Relacje I Funkcje

Matematyka dyskretna
Relacje i funkcje
Adam Gregosiewicz
16 października 2019 r.
Kontakt
Adam Gregosiewicz
a.gregosiewicz@pollub.pl
Konsultacje: czwartek, 13.00-15.00, DS II, pok. 107
Moodle: Matematyka dyskretna (2019/2020)

Hasło: mdyskretnA1920
Relacje i funkcje
Definicja funkcji
Dla ustalonych zbiorów X i Y funkcją
f:X →Y
nazywamy obiekt, który każdemu elementowi zbioru X

przyporządkowuje dokładnie jeden element zbioru Y .
Definicja funkcji
Dla ustalonych zbiorów X i Y funkcją
f:X →Y
nazywamy obiekt, który każdemu elementowi zbioru X

przyporządkowuje dokładnie jeden element zbioru Y .
Mówimy wtedy, że funkcja f jest określona na zbiorze X

i ma wartości w zbiorze Y .
Relacje
Definicja (Relacja)
Dowolny podzbiór zbioru X × Y nazywamy relacją
dwuargumentową.
Relacje
Definicja (Relacja)
Dowolny podzbiór zbioru X × Y nazywamy relacją
dwuargumentową.
Jeżeli R ⊂ X × Y i (x, y ) ∈ R, to mówimy, że elementy x i y
są ze sobą w relacji R i piszemy xRy .
Własności relacji
Niech R ⊂ X × X będzie relacją. Mówimy, że jest ona
I zwrotna, gdy ^
xRx,
x
Własności relacji
I zwrotna, gdy ^
xRx,
x
I symetryczna, gdy
^
(xRy ⇒ yRx),
x,y
Własności relacji
I zwrotna, gdy ^
xRx,
x
I symetryczna, gdy
^
(xRy ⇒ yRx),
x,y
I antysymetryczna, gdy
^
(xRy ∧ yRx) ⇒ x = y ,
x,y
Własności relacji
I zwrotna, gdy ^
xRx,
x
I symetryczna, gdy
^
(xRy ⇒ yRx),
x,y
^
(xRy ∧ yRx) ⇒ x = y ,
x,y
I przechodnia, gdy
^
(xRy ∧ yRz) ⇒ xRz,
x,y ,z
Własności relacji
I zwrotna, gdy ^
xRx,
x
I symetryczna, gdy
^
(xRy ⇒ yRx),
x,y
^
(xRy ∧ yRx) ⇒ x = y ,
x,y
I przechodnia, gdy
^
(xRy ∧ yRz) ⇒ xRz,
x,y ,z
I spójna, gdy ^
(xRy ∨ yRx).
x,y
Przykład
Niech R będzie relacją w Z zdefiniowaną następująco
xRy ⇔ 4|(y − x).

Przykład
xRy ⇔ 4|(y − x).
Czy jest to relacja zwrotna, symetryczna, antysymetryczna,

przechodnia, spójna?
Przykład
xRy ⇔ 4|(y − x).
Czy jest to relacja zwrotna, symetryczna, antysymetryczna,

przechodnia, spójna?
Jest zwrotna, symetryczna i przechodnia.
Relacje porządku
Niech R ⊂ X × X będzie relacją w X .

Relacje porządku
Definicja (Porządek częściowy)

Jeżeli relacja jest zwrotna, antysymetryczna i przechodnia, to
nazywamy ją relacją częściowo porządkującą, a zbiór X
częściowo uporządkowanym.
Relacje porządku
Definicja (Porządek częściowy)

Jeżeli relacja jest zwrotna, antysymetryczna i przechodnia, to
nazywamy ją relacją częściowo porządkującą, a zbiór X
częściowo uporządkowanym.
Definicja (Porządek całkowity)

Jeżeli relacja jest zwrotna, antysymetryczna, przechodnia
i spójna, to nazywamy ją relacją całkowicie porządkującą,
a zbiór X całkowicie uporządkowanym.
Relacje porządku
Jeżeli R jest relacją porządku, to często zamiast xRy piszemy
x ≺ y.
Mówimy w tym przypadku, że x poprzedza y lub y następuje

po x.
Relacje porządku
Jeżeli R jest relacją porządku, to często zamiast xRy piszemy
x ≺ y.
Mówimy w tym przypadku, że x poprzedza y lub y następuje

po x. Jeżeli x ≺ y lub y ≺ x to mówimy, że elementy x i y są
porównywalne.
Przykłady
I Relacja ¬ jest relacją całkowicie porządkującą w R.

