻮدش را ﻛﻪ ﺑﻐﻞام ﻣﻲاﻧﺪازد‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻫﺎﻳﻢ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮدش را ﻟﻮس ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮﻧﻪاش را ﺑﻪ ﺻﻮرتام ﻣﻲﭼﺴﺒﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺮم و ﺗﺮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ذوقزده و ﺑﺎ ﻫﻴﺠﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪ -‬داداﺷﻲ ﻧﺎزم! داداﺷﻲ ﺧﻮﺷﮕﻞام! ﻛﺠﺎ ﺑﻮدي؟ ﻣﺮا ﻣﻲﺑﻮﺳﺪ و ﻃﺒﻖ ﻋﺎدت‬
‫ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﺻﻮرتام را ﻣﻴﺎن دو دﺳﺖ ﻛﻮﭼﻮﻟﻮﻳﺶ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻣﻲﺧﻨﺪد ﺑﻪ‬
‫ﭘﻬﻨﺎي ﺻﻮرت‪.‬‬
‫‪ ...‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺸﻨﻮد ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد؟ ﭼﺸﻤﺎناش ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ؟‬
‫آﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎري ﻛﻪ او را دﻳﺪم‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﺎه ﭘﻴﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ او اﺟﺎزهي ﻣﻼﻗﺎت‬
‫داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺎج واج ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻨﮓ ﺑﻮد‪ .‬رﻧﮓ ﭘﺮﻳﺪه‪ ،‬وﺣﺸﺖ زده‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﺶ ﭼﻴﺰ‬
‫دﻳﮕﺮي ﺑﻮد‪ .‬دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎناش ﻧﻤﻲﺧﻨﺪﻳﺪ‪ .‬آن ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ در ﻧﮕﺎﻫﺶ‬
‫ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﻧﮕﺎﻫﻢ ﻣﻲﻛﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ ﻫﻢ ﻧﮕﻔﺖ‪ .‬ﻧﻮازشاش ﻛﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻴﺴﻮان‬
‫ﺑﺎﻓﺘﻪاش دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪم‪.‬‬
‫در ﺑﻐﻞام ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻮﺳﻴﺪماش‪ ،‬ﺣﺎلاش را ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ .‬اﻧﮕﺎر ﺑﺮاﻳﺶ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﻧﮕﺎﻫﻢ ﻣﻲﻛﺮد و ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻲﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫‪ ...‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺸﻨﻮد ﭼﻪ ﻓﻜﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد! ﭼﺸﻤﺎناش ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫داﺷﺖ؟‬
‫‪ ...‬اﻣﺸﺐ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ .‬ﺧﻮدﻛﺎر آﺑﻲي ﺑﻴﻚ و ﻳﻚ ﺑﺮگ ﻛﺎﻏﺬ‪ .‬از ﺳﻔﻴﺪي‬
‫اﻳﻦ ﺑﺮگ ﻛﺎﻏﺬ وﺣﺸﺖ دارم‪.‬‬
‫روزي ﻛﻪ ﻛﺘﺎب "ﺗﻴﺮﺑﺎران ﺷﺪﮔﺎن" را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪم ﻫﺮﮔﺰ ﻓﻜﺮ ﻧﻤﻲﻛﺮدم ﻣﻦ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ‪ .‬راﺳﺘﻲ ﻓﺮدا ﭼﮕﻮﻧﻪ روزي اﺳﺖ؟‬
‫‪ ...‬آﻓﺘﺎب ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ زد‪ .‬ﻏﻨﭽﻪاي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﻜﻔﺖ‪ .‬ﻧﻮزادي ﺑﻪ‬
‫دﻧﻴﺎ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﭘﺮﻧﺪهاي ﺗﺨﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ آب زﻻل و ﺟﺎري‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎد ﺧﻮاﻫﺪ وزﻳﺪ‪ .‬و ﮔﻴﺴﻮان دﺧﺘﺮي را آﺷﻔﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺎران ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎرﻳﺪ ﭼﺘﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺮﻳﺪ‪ .‬ﻣﺮداﻧﻲ ﺧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻲﻫﻴﭻ اﺣﺴﺎﺳﻲ‬
‫از اﻧﺪوه ﻳﺎ ﻧﻔﺮت‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ زﻣﻴﻦ را ﺑﺮاي ﮔﻮر ﺗﺎزهاي ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﻜﺎﻓﺖ‪... .‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﺑﻲﺷﻚ! روز ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ و ﺷﺐ ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﮔﺸﺖ؛ و ﻋﺒﻮر ﻟﺤﻈﻪﻫﺎ در ﻧﻴﻤﻪﻫﺎي ﺷﺐ‪ ،‬ﺟﺰ ﻣﻌﻨﺎي ﺧﻮد ﻣﻌﻨﺎي دﻳﮕﺮي‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ اﻳﻨﻚ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﻦ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺬر ﻟﺤﻈﻪاي از ﭘﻲ ﻟﺤﻈﻪاي دﻳﮕﺮ ﺑﻲﺑﺎر ﻫﻴﭻ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ‪...‬‬
‫‪ ...‬ﭼﻪ ﻛﺴﻲ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ را ﺑﺮاي ﺑﺎر اول ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮاﻧﺪ؟ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻳﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ؟ ﻣﺎدرم؟ ﺧﻮاﻫﺮانام؟ ﺧﻮاﻫﺮ ﻛﻮﭼﻚام‪ :‬ﻧﻮﺷﻴﻦ؟‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮاﻧﺪ؟ آن ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﭼﻪ اﺣﺴﺎﺳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ!‬
‫ﻏﻤﮕﻴﻦ و ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻐﺾآﻟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮاﻧﺪ؟ آﻳﺎ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ؟ ﻣﺮا‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺪ؟ ﺳﻄﺮ‪ ،‬ﺳﻄﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬رﻧﮓ ﭼﻬﺮهاش‬
‫ﺗﻦ ﺻﺪاﻳﺶ‪ ،‬آﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد؟ ﻧﺎمام را در‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮاﻧﺪ؟ ﻧﻮﺷﺘﻪ را ﻛﻪ ﺗﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﮕﺬارد روي ﻗﺎﻟﻲ در‬
‫ﻛﻨﺎرش آﻳﺎ دﺳﺘﺎناش ﺧﻮاﻫﺪ ﻟﺮزﻳﺪ؟ و ﻳﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ را ﺑﻪ آراﻣﻲ روي ﻓﺮش‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺳﺮش را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲاﻧﺪازد و ﺳﻜﻮت ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﺑﻪ ﭼﻪ‬
‫ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ در ﺳﻜﻮتاش؟ اﻧﺪوه ﭼﻪ اﺑﻌﺎدي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؟ آﻳﺎ ﺧﻮاﻫﺮ‬
‫ﻛﻮﭼﻚام ﭼﻴﺰي ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪ؟‬
‫‪ :‬داداشام ﭼﺮا اﻳﻨﺠﻮري ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ ﻛﺮده؟ ﻣﮕﺮ ﺑﺮﻧﻤﻲﮔﺮدد! ﻛﺠﺎ رﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫ﺣﺘﻤﺎ اﺷﻚ در ﭼﺸﻤﺎناش ﺣﻠﻘﻪ ﻣﻲﺑﻨﺪد‪ .‬ﺳﺮش را ﻣﻴﺎن دﺳﺘﺎن‬
‫ﻛﻮﭼﻮﻟﻮﻳﺶ ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮده در ﮔﻮﺷﻪي اﺗﺎق ﻧﺸﻴﻤﻦ ﻛﺰ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﻛﺴﻲ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ را؟ آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ درﻳﺎﺑﺪ آرزوي ﺷﺒﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ را‪ .‬ﺑﻪ‬
‫درازاي ﻋﻤﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺳﺤﺮي در راه؟‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻃﺮح و داﺳﺘﺎن و ﺷﻌﺮ‬
‫دﻳﻮاري ﻛﻪ در آن "اورﻛﺖ"ش آوﻳﺰان اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﻳﻢاش ﻣﻲﻛﻨﻢ و ﺑﺎز ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر‬
‫ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻢ روﺑﺮوي ﻗﺎب ﻛﻠﻤﻪﻫﺎﻳﺶ روي دﻳﻮار ‪ ...‬ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ‪ ،‬از‬
‫ﭼﻪ؟ از ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺧﻮدم ﻫﻢ ﻧﻤﻲداﻧﻢ‪ .‬ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ‪ .‬از ﺳﻜﻮت‪ ،‬از ﺻﺪا‪ .‬از ﺻﺪا و‬
‫از ﺳﻜﻮت‪ .‬از ﺻﺪاي ﮔﺮﻳﻪي ﺑﭽﻪي ﻫﻤﺴﺎﻳﻪي ﺑﻐﻠﻲ در ﻧﻴﻤﻪﻫﺎي ﺷﺐ‪ .‬از‬
‫ﺻﺪاي آژﻳﺮ آﻣﺒﻮﻻﻧﺲ‪ .‬از ﺷﺐ‪ ،‬از ﺷﺐ ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ‪ .‬از ﻧﻴﻤﻪﻫﺎي ﺷﺐ‪ .‬از دم‬
‫ﺻﺪاي ﻣﺪاوم و ﮔﻮش ﺧﺮاش ﻛﻮﻟﺮ ﮔﺎزي‪ ،‬ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ و ﺧﺴﺘﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻲ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫دﻣﻪﻫﺎي ﺻﺒﺢ‪... .‬‬
‫در واﻗﻊ ﻧﻮﻋﻲ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺪتﻫﺎ ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﻣﺎه‬ ‫ﻛﺘﺎب ﻛﻪ ﻛﻨﺎرش ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﭘﻮﭼﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ و دﻟﻬﺮه ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻫﻤﻪاش‬
‫رﻣﻀﺎن ﺗﻮاﺑﻴﻦ و ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ زﻧﺪان ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﺧﺎص ﺑﺮاي زﻧﺪاﻧﻴﺎن‪،‬‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﮔﻨﺠﻪي دﻳﻮاري ﻣﻲرود‪ .‬ﺑﻪ آراﻣﻲ ﺑﺮش‬
‫ﻓﺸﺎر را آﻏﺎز ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺻﻮاب ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺼﻴﺒﺸﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻲدارد‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﻇﺮف ﻛﺮﻳﺴﺘﺎل ﻗﻴﻤﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎزك‪ ،‬ﻇﺮﻳﻒ و ﺷﻜﺴﺘﻨﻲ‪.‬‬
‫ﮔﻮﻳﺎ در رواﻳﺖﻫﺎ آﻣﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺻﻮاب در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻫﺰار‬ ‫روي ﺟﻠﺪش ﻛﻪ دﺳﺖ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺎر دﺳﺖاش ﺳﺮ ﺑﺨﻮرد از روي ﭘﻮﺳﺖ‬
‫ﺻﻮاب ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ اﺟﺮ و ﭘﺎداش دارد‪ .‬ﺣﺎل ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻬﻴﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك‬ ‫ﺑﺪناش‪ .‬از ﺳﺮ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ رو ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﻮي آب وﻟﺮم ﻃﺸﺖ ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ‪ .‬ﺻﺎﺑﻮن‬
‫رﻣﻀﺎن ‪ !....‬آزادي ﺑﺮاي اﻋﻤﺎل ﻫﺮ ﻓﺸﺎري ﺑﺮ روي ﻛﺎﻓﺮان – ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ –‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻲزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪناش ﻟﻴﺰ ﻟﻴﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دﺳﺖ ﻛﻮﭼﻮﻟﻮﻳﺶ را ﺷﻠﭗ‪ ،‬ﺷﻠﭗ ﺗﻮي‬
‫ﻣﺮﺗﺪان ‪ -‬و آﻧﺎﻧﻲ ﻛﻪ رﻳﺨﺘﻦ ﺧﻮﻧﺸﺎن ﻣﺒﺎح ﺑﻮد و ﺿﺪ اﻧﻘﻼب ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫آب ﻃﺸﺖ ﻣﻲﻛﻮﺑﺪ ﺑﺎ ﺧﻨﺪه ﻧﮕﺎهاش ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬دﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﺟﺎي‬
‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺠﺎﻫﺪ و ﺗﻮدهاي و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻃﻠﺐ و ﻋﻴﺮه ‪ ........‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ در‬ ‫ﺑﺪناش‪ .‬ﻛﺘﻒ‪ ،‬ﮔﻠﻮ‪ ،‬روي ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﺷﻜﻤﺶ‪ ،‬دﺳﺖ ﭼﭗاش‪ ،‬ﺳﻮراخﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﺟﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ درب ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮروي ﺣﻀﺮات ﺑﺎز ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬دﻫﺎن ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮن ﻓﻮاره ﻣﻲزﻧﺪ‪ .‬ﻃﺸﺖ ﻗﺮﻣﺰ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺪت زﻳﺎدي ﻗﺒﻞ از ﺳﺤﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪﮔﻮﻫﺎ ﺗﺎ آﺧﺮﻳﻦ درﺟﻪ ﺻﻮﺗﻲ ﺑﻄﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ‬ ‫دﺳﺖﻫﺎﻳﺶ را در آب ﺧﻮﻧﻴﻦ ﻓﺮو ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آب ﺧﻮنآﻟﻮد را ﺗﻮي ﻛﻔﭽﻪي‬
‫روﺷﻦ ﻣﻲﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮ ﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن آﻧﺎن ﺻﺪا ﻫﺮ ﻗﺪر ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺑﺎﺷﻪ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ و‬ ‫دﺳﺘﺎن ﻛﻮﭼﻚاش ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻫﺮاﺳﻨﺎك ﺑﻪ او ﭼﺸﻢ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ در ذﻫﻦ ﻣﺎ ﻧﻔﻮذ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻗﻄﻌﺎ ﺑﺎ ﻫﺪاﻳﺖ آﻧﺎن ﻣﺎ زودﺗﺮ ﺑﻪ ﺻﺮاط‬ ‫ﻣﻲدوزد‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﻟﺐ ﺑﺎز ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﭼﻴﺰي ﺑﮕﻮﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻲ رﺳﻴﻢ و آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﺟﺮ اﺧﺮوﻳﺸﺎن ﻧﺎﺋﻞ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺗﻜﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﻫﺰار ﺑﺎر ﻣﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻜﺮار ‪ ...‬در روﻳﺎ و ﺑﻴﺪاري‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎﺋﻲﻛﻪ ﺑﻨﺪ ‪ 5‬ﺑﻨﺪ ﻏﻴﺮ ﺗﻮاﺑﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺤﺪود ﺑﺮاي دﺳﺘﺸﻮﺋﻲ رﻓﺘﻦ‬ ‫ﻛﺘﺎب را ﺑﺮ ﻣﻲدارد‪ .‬ﻋﻜﺴﻲ را ﻛﻪ ﻻي ﺻﻔﺤﻪاي ﻧﺸﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ‬
