20.01.

2023

Marketing usług transportowych

Ekonomika transportu
Dr inż. Aleksandra Ciastoń-Ciulkin

Tendencje rynkowe

• Ruchliwość komunikacyjna ma tendencję stale rosnącą, co wynika z:

– światowej integracji społecznej, kulturowej i zawodowej (tendencja „świat –
wspólna wioska”),
– wzrostu stopy życiowej społeczeństwa i związanej z tym skłonności do
podróżowania,
– rozwoju turystyki,
– likwidacji ograniczeń w ruchu ludności,
– rozbudowy osiedli mieszkaniowych na obrzeżach dużych aglomeracji,
– rozwoju szkolnictwa i potrzeby uzyskania wykształcenia,
– rosnącej liczby podróży służbowych
2

1
 20.01.2023

Zjawiska wpływające na kierunek działań marketingowych na

rynku usług pasażerskich:
• rozwój nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych i rozwiązań
informatycznych zmieniających tradycyjne procesy usługowe;
• silny wzrost konkurencji w sektorze usług transportowych;
• rosnące oczekiwania konsumentów usług co do obsługi i jakości oferty
usług (zmiana hierarchii cech jakości);
• rosnąca świadomość ekologiczna użytkowników transportu pasażerskiego;
• powstanie multiproduktów, zwanych też produktami systemowymi, które
zaspokajają nie konkretne potrzeby konsumentów usług, ale całe
kompleksy (wiązki) potrzeb konsumenta, np. kompleks potrzeb
wypoczynkowych lub turystycznych, w który „wpisane” są usługi
transportowe.
3

Marketing bardziej niż jakakolwiek inna funkcja

przedsiębiorstwa dotyczy klientów. Dostarczanie klientom
wartości i zadowolenia to samo sedno nowoczesnego
myślenia i działania marketingowego.

Marketing jest zyskownym dostarczaniem

zadowolenia klientom.
Cel marketingu => przyciągnięcie nowych
klientów obietnicą dostarczenia najwyższej
wartości oraz zatrzymanie dotychczasowych
klientów przez zapewnienie im zadowolenia

2
 20.01.2023

USŁUGI
Koncepcja 4 P
punkt widzenia sprzedawcy na instrumenty
marketingowe którymi można wpływać na
nabywców

Koncepcja 7 P

Personel
Proces świadczenia usługi
Świadectwo materialne

Produkt (usługa) jako element marketingu mix

Usługa poszerzona
Rekompensaty (korzyści dodatkowe)
z tyt.
zawodności Sposób zapłaty

Usługa rzeczywista
Sposób
Marka
rezerwacji
Możliwość Istota miejsc
Jakość
rezygnacji z (rdzeń usługi -
przejazdu przewóz)
Wi-fi w
pojazdach
Możliwość
monitorowania
Dodatkowe
warunków przewozu
ubezpieczenia
ładunku
6

3
 20.01.2023

Elementy wspomagające budowę oferty przewozowej

(usługi jako produktu)
• nazwa, termin, znak, symbol, rysunek lub inne cechy, które
wyróżniają przedsiębiorstwo i jego usługi na rynku
Marka firmy

Wyróżnienia w prestiżowych
konkursach, rankingach czy
wydarzeniach

Innowacje, usługi
dodatkowe

Elementy wspomagające budowę oferty przewozowej

(usługi jako produktu)
• Element wspomagający pozytywne wrażenie
• Program Gospodarczo-Konsumencki Solidna Firma (certyfikat
Marka firmy wiarygodności i uczciwości): w gronie laureatów znaleźli się m.in.
Koleje Wielkopolskie Sp. z o.o., PKS w Poznaniu S.A.,

Wyróżnienia w prestiżowych
konkursach, rankingach czy
wydarzeniach

Innowacje, usługi dodatkowe

4
 20.01.2023

Elementy wspomagające budowę oferty przewozowej

(usługi jako produktu)
• Stanowią zbiór dodatkowych korzyści, jakie
mogą stanowić dodatkową zachętę dla
usługobiorców.
Wyróżnienia w prestiżowych • Wiążą się one z oferowaniem korzyści
konkursach, rankingach czy dodatkowych, takich jak:
– nowe formy informacji,
wydarzeniach – Planery podróży,
– Możliwość rezerwacji miejsc w pojeździe (w
hotelu),
Innowacje, usługi – unowocześnienie technologii obsługi
pasażerów/ bagażu,
dodatkowe – Integracja usług przewozowych (Park&Ride),
– bilet integrujący kilka środków transportu,
– elastyczne reagowanie na potrzebę
zaoferowania korzyści dodatkowych (produkt
potencjalny)
9

Elementy wspomagające budowę oferty przewozowej

(usługi jako produktu)
• Czujniki monitorujące:
Wyróżnienia w prestiżowych
konkursach, rankingach czy
wydarzeniach
Innowacje, usługi
dodatkowe
– Czujnik wykrywania i identyfikacji kontenerów –
Stwierdzenie obecności kontenera poprzez czytnik
transponderowy RFID, który umieszczony jest na
kontenerze
– Czujnik stabilności ładunku – Pozwala na
stwierdzenie jego fizycznej obecności na pojeździe,
czy ładunek znajduje się w takim położeniu, w
jakim został ułożony podczas załadunku. Fale
odbijające się od powierzchni opakowania
potwierdzają jego obecność i odległość od
krawędzi skrzyni ładunkowej lub kontenera
(technologia RFID)
– Czujnik temperatury np. chłodni samochodu –
Niezależna i zdalna kontrola pracy agregatu
pozwalająca uchronić się przed oskarżeniami
kontrahentów o przewożenie towarów w
nieodpowiednich warunkach
10

5
 20.01.2023

Cena jako element marketingu mix

Usługodawcy mogą realizować oddziaływanie ceną

przez:
• zastosowanie odpowiedniej strategii cenowej (niskich lub wysokich
cen),
• położenie nacisku na konkretne decyzje cenowe (np. ceny
promocyjne, przykładowo weekendowe, obniżki, rabaty itp.),
• różnicowanie.

• OMÓWIONY ELEMENT W WYKŁADZIE TRAKTUJĄCYM O CENACH

(TARYFY i CENY UMOWNE, ULGI USTAWOWE, GMINNE I HANDLOWE)

11

System dystrybucji w transporcie

• polega na świadczeniu
Czynniki wpływające na dystrybucję:
usług w stosownym
czasie i relacji, o
• lokalizacja punktów sprzedaży (siedziba
odpowiednich
właściwościach przedsiębiorstwa transportowego, dworce, kasy,
jakościowych oraz automaty biletowe),
atrakcyjnej cenie oraz • forma sprzedaży (bezpośrednia, przy pomocy
umożliwienie mediów elektronicznych – telefon, Internet),
potencjalnym klientom • wielkość sprzedaży,
odpowiedniego • forma obsługi (kluczowego znaczenia na rynku
sposobu dokonania ich usług pasażerskich dalekobieżnych nabiera podróż
zakupu.
zintegrowana).

12

6
 20.01.2023

Innowacyjne formy sprzedaży usług

Sprzedaż w systemie e-commerce

umożliwia usługobiorcy dodatkowo
uzyskanie wyczerpujących informacji o
Elektroniczne oferowanych usługach, zamówienie
Sprzedaż Elektroniczne usług towarzyszących.
automaty do Aplikacje
głównie przez giełdy
sprzedaży mobilne
Internet transportowe
biletów

13

Zalety transportowych platform elektronicznych

• usprawniają komunikację zewnętrzną firmy,

• za ich pośrednictwem można zarządzać wszystkimi ładunkami, kierować informacje
na temat frachtów do konkretnych odbiorców,
• mogą być traktowane jako platforma do usprawnienia komunikacji z klientami,
zbierania zamówień transportowych,
• umożliwiają dostęp do ogólnoeuropejskiego rynku frachtowego,
• ułatwiają efektywny kontroling wszystkich dyspozytorów pracujących w systemie
(dostęp do szczegółowych raportów),
• oszczędzają czas pracy, ponieważ system daje możliwość jednoczesnej komunikacji
z wieloma potencjalnymi kontrahentami,
• umożliwiają globalne zarządzanie frachtami (informacje o wszystkich ładunkach
znajdują się w jednym systemie).
• przyczyniają się do oszczędności na kosztach paliwa i obsługi samochodów,
• zdecydowanie redukują poziom kosztów prowadzenia administracji biurowej w
firmach spedycyjnych.
14
Marketing mix

7
 20.01.2023

Personel jako element Kwalifikacje pracowników szczególnie w zakresie pierwszego

kontaktu, kompetencje, wiedza i profesjonalizm
marketingu mix
Umiejętności wykorzystania przez personel nowoczesnych
technologii, np. IT.
• profesjonalna obsługa sprzętu komputerowego,
• wykorzystywanie urządzeń systemu GPS,
• umiejętności monitorowania w Internecie tras przejazdu i przemieszczania
pojazdów,
• umiejętności dystrybucji usług przez Internet.
Rola w
kształtowaniu Umiejętności bezpośredniej komunikacji międzyludzkiej,
wizerunku
przedsiębiorstwa
Dobre wykształcenie pracowników w zakresie znajomości
języków obcych, relacji i komunikacji z usługobiorcami,

Znajomość podstaw psychologii w zakresie relacji z ludźmi.

15

Proces świadczenia usługi jako element

marketingu mix

działania • stosowane technologie,

• przepływ informacji,
związane ze • system rezerwacji biletów/ wyszukiwarki połączeń,
sprawnym • aplikacje mobilne ułatwiające planowanie i wykonanie podróży
• sprawność realizacji procesu,
funkcjonowaniem • szybkość,
• reakcja na reklamacje lub nieprzewidziane okoliczności,
przedsiębiorstwa, • zdolność reagowania na awarie, uszkodzenia,
na przykład: • technologie umożliwiające zmniejszanie kosztów zewnętrznych.

16

8
 20.01.2023

Świadectwo materialne jako element marketingu

mix
uzyskane i eksponowane certyfikaty
to materialne otoczenie profesjonalna strona internetowa
procesu świadczenia i materiały promocyjne w jednolitym
konsumpcji usług, użytkowane układzie graficznym i kolorystycznym

materialnego
Przykłady świadectwa
dobra materialne lub inne
materialne elementy usług. standardy ubioru pracowników i obsługi
klienta
wygląd pojazdów i miejsc dystrybucji
Mogą się na nie składać biletów
elementy identyfikacji
przedsiębiorstw (wizualnej i
niewizualnej).

17

Żr. www.flixbus.pl

Żr. www.lodz.naszemiasto.pl

Żr. www.poznan.naszemiasto.pl Żr. www.lublin112.pl

18

9
 20.01.2023

Promocja
Zespół działań i środków,
poprzez które przedsiębiorstwo Działanie mające na celu pobudzenie skłonności do
przekazuje na rynek zakupu za pomocą procesu komunikowania się z
informacje dotyczące
produktu lub firmy, kształtuje nabywcami
potrzeby nabywców,
pobudza oraz ukierunkowuje
popyt
Przekazywanie informacji od Sztuka pozyskiwania nabywców
sprzedawcy do
potencjalnego nabywcy czy
innych uczestników kanałów
dystrybucji, mających na celu
oddziaływanie na postawy i
zachowania w stosunku do Komunikowanie się z konsumentem
produktu (lub firmy)

19

Działania promocyjne przedsiębiorstw transportowych

można podzielić w • w przewozach pasażerskich ukierunkowane

są przede wszystkim na indywidualnego
zależności od grup klienta i mają charakter relacji B2C
• w przewozach ładunków ukierunkowane są
docelowych do których głównie na klienta instytucjonalnego
(przedsiębiorstwa) i mają charakter relacji
są skierowane: B2B.

Z tego tez względu • rodzajem wykorzystywanych narzędzi,

• skalą ich wykorzystania
zdecydowanie się różnią • formą oraz wykorzystaniem nośników
od siebie: informacji.

20

10
 20.01.2023

Kanały promocji
Reklama telewizyjna i radiowa
• np. ostatnia kampania telewizyjna pod hasłem „PKP Intercity. Tysiące powodów do podróżowania”

• https://zbiorowy.info/2018/10/stare-reklamy-cz-1-spoty-reklamowe-kolejowych-spolek/
• https://www.youtube.com/watch?v=2RIxl2zC8F4&feature=youtu.be
• https://www.youtube.com/watch?v=_mIcm-Ed4c8&feature=youtu.be
• https://www.youtube.com/watch?v=LZQgenzYUg8
• https://www.youtube.com/watch?v=u8pcX5G8BkI

21

Kanały promocji:

Prasa drukowana
(czasopisma, gazety,
raporty, katalogi)

Magazyn pokładowy
„W podróż z PKP
Intercity”

22

11
 20.01.2023

Kilka głównych tytułów w przewozie rzeczy

o tematyce rynku transportowego i spedycji o tematyce logistycznej
• Transport Manager • Eurologistics
• Truck&Business • Top Logistyk
• TSL Biznes • Logistyka a Jakość
• Transport i Spedycja • Nowoczesny Magazyn
• Polska Gazeta Transportowa • Gospodarka Materiałowa i Logistyka
• Transport i Spedycja • Logistyka
• Spedycja Transport Logistyka • Magazynowanie i Dystrybucja

23
Marketing mix

Prasa branży produkcyjnej

Branża Nazwa czasopisma

Meble Bines Meble.pl, Meblarska Polska, Produkcja Mebli

Kamień Świat Kamienia, Nowy Kamieniarz, Kurier Kamieniarski

Metalurgia Nowa Stal, Stalowe Forum, Stal
Szkło Świat Szkła, Szkło Plus

Żywność Przemysł Spożywczy, Gospodarka Mięsna, Przegląd Gastronomiczny, Magazyn Spożywczy

Budowlanka Materiały Budowlane, Przegląd Budowlany, Builder

Elektryczna Wiadomości Elektrotechniczne, Elektroinstalator
Chemia Przemysł Chemiczny, Chemia Przemysłowa

Przemysł Magazyn Przemysłowy, Polski Przemysł, Tworzywa Sztuczne i wiele innych 24

12
 20.01.2023

Kanały promocji:
Tekstylia i gadżety
• Kubki, termosy, kubki termiczne
• Koszulki, bluzy, poduszki, parasole, torby
bawełniane
• Notesy, długopisy, smycze, breloki
• Etui na tablety, laptopy
• Magnesy, śniadaniówki
• Modele pojazdów do złożenia (papierowe,
drewniane,itp.)
• Zabawki pojazdy, puzzle, gry planszowe
• Apteczki podróżnego
• Biżuteria
• Pamięć USB, latarki
• Zestaw opakowań do samolotu, kłódka do
walizki, wagi bagażowe

25

Kanały promocji:
Bilboardy, reklamy na pojazdach

26

13
 20.01.2023

Kanały promocji:
Sponsoring
PLL Lot przewoźnikiem olimpijskiej reprezentacji, przewożący biało-czerwonych, Dreamliner ma specjalne
biało-czerwone malowanie w Warszawie
Lufthansa sponsorem gry przeglądarkowej Airline Company

PKP Intercity i Trójmiejska SKM sponsorem Open’er Festival

Przykłady:

Fundacja Grupy PKP (Fundacja Pożytku Publicznego)

PKP Intercity sponsorem słupskiego klubu koszykówki Energa Czarni (2008), filmu w Polsce „Dziewczyna z
pociągu (2016)
MPK we Wrocławiu partnerem wrocławskiego klubu Śląsk Wrocław

MPK Kraków wspiera Krakowskie Biuro Festiwalowe

MPK Wrocław sponsorem kampanii informacyjnych o 1% Towarzystwa Pomocy im. Św. Brata Alberta (Koło
Wrocławskie)
MPK Łomża sponsorem Festiwalu Ziemniaka i charytatywnej kwesty na rzecz hipoterapii

27

Kanały promocji:
Public relations

Źr. Rynek kolejowy

28

• Public relations i publicity polegają

na w zbudzeniu zaufania,
kształtowaniu pożądanego
wizerunku przewoźnika w opinii
publicznej za pomocą mediów
(audycji radiowych, programów
telewizyjnych, artykułów w prasie
itp.), organizowania imprez,
spotkań, konferencji, seminariów ,
uczestnictwa w targach.
Źr. www.infotram.pl

14
 20.01.2023

Kanały promocji:
Eventy (targi, konferencje, spotkania, kongresy i tym podobne
wydarzenia)
Przykłady:

• Sesja zdjęciowa zwycięzców konkursu na modelkę i modela na paryskim lotnisku

• Zatrudnienie znanego szefa kuchni aby pasażerowie Air France mieli możliwość spożywania na pokładzie
samolotu wykonanych przez niego potraw
• Zatrudnienie znanej orkiestry, aby pasażerowie mogli wysłuchać jej koncertu na żywo
• Wręczanie nagród „milionowemu” pasażerowi (Koleje Małopolskie)
• Świętowanie Dnia Kobiet (rozdawanie kwiatów w pociągach KM, impreza plenerowa organizowana przez ŁKA)
• Planszówkowy zawrót głowy w pociągach PKP Intercity
• Inicjatywa DiscoverEU – czyli przemierzaj Europę wzdłuż i wszerz koleją
• Konferencja HackYeah - rozwiąż zadanie (intuicyjne narzędzie dla pasażerów) od PKP Intercity i wygraj 30 000 zł!
• Oferty turystyczne Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej
• ŁKA to moja bajka – impreza plenerowa na dworcu Łódź Fabryczna dla dzieci (Miś Uszatek)
• Specjalne kursy uruchamiane przez KM z tytułu różnych eventów (Puchar Świata w Zakopanem, Małopolska Noc
Naukowców), Kolejami Małopolskimi na Dni Wina w Jaśle (25 sierpnia 2018)
• Pociąg do kultury: bilet kolejowy KM i kupon rabatowy do instytucji kultury w jednym
29

Kanały promocji:
Media internetowe
• W przypadku prasy • Przewaga nad prasą drukowaną:
drukowanej pojawiło się – Są tańsze
pytanie: warto czy nie? – Mają szerszy zasięg
• W przypadku mediów – Są widoczne dłużej
online istnieje tylko – Niektóre formy reklamy pełnią kilka funkcji
pytanie: w jakich? jednocześnie, np. pozycjonują
– Mogą być wykorzystane na kilku nośnikach

30
Marketing mix

15
 20.01.2023

31

Kanały promocji:
Media internetowe (wyszukiwarki połączeń, portale i serwisy podróżnicze,
informacyjne)
• Własna strona internetowa
Tradycyjna forma promocji dostarczająca informacji na temat
bieżącej oferty przewoźnika, zakresu
Artykuły sponsorowane jej stosowania, istotnych informacji o
przedsiębiorstwie, itp.
Artykuły merytoryczne • Przykłady „dobrych praktyk”
– https://lka.lodzkie.pl/strona-glowna/
Mailingi – https://www.flixbus.pl/
– https://www.intercity.pl/pl/
Newslettery – https://pkspolonus.pl/
– https://www.lot.com/pl/pl/
Bannery
– https://www.voyager-transport.pl/pl
Wizytówki – https://polbus.pl/
32

16
 20.01.2023

Kanały promocji:
Media internetowe (wyszukiwarki połączeń, portale i serwisy podróżnicze,
informacyjne)

Tradycyjna forma promocji

Artykuły sponsorowane

Artykuły merytoryczne

Mailingi

Newslettery

Bannery

Wizytówki
33

Kanały promocji:
Media internetowe (wyszukiwarki połączeń, portale i serwisy podróżnicze,
informacyjne)

Tradycyjna forma promocji – Jak wynika z badań firmy

SuperTrans, wiodącej na rynku
Artykuły sponsorowane polskim firmy transportowej ze
Artykuły merytoryczne Śląska (…), SuperTrans, który jeszcze
rok temu zatrudniał 10
Mailingi pracowników, a dziś liczy sobie
zespół 50-cioosobowy, twierdzi, że
Newslettery zatrudnienie w polskiej branży
transportowej (…).
Bannery

Wizytówki
34

17
 20.01.2023

Kanały promocji:
Media internetowe (wyszukiwarki połączeń, portale i serwisy podróżnicze,
informacyjne)
• Większość portali transportowych,
Tradycyjna forma promocji
np.
Artykuły sponsorowane – Etransport,
– Forum Transportu,
Artykuły merytoryczne
– Pracuj w Logistyce
Mailingi – Logistyczny.com
Newslettery oferują wysyłkę mailingów do
swoich baz.
Bannery

Wizytówki
35

Kanały promocji:
Media internetowe (wyszukiwarki połączeń, portale i serwisy podróżnicze,
informacyjne)

Tradycyjna forma promocji

Artykuły sponsorowane

Artykuły merytoryczne

Mailingi

Newslettery

Bannery

Wizytówki
36

18
 20.01.2023

Kanały promocji:
Media internetowe (wyszukiwarki połączeń, portale i serwisy podróżnicze,
informacyjne)

Tradycyjna forma promocji

Artykuły sponsorowane

Artykuły merytoryczne

Mailingi

Newslettery

Bannery

Wizytówki
37

Kanały promocji:
Media internetowe (wyszukiwarki połączeń, portale i serwisy podróżnicze,
informacyjne)

Tradycyjna forma promocji

Artykuły sponsorowane

Artykuły merytoryczne

Mailingi

Newslettery

Bannery

Wizytówki
38

19
 20.01.2023

Kanały promocji:
Promocja w Internecie i media społecznościowe

Facebook – platforma biznesowo-reklamowa, z której korzysta większość firm.

Google+ dobrze pozycjonuje,

LinkedIn/ Goldenline wpływa na wizerunek i employer branding

Twitter / LinkedIn buduje wizerunek ekspertów itd.

Slideshare / Instagram dystrybucja treści

39
Przewoźnicy w mediach

ŁKA Flixbus PLL LOT

społecznościowych

PKS Polonus DHL FedEx

40

20
 20.01.2023

41

• Dobrze sprawdzają
się również blogi
personelu firm
przewozowych:
– Pilotów
– Stewardess
– Maszynistów
– Kierowców
– Motorniczych, etc.
• blogerzy są liderami
opinii.