I Relacja podzielności | jest relacją częściowego porządku
w N.
I Relacja inkluzji ⊂ jest relacją częściowego porządku
w zbiorze potęgowym 2A ustalonego zbioru A.
Zawężenie porządku
Jeżeli ≺ jest relacją porządku w X oraz Y ⊂ X , to ≺

(zawężona do Y ) jest również relacją porządku w Y .
Elementy wyróżnione
Niech ≺ będzie relacją porządku w X oraz Y ⊂ X .

I Element x ∈ Y nazywamy elementem maksymalnym
w Y , jeżeli nie poprzedza żadnego innego elementu zbioru
Y , to znaczy
_
∼ (y 6= x ∧ x ≺ y ).
y ∈Y
I Element x ∈ Y nazywamy elementem minimalnym

w Y , jeżeli nie poprzedza go żaden inny element zbioru
Y , to znaczy
_
∼ (y 6= x ∧ y ≺ x).
y ∈Y
Elementy wyróżnione

I Element x ∈ Y nazywamy elementem największym
w Y , jeżeli następuje po wszystkich elementach zbioru Y ,
to znaczy ^
y ≺ x.
y ∈Y
I Element x ∈ Y nazywamy elementem najmniejszym

w Y , jeżeli poprzedza wszystkie elementy zbioru Y , to
znaczy ^
x ≺ y.
y ∈Y
Własności elementów wyróżnionych
I W zbiorze uporządkowanym może istnieć więcej niż

jeden element minimalny i więcej niż jeden element
maksymalny.

maksymalny.
I W zbiorze uporządkowanym istnieje co najwyżej jeden
element największy oraz co najwyżej jeden element
najmniejszy.

maksymalny.
I W zbiorze uporządkowanym istnieje co najwyżej jeden
element największy oraz co najwyżej jeden element
najmniejszy.
I Jeżeli w zbiorze uporządkowanym istnieje element
największy (najmniejszy), to jest on jedyny i jest
jednocześnie jedynym elementem maksymalnym
(minimalnym).
Kresy zbioru

I Element x ∈ X nazywamy ograniczeniem górnym
zbioru Y , jeżeli ^
y ≺ x.
y ∈Y
Kresy zbioru

y ≺ x.
y ∈Y
I Element x ∈ X nazywamy ograniczeniem dolnym

x ≺ y.
y ∈Y
Kresy zbioru

y ≺ x.
y ∈Y

x ≺ y.
y ∈Y
I Jeżeli istnieje najmniejsze ograniczenie górne zbioru Y ,

to nazywamy je kresem górnym zbioru Y .
Kresy zbioru

y ≺ x.
y ∈Y

x ≺ y.
y ∈Y
I Jeżeli istnieje najmniejsze ograniczenie górne zbioru Y ,

to nazywamy je kresem górnym zbioru Y .
I Jeżeli istnieje największe ograniczenie dolne zbioru Y , to
nazywamy je kresem dolnym zbioru Y .
I W niepustym i skończonym podzbiorze Y zbioru

uporządkowanego (X , ≺) istnieje co najmniej jeden
element maksymalny i co najmniej jeden element
minimalny.
I Jeżeli w niepustym i skończonym podzbiorze Y zbioru
uporządkowanego (X , ≺) istnieje dokładnie jeden element
maksymalny (minimalny), to jest on jednocześnie
elementem największym (najmniejszym) i kresem górnym
(dolnym) zbioru Y .
Własności kresów
I Jeżeli w zbiorze uporządkowanym Y istnieje kres górny

(dolny), to nie musi on być elementem zbioru Y .
Własności kresów
I Jeżeli w zbiorze uporządkowanym Y istnieje kres górny

(dolny), to nie musi on być elementem zbioru Y .
I W dowolnym zbiorze uporządkowanym Y może istnieć co
najwyżej jeden kres góry (dolny).
Przykłady
I Przedział h0, 1) z relacją ¬.