‫و ﻳﺎ ﻫﻮاﺧﻮري داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﺪت ﻣﺤﺪود ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻇﺮف ﺷﺴﺘﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﻲدارد و روي ﻗﺎﻟﻲ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﻋﻜﺲ ﭼﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻋﺠﻴﺒﻲ دارد ﺑﺎ زﻣﻴﻨﻪي‬
‫ﻟﺒﺎس ﺷﺴﺘﻦ‪ ،‬دﺳﺖ ﻧﻤﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﺣﻤﺎم ﻛﺮدن را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دادﻳﻢ‪ .‬ﺗﻮاﻟﺖﻫﺎ‬ ‫ﮔﻞ و ﺑﻮﺗﻪي ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ ﻳﻚ دﺳﺖ ﻃﺮح ﻗﺎﻟﻲ! اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ذره‪ ،‬ذره‬
‫و ﺣﻤﺎمﻫﺎ و ﭼﻨﺪ ﺷﻴﺮ آب ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﮔﻮﺷﻪ اي از ﺣﻴﺎط ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺎر و ﭘﻮد ﻃﺮح ﻗﺎﻟﻲ در ﻫﻢ ﻣﻲآﻣﻴﺰد‪ .‬ﻳﻜﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬درﺳﺖ ﻣﺜﻞ اﻳﻨﻜﻪ در‬
‫دﻳﮕﺮ اﺗﺎقﻫﺎي ﺑﻨﺪ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﻧﻴﺰ از ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺤﺪوده اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻢ و ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ زﻣﻴﻨﻪ ﻳﻜﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻜﺲ ﻛﻲ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻٌ درب اﺗﺎﻗﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ روزي دوﺑﺎر و ﻫﺮﺑﺎر ‪ 20‬دﻗﻴﻘﻪ ﺑﺎز ﻣﻲﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ؟ در ﻛﺠﺎ؟ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻳﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ؟ از ﭼﻪ زﻣﺎن در ﻛﻒ اﻳﻦ اﺗﺎق‬
‫ﻣﻦ ﻣﻌﻤﻮﻻٌ ﻗﺒﻞ از آﻧﻜﻪ درب اﺗﺎقﻫﺎ ﺑﺎز ﺷﻮد ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺎز ﺷﺪن درب اﺗﺎقﻫﺎي‬ ‫ﭘﻬﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻤﻲآورد‪ .‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﭼﻴﺰي را از‬
‫دﻳﮕﺮ از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﻣﻲﺷﺪم و ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﻓﺮﺻﺖ دﺳﺘﺸﻮﺋﻲ را از دﺳﺖ‬ ‫ﻣﺘﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﻳﻲ اﻳﻦ اوﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻟﺐﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬از ﻣﺘﻦ ﮔﻞ و ﺑﺮگ‬
‫ﻧﺪﻫﻢ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺎز ﺷﺪن درب اﺗﺎق ﻣﻴﻤﺎﻧﺪم ﺗﺎ از ﺗﻤﺎﻣﻲ ‪ 20‬دﻗﻴﻘﻪ وﻗﺖ‬ ‫ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ ﻗﺎﻟﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﻧﺪوﻫﻨﺎك‪ .‬ﺣﻴﺮان ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ! دﻟﺶ‬
‫دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ و ﺣﻤﺎم اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻳﻪ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺻﺪا ﮔﻮش ﻣﻲﺳﭙﺎرد‪.‬‬
‫ﺷﺐ ﻗﺒﻞ از ﺣﺎدﺛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎٌ ﺗﺎ دم ﺻﺒﺢ ﺑﻴﺪار ﺑﻮدم و ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ وﻗﺖ‬ ‫ﺻﺪاﻳﻲ از دور دﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ و ﻫﻮاﺧﻮري از ﺻﺪاي ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن درب دﻳﮕﺮ اﺗﺎقﻫﺎ ﺑﻴﺪار‬ ‫‪ -‬ﻛﺎﻛﻞات ﺧﻮﻧﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺎر‪.‬‬
‫ﺷﺪه و ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﭘﺮده ﺗﺨﺘﻢ را ﻛﻨﺎر زده از اﺗﺎق ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻢ و‬ ‫ﻛﺎﻛﻞات ﺧﻮﻧﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺎر‪.‬‬
‫ﻳﻜﺮاﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ رﺳﺎﻧﺪم‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺑﭽﻪ ﻫﺎي اﺗﺎق ﺑﻐﻠﻲ وارد ﺣﻴﺎط‬ ‫ﻛﺠﺎ ﺑﺮم اﻳﻦ ﻏﻢ؟‬
‫ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ وارد دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ ﺷﺪم‪ .‬ﻳﻜﻲ دو دﻗﻴﻘﻪ در دﺳﺘﺸﻮﻳﻲ ﺑﻮدم‬ ‫*****‬
‫و از آﻧﺠﺎ ﺧﺎرج ﺷﺪم‪ ،‬ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻢ ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺷﺐ و ﺧﻮاب‬ ‫‪ (1‬ﺟﻤﻠﻪي آﻏﺎز‪ ،‬ﻋﻴﻦ وﺻﻴﺖﻧﺎﻣﻪايﺳﺖ ﻛﻪ ‪ 5‬ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ از ﺗﻴﺮﺑﺎران ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪.‬‬
‫آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﻦ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﺮاﻳﻢ ﻋﺎدي ﺟﻠﻮه ﻣﻴﺪاد ﺗﺎ آﻧﻜﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻓﺮﻳﺎدي‬ ‫‪ (2‬ﺑﺨﺸﻲ از ﺷﻌﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮﺛﻴﻪاي ﻛﻪ "ﮔﻞ ﻣﺤﻤﺪ" در ﻣﺮگ "ﻣﺪﻳﺎر"‪ ،‬واﮔﻮﻳﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻨﻴﺪم و ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن ﻫﺠﻮم ﮔﺮگ وار ﭼﻨﺪ ﺗﻮاب ﺑﻪ ﻣﻦ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﻴﺎﻣﺪه‬ ‫ﺟﻠﺪ اول رﻣﺎن ﻛﻠﻴﺪر‪..‬ﻣﺤﻤﻮد دوﻟﺖ آﺑﺎدي‪.‬‬
‫ﺑﻮدم ﻛﻪ ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪاي ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻢ ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﺷﺪم‪.‬‬ ‫ﺗﻴﺮ ﻣﺎه ‪1373‬‬
‫ﻛﺎر ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ از ﺑﻘﻴﻪ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺗﻌﺪادي از ﺗﻮاﺑﻴﻦ و زﻧﺪاﻧﺒﺎنﻫﺎي دﻳﮕﺮ‬ ‫*‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻘﺎم و‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪاي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺼﻴﺐﺷﺎن ﺷﻮد‬
‫ﻧﻤﻴﺪاﻧﻢ ﭼﻪ ﻣﺪﺗﻲ ﮔﺬﺷﺖ و ﻣﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ زﻧﺪان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪم ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻠﺨﻲ رﻣﻀﺎن ﺑﺮاﻳﻢ ﺷﺮوع ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻮﺷﻪاي در اﺗﺎق ﻣﺴﺌﻮل زﻧﺪان‬
‫روي زﻣﻴﻦ اﻓﺘﺎده ﺑﻮدم و از درد ﺑﻪ ﺧﻮدم ﻣﻲﭘﻴﭽﻴﺪم‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﺒﺎن و ﺗﻌﺪادي از ﺗﻮاﺑﻴﻦ ﻓﺎﺗﺤﺎﻧﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻦ ردﻳﻒ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﺛﺮ‬ ‫ﺟﻤﺸﻴﺪ ﻛﺎﺑﻠﻴﺎن‬
‫ﺿﺮﺑﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﺼﻴﺒﻢ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ را ﺗﻴﺮه و ﺗﺎر ﻣﻲدﻳﺪم‪ ،‬ﻣﺰه ﺷﻮري‬
‫ﻟﺨﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮن در دﻫﺎﻧﻢ‪ ،‬دﻟﻢ را ﺑﻬﻢ ﻣﻴﺰد‪ .‬ﭼﺸﻤﺎن و ﺻﻮرﺗﻢ ﻣﺘﻮرم ﺷﺪه‬
‫ﻫﻤﻮاره ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺗﻠﺨﻲ ﺧﺎﺻﻲ را در ﻣﻦ ﺗﺪاﻋﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻮاي ﮔﺮم و‬
‫ﺑﻮد و آﻧﻬﺎ ﺻﻮاﺑﺸﺎن را ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻦ ﺑﺎ ﺳﺮي ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﺴﺨﺘﻲ ﻧﻔﺲ‬
‫ﺷﺮﺟﻲدار ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﺨﺼﻮص در اﻳﻦ ﻣﺎه‪ ،‬ﮔﺬر زﻣﺎن و ﻟﺤﻀﺎت را ﺳﻨﮕﻴﻦ و‬
‫ﻣﻲﻛﺸﻴﺪم ﻛﻢ ﻛﻢ ﺑﻴﺤﺎل ﺷﺪه از ﻫﻮش رﻓﺘﻢ‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺑﻬﻮش ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺑﻮدم ﻛﻪ‬
‫ﻛﻨﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺻﺪاي ﻓﺮﻳﺎد زﻧﺪاﻧﺒﺎن را ﻛﻪ از ﻣﻦ ﻣﻲﭘﺮﺳﻴﺪ ﺑﺮاي ﭼﻪ ﺑﻴﺮون آﻣﺪي! ﮔﻨﮓ و‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و زﻧﺪان ﻛﺎرون در ذﻫﻦ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﺤﻮي ﺑﺎ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫ﻧﺎ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪم‪ .‬ﻫﻨﻮز ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﺳﻮال و ﺟﻮاب را ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺠﺪدا‬
‫ﻣﻲﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﺗﻮاﺑﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻢ‪.............‬‬
‫ﻫﺮ ﺑﺎر ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺎه از راه ﻣﻲرﺳﺪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 65‬و ‪ 66‬ﻣﻲروم‪.‬‬
‫ﻣﺠﺪداٌ از ﻫﻮش رﻓﺘﻪ و ﻋﺼﺮ ﻫﻤﺎن روز ﺧﻮد را در اﺗﺎق ﻗﺮﻧﻄﻴﻨﻪ در ﻣﻴﺎن‬
‫زﻧﺪان ﻛﺎرون اﻫﻮاز – ﺑﻨﺪ ‪ 5‬اﺗﺎق ‪ 3‬ﻛﻪ اﺗﺎﻗﻲ ‪ 6‬در ‪ 4‬ﺑﺎ ﺑﻴﺶ از ‪ 30‬زﻧﺪاﻧﻲ‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﻋﺎدي ﻳﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬
‫در ﺳﻨﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻜﻲ دوﺳﺎل و ﻣﺴﻦﺗﺮﻳﻦ ﺷﺼﺖو ﭘﻨﺞ‬
‫*‬ ‫ﺷﺶ ﺳﺎل‪.‬‬
‫ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺎ رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻦ ﺗﻤﺎﻣﻲ روزﻧﻪﻫﺎي اﺗﺎق و‬

‫‪٢٨٥‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

 ‫ﻃﺮح و داﺳﺘﺎن و ﺷﻌﺮ‬
‫ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ ﻧﺼﺐ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻧﺎم ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ و ﺟﻬﺖ ﻣﺮاﻛﺰ ﻣﻬﻢ ﺷﻬﺮي‪،‬‬
‫در ﭘﻼك ﻫﺎﺋﻲ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻧﻮﺷﺘﻪ آﺑﻲ اﺳﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮ ﺗﻴﺮﻛﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ‬
‫ﺗﻜﻴﻪ داده ﺑﻮدم‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﭘﻼك ﻧﺼﺐ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﭘﻼك ﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎم و ﺟﻬﺖ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﻧﺸﺎن ﻣﻲ داد‪ .‬در ﭼﻬﺎر ﻛﻨﺞ ﭼﻬﺎرراه‪،‬‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن ﭘﺮ ﺷﻮر و ﺑﺎ ﻧﺸﺎط‪ ،‬دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ‪ ،‬ﭘﺮ از اﻣﻴﺪ و آرزوي‬
‫آزادي و ﺑﻪ روزي‪ ،‬ﻛﭙﻪ ﻛﭙﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﻛﺮده و ﻣﺸﻐﻮل ﺣﺮاﻓﻲ و ﻗﺎﻧﻊ ﻛﺮدن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ دﻳﮕﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺸﻢ ﻫﺎ و ﮔﻮشﻫﺎﻳﺸﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺒﻖ روﻳﺪاد ﻫﺎي‬
‫ﻣﻌﻤﻮل ان زﻣﺎن‪ ،‬ﮔﺮوﻫﺎن ﺿﺮﺑﺖ ﺣﺰب اﷲ ﻫﻢ در ﭼﻬﺎرراه‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﻋﺎﺷﻮراﺋﻲ‬
‫و ﺣﺴﻴﻨﻲ داﺷﺖ‪ .‬ﻟﺸﻜﺮ ﺟﺮار اﺳﻼم ﺑﻲ وﻗﻔﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻮب و ﭼﻤﺎق و زﻧﺠﻴﺮ و‬
‫ﺳﻨﮓ و آﺟﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻬﺮوﻧﺪي ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻲ از ﺷﺎدي وﺿﺪ ﺗﺤﺠﺮ داﺷﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ‬
‫اﻣﻴﺪ دﻳﮕﺮي ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﻲ رﺣﻤﺎﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدم از ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫اﻳﻦ اراذل و اوﺑﺎش ﻓﺮارﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻤﺪاري ﺣﺰب اﻟﻠﻬﻲ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﻬﻮره‬
‫ﻣﻮﺋﻤﻨﻪ اي ﺑﻪ ﻧﺎم زﻫﺮا ﺧﺎﻧﻢ ﺑﻮد‪ .‬زﻫﺮاﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻋﺠﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﺳﻮﺳﻜﻬﺎي‬
‫وﺣﺸﺘﻨﺎك ﻣﺴﺘﺮاح ﻫﺎي ﻗﺪﻳﻢ ﻛﻮدﻛﻴﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﮔﺎه اﻳﻦ ﺳﻮﺳﻚ ﻫﺎرا در‬
‫دوران ﻛﻮدﻛﻲ ﻣﻲ دﻳﺪم‪ ،‬ﺷﺎش ﺑﻨﺪ ﻣﻲ ﺷﺪم‪ .‬زﻫﺮاﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﻣﻴﺪان دار اراذل‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اوﻫﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎه‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺧﺮ ﻣﮕﺲ ﺧﻼ‪ ،‬از ﻣﻌﺮﻛﻪ اي ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻛﻪ اي دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﻲ ﺟﻬﻴﺪ‪ .‬ﺳﺨﺖ ﻣﻮاﻇﺐ ﻋﻔﺎﻓﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺠﺎﺑﺶ را ﺑﻪ ﻛﻤﺮش ﻣﻲ ﺑﺴﺖ ﺗﺎ ﻣﺎ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺮﺑﻪ اش اوﺑﺎش ﻣﻮﻣﻦ را از ﺻﺮاط اﻟﻤﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﻔﻞ اﻟﺴﺎﻓﻠﻴﻦ‬
‫ﻣﻨﺤﺮف ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺮه ﻫﺎي ﺣﺰب اﻟﻠﻬﻲ و زﻫﺮا ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺮاﻳﻢ ﻛﺎﻣﻼً اﺷﻨﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب‬
‫اﻛﺜﺮ آﻧﻬﺎرا در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺤﺮوم و ﻣﺮاﻛﺰ ﻧﺎاﻣﻦ و ﻣﻮاد اﻟﻮده ﺷﻬﺮﻫﺎ دﻳﺪه ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﻣﻴﺪان ﮔﻤﺮك‪ ،‬ﻣﻴﺪان ﺳﻴﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ‪ ،‬ﮔﻮد زﻧﺒﻮرك ﺧﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻛﻮﭼﻪ ﻫﺎي ﺗﻴﺮ دو‬ ‫اﻳﺴﺘﺎده ﺷﺎﺷﺎن‬