„Bajbus”

42

21
 20.01.2023

Źr. www.lot.com

Content Marketing

Content (treść), jaki się tworzy

podczas stosowania tej dziedziny
marketingu, to na przykład:
• to w wielkim uproszczeniu promowanie
swojej firmy za pomocą tworzonych • Artykuły
przez firmę treści. • Filmy (video)
• Firma, która stosuje tę strategię, tworzy
content (treści), który później umiejętnie • Infografiki
promuje, tym samym przyciągając uwagę • Poradniki, raporty, e-booki
obecnych i potencjalnych klientów.
43

Branża transportowa – jakie

artykuły na content marketing
• Stawki w transporcie
– Jak w praktyce wyglądają stawki za tonokilometr? Jak
wygląda kalkulacja kosztów? Co wpływa na cenę
tonokilometru (paliwo, podatki, ubezpieczenia, ViaToll itd.)?
Porównanie stawek dzisiejszych i tych sprzed roku, kilku,
kilkunastu lat.
• Mandaty w Europie
– Ile, za co i gdzie kierowca dostanie karę w Europie; Jak
unikać tych kar? Poradnik. Należałoby najlepiej przedstawić
to w formie mapy interaktywnej lub raportu do pobrania
bądź aplikacji.
• Opłaty drogowe w Europie
– Jakie są koszty, gdzie, jak płacić? Tworzymy w formie łatwej
do odbioru: mapa interaktywna, raport z wieloma
ilustracjami, infografika.
• Jak wybrać dobre i tanie ubezpieczenie?
– Porównanie cen i opcji w różnych firmach
ubezpieczeniowych i brokerskich; Porady, o czym pamiętać i
na co zwracać uwagę? 44

22
 20.01.2023

Branża spożywcza – jakie

artykuły na content marketing
• Transport żywności – specyfika.
• Jakie produkty i jak transportujemy? Jakie pojazdy i do jakiego
rodzaju żywności są przeznaczone? Jaki jest dopuszczalny czas
transportu konkretnego rodzaju żywności? Jakie są regulacje
transportu żywności?
• Jakie produkty spożywcze transportują polscy przewoźnicy?
• Sytuacja importu i eksportu żywności w Polsce i w UE; Jakie
produkty rolno-spożywcze są transportowane z Polski i do Polski?
A jakie na terenie UE? Strefy Schengen? Ile chłodni, pojazdów
izotermicznych czy lodowni jeździ po drogach w Europie?
• Regulacje prawne transportu produktów rolno-spożywczych.
• Jakie instytucje regulują transport żywności? Jakie są wymogi
odnośnie dokumentów, floty, doświadczenia? Jakie są kary i za co?
Jakie są przepisy w Polsce i UE? Jaka jest odpowiedzialność po
stronie przewoźnika?

45

Content Marketing

• Miejsce publikacji Content

(treści):
– strona firmowa, np. w
zakładce Artykuły, Aktualności,
Branża, Informacje Branżowe,
Blog itd.
– stworzenie osobnego serwisu

46

23
 20.01.2023

Autorzy content marketing

• Pracownicy • Copywriterzy z zewnątrz
– Robi to ktoś wewnątrz: copywriter – Ustala się stałą współpracę z kilkoma copywriterami
lub dział marketingu. Osoba lub jakąś agencją copywriterską.
odpowiedzialna za treści musi – Każdy artykuł zostaje zlecony do napisania.
bezwzlędnie współpracować z – Koszt jest różny – jeden artykuł na 2000 znaków ze
działem sprzedaży i obsługą spacjami może kosztować od 50 do 350 zł
klienta, a w przypadku firm
mniejszych z osobą
odpowiedzialną za te czynności w
firmie. To właśnie ci ludzie
najlepiej znają rynek i klientów.
– Najlepiej, żeby treści były
tworzone przez kogoś z firmy.
Pracownicy najlepiej znają firmę,
ludzi, branżę – są ekspertami i taki
wizerunek będą kreować jako
autorzy tych artykułów.

47

Nowe technologie marketingowe

Analityka:
• śledzenie wyników w kanałach sprzedaży, technologiach, reklamach, ofertach i w wielu innych obszarach. Najczęściej
wykorzystywane narzędzie analizy serwisów www to darmowy program Google Analytics, używany w ponad 80% serwisów na
małym i średnim rynku.
E-mail marketing:
• Nakłonienie odwiedzających strony do wyrażenia zgody na otrzymanie dodatkowych informacji i przesłanie im wybranych treści,
które odpowiadają ich zainteresowaniom.
Remarketing:
• wyświetlanie reklamy na innych stronach po opuszczeniu strony podstawowej z reklamą. Rozwiązanie łatwe i bardzo efektywne pod
względem kosztów, ponieważ reklama kierowana jest tylko do użytkowników, którzy już zainteresowali się ofertą i odwiedzili stronę
z reklamą.
Marketing mobilny:
• Komaptybilność strony z możliwościami smartfonów.
Automatyzacja marketingu:
• Połączenie wszystkich nowoczesnych narzędzi (analityka, formularze internetowe, śledzenie zachowań internautów odwiedzających
stronę, personalizacja treści, zarządzanie kampaniami mailowymi, ułatwianie sprzedaży i marketingu za pomocą segmentacji
potencjalnych klientów (lead scoring) oraz automatycznych powiadomień wysyłanych handlowcom, etc.
48

24
 20.01.2023

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

49

25
 20.01.2023

Ekonomika Transportu

CENY W TRANSPORCIE

Dr inż. Aleksandra Ciastoń-Ciulkin

Pojęcie ceny
O określona liczba jednostek pieniężnych, którą nabywca musi
zapłacić za produkt lub usługę,

O koszt jaki musi ponieść kupujący, jeśli chce wejść w posiadanie

określonego dobra i korzystać z jego użyteczności,

O jest powiązana z produktem i jego własnościami,

O charakteryzuje obraz produktu:

O wyznacza rodzaje nabywców,
O kształtuje wspólność posiadania określonych rodzajów produktów
przez poszczególne grupy ludzi,
O nadaje im cechy wyrobów masowych lub elitarnych dostosowując
je tym samym do potrzeb poszczególnych segmentów rynku,

O istotny składnik strategii marketingowej - wyznacza wartość 2

podstawowych czynników produkcji (praca, ziemia, kapitał).

1
 20.01.2023

Funkcje cen

dochodowa

Informacyjna

stymulacyjna

redystrybucyjna

równoważenie popytu i podaży

Przypomnienie

Funkcje cen
dochodowa O kształtowanie
Informacyjna
dochodów
przedsiębiorstwa tak,
stymulacyjna aby zapewniały zwrot
poniesionych
redystrybucyjna
nakładów i
równoważenie popytu i podaży otrzymanie zysków
potrzebnych na cele
rozwojowe

2
 20.01.2023

Funkcje cen
O informacja dwustronna o nakładach
na produkcję i efektach w różnych
dochodowa sferach działalności. Sygnał rynku
skierowany w stronę podmiotów
Informacyjna gospodarczych i skłaniający do
podjęcia optymalnego wyboru.
stymulacyjna O wpływa na wielkość i strukturę
popytu oraz znajduje
redystrybucyjna odzwierciedlenie w strukturze
produkcji usług, ceny są podstawą
podejmowania decyzji, decyzje
równoważenie popytu i podaży producentów dotyczą kierunków i
rozmiarów produkcji oraz źródeł
zaopatrzenia. Decyzje konsumentów
są związane z wyborem usług
transportowych, które okażą się
najlepsze przy porównaniu jakości
do ceny
5

Funkcje cen
O Cena jest narzędziem
pobudzającym producentów i
konsumentów usług do
dochodowa określonego działania.
O Wyższy poziom cen zwiększa
Informacyjna opłacalność produkcji i
skłania producentów do
zwiększenia jej rozmiarów i
stymulacyjna podniesienia jakości.
O U konsumentów wywołuje
redystrybucyjna zmniejszenie konsumpcji i
ograniczenie wielkości
produkcji, ukierunkowuje
równoważenie popytu i podaży popyt na te gałęzie
transportu, które oferują
usługi po niższych cenach

3
 20.01.2023

Funkcje cen
O ceny są narzędziem podziału
dóbr i usług oraz przesuwania
dochodowa dochodów od jednych grup
społecznych do innych i do
Informacyjna budżetu państwa.
O Państwo dokonuje podziału
stymulacyjna PKB poprzez obciążenie
niektórych cen podatkiem
akcyzowym (paliwo) i
redystrybucyjna określonymi stawkami
podatku VAT oraz dotowanie
równoważenie popytu i podaży pewnych gałęzi transportu i
rodzajów przewozu

Funkcje cen
O Ceny mogą być
dochodowa wykorzystywane w celu
przywracania równowagi
Informacyjna na rynku.
O Gdy popyt przewyższa
stymulacyjna podaż wzrost cen wpłynie
na zrównoważenie rynku,
redystrybucyjna natomiast do
zrównoważenia rynku
równoważenie popytu i podaży
doprowadzi spadek cen

4
 20.01.2023

koszty
Determinanty
kształtowania •popyt
cen czynniki •podaż
rynkowe
•warunki
konkurencji

polityka
państwa
Przypomnienie

dochód,
którym
rozporządza 9
nabywca

Mechanizm rynkowy
O Rynek to miejsce zderzenia popytu i podaży. Nabywcy i sprzedawcy
określają przedmiot obrotu i warunki tego obrotu (decydują o cenach i
ilościach towaru będącego przedmiotem kupna-sprzedaży oraz ew. o
innych warunkach np. termin dostawy, sposób i termin płatności, rodzaj
opakowania).
O Cena równowagi rynkowej - cena (price) Po, przy której wielkość podaży
(supply) So zrównuje się z wielkością popytu (demand) Do.
Po : D o = S o
O Cena odbiegająca od ceny równowagi powoduje perturbacje na rynku w
postaci niedoborów lub nadwyżek rynkowych.
Przypomnienie

10

5
 20.01.2023

Mechanizm rynkowy
Cena Podaż = Supply
Price Nadwyżka
O Nadwyżka podaży S2
rynkowa
P2 nad popytem D2
(nadwyżka rynkowa)
P0
wpływa na obniżenie
P1
ceny rynkowej P2.
Niedobór P2 : S2 >> D2
rynkowy
Popyt = Demand

D2 S1 S0 D1 S2
Popyt
O Nadwyżka popytu D1
D0 Podaż nad podażą S1 wpływa
na podwyższenie ceny
rynkowej P1.
Mechanizm rynkowy działa tak, że
jakakolwiek nierównowaga uruchamia P1 : D1 >> S1
Przypomnienie

określone reakcje nabywców

i sprzedawców, które przywracają
równowagę pomiędzy popytem,
podażą i ceną. 11

Współczynniki elastyczności cenowej

Elastyczność popytu na usługi transportowe E
O Reakcja popytu na zmianę dochodu lub ceny
O Usługi transportowe o charakterze obligatoryjnym – zmiany cen i
dochodu nie wpływają na zmiany popytu, a jedynie na zmiany
struktury jakościowej E  [0 ; 1]
O Usługi transportowe o charakterze fakultatywnym E>1
(Tr. Lot 0,8<E<1,8)

Popyt E Zmiana popytu

elastyczny >1 o więcej niż 1%

Gdy zmiana
proporcjonalny =1 o 1%
dochodu lub ceny o
nieelastyczny <1 1% o mniej niż 1%
Przypomnienie

absolutnie =0 nie powoduje żadnych zmian

nieelastyczny
(sztywny) 12

6
 20.01.2023

Współczynniki elastyczności cenowej

O Elastyczność cenowa popytu Ec
O Elastyczność – wrażliwość na zmiany cen
dochodowa popytu Ed – usług transportowej
wrażliwość na zmiany dochodu O Z reguły bardzo niska – 0,1-0,3
O Z reguły dodatnia – wzrost O Wyjątek: przewozy lotnicze,
dochodu wpływa na wzrost pociągami InterCity, I klasy
popytu na usługi O Większa dla przewozów
O Ujemna (popyt na przewozy fakultatywnych,
II klasą), O Wysoka dla usług
towarzyszących w transporcie
ładunków (przeładunek,
spedycja)
P D
Ed  :
P D P C
O P – popyt początkowy EC  :
Przypomnienie

P C
O D – dochód początkowy
O C – cena początkowa
13

Współczynniki elastyczności cenowej

O Elastyczność krzyżowa popytu Ek – względna zmiana popytu na daną
usługę transportową do względnej zmiany ceny innej usługi (gdy usługi
pozostają w zależności substytucyjnej lub komplementarnej)

P C s ,k
Ek  :
P C s ,k

O Elastyczność krzyżowa na usługę podstawową

O względem usługi substytucyjnej - zawsze dodatnia,
O względem usługi komplementarnej - ujemna

O P – popyt początkowy
Przypomnienie

O D – dochód początkowy
O C – cena początkowa usługi substytucyjnej lub komplementarnej
14

7
 20.01.2023

Zależność polityki cenowej od stopnia elastyczności cenowej popytu

Stopień Charakter Charakterystyczne
Polityka cen
elastyczność zmian popytu usługi
ep=0 Doskonale Usługi podstawowe - Ograniczony zakres
nieelastyczny dojazdy do pracy - zwiększania cen (brak innego
konieczność wyjścia dla konsumentów)
0<ep<1 Nieelastyczny Usługi niższego rzędu, Zwiększanie cen,
takie, które mogą być w różnicowanie cen możliwe, bo
pełni kontrolowane przez i tak znajdą się nabywcy
konsumentów
ep=1 Elastyczny, Usługi wybieralne Inne instrumenty pozacenowe,
elastyczność podstawowe, bo obniżanie cen powoduje
jednostkowa standardowe wzrost popytu
ep>1 Nadelastyczny Usługi wyższego rzędu i Stopniowe obniżanie cen
luksusowe (przelot w
klasie business, poc.
Eurocity, expresowe)
ep=∞ Doskonale Usługi prestiżowe, Ceny stałe
elastyczny luksusowe (przelot
wahadłowcem, (przejazd
limuzyną do ślubu)) 15

Czynniki wywierające wpływ na cenę transportu

Koszty transportu
Dotacje na pokrycie Koszty zależne od Koszty zależne od
kosztów czasu przebiegu
Koszty pośrednie Koszty bezpośrednie

Czynniki Interwencjonizm
społeczno- państwowy
ekonomiczne •Subwencje
•Infrastruktura CENA transportowe
•Efekty zewnętrzne TRANSPORTU •Kontrolowanie cen
•Lokalizacja •Licencje
•Podatki i opłaty
•Ograniczenia
•Przepisy prawne

Podaż Konkurencja/ Koniunktura Popyt

Czynniki rynkowe
16

8
 20.01.2023

Metody kalkulacji ceny usługi

popytowa (cena
zorientowana na
konsumenta)

naśladownictwa
(cena
kosztowa
zorientowana na
konkurentów)

17

Metoda popytowa (zorientowanie ceny na konsumentów)

Kształtowanie cen zorientowane na popyt:

• decyzje cenowe koncentrują uwagę nie na kosztach i wydatkach, lecz
intensywności popytu,
• popyt ustala górną granicę cen, koszty granicę dolną,
• celem działalności firmy jest zaproponowanie ceny pokrywającej koszty
produkcji, dystrybucji i sprzedaży usługi z uwzględnieniem godziwego zysku.
Cena powstaje iteracyjnie
• metodą kolejnych przybliżeń, zatem zdarzają się błędy polegające na złym
oszacowaniu ceny, zwłaszcza, gdy wyznacza się cenę linii produktów/usług,
które charakteryzuje zjawisko substytucji wewnętrznej.
Zalety ceny zorientowanej na konsumentów:
• odzwierciedlenie sytuacji na rynku,
• ułatwienie adaptacji rynkowej.
Wady ceny zorientowanej na konsumentów:
• konieczność prowadzenia rozwiniętych badań rynku,
• ryzyko błędu badań,
• ryzyko strat, gdy cena w dłuższym okresie będzie niższa od kosztów.
18

9
 20.01.2023

Metoda kosztowa
Cena zawiera się zazwyczaj między górną granicą określoną przez poziom,
jaki są skłonni zaakceptować klienci a dolną granicą wyznaczoną przez
poziom cen, jaki są w stanie zaakceptować producenci.
Koszty powinny być dopasowywane do ceny, a nie odwrotnie, dlatego
koszty determinują jedynie opłacalność poszczególnych propozycji
cenowych. Obniżka kosztów przyczynia się do wzrostu opłacalności,

Cena atrakcyjna - zwykle niższa od stosowanej przez konkurentów za

ekwiwalentną ofertę,
O Cena przeciętna, lecz zapewniająca dodatkową wartość dla klienta,

O ustalanie cen produktów komplementarnych,

O ustalanie cen najtańszych produktów całej linii (wpływających na
klientów krańcowych),
O redukcji nadwyżek zdolności przewozowej,
O obrony pozycji rynkowej.

19

Metoda kosztowa - problemy ustalania wpływu kosztów na ceny:

system kalkulacji kosztów jest sprawny w firmach o wąskim

asortymencie usług i niewielkim udziale kosztów pośrednich w
całości kosztów

koszty przedstawiają punkt widzenia firmy, a brak jest informacji z

punktu widzenia konkurencji, pośredników i nabywców

firmy posiadają informacje o kosztach w przeszłości, dla decyzji

cenowych ważniejszy jest poziom kosztów w przyszłości

koszty stałe traktowane jako krótkookresowe i nadają analizie

kosztowej krótkookresowy horyzont czasowy

nie wszystkie wydatki w firmie można rozliczyć bezpośrednio na

poszczególne usługi
20

10
 20.01.2023

Zalety i wady podejścia kosztowego do kreowania cen:

etyczność podejścia rozliczanie kosztów

kosztowego (poniesiono koszty pośrednich w stosunku do
to właściwe jest ich ilości sprzedanych usług
sfinansowanie, cena niższa (spadek przewozów powoduje
lub wyższa wydaje się wzrost cen),
nieuczciwa), ignorowanie konsumentów i
Zalety prostota i niski koszt nieuwzględnianie wpływu

Wady
kalkulacji,
akceptacja podejścia
kosztowego przez nabywców,
zwłaszcza, gdy konieczne jest
podnoszenie cen - podwyżki
cen paliw, ograniczenie
subsydiowania).
popytu na sprzedaż,
nieuwzględnianie konkurencji,
uzależnianie cen od kosztów
może powodować
permanentne podwyżki cen i
spadek sprzedaży,
nieefektywne wykorzystanie
zasobów w wyniku akceptacji
poziomu kosztów określonych
przez wytwórcę,
niewykorzystanie ceny jako
instrumentu strategicznego i
ograniczanie możliwości
obniżki kosztów i wzrostu
opłacalności.

21

Metoda naśladownictwa (zorientowanie ceny na konkurentów)

Zależność polityki cenowej od istnienia konkurencji:
• ceny ustalane nie na podstawie uciążliwych badań popytu,
• ustalanie cen na podstawie analizy cen konkurencji (pozycja
naśladowcy lidera konkurencyjnego),
• formuła naśladownictwa powiela ceny jakich oczekują klienci, którzy
osądzają oferty na podstawie dominującego na rynku poziomu cen
różnicując oferty częściowo na podstawie cen jako wskaźnika jakości,
• w kanałach dystrybucji cena ustalona na podstawie konkurencji jest
łatwiejsza do zaakceptowania, gdyż zapewnia zwyczajową marżę,
• zwykle ustalana jest na poziomie niższym od głównych konkurentów,
np. ceny lotniczych przewoźników w warunkach liberalizacji rynku, w
porównaniu z innymi przewoźnikami, prowadzi do stałej obniżki cen,
• ustalenie cen powyżej, poniżej lub na poziomie cen konkurentów
pozwala na manipulowanie wrażeniami klientów i wybór jednej ze
strategii cenowych dla realizacji celów rynkowych firmy.

Zalety metody naśladownictwa:

• łatwość i szybkość ustalania ceny,
• małe ryzyko braku akceptacji przez klientów i kanały dystrybucji.

Wady metody naśladownictwa:

• możliwość trwałego przyjęcia pozycji naśladowcy lidera i marginalizacja
firmy,
22
• ryzyko strat, gdy cena w dłuższym okresie będzie niższa od kosztów.

11

Rodzaje cen w transporcie
O Wynik negocjacji kupującego ze
sprzedającym (zazwyczaj konkretnej
usługi)
O Podstawa negocjacji: koszty własne,
zalecane ceny taryfowe, wskaźnik
notowania stawek frachtowych lub ceny w
innych transakcjach)
O Niezbędna znajomość rynku (rynek
producenta/konsumenta, zdolność
płatnicza klienta, konkurencja)
O Stosowane:
O W przewozach specjalistycznych i
nietypowych
O W wynajmie środków transportu
O W masowych przewozach ładunków
O W morskich przewozach trampowych
Umowne
O W przewozach turystycznych
O W przewozach nieregularnych, w towarowym
t. samochodowym i w żegludze śródlądowej
O We wszystkich innych przypadkach, w
których występuje konfrontacja
rozproszonej podaży z rozproszonym
popytem
Zastosowanie gałęziowe w transporcie
Gałąź transportu Ceny umowne
Kolejowy
Rurociągowy
Liniowy morski
(transoceaniczny)
Lotniczy
Samochodowy
Ż. śródlądowa
Ż. trampowa
+ rzadko ++ często
20.01.2023
O Opierają się na taryfach, które
podawane są do publicznej
wiadomości, w postaci tabeli stawek
taryfowych, uzupełnionej opisem
warunków świadczenia usług, zanim
spotkają się konkretni kupujący i
sprzedający.
O Ujednolicone stawki, odpowiadające
przeciętnym warunkom i kosztom
produkcji.
O Występują przy masowych i
powtarzalnych aktach kupna-
sprzedaży, w szczególności:
O Regularnych przewozach
pasażerskich
O Towarowych przewozach kolejowych
Taryfowe
O Usługach morskiej żeglugi liniowej
O Przewozach lotnictwa rejsowego
O Komunikacji miejskiej
O Usługach spedycyjnych
23
Ceny taryfowe
+ +++
+ +++
+ +++
+ ++
+++ ++
+++ +
+++ +
+++ bardzo często
24
12
 20.01.2023

Taryfa: Podany w formie urzędowej do

publicznej wiadomości wykaz
stawek za wykonanie
określonych usług
transportowych, uzupełniony
opisem warunków ich
stosowania i określeniem
sposobu obliczania opłat za
poszczególne usługi.

Obejmuje dodatkowo zbiór

przepisów regulujących
całokształt stosunków
cywilnoprawnych między
przewoźnikiem i
użytkownikiem, np. warunki
wykonywania określonych
usług.

