Algebra liniowa

Joanna Cyman

Politechnika Gdańska

2 stycznia 2024

Joanna Cyman Algebra liniowa

Działanie w zbiorze X
Działaniem dwuargumentowym (krótko, działaniem) w niepustym
zbiorze X nazywamy każdą funkcję

f : X × X → X.

Joanna Cyman Algebra liniowa

Przemienność działania
Mówimy, że działanie ⋆ w zbiorze X jest przemienne, gdy dla
każdych dwóch elementów x i y zbioru X mamy

x ⋆ y = y ⋆ x.

Łączność działania
Jeśli dla każdych trzech elementów x, y , z ∈ X mamy:

x ⋆ (y ⋆ z) = (x ⋆ y ) ⋆ z

to mówimy, że działanie ⋆ jest łączne w zbiorze X .

Joanna Cyman Algebra liniowa

Przemienność działania
Mówimy, że działanie ⋆ w zbiorze X jest przemienne, gdy dla
każdych dwóch elementów x i y zbioru X mamy

x ⋆ y = y ⋆ x.

Łączność działania
Jeśli dla każdych trzech elementów x, y , z ∈ X mamy:

x ⋆ (y ⋆ z) = (x ⋆ y ) ⋆ z

to mówimy, że działanie ⋆ jest łączne w zbiorze X .

Joanna Cyman Algebra liniowa

Element neutralny
Niech ⋆ będzie działaniem w zbiorze X . Element e należący do
zbioru X nazywamy elementem neutralnym działania ⋆, gdy dla
każdego x ∈ X jest :

e ⋆ x = x ⋆ e = x.

Odwracalność elementu
Załóżmy, że e jest elementem neutralnym działania ⋆ w zbiorze X .
Mówimy, że element x zbioru X jest odwracalny (względem
działania ⋆), gdy istnieje element y ∈ X taki, że

x ⋆ y = y ⋆ x = e.
Element y o takich własnościach nazywamy elementem odwrotnym
(albo przeciwnym) do elementu x (względem działania ⋆).

Joanna Cyman Algebra liniowa

Element neutralny
Niech ⋆ będzie działaniem w zbiorze X . Element e należący do
zbioru X nazywamy elementem neutralnym działania ⋆, gdy dla
każdego x ∈ X jest :

e ⋆ x = x ⋆ e = x.

Odwracalność elementu
Załóżmy, że e jest elementem neutralnym działania ⋆ w zbiorze X .
Mówimy, że element x zbioru X jest odwracalny (względem
działania ⋆), gdy istnieje element y ∈ X taki, że

x ⋆ y = y ⋆ x = e.
Element y o takich własnościach nazywamy elementem odwrotnym
(albo przeciwnym) do elementu x (względem działania ⋆).

Joanna Cyman Algebra liniowa

Grupa
Niech ⋆ będzie działaniem w niepustym zbiorze X . Parę (X , ⋆),
czyli system algebraiczny (X , ⋆), nazywamy grupą, gdy:
1 działanie ⋆ jest łączne w zbiorze X , czyli dla każdych
elementów x, y , z ∈ X mamy: x ⋆ (y ⋆ z) = (x ⋆ y ) ⋆ z,
2 w zbiorze X istnieje element neutralny e działania ⋆, czyli taki
element e, że dla każdego x ∈ X jest e ⋆ x = x ⋆ e = x,
3 każdy element zbioru X jest odwracalny względem
działania ⋆, czyli dla każdego x ∈ X istnieje element x −1 ∈ X
taki, że x ⋆ x −1 = x −1 ⋆ x = e.
Jeśli (X , ⋆) jest grupą i działanie ⋆ jest przemienne w zbiorze X , to
mówimy, że grupa (X , ⋆) jest przemienna lub abelowa.

Joanna Cyman Algebra liniowa

Pierścień
Niech ⊕ i ⊗ będą działaniami w niepustym zbiorze P
(działania te będziemy nazywać odpowiednio dodawaniem
i mnożeniem w zbiorze P). Mówimy, że system algebraiczny
(P, ⊕, ⊗) (lub po prostu zbiór P) jest pierścieniem, gdy:
1 P jest grupą abelową ze względu na dodawanie ⊕;
2 mnożenie ⊗ jest łączne w zbiorze P;
3 mnożenie ⊗ jest lewo- i prawostronnie rozdzielne względem
dodawania, czyli dla każdych elementów x, y , z ∈ P jest

x ⊗ (y ⊕ z) = (x ⊗ y ) ⊕ (x ⊗ z)

oraz
(x ⊕ y ) ⊗ z = (x ⊗ z) ⊕ (y ⊗ z).

Joanna Cyman Algebra liniowa

Pierścień przemienny
Mówimy, że pierścień jest pierścieniem przemiennym, gdy dla
dowolnych x i y ze zbioru P mamy

x ⊗ y = y ⊗ x.

Jedynka pierścienia
Jedynką pierścienia P nazywamy element e ∈ P taki, że dla
każdego x ∈ P jest
x ⊗ e = e ⊗ x = x.

Joanna Cyman Algebra liniowa

Pierścień przemienny
Mówimy, że pierścień jest pierścieniem przemiennym, gdy dla
dowolnych x i y ze zbioru P mamy

x ⊗ y = y ⊗ x.

Jedynka pierścienia
Jedynką pierścienia P nazywamy element e ∈ P taki, że dla
każdego x ∈ P jest
x ⊗ e = e ⊗ x = x.

Joanna Cyman Algebra liniowa

Zero pierścienia
Zerem pierścienia P nazywamy jedyny element neutralny grupy
(P, ⊕) i oznaczamy go 0.

Dzielnik zera
Element x pierścienia P nazywamy dzielnikiem zera, jeśli x ̸= 0 i
istnieje element y ∈ P − {0} taki, że

x ⊗ y = 0 lub y ⊗ x = 0.

Joanna Cyman Algebra liniowa

Zero pierścienia
Zerem pierścienia P nazywamy jedyny element neutralny grupy
(P, ⊕) i oznaczamy go 0.

Dzielnik zera
Element x pierścienia P nazywamy dzielnikiem zera, jeśli x ̸= 0 i
istnieje element y ∈ P − {0} taki, że

x ⊗ y = 0 lub y ⊗ x = 0.

Joanna Cyman Algebra liniowa

Ciało
Pierścień przemienny K z jedynką nazywamy ciałem, gdy każdy
niezerowy element x pierścienia K jest odwracalny.

Równoważnie:
Ciało
System algebraiczny (K , ⊕, ⊗) nazywamy ciałem gdy:
1 (K , ⊕) jest grupą przemienną;
2 (K − {0}, ⊗) jest grupą przemienną;
3 mnożenie ⊗ jest rozdzielne względem dodawania, czyli dla
każdych elementów x, y , z ∈ K jest

x ⊗ (y ⊕ z) = (x ⊗ y ) ⊕ (x ⊗ z).

Joanna Cyman Algebra liniowa

Ciało
Pierścień przemienny K z jedynką nazywamy ciałem, gdy każdy
niezerowy element x pierścienia K jest odwracalny.

Równoważnie:
Ciało
System algebraiczny (K , ⊕, ⊗) nazywamy ciałem gdy:
1 (K , ⊕) jest grupą przemienną;
2 (K − {0}, ⊗) jest grupą przemienną;
3 mnożenie ⊗ jest rozdzielne względem dodawania, czyli dla
każdych elementów x, y , z ∈ K jest

x ⊗ (y ⊕ z) = (x ⊗ y ) ⊕ (x ⊗ z).

Joanna Cyman Algebra liniowa