‫ﻗﻠﻮ‪ ،‬ﺑﺎراﻧﺪازﻫﺎي اﻃﺮاف ﻣﻴﺪان ﺷﻮش‪ ،‬اواره ﻫﺎي ﻣﻴﺪان ﺗﺮه ﺑﺎر‪ ،‬ﻛﻨﺞ‬
‫ﮔﺎراژﻫﺎي اﺗﻮﺑﻮﺳﺮاﻧﻲ درﺟﻪ ﺳﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬و ‪ ....‬در زﻣﺎن اﺳﺘﺒﺪاد ﻣﺤﻤﺪ‬
‫رﺿﺎ ﺷﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از اﻛﺜﺮ ﺟﻮاﻧﺎن ﻣﺒﺎرز‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺗﻼش ﻣﻲ ﻛﺮدم ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻢ‬ ‫ﻛﻴﻮان‬
‫وﻃﻨﺎن ﻣﺤﺮوم‪ ،‬ﻫﻢ زادو ﻗﺮﻳﺐ ﺷﻮم‪ .‬آﺧﺮﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت و ﻫﻢ راﻫﻲ ﻣﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻲ ﻋﻴﺪ ﻓﻄﺮ ﺑﻮد‪ .‬در آن ﺗﻈﺎﻫﺮات‪ ،‬ﻛﻪ اﻏﻠﺐ از‬
‫ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺷﺮوع ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻏﺮﻳﺐ ﺷﺪم‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻘﺮرﺷﺪ‪ ،‬ﺻﻒ زﻧﺎن ﻣﺒﺎرز از‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎري و ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻦ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﻣﻘﺪس ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ از ﻛﻨﺎر ﻳﻚ ﺗﻴﺮك‬
‫ﺻﻒ ﻣﺮدان ﺟﺪا ﺷﻮد‪ .‬زﻧﺎن ﻣﺒﺎرز را روﺳﺮي ﺑﻪ ﺳﺮﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬راﻫﭙﻴﻤﺎﺋﻲ را ﺑﺎ‬ ‫آﻫﻨﻲ در ﻧﺒﺶ ﻳﻜﻲ از ﭼﻬﺎرراه ﻫﺎي ﺗﻬﺮان و ﺑﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﺎﺷﻴﺪن و رﻋﺎﻳﺖ‬
‫ﻧﻤﺎد ﻫﺎ و ﺷﻌﺎر ﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻂ ﻛﺸﻲ ﻫﺎي دﻗﻴﻘﻲ ﻣﻲ‬ ‫آداب ﺷﺮﻋﻲ آن ﺷﺮوع ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﺟﺮاي ﺟﺪاﺋﻲ ﺻﻔﻮف و ﺧﻂ ﻛﺸﻲ ﻫﺎ‪ ،‬راﻫﭙﻴﻤﺎﻳﺎن ﺗﺸﻮﻳﻖ و‬ ‫دو ﻣﺎه و ﺳﻪ روز ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﺑﻬﻤﻦ‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ .‬آن زﻣﺎن‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲ ﺷﺪ ﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ زﻧﻨﺪ و ﺳﺮود ﺧﻤﻴﻨﻲ اي اﻣﺎم‬ ‫ﻣﻦ ﺳﺎل دوم در داﻧﺸﻜﺪه ﺣﻘﻮق ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻫﻴﭻ‬
‫را ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺷﺎﺷﻢ ﮔﺮﻓﺖ و از ﺻﻒ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺧﻂ‬ ‫ﺗﻴﺮﻛﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻜﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻴﺮك ﻫﺎي ﺳﻴﻢ و ﭼﺮاغ ﺑﺮق در‬
‫ﺧﻄﻲ ﺷﺪه ﻋﻴﺪ ﻓﻄﺮ ﺑﻴﺮون زدم‪ .‬ﺑﻪ اﺑﺮﻳﺰﮔﺎه ﻣﺴﺠﺪي ﭘﻨﺎه ﺑﺮدم‪ .‬ﺑﺮﺳﺮدر‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻫﺎ و ﻛﻮﭼﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ وﻓﻮر وﺟﻮد داﺷﺖ‪ .‬ﻟﻴﻜﻦ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﺜﻞ اﻏﻠﺐ‬
‫آﺑﺮﻳﺰﮔﺎه‪ ،‬ﺣﺪﻳﺚ ﻧﺒﻮي ﺣﻚ ﺷﺪه ﺑﻮد‪" .‬اﻟﻨﻈﺎﻓﺖ ﻣﻦ اﻻﻳﻤﺎن‪ ".‬وارد ﻛﻪ‬ ‫ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻴﺮﻫﺎ ﻓﻜﺮ ﻧﻜﺮده و ﺷﺎﻳﺪ‪ ،‬از روي ﻏﻔﻠﺖ‪ ،‬وﺟﻮد آﻧﻬﺎرا اﺣﺴﺎس‬
‫ﺷﺪم‪ ،‬ﺑﻮي ﮔﻨﺪ ﭘﺎ و رﻳﺪﻣﺎن ﻣﻮﻣﻨﻴﻦ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﺑﻤﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻢ‬ ‫ﻧﻜﺮده و ﻧﻤﻲ دﻳﺪم‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه‪،‬‬
‫ﺧﻮرد‪ .‬ﻧﻔﺴﻢ را ﺣﺒﺲ ﻛﺮده ادرارﻛﺮدم‪ .‬اوﺿﺎع و ﻋﻀﻮ را ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﻜﺮده‪،‬‬ ‫ﻫﺮﮔﺎه ادرار داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﺑﺪون دﻏﺪﻏﻪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻏﻠﺐ ﻣﺮدم‪ ،‬دﻓﻊ اﻟﺒﻮل ﻣﻲ ﻛﺮدم و‬
‫ﻋﻤﺎﻣﻪ داري ﻛﻪ ﻣﺸﻐﻮل وﺿﻮﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻣﺴﺢ ﭘﺎ ﺑﻮد ﺗﺬﻛﺮم داد ﻛﻪ ﺷﺎﺷﻴﺪن‬ ‫ﻫﻴﭻ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮع دﻓﻊ ادرار ﺑﻪ‬
‫ﺑﺪون ﻃﻬﺎرت‪ ،‬وﺿﻮ و ﻧﻤﺎز را ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬از ﮔﻔﺘﻪ ان ﻣﺮدك ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ‬ ‫ﻳﺎد دارم‪ ،‬ﺷﺎﺷﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻌﺪود دﻳﻮارﻫﺎي ﻣﺮﻃﻮب ﭘﺲ ﻛﻮﭼﻪ ﻫﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻫﺎﻟﻲ‬
‫ﻧﻔﻬﻤﻴﺪم‪ .‬ﺑﻮي ﮔﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻔﻘﺎن آور ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﻣﺴﺘﺮاح دوﻳﺪم‪.‬‬ ‫ﻛﻮﭼﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻄﻲ درﺷﺖ اﺧﻄﺎر ﻣﻲ دادﻧﺪ " ﻟﻌﻨﺖ ﺑﺮﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻫﺮ ﻛﺲ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻔﺲ ﻋﻤﻴﻘﻲ ﻛﺸﻴﺪه ﺣﺪﻳﺚ ﻧﺒﻮي را دوﺑﺎره ﺧﻮاﻧﺪم‪" .‬اﻟﻜﺜﺎﻓﺖ ﻣﻦ اﻻﻳﻤﺎن"‬ ‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺸﺎﺷﺪ "‬
‫در ذﻫﻨﻢ ﺣﻚ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺴﻢ ﺧﻮردن در ﺷﺮع اﻧﻮر و رﺳﺎﻟﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﻪ ﻣﺮاﺟﻊ اﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻞ دﺧﻮل ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﭼﻬﺎر راه ﭘﻬﻠﻮي و ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ‪ .‬وﺳﻂ ﭼﻬﺎرراه‪ ،‬ﮔﻨﺪه‬ ‫ﻣﺴﺘﺮاح و ﺷﺴﺘﻦ ﻣﺎﺗﺤﺖ‪ ،‬آداب و ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد‪ .‬اﻛﺜﺮ اﻓﺮاد‬
‫ﻻﺗﻲ از ﺣﺰب اﻟﻬﻲ ﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﻗﻠﻤﺪوش ﺑﺮادري رﻳﻘﻮ‪ ،‬ﺑﺎ دﻫﺎن ﻛﻒ ﻛﺮده‪،‬‬ ‫ﻣﺘﻘﻠﺐ و ﺣﻘﻪ ﺑﺎز‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ راﺳﺘﮕﻮﺋﻲ و درﺳﺖ ﻛﺮداري‪ ،‬داﺋﻤﺎً ﺑﻪ‬
‫زﻧﺠﻴﺮي را ﺑﺎﻻي ﺳﺮﭼﺮ ﺧﺎﻧﺪه و ﻋﺮﺑﺪه ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪ "ﺣﺰب ﻓﻘﻂ ﺣﺰب اﷲ‪،‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس و ﺧﺪا و اﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﻧﺒﻲ و ﻓﺎﻃﻤﻪ اﻃﻬﺮ‪ ،‬ﻗﺴﻢ ﻣﻲ ﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬در‬
‫رﻫﺒﺮ ﻓﻘﻂ روح اﷲ‪ ".‬ﺣﺰب اﷲ ﻫﻢ در ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﻮدﮔﻲ‪ ،‬ﻧﻌﺮه زﻧﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﺖ‬ ‫دادرﺳﻲ ﻫﺎي ﻣﺤﺎﻛﻢ ﺷﺮع‪ ،‬ﻗﻀﺎت دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﻘﺪس اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺴﺎﻣﻪ و‬
‫ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻛﻮﺑﻴﺪه ﺷﻌﺎررا ﺗﻜﺮار ﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺷﻌﺎرﻫﺎي ﺣﺰب اﷲ‪،‬‬ ‫ﻗﺴﻢ ﺧﻮردن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻫﻤﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬وﻟﻲ در ﺷﺮع اﺳﻼم‪ ،‬ﻗﺴﻢ‬
‫وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ ﺗﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮگ ﺑﺮ اﻳﻦ و آن‪ ،‬و ﻫﺮﭼﻪ ﻫﺴﺖ و ﻧﻴﺴﺖ را دم ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫دﮔﺮ اﻧﺪﻳﺸﺎن و ﻏﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ و اﻋﺘﺒﺎري ﻧﺪارد‪ .‬ﻟﺬا ﻣﻦ اﻳﻨﺠﺎ‬
‫در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺮ ﺷﻌﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻮب و ﭼﻤﺎﻗﻮ و زﻧﺠﻴﺮ و ﭘﻨﺠﻪ ﺑﻜﺲ‪ ،‬ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﮔﺮوﻫﻬﺎ‬ ‫ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت ﻣﺪﻋﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﺷﺎﺷﻴﺪن ﺑﻲ دﻏﺪﻏﻪ در‬
‫و ﺟﻮاﻧﺎن ﺣﺎﺿﺮ در ﭼﻬﺎر راه‪ ،‬ﻳﻮرش ﻣﻲ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﺑﺮﻳﺰﮔﺎهﻫﺎي ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺑﻪ وﻻي اﻋﻠﻢ ﻋﻠﻤﺎ و داﻧﺶ اﻓﻘﻪ ﻓﻘﻬﺎ ﻗﺴﻢ ﺟﻼﻟﻪ‬
‫آن روزﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﺮوه‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮر ﺷﻬﻴﺪ و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺶ‪ ،‬ﻧﺎم ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ و ﻣﻴﺎدﻳﻦ را‬ ‫ﻣﻲﺧﻮرم ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺤﺚ و ﺟﺪل و ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺘﻲ‬
‫ﻋﻮض ﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻗﺮار ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪ ﻧﺎم دﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪق ﻧﺎم‬ ‫ﭼﻪ ﺣﻮزوي و ﭼﻪ ﺑﻴﻀﻮي‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻣﺒﺤﺚ ﺷﺎﺷﻴﺪن و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﺎﺷﻴﺪن و‬
‫ﮔﺰاري ﺷﻮد‪ .‬درﺟﺴﺘﺠﻮي ﺳﻮژه اي ﺑﺮاي اﻧﻬﺪام و ﺗﺨﺮﻳﺐ‪ ،‬در ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻫﺎي آن ﻧﻤﻲ ﻛﺮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ ﺣﺰب اﻟﻬﻲ ﻫﺎي ﺣﺎﺿﺮ در ﭼﻬﺎر راه ﭘﻬﻠﻮي‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻴﺮﻛﻲ ﻛﻪ ﭘﻼك ﻫﺎي‬ ‫اﻣﺎ از اواﺋﻞ ﺳﺎل ‪ ، 1359‬ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ورق ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﻗﻀﻴﻪ از اﻳﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد‪.‬ﭼﻨﺪ‬
‫آﺑﻲ ﺑﺪان ﻧﺼﺐ ﺑﻮد ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ از ﺗﻴﺮك ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ و ﻣﺸﻐﻮل‬ ‫ﺻﺒﺎﺣﻲ از ﺗﺤﻮﻻت ‪ 22‬ﺑﻬﻤﻦ ﺳﺎل ‪ 1358‬ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ روزي در ﺗﻘﺎﻃﻊ‬
‫ﻛﻨﺪن ﭘﻼك ﻧﺎم ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎي ﭘﻬﻠﻮي و ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻮﺑﺖ ﭘﻼﻛﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﭼﻬﺎر راه ﭘﻬﻠﻮي و ﺗﺨﺖ ﺟﻤﺸﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻴﺮﻛﻲ ﻓﻠﺰي ﺗﻜﻴﻪ داده و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻗﺮار‬
‫آن ﻧﺎم و ﺟﻬﺖ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺣﻚ ﺷﺪه ﺑﻮد رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺣﺰب اﻟﻬﻲ ﻣﺮدد ﺑﻮد‬ ‫ﺑﺎ دوﺳﺘﻲ ﺑﻮدم‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻴﺮكﻫﺎ را ﺷﻬﺮداري در اﻛﺜﺮ ﭼﻬﺎرراه ﻫﺎ و ﻧﺒﺶ‬

‫‪٢٨٦‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬


‫ﻫﺸﺘﻢ ﻣﻬﺮ ﻣﺎه‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ‪ ،‬در ﻛﻨﺎر ﻫﻤﺎن ﺗﻴﺮ ﭼﻬﺎرراه ﭘﻬﻠﻮي‪،‬‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﻗﺮاري‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮ ﺷﺪم‪ .‬ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ دادﺳﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎ‬
‫اﻳﺴﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺴﻢ ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﺑﺎوراﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ دﺳﺘﮕﻴﺮ ﻛﺮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﺮادرﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻴﺴﻪ اي ﻣﻮاد از ﺟﻴﺒﺶ در آورده ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬
‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﭼﻬﺮه ﻫﺎي اﺷﻨﺎي وﻟﮕﺮدﻫﺎي ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺷﻬﺮﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺣﺮف‬
‫زدن ﻫﺎﻳﺸﺎن ﻓﻬﻤﻴﺪم‪ .‬ﻣﺮا در اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺑﻨﺰي اﺑﺘﺪا ﻣﺸﺖ و ﻣﺎل داده وﺳﭙﺲ‬
‫ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ ﭼﺸﻤﻬﺎﻳﻢ‪ ،‬ﻳﻚ راﺳﺖ ﺑﻪ اوﻳﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ "ﭘﻴﭻ ﺗﻮﺑﻪ" در ﺟﺎده ﻓﺮﻋﻲ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ اوﻳﻦ رﺳﻴﺪه ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاري ﻛﻪ ﺳﺮم را زﻳﺮ زاﻧﻮﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﻣﻲ‬
‫ﻓﺸﺮد‪ ،‬ﺗﻮﺑﻪ ﻛﺮدن و ﭘﻨﺎه آوردن ﺑﻪ داﻣﻦ اﺳﻼم را ﻳﺎد آورﻳﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﺷﺎﺷﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺷﺎﺷﻴﺪن ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﺮدم‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﻫﺎي ﺷﺐ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ‪ ،‬در راﻫﺮو ﺑﻨﺪ ‪ ،209‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﻳﺴﺘﺎده‪،‬‬
‫ﻧﮕﺎﻫﻢ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻦ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ روﺷﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻴﺰ ﮔﺮدي ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ ﻋﻠﻤﺎ‬
‫و اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬در ﺑﺎره ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺣﻜﻮ ﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﭘﺨﺶ ﻣﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻓﺮﻗﻲ ﺑﺎ ﻣﻮﻋﻈﻪ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎء‪،‬‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻫﺮ واﻋﻆ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﻳﻚ ﺣﺪﻳﺚ و ﻳﺎ رواﻳﺖ در ﺗﺎﻳﻴﺪ دﺳﺘﻮرات ﺷﺮع و‬