25

Kryteria klasyfikacji i rodzaje taryf

Podstawowy
Elastyczność Zakres Obszar
Gałąź transportu Rodzaj usług czynnik
stosowania stosowania stosowania
kalkulacji

Bezwzględnie
Kolejowa Towarowa obowiązująca Międzynaro-
sztywna (stała) Branżowa
Przedmiotowa dowa

Samochodowa
Pasażerska Widełkowa
Ujednolicona
(powszechnie Krajowa
Lotnicza obowiązująca)

Spedycyjna Odległościowa Minimalna

Morska
Specjalna Regionalna
Przeładunkowa Maksymalna
Żeglugi
śródlądowej
Czasowa
Transportu Wyjątkowa Miejska
26
Magazynowa Referencyjna
rurociągowego

13
 20.01.2023

Systemy Naturalny (ustalanie

wysokości stawek na
taryfowe podstawie kosztów
własnych powiększonych
o planowany zysk)
O Całokształt norm i reguł, wg których
ustala się stawki taryfowe, ich
wysokość i wzajemne relacje stawek
na poszczególne rodzaje usług

Koszty bezpośrednie => Wartościowy (wg zasady:

każdy ładunek ma
dolna granica stawek maksymalną zdolność
przewozowych płatniczą zależną od jego
Koszty pośrednie => wartości)
narzut proporcjonalny do
kosztów bezpośrednich (s.
naturalny) lub narzut
proporcjonalny do
wartości ładunku (s. B. często w praktyce:
Mieszany
wartościowy)
27

Proporcjonalne Zróżnicowanie stawek

taryfowych
Progresywne
(dyferencjacja)
Różnicowanie za
Degresywne pomocą:

Różniczki pionowej Różniczki poziomej

(uwzględnia (uwzględnia
odległość i trasę wszystkie
przewozu) pozostałe czynniki)

Taryfy
Taryfy strefowe
kilometryczne

Taryfy relacyjne Taryfy jednolite

28

14
 20.01.2023

Podstawowe formuły matematyczne

obliczania przewoźnego:
Stawki proporcjonalne:
T=a+(bl)
gdzie: T – wysokość przewoźnego za 1 t/osobę
a – stawka za operacje stacyjne za 1 t/osobę
b – stawka za 1 tono/paskm
l – odległość przewozu (km)
Stawki degresywne i progresywne:
T=a+(bili)
gdzie: bi – stawka za 1 tono/paskm w strefie i
li – odległość przewozu (km) w strefie i
i – numer kolejnej strefy

29

Różniczka pionowa uwzględnia również

trasę przewozu (poza samą odległością)

O Większa od rzeczywistej odległość taryfowa:

O Nakłady inwestycyjne na daną drogę były znacznie wyższe od przeciętnych
(droga przebiega przez teren o niekorzystnym ukształtowaniu)
O Droga wyposażona jest w mosty, tunele czy śluzy w żegludze śródlądowej
O Koszty eksploatacyjne są znacznie wyższe od przeciętnych z powodu złego
stanu technicznego tej drogi
O Mniejsza od rzeczywistej odległość taryfowa:
O Przewóz po najkrótszej drodze taryfowej nie może odbywać się z przyczyn
eksploatacyjnych (np. objazdy)
O Wybór dłuższej trasy nastąpił z powodu trudności na drodze krótszej (np.
roboty drogowe, zatory, lepsza przelotowość dłuższej trasy)
O Wybór dłuższej trasy jest korzystniejszy dla przewoźnika ze względu na
możliwość dodatkowego załadunku na trasie.
30

15
 20.01.2023

Charakterystyka różniczek poziomych

Cechy • Masa właściwa

• Przestrzenność
ładunku • Naturalna, techniczna i ekonomiczna podatność
ładunku na transport

Cechy
środka • Ładowność
• Rodzaj transportu (uniwersalny/specjalistyczny)
transportu
Sposób • Termin ekspresowy, pospieszny, zwykły)
• Rodzaj technologii (zunifikowana,
realizacji specjalistyczna, uniwersalna)
• Przewóz bezpośredni czy pośredni
usługi • Poziom bezpieczeństwa czy jakości usługi
31

Charakterystyka różniczek poziomych

Masowość •Ładunek masowy czy drobnicowy

przewozu
Kierunek •Kierunek potoku (główny/powrotny)
•Wykorzystanie próżnego przebiegu w kierunku

przewozu powrotnym
•W żegludze śródlądowej: w górę czy w dół rzeki

Okres •Okres szczytu czy poza szczytem przewozowym

•Dni robocze czy wolne od pracy
przewozu •Dzień czy noc

Cel •Przewozy normalne czy interwencyjne

•Na rzecz ludności czy jednostek gospodarczych

przewozu •Przewozy wewnątrzkrajowe, tranzytowe, eksportowe

czy importowe
32

16
 20.01.2023

Przykłady cen stosowanych w transporcie

publicznym w miastach
Bilety Bilety
jednoprzejaz czaso Bilety Bilety
Aglomeracja dowe we okresowe zintegrowane Inne
x, 70-minutowy,
+dwuprzejaz MKA, KK, KKM,
krakowska dowy x x KKR3+, ELS weekendowy, grupowy jednoprzejazdowy,
weekendowy, grupowy jednoprzejazdowy,
bilet Wrszawiaka i Młodego Warszawiaka,
warszawska x x x ZTM-KM-WKD roczny Bilet Seniora,
okresowy dla rodzin 4+, 10-miesięczny
na rok szkolny/ semestralny, socjalny
(30/366), roczny dla Honorowych
Dawców Krwi, dla pracowników MPK i ich
rodzin, „Bilet Metropolitalny”, bilet
poznańska x x Bus-tramwaj-kolej Seniora,

wroclawska x x x P/T/A grupowy

łódzka x x x WBA, LKA-PKS

x (zróżn. do Grupowy, wieloprzejazdowy (20, 40, 80-
33
śląska odl. km) x x Metrobilet (ŚKUP) przejazdów)
bydgosko-
toruńska x x x BitCity Rodzinny

Wady i zalety stosowania systemów cen taryfowych:

O zatwierdzane przez odpowiednie władze publiczne - zapewnienie kontroli

cen,
O dla firmy przestają być zmienną decyzyjną,
O wykraczają poza zasięg możliwości marketingowego kształtowania,
O ograniczają swobodę praktyk i władzy gospodarczej na rynku, cena
niższa niż koszty – różnica powinna być dotowana przez państwo np.
kolejowe przewozy pasażerskie,
O skutek realizowanej przez państwo polityki społecznej, proekologicznej
itp. szczególnie w przewozach pasażerskich – cel polityka państwa
(społeczna, ekologiczna),
O łagodniejsza forma interwencjonizmu politycznego - ustalanie widełek
cenowych,
O zapewnienie stabilizacji cen z reguły na dłuższy czas,
O uproszczenie zawierania transakcji.

34

17
 20.01.2023

Zalety i wady cen negocjowanych

Zalety cen negocjowanych: Wady cen negocjowanych:

• dostosowanie ceny do • w niektórych państwach

oferty rynkowej i szybko regulacje prawne
zmieniających się zabraniające ich
warunków konkurencji, stosowania,
• możliwość uzyskania • poczucie pokrzywdzonych
wyższych cen za taką nabywców, gdy ustalą, że
samą usługę, inni zapłacili mniej,
• cena może być • tendencja do zwiększania
uplasowana na poziomie kosztów
zgodnym z oceną wartości administracyjnych i
usługi przez klienta, sprzedaży - konsekwencja
• istnieje możliwość ukrycia zwiększanie kosztów
przed konkurencją całkowitych.
rzeczywistego poziomu
cen finalnych.

35

Porównanie cen umownych i taryfowych

Przedmiot
Ceny umowne Ceny taryfowe
oceny
Zalety Łatwość dostosowania do: uniknięcie pochłaniających czas
bieżącego kosztu, negocjacji rynkowych,
tendencji rynkowych ujednolicona regulacja interesów stron,
możliwość dostosowania do celów
społeczno-ekonomicznych,

Wady duży wkład pracy i Niemożliwość dostosowania do:

czasochłonność, bieżącego kosztu,
utrudnione kalkulacje ofertowe, tendencji rynkowych
podatność na zmiany
koniunkturalne,
Zakres niewielu sprzedających i jeden lub niewielu sprzedających i
stosowa- kupujących, wielu kupujących,
nia dokładnie zdefiniowana usługa, powtarzające się przewozy,
nietypowy lub specjalny mały wpływ na każdego z kupujących
ładunek, na rynek,
transakcje o jednorazowym
charakterze,
wynajem środków transportu, 36

18
 20.01.2023

Ceny za usługi w transporcie miejskim

Transport miejski – silnie regulowany i wysoko dotowany
O metody kalkulacji cen – metoda kosztowa,
O naśladownictwo cen w innych miastach,
O niewielka uwaga na ceny substytucyjnych środków transportu.

Zachowania rynkowe w transporcie miejskim:

O rzadko dochodzi do obniżek cen, choć sytuacja rynkowa
mogłaby to uzasadniać,
O częściej stosowane są podwyżki w sytuacjach:
O popytu przekraczającego podaż,
O zmniejszenia się subwencjonowania usług,
O internalizacji kosztów zewnętrznych,
O wzrostu kosztów własnych w wyniku inflacji, rozwoju usług,
skutków kongestii odczuwanych bezpośrednio przez
przewoźników.
37

Ceny za usługi w transporcie – stosowanie podwyżek

Niebezpieczeństwo stosowania podwyżek w warunkach

rosnącej substytucyjności transportu miejskiego i wzrostu
elastyczności cenowej popytu powoduje, że istnieje ryzyko
spadku popytu w skali uniemożliwiającej uzyskanie wzrostu
dochodów.

Metody ostrożnego stosowania podwyżek obejmują:

O opóźnione kwotowanie cen (po wykonaniu usługi, co pozwala
uwzględnić wzrost cen w trakcie jej realizacji),
O użycie klauzuli wzrostu cen (eskalatora), gdzie cena ostateczna
jest powiększana o wartość wybranego wskaźnika i ustalana po
wykonaniu zlecenia,
O rozpakowania pakietu sług, tak że elementy będące początkowo
składnikiem pakietu są wyceniane osobno,
O zmniejszaniu rabatów i upustów.

38

19
 20.01.2023

Procedura ustalania cen

Etapy procedury ustalania cen:
O wybór celów strategii cenowej,
O oszacowanie popytu na określone usługi,
O oszacowanie kosztów produkcji usługi,
O analizy oferty usług i cen konkurencji,
O wybór ustalania postulowanych cen,
O ustalenie końcowej ceny rzeczywistej.
Kryteria różnicowania cen na rynku usług transportowych:
O rodzaj trasy, linii, połączenia, relacji (zwykłe, pospieszne specjalne),
O przestrzeń świadczenia usługi (gdzie, długość przejazdu),
O czas świadczenia usługi i ich cechy jakościowe (komfort usługi
dodatkowe, ferie, wakacje, przewozy nocne),
O wielkość jednorazowej sprzedaży usług (grupy zorganizowane,
przesyłki całopociągowe),
O forma zapłaty za usługę (przedpłaty – bilety okresowe),
O rodzaj nabywców (segment popytu - dzieci, emeryci, businessmen),
O częstość zakupów (stali klienci ładunków, bilety okresowe). 39

Ustalanie cen rynkowych przez firmę:

Istotne czynniki:

O rzadkość usługi i segment rynku, dla którego jest ona

przeznaczona,
O spodziewane reakcje potencjalnych użytkowników transportu,
O konkurencja wymuszająca racjonalizację cen,
O koszty stałe i zmienne zależne od rozmiarów podaży usług i ich
sprzedaży,
O relacje popytowo-podażowe na rynku,
O zagrożenia wynikające z możliwości substytucyjnych transportu,
O zmiany cen podstawowych nośników energii (benzyny, olejów
napędowych, energii elektrycznej),
O obciążenia podatkowe np.VAT

40

20
 20.01.2023

Różnicowanie cen usług transportowych

• ilościowe - zachęta do większych zakupów, wiązanie klienta

Plany dyskont
cenowych (rabatów):
z danym przewoźnikiem za pomocą rabatów
skumulowanych np. programy lojalnościowe,
• handlowe - udzielane pośrednikom (organizatorom
transportu, spedytorom),
• sezonowe - zachęcające do korzystania z usług transportu w
określonym czasie,
• promocyjne - dla pośredników jako wynik podejmowanych
przez nich czynności promocyjnych na rzecz przewoźnika,
lub dla nowych wchodzących na rynek usług – zachęcające
do ich nabycia,
• gotówkowe - zachęcające do przyspieszenia zapłaty za
usługę.

41

Naczelna reguła racjonalnego funkcjonowania

na rynku transportowym

Cena za usługę powinna oscylować między:

O ceną wyznaczoną elastycznością popytu na daną
usługę (zdolność płatnicza ładunku lub usługobiorcy)
a krańcowymi kosztami jej wytworzenia (koszty
bezpośrednie),

O możliwościami nabywczymi rynku docelowego a

kryterium wyboru usług na rynku (wysoka jakość,
motywacja materialna i strategia promowania usługi)

42

21
20.01.2023

22
 09.12.2022

Konkurencja
O Występuje w każdym obszarze działalności gospodarczej
człowieka,

Ekonomika Transportu O Jest zjawiskiem nierozerwalnie związanym z rynkiem

towarów i usług,
O Każdy rynek ma specyficzne cechy i od nich zależy
sposób przejawiania się konkurencji,
KONKURENCJA W TRANSPORCIE
O Definicja wg Słownika języka polskiego:
O
KONKURENCJA to rywalizacja między osobami
Dr inż. Aleksandra Ciastoń-Ciulkin prywatnymi lub jednostkami gospodarczymi mająca na
celu zdobycie rynków zbytu, źródeł zakupu surowców i
osiągnięcia jak największych korzyści przy sprzedaży
2
towarów.

Rodzaje konkurencji
Rodzaje konkurencji

Kryterium modelu Kryterium zakresu Kryterium skutków

Konkurencja w transporcie
konkurencji występowania
O Konkurencja doskonała występuje na rynku transportowym, gdy
konkurencja spełnione są warunki (TEORETYCZNA):
konkurencja doskonała konkurencja uczciwa
wewnątrzgałęziowa

konkurencja niedoskonała konkurencja konkurencja nieuczciwa O na rynku funkcjonuje bardzo duża liczba firm mających w nim
międzygałęziowa (rujnująca) niewielki udział,
konkurencja O firmy wytwarzają usługi względnie standardowe lub jednorodne,
monopolistyczna konkurencja
międzynarodowa O żadna pojedyncza firma nie ma możliwości wpływania na cenę
konkurencja sprzedawanych usług, a cena jednakowa dla wszystkich jest
oligopolistyczna
konkurencja globalna wyznaczana przez rynek,
O liczba przewoźników jest tak duża, że każdy ma swobodę
konkurencja
regulowana świadczenia i nabywania usług po aktualnych cenach,
O na rynku istnieje pełna swoboda wejścia i wyjścia.

monopol 3 4

Konkurencja w transporcie Konkurencja w transporcie

O Konkurencja monopolistyczna jest strukturą pośrednią między
konkurencją doskonałą a monopolem, O Konkurencja oligopolistyczna
O Występuje na rynku, na którym działa kilku niezależnych od siebie
O może mieć charakter cenowy, ale przeważa pozacenowa,
producentów,
O firmy konkurują instrumentami: jakość, reklama, promocja, znak O Każdy zdaje sobie sprawę z tego, że osiągana przez niego cena nie zależy
firmowy, od wielkości jego produkcji, ale od zachowań konsumentów,
O wejście na rynek trudniejsze niż w konkurencji doskonałej, gdyż O Producenci obserwują siebie nawzajem i podejmują decyzje przewidując
wymaga większego kapitału i nakładów na skuteczną reklamę i zachowania konkurentów,
promocję, O Najczęściej wytwarzają produkty bardzo zróżnicowane (samochody), lub
O krzywa popytu – malejąca (popyt maleje ze wzrostem ceny), a cena niemal identyczne (produkty rafinacji ropy naftowej),
zależy od ilości wytwarzanych i sprzedawanych produktów, O Wejście na rynek nowych firm jest utrudnione (konieczność dysponowania
dużym kapitałem) lub z uwagi na bariery technologiczne lub prawne,
Cena P
O Ceny są kontrolowane przez producentów – najczęściej przez lidera (firma
dominująca) lub powstaje jako nieformalna umowa (dżentelmeńska,
kartel, syndykat),
Popyt O Konkurencja cenowa jest ryzykowna, dominuje konkurencja poprzez
reklamę, poprawę jakości, innnowacyjność kreującą popyt,
O Przykład: towarzystwa lotnicze, armatorzy w transporcie morskim,
przemysł samochodowy, 6
Ilość towaru (Q)
5

1
 09.12.2022

Konkurencja w transporcie –
Konkurencja w transporcie model konkurencji
O Monopol O Konkurencja regulowana
O Na rynku istnieje tylko jeden dostawca danej usługi i posiada pozycję O forma konkurencji dopuszczona w ustawodawstwie i praktyce
dominującą, UE dla rozwiązania podstawowych problemów transportu,
O Produkt monopolisty nie ma bliskiego substytutu, O założenia:
O Monopolista narzuca cenę i warunki sprzedaży, O organizator publicznego transportu zbiorowego ma obowiązek
O Nabywcy są rozproszeni i mają małą siłę wobec monopolisty, opracowania planu transportowego na właściwym szczeblu
O Monopolistą jest najczęściej przedsiębiorstwo państwowe użyteczności podziału administracyjnego kraju,
publicznej. O instrumenty oddziaływania na rynek przewozów pasażerskich
O Rodzaje monopolu: mają umożliwić:
O państwowy – państwo pozwala świadczyć usługi tylko jednemu O dostęp do rynku nowym przewoźnikom,
podmiotowi, O skutecznie przeciwdziałać wszelkim działaniom zagrażającym
O naturalny – wynikający z natury dostarczanej usługi gdy konkurencja ze realizacji zawartego kontraktu publicznego.
wzgl. technicznych lub dostępu do infrastruktury jest utrudniona, O przewozy realizowane będą na podstawie:
O wymuszony – gdy jeden z producentów osiąga na rynku taką pozycję, O umów o świadczenie usług publicznych,
że pozostali bankrutują, O przewozów komercyjnych na własne ryzyko przewoźnika w zakresie
O Istnienie monopoli jest nieefektywne, deformuje rynek, nie wpływającym w znacznym stopniu na warunku ekonomiczne
jest niekorzystne dla klientów. usług świadczonych na danej linii w ramach umowy o świadczenie
7 8
usług publicznych.

Struktury rynkowe w transporcie Konkurencja w transporcie

Zasięg przestrzenny rynku
Na charakter struktury rynkowej mają wpływ:
O Poziom elastyczności cenowej,
Konkurencja wewnątrzgałęziowa
O Wysokość barier wejścia,

O Prowadzona między firmami tej samej branży (te same

O Decydują one o proporcjach w jakich firmy z danego rynku konkurują produkty),
za pomocą cen, różnorodności usług, jakości, marki firmy, reklamy. O Rywalizacja między firmami istniejącymi lub wchodzącymi
na rynek,
O Firmy rywalizują:
O o rynki zbytu usług,
Bariery wejścia na rynek O o rynki zaopatrzenia w surowce, materiały i siłę roboczą,
O o warunki (wysokość ceny) i wielkość sprzedaży,
niskie wysokie
cenowa popytu
Elastyczność

O Wywołuje tendencję do postępu technicznego i prowadzi

duża Wolna konkurencja Monopol do likwidacji najsłabszych przedsiębiorstw, które nie
potrafią unowocześnić przedsiębiorstw,
Konkurencja
mała Oligopol
monopolistyczna
10

Konkurencja w transporcie Konkurencja w transporcie

Zasięg przestrzenny rynku Zasięg przestrzenny rynku

Konkurencja międzygałęziowa Konkurencja międzynarodowa

O Polega na rywalizacji między firmami pochodzącymi z różnych

O Występuje między tymi branżami, których produkty krajów i świadczącymi usługi jednorodne lub substytucyjne,
są substytucyjne i mogą zaspokajać tego samego O Metody ekspansji międzynarodowej: eksport, licencjonowanie,
franszyza, alians strategiczny, międzynarodowe joint venture,
rodzaju potrzeby, utworzenie zagranicznej filii / oddziału,
O Również między branżami zabiegającymi o dostęp O Źródła konkurencji:
do tych samych czynników produkcji, O Różny poziom kosztów czynników produkcji (paliw, ogumienia,
taboru, siły roboczej),
O Ograniczenia substytucyjności: O Różna rola rządów w gospodarce (protekcjonizm, liberalizm),
O Niezawodność przewozu, O Różne warunki na rynkach międzynarodowych (liczba firm,
natężenie konkurencji, wymogi techniczne dotyczące taboru,
O Podatność transportowa ładunków, ograniczenia czasu pracy),
O Wartość ładunku, O Różne cele, zasoby, umiejętności zagranicznych konkurentów
(stosowanie nowoczesnych technologii, informatyki, strategie
zarządzania, rezerwy, finansowe),
11 12

2
 09.12.2022

Konkurencja w transporcie
Zasięg przestrzenny rynku Podział konkurencji ze względu na narzędzia
konkurowania
Konkurencja globalna Konkurencja uczciwa
•Polega na współzawodnictwie za pomocą jakości, obniżania cen
O Polega na ekspansji konkurencji poza granice państw, (niższe koszty są osiągnięte na skutek wzrostu wydajności pracy i
produktywności majątku), innowacyjności, narzędzi marketingowych
regionów, kontynentów, (promocja, reklama),
O Rywalizują wielkie globalne i transnarodowe korporacje, •Wszystkie działania są zgodne z prawem i etyką biznesu,

O W sektorze TSL z konkurencją globalną można się Konkurencja nieuczciwa

spotkać w transporcie lotniczym (globalizacja poprzez •Istotą jej jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami,
alianse), morskim, usługach spedycyjnych i logistycznych zagrażające lub naruszające interes innego przedsiębiorcy
•Występuje na rynkach ze znaczną nadwyżką podaży nad popytem, an
(DHL, Express Deutsche Post, Stinnes & Schenker, których funkcjonuje dużo firm,
Kuehne & Nagel, FedEx), •Firmy konkurują ceną i doprowadzają do drastycznej obniżki cen,
nawet poniżej kosztów, aby tylko usunąć konkurentów z rynku,
O Uber
•Prowadzi do usunięcia z rynku firm, które działają legalnie i i przynosi
nieuzasadnione korzyści firmom stosującym takie praktyki.
13 14

Narzędzia walki konkurencyjnej

Podział konkurencji ze względu na narzędzia
konkurowania
Formy konkurencji

Konkurencja nieuczciwa - dumping

•Wg def. Układu Ogólnego w Sprawie Ceł i Handlu (GATT) –
sprzedaż wyrobów za granicą poniżej ceny obowiązującej w kraju Konkurencja cenowa
producenta lub poniżej kosztów produkcji,
•Prowadzi do monopolizacji rynków, jest działaniem zaborczym
stosowanym dla wyeliminowania konkurencji na rynku Konkurencja jakościowa
docelowym,

•Inne czyny nieuczciwe – w myśl ustawy o zwalczaniu nieuczciwej Konkurencja obsługą

konkurencji:
•Wprowadzające w błąd oznaczenia towaru (łudząco podobne),
•Fałszywe, oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego Konkurencja komunikacją
towaru, i informacją
•Nieuczciwa lub zakazana reklama.
15

16

Narzędzia walki konkurencyjnej Narzędzia walki konkurencyjnej

O oferowanie niższej ceny: O polega na stosowaniu instrumentów:
O Poziom ceny usługi, O Jakości usługi,
O Poziom ceny usług towarzyszących, O Stosowanie nowoczesnych
O Ceny promocyjne, technologii,
O Upusty cenowe dla stałych O Wprowadzanie nowych usług,
klientów lub zależne od wysokości O Szeroki oferowany asortyment,
Konkurencja Konkurencja kontraktu, Konkurencja Konkurencja O Wyróżnianie usługi wobec usług
cenowa jakościowa O Warunki płatności, cenowa jakościowa konkurentów,
O Wymusza na konkurentach działania O Elastyczność dostosowania usługi
wzajemnie uzależnione, do potrzeb klientów,
O Łatwo prowadzi do degradacji O Renoma firmy,
rentowności całego sektora, O Proekologiczne cechy usługi,
Konkurencja O W transporcie możliwa w sektorach Konkurencja
Konkurencja stosujących ceny umowne, Konkurencja
komunikacją komunikacją O Trudniejsza do naśladowania niż
obsługą obsługą
i informacją O Ze względu na postęp techniczny w i informacją obniżanie ceny,
transporcie stosowane są dwie O Przewagę na rynku zyskuje
tendencje: przewoźnik, którego usługi w
O Obniżka kosztów, najwyższym stopniu zaspokajają
O Poprawa jakości. postulaty przewozowe nabywców.
17 18

3
 09.12.2022

Narzędzia walki konkurencyjnej Narzędzia walki konkurencyjnej

O zyskuje na znaczeniu szczególnie O prowadzi do nawiązania bliskich
tam, gdzie występuje bezpośredni kontaktów z klientem:
kontakt z klientem:
O Reklama,
O Zakres świadczonych usług, O Promocja sprzedaży (w
O Kompleksowość obsługi, transporcie, renoma i marka
Konkurencja Konkurencja Konkurencja Konkurencja producenta),
cenowa jakościowa O Dostępność usługi na rynku, cenowa jakościowa O Public relations,
O Zapewnienie dogodnego czas i
O Udział w targach,
i miejsca nabycia usługi,
O Programy lojalnościowe,
O Zróżnicowanie kanałów
O Utrzymywanie kontaktu z
dystrybucji,
klientami,
Konkurencja O Jakość (kultura) obsługi Konkurencja
Konkurencja Konkurencja O Szybkie reagowanie na sygnały
komunikacją klienta. komunikacją
obsługą obsługą klientów dotyczące oferty,
i informacją i informacją
O Wykorzystanie Internetu w celu
komunikacji i informacji.