I Zbiór N ⊃ Y = {2n : n ∈ N} ∪ {3n : n ∈ N} ∪ {5}
z relacją podzielności.
I Zbiór potęgowy 2A ustalonego zbioru A ⊂ X z relacją
inkluzji.
Relacje równoważności
Definicja (Relacja równoważności)

Relację zwrotną, symetryczną i przechodnią nazywamy relacją
równoważności.

równoważności.
Definicja (Klasa abstrakcji)

Klasą abstrakcji elementu x względem relacji ∼ w X
nazywamy zbiór
[x] := {y ∈ X : y ∼ x}.

równoważności.
Definicja (Klasa abstrakcji)

Klasą abstrakcji elementu x względem relacji ∼ w X
nazywamy zbiór
[x] := {y ∈ X : y ∼ x}.
Zbiór wszystkich klas abstrakcji nazywamy zbiorem

ilorazowym i oznaczamy (X / ∼).
Zasada abstrakcji
Twierdzenie (Zasada abstrakcji)

Jeżeli ∼ jest relacją równoważności w zbiorze X , to
I wszystkie klasy abstrakcji są niepuste,
I każdy element x ∈ X należy do pewnej klasy abstrakcji,
I dwie klasy abstrakcji są albo równe, albo nie mają
elementów wspólnych.
Przykład
Niech N0 := N ∪ {0}, a niech będzie relacją w zbiorze

N0 × N0 zdefiniowaną następująco:
(m, n) ∼ (a, b) ⇔ m + b = a + n.
Przykład

(m, n) ∼ (a, b) ⇔ m + b = a + n.
Jest to relacja równoważności.

Przykład

(m, n) ∼ (a, b) ⇔ m + b = a + n.
Czym jest zbiór ilorazowy?

Przykład

(m, n) ∼ (a, b) ⇔ m + b = a + n.
Czym jest zbiór ilorazowy?
Z.
Szczególna relacja
Relację R w zbiorze X × Y spełniającą warunki
Szczególna relacja
^ _
I xRy ,
x∈X y ∈Y
Szczególna relacja
^ _
I xRy ,
x∈X y ∈Y
^ ^
I [xRy ∧ xRz] ⇒ (y = z)
x∈X y ,z∈Y
Szczególna relacja
^ _
I xRy ,
x∈X y ∈Y
^ ^
I [xRy ∧ xRz] ⇒ (y = z)
x∈X y ,z∈Y
nazywamy funkcją.
Szczególna relacja
^ _
I xRy ,
x∈X y ∈Y
^ ^
I [xRy ∧ xRz] ⇒ (y = z)
x∈X y ,z∈Y
nazywamy funkcją.
Relacje, które są funkcjami, najczęściej oznaczamy przez

f , g , h, . . . zamiast R i piszemy
y = f (x)
zamiast xfy .
Szczególna relacja
^ _
I xRy ,
x∈X y ∈Y
^ ^
I [xRy ∧ xRz] ⇒ (y = z)
x∈X y ,z∈Y
nazywamy funkcją.
Relacje, które są funkcjami, najczęściej oznaczamy przez

f , g , h, . . . zamiast R i piszemy
y = f (x)
zamiast xfy .
Funkcja to nie wzór!

Przykłady
I Niech f = {(1, 2), (2, 1), (3, 5)},

Przykłady
I Niech f = {(1, 2), (2, 1), (3, 5)}, czyli
f : {1, 2, 3} → {1, 2, 5}, f (1) = 2, f (2) = 1, f (3) = 5.