‫ﺿﺮورت اﺟﺮاي آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺷﺮوع ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻴﻞ واژه ﻫﺎي ﺧﻂ ﺧﻄﻲ را از ﺟﻌﺒﻪ‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻪ ﺑﻴﺮون ﺗﻒ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان را ﺗﻜﻪ ﺗﻜﻪ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ‪ :‬ﻃﺎﻏﻮت‪،‬‬
‫ﻣﺤﺎرب‪ ،‬ﻣﻌﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻖ‪ ،‬ﻣﻔﺴﺪ ﻓﻲ اﻻرض‪ ،‬ﺧﻂ اﻣﺎم‪ ،‬ﺧﻂ ﻧﻔﺎق‪ ،‬ﺧﻂ وﻻﻳﺖ‪،‬‬
‫ﺧﻂ ﺿﺪ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ‪ ،‬ﺧﻂ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪،‬ﺧﻂ ﻣﺸﺮﻛﻴﻦ‪ ،‬زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻔﻴﻒ‬
‫ﻣﺤﺠﺒﻪ‪ ،‬زن ﺑﻲ ﺣﺠﺎب‪ ،‬ﺑﺮادرﻣﺘﺪﻳﻦ ارزﺷﻲ‪ ،‬ﻣﺮدك ﻛﺮواﺗﻲ ﻋﺮق ﺧﻮر‪ ،‬و ‪....‬‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺳﺎﻋﺖ ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ را اﻋﻼم ﻛﺮده و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن‬ ‫ﻣﻴﺪان داري دﺳﺘﻪ ﺳﻴﻨﻪ زﻧﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺻﺤﻨﻪ‪ ،‬ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻋﺠﻴﺒﻲ‬
‫رﺳﻴﺪ‪ .‬ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎﺳﻪ اي آش و ﺗﻜﻪ اي ﻧﺎن ﺑﺪﺳﺘﻢ داد‪ .‬ﻳﺎد آور ﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ آش و ﻧﺎن از ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ اﺳﺖ و ﻃﺒﻖ رواﻳﺘﻲ ﻣﻮﺛﻖ‪ ،‬ﻣﻮ‬
‫ﻣﻨﻴﻦ ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎﻓﺮ ﻣﺤﺎرﺑﻲ ﭼﻮن ﻣﻦ‪ ،‬از داراﺋﻲ ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻏﺬا‬
‫ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬آش را ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺪار ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪم‪ .‬دو ﺑﺎره ﺑﻪ دﺳﺘﻢ داد و ﮔﻔﺖ ﻛﻮﻓﺖ‬
‫ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻘﻠﻴﺪي آﺧﻮﻧﺪ وار‪ ،‬ﺑﻪ رواﻳﺘﻲ از ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ اﺷﺎره ﻛﺮده ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‬
‫ﻛﻪ در زﻧﺪان ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن ﻣﺘﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ رﺋﻔﺖ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎور دارﻧﺪ‪ .‬ازاﻳﻦ‬
‫روي‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻛﺸﺘﻦ ﻛﺎﻓﺮان‪ ،‬ﺑﻪ آﻧﻬﺎ آب و ﻧﺎن ﻣﺠﺎﻧﻲ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ‪:‬‬
‫رواﻳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ و اش را ول ﻛﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺎش ﻣﻦ ﺑﻪ ﭼﺴﺐ‬
‫ﺑﺮادر!! ﻣﻦ ﺷﺎش دارم‪ .‬ﺣﺪﻳﺜﻲ‪ ،‬رواﻳﺘﻲ‪ ،‬ازﻧﺒﻮي ﻳﺎ اﺧﻮي در ﻣﻮرد ﺷﺎﺷﻴﺪن‬
‫ﺳﺮاغ ﻧﺪاري ﻛﻪ ﭼﺎره ﻛﺎر ﻣﻦ ﻛﻨﺪ؟ ﻟﮕﺪي ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻢ زده ﻣﺸﺘﻲ ﺑﺮﺳﺮم‬
‫ﻛﻮﺑﻴﺪ‪ .‬آش ﺑﻴﺖ اﻟﻤﺎل ﺑﻪ زﻣﻴﻦ رﻳﺨﺖ‪.‬‬
‫از ﻗﺪﻳﻢ دﻳﺪه و ﺷﻨﻴﺪه ﺑﻮدﻳﻢ ﻛﻪ ﻻت ﻫﺎوﭼﺎﻗﻮ ﻛﺶ ﻫﺎ ﺑﺮاي ﻳﻜﻪ ﺗﺎزي و ﺑﺎج‬
‫ﮔﻴﺮي در ﻣﺤﻠﻪ ﻫﺎ‪ ،‬اﻃﻮار و ﻧﺴﻖ ﻛﺸﻲ ﻫﺎي ﺧﺎص ﺧﻮد را دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً‪،‬‬
‫اوﺑﺎش و اراذل‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد دﻟﻬﺮه و ﺗﺮس در ﻣﻴﺎن ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﻣﺤﻼت‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺼﺪ‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﮔﻨﺪه ﻻﺗﻲ و ﺑﺎج ﮔﻴﺮي‪ ،‬از ﭼﻨﺪ رﻗﻴﺐ و ﻳﺎ ﻣﻌﺘﺮض ﭼﺸﻢ‬
‫زﺧﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﻧﻮك ﭼﺎﻗﻮ و ﻗﻤﻪ ﺻﻮرﺗﺸﺎن را ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﺧﻂ‬
‫ﺧﻄﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬واژه ﺧﻂ ﺧﻄﻲ ﻛﺮدن‪ ،‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ اوﺑﺎش و ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﺸﻴﻦ‬
‫ﻫﺎي ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻣﻠﻤﻮس داﺷﺘﻪ و ﺣﺮﺑﻪ اي ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺮاي ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ‬
‫ﻣﻘﺎم ﮔﻨﺪه ﻻﺗﻲ و ﻧﻮﭼﻪ ﭘﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺶ ﻗﺮاوﻻن ﻧﻈﺎم ﻣﻘﺪس ﺟﻤﻬﻮري‬
‫اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﺴﻴﺞ ﻧﻮﭼﻪ ﻻت ﻫﺎ وﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻫﺎي ﺷﻬﺮي در ﻣﺤﻼت‬
‫و ﻣﺴﺎﺟﺪ‪ ،‬از ﺳﻴﺎﺳﺖ وﺗﺎﻛﺘﻴﻚ ﺧﻂ ﺧﻄﻲ ﻛﺮدن و ﺧﻂ ﻛﺸﻲ ﻛﺮدن ﺑﻬﺮه‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻟﺸﻜﺮﻓﺎﺗﺢ اﺳﻼم‪ ،‬از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪاي ﻫﺠﻮم‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻘﺪس‬
‫ﭼﭙﺎن وﻻﻳﺖ‪ ،‬روح ﻛﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺷﺎن و ﻣﻘﺎم اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬و ﻫﺴﺘﻲ ﻣﻌﺘﺮﺿﻴﻦ و‬
‫رﻗﺒﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ دﺷﻨﻪ ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺧﻂ ﺧﻄﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺧﻂ ﺧﻄﻲ ﻛﺮدن و ﺧﻂ‬
‫ﻛﺸﻲ ﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻬﺮوﻧﺪان و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺗﺤﻮل ﺧﻮاه را ﺷﻘﻪ ﺷﻘﻪ و ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻪ‬
‫ﻛﺴﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﻦ و ﺗﻮ ﻣﺎ ﻧﺸﻮﻳﻢ‪ .‬ﺧﺎﻧﻪ اش وﻳﺮان ﺑﺎد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺳﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﺷﻢ را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺷﺮوع‬
‫ﻛﺮدم ﺑﻪ داد و ﻫﻮار ﻛﺸﻴﺪن‪ .‬ﺑﺮادر ﭘﺎﺳﺪار ﺳﺮرﺳﻴﺪه ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ‬
‫ﻧﺜﺎرم ﻛﺮد‪ .‬ازروي ﻧﺎﭼﺎري‪ ،‬ﺑﺎز ﺑﺎ ﺻﺪاﺋﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ ﻓﺮﻳﺎد ﻛﺸﻴﺪم‪ .‬دوﺑﺎره ﺟﻔﺘﻚ‬
‫اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺑﺎز ﻓﺮﻳﺎد ﻛﺸﻴﺪم‪ .‬ﻫﺮدو ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻳﻢ‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻳﻘﻪ ام را ﮔﺮﻓﺘﻪ‪،‬‬
‫ﻛﺸﺎن ﻛﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺮد ﻛﻪ ﺗﻮاﻟﺖ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﻓﻠﺰي در آن ﺑﻮد‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫دودﻗﻴﻘﻪ وﻗﺖ داري ﻛﻪ ﻛﺎرت را ﺑﻜﻨﻲ‪ .‬ﻛﺎررا ﺷﺮوع ﻛﺮدم‪ .‬ﺑﻪ وﺳﻂ ﻛﺎر‬
‫ﻧﺮﺳﻴﺪه‪ ،‬ﻟﮕﺪي ﺣﻮاﻟﻪ ام ﻛﺮد ﻛﻪ ﭼﺮا اﻳﺴﺘﺎده ﻣﻲ ﺷﺎﺷﻲ؟ در ﺣﺎل‬
‫ﺷﺎﺷﻴﺪن‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺘﺶ ﻗﺪم زدم‪ .‬ادرارم ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻴﺮﻳﺨﺖ و او ﺑﻪ‬
‫ﻋﻘﺐ ﻓﺮارﻣﻴﻜﺮد‪ .‬ﻛﺎرم ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬اوﺿﺎع را ﺟﻤﻊ و ﺟﻮر ﻛﺮدم‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار‪،‬‬
‫‪٢٨٧‬‬
‫ﻃﺮح و داﺳﺘﺎن و ﺷﻌﺮ‬
‫ﻛﻪ ﭘﻼك داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﻫﻢ ﻛﻨﺪﻧﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧﻲ‪ .‬از ﺑﺎﻻي ﺗﻴﺮ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ‬
‫ﺳﺮدﻣﺪار وزﻫﺮا ﺧﺎﻧﻢ ﻣﻮﺋﻤﻨﻪ ﻣﺸﻮرت ﻛﺮده ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﻻﺗﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪" :‬اﻳﻦ ﺗﺎوﻟﻮ‬
‫ﻛﻨﺪﻧﻴﻪ ﻳﺎ ﻣﻮﻧﺪﻧﻲ؟" ﭼﻨﺪ ﺑﭽﻪ ﻻت دﺑﺶ‪ ،‬ﻧﻈﺮ دادﻧﺪ‪" :‬ﻛﺮدﻧﻴﻪ ﻛﺮدﻧﻲ"‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻣﺸﺎورﻳﻦ‪ ،‬راي ﺑﻪ ﻛﻨﺪن ﭘﻼك داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان دادﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻠﻮ داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﺗﻬﺮان ﻛﻨﺪه ﺷﺪه و درزﻳﺮ ﭘﺎي ﺣﺰب اﻟﻬﻲ ﻫﺎي ﺳﻴﻨﻪ زن‪ ،‬ﻟﮕﺪ ﻛﻮب ﺷﺪ‪ .‬آن‬
‫ﺗﻴﺮ‪ ،‬ﻳﺎد ﮔﺎر ﻓﻠﺴﻔﻪ اﻧﻘﻼب ﻣﻘﺪس اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﺷﺪ‪ .‬از ان زﻣﺎن‪،‬ﻫﻤﻪ‬
‫ﻗﺮارﻫﺎﻳﻢ را ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﭘﺎي ان ﺗﻴﺮ ﻣﻲ ﮔﺬارم‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺗﺎﺑﻠﻮداﻧﺸﮕﺎه‪ ،‬ﮔﺮوﻫﺎن اﷲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ و ﻳﻮرش ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن‪،‬‬
‫اداﻣﻪ داد‪ .‬اوﺑﺎش ﺷﻌﺎرﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺳﺮﻣﻲ دادﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﻪ ﺷﺎن ﺷﻮر و‬
‫ﻗﻮت ﻗﻠﺐ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﮔﻨﺪه ﻻﺗﻲ‪ ،‬در ﻧﻘﺶ ﻣﻴﺎن دار‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ زد‪" :‬ﺣﻴﺪر‬
‫ﺣﻴﺪره" ﺑﻘﻴﻪ‪ ،‬در ﭘﺎﺳﺦ ﻋﺮﺑﺪه ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‪" :‬ﺣﻴﺪر" و‪:‬‬
‫"ﺟﻨﮓ ﺧﻴﺒﺮه" ‪" ...‬ﺣﻴﺪر"‬
‫" ﻳﺎ ﻋﻠﻲ ﺑﮕﻮ" ‪" ...‬ﺣﻴﺪر"‬
‫"ﻳﺎ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﮕﻮ" ‪" ...‬ﺣﻴﺪر"‬
‫"ذوﻟﻔﻘﺎرﻳﺎش" ‪" ...‬ﺣﻴﺪر"‬
‫"ﻛﺮﺑﻼ ﺋﻴﺎش" ‪" ...‬ﺣﻴﺪر"‬
‫"ﺣﻴﺪر ﺣﻴﺪره" ‪" .....‬ﺣﻴﺪر"‬
‫در ﻟﺤﻈﻪ اي از ﻳﻮرش‪ ،‬ﺣﺰب ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دﺧﺘﺮاﻧﻲ زﻳﺒﺎ روي و ﺑﻲ ﺣﺠﺎب‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﻫﻢ زدن‪ ،‬دﺧﺘﺮان را دوره ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬زﻫﺮا ﺧﺎﻧﻢ‬
‫ﻋﻠﻤﺪاري ﺣﺴﻴﻨﻲ را رﻫﺎ ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺸﻜﻦ زدن‪ ،‬و ﺣﺮﻛﺎت ﺟﻠﻒ وﺷﻨﻴﻊ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎﺑﺎره ﻫﺎي ﻣﺤﻠﻪ ﻣﺨﺼﻮص داﺷﺖ‪ .‬ﻧﻮﺣﻪ ﻋﺎﺷﻮراﺋﻲ ﺳﻴﻨﻪ زﻧﺎن ﻋﻮﺿﻲ‪،‬‬
‫ﻋﻮض ﺷﺪ‪ ..‬زﻫﺮا ﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬دم ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬رﻧﮓ ﺑﻨﺪ ﺗﻨﺒﺎﻧﻲ ﻓﻲ اﻟﺒﺪاﻫﻪ اي ﺳﺮداد‪.‬‬
‫زﻫﺮا ﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻤﺎ واﺷﺎره ﺑﻪ داﻣﻦ و ﺷﻠﻮار دﺧﺘﺮان وﺣﺸﺖ زده‪ ،‬آﻧﻬﺎرا دﻋﻮت‬
‫ﺑﻪ ﻛﻨﺪن داﻣﻦ و ﺷﻠﻮار ﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺣﺰب اﷲ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺣﺮﻛﺎﺗﻲ ﺗﻘﻠﻴﺪي از‬
‫زﻫﺮاﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺟﻮاب ﺗﺮﺟﻴﻊ ﺑﻨﺪ ﻧﻮﺣﻪ را ﻳﻚ ﺻﺪا ﭘﺲ ﻣﻲ داد‪ .‬دادو ﺳﺘﺪ‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻲ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻜﻦ ﺑﻜﻨﻪ!! ‪" ...‬ﺑﻜﻦ"‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻳﻜﻲ!! ‪" ...‬ﺑﻜﻦ"‬
‫ﺑﺮاي زﻫﺮاﺧﺎﻧﻢ!!‪" ...‬ﺑﻜﻦ"‬
‫ﺟﻮن داداﺷﻲ!!‪" ...‬ﺑﻜﻦ"‬
‫ﻣﻦ ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻢ!! ‪" ...‬ﺑﻜﻦ"‬
‫ﭼﺮا ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻲ!! ‪" ....‬ﺑﻜﻦ"‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻬﺮوﻧﻪ!!‪" ...‬ﺑﻜﻦ"‬
‫ﻗﺮ ﻓﺮاوﻧﻪ!! ‪" ...‬ﺑﻜﻦ"‬
‫ﺣﻴﺮت و ﺳﺮاﺳﻴﻤﮕﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ وﺟﻮد دﺧﺘﺮان را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل‪،‬‬
‫ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻴﺪﻧﺪ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺤﻨﻪ ﻛﺮﺑﻼ‪ ،‬در ﭼﻬﺎرراه ﭘﻬﻠﻮي‪ ،‬ﺗﻜﺮار‬
‫ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺷﻮر ﺣﺴﻴﻨﻲ ﭘﺎﺳﺪاران اﺳﻼم و ﺣﺰب اﷲ‪ ،‬ﻋﻴﻨﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻗﻤﻪ ﻛﺶ ﻫﺎي ﺣﺰب اﷲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻴﺶ ﻫﺎي ﺑﺎز و ﭼﺸﻤﺎﻧﻲ وﻗﻴﺢ و درﻧﺪه‪ ،‬ﺟﺴﻢ و‬
‫روح دﺧﺘﺮان را ﻣﻲ درﻳﺪ‪ .‬ﻋﺼﺒﻲ ﺷﺪه وﺗﻤﺎم وﺟﻮدم ﻣﻲ ﻟﺮزﻳﺪ‪ .‬ﺷﺎﺷﻢ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺴﺠﺪي ﻣﻌﺘﺒﺮ دوﻳﺪم ﺗﺎ ﺑﺎﺷﺎﺷﻴﺪن ﻣﺘﺒﺮﻛﺶ ﻛﻨﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺋﻴﺰ ﺗﻬﺮان زﻳﺒﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﺮ ﻣﺎه ‪ 1360‬ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻔﺘﻪ اي ﻳﻜﺒﺎر ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﺗﻴﺮ ﭼﻬﺎرراه ﭘﻬﻠﻮي ﻣﻲ رﻓﺘﻢ‪ .‬دﻟﻢ ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺎي آن ﺗﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﺗﻬﺮان ﺳﺮود و آواز ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﺪم‪ .‬ﻫﺴﺘﻲ اﺳﺘﺎدان و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‪ ،‬ﺑﺎ زﻧﺠﻴﺮ و‬
‫ﻗﻤﻪ ﻫﺎي ﺧﻮن آﻟﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺎد رﻓﺘﻪ و ﺧﻆ ﺧﻈﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﺻﻮل ﻣﻜﺘﺐ وﻻﻳﺖ‬
‫ﻓﻘﻴﻪ و ﺧﻂ اﻣﺎم‪ ،‬ﺧﻂ ﻛﺶ اﺻﻠﻲ روز ﺑﻮد‪ .‬رادﻳﻮ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ و ﻣﻨﺒﺮ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬روﺿﻪ ﺧﻮاﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻨﺮ ﻋﺎﺷﻮراﺋﻲ‪ ،‬ﺧﻂ ارﺷﺎدي ﺧﻮن رﻳﺰي را‬