19 20

Czynniki natężenia siły konkurencji w sektorze transportu Skutki konkurencji w transporcie

Obniżanie kosztów Wzrost kosztów
Stan konkurencji potencjał wchodzący produkcji zewnętrznych transportu
zależy od 5 (obniżanie kosztów
Wymuszanie postępu
podstawowych sił groźba
technicznio- większe środki
nowych wejść
konkurencyjnych (siły organizacyjnego transportu niż
dopuszczalne naciski na
Portera) Zapewnianie rozwoju oś, łamanie norm pracy 

Negatywne – skutki mogą

rynku ale całe społeczeństwo

Pozytywne

odczuwać nie tylko uczestnicy

konkurenci
w sektorze siła przetargowa jednostkom najbardziej obniżanie bezpieczeństwa
nabywców efektywnym i eliminacja z na drogach),
rynku podmiotów
świadczących usługi Nierówne warunki
dostawcy nabywcy
niskiej jakości o wysokich konkurencji między
rywalizacja
kosztach produkcji transportem kolejowym i
siła przetargowa między drogowym,
dostawców istniejącymi Czyli konkurencja
firmami efektywna porównywalnych Nasilona konkurencja
podmiotów, wywierających (cenowa) – obniżenie
Stan konkurencji groźba rentowności sektora,
na siebie silną presję w
zależy od 5 substytucyjnych kierunku maksymalizacji Niekontrolowana
podstawowych sił wyrobów/ usług
wysiłków bez podnoszenia konkurencja – zachwianie
konkurencyjnych substytuty cen powyżej kosztów i równowagi na rynku,
(siły Michaela eliminowania rywali,
E.Portera) 22

21

Regulacja warunków konkurencji w transporcie

O Zakres regulacji konkurencji – wysoki dla uniknięcia zjawiska Regulacja konkurencji między przewoźnikami
nieuczciwej konkurencji i konkurencji rujnującej,
niesprzyjającej rozwojowi gospodarczemu, (polityka konkurencji):
O W UE polityka konkurencji jest jedną z ważniejszych polityk Polityka konkurencji UE koncentruje się na 6 głównych
sektorowych
zagadnieniach:
O Regulacje prawne wpływające na warunki konkurencji na
rynku usług transportowych:
O Regulacja konkurencji między przewoźnikami (polityka O Wyeliminowanie porozumień ograniczających konkurencję,
konkurencji): O Niedopuszczenie do wykorzystywania przez przedsiębiorstwo
O Określenie zasad uczciwej konkurencji, pozycji dominującej (pozycja dominująca – udziały w rynku > 65%,
O Określenie zakresu pomocy państwa dla przedsiębiorstw konkurencji mocno rozproszeni),
transportowych,
O Kontrola fuzji przedsiębiorstw (kontrola koncentracji),
O Znoszenie obowiązku służby publicznej,
O Liberalizacja zmonopolizowanych sektorów gospodarki,
O Kontrola wielkości podaży i jakości usług:
O Regulacja dostępu do zawodu przewoźnika, O Ułatwianie firmom korzystania z tzw. urządzeń kluczowych innych
O Regulacja dostępu do konkretnych rynków przewozowych, przedsiębiorstw np. torów kolejowych,
O Wyrównywanie warunków wejściowych konkurencji: O Monitorowanie pomocy państwa dla przedsiębiorstw publicznych,
O Harmonizacja norm technicznych, socjalnych i fiskalnych, Unijne prawo konkurencji ma pierwszeństwo w stosunku do prawa
O Harmonizacja obciążeń kosztami użytkowania infrastruktury, narodowego.
O Harmonizacja kosztów zewnętrznych,
Kary do 10% rocznego obrotu firmy
23 24

4
 09.12.2022

Czynniki konkurencyjności przedsiębiorstw transportowych Klasyfikacja czynników konkurencyjności przedsiębiorstw

Konkurencyjność – na ogół jest rozpatrywana w ujęciu: Czynniki wewnętrzne Czynniki rynkowe

O mikroekonomicznym (konkurencyjność przedsiębiorstw), Konkurencyjność
O makroekonomicznym (konkurencyjność gospodarki narodowej) przedsiębiorstwa
Czynniki zewnętrzne Czynniki pozarynkowe
O Konkurencyjność w ujęciu mikroekonomicznym to:
O oferowanie lepszych warunków wymiany niż inni uczestnicy obrotu Czynniki rynkowe:
gospodarczego, O ceny usług, ich jakość, dostosowanie usług do oczekiwań klientów
O lub zdolność do projektowania, wytwarzania, sprzedawania towarów, oraz warunki obsługi,
których ceny, jakość i inne walory są bardziej atrakcyjne od O kształtują poziom konkurencyjności przedsiębiorstw, powodując jej
odpowiednich towarów oferowanych przez konkurentów. wzrost lub spadek,
O Konkurencyjność w ujęciu makroekonomicznym to: Czynniki pozarynkowe:
O oznacza stopień, w jakim dany kraj może w warunkach wolnego O Postęp techniczny (podstawowy czynnik),
rynku produkować towary i usługi spełniające wymogi O Umożliwia zwiększenie zdolności transportowej firmy i poprawienie
międzynarodowego rynku jakości świadczonych usług,
O oraz równocześnie utrzymać i zwiększyć realne dochody ludności O Wpływa na obniżenie kosztów usług i możliwość oferowanie lepszej
przez długi okres. obsługi po niższej cenie,
25

26

Czynniki konkurencyjności przedsiębiorstw transportowych

Czynniki konkurencyjności
przedsiębiorstw transportowych
Czynniki wewnętrzne Czynniki zewnętrzne
koszty własne
warunki techniczne
konkurencji
ceny usług
warunki socjalne
konkurencji
jakość usług
warunki fiskalne
konkurencji
zasoby przedsiębiorstwa
polityka państwa
marketing usług
obciążenie kosztami
infrastruktury i kosztami
zewnętrznymi 27
Konkurencyjność polskich przewoźników
na rynku europejskim
O Decyduje konkurencyjność cenowa,
O Największe atuty:
O Niskie koszty pracy (niższe wynagrodzenia i większa liczba
przepracowanych godzin),
O Mniejsze koszty eksploatacyjne utrzymania taboru (obsługa techniczna,
paliwo),
O Skrócenie czasu transportu po otwarciu granic,
O ???????? Konkurencyjność jakościowa – słabsza:
O Ale bardzo nowoczesny tabor - >65% taboru w wieku <3 lat,
O Brak inwestycji w nowe technologie, systemy informatyczne i narzędzia
poprawiające obsługę klienta,
O Słabość kapitałowa, małe możliwości inwestowania,
28

5
 30.11.2022

Miejsce spotkania, jak i forma:

• Konfrontacji popytu na usługi
transportowe z ich podażą,
• Komunikowania się przewoźników
(producentów) z nabywcami,
Ekonomika Transportu • Aktów kupna-sprzedaży usług
przemieszczania

Całokształt stosunków handlowo-

gospodarczych zachodzących w
procesie wymiany usług
RYNEK USŁUG TRANSPORTOWYCH transportowych.

Dr inż. Aleksandra Ciastoń-Ciulkin Proces gospodarczy i miejsce styku
popytu z podażą w ujęciu
przestrzennym
Obejmuje:
• działania firm TSL oferujących usługi
oraz zachowania użytkowników
zainteresowanych ich nabyciem
• Funkcjonowanie różnych struktur
organizacyjnych i instytucji
ułatwiających zawarcie transakcji
(np. giełdy frachtowe, transportowe)

Funkcje rynku usług transportowych Rodzaje rynków transportowych

Realizacyjna Zróżnicowany strukturalnie i

Rynek niejednolity
przestrzennie

Informacyjna
odmienne
grupy
podmiotów po
Regulacyjna stronie
popytowej i
podażowej
Funkcjonują wokół
Weryfikacyjna Rynki wymiany dóbr i usług
cząstkowe niekonkurencyjnych wobec
nie sumują siebie
się ze sobą
Integracyjna
odmienne
zwyczaje,
Kreowania innych organizacja i
rynków technika
sprzedaży

Cząstkowe rynki usług transportowych Cząstkowe rynki usług transportowych

Odmienny tabor

Oddzielenie punktów odprawy Niektóre rynki mogą występować zarówno jako

Kryterium przedmiotu przewozu
• r. przewozów pasażerskich
• r. przewozów ładunków
Kryterium gałęzi transportu
• r. tr. samochodowego
• r. tr. kolejowego
•Segment I (podatność transportowa ładunku)
• r. tr. lotniczego
• r. żeglugi śródlądowej
• r. tr. morskiego
• r. tr. rurociągowego
•Segment II relacyjno-kierunkowy: Relacja A i B ≠ B i A
podróżnych od ładunków
Odmienna organizacja ruchu
Odmienna zbiorowość klientów
Segmenty rynków różnych stopni (I, II, III)
•Techniczno-technologiczna złożoność
•Przestrzenna i ekonomiczna
niejednolitość
•Odmienne procedury zarządzania
•r. przewozów miejskich
•r. przewozów podmiejskich
•r. przewozów międzymiastowych
•r. przewozów międzynarodowych
•r. p. ł. drobnicowych
•r. p. ł. masowych
•r. p. ł. zjednostkowanych
•r. p. ł. ponadgabarytowych
•r. p. ł. niebezpiecznych
•r. p. ł. szybko psujących się
Kryterium zasięgu przestrzennego rynki lokalne, krajowe, jak i międzynarodowe
Rynki lokalne nie sumują się i nie tworzą np.
• r. lokalne jednego rynku światowego (np. rynek piasku,
• r. krajowe żwiru, p. pracowniczych)
• r. międzynarodowe
Czasami zasięg przestrzenny zastępowany jest
więziami ekonomicznymi/ geopolitycznymi np. r.
Kryterium zasad funkcjonowania UE, rynek przewozów Wschód – Zachód
• r. konkurencyjny O Rynek docelowych przewozów
• r. zmonopolizowany
ładunków własnego handlu
• r. centralnie regulowany zagranicznego w imporcie i
eksporcie
Kryterium siły oddziaływania O Rynek przewozów tranzytowych
O Rynek przewozów między dwoma
• r. przewoźnika obcymi krajami (cross-trade)
• r. użytkownika

1
 30.11.2022

Rynek usług transportowych Rynek usług transportowych

interwencjonizm państwowy

•Ingerencja państwa w funkcjonowanie rynków transportowych, które

wyglądałyby zupełnie inaczej, gdyby były regulowane jedynie przez
mechanizm rynkowy.

Instytucje Formy zaangażowania państwa:

rynkowe i
Strona Strona Państwo –
struktury
podażowa popytowa administracja.
organizacyjne •Zaangażowanie kapitału państwowego w przedsiębiorstwach
rynku transportowych (sektor publiczny)
•Regulacja bezpośrednia (ustawowa i administracyjna)
•Regulacja pośrednia (instrumenty ekonomiczne i prawne)
Podmioty rynku transportowego •Jakościowe i ilościowe ograniczenie dostępu do zawodu przewoźnika
•Ograniczenie dostępu do poszczególnych rynków

Rynek usług transportowych Rynek usług transportowych

Zaangażowanie kapitału państwowego w przedsiębiorstwach transportowych
Zaangażowanie kapitału państwowego w przedsiębiorstwach transportowych
(sektor publiczny)
(sektor publiczny)
Formy zaangażowania państwa

Formy zaangażowania państwa

•Wielkość sektora publicznego (przedsiębiorstwa państwowe, Regulacja bezpośrednia (ustawowa, administracyjna)

komunalne, mieszane)
•Zasady gwarantujące bezpieczeństwo przewozów:
Regulacja bezpośrednia (ustawowa, administracyjna)
•Normy dotyczące czasu pracy i odpoczynku
•Normy dotyczące środków transportu (dopuszczalne wymiary, ciężar,
Regulacja pośrednia (instrumenty ekonomiczne i prawne) stan techniczny)
•Normy ograniczające szkodliwy wpływ transportu na środowisko
Jakościowe i ilościowe ograniczanie podaży (poziom hałasu, emisji spalin) i kary za ich przekraczanie.
•Regulacja konkurencji – przepisy antymonopolowe, zakaz zawierania
pewnych porozumień
Regulacja dostępu do określonych rynków transportowych - nadpodaż •Ustalanie stawek taryfowych

Regulacja pośrednia (instrumenty ekonomiczne i prawne)

Jakościowe i ilościowe ograniczanie podaży

Regulacja dostępu do określonych rynków transportowych - nadpodaż

Rynek usług transportowych Rynek usług transportowych

Zaangażowanie kapitału państwowego w przedsiębiorstwach Zaangażowanie kapitału państwowego w przedsiębiorstwach transportowych (sektor
transportowych (sektor publiczny) publiczny)
Formy zaangażowania państwa

Formy zaangażowania państwa

Regulacja bezpośrednia (ustawowa, administracyjna)

Regulacja bezpośrednia (ustawowa, administracyjna)

Regulacja pośrednia (instrumenty ekonomiczne i prawne)

Regulacja pośrednia (instrumenty ekonomiczne i prawne)
Jakościowe i ilościowe ograniczanie podaży
•Polityka finansowa – wysokość kosztów obsługi kredytów
inwestycyjnych i obrotowych, koszty leasingu •Ilościowe ograniczanie dostępu do zawodu przewoźnika i wielkości
•Instrumenty finansowe – cła, kursy walut tonażu
•Polityka fiskalna - wysokość podatków. •Ustalanie globalnych i regionalnych limitów liczby wydawanych
zezwoleń zagranicznych (licencje bez ograniczeń)
Jakościowe i ilościowe ograniczanie podaży •Jakościowe ograniczanie dostępu do zawodu przewoźnika – wymogi:
•Dobra reputacja
Regulacja dostępu do określonych rynków transportowych - nadpodaż •Wystarczająca kondycja finansowa
•Odpowiednie kwalifikacje zawodowe (certyfikat kompetencji
zawodowych)
Regulacja dostępu do określonych rynków transportowych - nadpodaż

2
 30.11.2022

Rynek usług transportowych Deregulacja i liberalizacja rynku usług transportowych

Zaangażowanie kapitału państwowego w przedsiębiorstwach transportowych Proces zmniejszania zaangażowania organów

(sektor publiczny) władzy publicznej w zarządzanie przedsiębiorstwami
Formy zaangażowania państwa

transportowymi, co przejawia się m.in. Zmianą

Regulacja bezpośrednia (ustawowa, administracyjna) bezpośrednich narzędzi zarządzania (nakazów,
zakazów) na narzędzia pośrednie (ekonomiczne) i
dążeniem do przywrócenia dominującej roli
Regulacja pośrednia (instrumenty ekonomiczne i prawne) sektorowi prywatnemu. Bezpośrednią ingerencję
państwa zastępują siły rynkowe.
Jakościowe i ilościowe ograniczanie podaży

Deregulacja
Uchylenie specjalnego statusu określonych gałęzi

transportu
Regulacja dostępu do określonych rynków transportowych – nadpodaż transportu, w których funkcjonowały monopole i
wprowadzenie tam konkurencji
•Usługi transportowe w lokalnym, regionalnym i międzynarodowym
transporcie samochodowym
•Żegluga śródlądowa na Renie
•Pasażerskie przewozy lotnicze
•Drogowe przewozy kabotażowe.

Deregulacja i liberalizacja rynku usług transportowych

W gestii państwa nadal Oczekiwania Niepożądane skutki

pozostają: • Ukształtowanie struktury

gałęziowej dostosowanej
• Nadmierna konkurencja
na niektórych rynkach
O Wycena kosztów użytkowania infrastruktury do potrzeb • Bankructwo słabszych
użytkowników transportu firm
oraz kosztów zewnętrznych transportu • Obniżenie cen usług • Niższa jakość usług
O Nadzorowanie zasad uczciwej konkurencji transportowych • Pogorszenie
O Promowanie nowych technologii • Usprawnienie bezpieczeństwa ruchu
administracji w drogowego
transportowych transporcie • Wzrost zagrożenia
O Wpływ na organizację i technologię środowiska naturalnego
przewozów ładunków niebezpiecznych • Pogorszenie warunków
pracy
O Regulacja czasu pracy w transporcie
• Zahamowanie postępu
technicznego

Deregulacja i liberalizacja rynku usług transportowych Deregulacja i liberalizacja rynku usług transportowych

Stopniowe znoszenie restrykcji w dostępie do tych rynków

transportowych

•Transport samochodowy
Liberalizacja

W Europie obejmuje całokształt stosunków ekonomiczno- Dominacja zezwoleń bilateralnych (do 1986)
rynków

prawnych związanych ze znoszeniem restrykcji

polegających na stosowaniu kontyngentów bilatelarnych i
wielostronnych zezwoleń przewozowych
Dominacja zezwoleń wspólnotowych (1987-1992)

W UE większość rynków transportowych została

zliberalizowana w znacznym lub całkowitym stopniu
Łagodzenie restrykcji w stosunkach między krajami UE-15 a
krajami, które wstąpiły po 2004 r. w zakresie przewozów
kabotażowych
W stosunku z krajami trzecimi obowiązują dwustronne
kontyngenty zezwoleń ilościowych i umowy roczne w
proporcjach po 50% dla obu stron kontraktu
Pełna liberalizacja przewozów w eksporcie i imporcie (od 1993) –
zniesienie kontyngentów ilościowych i zastąpienie ich zezwoleniami
opartymi na kryteriach jakościowych (licencja)
Najtrudniejsze zadanie => zezwolenie na przewozy kabotażowe => obawy
głównie krajów centralnych
Liberalizacja w zakresie przewozów kabotażowych (od 1 lipca 1998), dla
nowo wstępujących krajów do UE okres przejściowy maksymalnie do 5
lat