Przykłady
I Niech f = {(1, 2), (2, 1), (3, 5)}, czyli
f : {1, 2, 3} → {1, 2, 5}, f (1) = 2, f (2) = 1, f (3) = 5.
I Niech
√
f (x) = x.
Przykłady
I Niech f = {(1, 2), (2, 1), (3, 5)}, czyli
f : {1, 2, 3} → {1, 2, 5}, f (1) = 2, f (2) = 1, f (3) = 5.
I Niech f : h0, +∞i → h0, +∞i

√
f (x) = x.
Przykłady
I Niech f = {(1, 2), (2, 1), (3, 5)}, czyli
f : {1, 2, 3} → {1, 2, 5}, f (1) = 2, f (2) = 1, f (3) = 5.
I Niech f : h0, +∞i → h0, +∞i (lub f : h1, 2i → h0, 13i,

lub . . . ), gdzie √
f (x) = x.
Przykłady
I Niech f = {(1, 2), (2, 1), (3, 5)}, czyli
f : {1, 2, 3} → {1, 2, 5}, f (1) = 2, f (2) = 1, f (3) = 5.
I Niech f : h0, +∞i → h0, +∞i

√
f (x) = x.
I Niech f : R → R, gdzie

x 2 − sin x, x ∈ (−∞, 0),
f (x) =
2x , x ∈ h0, +∞).
Dziedzina i zbiór wartości
Dziedziną funkcji f : X → Y nazywamy zbiór X .

Dziedziną funkcji f : X → Y nazywamy zbiór X . Możemy

również pisać X = Df .

Zbiorem wartości (lub przeciwdziedziną) funkcji

f : X → Y nazywamy zbiór
f (X ) := {f (x) : x ∈ X }.

Zbiorem wartości (lub przeciwdziedziną) funkcji

f : X → Y nazywamy zbiór
f (X ) := {f (x) : x ∈ X }.
Możemy również pisać f (X ) = Df .

Rodzaje funkcji
Funkcję f : X → Y nazywamy funkcją

I różnowartościową (iniekcją), jeżeli
^
[f (x) = f (y ) ⇒ x = y ],
x,y ∈X
Rodzaje funkcji

^
[f (x) = f (y ) ⇒ x = y ],
x,y ∈X
I na (suriekcją), jeżeli
^ _
[y = f (x)],
y ∈Y x∈X
Rodzaje funkcji

^
[f (x) = f (y ) ⇒ x = y ],
x,y ∈X
I na (suriekcją), jeżeli
^ _
[y = f (x)],
y ∈Y x∈X
I wzajemnie jednoznaczną (bijekcją), jeżeli jest

różnowartościowa i na.
Obraz i przeciwobraw zbioru
Niech f : X → Y .
I Obrazem zbioru A ⊂ X poprzez funkcję f nazywamy
zbiór
_
f (A) := {f (x) : x ∈ A} = {y ∈ Y : y = f (x)}.
x∈A
Niech f : X → Y .
zbiór
_
f (A) := {f (x) : x ∈ A} = {y ∈ Y : y = f (x)}.
x∈A
I Przeciwobrazem zbioru B ⊂ Y poprzez funkcję f

nazywamy zbiór
f −1 (B) := {x ∈ X : f (x) ∈ B} = {x ∈ X :
_
y = f (x)}.
y ∈B
Niech f : X → Y .
zbiór
_
f (A) := {f (x) : x ∈ A} = {y ∈ Y : y = f (x)}.
x∈A

nazywamy zbiór
f −1 (B) := {x ∈ X : f (x) ∈ B} = {x ∈ X :
_
y = f (x)}.
y ∈B
Niech f : X → Y .
zbiór
_
f (A) := {f (x) : x ∈ A} = {y ∈ Y : y = f (x)}.
x∈A

nazywamy zbiór
f −1 (B) := {x ∈ X : f (x) ∈ B} = {x ∈ X :
_
y = f (x)}.
y ∈B
Mamy
f (A) ⊂ Y , f −1 (B) ⊂ X .
Własności obrazów i przeciwobrazów
Dla dowolnych zbiorów A i B mamy