‫ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻛﺮده و ﺣﺰب اﷲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺣﺶ‪ ،‬ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺿﺪ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ را ﻋﺮﺑﺪه‬
‫ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺷﺮاﻓﺖ ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺑﺎ ﺧﻂ ﻛﺶ ﻫﺎي‬
‫ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺳﺎز اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻲ درﻳﺪﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﺎد دﻛﺘﺮﺳﺮوش‪ ،‬درﺳﺘﺎد اﻧﻘﻼب‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻴﺎﺳﺖ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪ .‬او ﺳﺮﻓﺼﻞ ﺧﻄﻮط اﺳﺎﺳﻲ وﺣﺪت ﺣﻮزه و‬
‫داﻧﺸﮕﺎه و ﺧﻂ ﺗﻔﻜﻴﻚ داﻧﺸﺠﻮي ﺧﻂ اﻣﺎم را ﺑﺎ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﻨﺎﻓﻖ و ﻣﺤﺎرب‬
‫ﺗﺮﺳﻴﻢ وﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻫﺪف ﺳﺨﻨﺮاﻧﻴﻬﺎي ﻣﺸﻌﺸﻊ ﻋﻠﻤﺎ‪ ،‬ﺗﻼش ﺑﻲ وﻗﻔﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد ﺗﻔﻜﻴﻚ و ﺧﻂ ﻛﺸﻲ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻣﺮز ﺧﻮدﻳﻬﺎ و ﻏﻴﺮ ﺧﻮدﻳﻬﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اوﺑﺎش ﺣﺰب اﻟﻠﻬﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻂ ﻛﺸﻲ ﻫﺎرا ﺑﺎ ﻗﻤﻪ ﻫﺎي ﺧﻮن آﻟﻮد ﺑﺮ ﺟﺎن ﺷﻬﺮ‬
‫ﻣﻲ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ زﻣﻴﻦ ﭼﻤﻦ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﺣﻘﻮق را‬
‫ﺑﻠﻌﻴﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻮﻳﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان‪ ،‬در ﺷﻬﺮﺷﺎن‪ ،‬آواره ﺑﻮد‪.‬‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

‫در اداره ﻫﺎ و دواﻳﺮ دوﻟﺘﻲ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻲ ﻛﺎرﻣﻨﺪان "اﻳﺴﺘﺎده ﺷﺎش"‪،‬‬
‫آﻧﻬﺎ را اﺧﺮاج ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ دﮔﺮ اﻧﺪﻳﺸﺎن و ﺑﻬﺎﺋﻲ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻂ ﻛﺶ‬
‫ﺧﻮن رﻳﺰﻏﻴﺮت اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬اﻧﻬﺎراﺑﺎ دﺷﻨﻪ و ﻗﻤﻪ ﻣﻲ ﻛﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺴﺒﻪ و ﻣﺮاﻛﺰ ﺧﺼﻮﺻﻲ را واادار ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ اﺧﻄﺎري ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‪ ،‬اﻋﻼم‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ از "ﭘﺬﻳﺮش ﺧﺎﻧﻢ ﻫﺎي ﺑﺪ ﺣﺠﺎب ﻣﻌﺬورﻧﺪ‪ ".‬اﮔﺮ ﻣﻐﺎزه داري‬
‫دﺳﺘﻮر ﺷﺮﻋﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ را اﺟﺮا ﻧﻤﻲ ﻛﺮد‪ ،‬دﻛﺎﻧﺶ را آﺗﺶ ﻣﻲ زدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﺷﻬﺮ وﻧﺪان‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻫﺎ ﻳﻤﺎن را زﻧﺪان ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻼ و آﺧﻮﻧﺪ ﻣﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﻣﺮدﻣﺎﻧﻲ ﻋﺎﺟﺰ و آرام و‬
‫ﻓﻘﻴﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮاﻗﻌﻲ‪ ،‬ﺑﻪ دﻻﻳﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ دردي ﻛﺮده ﺑﻮدم‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎر ﺑﺎ رﻓﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﻗﻢ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﻓﻮﺟﻲ ﻃﻠﺒﻪ ﺟﻮان دﻳﺪﻳﻢ‪ .‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻴﻢ ﺑﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﻌﺎﺷﺮت و ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﭘﺲ از ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﻃﻼب‪ ،‬رﻓﻴﻖ ﻫﻤﺮاه ﺑﻪ ﻃﻌﻨﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺎه واﻗﻌﻲ و ﻟﻴﺎﻗﺖ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺷﺒﺎﻧﻲ ﺧﺮ و ﻣﺎدﻳﺎن در روﺳﺘﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬ورق ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﻫﺮ روز ﻧﻘﺶ وﭼﻬﺮه ﭘﻠﻴﺪي از اﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﻋﻠﻨﻲ‬
‫ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬اﺧﻮﻧﺪ و ﭘﻴﺎده ﻧﻈﺎم ﺑﺴﻴﺞ ﻛﺮده‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﺗﺮوﻳﺞ و اﺟﺮاي‬
‫اﺣﻜﺎم ﻗﺘﺎﻟﻪ ﺷﺮع ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﺳﺎرت‪ ،‬ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﻌﻤﺎ و ﭘﺮﺳﺸﻲ ﺑﻲ ﭘﺎﺳﺦ‬
‫ﭘﻴﺶ اﻣﺪه و رﻫﺎﻳﻢ ﻧﻤﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ آﺧﻮﻧﺪ ﻫﺎي ﻋﺎﺟﺰ و ارام‬
‫ﺳﺎﺑﻖ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺷﻬﺮوﻧﺪان را ﭘﺎي ﻣﺎل ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﺪون دﻏﺪﻏﻪ‬
‫ﻫﺰاران ﻗﺘﻞ و ﺟﻨﺎﻳﺖ وﺣﺸﺘﻨﺎك ﻛﺮده و ﻛﻚ ﺷﺎن ﻫﻢ ﻧﻤﻲ ﮔﺰد؟ در‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ در زﻧﺪان ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﻮش دادن اﺟﺒﺎري ﺑﻪ ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻫﺎي‬
‫آﺧﻮﻧﺪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺟﻮاب ﻣﻌﻤﺎ وﭘﺮﺳﺸﻢ را ﭘﻴﺪا ﻛﺮدم‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﻧﻜﺘﻪ اي ﻛﻠﻴﺪي و‬
‫دﺳﺖ آوردي ﻣﻬﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻮﻫﺮ ﻧﻴﺮﻧﮓ ﻗﺸﺮ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ‪ ،‬از ﺳﻪ ﺣﺮف ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻳﻦ ﺳﻪ ﺣﺮف ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻛﻠﻤﻪ‪ " :‬ﻗَﺎلَ "‬
‫" ﻗَﺎلَ ﻗَﺎلَ " ﺗﺮﺟﻴﻊ ﺑﻨﺪ اﺑﺘﺪاي ﻫﺮ روﺿﻪ و ﻣﻮﻋﻈﻪ و درس روزاﻧﻪ اﺧﻮﻧﺪ ﻫﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻜﺎن ﻧﺪارد روﺿﻪ و ﻣﻮﻋﻈﻪ اي ﺑﺪون "ﻗَﺎلَ" ﺷﺮوع ﺷﻮد‪ " .‬ﻗَﺎلَ "‬
‫ﺑﺮاي آﺧﻮﻧﺪ داراي اﻫﻤﻴﺘﻲ ﻛﻠﻴﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻜﺮار و ﻛﺎرﺑﺮد زﻳﺮﻛﺎﻧﻪ " ﻗَﺎلَ "‪،‬‬
‫آﺧﻮﻧﺪ اﻳﻤﺎن را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻋﻘﻞ و اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻛﺮده اﻓﺴﺎر اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺳﺎده اﻧﺪﻳﺶ‬
‫را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻛﺜﺮ ﻣﻮاﻗﻊ‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد " ﻗَﺎلَ "‪ ،‬ﺗﻜﺮار ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻫﺎي زﻳﺮﻛﺎﻧﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎت و‬
‫ﻗﺮاردادﻫﺎي ﺑﺪﻳﻬﻲ و روزﻣﺮه زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻻﺑﻼي ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻫﺎي‬
‫اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬دﺳﺘﻮرات ﺗﻔﻜﻴﻜﻲ و ﻗﺘﺎﻟﻪ ﺷﺮع ﺻﺎدرو ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬آﺧﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻇﺮاﻓﺖ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه ﻛﻠﻴﻪ اﺧﻼﻗﻴﺎت و ﻗﺮاردادﻫﺎ و ﻣﻘﺮرات ﺑﺪﻳﻬﻲ و روزﻣﺮه‬
‫زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺮدم را آﺳﻤﺎﻧﻲ ﻛﺮده ﺑﺮاي ﺳﺎده دﻻن اﻳﻤﺎن و ﺑﺎور و‬
‫ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬ﻗَﺎلَ رﺳﻮاﷲ‪ ،‬دروغ ﻧﮕﻮ‪ .‬ﻗَﺎلَ اﻣﺎم ﺻﺎدق‪ ،‬ﻋﻠﻢ‬
‫ﺑﻴﺎﻣﻮز و دزدي ﻧﻜﻦ‪ .‬رواﻳﺖ اﺳﺖ از اﺑﻮ ﻓﻼﻧﻲ‪ ،‬ﻗَﺎلَ ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان ﻛﻤﻚ‬
‫ﻛﻦ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﭘﺎ ﻣﻨﺒﺮي ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﺗﺮدﻳﺪ و ﭘﺮﺳﺸﻲ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫ﺿﺮورت و ﺻﺤﺖ ﻳﻚ ﭼﻨﻴﻦ دﺳﺘﻮرات اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺪﻳﻬﻲ را ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﻴﻠﻪ‬
‫ﻣﻼ‪ ،‬وﺻﻞ ﻛﺮدن اﻳﻦ ﺑﺪﻳﻬﻴﺎت اﺧﻼﻗﻲ ﺑﻪ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و ﻻﺋﻲ زدن اﺣﻜﺎم ﻗﺘﺎﻟﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﺧﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻜﺮار ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن اﻧﺴﺎن زﻣﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺧﻄﺎ ﻛﺎر ﺑﻮده و‬
‫اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺬا اﻧﺴﺎن ﻗﺎدر و اﺳﺎﺳﺎً ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ اﺧﻼﻗﻴﺎت و ﻗﺮاردادﻫﺎ و‬
‫ﻣﻘﺮرات ﺑﺪﻳﻬﻲ و روزﻣﺮه زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﻮﻫﺮ ﻧﻴﺮﻧﮓ‬
‫آﺧﻮﻧﺪ اﻧﺠﺎﺋﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻓﺮد اﻳﻤﺎﻧﻲ را ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻣﻐﺰ ﺷﻮﺋﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻣﺮﻳﺪ ﺑﺎورﻣﻨﺪ‬
‫اﻳﻤﺎﻧﻲ‪،‬ﻫﻴﭻ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ وﺟﺪاﻧﻲ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻣﻘﺮرات آﺳﻤﺎﻧﻲ ﺷﺮع اﻧﻮر ﻧﺪارد‪،‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻃﺒﻖ "ﻗَﺎلَ" ﻓﻲ ﻛﺘﺎب اﻟﻜﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺟﺎﻳﺰه اﺟﺮاي دﺳﺘﻮرات و ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺷﺮع‪،‬‬
‫ورود ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺑﻬﺸﺖ ﻫﻤﻪ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﻫﺎ و ﻋﻘﺪه ﻫﺎي زﻣﻴﻨﻲ ﻣﻮﺋﻤﻨﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﻠﻮي‬
‫ﻛﻮدﻛﺎﻧﻪ و ﻣﺴﺘﺤﺠﻦ‪ ،‬ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺎ دﺳﺘﻮر دﻫﻨﺪه اﺳﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﺗﻜﻠﻴﻒ آﺧﻮﻧﺪ ﻓﻘﻂ‬
‫ﮔﻔﺘﻦ " ﻗَﺎلَ " اﺳﺖ‪ .‬و ﻇﻴﻔﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻫﻢ‪ ،‬اﺟﺮاي دﻗﻴﻖ " ﻗَﺎلَ " اﺳﺖ و‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻋﺬاب وﺟﺪان ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ زﻳﺮا ﺑﻪ آﻧﻬﺎ رﺑﻄﻲ ﻧﺪارد و آﺳﻤﺎن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺟﻮاب‬
‫ﮔﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺧﻮﻧﺪ زﻳﺮﻛﺎﻧﻪ ﺟﺎ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ " .‬ﻗَﺎلَ " ﻛﻔﺎررا ﺑﻜﺸﻴﺪ‪ .‬رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻋﻠﻲ‬
‫در ﻳﻚ ﻧﻮﺑﺖ ‪ 800‬ﻛﺎﻓﺮ را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ذواﻟﻔﻘﺎر ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻛﺮد‪ " .‬ﻗَﺎلَ " ﻓﻲ‬
‫ﻛﺘﺎب اﻟﻤﺒﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻌﺰﻳﺮ و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ " .‬ﻗَﺎلَ اﷲ ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻓﻲ ﻛﺘﺎب‬
‫اﻟﻜﺮﻳﻢ" ﺳﻨﮕﺴﺎرﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭼﻴﺴﺖ؟ اﺟﺮاي " ﻗَﺎلَ "‬
‫آﻳﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن در اﺟﺮاي اﺣﻜﺎم " ﻗَﺎلَ " ﻣﺴﺌﻮل اﺳﺖ؟‬
‫ﺧﻴﺮ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻜﻠﻒ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺗﻜﻠﻴﻒ را اﺟﺮا ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻲ رود‪.‬‬
‫‪٢٨٨‬‬
‫ﻃﺮح و داﺳﺘﺎن و ﺷﻌﺮ‬
‫ﻓﺤﺶ ﻫﺎي ﻧﺎﻣﻮﺳﻲ دﺑﺸﻲ ﻧﺜﺎرم ﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ ﭼﻮن دو دﻗﻴﻘﻪ وﻗﺖ‬
‫ﻣﺠﺎز ﺷﺎﺷﻴﺪﻧﻢ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد اﻟﺒﺎﻗﻲ را در ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﺮدم ﺗﺎ‬
‫دﺳﺘﻮر ﺷﻤﺎ اﻃﺎﻋﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺷﻜﻨﺠﻪ اي ﺳﺨﺖ ﻧﻮﻳﺪم داد‪.‬‬
‫ﻗﺸﺮ اﻧﮕﻞ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻴﺮﻧﮓ ﻫﺎي زﻳﺮﻛﺎﻧﻪ اي ﺧﻮد را از ﻣﺮدم ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ‬
‫ﻛﺮده‪ ،‬ﺳﻮار ﺳﺎده اﻧﺪﻳﺸﺎن اﺟﺘﻤﺎع ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻼ و اﺧﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻴﻨﻲ ﺳﺎده دﻻن‪ ،‬ﺑﻪ درون ﺑﺎورﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺧﺰد‪ .‬آﺧﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﻮﺷﻴﺪن‬
‫ﻋﺒﺎ و ﻋﻤﺎﻣﻪ و ﻧﻌﻠﻴﻦ‪ ،‬ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ اﻟﺒﺴﻪ اي ﺷﺒﻴﻪ ﻟﺒﺎس اﻣﺎﻣﺎن و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫وﺟﻮد ﻣﻘﺪس ﺳﺎﺧﺘﻪ اي را ﺑﻪ ﻣﺮﻳﺪان و ﭘﻴﺎده ﻧﻈﺎم اﺳﻼم ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺎ زﻳﺮﻛﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد اﻟﻘﺎب "ﻋﺎﻟﻢ و روﺣﺎﻧﻲ" ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮﻳﺪان ﻛﻢ‬
‫داﻧﺶ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺣﻤﺎﻗﺖ و ﺟﻬﺎﻟﺖ زﻣﻴﻨﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻼ ﺑﺎ ﻟﻔﺎﻇﻲ ﻫﺎي ﻏﺮﻳﺐ و ﻧﺎ‬
‫آﺷﻨﺎي ﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬آﻳﺎت و رواﻳﺎت و ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻫﺎي ﻓﺮا زﻣﻴﻨﻲ ﺑﺮاي "ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا"‬