3

Deregulacja i liberalizacja rynku usług transportowych
•Transport lotniczy
Bilateralne układy międzypaństwowe (do roku 1987),
obowiązujące do dziś pomiędzy krajami UE a trzecimi
krajami (50:50)
Trzy pakiety liberalizujące rynek wewnątrz Wspólnoty:
• Jednolita regulacja transportu lotniczego
• Większa swoboda w ustalaniu taryf
• Zmiana przewozów z międzynarodowych na wewnętrzne
• Swoboda lokalizacji przedsiębiorstw lotniczych na terenie całej UE,
• Zharmonizowano przepisy dotyczące wydawania licencji, subwencji,
podatków, norm bezpieczeństwa
• Od 1997 roku zezwolono przewozy kabotażowe
• Stworzono Jednolitą Przestrzeń Powietrzną
Deregulacja i liberalizacja rynku usług transportowych
•Transport kolejowy
Narodowe obszary działania poszczególnych zarządców kolejowych, połączona
działalność przewozowa z zarządzaniem infrastrukturą, częste monopole krajowe,
status służby publicznej, deficytowość kolei i dotowanie przez państwo
Dyrektywa 440/91: oddzielenie zarządzania infrastrukturą od eksploatacji kolei,
zagwarantowanie dostępu do kolei innym przewoźnikom (transport kombinowany)
Wzajemnie uznawane, bezterminowe licencje dla przewoźników spełniających
kryteria Dyrektywy 95/18, uregulowane kwestie przepustowości infrastruktury oraz
pobierania opłat infrastrukturalnych (95/19)
Trzy pakiety liberalizacyjne:
•2001: całkowite otwarcie międzynarodowego rynku przewozów towarowych (od
15.03.2008), zasady odpłatnego niedyskryminacyjnego udostępniania linii
kolejowych
•2004: usunięcie przeszkód dla transgranicznych usług kolejowych, zapewnienie
bezpieczeństwa operacyjnego, możliwość kabotażu, Powołanie ERA
•2005: liberalizacja przewozów pasażerskich po 2012 roku, europejskie prawa
jazdy dla maszynistów, prawa i obowiązki pasażerów
Podstawowe cechy procesu liberalizacji rynków
transportowych
O Zastąpienie ilościowej reglamentacji dostępu do zawodu przewoźnika
jakościową regulacją uzyskiwania licencji
O Likwidacja formalnych barier wejścia na rynek (zezwoleń narodowych,
bilateralnych, czy wielostronnych)
O Zbliżenie zasad wolnego dostępu do różnych segmentów rynku:
przewozów międzynarodowych i krajowych (kabotażowych)
O Rozciągnięcie zasad wolnego dostępu do rynków na wszystkie gałęzie
i formy transportu
O Liberalizacja dostępu zarówno do rynków przewozowych, jak i usług
pomocniczych (usługi naziemne w lotnictwie, usługi logistyczne)
O Liberalizacja dostępu do infrastruktury kolejowej i lotniczej
O Rezygnacja z ustalania lub zatwierdzania taryf transportowych przez
władze publiczne
O Równoczesne stosowanie ściślejszej kontroli uczciwości konkurencji i
zagwarantowanie lepszej ochrony konsumentów
30.11.2022
Deregulacja i liberalizacja rynku usług transportowych
•Transport kolejowy
Narodowe obszary działania poszczególnych zarządców kolejowych, połączona
działalność przewozowa z zarządzaniem infrastrukturą, częste monopole krajowe,
status służby publicznej, deficytowość kolei i dotowanie przez państwo
Dyrektywa 440/91: oddzielenie zarządzania infrastrukturą od eksploatacji kolei,
zagwarantowanie dostępu do kolei innym przewoźnikom (transport kombinowany)
Wzajemnie uznawane, bezterminowe licencje dla przewoźników spełniających
kryteria Dyrektywy 95/18, uregulowane kwestie przepustowości infrastruktury oraz
pobierania opłat infrastrukturalnych (95/19)
Trzy pakiety liberalizacyjne:
•2001: całkowite otwarcie międzynarodowego rynku przewozów towarowych (od
15.03.2008), zasady odpłatnego niedyskryminacyjnego udostępniania linii
kolejowych
•2004: usunięcie przeszkód dla transgranicznych usług kolejowych, zapewnienie
bezpieczeństwa operacyjnego, możliwość kabotażu, Powołanie ERA
•2005: liberalizacja przewozów pasażerskich po 2012 roku, europejskie prawa
jazdy dla maszynistów, prawa i obowiązki pasażerów
Deregulacja i liberalizacja rynku usług transportowych
Korzyści
•Urozmaicenie struktury podmiotowej sektora
•Wzrost konkurencji i poszukiwania efektywniejszych rozwiązań
•Eliminacja praktyk dyskryminacji przewoźników ze względu na narodowość
lub poziom rozwoju cywilizacyjnego
•Większe możliwości działań innowacyjnych
•Eliminacja barier administracyjnych i związanych z nimi kosztów (zezwoleń,
kontyngentów)
•Większa dynamika tworzenia nowych miejsc pracy
Podstawowe przyczyny ograniczania dostępu obcych
przewoźników do rynku:
•Naciski krajowych przewoźników obawiających się zagranicznej konkurencji
z powodu różnic w kosztach świadczenia usług,
•Zagrożenie cenami dumpingowymi,
•Polityka ochrony kolei przed nadmierną konkurencją transportu
samochodowego
•Występowanie wąskich gardeł w infrastrukturze, zagrożenia ekologiczne
•Obawy o zachwianie bilansu płatniczego (o zbyt duży import usług
transportowych)
Wpływ globalizacji na rynki transportowe
Globalizacja w znaczeniu ekonomicznym
O Stanowi długofalowy proces:
O integrowania coraz większej liczby krajowych gospodarek
ponad ich granicami,
O dzięki rozszerzaniu i intensyfikowaniu wzajemnych powiązań
O w wyniku czego powstaje ogólnoświatowy system
ekonomiczny o dużej współzależności
O i odczuwalnych konsekwencjach działań podejmowanych
nawet w odległych krajach.
4
 30.11.2022

Wpływ globalizacji na rynki transportowe Wpływ globalizacji na rynki transportowe

Czynniki stymulujące ekspansję międzynarodową i
przyspieszenie procesu globalizacji:

O Postęp techniczny
O Szybkie rozprzestrzenianie innowacji zwłaszcza w zakresie
technologii informatycznych, telekomunikacji, i transportu,
O Postęp w gromadzeniu i przetwarzaniu informacji,
O Wzrost szybkości i masowości, przewozów,
O Obniżanie kosztów,
O Liberalizacja procesów gospodarowania
O Otwarcie rynków handlowych i finansowych,
O Umożliwienie inwestycji bezpośrednich w innych krajach,
O Masowe procesy prywatyzacji i deregulacji sektorów
gospodarki,
O Intensyfikacja integracji regionalnej
Formowanie się światowej sieci obrotu dobrami i usługami (ekspansja
przestrzenna, zwiększenie skali, występowanie produktów światowych),
Intensywny rozwój międzynarodowych obrotów kapitałowych (rozwój sieci
banków, obrotu papierami wartościowymi, różne formy kredytowania krajów
i przedsiębiorstw, rozwój zagranicznych inwestycji bezpośrednich),
Rozwój światowego systemu transportowego
(zwiększenie masy i prędkości przemieszczania ładunków),
Utworzenie światowego systemu informatycznego
(globalny zasięg, różnorodność operacji od transferu kapitału po zawieranie
kontraktów i przekazywanie różnorodnych informacji, łączność satelitarna).

Wpływ globalizacji na rynki transportowe Wpływ globalizacji na rynki transportowe

Czynnik wspierający Czynnik wspierający
międzynarodową międzynarodową
współpracę gospodarczą i współpracę gospodarczą i
współtworzy światową współtworzy światową
Transport w procesie sieć obrotu dobrami sieć obrotu dobrami
między krajami Powoduje zmiany w Transport w procesie Powoduje zmiany w
globalizacji zakresie potrzeb globalizacji między krajami
zakresie potrzeb
przewozowych (wielkość, przewozowych (wielkość,
asortyment, wymagania asortyment, wymagania
Przedmiot globalizacji jakościowe) jakościowe)
Przedmiot globalizacji

Prowadzi do zmian • Doskonalenie metod dostarczania wielkich ładunków w krótkim czasie,

Prowadzi do zzmian
dużą
strategii przewoźników strategii przewoźników
punktualnością (zasada „just in time”),
• Rozwój systemów zintegrowanych (współpraca różnych gałęzi transportu),
• Przewozy ładunków wysokowartościowych (transkontynentalne samoloty odrzutowe),
• Intensyfikacja przewozów pasażerskich (transport lotniczy – przewozy biznesowe i
turystyczne),
• Przewozy ładunków masowych – (transport morski – masowość, międzykontynentalny
zasięg – konteneryzacja, technologie intermodalne, typu ro-ro, zwiększenie nośności
statków masowych i zbiornikowców),

• Zwiększony udział dóbr wysoko

•
Wpływ globalizacji na rynki transportowe
przetworzonych,
Rejonizacja źródeł surowców – kraje
Wpływ globalizacji na rynki transportowe
słabo rozwinięte,
• Rozwój systemów przesyłowych ropy
naftowej, gazu ziemnego i prądu, Czynnik wspierający Czynnik wspierający
• Wzrost znaczenia firm globalnych i międzynarodową międzynarodową
ponadnarodowych prowadzącychwspółpracę gospodarczą i współpracę gospodarczą i
działalność eksportową i importową,współtworzy światową współtworzy światową
• Transport
Podział procesu produkcji na etapy sieć obrotu dobrami
w procesie Powoduje zmiany w Proces internacjonalizacji
Transport w procesie sieć obrotu dobrami
Powoduje zmiany w
globalizacji między krajami globalizacji między krajami
realizowane w różnych krajach, transfer zakresie potrzeb • Wejście na rynek zagraniczny przez zakresie potrzeb
dóbr i usług w ramach korporacji, przewozowych (wielkość, własne służby handlowe lub niezależnych przewozowych (wielkość,
• Wzrost wymagań jakościowych asortyment, wymagania asortyment, wymagania
dotyczących przemieszczania – Przedmiot globalizacji jakościowe) pośredników (biura turystyczne, firmy jakościowe)
maklerskie, spedycyjne), Przedmiot globalizacji
pokonywanie większych odległości,
wydłużenie terminów dostaw, • Tworzenie filii firm transportowych i
prawdopodobieństwo ich niedotrzymania, spedycyjnych w formie joint venture,
Prowadzi do zmian Prowadzi do zmian
zmiana wielkości zapasów, strategii przewoźników • Wzrost koncentracji kapitału w formie strategii przewoźników
• Konieczność tworzenia łańcuchów fuzji i aliansów strategicznych.
transportowych wykorzystujących różne • Konsolidacja małych i średnich firm
gałęzie transportu, przewozowych w formie luźnych
• Koncentracja działalności firm globalnych stowarzyszeń, agencji akwizycyjno-
w trzech strefach świata: USA+Kanada,
UE-27, Azja Wsch. marketingowych, wspólnych centrów
szkoleniowych lub magazynowych, do
unifikacji kapitałowej.

5
 21.11.2022

PODAŻ USŁUG TRANSPORTOWYCH

Podaż usług Czynniki

transportowych determinujące
EKONOMIKA TRANSPORTU – wielkość oferty podaż
firm • techniczne – ilość i jakość
PODAŻ USŁUG produkujących infrastruktury i taboru,
usługi
TRANSPORTOWYCH transportowe w
• ekonomiczne – opłacalność
świadczenia usług,
danym czasie i • organizacyjne – system
miejscu w sprzedaży,
Dr inż. Aleksandra Ciastoń-Ciulkin zależności od • administracyjne – licencje,
poziomu cen. zezwolenia, ograniczenia
dostępu do rynku
2

SKUTKI SPECYFIKI CECH DZIAŁALNOŚCI

PODAŻ USŁUG TRANSPORTOWYCH TRANSPORTOWEJ

Wielkość podaży zależy od:

Skutki dla przewoźników Organizacyjne Ekonomiczne

 Zdolności produkcyjnej podmiotów prowadzących
działalność transportową:
 Liczba, rodzaj, wielkość środków pracy,
 Wielkość zatrudnienia, Konieczność dysponowania
rezerwami środków pracy i
 Efektywność kanałów dystrybucji usług, siły roboczej na
Koszty utrzymania rezerw
czynników produkcji
zaspokajanie potrzeb w
 Ilości i jakości infrastruktury, szczytach przewozowych

 Postępu technicznego i technologii transportu.

Niepełne wykorzystanie
czynników wytwórczych Koszty przeciążenia w
poza szczytami okresach szczytowych
Elastyczność cenowa podaży przewozowymi

 Dodatnia – przedsiębiorstw (wzrost ceny – wzrost oferty),

 Niska - w skali globalnej (zależy bardziej od zdolności Oferowanie zdolności Niższa jakość usług w
przewozowej niż od cen). przewozowej, a nie usług okresach szczytowych

3 4

SKUTKI SPECYFIKI CECH DZIAŁALNOŚCI SKUTKI SPECYFIKI CECH DZIAŁALNOŚCI

TRANSPORTOWEJ TRANSPORTOWEJ

Zamrożenie środków trwałych transportu z tytułu

Skutki dla użytkowników

Organizacyjne Ekonomiczne tworzenia rezerw zdolności przewozowej

Skutki dla gospodarki

Niemożliwość wykorzystania potencjału

transportowego w innych celach w okresach
transportu

narodowej

Dokonywanie wyboru
usługodawcy, a nie Koszty pochodne przestojów produkcyjnych, z powodu jego
usługi immobliności

Brak możliwości Ograniczone Niepełne zaspokojenie potrzeb transportowych w

rezygnacji z usługi w możliwości
trakcie jej rekompensaty za źle
okresach szczytowych i powstawanie w związku z
wykonywania wykonaną usługę tym kosztów pochodnych w gospodarce

Brak możliwości
Częste płacenie za
wymiany usługi
usługę przed jej
zrealizowanej
wykonaniem
Duże obciążenie gospodarki kosztami społecznymi
niezgodnie z umową

5 6

1
 21.11.2022

PODAŻ USŁUG TRANSPORTOWYCH PODAŻ USŁUG TRANSPORTOWYCH

Potencjał i zdolność transportowa Potencjał i zdolność transportowa
Zdolność transportowa
– wielkość produkcji •Zależy od:
przewozowej, możliwa do •wyposażenia w majątek i stopnia jego zużycia,
Potencjał wykonania w konkretnych •wielkości zatrudnienia i kwalifikacji załogi,
transportowy – • w jednostce czasu (rok), warunkach •intensywności wykorzystania czynników produkcji.
eksploatacyjnych.
moc produkcyjna • przy pełnym wykorzystaniu ładowności,
transportu, max • bez pustych przebiegów,
• przy 100% wykorzystaniu czasu pracy (w
praca każdej dobie i w roku),
przewozowa, • przy minimalnym udziale remontów, Rezerwa potencjału
•= potencjał – zdolność transportowa
transportowego
którą można postojów i załadunków
teoretycznie • = wielkość hipotetyczna.
wykonać:
Wskaźnik
wykorzystania •stosunek faktycznie wykonanej pracy przewozowej do
zdolności zdolności transportowej.
transportowej –

7 8

LICZBA PRZEDSIĘBIORSTW [W TYS.] WG PKD

PODAŻ USŁUG TRANSPORTOWYCH 2007, SEKCJA H (TRANSPORT I GOSPODARKA
Wydajność i produktywność MAGAZYNOWA)
285
282

•nakłady (liczba zatrudnionych, czas, koszt ich 280

276
Wydajność pracy),
pracy – efektów •miary wydajności: 275
271
pracy ludzkiej do •liczba ton (pasażerów)/1zatrudninego,
270
•liczba tonkm (pasażerówkm)/1zatrudninego,
nakładów pracy. •wartość produkcji transportowej/1zatrudninego, 265 264
265 263
260
260
257
255 253 253 253 253
Produktywność •Informuje o wielkości dochodu ze sprzedaży
majątku przypadającej na jednostkę wartości majątku 250
trwałego,
trwałego – •Pozwala określić skutki zmian w strukturze 245
miara zasobów majątkowych, produkcji, zatrudnienia,
efektywności •Wykorzystuje się produktywność przeciętną i 240
majątku trwałego krańcową.
235
9 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

PRZEDSIĘBIORSTWO TRANSPORTOWE

EKONOMIKA TRANSPORTU Jest tworzone do realizacji potrzeb

materialnych i niematerialnych różnych osób,
grup i organizacji,
PRZEDSIĘBIORSTWA
TRANSPORTOWE
Zaspakaja przede wszystkim potrzeby swojego
właściciela, ale także zarządu (menedżerów),
pracowników firmy, odbiorców oraz innych
Dr inż. Aleksandra Ciastoń-Ciulkin firm współpracujących (dostawców, banków,
instytucji).

12

2
 21.11.2022

PRZEDSIĘBIORSTWO TRANSPORTOWE PRZEDSIĘBIORSTWO TRANSPORTOWE

Odrębność
Przedsiębiorstwo Odrębność
Odrębność prawna: organizacyjno-
ekonomiczna:
transportowe: techniczna oznacza:
•Odrębność majątkowa •Zdolność do działań •Posiadanie struktury
• Podstawowa jednostka •Reprodukcja we prawnych: organizacyjnej
organizacji działalności własnym zakresie •Zawieranie umów •Posiadanie zarządu
transportowej. zasobów majątkowych •Zaciąganie kredytów lub/i
• Strona podażowa rynku usług przez sprzedaż bankowych podporządkowanie
transportowych, produktów z •Występowanie jako jednoosobowemu
zachowaniem podmiot w obrocie zwierzchnikowi.
• Mająca nazwę, rentowności towarowym.
• Oferująca produkt zwany •Gospodarowanie w •Konieczność wpisu do
usługą transportową. warunkach rejestru
niepewności zależnych przedsiębiorstw i
Cechy przedsiębiorstwa od ryzyka rejestru handlowego
ekonomicznego
transportowego: •Rozwój
•Odpowiedzialność i
ryzyko ekonomiczne
przedsiębiorstwa jest majątkiem
• odrębność ekonomiczna, w dużej mierze przedsiębiorstwa lub
• odrębność prawna, zależny od możliwości majątkiem osobistym.
• odrębność techniczno- pokrycia nakładów
inwestycyjnych z
organizacyjna. własnych dochodów.
13 14

PRZEDSIĘBIORSTWO TRANSPORTOWE
PRZEDSIĘBIORSTWA TRANSPORTOWE
Otoczenie przedsiębiorstwa transportowego Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw
organizacje
interesariusze międzynarodowe
wtórni rząd
podmioty gospodarcze podmioty gospodarcze
społeczeństwo
konkurencja pracownicy nieposiadające posiadające
społeczność osobowości prawnej osobowość prawną
lokalna
interesariusze przedsiębiorstwo
text
text
pierwotni
związki transportowe przedsiębiorstwo
zawodowe
klienci firma spółka spółka spółka spółka
zarząd jednoosobowa cywilna komandytowa państwowe lub
z o.o. akcyjna
właściciele komunalne
spółka
spółka spółka
komandytowo inne (stowarzyszenia,
bank jawna partnerska spółdzielnia
grupy interesu -akcyjna zakłady budżetowe)

Stopień i sposób realizacji celów i oczekiwań poszczególnych interesariuszy

zależy od rozkładu władzy i możliwości jej wykorzystania 15 16

TYPY PRZEDSIĘBIORSTW TRANSPORTOWYCH Cele działalności przedsiębiorstw transportowych

(Rozporządzenie KE nr
Kryterium wielkość przedsiębiorstwa

364/2004 z 25.02.2004 r.
Ustawa z 2 lipca 2004 r. o
swobodzie działalności
transportu
Kryterium podział gałęziowy:

gospodarczej) • Wielkość • Określona • Zadowoleni •Niezależność

Cele finansowe
Cele rynkowe

Cele socjalne

Cele prestiżowe i związane ze środowiskiem

drogowego, udziału w zyskowność e

Mikroprzedsiębiorstw •Image i
a – do 10 zatrudnionych i transportu rynku przedsiębior pracownikó prestiż
do 2 mln € obrotu rocznie kolejowego, lokalne, • Osiągnięcie -stwa w •Misja
Kryterium geograficzny
obszar działania:

lub całkowity bilans transportu pozycji • Rentowność • Integracja społeczna

krajowe,
roczny < 2 mln €, lotniczego, lidera lub sprzedaży pracownikó •Wpływy
Małe przedsiębiorstwa międzynarodowe pozycji • Stopa w z celami polityczne i
transportu , dominującej firmy społeczne.
– do 50 zatrudnionych i zwrotu od
wodnego
do 10 mln € obrotu globalne • Określona kapitału • Zapewnieni
rocznie lub całkowity śródlądowego,
dynamika • Efektywnoś e
bilans roczny < 10mln €, transportu sprzedaży ć inwestycji pracowniko
Średnie morskiego, • Wejście na m
• Wzrost
przedsiębiorstwa – do transportu nowe rynki wartości warunków
250 zatrudnionych i do miejskiego, krajowe i przedsiębior rozwojowyc
50mln € obrotu rocznie międzyna- h
lub całkowity bilans
-stwa,
rodowe i • Zdolność
roczny < 43 mln €,
opanowanie kredytowa
Duże przedsiębiorstwa ich
– powyżej 250 • Płynność
• Dywersyfik finansowa
zatrudnionych i > 50mln a-cja rynku
€ obrotu rocznie, 17 18
zbytu,

3
 21.11.2022

PRZEDSIĘBIORSTWO TRANSPORTOWE FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw

Przedsiębiorca jednoosobowy

 osoba fizyczna, która zawodowo i we własnym imieniu

podmioty gospodarcze podmioty gospodarcze
nieposiadające posiadające podejmuje i wykonuje określoną działalność
osobowości prawnej osobowość prawną gospodarczą,
 przed podjęciem działalności gospodarczą musi uzyskać
wpis do ewidencji działalności gospodarczej (rejestr:
firma spółka spółka spółka spółka
przedsiębiorstwo CEIDG- Centralna Ewidencja I Informacja o
jednoosobowa cywilna komandytowa z o.o. akcyjna
państwowe lub Działalności Gospodarczej) – GUS (Regon), US
spółka
komunalne (NIP), ZUS.
spółka spółka
komandytowo inne (stowarzyszenia,  Wniosek o wpis powinien zawierać:
jawna
W partnerska
oparciu o kodeks -akcyjna spółdzielnia
zakłady budżetowe)  oznaczenie przedsiębiorcy - imię, nazwisko, firmę i miejsce
cywilny zamieszkania,
 siedzibę prowadzenia działalności,
 przedmiot działalności,
20
Podmioty publiczne,  termin rozpoczęcia działalności.
Podmioty prywatne prywatne lub mieszane Nazwisko w nazwie

FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW – SPÓŁKI

HANDLOWE

Spółka jawna (spółka osobowa)

Spółka cywilna
 za przedsiębiorców uważa się jedynie wspólników spółki cywilnej (rejestr: CEIDG
wspólnicy, potem umowa, Regon i NIP),
 przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się do osiągnięcia
określonego celu gospodarczego, przez działanie w sposób oznaczony, w
szczególności poprzez wniesienie wkładów,
 wkład do spółki cywilnej - rzeczy ruchome i nieruchomości, praca wspólnika
czy też świadczenie określonych usług na rzecz spółki,
 umowa powinna być zawarta w formie pisemnej - dla celów dowodowych,
(niezachowanie jej nie powoduje więc nieważności umowy),
 majątek wniesiony przez wspólników jako wkład do spółki ma charakter
współwłasności łącznej,
 za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę wspólnicy odpowiadają solidarnie
całym swoim majątkiem osobistym.
 prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki - uprawniony i zobowiązany
jest każdy wspólnik,
 prawo do zysku i strat - każdy wspólnik,
21
 spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą (firma -
nazwa, pod którą przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą, powinna
zawierać nazwiska lub firmy wszystkich wspólników albo nazwisko lub firmę
jednego lub kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie "spółka jawna")
 wspólnicy - osoby fizyczne, osoby prawne, a także ułomne osoby prawne np.
osobowe spółki handlowe,
 umowa spółki jawnej - pod rygorem nieważności na piśmie i powinna
zawierać: firmę i siedzibę spółki, oznaczenie rodzaju i wartości wkładów
wnoszonych przez wspólników, przedmiot działalności spółki, czas trwania
spółki (gdy oznaczony).
 powstaje z chwilą zawarcia umowy spółki, wpis do rejestru przedsiębiorców
jest konieczny ze względu na przepisy skarbowe, administracyjne i in.
 wkłady - tworzą one majątek spółki, są wspólnym majątkiem wspólników
opartym na zasadzie współwłasności łącznej, ale stanowią jednak majątek
odrębny spółki. Spółka jawna w stosunkach zewnętrznych występuje jako
właściciel swojego majątku.
 prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania -
każdy wspólnik lub powołany prokurent,
 udziału w zysku i stratach - w takim samym stosunku, jak udziały,
 zakaz konkurencji - wspólnik jest obowiązany do powstrzymywania się od
wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki.
22

FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW – FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW –

SPÓŁKI HANDLOWE SPÓŁKI HANDLOWE

Spółka komandytowa (spółka osobowa), Spółka komandytowo-akcyjna (spółka osobowa)

 cel tworzenia - jeden ze wspólników ma pomysł na prowadzenie określonej
działalności gospodarczej, (komplementariusz),ale nie posiada
wystarczających środków finansowych, a drugi posiada odpowiedni kapitał do
realizacji określonych celów i oczekuje zysku z zainwestowanych środków
(komandytariusz),
 spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną
firmą,
 odpowiedzialność za zobowiązania spółki – komplementariusza jak w
spółce jawnej odpowiedzialność osobista, a komandytariusza może być
zróżnicowana, najczęściej do kwoty komandytowej,
 wspólnicy – najczęściej osoby fizyczne, ale mogą być też osoby prawne oraz
ułomne osoby prawne (sj).
 umowa - akt notarialny.
 uzyskuje swój byt prawny z chwilą wpisania jej do rejestru
przedsiębiorców
 prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki - komplementariusze lub
wg umowy,
 reprezentacja spółki - wyłącznie komplementariusze, komandytariusze
jedynie na podstawie pełnomocnictwa, jako prokurenci,
 wkłady - komplementariusze i komandytariusze (pieniężne, niepieniężne, 23
praca, świadczenie usług),
 zysk - komandytariusz proporcjonalnie do wkładu rzeczywiście wniesionego
do spółki, chyba, że umowa spółki stanowi inaczej.
 spółką osobową ma na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną
firmą, jest wielu komandytariuszy z udziałami w postaci akcji,
 do utworzenia spółki koniecznym jest posiadanie odpowiedniego
kapitału zakładowego co najmniej 50.000 zł,
 statut spółki komandytowo-akcyjnej powinien być podpisany w
formie aktu notarialnego. Osoby podpisujące statut są założycielami
spółki. Statut mogą podpisać wszyscy wspólnicy, ale musi być
podpisany co najmniej przez wszystkich komplementariuszy,
 spółka powstaje z chwilą wpisu jej do rejestru przedsiębiorców.
 tylko komplementariusze pełną osobistą odpowiedzialność za
zobowiązania spółki ponoszą
 spółkę reprezentują komplementariusze, akcjonariusz może
reprezentować spółkę tylko na podstawie pełnomocnictwa,
 może być ustanowiona rada nadzorcza, (obowiązkowo, gdy liczba
akcjonariuszy > 25). Członkiem rady nadzorczej nie może być
komplementariusz, ani jego pracownik. Rada nadzorcza jest powoływana i
odwoływana przez walne zgromadzenie wspólników. Rada nadzorcza jest
organem kontrolnym, sprawującym stały nadzór nad działalnością spółki we
wszystkich dziedzinach jej działalności,
 powinna mieć walne zgromadzenie, prawo uczestniczenia w mają wszyscy 24
wspólnicy, zarówno komplementariusze, jak i akcjonariusze,
 każda akcja objęta lub nabyta przez komplementariusza lub akcjonariusza
daje prawo do jednego głosu.