I f (A ∪ B) = f (A) ∪ f (B),

I f (A ∪ B) = f (A) ∪ f (B),
I f (A ∩ B) ⊂ f (A) ∩ f (B),

I f (A ∪ B) = f (A) ∪ f (B),
I f (A ∩ B) ⊂ f (A) ∩ f (B),
I f −1 (A ∪ B) = f −1 (A) ∪ f −1 (B),

I f (A ∪ B) = f (A) ∪ f (B),
I f (A ∩ B) ⊂ f (A) ∩ f (B),
I f −1 (A ∪ B) = f −1 (A) ∪ f −1 (B),
I f −1 (A ∩ B) = f −1 (A) ∩ f −1 (B).
Przykład
Udowodnić, że
f −1 (A ∪ B) = f −1 (A) ∪ f −1 (B).
Przykład
Udowodnić, że
f −1 (A ∪ B) = f −1 (A) ∪ f −1 (B).
Należy wykazać, że x ∈ f −1 (A ∪ B) wtedy i tylko wtedy, gdy

x ∈ f −1 (A) ∪ f −1 (B).
Przykład
Udowodnić, że
f −1 (A ∪ B) = f −1 (A) ∪ f −1 (B).

x ∈ f −1 (A) ∪ f −1 (B). Mamy
x ∈ f −1 (A ∪ B)
Przykład
Udowodnić, że
f −1 (A ∪ B) = f −1 (A) ∪ f −1 (B).

x ∈ f −1 (A) ∪ f −1 (B). Mamy
x ∈ f −1 (A ∪ B) ⇔ f (x) ∈ A ∪ B
Przykład
Udowodnić, że
f −1 (A ∪ B) = f −1 (A) ∪ f −1 (B).

x ∈ f −1 (A) ∪ f −1 (B). Mamy
x ∈ f −1 (A ∪ B) ⇔ f (x) ∈ A ∪ B ⇔
⇔ f (x) ∈ A ∨ f (x) ∈ B
Przykład
Udowodnić, że
f −1 (A ∪ B) = f −1 (A) ∪ f −1 (B).

x ∈ f −1 (A) ∪ f −1 (B). Mamy
x ∈ f −1 (A ∪ B) ⇔ f (x) ∈ A ∪ B ⇔
⇔ f (x) ∈ A ∨ f (x) ∈ B ⇔
⇔ x ∈ f −1 (A) ∨ x ∈ f −1 (B)
Przykład
Udowodnić, że
f −1 (A ∪ B) = f −1 (A) ∪ f −1 (B).

x ∈ f −1 (A) ∪ f −1 (B). Mamy
x ∈ f −1 (A ∪ B) ⇔ f (x) ∈ A ∪ B ⇔
⇔ f (x) ∈ A ∨ f (x) ∈ B ⇔
⇔ x ∈ f −1 (A) ∨ x ∈ f −1 (B) ⇔
⇔ x ∈ f −1 (A) ∪ f −1 (B).
Złożenie funkcji
Niech f : X → Y oraz g : U → V .
Złożenie funkcji
Niech f : X → Y oraz g : U → V .
Definicja (Złożenie funkcji)

Jeżeli Y ⊂ U, to złożeniem funkcji g i f nazywamy funkcję
g ◦ f : X → V daną wzorem
(g ◦ f )(x) := g (f (x)), x ∈ X.
Złożenie funkcji
X
Złożenie funkcji
X Y
Złożenie funkcji
U
f
X Y
V
Złożenie funkcji
U
f
X Y
V
Złożenie funkcji
U
f
f (X )
X Y
V
Złożenie funkcji
U
f
f (X )
X Y
g ◦f
g
V
Złożenie funkcji
x
Złożenie funkcji
x f
Złożenie funkcji
x f f (x)
Złożenie funkcji
x f f (x) g
Złożenie funkcji
x f f (x) g g (f (x))
Złożenie funkcji
x f f (x) g g (f (x))
g ◦f