‫ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﺎده اﻧﺪﻳﺸﺎن‪" ،‬ﺑﻨﺪﮔﻲ" را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺮﻋﻮب ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ‬
‫روﺣﺎﻧﻲ اﻧﻬﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﺧﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻴﺮﻧﮕﻲ داﺋﻤﻲ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﭘﺮرﻣﺰ و راز‬
‫وﺻﻞ ﻛﺮده‪ ،‬وارث و ﺳﺨﻨﮕﻮي ﺧﺪا و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و اﻣﺎﻣﺎن ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن زﻧﺪان‪ ،‬ﻧﻤﺎد ﻛﺎﻣﻠﻲ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎور ﻣﻨﺪ ﺧﺪا و اﺧﻮﻧﺪ و ﻣﻼ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻴﺮت و ﺗﻌﺠﺐ زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﺎن از اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﭼﺮا ﻣﺎ اﺳﻴﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ اﻧﻬﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺎورﻣﻨﺪ و ﺑﻨﺪه ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻓﺮداي روز دﺳﺘﮕﻴﺮي‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ و ﻧﻴﻢ ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﺑﺎﺻﺪاي ﮔﻮﺷﺨﺮاش اذان‪،‬‬
‫ﭼﺮﺗﻢ ﭘﺎره ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﭘﺘﻮي ﻛﺜﻴﻒ‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪ دﻳﻮار راﻫﺮو ﺑﻨﺪ ‪ ،209‬ﻧﺸﺴﺘﻪ‬
‫ﭼﺮت زده ﺑﻮدم‪ .‬از زﻳﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﻨﺪ راﻫﺮو را ﺑﺮاﻧﺪاز ﻛﺮدم‪ .‬درﻧﺰدﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﻲ‬
‫اﺳﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺎﻫﺎي ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﺎﻧﺪ ﭘﻴﭽﻲ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺎﻟﻪ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﻧﺎﻣﺶ ﺑﻬﺮام ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ‬
‫روزي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻬﺮام آزاد اﻧﺪﻳﺶ درﺑﻨﺪ را‪ ،‬ﺳﻼﺧﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮام‪،‬راﻫﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻢ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﺎز‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻢ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻓﺮﺻﺖ ﺷﺎﺷﻲ دﻳﮕﺮ ﻧﺼﻴﺒﻢ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎن راﻫﺮو‬
‫ﻋﻮض ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮ و ﻛﻠﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺟﺪﻳﺪ ﭘﻴﺪاﺷﺪ‪ .‬ﻧﻌﻠﻴﻦ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪ‬
‫و زﻳﺮ ﻟﺐ ﻧﻮﺣﻪ اي را ﺗﻜﺮار ﻣﻴﻜﺮد‪" .‬اي ﻋﻠﻲ اﺻﻐﺮ ﭼﺮا ﮔﻬﻮاره ﺷﺪ ﺗﺎﺑﻮت‬
‫ﺗﻮ؟" ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟ ﻣﻦ و ﺑﻬﺮام دﺳﺘﻬﺎﻳﻤﺎن را‬
‫ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻬﺮام ﻛﻔﺖ‪ :‬ﺗﻮ ﻛﺎﻓﺮي‪ .‬ﻏﻠﻂ ﻛﺮدي ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﻲ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻦ اﺳﻴﺮي ﺗﺎزه و ﺻﻔﺮ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻮدم‪ .‬ﻟﮕﺪي ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮﻳﻢ زده‪ ،‬دﺳﺘﻮرداد‬
‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻢ‪ .‬اﻳﺴﺘﺎدم‪ .‬ﺑﻪ رﺳﻢ ﻣﻌﻤﻮل ﻳﻘﻪ ام را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﺸﺎن ﻛﺸﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺳﻠﻮل ﺷﺐ ﻗﺒﻞ ﺑﺮد‪ .‬ﮔﻔﺖ زود ﻛﺎرﻫﺎﻳﺖ را ﺑﻜﻦ‪ .‬در زﻧﺪان اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻓﺤﺶ و‬
‫ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ‪ ،‬ﻧﻮازﺷﻲ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﻴﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﻛﻪ از‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺣﻮاﻟﻪ ﺷﻮد‪ ،‬دردي دو ﭼﻨﺪان دارد‪ .‬ﺑﺮاي اﺟﺘﻨﺎب از اﻳﻦ ﻧﻮازش‬
‫ﻏﺎﻓﻞ ﮔﻴﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﺣﺪود ﺳﻲ درﺟﻪ ﻛﺞ اﻳﺴﺘﺎده ﻣﺸﻐﻮل ادرارﻛﺮدن ﺷﺪم‪ .‬ﭘﺲ‬
‫زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻮاي ﺷﺮﺷﺮ ادرار‪ ،‬ﺻﺪاي ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﻲ را ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ .‬داﺷﺘﻢ‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮدم ﺣﺎل ﻣﻲ ﻛﺮدم ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺮادر ﭘﺎﺳﺪار‪ ،‬ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﻲ را ﻗﻄﻊ‪،‬‬
‫و ﻣﺜﻞ ﻓﺎﺗﺤﺎن ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﺑﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺸﺘﻲ ﻣﺤﻜﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻢ ﻛﻮﺑﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲ زد ﻛﻪ‪ :‬ﻣﺎدر ﻗﺢ‪ ،..‬ﻓﻼن ﻓﻼن ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺒﻠﻪ‪ ،‬اﻳﺴﺘﺎده‬
‫ﻣﻴﺸﺎﺷﻲ؟ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﺳﻴﺎﻫﻲ رﻓﺖ‪ .‬ﮔﻮﻧﻪ ام ﺑﻪ ﺷﺪت درد ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺷﺎش ﺑﻨﺪ‬
‫ﺷﺪم‪ .‬درﭼﻬﺮه ورم ﻛﺮده‪ ،‬وﺿﻮ و ﻧﻤﺎز و ﺷﺎش ﻗﺎﻃﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ راﻫﺮو ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻪ ﻣﺎه و ﺑﻴﺴﺖ روز‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻜﻨﺠﻪ و ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ روزاﻧﻪ‪ ،‬در ﻳﻚ ﺳﻠﻮل اﻧﻔﺮادي‪،‬‬
‫اﻗﺎﻣﺖ داﺷﺘﻢ‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ در اﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺎه‪ ،‬ﺑﻮاﺳﻄﻪ وﺟﻮد ﺗﻮاﻟﺖ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﻓﻠﺰي‬
‫در ﺳﻠﻮل‪ ،‬ﻣﺸﻜﻠﻲ از ﺟﻬﺖ دﻓﻊ ادرار ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲ آﻣﺪ‪ .‬ﻫﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻫﻲ‪،‬‬
‫آزاده اي اﺳﻴﺮ ﺷﺪه از راه ﻣﻲ رﺳﻴﺪ‪ .‬درزﻧﺪان‪ ،‬ﻫﻢ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺧﻮب‪ ،‬ﻧﻌﻤﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻃﺮات ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻴﻢ و ﺑﺎ اﻧﻮاع ﺑﺎزي ﻫﺎ ﺧﻮدﻣﺎن را ﺳﺮﮔﺮم ﻣﻲ ﻛﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫وﻟﻲ ﺷﺎﺷﻴﺪن در ﺣﻀﻮر ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﻣﺮاﺳﻢ ﺧﺎص ﺧﻮد را داﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮوﻗﺖ ﻳﻜﻲ از‬
‫زﻧﺪاﻧﻲ ﻫﺎ ﻣﺴﺘﺤﻖ دﻓﻊ اﻟﺒﻮل ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻫﺎي اﺳﻴﺮ‪ ،‬روﻳﺸﺎن‬
‫را ﺑﺴﻤﺖ دﻳﻮار ﭼﺮﺧﺎﻧﺪه و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح زﻧﺪان‪ ،‬رو ﺑﻪ دﻳﻮار ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﺗﻬﺎﻣﺎت ﻓﺮاواﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎزﺟﻮ ﺑﺮاﻳﻢ ردﻳﻒ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﺴﺘﺎده ﺷﺎﺷﻴﺪن و‬
‫رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﺷﺎﺷﻴﺪن ﻫﻢ ﻣﺘﻬﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮ ادﻋﺎ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻤﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻫﺘﻚ ﺣﺮﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺳﺎت ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ‪ ،‬اﻳﺴﺘﺎده و رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﺷﺎﺷﻴﺪه‬
‫ام‪ .‬در ﺧﻂ ﻛﺸﻲ ﻫﺎ و ﺧﻂ ﺧﻄﻲ ﻛﺮدﻧﻬﺎي داﺋﻤﻲ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺎه‬
‫دﻗﻴﻖ ﺧﻮدﻳﻬﺎ و ﻏﻴﺮ ﺧﻮدﻳﻬﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺧﻮدﻳﻬﺎ ﺑﺎ اﻣﺘﻴﺎزات وﻳﮋه اي‪ ،‬از‬
‫ﻫﻤﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮﺧﻮردارﺷﺪه و ﻏﻴﺮ ﺧﻮدﻳﻬﺎ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ از‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ در ﻟﻴﺴﺖ ﻏﻴﺮ ﺧﻮدي "اﻳﺴﺘﺎده‬
‫ﺷﺎﺷﺎن" ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻣﺎﻣﻮرﻳﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﺎ ﻣﺤﺴﻮس ﺳﺮﺑﺎزان ﮔﻤﻨﺎم‬
‫اﻣﺎم زﻣﺎن در ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻲ و ﺧﻂ ﻛﺸﻲ ﺑﺎ "اﻳﺴﺘﺎده ﺷﺎﺷﺎن"‬
‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫ﻃﺮح و داﺳﺘﺎن و ﺷﻌﺮ‬
‫اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 1362‬ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻨﻮز ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدم‪ .‬زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﺟﺎي‬
‫ﺳﻮزن اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺣﻜﺎم ﺷﺮع اﻏﻠﺐ دادﮔﺎﻫﻬﺎي اﻧﻘﻼب آﺧﻮﻧﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﻲ اب ﺧﻮردن‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ " ﻗَﺎلَ " ﺣﻜﻢ اﻋﺪام ﺻﺎدر ﻣﻲ‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران ﻫﻢ در اﺟﺮاي ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ از " ﻗَﺎلَ "‪ ،‬ﻫﺮﺷﺐ‬
‫ﺗﻴﺮﺑﺎران ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ " .‬ﻗَﺎلَ "‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪارن ﻣﻮﺋﻤﻦ را ﻣﻜﻠﻒ ﻣﻲ ﻛﺮد ﺑﻪ اﺳﻴﺮان‬
‫ازاده ﺑﺎﻛﺮه‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﻋﺪام‪ ،‬ﺗﺠﺎوز ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران اﺳﻼم‪ ،‬در اﺟﺮاي اﻳﻦ‬
‫ﺗﻜﻠﻴﻒ‪ ،‬ﺑﺎﻫﻢ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﻛﺲ ﺑﺮﻧﺪه اﺟﺮاي اﻳﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻣﻲ ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻧﺲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ رﻓﺘﻦ ﻣﻲ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫در زﻧﺪان ﻓﻘﻂ ﻛﺘﺐ ﻣﺬﻫﺒﻲ در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻗﻠﻢ و ﻛﺎﻏﺬي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ دادﮔﺎه ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم وﺳﻌﻲ ﻣﻴﻜﺮدم در ذﻫﻨﻢ دﻓﺎﻋﻴﻪ اي ﺑﺮاي روز‬
‫ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ آﻣﺎده ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ اﺗﻬﺎﻣﺎت ﺟﻮاﺑﻴﻪ اي آﻣﺎده ﻛﺮده ﺑﻮدم ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از‬
‫اﺗﻬﺎم اﻳﺴﺘﺎده ﺷﺎﺷﻴﺪن و رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﺷﺎﺷﻴﺪن‪.‬‬
‫روزي ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺗﻔﺎق‪ ،‬در ﺣﺎل ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻳﻚ ﻛﺘﺎب دﻳﻨﻲ‪ ،‬از ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎري‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻳﻚ " ﻗَﺎلَ " ﻣﺸﻜﻞ ﮔﺸﺎ ﺑﺮﺧﻮردم‪ .‬ﻟﺐ ﻛﻼم اﻳﻦ " ﻗَﺎلَ " اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت رﺳﻮل ﻫﻢ اﻳﺴﺘﺎده ﺷﺎﺷﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻳﻨﻴﻢ ﻏﻨﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪم‪ .‬اﻳﻦ رواﻳﺖ را در ﺣﺎﻓﻈﻪ ام ﺣﻚ ﻛﺮده و در دادﮔﺎه‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫مجموعه شعر امير مھيم‬
‫اﻓﺘﺨﺎر ﺗﻤﺎم ﺑﺮاي ﻗﺎﺿﻲ ﻧﻘﻞ ﻛﺮدم‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ دﺳﺘﻮر داد ﻓﻲ اﻟﻤﺠﺲ ﻣﺮا ﻛﺘﻚ‬
‫با نام "در ھياھوی سکوت" منتشر شده است‬ ‫ﻣﻔﺼﻠﻲ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬رواﻳﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ ﺑﻮد و ﺷﻴﻌﻴﺎن اﻳﻦ رواﻳﺖ را ﻗﺒﻮل‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫*****‬
‫ﺣﺪﺛﻨﺎ آدم ﻗﺎل‪ :‬ﺣﺪﺛﻨﺎ ﺷﻌﺒﺔ‪ ،‬ﻋﻦ اﻷﻋﻤﺶ‪ ،‬ﻋﻦ أﺑﻲ واﺋﻞ‪ ،‬ﻋﻦ ﺣﺬﻳﻔﺔ ﻗﺎل‪:‬‬
‫أﺗﻰ اﻟﻨﺒﻲ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺳﺒﺎﻃﺔ ﻗﻮم‪ ،‬ﻓﺒﺎل ﻗﺎﺋﻤﺎ‪ ،‬ﺛﻢ دﻋﺎ ﺑﻤﺎء‪ ،‬ﻓﺠﺌﺘﻪ‬
‫ﺷﺒﻪ ﺧﺪا !‬ ‫ﺑﻤﺎء ﻓﺘﻮﺿﺄ‪ ) .‬ﺻﺤﻴﺢ اﻟﺒﺨﺎري ‪ :‬ﻛﺘﺎب اﻟﻮﺿﻮء ﺑﺎب‪ :‬اﻟﺒﻮل ﻗﺎﺋﻤﺎ وﻗﺎﻋﺪا ( ‪.‬‬
‫رﺿﺎ اﻣﻴﺮﻋﺰﻳﺰي‬ ‫از ﺣﺬﻳﻔﻪ رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺖ ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠﻢ از ﻣﺤﻠﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺮدم زﺑﺎﻟﻪ ﻫﺎي ﺧﻮد را در آﻧﺠﺎ ﻗﺮار ﻣﻲ دادﻧﺪ ﻋﺒﻮر ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻋﺒﺎ دارم ﺑﻪ ﺗﻦ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ‬ ‫اﻳﺴﺘﺎده ادرار ﻛﺮده و ﺑﻌﺪ آب ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﺑﺎ آن وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪ ) .‬ﺻﺤﻴﺢ‬
‫ز ﻣﻦ ﺑﺮﺗﺮ ﻓﻘﻂ اﷲُ اﻛﺒﺮ‬ ‫اﻟﺒﺨﺎري ‪ :‬ﻛﺘﺎب اﻟﻮﺿﻮء ﺑﺎب‪ :‬اﻟﺒﻮل ﻗﺎﺋﻤﺎ وﻗﺎﻋﺪا (‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻴﻜﻨﻢ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻛﻨﺪ ﺷﺨﺼﻲ ﺟﺴﺎرت‬ ‫*‬
‫ﻣﺤﺎرب ﺑﺎ ﺧﺪا‪ ،‬ﻗﺘﻠﺶ ﻣﺴﻠّﻢ‬