4

FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW – FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE
SPÓŁKI HANDLOWE
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
 rodzaj spółki kapitałowej, stanowi połączenie kapitału, a nie osób, co
pozwala na wspólne prowadzenie przedsiębiorstwa bez ryzyka ponoszenia
odpowiedzialności majątkowej za zobowiązania spółki,
 wspólnicy (1 lub więcej) - osoba prawna, fizyczna, cel spółki - prowadzenie
przedsiębiorstwa w każdym prawnie dopuszczalnym celu,
 do powstania spółki z o.o. wymagane jest:
 zawarcie umowy spółki,
 wniesienie kapitału zakładowego,
 powołanie zarządu spółki,
powołanie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga

tego umowa,
 złożenie wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców.
 umowa spółki z o.o. musi być zawarta w formie aktu notarialnego,
 uzyskuje byt prawny z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców,
 kapitał zakładowy spółki z o.o. (min 5.000zł) stanowi sumę udziałów
wszystkich wspólników, musi być wyrażony określoną kwotą pieniężną.
(udział min. 50zł)
 prawa i obowiązki wspólników w spółce z o.o. - równe, ale prawo głosu
jest uzależnione od liczby posiadanych udziałów, 25
 Spółką kieruje zarząd powołany przez zgromadzenie wspólników,
 prawo do udziału w zysku (dywidenda) - zysk przypadający wspólnikom
dzieli się w stosunku do udziałów (lub wg umowy spółki).
FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW –
SPÓŁKI HANDLOWE
Spółka akcyjna
 prawa akcjonariusza:
 prawo do udziału w zysku (dywidenda) - podstawowe
prawo majątkowe,
 prawo do udziału w nadwyżce polikwidacyjnej (w
przypadku likwidacji),
 prawo do zbycia akcji ,
 prawo poboru (prawo pierwszeństwa dotychczasowych
akcjonariuszy do nabycia akcji nowej emisji),
 organami spółki akcyjnej są:
 zarząd
 rada nadzorcza lub komisja rewizyjna
 walne zgromadzenie.
 zakaz konkurencji - członek zarządu nie może bez zgody spółki
zajmować się interesami konkurencyjnymi,
FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE
PRZEDSIĘBIORSTW – SPÓŁKI KAPITAŁOWE
Spółka z o.o i spółka akcyjna - organy - cd
 Skład RN i KR - co najmniej 3 członków, powoływanych i odwoływanych
przez zgromadzenie wspólników.
Kadencja - 1 rok (lub wg umowy).
Spółki publiczne - wpis do rejestru kandydatów na członków RN
spółek skarbu Państwa.
Członkami RN i KR nie może być osoba, która jest jednocześnie
członkiem zarządu, prokurentem, likwidatorem, kierownikiem oddziału lub
zakładu albo zatrudnionym w spółce głównym księgowym, radcą prawnym
lub adwokatem.
 RN sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich
dziedzinach jej działalności, nie ma jednak prawa wydawania wiążących
poleceń zarządowi co do prowadzenia spraw spółki.
Umowa spółki może jednak rozszerzyć uprawnienia RN, postanawiając,
że przed dokonaniem określonych zarząd musi uzyskać zgodę rady
nadzorczej. 29
21.11.2022
PRZEDSIĘBIORSTW –
SPÓŁKI HANDLOWE
Spółka akcyjna
 typowa spółka kapitałowa,
 zawiązana przez jedną lub więcej osób (w tym prawnych) w każdym
prawnie dozwolonym celu,
 akcjonariusze nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania
spółki,
 wymagania do powstania spółki akcyjnej:
 sporządzenie i podpisanie statutu przez założycieli,
 wniesienie wkładów na pokrycie kapitału zakładowego,
ustanowienie zarządu i rady nadzorczej,

wpisanie spółki do rejestru przedsiębiorców.

 osoby powołujące spółkę są jej założycielami, one ustalają treść
statutu i podpisują go. Statut musi być sporządzony w formie aktu
notarialnego.
 minimalny kapitał zakładowy spółki akcyjnej - 100 000 zł i
dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Minimalna wartość
nominalna akcji wynosi 1 gr. Wnoszenie - wkłady pieniężne lub
niepieniężne (aporty),
 kapitał zakładowy spółki akcyjnej może być podwyższony lub 26
obniżony (zmiana w statucie) - emisja nowych akcji (połączenie,
umorzenie), podwyższenia (obniżenie) wartości nominalnej
dotychczasowych.
FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE
PRZEDSIĘBIORSTW – SPÓŁKI KAPITAŁOWE
Spółka z o.o i spółka akcyjna - organy
 Zarząd (jedno lub wieloosobowy) prowadzi sprawy spółki i reprezentuje
spółkę.
Jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników lub akcjonariuszy.
Członkami zarządu mogą być albo sami wspólnicy lub osoby spoza ich
grona. Każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw
spółki i jej reprezentowania w czynnościach nie przekraczających
zwykłego zarządu. W innych sprawach wymagana jest zawsze uchwała
członków zarządu. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością
głosów.
 Rada nadzorcza (RN) lub komisja rewizyjna (KR) - organy
kontrolne.
W małych spółkach - nie obowiązkowe (gdyż prawo kontroli działalności
spółki przysługuje każdemu wspólnikowi).
Jeżeli kapitał zakładowy spółki > 500.000 zł i w spółce jest ponad 25
27 wspólników - utworzenie obu organów obligatoryjne. 28
FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE
PRZEDSIĘBIORSTW – SPÓŁKI KAPITAŁOWE
Spółka z o.o i spółka akcyjna - organy – cd
 Do szczególnych zadań RN należy:
 ocena sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz
sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy pod
względem zgodności z księgami i ze stanem faktycznym,
 ocena wniosków zarządu dotyczących podziału zysku lub
pokrycia straty, składanie zgromadzeniu wspólników
corocznego, pisemnego sprawozdania z wyników ocen
powyższych sprawozdań.
 ocena planu rzeczowo-finansowego na rok następny,
 opinia o udzieleniu skwitowania członkom Zarządu,
 opinia o podziale zysku.
 Inne sprawy przewidziane w statucie spółki.
 KR - nie sprawuje stałego nadzoru nad działalnością spółki.
30
5
 21.11.2022

FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE

PRZEDSIĘBIORSTW – SPÓŁKI KAPITAŁOWE PRZEDSIĘBIORSTW – SPÓŁKI KAPITAŁOWE

Spółka z o.o i spółka akcyjna - organy - cd Spółka z o.o i spółka akcyjna - organy - cd

 Uchwały ZW lub WZA wymagają: (uchwały - bezwzględna większość,

 Zgromadzenie wspólników (ZW) lub Walne Zgromadzenie czasem 2/3)
Akcjonariuszy (WZA) - najwyższa władza spółki.  zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki,
 Zwyczajne ZW lub WZA musi odbyć się przynajmniej raz w roku, w sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz
ciągu 6 miesięcy od zakończenia roku obrotowego, celem zatwierdzenia udzielenie absolutorium (skwitowania) członkom organów spółki
sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy. z wykonania przez nich obowiązków,
 Nadzwyczajne ZW lub WZA odbywa się w przypadkach  podziału zysku,
przewidzianych w kodeksie spółek handlowych oraz w umowie spółki.  Zatwierdzenie planów rzezcowo- finansowych na nastepny rok
 ZW lub WZA zwołuje zarząd, (prawo to przysługuje również RN i KR).  postanowienia dotyczące roszczeń o naprawienie szkody
wyrządzonej przy zawiązywaniu spółki lub sprawowaniu
zarządu lub nadzoru,
 zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa,
 nabycie lub zbycie nieruchomości,
 Inne sprawy przewidziane w statucie spółki.
31 32

Organa
poniedziałek, 21 listopada

poniedziałek, 21 listopada
Można podzielić na: Można podzielić na: założycielskie:
Organa założycielskie:

• Przedsiębiorstwa skarbu państwa: • Przedsiębiorstwa skarbu państwa: -naczelne lub-naczelne

centralnelub
organy
administracjicentralne
państwowej
• ustawa o przedsiębiorstwie • ustawa o przedsiębiorstwie organy
państwowym z dnia 25 września państwowym z dnia 25 września -terenowe organa administracji
2022

2022
administracji
1981) z późniejszymi zmianami (Dz. 1981) z późniejszymi zmianami (Dz.państwowej państwowej
(wojewoda)
U. Nr 18, poz. 122 z późn. zm.) U. Nr 18, poz. 122 z późn. zm.)
-terenowe
• przepisy kodeksu handlowego w • przepisy kodeksu handlowego w Akt o utworzeniu
organa
przypadku jednoosobowych spółek przypadku jednoosobowych spółek przedsiębiorstwa (nazwa,
administracji
skarbu państwa skarbu państwa rodzaj, siedziba i przedmiot
państwowej
• Przedsiębiorstwa stanowiące własność • Przedsiębiorstwa stanowiące własnośćdziałania).
państwowych osób prawnych państwowych osób prawnych
Przedsiębiorstwa wpisane do
• Przedsiębiorstwa z przewagą kapitału • Przedsiębiorstwa z przewagą kapitałurejestru przedsiębiorców,
państwowego (skarbu państwa lub państwowego (skarbu państwa lub posiadające osobowość
państwowych osób prawnych) państwowych osób prawnych) prawną, działające na:
- zasadach ogólnych
- zasadach użyteczności
33 publicznej 34

PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE

Państwowy gospodarz
Organa Przedsiębiorstwa
Organa
poniedziałek, 21 listopada

poniedziałek, 21 listopada

czynników produkcji i
Można podzielić na: decydent:
założycielskie: Można podzielić na: państwowe
założycielskie:

Dyrektor-naczelne lub Komercjalizacja

-naczelne lub
• Przedsiębiorstwa skarbu państwa: - lub • Przedsiębiorstwa skarbu państwa: przedsiębiorstw
centralne centralne
• ustawa o przedsiębiorstwie - Ogólne zebranie
organy • ustawa o przedsiębiorstwie organy
państwowym z dnia 25 września pracowników lub ich państwowym z dnia 25 września
2022

2022

administracji administracji
delegatów, rada Jednoosobowe spółki skarbu
1981) z późniejszymi zmianami (Dz. państwowej 1981) z późniejszymi zmianami (Dz.państwa (z państwowej
o.o. lub S.A.):
U. Nr 18, poz. 122 z późn. zm.) pracownicza i dyrektor U. Nr 18, poz. 122 z późn. zm.)
(samorząd-terenowe
pracowniczy – • Działają na-terenowe
podstawie
• przepisy kodeksu handlowego w forma schyłkowa)
organa • przepisy kodeksu handlowego w kodeksu spółek
organahandlowych
przypadku jednoosobowych spółek administracji przypadku jednoosobowych spółek • Wstępny krok do prywatyzacji
administracji
skarbu państwa - Zarządca,państwowej
osoba fizyczna skarbu państwa państwowej
• Nadzór właścicielski =>
lub prawna działająca na
• Przedsiębiorstwa stanowiące własność podstawie kontraktu • Przedsiębiorstwa stanowiące własność minister skarbu
(zgromadzenie wspólników)
państwowych osób prawnych menadżerskiego (umowa państwowych osób prawnych lub powołana przez niego rada
• Przedsiębiorstwa z przewagą kapitału cywilno-prawna) i rada • Przedsiębiorstwa z przewagą kapitału nadzorcza
państwowego (skarbu państwa lub nadzorcza składająca się państwowego (skarbu państwa lub
państwowych osób prawnych) m.in. z przedstawicieli państwowych osób prawnych)
pracowników (w Polsce
rzadko stosowany, występuje
również w 35 36
przedsiębiorstwach
prywatnych)
PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE

6
 21.11.2022

Organa

poniedziałek, 21 listopada

Można podzielić na:
• Przedsiębiorstwa skarbu państwa:
• ustawa o przedsiębiorstwie
państwowym z dnia 25 września
poniedziałek, 21 listopada
Najczęściej mające charakter
Powstają w wyniku:
założycielskie: użyteczności publicznej (np.
- Powołania przez PP (po usługi komunikacyjne,
wyłożeniu -naczelne
własnego lub
kapitału) Są własnością: zaopatrywanie ludności w wodę,
innego przedsiębiorstwa,
centralne w wywóz śmieci)
którym maorgany
100% udziałów
Podstawa gospodarki

2022

1981) z późniejszymi zmianami (Dz.- Wyodrębnienia
U. Nr 18, poz. 122 z późn. zm.)
• przepisy kodeksu handlowego w
przypadku jednoosobowych spółek
skarbu państwa
• Przedsiębiorstwa stanowiące własność (udziałów) należy do PP
państwowych osób prawnych
- Zamieniania przez
• Przedsiębiorstwa z przewagą kapitału
państwowego (skarbu państwa lub
państwowych osób prawnych)
2022
(akcji) administracji
państwowej publicznej będącej
z dużych uzupełnieniem prywatnej
PP ich części (np. wydziałów
-terenowe gospodarki rynkowej =>
produkcji pomocniczej lub
organa
• Gmin – przedsiębiorstwa komunalne
wymagają warunków:
komórek działalności socjalnej)
administracji mające formą spółek handlowych
jako samodzielnych spółek, - Pełnej autonomii
państwowej
gdzie część lub 100% akcji
• Powiatów – wyłącznie świadczenie
- Jasno określonym regułom
usług użyteczności publicznej w skali
działania (funkcjonują w
ponadgminnej, nie określając ich formywarunkach konkurencji)
wierzycieli (np. banki
prawnej
- Wyrównania poniesionych
państwowe, inne państwowe • Województw – forma spółek kosztów przy realizacji zadań
instytucje produkcyjne i handlowych na rzecz służby publicznej
usługowe) swych
wierzytelności na akcje - Współpracy z uczelniami i
(udziały) niewypłacalnego innymi ośrodkami badawczymi
37 38
przedsiębiorstwa dla obopólnych korzyści

PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE PRZEDSIĘBIORSTWA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Prowadzi działalność Niebędące

przedsiębiorstwa powstałe
poniedziałek, 21 listopada

poniedziałek, 21 listopada
gospodarczą, a także społeczno- jako prywatne do roku 1990 własnością
kulturalną i oświatową, kierując (w gospodarce nakazowo- państwa, organów
się wartościami i zasadami rozdzielczej) samorządu
Dobrowolne i samorządne zrzeszenie o
spółdzielczymi i potzebami terytorialnego czy
nieograniczonej liczbie członków (os. fiz. lub
zrzeszonych członków (np. spółdzielni
praw.), zmiennym składzie osobowym i
2022

2022
potrzeba zaoferowania pracy,
zmiennym funduszu udziałowym prowadzące
wspólne przedsiębiorstwo, które stanowikorzystniejszego zaopatrzenia w Może należeć do
własność członków spółdzielni. środki produkcji lub sprzedaży osób fizycznych lub
wytworzonych produktów) przedsiębiorstwa powstałe prawnych
jako prywatne od roku 1990
• Podstawa działania spółdzielni: (właścicieli
Organa spółdzielni: instytucjonalnych)
• Prawo Spółdzielcze (ustawa z 16 września
1982r.) z późniejszymi zmianami (dz. U.
- Walne zgromadzenie członków
Nr.54 z 1995r.)
(lub ich przedstawicieli),
• Statut uchwalony przez założycieli przedsiębiorstwa powstałe w
(Spółdzielnię mogą założyć 10 osób - Rada nadzorcza, wyniku prywatyzacji
fizycznych lub 3 osoby prawne.) przedsiębiorstw
- Zarząd wyłaniany spośród państwowych od roku 1990
członków spółdzielni.
39 40

SPÓŁDZIELNIA PRZEDSIĘBIORSTWO PRYWATNE

Kryteria podziału:
poniedziałek, 21 listopada

poniedziałek, 21 listopada

Przedsiębiorstwa
• prawna forma działalności
państwowo- gospodarczej
prywatne
PRZEDSIĘBIORSTW

P. jednoosobowe
KLASYFIKACJA
2022

2022

Przedsiębior-
stwa własności
indywidualnej Spółki cywilne
Prawna forma

Właściciel Właściciel Jawna

państwowy prywatny
Partnerska
Osobowe
Komandytowa

Spółki prawa Komandytowo

Osoby fizyczne Osoby prawne handlowego -akcyjna
krajowe i/lub krajowe i/lub z o.o.
zagraniczne zagraniczne Kapitałowe
41 42
S.A.

PRZEDSIĘBIORSTWA MIESZANE

7
 21.11.2022

PODMIOTY ZBLIŻONE DO PRZEDSIĘBIORSTW

poniedziałek, 21 listopada

poniedziałek, 21 listopada
-jest
W ustanawiana („PRZEDSIĘBIORSTWOPODOBNE”)
przy jego
przedsiębiorstwa regulowane G założeniu, może Gospodarstwa Funkcjonujące w ramach jednostek budżetowych o innym przedmiocie
być jednak pomocnicze
przepisami prawa cywilnego działania niż jednostka budżetowa, np. zakłady lecznicze, jednostki

2022

2022
zmieniona w oświatowe, naukowe, kulturalne
F toku
• (przedsiębiorstwa jednoosobowe i O działalności
spółki cywilne) R -w odniesieniu
M do niektórych Zakłady Będące wyodrębnionymi jednostkami organizacyjnymi, których
rodzajów budżetowe głównym przedmiotem działania jest odpłatne świadczenie określonych
Y działalności usług użyteczności publicznej, a szczególnie w zakresie działalności
przedsiębiorstwa regulowane przepisy prawa
socjalnej i kulturalnej (żłobki, przedszkola, domy kultury, muzea,
biblioteki).
przepisami prawa handlowego narzucają
W transporcie np. Zarządy Dróg, Zarządy Transportu Miejskiego
P formę prawną,
np. dla banków,
• (spółki handlowe: osobowe i R zakładów
Organizacje Organizacje pożytku publicznego (non profit), w tym fundacje
społeczne prowadzące działalność gospodarczą
kapitałowe) A ubezpieczeń,
W wymagana
formą w nazwie
N jest spółka 43 44
E akcyjna SA

PRZEDSIĘBIORSTWA, A RÓŻNE ZWIĄZKI

poniedziałek, 21 listopada

• (np. branżowe, izba przedsiębiorstw)

• Zrzesza przedsiębiorstwa konkurujące ze sobą, ale jednocześnie
realizujące w ramach stowarzyszenia swoje wspólne interesy np. w
zakresie standaryzacji przemysłowej, współpracy z administracją
2022

Stowarzyszenie rządową czy samorządową, zawierania umów pracy ze związkami

zawodowymi

• Porozumienie (związek) przedsiębiorstw (i ew. także innych

jednostek organizacyjnych) zawartym w celu realizacji pewnych,
dokładnie określonych przedsięwzięć wymagających nakładów
kapitałowych przekraczających możliwości finansowe jednego
Konsorcjum członka konsorcjum
• Np. konsorcjum zawierane w celu budowy autostrady

• Umowny związek przedsiębiorstw, w którym następuje

ograniczenie ich samodzielności w zakresie określonym umową
kartelową (zazwyczaj dotyczy cen).
• Umowy sprzeczne z prawodawstwem UE i regułami gospodarki
Kartel rynkowej (zmowy kartelowe)
45

8
 21.10.2022

Transport jako dział gospodarki narodowej

Wpływ transportu na funkcjonowanie produkcji

na warunki rozwoju produkcji i jej strukturę

na wybór technologii, jakość wyrobów

na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw

Transport jako dział gospodarki narodowej Transport jako dział gospodarki narodowej
Wpływ transportu na funkcjonowanie produkcji Wpływ transportu na funkcjonowanie produkcji

na warunki rozwoju produkcji i jej strukturę
• Wielkość produkcji – wystarczający dopływ surowców,
półfabrykatów, paliw, energii,
• Strukturę produkcji –
bezpośredni – warunki dostaw/zbytu pojedynczych
surowców/towarów do/z odległych źródeł,
pośredni – ceny za usługi, zróżnicowane w zależności od
odległości, podatności przewozowej i wartości ładunków
na wybór technologii, jakość wyrobów
na warunki rozwoju produkcji i jej strukturę
na wybór technologii, jakość wyrobów
• Na jakość wyrobów – zachowanie jakości towarów podczas
transportu, za- i wyładunku, przechowywania,
• Warunki przewozu osób – zmęczenie,
• Na technologię produkcji – dostawy „just in time”,
kooperacja, specjalizacja produkcji,

na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw

Transport jako dział gospodarki narodowej

Wpływ transportu na funkcjonowanie produkcji

na warunki rozwoju produkcji i jej strukturę

na wybór technologii, jakość wyrobów

na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstw

• Towary wrażliwe na ceny usług transportowych – gdy koszty
transportu stanowią do 50% kosztów w miejscu dostawy
(materiały budowlane itp.)
• Towary niewrażliwe na ceny usług transportowych - gdy
koszty transportu nie przekraczają 1% kosztów w miejscu
dostawy (elektronika, kosmetyki).