Relacje I Funkcje

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Relacje I Funkcje

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Matematyka dyskretna

Konsultacje: czwartek, 13.00-15.00, DS II, pok. 107

Moodle: Matematyka dyskretna (2019/2020)

Dla ustalonych zbiorów X i Y funkcją

nazywamy obiekt, który każdemu elementowi zbioru X

Dla ustalonych zbiorów X i Y funkcją

nazywamy obiekt, który każdemu elementowi zbioru X

Mówimy wtedy, że funkcja f jest określona na zbiorze X

Niech R będzie relacją w Z zdefiniowaną następująco

xRy ⇔ 4|(y − x).

Niech R będzie relacją w Z zdefiniowaną następująco

xRy ⇔ 4|(y − x).

Czy jest to relacja zwrotna, symetryczna, antysymetryczna,

Niech R będzie relacją w Z zdefiniowaną następująco

xRy ⇔ 4|(y − x).

Czy jest to relacja zwrotna, symetryczna, antysymetryczna,

Niech R ⊂ X × X będzie relacją w X .

Niech R ⊂ X × X będzie relacją w X .

Definicja (Porządek częściowy)

Niech R ⊂ X × X będzie relacją w X .

Definicja (Porządek częściowy)

Definicja (Porządek całkowity)

Jeżeli R jest relacją porządku, to często zamiast xRy piszemy

Mówimy w tym przypadku, że x poprzedza y lub y następuje

Jeżeli R jest relacją porządku, to często zamiast xRy piszemy

Mówimy w tym przypadku, że x poprzedza y lub y następuje

I Relacja ¬ jest relacją całkowicie porządkującą w R.

Jeżeli ≺ jest relacją porządku w X oraz Y ⊂ X , to ≺

Niech ≺ będzie relacją porządku w X oraz Y ⊂ X .

I Element x ∈ Y nazywamy elementem minimalnym

Niech ≺ będzie relacją porządku w X oraz Y ⊂ X .

I Element x ∈ Y nazywamy elementem najmniejszym

I W zbiorze uporządkowanym może istnieć więcej niż

I W zbiorze uporządkowanym może istnieć więcej niż

I W zbiorze uporządkowanym może istnieć więcej niż

Niech ≺ będzie relacją porządku w X oraz Y ⊂ X .

Niech ≺ będzie relacją porządku w X oraz Y ⊂ X .

I Element x ∈ X nazywamy ograniczeniem dolnym

Niech ≺ będzie relacją porządku w X oraz Y ⊂ X .

I Element x ∈ X nazywamy ograniczeniem dolnym

I Jeżeli istnieje najmniejsze ograniczenie górne zbioru Y ,

Niech ≺ będzie relacją porządku w X oraz Y ⊂ X .

I Element x ∈ X nazywamy ograniczeniem dolnym

I Jeżeli istnieje najmniejsze ograniczenie górne zbioru Y ,

I W niepustym i skończonym podzbiorze Y zbioru

I Jeżeli w zbiorze uporządkowanym Y istnieje kres górny

I Jeżeli w zbiorze uporządkowanym Y istnieje kres górny

I Przedział h0, 1) z relacją ¬.

Definicja (Relacja równoważności)

Definicja (Relacja równoważności)

Definicja (Klasa abstrakcji)

Definicja (Relacja równoważności)

Definicja (Klasa abstrakcji)

Zbiór wszystkich klas abstrakcji nazywamy zbiorem

Twierdzenie (Zasada abstrakcji)

Niech N0 := N ∪ {0}, a niech będzie relacją w zbiorze

Niech N0 := N ∪ {0}, a niech będzie relacją w zbiorze

Jest to relacja równoważności.

Niech N0 := N ∪ {0}, a niech będzie relacją w zbiorze

Jest to relacja równoważności.

Czym jest zbiór ilorazowy?

Niech N0 := N ∪ {0}, a niech będzie relacją w zbiorze

Jest to relacja równoważności.