‫ﺑﺮاﻳﻢ ﺟﺎن آدم ﻛﻢ ز ﺷﻠﻐﻢ‬
‫ﺑﻠﻲ ﻣﻦ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﺷﺒﻪ ﺧﺪاﻳﻢ‬
‫ﻣﻦ از اﻳﻦ ﻣﺮدم ﺧﺎﻛﻲ ﺟﺪاﻳﻢ‬
‫ﭼﺮا ﮔﺮدن ﻧﻬﻢ ﺑﺮ رأي ﻣﻠّﺖ‬
‫ﭼﺮا ﺗﻦ در دﻫﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺬﻟّﺖ‬
‫ز آزادي ﻓﻘﻂ اﻳﻦ را ﺑﺪاﻧﻢ‬
‫ﻛﻪ ﺗﺨﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻓﻮري دﻛﺎﻧﻢ‬
‫ﺧﻮدم ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺧﻮدم ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺰارم‬
‫ﺧﻮدم از ﻫﺮ ﺧﻄﺎﺋﻲ ﺑﺮﻛﻨﺎرم‬
‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﮔﻨﺞ ﻣﻠّﺖ را رﺑﻮدم‬
‫ﻧﺸﺪ ﻳﻚ ﺷﺐ ﻛﻪ ﻣﻦ آﺳﻮده ﺑﻮدم‬
‫ﻧﻪ ﺟﺎﺋﻲ و ﻧﻪ راﻫﻲ ﭘﻴﺶ دارم‬
‫ﻧﻪ ﻏﻤﺨﻮاري ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از ﺧﻮﻳﺶ دارم‬
‫از آن ﺗﺮﺳﻢ ﻛﻪ ﺧﺸﻢ ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن‬
‫ﺳﺘﺎﻧﺪ از ﻣﻦِ ﺷﺒﻪ ﺧﺪا ﺟﺎن‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻢ آﺷﻜﺎرا‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻤﻴﻨﻴﻢ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻬﺎن رﺳﻮاﺗﺮﻳﻨﻴﻢ !‬ ‫ﺗﺎزهﺗﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻴﻢ‪ .‬ﻃﺎﻫﺮي ﺑﺎ ﻧﺎم "اﺧﻼق و ادﻳﺎن ﺗﻮﺣﻴﺪي"‪،‬‬
‫‪1/8/ 2010‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﺠﻠﻪي آرش ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻛﺘﺎب ارز ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫*‬

‫‪٢٨٩‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬

 ‫ﻃﺮح و داﺳﺘﺎن و ﺷﻌﺮ‬
‫آدﻣﻜﺶ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻣﺨﺘﺎري و ﭘﻮﻳﻨﺪه اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎي ﺧﻮدﺷﺎن‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪه اﺳﺖ و ﭼﻨﺪي ﻧﻤﻲﮔﺬرد ﻛﻪ آﻣﺮان و ﻋﺎﻣﻼن اﻳﻦ ﻗﺘﻞﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺰاي‬
‫ﻋﻤﻞ ﻧﻨﮕﻴﻦ ﺧﻮد ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺸﺪ‪ .‬از ﻳﻚ ﺳﻮ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ اﻣﺎﻣﻲ را از ﻣﻴﺎن‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺻﺪور ﻗﺮار ﻣﻮﻗﻮﻓﻲِ ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﺑﺪﻳﻦﺳﺎن ﺣﺬف ﻫﻤﻪي اﻗﺎرﻳﺮ او از‬
‫ﭘﺮوﻧﺪه‪ ،‬راﺑﻄﻪي ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ در آﻣﺮﻳﺖ و اﺟﺮاي اﻳﻦ ﻗﺘﻞﻫﺎ ﻳﻚﺳﺮه ﮔﺴﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﺮوﻧﺪه را از ﻃﻮل و ﻋﺮض و ارﺗﻔﺎع ﻣﺜﻠﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺸﺘﻲ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺮاﻳﻲِ ﺧﺮدهﭘﺎ را ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪاي ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن دادرﺳﻲ آن‬
‫ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﺎﺻﺮ زراﻓﺸﺎن‪ ،‬ﻳﻜﻲ از وﻛﻼي‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ و ﺑﻪ "ﺟﺮم" دﻓﺎع از ﻣﻮﻛﻼن ﺧﻮد ﺑﻪ ﭘﻨﺞ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ دوازدﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮد‬
‫ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ -‬و اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﺣﺪﻳﺜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎزﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد و ﻣﻮرد ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ -‬در ﻓﻀﺎي ﻓﺮوﻛﺶِ ﺳﺮﻳﻊ‬
‫اﻋﺘﺮاض و اﻟﺘﻬﺎب ﻣﺮدم و ﺑﺮ ﺑﺴﺘﺮ ﺟﺒﻦ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲِ ﺑﻪاﺻﻄﻼح اﺻﻼحﻃﻠﺒﺎﻧﻲ‬ ‫ﻗﺘﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺨﺘﺎري و ﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ ﭘﻮﻳﻨﺪه‬
‫ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺮاي ﺟﺮاﺣﻲ اﻳﻦ "ﻏﺪهي ﺳﺮﻃﺎﻧﻲ" ﻋﺰم ﺟﺰم ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ در‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻣﺮان و ﻋﺎﻣﻼن ﻗﺘﻞﻫﺎي زﻧﺠﻴﺮهﺋﻲ ﻃﻨﺎﺑﻲ را ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮﻗﺘﺎً ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎﻳﺸﺎن ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﻮد ﺑﺎز ﻛﺮدﻧﺪ و دﺳﺖﺑﻪﻛﺎر ﺗﺪارك‬ ‫آن ﺷﺐ ﻛﻪ ﺷﻬﺮ را از ﺗﺎﺑﻮت ﺑﻴﺮون ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ‬
‫ﺗﻮﻃﺌﻪﻫﺎي ﺗﺎزه ﺑﺮ ﺿﺪ آزاديﺧﻮاﻫﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻛﺸﺘﺎر ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪي‬ ‫ﮔﻮدال دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ﻣﺎ را ﺳﺘﺎرهﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ﺟﻮاﻧﺎن در ﻛﻬﺮﻳﺰك از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬راه اﻓﺘﺎدن ﭼﻨﺪﺑﺎرهي ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﻗﺘﻞﻫﺎي زﻧﺠﻴﺮهﺋﻲ و ﺗﻜﺮار ﭼﺮﺧﻪي ﻛﺸﺘﺎر آزاديﺧﻮاﻫﺎن اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را‬ ‫ﻣﺮدم آزاده!‬
‫ﻳﺎدآوري ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻬﺎي آزادي در اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻫﻢﭼﻨﺎن ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ و‬ ‫دوازدﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮد ﻗﺘﻞ ﺗﺒﻬﻜﺎراﻧﻪي زﻧﺪهﻳﺎدانِ ﻋﺮﺻﻪي اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺑﻴﺎن‪،‬‬
‫زدودن ﻧﻨﮓ آزاديﻛُﺸﻲ از ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺎ ﻋﺰم و ارادهي ﺑﻪﻣﺮاﺗﺐ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮِ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺨﺘﺎري و ﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ ﭘﻮﻳﻨﺪه‪ ،‬ﻓﺮا ﻣﻲرﺳﺪ اﻣﺎ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻫﻨﻮز آﻣﺮان و‬
‫ﻣﺮدم آزاديﺧﻮاه را ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻼن واﻗﻌﻲ اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺎت ﻫﻮﻟﻨﺎك را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻛﻤﺎﻛﺎن ﺳﻜﻮت‬
‫ﻛﺎﻧﻮن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اﻳﺮان‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﮔﺮاﻣﻲداﺷﺖ ﻳﺎد ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺨﺘﺎري و‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن و ﻣﺮدم اﻳﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ ﭘﻮﻳﻨﺪه و اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﺧﻮد از ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺮاﺳﻢ‬ ‫اﻛﻨﻮن ﻫﻤﮕﺎن ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻗﺘﻞﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ‪ 77‬ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ‬
‫ﺑﺰرگداﺷﺖ ﺑﺮاي اﻳﻦ دو ﻋﺰﻳﺰ‪ ،‬ﻫﻢﭼﻮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺎن ﻣﻌﺮﻓﻲ و‬ ‫ﻗﺘﻞﻫﺎي زﻧﺠﻴﺮهﺋﻲ ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن و‬
‫ﻣﺤﺎﻛﻤﻪي آﻣﺮان و ﻋﺎﻣﻼن ﻗﺘﻞﻫﺎي زﻧﺠﻴﺮهﺋﻲ‪ ،‬آزادي ﻫﻤﻪي زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬ ‫آزاديﺧﻮاﻫﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ ددﻣﻨﺸﺎﻧﻪي ﻓﻌﺎﻻن ﺳﻴﺎﺳﻲ دارﻳﻮش‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬و ﺣﺬف ﺳﺎﻧﺴﻮر از ﺗﻤﺎﻣﻲ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺗﺄﻣﻴﻦ‬ ‫ﻓﺮوﻫﺮ و ﭘﺮواﻧﻪ اﺳﻜﻨﺪري آﻏﺎز ﺷﺪ و ﺑﺎ رﺑﻮدن و ﺧﻔﻪ ﻛﺮدن دو ﻳﺎر ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ‪‬‬
‫آزادي اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺑﻴﺎن ﺑﺮاي ﻫﻤﮕﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﻛﺎﻧﻮن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺨﺘﺎري و ﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ ﭘﻮﻳﻨﺪه‪ ،‬ﺑﻪ اوج رﺳﻴﺪ‬
‫و ﺑﺮاي ﺟﺎﻧﻴﺎن آدﻣﻜﺶ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﻧﻔﺮت و ﺧﺸﻢ ﻣﺮدم اﻳﺮان و ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن در‬
‫ﻛﺎﻧﻮن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اﻳﺮان‬ ‫ﭘﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎنﻛﻪ از آﻏﺎز اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرﻓﺖ اﻳﻦ ﻗﺘﻞﻫﺎ ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان را ﺑﻪ‬
‫‪ 11‬آذر ‪1389‬‬ ‫ﻟﺮزه درآورد‪ ،‬ﭘﺮده از ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮگﻫﺎي ﻣﺸﻜﻮك دﻳﮕﺮ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫روز ﺟﻤﻌﻪ ‪ 19‬آذرﻣﺎه‪ ،‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 2‬ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ‪ ،‬در ﮔﻮرﺳﺘﺎن اﻣﺎﻣﺰاده ﻃﺎﻫﺮ در‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎران و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﻣﻮرﺧﺎن و ﻓﻌﺎﻻن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ را ﺑﻪ‬
‫ﻣﻬﺮﺷﻬﺮ ﻛﺮج ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ و ﻳﺎران ﮔﺮد ﻣﻲآﻳﻴﻢ و آراﻣﮕﺎه اﻳﻦ ﺟﺎنﺑﺎﺧﺘﮕﺎن‬ ‫ﺑﺎزﻧﮕﺮي در ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺘﻞﻫﺎ و ﺳﺮﻛﻮبﻫﺎي دو دﻫﻪي ﭘﻴﺶ از آن واداﺷﺖ‪ ،‬و‬
‫راه آزادي را ﮔﻠﺒﺎران ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫داﻧﺶﺟﻮﻳﺎن و ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﮕﺎن را ﺑﻪ دادﺧﻮاﻫﻲ ﻃﻠﺒﻴﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﭘﺮده اﻧﺪﻛﻲ‬
‫*‬ ‫ﻛﻨﺎر رﻓﺖ آﺷﻜﺎر ﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻼن ﺧﻮنآﺷﺎم در ﮔﺬﺷﺘﻪي ﻧﻪﭼﻨﺪان دور از‬
‫رﻳﺨﺘﻦ ﺧﻮن دهﻫﺎ آزاديﺧﻮاه دﻳﮕﺮ ﻫﻢﭼﻮن زﻧﺪهﻳﺎدان اﺣﻤﺪ ﻣﻴﺮﻋﻼﻳﻲ‪،‬‬
‫ﻏﻔﺎر ﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﺣﺎﺟﻲزاده‪ ،‬ﭘﻴﺮوز دواﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺠﻴﺪ ﺷﺮﻳﻒ و ‪ . . .‬ﻫﺮاﺳﻲ‬
‫ﺳﺎلﻫﺎﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ دل راه ﻧﺪاده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻣﻲﮔﺬرد ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﻛﻪ رﻓﺘﮕﺮِ ﻧﺎرﻧﺠﻲﭘﻮشِ ﻛﻮﭼﻪي ﻣﺎ‬ ‫اﺑﺘﺪاﻳﻲﺗﺮﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻛﻮب و‬
‫دﺳﺘﮕﻴﺮي و ﺣﺒﺲ و ﺳﺎﻧﺴﻮر ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺳﺮﺑﻲ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺎﻛﻢ ﻛﺮدﻧﺪ و ﮔﻮي‬
‫ﻫﻲ ﭘﺎﻳﻴﺰ را ﺧﻼف‪ ‬ﺑﺎدﻫﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻣﻲراﻧﺪ و ﺑﺎز‬
‫ﺳﺒﻘﺖ را از ﺧﻮدﻛﺎﻣﮕﺎن ﻗﺮونوﺳﻄﺎﻳﻲ رﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻛﻨﻮن اﻋﻤﺎل زور و ﺳﺮﻛﻮب‬
‫ﺑﺎرانِ ﺑﺮگ و رﮔﺒﺎرِ ﺳﺘﺎرﮔﺎنِ ﻣ‪‬ﺮده را‬ ‫ﺷﻴﻮهي راﻳﺞ در ﭼﻬﺎرﮔﻮﺷﻪي ﻛﺸﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻮرش ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬دﺳﺘﮕﻴﺮيﻫﺎي‬
‫ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬دادﮔﺎهﻫﺎي ﻋﺪاﻟﺖﺳﺘﻴﺰ و ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺖﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﻲ اﺑﻌﺎدي وﺳﻴﻊ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻨﺘﻘﺪان اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺪون اراﻳﻪي ﻛﻮﭼﻚﺗﺮﻳﻦ ﻣﺪرﻛﻲ در‬
‫)ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﺻﺎﻟﺤﻲ(‬
‫زﻧﺪانﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و ﻛﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ وﻛﻼي ﻣﺪاﻓﻊ ﺣﻘﻮق‬
‫زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻴﺰ دﺳﺘﮕﻴﺮ و زﻧﺪاﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﻲ اﻓﺰون ﺑﺮ آنﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪهي ﻗﺘﻞﻫﺎي زﻧﺠﻴﺮهﺋﻲ ﺣﺪﻳﺚ‬
‫دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ دارد ﻛﻪ از ﻟﺰوم ﻋﺰم و ارادهي ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮِ آزاديﺧﻮاﻫﺎن ﺑﺮاي‬
‫رﻳﺸﻪﻛﻨﻲ آن ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در آﻏﺎز ﺗﺼﻮر ﻣﻲﺷﺪ ﻃﻨﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﺳﺮﻛﻮبﮔﺮان‬
‫‪٢٩٠‬‬ ‫آرش ﺷﻤﺎرهي ‪ 105‬و ‪106‬‬
 ‫طرح و داستان و شعر‬
‫ﻣﻬﺘﺎب‬
‫ﻛﻨﺎر ﭘﻨﺠﺮهاي ﺑﺮ ﻣﻪ و ب‬ ‫ﭘﻨﺎه ﺟﻮﻳﻲ ﺳﺮﮔﺮددان‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ‪ ‬ﭘﻨ‬ ‫‪ ‬‬
‫ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ رراز "آزاده ﺧﺎﻧﻢ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاش")‪(1‬‬ ‫ﻣﺮدي‬ ‫‪ ‬‬
‫در ﭘﻴﺎمِ ﻣﻮﻻﻻي ﺑﻠﺦ‬ ‫ﻳﺎ زﻧﻲ‬
‫‪‬ف د‪‬ف د‪‬ف د‪‬ف‪(2)"‬‬‫از "د‪‬ف‪ ‬دف‬ ‫ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ از اﻳﻦ و آن‬
‫ﺑﻮدرﻳﺎر" ﻋﻴﺎر‬
‫رِ‬ ‫"ژان‬ ‫ﺳﺮﮔﺮدان‬
‫در ﻣﺴﻴﺮ "ﺑﺰﺰرگ راه"ي )‪ (3‬ﺗﻠﺦ‬ ‫ﺑﻲ ﻫﻢزﺑﺎن‬
‫ﺳﺮﺧﻮرده زاز دﻳﺪاري ﺑﻲﺑﺎر‬
‫‪3‬‬
‫‪5‬‬ ‫ﮔﺎه‬
‫ﮔﺎه‬ ‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻲش‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻲش‬ ‫ﻣﺤﻮ ﺗﻤﺎﺷﺎي ررﻗﺺِ "زﻻﺗﺎن" و "ﻣﺎرادوﻧﺎ"‬