1
 21.10.2022

Transport jako dział gospodarki narodowej Transport jako dział gospodarki narodowej
Dynamika PKB i pracy przewozowej w krajach UE
Wpływ transportu na pobudzanie rozwoju gospodarczego:
Istnieją silne zależności dwukierunkowe
Rozwój transportu i
wzrost przewozów w
wyniku wzrostu
efektywności działania
tej branży jest istotnym
czynnikiem wzrostu
gospodarczego,

Rozwój społeczno-
gospodarczy wymusza
dostosowanie wielkości Wzrost przewozów w Polsce w latach 2000-2050 (rok 2000=100)
produkcji transportowej Źródło: Opracowanie własne na podstawie: EU Energy, Transport and Gmg Emissions Trends to 2050,
Reference Scenario 2013, European Commission Directorate-General for Energy, Directorate-General for
do zwiększonego Climate Action and Directorate-General for Mobility and Transport, Appendix 1A, 2A, Luxembourg 2013.
popytu

Transport jako dział gospodarki narodowej Transport jako dział gospodarki narodowej
Wpływ rozwoju infrastruktury transportu na rozwój gospodarczy Wzrost innowacji poprzez zwiększanie rynków zbytu, stymulowanie

Znaczenie transportu w działalności gospodarczej

transferu technologii, przyciąganie zagranicznych inwestycji.
Transport może zapewnić lepszą integrację rynków i wzmocnienie
Rozwój infrastruktury transportu konkurencji,

Wzrost produkcji wykonawców Wzrost zatrudnienia w rejonach Likwidacja barier handlowych, otwarcie rynków przez poprawę
Rzeczowy wzrost majątku systemu transportowego ma pozytywny wpływ na działalność
inwestycji infrastrukturalnych realizacji inwestycji
infrastrukturalnego transportu gospodarczą.
w transporcie infrastrukturalnych w transporcie
Nasilenie konkurencji, produkcja na dużą skalę zapewnia większą
efektywność, koncentracja pewnych rodzajów produkcji.

Aktywizacja gospodarcza Poprawa warunków Wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstw.

kraju i regionów.
Poprawa konkurencyjności
Oszczędności społeczne: bezpośredni – na koszty jest niewielki,
funkcjonowania przedsiębiorstw
bezpieczeństwo i środowisko pośredni – pozwala na reorganizację np. dostaw i dystrybucji –
transportowych
duże oszczędności kosztów,

Wzrost gospodarczy Funkcjonowanie rynku pracy.

Poprawa konkurencyjności Skrócenie czasu dojazdu do/z pracy, ludzie chętniej dojeżdżają z
i spójności ekonomicznej i przestrzennej dużych odległości.

Transport jako dział gospodarki narodowej

Transport jako bariera rozwoju gospodarczego
– przyczyny:

Niedorozwój transportu

Koszty zewnętrzne transportu

Zanieczyszczenie środowiska naturalnego

Rujnowanie zabytków kultury

Bezpowrotne niszczenie walorów krajobrazowych i przyrodniczych

Nieproporcjonalny rozwój poszczególnych elementów systemu

transportowego (zły stan dróg – nowoczesne pojazdy) powoduje straty
gospodarcze i społeczne: wypadki drogowe i nadmierne niszczenie
nawierzchni (dopuszczalny nacisk na oś).

2
 21.10.2022

Transport jako dział gospodarki narodowej

Udział transportu w tworzeniu i podziale PKB zależy od:

•Proporcji między transportem publicznym, własnym i motoryzacją
indywidualną, Źródło
dochodów
•Relacji ogólnego poziomu cen usług transportowych do cen towarów i
innych usług. budżetowych
(wpłacane
6%
podatki)
5%
4%
3%
Biorca po
2%
stronie
1% wydatków
budżetowych
0%

Udział transportu i gospodarki magazynowej w tworzeniu PKB w Polsce

Transport jako dział gospodarki narodowej Transport jako dział gospodarki narodowej
Analiza powiązań transportu z budżetem państwa Podatki i opłaty specyficzne dla poszczególnych gałęzi
transportu
Podatki ogólne gałąź związane z wykonywaniem za korzystanie z infrastruktury
zawodu
D Opłaty za licencje Opłaty za przejazd po drogach
Podatki związane Podatki związane (zezwolenie) na publicznych ponadgabarytowych i
z działalnością z posiadaniem wykonywanie transportu przekraczających dopuszczalny
gospodarczą środków transportu drogowego osób i rzeczy ciężar pojazdów,
Opłaty za certyfikaty Za przeprawy promowe po
Za udzielenie zezwolenia drogach publicznych,
Podatek dochodowy

Podatek od środków

Opłata rejestracyjna
Podatki paliwowe

zagranicznego Za parkowanie,
nieruchomości
Podatek VAT

Podatki przy
Podatek od

Podatek od
transportu

sprzedaży
pojazdów

pojazdów

Opłaty drogowe,
imporcie

Kary za zajęcie pasa drogowego

Za płatne autostrady,

Transport jako dział gospodarki narodowej Transport jako dział gospodarki narodowej
Podatki i opłaty specyficzne dla poszczególnych gałęzi Podstawowe wydatki państwa na działalność
transportową
transportu
gałąź Związane z wykonywaniem Za korzystanie z infrastruktury O Wydatki GDDKiA na budowę obwodnic, autostrad, przebudowę
zawodu i utrzymanie dróg krajowych,
K Opłaty za licencje na Opłaty korzystanie z infrastruktury
wykonywanie transportu dróg kolejowych O Wydatki samorządów na drogi wojewódzkie, powiatowe i
kolejowego osób i rzeczy gminne (w części z budżetu państwa)
L Opłaty za licencje na Opłaty lotniskowe
O Dotacje przedmiotowe na dofinansowanie kolejowych
wykonywanie zawodu
przewozów pasażerskich (utracone przychody z tytułu
przewoźnika lotniczego uprawnień do ulg ustawowych),
Ż Opłaty za świadectwo Opłaty portowe,
zdolności żeglugowej Opłaty za korzystanie z urządzeń O Finansowanie zakupu taboru kolejowego do przewozów
wodnych do celów żeglugi i spławu, regionalnych,
Opłaty za wydobywanie minerałów
z dna rzeki. O Wydatki na infrastrukturę kolejową (modernizacja i poprawa
stanu),

3
 21.10.2022

Transport jako dział gospodarki narodowej Transport jako dział gospodarki narodowej

Podstawowe wydatki państwa na działalność z tego:

długu Skarbu Państwa

transportową

Wydatki bieżące jedn.

Świadczenia na rzecz

projektów ze środków
Dotacje i subwencje

Wydatki na obsługę
Wydatki majątkowe

Współfinansowanie
Środki własne UE
os. fizycznych
Razem

Budżetowych
Podstawowe wydatki na

UE
O Wydatki na autostrady płatne – na wykup gruntów, działalność transportową
(2017)
przygotowanie projektów i dokumentacji,

O Wydatki inwestycyjne i bieżące na przejścia graniczne,

w mln złotych

O Dotacja do Funduszu Żeglugi Śródlądowej i Funduszu Budżet państwa 374 472 205 189 25 618 69 910 23 741 29 641 15 742 4 630
Rezerwowego na wypłaty dla armatorów za trwałe wyłączenia
statków z eksploatacji i promowanie transportu śródlądowego, w tym: transport i łączność 13 331 5 117 15 3 596 3 932 0 0 671

Udział procentowy [%] 3,56 2,49 0,06 5,14 16,56 0,00 0,00 14,49
O Na finansowanie urzędów żeglugi śródlądowej, Inspekcji
Transportu Drogowego, Urzędu Lotnictwa Cywilnego i Urzędu Budżety województw 57 780 51 635 41 4 141 1 797 0 0 167
Transportu Kolejowego. w tym: transport i łączność 2 223 972 2 173 1 076 0 0 0

Udział procentowy [%] 3,85 1,88 5,42 4,18 59,87 0,00 0,00 0,00

Transport jako dział gospodarki narodowej

z tego:
Środki własne UE

Współfinansowan
Wydatki bieżące
Świadczenia na

ie projektów ze
obsługę długu
Budżetowych

środków UE
Razem

Wydatki na
majątkowe
subwencje

fizycznych
rzecz os.
Dotacje i

Wydatki województw na
Wydatki
jedn.

działalność transportową
(2017) Transport Usługi
bierze transportowe
udział w i pomocnicze
w mln złotych są
wymianie przedmiotem
Wydatki na transport i łączność 2 223 972 2 173 1 076 0 0 0 między- eksportu i
Krajowe pasażerskie przewozy
612 612 0 0 0 0 0 0 narodowej importu
autobusowe
Drogi publiczne wojewódzkie 225 204 0 0 21 0 0 0
Drogi publiczne powiatowe 372 8 0 0 363 0 0 0
Drogi publiczne w miastach na
33 0 0 0 33 0 0 0
prawach powiatu
Drogi publiczne gminne 401 12 0 0 389 0 0 0
Przejścia graniczne 148 0 1 104 43 0 0 0
Inspekcja Transportu
77 0 2 69 7 0 0 0
Drogowego
Usuwanie skutków klęsk
354 134 0 0 220 0 0 0
żywiołowych
Pozostała działalność 2 2 0 0 0 0 0 0

Transport jako dział gospodarki narodowej Transport jako dział gospodarki narodowej
Zestawienie płatności pomiędzy krajem i
Wpływ transportu na bilans płatniczy kraju Wpływ transportu na Bilans płatniczy zagranicą z tytułu wszelkich możliwych
bilans płatniczy kraju kraju
zobowiązań i należności w pewnym
Eksport usług okresie (roku)
Import usług
transportowych transportowych Rachunki obrotów Rachunek
bieżących finansowy
• Przewozy ładunków • Podmiot krajowy korzysta z
eksportowych i importowych są usług transportowych
wykonywane przez krajowego przewoźników narodowych
przewoźnika własnym taborem, zagranicznego partnera Eksport i import Eksport i import Transfery
bez względu na to, czy usługa handlowego lub przewoźników z dóbr usług bezzwrotne
transportowa jest sprzedawana państw trzecich
wraz z eksportowanym towarem • Przewoźnik krajowy korzysta z
(gdy gestię posiada eksporter), Wartościowo udział usług
tranzytu przez terytorium obcego transportowych w
czy też jest to niezależna państwa
Transport wraz z
transakcja sprzedaży usługi ubezpieczeniem światowych obrotach
transportowej importerowi • Przewozy wewnętrzne w danym usługowych stanowi ok. 30-
towaru mającemu gestię kraju wykonuje obcy przewoźnik 40%
transportową (obcy kabotaż)
Podróże
• Przewozy cross trade zagraniczne
• Kabotaż
• Tranzyt międzynarodowy
Pozostałe usługi

4
 21.10.2022

Usługi transportowe w bilansie płatniczym Polski [mld zł]

Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Eksport usług transportowych

69,6 85,7 94,3 100,8 109,8 120,3 138,6 154,4
[mld zł]

Import usług transportowych

46,5 51,5 57,6 56,4 61,4 65,7 73,3 81,4
[mld zł]

Saldo obrotu usługami

23,0 34,2 36,7 44,4 48,4 54,6 65,3 73,0
transportowymi [mld zł]

Saldo obrotu usługami

45,5 64,4 78,1 92,4 113,3 140,7 191,0 243,1
ogółem [mld zł]

Udział usług transportowych w

50,7 53,1 47,1 48,0 42,7 38,8 34,2 30,0
saldzie obrotu usługami [%]

Opracowanie własne na podstawie danych dot. międzynarodowej wymiany handlowej w zakresie

usług od 2010, NPB

Transport jako dział gospodarki narodowej Transport jako dział gospodarki narodowej
Transport a Koszty przewozu:
rozmieszczenie Czynniki orientacja surowcowa
produkcji kosztów orientacja rynkowa
Rozmieszczenie transportu
produkcji Koszty przeładunku
Rozmieszczenie
osadnictwa Koszty pracy
Czynniki lokalizacji

Czynniki Koszty ziemi

Teoria lokalizacji
produkcji

pozostałych sił
Rozmieszczenie sił wytwórczych wytwórczych Koszty wody
transportu
Koszty energii
Teoria
Koszty aglomeracji
regionalizacji

Czynniki Aktywizacja regionalna

Teoria systemów społeczno-
transportowych polityczne Bariera graniczna
Gospodarka przestrzenna
Ochrona środowiska

Transport jako dział gospodarki narodowej

Transport a rozmieszczenie osadnictwa

Czynniki
lokalizacji
Istnienie warunków sprzyjających egzystencji człowieka
(ciepło, woda, wygoda, itp.)
Podsumowanie
osadnictwa
Istnienie warunków do budowy mieszkań
Funkcjonowanie produkcji
Gwarancja bezpieczeństwa
transportu na:

Możliwość rozwoju produkcji i zatrudnienia Rozwój gospodarczy

Sprzyjające warunki transportowe Tworzenie i podział PKB
Występowanie instytucji usługowych: administracja, banki,
nauka, oświata, służba zdrowia Budżet państwa
Wpływ

Zmiany strukturalne w rozmieszczeniu osadnictwa wynikiem zmian w technice

transportowania: Bilans płatniczy kraju
1. Osadnictwo pierwotne – „potamokracja” (kraj rządzony przez rzeki)
2. Osadnictwo w wiekach średnich – transport niezmechanizowany Gospodarkę przestrzenną
3. Osadnictwo spowodowane mechanizacją transportu

5

Ekonomika
transportu
Dr inż. Aleksandra Ciastoń-Ciulkin
Aleksandra.ciaston-ciulkin@pk.edu.pl, MS Teams
Konsultacje: wtorki 9:15-10:45
Piątki nieparzyste 12:45-14:15
Literatura:
O Koźlak A.: „Ekonomika transportu. Teoria i praktyka”,
Wydawnictwo UG, Gdańsk, 2007,
O Ciesielski M., Szudrowicz A. – „Ekonomika transportu”,
Wydawnictwo AE, Poznań 2000,
O Mendyk E. – „Ekonomika i organizacja transportu”,
Wyższa Szkoła Logistyki, Poznań 2002,
O „Transport”, red. Rydzkowski W., Wojewódzka-Król K.,
PWN, Warszawa 2018,
O Hawlena J. – „Determinanty kształtowania cen usług
transportowych”, Wydawnictwo AE w Katowicach, 2004,
O „Koszty i opłaty w transporcie” – pod redakcją Bąk M.,
Wydawnictwo UG, Gdańsk, 2009,
O Pawłowska B. – „Zewnętrzne koszty transportu. Problem
ekonomicznej wyceny”, Wydawnictwo UG, Gdańsk, 2000,
Zakres zajęć wykładowych
O Ekonomika transportu jako nauka
O Rola transportu w gospodarce
O Rynek usług transportowych – popyt i podaż
O Przedsiębiorstwa
O Konkurencja w transporcie
O Koszty w transporcie
O Ceny w transporcie
11.10.2022
Wymagania:
Wykład
 30h
Ćwiczenia
 15h
 Obecność obowiązkowa
Zaliczenie – Ocena końcowa jest wypadkową:
– ocen uzyskanych z zajęć ćwiczeniowych (kartkówki,
aktywność)
– ocena z końcowego zaliczenia (materiał ćwiczeniowy i
wykładowy) – ostatni wykład
Literatura:
O Rucińska D. – „Marketingowe kształtowanie usług
transportowych”, Wydawnictwo UG, Gdańsk, 2001,
O Tomanek R. – „Funkcjonowanie transportu”,
Wydawnictwo AE, Katowice 2004,
O Tomanek R. – „Ceny transportu miejskiego w Europie”,
Wydawnictwo AE, Katowice 2007,
O Twaróg J. – „Koszty logistyki przedsiębiorstw”, Instytut
Logistyki i Magazynowania, Poznań 2003,
O „Transport miejski. Ekonomika i organizacja”, red.
Wyszomirski O., Wydawnictwo UG, Gdańsk, 2008,
O Czasopisma: Przegląd komunikacyjny, Transport Miejski i
Regionalny, Problemy ekonomiki transportu, Logistyka,
Technika transportu szynowego, Spedycja, transport,
logistyka
Zakres zajęć ćwiczeniowych
O Mierniki eksploatacyjne w przedsiębiorstwie
O Koszty, w tym amortyzacja i koszty
zewnętrzne
O Metody wyboru dostawców
O Ceny w transporcie
1
 11.10.2022

WYKŁAD 1 D
t
O Transport jako przedmiot badań ekonomicznych r Definicja
O Definicja transportu e czynnościowa
O Klasyfikacja transportu Wiedza wejściowa z przedmiotu a (czego dotyczy)
O Funkcje transportu Wprowadzenie do transportu f
n
O Ekonomika transportu
i
O Definicja nauki s
O Specyfika praw ekonomicznych w transporcie n
O Zakres i metodologia badań w ekonomice transportu p
O Ekonomiczne i pozaekonomiczne determinanty działalności i Definicja
Definicja
transportowej o funkcjonalna
podmiotowa
O Czynniki produkcji w transporcie c (jak jest
O Infrastruktura i suprastruktura transportu r (co obejmuje)
O Zatrudnienie w transporcie j zorganizowany)
O Czynnik ekologiczny w transporcie t
a
u
11.10.2022

Funkcje transportu Podstawowe ekonomiczne cechy transportu:

Usługowa Wtórność potrzeb transportowych

Zdolność do kreowania użyteczności czasu

Aktywizująca i miejsca przewożonego dobra

Występowanie istotnych efektów

Integrująca zewnętrznych

Energochłonność
Kreatywna i twórcza
Komplementarność i substytucyjność
W systemie obronności kraju
11.10.2022 11.10.2022

Definicja ekonomiki transportu

(Łac. Oeconomicus, gr. oikonomikós - związany
E z zarządzaniem domem, ekonomiczny)
Ekonomika k
transportu o
n to dział ekonomii zajmujący się poszczególnymi
gałęziami gospodarki wraz z relacjami
o pomiędzy nimi oraz zagadnieniami związanymi
z rodzajami działalności gospodarczej.
m
i Ekonomika transportu zajmuje się
zagadnieniami związanymi z działalnością
k gospodarczą w sektorze transportu.
a

2
 11.10.2022

Definicja ekonomiki transportu Definicja ekonomiki transportu

Model dwustronnych
E t jest specjalnością ekonomiczną, a jej Ekonomia wzajemnych powiązań
podstawą teoretyczną jest ekonomia
k r
Ekonomia ogólna formułuje prawa dla ekonomiki
o a transportu, a ta z kolei dostarcza ekonomii
praktycznych szczegółów
n n
formułuje twierdzenia w postaci kategorii
o s ekonomicznych jak: popyt, podaż, koszty, Ekonomika transportu
m p ceny, zysk, wzrost gospodarczy jako Ekonomika transportu przekazuje ogólne prawa
wyodrębnionej działalności produkcyjnej ekonomiczne uwzględniające specyfikę transportu
i o do ekonomik gałęziowych, skąd otrzymuje szczegóły
praktyczne, na podstawie których można ustalić
k r bada specyfikę przejawiania się praw pewne prawidłowości występujące w całej branży
ekonomicznych w transporcie.
a t Ekonomiki gałęziowe
badają zjawiska gospodarcze w poszczególnych gałęziach
u transportu i w przedsiębiorstwach transportowych (np.
ekonomika transportu samochodowego, kolejowego, itp.)

Specyfika praw ekonomicznych w transporcie Specyfika praw ekonomicznych w transporcie

O Emil Sax (1845-1927)

O austriacki
ekonomista
O Autor pracy „Środki Tempo rozwoju
transportu w transportu powinno być
gospodarce
narodowej i zgodne z
państwowej” (1878- intensywnością rozwoju
1879) wszystkich pozostałych
O Uważał, że w
transporcie mogą działów gospodarki
funkcjonować
specyficzne dla tej
branży prawa Odejście od tej zasady
ekonomiczne, choć
sformułowane przez narusza zasady
niego są tylko gospodarności
odmianą
przejawiania się
ogólnogospodarczych
praw ekonomicznych

Specyfika praw ekonomicznych w transporcie Specyfika praw ekonomicznych w transporcie

Rozdrobniony popyt na
usługi transportowe Transport dokonywany
zostaje zintegrowany w jest po drodze o
określonej, rozsądnej najniższych kosztach
ograniczonej liczbie transportu, czyli po
inwestycji drodze
transportowych, najkorzystniejszej
ponieważ bardziej ekonomicznie, a nie po
opłacalne jest drodze najkrótszej
inwestowanie w kilka geometrycznie.
dużych obiektów.

3
 11.10.2022

Specyfika praw ekonomicznych w transporcie Zakres ekonomiki transportu

Podstawowe obszary badawcze ekonomiki
transportu (nauka interdyscyplinarna):

Mikroekonomia
Korzystne jest
rozszerzanie rozmiarów Teoria Makroekonomia
przewozu, aż do pełnego dobrobytu
wykorzystania zdolności
przewozowej danych Ekonomika
obiektów i środków transportu
transportu. Relacje między
transportem a Ekonomika
gospodarką przedsiębiorstw
przestrzenną

Relacje między transportem

a rozwojem społeczno-
gospodarczym

Zakres ekonomiki transportu Zakres ekonomiki transportu

Zakres przedmiotowy ekonomiki transportu
1. Badania specyfiki ekonomicznej, technicznej, organizacyjnej,
funkcjonalnej poszczególnych gałęzi transportu, zależności
komplementarne i substytucyjne między nimi,
2. Zróżnicowanie form transportu pod względem:
O Rodzaju usług (towarowe, pasażerskie, spedycyjne,
pomocnicze),
O Form własności,
O Statusu transportu (publiczny, branżowy, na użytek własny),
O Zasięgu działania (międzynarodowy, krajowy, lokalny),
O Technologii przewozowych (multimodlane,
niekonwencjonalne dużych prędkości),
3. Wyposażenie transportowe kraju (infrastruktura) – badania
ilościowe i jakościowe, opłacalność inwestycji transportowych i ich
wpływ na inne dziedziny życia społeczno-gospodarczego.
Zakres podmiotowy ekonomiki transportu :
odnosi się do wszelkich podmiotów, które są
punktem odniesienia różnorodnych problemów
transportowych, tj.:
O przedsiębiorstw świadczących zarobkowo usługi
transportowe,
O podmiotów wykorzystujących środki transportowe na
potrzeby własne (gospodarstwa domowe,
przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe),
O użytkowników transportu,
O organów administracji państwowej (centralnej i
lokalnej).

Zakres ekonomiki transportu Obszary zainteresowań ekonomiki transportu

Zakres problemowy ekonomiki transportu
Związki między ogólnym wzrostem i rozwojem gospodarczym a
w zależności od transportem
punktu obserwacji:
Związki transportu z rozwojem przestrzennym, rozmieszczeniem
produkcji i sieci osadniczej

Związki transportu w tworzeniu i podziale dochodu narodowego

problemy
makroekonomiczne
Metody i podstawy prognozowania oraz planowania rozwoju
transportu

Wzajemne uwarunkowania transportu z otoczeniem

problemy Wpływ postępu technicznego, technologicznego i organizacyjnego

mikroekonomiczne na ekonomikę i zarządzanie poszczególnych gałęzi transportu

4

Obszary zainteresowań ekonomiki transportu
Metody rozpoznania potrzeb transportowych
Przesłanki kształtowania systemu transportowego kraju
oraz modeli gałęziowych podsystemów transportu
Związki między podsystemami transportowymi kraju a
innymi systemami w Europie
Mierniki oceny efektywności transportu, inwestycji
transportowych oraz przedsiębiorstw transportowych
Zakres kosztów transportu, identyfikacja i minimalizacja
kosztów
Metodologia ekonomiki transportu
Cechy charakterystyczne metod i instrumentów badawczych:
Aplikacja ogólnych zasad ekonomii
Tworzenie specyficznych narzędzi pomiaru
Tworzenie zestawu wskaźników analizy ekonomicznych
Stosowanie specyficznych metod ewidencjonowania stanu
istniejącego i zachodzących procesów
Konstruowanie specyficznych modeli analizy
Budowanie modeli symulacyjnych do analizy przedsięwzięć
Metodologia ekonomiki transportu
Aplikacja ogólnych zasad ekonomii
Tworzenie specyficznych narzędzi pomiaru
•Mierniki produkcji: (tkm, paskm, tkm/km sieci), eksploatacji (wozokm,
wozoh),
•Wzbogacenie formuł rachunku ekonomicznego (natężenie ruchu –liczba
poj/dobę)
Tworzenie zestawu wskaźników analizy ekonomicznych
Stosowanie specyficznych metod ewidencjonowania stanu
istniejącego i zachodzących procesów
Konstruowanie specyficznych modeli analizy
Budowanie modeli symulacyjnych do analizy przedsięwzięć
11.10.2022
Obszary zainteresowań ekonomiki transportu
Podział zadań przewozowych między poszczególne gałęzie i
przedsiębiorstwa transportowe
Kształtowanie taryf transportowych
Kształtowanie popytu na usługi transportowe
Wpływ transportu na środowisko naturalne
Transportochłonność gospodarki narodowej
Kierunki rozwoju infrastruktury transportowej
Kształtowanie jakości usług transportowych.
Metodologia ekonomiki transportu
Aplikacja ogólnych zasad ekonomii
•analiza relacji popyt-podaż na rynku usług transportowych,
•badanie zyskowności i rentowności przedsiębiorstw,
•badanie uwarunkowań makroekonomicznych (ceny, podatki),
Tworzenie specyficznych narzędzi pomiaru
Tworzenie zestawu wskaźników analizy ekonomicznych
Stosowanie specyficznych metod ewidencjonowania stanu
istniejącego i zachodzących procesów
Konstruowanie specyficznych modeli analizy
Budowanie modeli symulacyjnych do analizy przedsięwzięć
Metodologia ekonomiki transportu
Aplikacja ogólnych zasad ekonomii
Tworzenie specyficznych narzędzi pomiaru
Tworzenie zestawu wskaźników analizy ekonomicznej
•wykorzystania majątku,
•zdolności ładunkowej,
•rozproszenia przewozów w czasie (sezonowości),
•rozmieszczenia przestrzennego,
Stosowanie specyficznych metod ewidencjonowania stanu
istniejącego i zachodzących procesów
Konstruowanie specyficznych modeli analizy
Budowanie modeli symulacyjnych do analizy przedsięwzięć
5

Metodologia ekonomiki transportu
Aplikacja ogólnych zasad ekonomii
Tworzenie specyficznych narzędzi pomiaru
Tworzenie zestawu wskaźników analizy ekonomicznych
Stosowanie specyficznych metod ewidencjonowania stanu
istniejącego i zachodzących procesów
•ankietowanie firm przewozowych,
•badanie ankietowe i wywiady wśród użytkowników usł.tr.,
•obserwacje natężenia ruchu na drogach,
•rejestracja miejsc i przyczyn występowania wypadków,
Konstruowanie specyficznych modeli analizy
Budowanie modeli symulacyjnych do analizy przedsięwzięć
Metodologia ekonomiki transportu
Aplikacja ogólnych zasad ekonomii
Tworzenie specyficznych narzędzi pomiaru
Tworzenie zestawu wskaźników analizy ekonomicznych
Stosowanie specyficznych metod ewidencjonowania stanu
istniejącego i zachodzących procesów
Konstruowanie specyficznych modeli analizy
Budowanie modeli symulacyjnych do analizy przedsięwzięć
•inwestycje infrastrukturalne i taborowe,
•zmiany organizacyjne,
•zmiany w systemie finansowania i podatkowym,
•ocena konkurencyjności przedsiębiorstwa na rynku
Dziedziny nauki pełniące rolę pomocniczą przy ustalaniu
prawidłowości ekonomicznych
geografia historia prawo
transportu transportu transportowe
logistyka technika ekologia
organizacja i
informatyka marketing
zarządzanie
statystyka
11.10.2022
Metodologia ekonomiki transportu
Aplikacja ogólnych zasad ekonomii
Tworzenie specyficznych narzędzi pomiaru
Tworzenie zestawu wskaźników analizy ekonomicznych
Stosowanie specyficznych metod ewidencjonowania stanu
istniejącego i zachodzących procesów
Konstruowanie specyficznych modeli analizy
•modele popytu zależne od czasu transportu, odległości przewozu,
dostępności, ceny ofert konkurencyjnych, ceny paliw i środków
transportu,
•skłonność do zastępowania przez motoryzację indywidualną transportu
publicznego
Budowanie modeli symulacyjnych do analizy przedsięwzięć
Metody badawcze w ekonomice transportu
O Metoda indukcyjna – polega na wyprowadzaniu wniosków
ogólnych z przesłanek będących ich poszczególnymi
przypadkami (od szczegółu do ogółu),
O Metoda dedukcyjna – polega na wyprowadzaniu wniosków
szczegółowych z przesłanki ogólnej, której prawidłowość nie
budzi zastrzeżeń,
O Metody syntezy i analizy
Synteza – całościowe poznanie zjawiska po uprzednim
zbadaniu jego elementów.
Analiza – rozkładanie badanego zjawiska na części składowe,
badanie ich właściwości w celu oceny całości.
Szczególnie rozwinięte w ekonomice transportu w zakresie:
O Czynników produkcji (zatrudnienie, płace, środki transportu),
O Wyników produkcji (koszty, ceny, wskaźniki),
O Rynku usług transportowych (podaż, popyt, elastyczność cenowa),
O Planowanie przewozów (metody ekonometryczne).
Ekonomiczne i
pozaekonomiczne
determinanty
działalności
transportowej
6
 11.10.2022

Czynniki produkcji w transporcie Czynniki produkcji w transporcie

C
z O Materialne i niematerialne środki niezbędne do
Komplementarne
y produkowania dóbr i usług zaspokajających ludzkie
n potrzeby Komplementarne i
n substytucyjne

Czynniki produkcji
O Tradycyjna teoria ekonomii:
i Praca człowieka
k O praca,
i O ziemia,
Środki pracy
O kapitał (infrastruktura i
p suprastruktura)
O Z punktu widzenia procesu produkcyjnego: Środki produkcji
r
o O praca człowieka – czynnik osobowy produkcji Przedmiot pracy
O środki pracy (ładunek lub osoba)
d
czynnik rzeczowy produkcji
u O przedmiot pracy
k
c
j
i

Suprastruktura transportu Infrastruktura transportu

Zespół obiektów liniowych i punktowych trwale związanych z
Obejmuje tabor, a także
Tabor przestrzenią, które umożliwiają przewożenie osób i
Ś urządzenia i środki techniczne Ś
transportu, mające z reguły ładunków, zmianę środka transportu, składowanie i inne
r r czynności występujące w procesie transportowym
charakter ruchomy, niezbędne
o o
do realizacji przemieszczania Środki trakcyjne
d przedmiotu przewozu d
k k Infrastruktura liniowa Infrastruktura punktowa
i Maszyny i urządzenia i
przeładunkowe •Punkty
•Drogi transportowe
p p transportowe •Węzły
•Urządzenia transportowe
r r przesyłowe •Stacje
Jednostki ładunkowe przekaźnikowe
a a
c c
y Zaplecze techniczne y
środków przewozu i
trakcyjnych

Zatrudnienie w transporcie Zatrudnienie w transporcie

P
r Działowa – obejmuje tylko pracowników
działu gospodarki „transport”, jest mniej
a ścisła i pomniejsza faktyczną liczbę
Metody ustalania

c osób zaangażowanych w działalność

zatrudnienia:

a przewozową, ale jest też mniej

skomplikowana w zbieraniu danych
statystycznych (dane GUS)
c
z
ł
o Zawodowa – obejmuje wszystkich
w zaangażowanych w procesy
transportowe, w tym również
i pracowników transportu na użytek
e własny w innych działach gospodarki,
k spedytorów, pracowników
przeładunkowych.
a

Źródło: https://pfr.pl/dam/jcr:b0bc9848-aaab-4a64-8fbe-
0089b1d5040e/PFR_Transport_220530.pdf

7
 11.10.2022

Zatrudnienie w transporcie Zatrudnienie w transporcie

Źródło: https://pfr.pl/dam/jcr:b0bc9848-aaab-4a64-8fbe- Źrodło: https://pfr.pl/dam/jcr:b0bc9848-aaab-4a64-8fbe-

0089b1d5040e/PFR_Transport_220530.pdf 0089b1d5040e/PFR_Transport_220530.pdf

Transport jako dział gospodarki narodowej

Gospodarka narodowa – całokształt działalności gospodarczej prowadzonej
na terytorium danego państwa.

Ekonomika Transportu Klasyfikacja gospodarki narodowej dokonywana jest według dwóch kryteriów:
Oekonomicznego,
Oorganizacyjnego.

TRANSPORT JAKO DZIAŁ Klasyfikacja ekonomiczna (przedmiotowa) gospodarki narodowej dokonana

według charakteru działalności ustala jej podział na sfery, działy, gałęzie i
GOSPODARKI NARDOWEJ branże. Gospodarkę narodową dzieli się na 19 działów, z których każdy
grupuje jednostki wykonujące zbliżone do siebie funkcje wynikające ze
społecznego podziału pracy.

Klasyfikacja organizacyjna (podmiotowa) gospodarki narodowej ma na celu

Dr inż. Aleksandra Ciastoń-Ciulkin stworzenie warunków umożliwiających sprawne kierowanie gospodarką
narodową. Głównym podziałem organizacyjnym gospodarki narodowej jest
podział na resorty naczelnych organów administracji państwowej, którymi są
ministrowie.

Transport jako dział gospodarki narodowej Transport jako dział gospodarki narodowej
Całą gospodarkę narodową dzieli się na dwie sfery:
Działy gospodarki narodowej:
1.przemysł, 13.kultura i sztuka,
2.budownictwo, 14.ochrona zdrowia i opieka
3.rolnictwo, społeczna,
4.leśnictwo, 15.kultura fizyczna, turystyka i
sfera poza
produkcją 5.transport, wypoczynek,
materialną 16.pozostałe branże usług
6.łączność,
(usługi niematerialnych (fryzjerskie,
niematerialne). 7.handel, kosmetyczne, fotograficzne i inne),
8.pozostałe gałęzie produkcji 17.administracja państwowa i wymiar
Sfera produkcji
materialnej materialnej (wydawnictwa, filmy, sprawiedliwości,
usługi informacyjne i inne),
18.finanse i ubezpieczenie,
9.gospodarka komunalna,
19.organizacje (polityczne, związki
10.Gospodarka mieszkaniowa oraz zawodowe, inne).
niematerialne usługi komunalne,
11.nauka i rozwój techniki,
12.oświata i wychowanie,

8
 11.10.2022

Transport jako dział gospodarki narodowej Transport jako dział gospodarki narodowej

W związku z wielkim znaczeniem klasyfikacji ekonomicznej gospodarki

narodowej została ona opracowana przez GUS według jednolitych
Działy gospodarki narodowej podzielone są na 86 gałęzi i 371 branż.
kryteriów.

Podział działów na gałęzie i branże opiera się na coraz dalej idącej

Poszczególne poziomy klasyfikacji gospodarki narodowej (KGN)
specjalizacji jednostek.
oznaczone są jednolitymi symbolami liczbowymi.
Tak opracowana klasyfikacja ekonomiczna gospodarki narodowej
znajduje zastosowanie przy zestawianiu informacji statystycznych i Gałęzie w transporcie:
opracowaniu sprawozdań. O transport kolejowy,
KGN jest również wykorzystywana dla nadania statystycznych numerów O transport drogowy,
identyfikacyjnych każdej jednostce organizacyjnej. O transport lotniczy,
O transport morski,
Numery statystyczne nadawane jednostkom według jednolitego systemu O żegluga śródlądowa,
kodowania ewidencjonuje się w rejestrze jednostek gospodarki narodowej O transport rurociągowy,
REGON.
O (transport miejski).

Transport jako dział gospodarki narodowej Transport jako dział gospodarki narodowej
Trzy sektory działalności społeczno – gospodarczej: inna klasyfikacja
nawiązująca do koncepcji podziału dzielącego aktywność społeczno-
Można też spotkać podział gospodarki na sektory.
gospodarczą nowoczesnych państw demokratycznych na trzy sektory.
Sektor jest to grupa przedsiębiorstw wytwarzających dobra (towary lub usługi)
o podobnym przeznaczeniu.

• część gospodarki • tworzą • nazwa

I sektor

II sektor

III sektor
Wydziela się pięć sektorów gospodarki: narodowej, na przedsiębiorstwa stosowana
OSektor pierwszy – rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo. którą składają się prowadzące wobec ogółu
wszystkie działalność organizacji
OSektor drugi –przemysł wydobywczy górnictwo i przetwórczy oraz podmioty tj.: gospodarczą i pozarządowych.
budownictwo. osoby prawne, będące Są to fundacje,
jednostki jednocześnie w stowarzyszenia,
OSektor trzeci – transport, łączność, gospodarka komunalna i mieszkaniowa organizacyjne rękach izby
oraz handel. nieposiadające prywatnych gospodarcze,
osobowości właścicieli. partie polityczne,
OSektor czwarty – finanse, ubezpieczenia, marketing i reklama oraz obrót prawnej, fundusze związki
nieruchomościami. celowe podległe zawodowe, koła
organom władzy łowieckie,
OSektor piąty – ochrona zdrowia, opieka społeczna, edukacja, badania publicznej związki
naukowe, turystyka i rekreacja, administracja państwowa, wymiar (państwowej, działkowców,
sprawiedliwości, policja i wojsko. samorządowej). organizacje
kościelne itp..

Transport jako dział gospodarki narodowej

Transport w działalności:
O -biorca-korzysta z usług innych działów gospodarki,
O -dawca- możliwość wymiany dóbr i osób,
Transport korzysta z budownictwa, przemysłu, chemii- jako biorca.

Funkcje transportu:
O -konsumpcyjna: zaspakaja potrzeby przewozowe
O -produkcyjna: zaspakaja potrzeby produkcyjne przez stworzenie
możliwości dla działania gospodarczego
O -integracyjna: poprzez usługi transportowe integrujemy
społeczeństwo jak i całe państwo.

Te funkcje wskazują na komplementarność (brak możliwości

zastąpienia tej działalności).
Jeśli rośnie produkcja dóbr, rośnie działalność transportowa.
Ta zależność nie działa w drugą stronę: produkcja spada to nie
spada działalność transportowa.

53

9
 11.10.2022

Transport jako dział gospodarki narodowej

Współczynniki
Kapitałochłonność kapitałochłonności Kapitałochłonność transportu
Oznacza relację między ilością Pozwalają określić wielkość
Kapitałochłonność
kapitału zainwestowanego w nakładów kapitałowych do uzyskania transportu w
środki pracy niezbędne do jednostki efektu,
osiągnięcia zamierzonego polskiej
efektu gospodarczego, a Kraje słabo
rozwinięte
gospodarce =>
wielkością tego efektu. Wartość przeciętna (np. stosunek
zasobu kapitału do wartości rocznej około 2,5-3-
produkcji lub stosunek wartości
majątku trwałego brutto do Kraje średnio krotnie wyższa niż
Stosunek zaangażowanego uzyskanej produkcji globalnej), rozwinięte
ogółem w
majątku produkcyjnego do
otrzymanej w ciągu roku Wartość krańcowa (np. stosunek Kraje
wysokorozwinięte gospodarce z
przyrostu zasobu kapitału do
produkcji, przyrostu produkcji w danym roku lub tendencją
stosunek nakładów inwestycyjnych
do uzyskanego przyrostu produkcji). malejącą

Transport jako dział gospodarki narodowej

Współczynnik
Wartość brutto środków Majątek trwały – Wyrażany w
jednostkach czasu pracy lub
Majątkochłonność majątkochłonności trwałych w gospodarce kosztów robocizny na
narodowej pracownika

Oznacza relację wielkości zasobów Wartość majątku

majątkowych (środków trwałych transportowego potrzebna 2015 2016 2017 2018 2019
brutto) do wielkości produkcji Wyszczególnienie
wytworzonej za ich pomocą. do wyprodukowania usług w mld zł
transportowych o wartości Ogółem 3 472 3 661 3 832 4 030 4 264
1 mln zł w tym:
W krajach rozwiniętych – wartość
majątku transportowego ~20%, budynki i budowle 65,5 65,4 65,0 64,5 64,2
Stopień zużycia majątku maszyny,
urządzenia
• Ogółem ok. 55% 27,0 27,1 27,3 27,7 27,9
W Polsce – wysoki stopień zużycia techniczne i
→wartość majątku • Transport lądowy i rurociągowy
– ok.40%
narzędzia
transportowego maleje.
• Transport wodny – ok. 85%, środki transportu 6,9 6,9 7,1 7,4 7,4
(środki transportu – ok. 90%) w tym:
Transport i
gospodarka 18,3 18,6 18,7 18,6 18,6
magazynowa

Transport jako dział gospodarki narodowej

Wartość i długość dróg krajowych i obiektów Pracochłonność
mostowych w Polsce w latach 2016 -2019
Oznacza wielkości
nakładów pracy zużytej do
wytworzenia określonego
dobra (usługi) lub do
wytworzenia jednostki
wartości produkcji,
Źródło: Mróz G., Świątek A., Wpływ rozwoju infrastruktury drogowej na wzrost i rozwój społeczno-
gospodarczy danego regionu na przykładzie północno - wschodniej części województwa
łódzkiego, Praca magisterska, Politechnika Krakowska, 2021
W transporcie – wysoka
pracochłonność generuje
dużą liczbę miejsc pracy.
Współczynnik
pracochłonności
Wyrażany w jednostkach czasu
pracy lub kosztów robocizny na
pracownika
Całkowite rozmiary
pracochłonności zależą od:
•wielkości i struktury produkcji,
•stopnia specjalizacji produkcji,
•stopnia ruchliwości społeczeństwa.

10
 11.10.2022

Transport jako dział gospodarki narodowej

Transportochłonność Transportochłonność
jednostkowa

•mierzona wartością
Istotny miernik jakim możemy nakładów transportowych
ocenić ważność transportu. ponoszonych na wytworzenie
jednostki dochodu
narodowego.
Stosunek nakładów
ponoszonych na działalność Transportochłonność
transportową do efektów charakteryzuje się:
osiąganych przez inne działy
gospodarki czy działalność •zużyciem materiałów
społeczną obsługiwaną przez (materiałochłonność),
ten transport, czyli jest to stan
zaangażowania działalności •zużyciem energii
transportowej w działalność (energochłonność),
innych działów gospodarki. •zużyciem pracy żywej
(pracochłonność).

Transport jako dział gospodarki narodowej Transport jako dział gospodarki narodowej

Współczynniki Transportochłonność gospodarki narodowej w Polsce

Transportochłonność transportochłonności
Liczba ton Liczba ton
ładunków ładunków Wartość usług
przejawia możliwość przewiezionych przewiezionych
Liczba tkm
transportowych
wzajemnego zastępowania tony przewozów odniesione do
Lata
przypadająca na
jednostki wartości produktu transportem transportem przypadająca na
działalności transportowej 1 tys. PKB [ceny
globalnego i dochodu narodowego, przypadająca na przypadająca na 1 tys. PKB [ceny
działalnością produkcyjną i bieżące]
obrotu towaru np. zmieniać 1 mln PKB [ceny 1 mln PKB [ceny stałe z 2005 r.]
skupiska ludzi bliżej zakładów bieżące] stałe z 2005 r.]
produkcyjnych tonokilometry pracy przewozowej
odniesione do jednostki wartości 2008 1525,8 1287,6 246,3 207,8
produktu globalnego i dochodu 2009 1505,9 1232,3 248,6 203,4
narodowego, 2010 1556,1 1230,1 247,5 195,7
2011 1620,7 1220,4 261,0 196,6
wartość przewozów i innych usług 2012 1483,6 1098,1 263,5 195,0
działalności podstawowej transportu 2013 1529,4 1115,5 287,9 210,0
odniesiona do jednostki wartości 2014 1514,4 1069,5 286,4 202,3
produktu globalnego i dochodu
narodowego, 2015 1470,9 1002,0 294,1 200,3
2016 1492,1 986,9 313,3 207,2
2017 1634,4 1032,4 346,2 218,7

Transport jako dział gospodarki narodowej

Udział % wartości dróg ekspresowych i

autostrad w tworzeniu PKB w latach 2018, 2019
[%]

Źródło: Mróz G., Świątek A., Wpływ rozwoju infrastruktury drogowej na wzrost i rozwój społeczno-
gospodarczy danego regionu na przykładzie północno - wschodniej części województwa łódzkiego,
Praca magisterska, Politechnika Krakowska, 2021

11