‫ﻳﻠﻪ در ﺧﻴﺎﺑﺎﺎنﻫﺎي ﺑﻲﻧﺎمِ ﺗﺒﻌﻌﻴﺪ‬ ‫ﻳﺎ ﻫﻢآواز‬
‫ﺑﻪ ﺟﺴﺖ و ﺟﻮي ﺧﺎﻃﺮه ﻲ‬
‫ﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﺪه ﻧﺎﺧﻮاﻧﺪهه‬ ‫ﺑﺎ ﭘﺮوازِ ﭘﺮواﻧﻪواار "زﻳﺪان"‬
‫ﺗﺨﺖ دردﻣﻨﺪي‬‫ﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﻳﺎ ﻛﻨﺎر‬ ‫ﺑﺮ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺳﺒﺒﺰِ دﻻر و ﻫﻴﺎﻫﻮ‬
‫در ﻓﺮاﻣﻮش ﺧﺎﻧﻪاي ﺑﻌﻴﺪ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﻲﺧﻴﺰد‬
‫ﺷﺮﺑﺖ ﻣﻬﺮﺑﺎﺎﻧﻲ ﻣﻲﻧﻮﺷﺎﻧﺪ‬ ‫ﮔﻮﺷﻲِ ﺗﻠﻔﻦ را ﺑﺮ ﻣﻲدارد‬
‫ﻫﺎي ﺗﺎر اﻧﺘﻈﺎر‬
‫ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ي‬ ‫ﺑﻪ ﭘﺮوﻳﺰ ﻗﻠﻴﭻﺧﺧﺎﻧﻲ‬
‫ﺗﺎ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻛﻨﻨﺪ‬ ‫ﺗﻬﻨﻴﺘﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﻳﺪ ﺑﺎ ﻟﺒﺨﻨﺪ‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻴﻚ" را‬
‫ﻢ‬ ‫ﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪي‬ ‫ﻣﺮورِ "ﺳﻴﺎﺳ‬ ‫ﺣﻀﻮرِﺻﺒﻮرِ "آررش" را‬
‫ﻫﻫﻔﺖ دﻳﺪار ﺑﺎ ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﻴﺪا ‪ ‬‬
‫در ﻋﺒﻮر از ووﺻﻴﺖ ﻧﺎﻣﻪي ﭘﺪر‬ ‫ﻓﺮاز آﻣﺪه‬
‫ﻓﻜﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻓﺮا ﺪ‬ ‫از ﻣﺮزِ ﻳﻚﺻﺪ و ﭼﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎي ﻣﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ‪ ‬‬
‫د‬
‫اﻳﺮان" را‬
‫"ﻋﺸﻖِ ن‬
‫ﺑﻪ ذﻫﻦ زﻣﺎﻧﻧﻪي ﭘﺴﺮ‪.‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ ‬اﻛﻛﺒﺮ ذواﻟﻘﺮﻧﻴﻦ‬
‫ﮔﺎه ﻣﻲﺑﻴﻨﻲش‬
‫‪6‬‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ‬ﻛﻨﺎرِ ﻣﻴﻴﺰي ﺗﻤﻴﺰ‬ ‫‪1‬‬
‫ﮔﺎه‬ ‫رو ﺑﻪ روﻳﺶ‬ ‫ﮔﺎه ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻲش‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻲش‬ ‫ﻧﺖ‬
‫ﻫﺰارﺗﻮي اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ‬ ‫رووﭘﺎﻳﻲ ﻣﻲزﻧﺪ‬
‫ﺑﺮاي "ﺑﺎران" ﺗﻤﺎمِ ﻓﺼﻞﻫﺎ‬ ‫ﻧﮕﺎه در ﻧﮕﺎه ﻓﺮﺮوغ‬ ‫ﺷ‬
‫ﺷﻴﺪا و ﺷﺎداب‬
‫ﺑﺮ ﺳﻨﮕﻼخ ﭘ‪‬ﺮ ﺑﺮف اﺳﺘﻜﻬﻠﻢ ﺑﻲ ﺣﺮف‬ ‫ﭼﺸﻢاﻧﺪازش‬ ‫ﻛﻨﺞ اﺗﺎقاش‬
‫ﺸﻮده اﺳﺖ‬‫ﭘﻨﺠﺮهاي ﮔﺸ‬ ‫اﻧﺒﻮه ﺧﺒﺮﻫﺎي درﺷﺖ و رﻳﺰ‬ ‫ﻲﺟﺪار ﻛﺘﺎب‬
‫ﻣﻴﻴﺎن دﻳﻮارﻫﺎي ﺑﻲ‬
‫ﺑﻪ "ﺑﻴﺸﻪي اﺷﺎره")‪(5‬‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎي درﺳﺳﺖ و دروغ‬ ‫ﻫﻫﻢ ﭘﺎي ﻛﻮدﻛﻲ ددلﺷﺎد‬
‫ﺗﺎ از "ﻫﻔﺖ داتﻛﺎم"اش)‪(6‬‬ ‫ورق ﻣﻲزﻧﺪ‬ ‫ﭘﺮ‪‬ﺮ ﻏﻮﻏﺎ‬
‫ﻧﻮري ﺑ ﺪ‬
‫ﺘﺎﺑﺎﻧﺪ‬ ‫ﺗﺎرﻳﻜﻲِ ﺟﻬﺎن ررا‬ ‫ﺑﻲ ﻧﻘﺎب‪.‬‬
‫ﻲ‬
‫ﺑﺮ "ﺷﻮرش ﺷﺎﻋﺮاﻧﮕﻲ"‬ ‫ﻓﺮازِ واژهﻫﺎي ﺧﺧﻄﻲ ﻧﺎﺧﻮاﻧﺎ‬
‫ﺧﻂ و رﺑﻂ‬
‫در ﭼﻨﺪ ﻂ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻮرزاﻧﺪ‬ ‫‪2‬‬
‫از ﺗﺌﻮري "ﺗﺗﺌﻮدور آدورﻧﻮ"‬ ‫زﺑﺎﻧﻲ ﺷﻴﺪا را‬ ‫ﮔﺎه‬
‫ﺑﺮاي اﻣﺮوزِ ﻣﻣﻦ‬ ‫ﺑﺮ ﺑﻄﻦِ ﻣﺘﻨﻲ از "دﻳﻮاﻧﮕﻲ"‬ ‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻲش‬‫ﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻓﺮداي ﺗﻮ‬ ‫از ﻣﻨﻈﺮِ ﻳﻜﻲ "ﻣﻴﺸﻞﻓﻮﻛﻮ"‬ ‫ﻗﻬﻬﻘﺎه زﻧﺎن‬
‫ﻲاﺑﻦ ﻳﻘﻈﺎن" را‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ "ﺣﻲ‬ ‫ﻣﻲﮔﺮﻳﺪ‬‫ﻲ‬
 ‫طرح و داستان و شعر‬
‫‪7‬‬
‫ﮔﺎه‬
‫ن‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﻲ ‪ :‬ﮔﻴﻠﺪاد ارﺳﻼن‬
‫ﻲ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺧﻮد را‬
‫ﻦ‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺎ‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻲش‬ ‫ﻲ‬
‫در ﻣﺮﺮگ‬ ‫ﻣﺎﺎه ﺗﺎ ﻣﺎه‬
‫زﻣﺎن ﻣﻴﺦ ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫"ﮔﻢ ﺷﺪه در ﻓﺎﺻﻠﻠﻪي دو اﻧﺪوه")‪(7‬‬
‫ﻣﺮده ﻣﻴﺦ ﻣﻴﺦ‬
‫ﺑﻪ ﮔﺎه‪ ‬ﻧﮕﺎﻫﻲ‬‫ﻪ‬
‫ﺗﺎﺑﻮت‬
‫ت‬
‫آﺑﺴﺘﻦ ﻣﻴﺦ ﺑﻲ ﺗﺎ‬
‫ﻦ‬ ‫ﺮﺑﺮ ﺟﻬﺎنِ ﻧﻘﺮهاي "ﺑﺮوﻧﻮ اوﻳﺮ")‪(8‬‬
‫ﻣﻴﺦ ﺑﺑﻲ رﻳﺦ‬ ‫ﺳﻴﺎه‬
‫در ﺧﻮاﻧﺶِ اﺷﻌﺎر ﺳ‬
‫ﺴﻴﻦ ﺷﺮﻧﮓ‬
‫ﭘﺮزﻳﺪﻧﺖ ﺣﺴ‬ ‫دو ﺷﻌﺮ از‪:‬‬
‫ﺧﺒﺮ ﻣﻲﺧﻮرد‬ ‫ﻣﻴﺦ ﺧ‬ ‫ﻳﺎ در ﺗﻮرقِ "راﺑﻠﻪ و ﺟﻬﺎﻧﺶ"‬
‫ﻛﺘﺎب ﻣﻴﺨﻲ‬
‫ب‬
‫ش دﻧﺒﺎل ﺳﭙﻴﺪه ي ﭘﺮﻧﺪه‬‫در ﮔﻴﺴﻮاناش‬ ‫ﺧﺘﻴﻦ"‬ ‫ﻛﻨﺎر "ﻣﻴﺨﺎﻳﻞ ﺑﺎﺧ‬
‫ﺧﻴﺮه ﺑﻪ ﺧﻂ آﺧﺮ‬
‫ﺧﻂ ﻧﻧﺨﻮاﻧﺪه‬ ‫ﻣﻲﮔﺮدد ‪ :‬ﺳﺎراا ﺗﺒﺮﻳﺰ‬ ‫ﻫﻫﻢ ﺳﺨﻦِ "ﺳﻠﻤﺎ ﻻﻻﮔﺮﻟﻒ")‪(9‬‬
‫*‬ ‫ي ﻛﺎرﻧﺎوال "ﻗﻴﺼﺮﺮ‬‫ﺸﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎي‬ ‫ﻧﺸ‬
‫ﭼﻴﺮي وﻳﺮي وﻳﻳﺮي‪...‬وﻳﺮي‬
‫ﭘﺮﻧﺪه ﮔﻔﺖ‬ ‫ﭘﺮﺮﺗﻐﺎل")‪(10‬‬
‫ﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﻪ ﻛﻪ آآﺳﻤﺎن ﺗﻌﻄﻴﻞ اﺳ‬ ‫ﻧﻴﻴﺶ ﺧﻨﺪ ﻣﻲزﻧﺪ‬
‫ﻲﭘﺮم‬‫ﻣﻦ در آوازم ﻣﻲ‬ ‫ﺮﺑﺮ ﻟﺠﺎﺟﺖ‪ ‬ﺳﻨﺖ‬
‫ﺳﺎﻳﻪ ي ﺻﺪاﻳﻢﻢ‬
‫ي ﻟﺤﻈﻪ و‪‬‬ ‫در زﻣﺎﻧﻪي ﺑﻴﺪاري‬
‫ن ﻣﻲﺷﻮد‬ ‫ﻫﻔﺘﻪ ي آﺳﻤﺎن‬
‫آﺳﻤﺎن‬ ‫ﻫﻫﺸﻴﺎري آﻳﻨﺪه‬
‫ﻳﻚ آﺳﻤﺎن‬ ‫ﺟﺪال‬‫ﺮﺑﺮ راﺳﺘﺎي ﻣﺠﺎل ﺟ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫دو آﺳﻤﺎن‬ ‫ﻲ ﺧﻴﺎل‪.‬‬‫ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻣﺪارانِ ﺑﻲ‬
‫ي ري‪...‬ري‬ ‫وﻳﺮي ﭼﻴﺮي ري‬
‫‪24/8/2010                         ‬‬
‫ﭘﺮﻧﺪه ﮔﻔﺖ‬
‫ﻘﺎرت ﺟﻴﻚ ﻧﺰن‬ ‫ﮔﻨﺪه ﺗﺮ از ﻣﻨﻘﺎ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهاش" رﻣﺎﻧﻲ از دﻛﺘﺮ‬ ‫‪" 1‬آزاده ﺧﺎﻧﻢ و ﻧﻮ‬
‫زﻣﻴﻦ ﺗﻮي ﺳﻨﮕﮕﺪان ﻣﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﺿﺎ ﺑﺮاﻫﻨﻲ‬‫رﺿ‬
‫س ﻣﻦ ﮔﻢ ﺷﺪه ﺗﻮﻮي ﺳﺘﺎرهﻫﺎ‬ ‫آﺳﻤﺎن از ﺗﺮس‬ ‫‪ 2‬ﺳﻄﺮي از ﺷﻌﺮ "د‪‬ف" ﺳﺮودهي رﺿﺎ‬
‫دﻧﺒﺎل ﺳﻮراخ‬
‫ﻣﻦ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ررا ﻣﻲﺧﻮرم‬ ‫ﺑﺮﺮاﻫﻨﻲ‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ را‬ ‫ﺳﺘﺎﻧﻲ از ﺣﺴﻴﻦ ﻧﻧﻮشآذر‬ ‫‪" 3‬ﺑﺰرگراه" داﺳ‬
‫ﻣﺎه را‬ ‫‪" 4‬ﺑﺎران"‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﻧﻧﺎﻣﻪي ﻓﺮﻫﻨﮓ و ادﺑﻴﺎت در‬
‫ﭘﺮﻧﺪه ﮔﻔﺖ‬ ‫ﺳﺘﻜﻬﻠﻢ‬ ‫اﺳ‬
‫ﭼﻲ وﻳﺮي وي وﻳﺮرررررررررر‬
‫اي ﺗﻴﺮ ﺑﻪ ﺑﺎل ﺧﺧﻮرده ارواح ﻫﺬﻳﻳﺎﻧﮕﻮ‬ ‫‪" 5‬ﭘﻨﺠﺮهاي ﺑﻪ ﺑﻴﻴﺸﻪي اﺷﺎره"‪ ،‬ﻳﻜﻜﻲ از‬
‫ﺶ از ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﻣﺮدده اﻳﻢ‬ ‫ﻣﺎ ﻗﺮنﻫﺎ ﭘﻴﺶ‬ ‫ﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎﺎي ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﺪا‬ ‫ﻣﺠ‬
‫ن وراﻓﺘﺎده‬ ‫ﻧﮋاد وروروﻳﻤﺎن‬ ‫‪" 6‬ﻫﻔﺖ دات ﻛﺎمم"‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺑﻬﺮوز‬
‫ﻋﺮي ﻧﺎﺷﻲ ام‬ ‫ﻣﻦ ﺳﺎﻛﻦ ﺷﺎﻋﺮ‬
‫ﺷﻴﺪا‬‫ﺷ‬
‫در‬
‫دارم آوازﻫﺎي وورﭘﺮﻳﺪه ﻣﺎن را ر‬
‫ﻣﺠﻤﻤﻮﻋﻪي داﺳﺘﺎنﻫﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه‬ ‫ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﺎناش‬ ‫ﺻﻠﻪي دو اﻧﺪوه" ﻳﻜﻲ از‬ ‫‪" 7‬ﮔﻢﺷﺪه در ﻓﺎﺻ‬
‫ﻧﻧﻮﺷﺘﻪي‪ :‬ﻧﺠﻤﻪ ﻣﻣﻮﺳﻮي‬ ‫اﺣﻀﺎر ﻣﻲﻛﻨﻢ‬ ‫ﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎﺎي ﺑﻬﺮوز ﺷﻴﺪا‬ ‫ﻣﺠ‬
‫وﻳﺮي ﭼﻴﺮي‬ ‫‪Brono‬‬ ‫ﺷﺎﻋﺮ ‪o K. Oijer‬‬ ‫‪" 8‬ﺑﺮوﻧﻮ اوﻳﺮ"‪ ،‬ﺷ‬
‫ﻃﺮﺮح روي ﺟﻠﺪ‪ :‬ﺗﺎررا ﻣﻮﺳﻮي‬
‫ﭼﻴﺮي ري ري‪ ....‬ري‬
‫ﭼﺎپ اوول‪ :‬ﺑﻬﺎر ‪ 1)1389‬ژوﺋﻴﻪ ‪،(2010‬‬ ‫ﭼﻴﺮرررررررررررررررررر‬ ‫ﺳﻮﺋﺪي‬ ‫ﺳ‬
‫ﺷﺮ‪ :‬ﻣﺠﻠﻪ آرش‪ -‬ﭘﺎرﻳﺲ‬
‫ﻧﺎﺷ‬ ‫ﭘﺮﻧﺪه ﮔﻔﺖ‬ ‫‪Selm‬‬ ‫‪ 9‬ﺳﻠﻤﺎ ﻻﮔﺮﻟﻮف ‪ma Lagerlof ‬‬
‫ﻣﻦ روح ﻧﮋادم را ﺧﻮرده ام‬ ‫‪ (1858‐1940)) ‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي ﺳﻮﺋﺪﺪي‬
‫اﻳﻦ ﻫﻢ ﻣﻣﺪرك اش‬ ‫ل"‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺑﺎ اﻫﻤﻤﻴﺖﺗﺮﻳﻦ‬ ‫‪" 10‬ﻗﻴﺼﺮ ﭘﺮﺗﻐﺎل‬
‫****** ‪ ‬‬
‫ﺳﻮﺋﺪ‪ ،‬اﺛﺮ ﺳﻠﻤﺎ ﻻﮔﮔﺮﻟﻮف‬ ‫رﻣﻣﺎنﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺦ ﺳ‬
 ‫وﺟﺪان ﺑﺮ وﻇﻴﻔﻔﻪ‬
‫ن‬ ‫ﭘﭘﻴﺮوزي‬

‫آﻣﻮﺧﺘﻦ دارﻧﺪ؟!‬
‫ﻦ‬ ‫آﻳﺎ ررﻫﺒﺮان و روﺷﻨﻔﻜﻜﺮانِ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻮان‬

‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﻳﺮان ﻫﺴﺘﻴﻢ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ روزﻫﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ‪ 41‬ﺳﺎل از اﻗﺪام ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪي وﻳﻠﻲ ﺑﺮاﻧﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮﺧﻮﻮرد ﺑﺮﺧﻲ از رﻫﺒﺮﺮان ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﺳ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺧﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻜﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎﺎن ﭼﭗ اﻳﺮان‬
‫ﻲ‬ ‫ﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ اﻋﻋﺪام رﻓﻘﺎي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ازز ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ‬ ‫ﺑﻪﺧﺼﻮص‬
‫ص رﻫﺒﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳ‬
‫را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي ﻛﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺘﻲ‪ ،‬ﻋﻜﺲﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎرر و رﻓﺘﺎر رﻫﺒﺮان‪ ،،‬ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ؛ ﺗﻘﺎﺑﻞ وﺟﺪان و وﻇﻴﻔﻪ در ﻣﻴﺎن ﺑﺮﺧ‬
‫ﺧﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖورزان و رﻫﺒﺮان ﻣﺎدام اﻟﻌﻌﻤﺮ و ﻣﺮدود‪،‬‬ ‫ﺑﻪ راﺳﺘﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺧﻄﺎﻛﻛﺎريﻫﺎي ﻓﺎﺟﻌﻪﺑﺎرﺷﺎن‪ ،‬ﺣﻜﺎﻳﺖ روزز اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺴﻲ اﺳﺖ ﺛﺒﺖ ﻧﺸﺪﺪه؛ اﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺸﻲ از ﻓﻘﺪان وﺟﺪان در ﺳﻴﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ" ﺗﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ وﻟﻲ ﻓﻘﻴﻪ! ﻋﻜﺴ‬ ‫ﻃﺮح "ﺷ‬
‫ﻞ ﻛﺪام ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﻛﻼه از ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﻲدارﻳﻢ؟ و ﺷﺮمﺳﺎ‬
‫ﺳﺎري ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﻳﻳﺮ ﻧﺼﻴﺐ ﭼﻪ ﻛﺴ‬
‫ﺴﻲ اﺳﺖ؟‬ ‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬

‫ﺗﻌﻘﻴﺐ ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‬

‫ﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮار ﺑﻪ ﻧﺮوژ ﺑﻪ اﺟﺒﺎر ﻧﺎم‬ ‫ﺖ ﻫﺮﺑﺮت ﻛﺎرل ﻓﺮاام‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺑﻴﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪي آﻟﻤﺎﻧﻧﻲ ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 19333‬ﺗﺤﺖ ﺐ‬ ‫* ارﻧﺴﺖ‬
‫وﻃﻦ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1969‬ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ ﻛﺸﻮررش ﺷﺪ‪ .‬ﻳﻚ‬ ‫وﻳﻠﻲ ﺑﺮاﻧﺖ را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ‪ .‬وﻳﻠﻠﻲ ﺑﺮاﻧﺖ ﭘﺲ از ززﻣﻴﻦﮔﻴﺮ ﺷﺪن ﻓﺎ ﺷﻴﺴﻢ ﻫﻴﺘﻠﺮي و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻦ‬
‫ﺴﺘﺎﻧﻲ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ وررﺷﻮ رﻓﺖ‪ .‬در‬ ‫ي اداي اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻗﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎن "ﺷﻮرش ﮔﮔﺘﻮي ورﺷﻮ" و ﻣﻴﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻟﻬﺴ‬
‫ﺨﺴﺖوزﻳﺮي ﺑﺮاي‬‫ﺲ از اﻧﺘﺨﺎﺑﺶ ﺑﻪ ﻧﺨ‬
‫ﺳﺎل ﭘﺲ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚﺑﺎره زاﻧﻮ ﻣﻲزﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺮاﺳﻤﻲ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ‪ .‬ﺧﻢ ﻲ‬
‫ﻲ‬ ‫ﺶ آﻣﺎده ﺷﺪهاش را ﻗﺮاﺋﺖ ﻛﻨﺪ؛ ﺑﺎ ﺗﺎج ﮔﻠﻲ در ﺖ‬
‫دﺳﺖ ﺑﻪ رﺳﻢ‬ ‫آنﺟﺎ ﻗﺮﺮار ﺑﻮد ﻧﻄﻖ از ﭘﻴﺶ‬
‫ﺗﻴﺘﺮ "ﻋﻜﺴﻲ ﻛﻪ‬‫ﺳﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬و اﻟﺒﺒﺘﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 7‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ﺳﺎل ‪ 19770‬اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﺸﺎر ﺗﺼﻮﻳﺮ زاﻧﻮ زدن ﺑﺮﺮاﻧﺖ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎ ﺮ‬ ‫ﻗﺎﻣﺖ راﺳ‬
‫ﺖ‪ .‬ﭘﻮزشﺧﻮاﻫﻲ وﻳﻳﻠﻲ ﺑﺮاﻧﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪي او اﺳﺖ‬‫ﻚ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺟﺎﻳﺰه ي ﺻﻠﺢ ﻧﻮﺑﻞ ﻛﻢﺗﺗﺮﻳﻦ ﭘﺎداش ﻛﺎر ﺷ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦﺳﺎزز ﺷﺪ" ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪﻫﻫﺎ ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد‪ .‬ﻳﻚ‬
‫ﺳﺖ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻣﺤﻜﻤﻪي وﺟﺪان ﻗﻗﺮار داد‪.‬‬ ‫ﺟﻨﺎﻳﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد در آن ﻧﻘﺶ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫ت از اﺧﻼق در ﺳﻴﺎﺳ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻨ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ آﻟﻤﺎن و ﺑﺎر‬
‫ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻧﺤﻄﺎط ﺦ‬ ‫اي ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻲ‬‫ش ﮔﻔﺖ‪":‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ي‬
‫ن‪ ،‬در ﭼﺮاﻳﻲ ﻛﺎرش‬ ‫وﺑﻠﻲ ﺑﺑﺮاﻧﺖ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران‬
‫اﺳﺖ‪ ".‬اﻣﺮوز‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻴﺎدﻳﻦ اﺻﻠﻲ ِ وورﺷﻮ ﺑﻪ ﻧﺎم وﻳﻠﻲ ﺑﺮاﻧﺖ اﺳﺖ و‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﻫﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺟﻨﮓ ﺑﺮ دوش ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬زﺑﺎن از ﺣﺮﺮف زدن ﻋﺎﺟﺰ ﺖ‬
‫ي‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲﻛﻪ زاﻧﻮﻮ زده اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻴﺎﺎن ﻣﻴﺪان ﺑﻪ ﭼﺸﻢﻢ ﻣﻲﺧﻮرد‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎي وي‬

‫آرش‬